Σσεδιαζμόρ για ηη Θαλάζζια Τοςπιζηική Ανάπηςξη για ηην Αζηςπάλαια

Transcript

1 ΑΤΙΥΦΡΦΕΝΕΙΡ ΣΑΟΕΣΙΥΦΘΞΙΡ ΘΕΥΥΑΝΡΟΙΜΘΥ ΣΡΝΧΦΕΧΟΙΜΘ ΥΧΡΝΘ ΦΞΘΞΑ ΣΡΝΙΦΙΜΩΟ ΞΘΧΑΟΙΜΩΟ ΞΕΦΑΣΦΧΧΙΑΜΡ ΣΤΡΓΤΑΞΞΑ ΥΣΡΧΔΩΟ: ΔΙΡΙΜΘΥΘ & ΔΙΑΧΕΙΤΙΥΘ ΦΕΧΟΙΜΩΟ ΕΤΓΩΟ ΔΙΣΝΩΞΑΦΙΜΘ ΕΤΓΑΥΙΑ Θζμα: Σσεδιαζμόρ για ηη Θαλάζζια Τοςπιζηική Ανάπηςξη για ηην Αζηςπάλαια Επιβλζπων Κακθγθτισ: Δθμοςκζνθσ Αγγελίδθσ Εκπόνθςθ: Ξπζλλα Ο. Ξαρία ΘΕΥΥΑΝΡΟΙΜΘ, ΝΟΕΜΒΙΟΣ 2009

2 ΣΤΡΝΡΓΡΥ Αντικείμενο Θ παροφςα διπλωματικι εργαςία αποτελεί κοινι προςπάκεια με τθ διπλωματικι εργαςία «Υχεδιαςμόσ για τθ Δθμιουργία Ξαρίνασ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια» τθσ Ξαρίνου Αικατερίνθσ. Οι δφο αυτζσ διπλωματικζσ εκπονικθκαν ςτα πλαίςια τθσ μελζτθσ του καλάςςιου τουριςμοφ ςτθ Αςτυπάλαια και του ςχεδιαςμοφ των κατάλλθλων υποδομϊν, που κα ςτθρίξουν τθν ανάπτυξθ αυτοφ. Αντικείμενο τθσ ςυγκεκριμζνθσ διπλωματικισ εργαςίασ είναι ο «Υχεδιαςμόσ για τθ Θάλαςςα Φουριςτικι Ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια». Στα πλαίςια τθσ παραπάνω ζρευνασ γίνονται προτάςεισ για ζργα και υποδομζσ οι οποίεσ φιλοδοξοφν να δϊςουν ϊκθςθ ςτθν ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ τόςο ςτο νθςί τθσ Αςτυπάλαιασ όςο και ςτθν ευρφτερθ περιοχι του Αιγαίου. Επιδίωξθ τθσ διπλωματικισ εργαςίασ είναι θ δθμιουργία ενόσ καλά ςυγκροτθμζνου και ςφγχρονου ςτρατθγικοφ ςχεδίου για τθν ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ ςε ςυνδυαςμό με εναλλακτικζσ μορφζσ τουριςμοφ ςε νιςο Αιγαίου, με γνϊμονα πάντα τθν προςταςία του περιβάλλοντοσ αλλά και τθ βιϊςιμθ ανάπτυξθ τθσ ευρφτερθσ περιοχισ, ζτςι ϊςτε να αποτελζςει αντικείμενο ολοκλθρωμζνθσ μελζτθσ και προςεκτικοφ ςχεδιαςμοφ από τουσ ενδιαφερόμενουσ ςε κάκε περίπτωςθ. Υτόχοι - Ρφζλθ Συγκζντρωςθ, παρουςίαςθ και προςφορά ενθμερωτικοφ, πλθροφοριακοφ υλικοφ, που ςχετίηεται με τθν ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ ςε νθςί του Αιγαίου. Ρροςωπικι απόκτθςθ γνϊςθσ και εμβάκυνςθ ςε ποικίλα και πολφπλευρα αντικείμενα ςυναφι με το κζμα τθσ παροφςασ εργαςίασ. Ρικανι μελλοντικι αξιοποίθςθ ςτοιχείων από κάκε ενδιαφερόμενο. Χρονοδιάγραμμα Θ διπλωματικι εργαςία εκπονικθκε ςτα πλαίςια του Ρρογράμματοσ Μεταπτυχιακϊν Σπουδϊν "Διοίκθςθ και Διαχείριςθ Τεχνικϊν Ζργων", κατά τθ διάρκεια των μθνϊν Ιουλίου - Νοεμβρίου, του ακαδθμαϊκοφ ζτουσ Ρρόλογοσ i

3 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΕΧΧΑΤΙΥΦΙΕΥ Θα ικελα να ευχαριςτιςω κερμά τον επιβλζποντα τθσ εργαςίασ αυτισ, κακθγθτι κ. Δθμοςκζνθ Αγγελίδθ, ο οποίοσ υπιρξε και εμπνευςτισ αυτισ τθσ ιδζασ, για τθν άψογθ ςυνεργαςία που είχαμε μαηί του κακϊσ και για τθν ιδιαίτερα ςθμαντικι βοικεια και κακοδιγθςθ που τόςο απλόχερα μασ προςζφερε. Επίςθσ κα ικελα να ευχαριςτιςω τον κ. Φϊλα Απόςτολο, πολιτικό μθχανικό και φίλο, που τόςο πρόκυμα δζχκθκε να αφιερϊςει το χρόνο του κακ όλθ τθ διάρκεια τθσ εκπόνθςθσ αυτισ τθσ διπλωματικισ, κακϊσ και για τισ υποδείξεισ / παρατθριςεισ που χωρίσ αυτζσ δεν κα ιταν δυνατι θ ολοκλιρωςθ τθσ εργαςίασ. Τζλοσ κα ικελα να ευχαριςτιςω τουσ κ. Χατηθπάνο Ραναγιϊτθ και κ. Γιϊτθ Θεοφάνθ, που μασ αφιζρωςαν χρόνο και μασ παρείχαν ςθμαντικζσ πλθροφορίεσ για τθν εκπόνθςθ τθσ διπλωματικισ. Θα ιταν παράλειψθ να μθν ευχαριςτιςω ολόκλθρθ τθν ομάδα (Μαρίνου Αικατερίνθ, Τηιϊγα Χαράλαμπο και Φϊλα Απόςτολο) με τθν οποία ςυνεργάςτθκα ςτα πλαίςια τθσ εκπόνθςθσ 4 διπλωματικϊν εργαςιϊν με κοινό ςτόχο, τθν αναμόρφωςθ ενόσ νθςιοφ και θ οποία με ςτιριξε ςε όλο αυτό το δφςκολο διάςτθμα. Τέλος, αισθάνομαι την ανάγκη να εκφράσω τις θερμές ευχαριστίες μου στην οικογένεια μου, για την αμέριστη συμπαράσταση, βοήθεια, στήριξη των επιλογών μου και προ πάντων κατανόηση και ανοχή καθ όλο το χρονικό διάστημα των σπουδών μου. ii

4 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΣΕΤΙΕΧΡΞΕΟΑ ΕΙΥΑΓΩΓΘ - ΥΧΟΡΨΘ... vii ABSTRACT... ix ΜΕΦΑΝΑΙΡ 1 ο :ΟΘΥΙΩΦΙΜΡΥ ΦΡΧΤΙΥΞΡΥ Ο Τουριςμόσ ςε Νθςιωτικζσ Ρεριοχζσ Γενικά Σχεδιαςμόσ Τουριςτικισ Ανάπτυξθσ Νθςιωτικϊν Ρεριοχϊν Ανάλυςθ Ραραγόντων για Βιϊςιμθ Τουριςτικι Ανάπτυξθ Νθςιϊν Ο όλοσ του Τουριςμοφ ςτθν Ανάπτυξθ Μικρϊν Νιςων Ο Τουριςμόσ ςτθν Ρεριφζρεια Νοτίου Αιγαίου Γενικά Στοιχεία Ρεριφζρειασ Ρροοπτικζσ Στόχοι Στρατθγικι Ανάπτυξθσ ΜΕΦΑΝΑΙΡ 2 ο : ΘΑΝΑΥΥΙΡΥ ΦΡΧΤΙΥΞΡΥ Το Ρλζγμα των δραςτθριοτιτων του Θαλάςςιου Τουριςμοφ Βαςικά Ρροϊόντα Θαλάςςιου Τουριςμοφ Κρουαηιζρεσ Yachting Ναυτακλθτικζσ Δραςτθριότθτεσ Θζςθ Θαλάςςιου Τουριςμοφ ςτο Ρλαίςιο Ανάπτυξθσ μιασ χϊρασ iii

5 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια 2.4 Θαλάςςιοσ Τουριςμόσ και Ελλθνικι Αγορά Γενικά Χαρακτθριςτικά Ρροςφοράσ και Ηιτθςθσ Τυπολογίεσ Οργάνωςθσ Κρουαηιζρεσ Κρουαηιερόπλοια ςτον Ελλθνικό Χϊρο Yachting ςτον Ελλθνικό Χϊρο ΜΕΦΑΝΑΙΡ 3 ο : ΧΦΙΥΦΑΞΕΟΘ ΜΑΦΑΥΦΑΥΘ & ΣΤΡΓΤΑΞΞΑΦΑ ΔΤΑΥΘΥ ΓΙΑ ΦΡ ΘΑΝΑΥΥΙΡ ΦΡΧΤΙΥΞΡ ΥΦΘΟ ΑΥΦΧΣΑΝΑΙΑ Ρεριγραφι τθσ Αςτυπάλαιασ Γενικά Στοιχεία Νιςου Εναλλακτικζσ Μορφζσ Τουριςμοφ Ρροτάςεισ και προοπτικζσ για Βιϊςιμθ Τουριςτικι Ανάπτυξθ Ακτινογράφθςθ Υφιςτάμενθσ Κατάςταςθσ Ρρογράμματα για τθν Ανάπτυξθ του Θαλάςςιου Τουριςμοφ ΜΕΦΑΝΑΙΡ 4 ο : ΥΧΟΔΕΥΘ ΦΡΧ ΘΑΝΑΥΥΙΡΧ ΦΡΧΤΙΥΞΡΧ ΞΕ ΕΟΑΝΝΑΜΦΙΜΕΥ ΞΡΤΦΕΥ ΦΡΧΤΙΥΞΡΧ Γενικά Τουριςμόσ Υγείασ Ακλθτικόσ Τουριςμόσ Ρολιτιςτικόσ Τουριςμόσ iv

6 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια 4.5 Τουριςμόσ Ρεριπζτειασ Οικοτουριςμόσ / Οικολογικόσ Τουριςμόσ Αςτικόσ Τουριςμόσ Εκπαιδευτικόσ Τουριςμόσ Δυνατότθτεσ Ανάπτυξθσ Εναλλακτικϊν Μορφϊν Τουριςμοφ ςτθν Αςτυπάλαια ΜΕΦΑΝΑΙΡ 5 ο : STRENGTHS WEAKNESSES OPPORTUNITIES THREATS ( SWOT ) ΑΟΑΝΧΥΘ ΓΙΑ ΦΡ ΘΑΝΑΥΥΙΡ ΦΡΧΤΙΥΞΡ Γενικά Συνκετικι Ρροςζγγιςθ των Βαςικϊν Συμπεραςμάτων τθσ Strengths Weaknesses Opportunities Threats ( SWOT ) Ανάλυςθσ Ανταγωνιςμόσ Εκςυγχρονιςμόσ Ρροϊόντων και Υποδομϊν Τφποι Οργάνωςθσ και Επιχειρθματικισ Δραςτθριότθτασ Χρθματοοικονομικά Δεδομζνα Διαφιμιςθ - Ρροβολι Χαρακτθριςτικά Ηιτθςθσ Εκςυγχρονιςμόσ και Κφκλοσ Ηωισ Επενδφςεισ Θεςμικό Ρλαίςιο Ρεριουςία Ε.Ο.Τ Ανκρϊπινο Δυναμικό v

7 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια Ρεριβάλλον ΜΕΦΑΝΑΙΡ 6 ο : ΓΕΟΙΜΑ ΥΧΞΣΕΤΑΥΞΑΦΑ Αξιολόγθςθ τθσ Υφιςτάμενθσ Κατάςταςθσ Συμπεράςματα Ρροτάςεισ ΒΙΒΝΙΡΓΤΑΦΙΑ ΣΑΤΑΤΦΘΞΑΦΑ vi

8 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΕΙΥΑΓΩΓΘ - ΥΧΟΡΨΘ Ο καλάςςιοσ τουριςμόσ αποτελεί μια από τισ δυναμικότερεσ ειδικζσ και εναλλακτικζσ μορφζσ τουριςμοφ που για τθ χϊρα μασ ςυγκεκριμζνα παρουςιάηει ιδιαίτερο ενδιαφζρον κακϊσ μπορεί να δϊςει ςθμαντικι ϊκθςθ ςτθν εκνικι οικονομία με βάςθ τισ κατάλλθλεσ φυςικζσ και οικονομικζσ προχποκζςεισ. Ο καλάςςιοσ τουριςμόσ αφορά τισ τουριςτικζσ δραςτθριότθτεσ που διενεργοφνται ςτο καλάςςιο παράκτιο χϊρο μιασ χϊρασ υποδοχισ τουριςτϊν. Βαςικά ζργα υποδομισ που εξυπθρετοφν αυτι τθ μορφι τουριςμοφ είναι οι διάφορεσ λιμενικζσ εγκαταςτάςεισ και κυρίωσ οι τουριςτικοί λιμζνεσ ςκαφϊν αναψυχισ ι όπωσ είναι ευρζωσ γνωςτζσ οι λεγόμενεσ μαρίνεσ. Σιμερα ςτθν Ελλάδα, λειτουργοφν οργανωμζνεσ μαρίνεσ ςκαφϊν αναψυχισ, οι οποίεσ παρζχουν υπθρεςίεσ υψθλοφ επιπζδου ςτουσ εγχϊριουσ και αλλοδαποφσ τουρίςτεσ. Αρκετζσ από αυτζσ είναι βραβευμζνεσ από το πρόγραμμα «Γαλάηιεσ Σθμαίεσ τθσ Ευρϊπθσ», το οποίο αποτελεί μία ςθμαντικι αναγνϊριςθ που εξαςφαλίηει αξιοπιςτία και κφροσ ςτισ μαρίνεσ, και κατά ςυνζπεια προςελκφει νζουσ υποψιφιουσ πελάτεσ τόςο από τθν Ελλάδα όςο και από το εξωτερικό. Ραρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια παρατθρείται ζντονοσ προβλθματιςμόσ ςε κζματα υποδομισ και οργάνωςθσ των ςυνολικϊν υπθρεςιϊν που παρζχουν οι ελλθνικζσ μαρίνεσ και ειδικότερα όςον αφορά τθν πλθρότθτα, τον εκςυγχρονιςμό και τθν αςφάλεια τουσ. Με γνϊμονα τον προβλθματιςμό αυτό αλλά και πρόςφατεσ ζρευνεσ που φανερϊνουν τθν ολοζνα και αυξανόμενθ δυναμικι του βαςικότερου ανταγωνιςτι τθσ χϊρασ μασ ςτον τομζα του καλάςςιου τουριςμοφ ςτθν περιοχι τθσ Μεςογείου, τθσ Τουρκίασ είναι εμφανισ θ ανάγκθ για τθ δθμιουργία νζων μαρίνων με περιςςότερεσ κζςεισ ελλιμενιςμοφ και πιο ςφγχρονεσ εγκαταςτάςεισ που κα παρζχουν αςφαλι παραμονι των ςκαφϊν αναψυχισ κακϊσ και πλικοσ άλλων υπθρεςιϊν ςτο τουριςτικό κοινό. Στόχοσ αυτισ τθσ διπλωματικισ είναι να δθμιουργθκεί ζνα καλά ςυγκροτθμζνο και ςφγχρονο ςτρατθγικό ςχζδιο για τθ δθμιουργία και ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ ςε ςυνδυαςμό με εναλλακτικζσ μορφζσ τουριςμοφ ςε νιςο Αιγαίου, με γνϊμονα πάντα τθν προςταςία του περιβάλλοντοσ αλλά και τθ βιϊςιμθ ανάπτυξθ τθσ ευρφτερθσ περιοχισ. Τα ζργα αυτά φιλοδοξοφν να προςφζρουν ζνα υψθλό επίπεδο υπθρεςιϊν ςτο τουριςτικό κοινό και να αυξιςουν τθν ανταγωνιςτικότθτα του νθςιοφ. Ο ςχεδιαςμόσ των ζργων αυτϊν εντάςςονται ςτα πλαίςια τθσ ολικισ αναμόρφωςθσ τθσ νιςου και ςυνδυάηονται με πολλά άλλα ζργα υποδομϊν αλλά και εκςυγχρονιςμοφ των ιδθ υπαρχόντων ϊςτε να αυξθκεί θ τουριςτικι κίνθςθ και να αποτελζςει ςτο μζλλον ςθμείο αναφοράσ θ προςπάκεια αυτι. Ραρακάτω γίνεται μια ςφντομθ περιγραφι των περιεχομζνων τθσ κάκε ενότθτασ. Στθν πρϊτθ ενότθτα γίνεται αναφορά ςτον νθςιωτικό τουριςμό και ςτθν επίδραςι του ςτο μεταςχθματιςμό του περιβάλλοντοσ, τονίηοντασ ζτςι τθν αναγκαιότθτα ενόσ ςυςτθματικοφ ςχεδιαςμοφ τουριςτικισ ανάπτυξθσ ενόσ νθςιοφ. Ραρουςιάηεται θ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ κατά φάςεισ ζχοντασ ωσ βάςθ τθν ζννοια τθσ αειφορικότθτασ και ωσ αποτζλεςμα τθ βιϊςιμθ τουριςτικι ανάπτυξθ των vii

9 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια νθςιϊν. Γίνεται πιο λεπτομερισ αναφορά για το ρόλο του τουριςμοφ ςτθν ανάπτυξθ των μικρϊν νιςων και ειδικότερα για τθν Ρεριφζρεια του Νότιου Αιγαίου ςτθν οποία ανικει θ Αςτυπάλαια κακϊσ και τθν αναπτυξιακι ςτρατθγικι τθσ Ρεριφζρειασ αυτισ. Στθ δεφτερθ ενότθτα γίνεται μια αναλυτικι περιγραφι των βαςικϊν προϊόντων του καλάςςιου τουριςμοφ κακϊσ και τθσ ανάπτυξθσ που ζχουν γνωρίςει ςτθν ελλθνικό αγορά μζςω των χαρακτθριςτικϊν τθσ προςφοράσ και τθσ ηιτθςθσ. Τονίηεται θ ςθμαντικι κζςθ του καλάςςιου τουριςμοφ για τθ τουριςτικι ανάπτυξθ μιασ χϊρασ. Ραρουςιάηεται επίςθσ θ τεχνικι και κεςμικι υποδομι που υπάρχει ςτθν Ελλάδα, κακϊσ και τα προβλιματα που υπάρχουν ςτον κλάδο αυτό. Στθν τρίτθ ενότθτα γίνεται μια γενικι παρουςίαςθ τθσ Νιςου Αςτυπάλαιασ, τθσ οικονομικισ τθσ ανάπτυξθσ και του τουριςμοφ ςτον οποίο οφείλει και τθν ανάπτυξθ τθσ. Γίνεται ακτινογράφθςθ τθσ υφιςτάμενθσ κατάςταςθσ τθσ τεχνικισ υποδομισ και των εναλλακτικϊν μορφϊν τουριςμοφ που ζχουν ιδθ αναπτυχκεί για τθν εξυπθρζτθςθ του καλάςςιου τουριςμοφ. Ακολουκοφν τα προγράμματα δράςθσ τα οποία απαιτοφνται για τθν περαιτζρω ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ κακϊσ και για τθν επίτευξθ τθσ βιωςιμότθτασ του. Σθμειϊνεται ότι θ εκπόνθςθ προμελζτθσ για τα εν λόγω ζργα ξεφεφγει από τα πλαίςια αυτισ τθσ διπλωματικισ και επομζνωσ ςτο τεφχοσ δεν περιλαμβάνονται αναλυτικζσ προμετριςεισ για τα προτεινόμενα ζργα. Στθν τζταρτθ ενότθτα παρουςιάηονται οριςμζνεσ εναλλακτικζσ μορφζσ τουριςμοφ που μποροφν να ςυνδυαςτοφν με τθν ανάπτυξθ καλάςςιου τουριςμοφ. Ιδιαίτερθ αναφορά γίνεται ςτθν περίπτωςθ μελζτθσ μασ που αφορά τθν Αςτυπάλαια και τισ δυνατότθτεσ ανάπτυξθσ εναλλακτικϊν μορφϊν τουριςμοφ ςε αυτιν. Θ πζμπτθ ενότθτα περιλαμβάνει μια SWOT ανάλυςθ που ζχει ωσ ςτόχο να καταςτιςει ςαφι τα πλεονεκτιματα, τισ αδυναμίεσ, τισ ευκαιρίεσ και τουσ κινδφνουσ που αντιμετωπίηει θ ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ ςτθν Αςτυπάλαια και κατ επζκταςθ ςτθ χϊρα μασ. Στθν ζκτθ και τελευταία ενότθτα γίνεται λόγοσ για τα ςυμπεράςματα που προζκυψαν από τθ μελζτθ του καλάςςιου τουριςμοφ κακϊσ και για τισ προτάςεισ ϊςτε θ Αςτυπάλαια να ενιςχφςει τθν ανταγωνιςτικότθτά τθσ, να αυξιςει το ενδιαφζρον του τουριςτικοφ κοινοφ αλλά και να προβάλλει τθ χϊρα μασ ςτο εξωτερικό. viii

10 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ABSTRACT The marine tourism constitutes one of the more dynamic special and alternative forms of tourism that presents, especially for our country, particular interest as it can give the national economy a significant boost in combination with the right natural and economic conditions. The marine tourism concerns the tourist activities that are held in the sea coastal space of a touristic country. Basic infrastructure works associated with this form of tourism are the various port installations and mainly the tourist ports of yachts or as are widely known, the marinas. Today in Greece, organized marinas for yachts are in full operation and provide high quality services for local and foreign tourists. A significant number of them are rewarded from the program " Blue Flags of Europe", which is an outstanding recognition that ensures reliability and prestige for the marinas, and therefore attracts prospective users both from Greece and abroad. Recently there has been a major concern over the issues of infrastructure and organization of the overall services provided by the Greek marinas and more specifically regarding to the capacity, the modernization and their safety. Taking into account these concerns and also recent researches that reveal the continuously increasing dynamics of the main competitors of our country in the area of marine tourism in the region of Mediterranean, namely Turkey and Croatia, makes obvious the need for creation of new marinas with more places of mooring and more modern installations that will provide safe stay of yachts as well as a number of other services for the tourist public. The present study objects to a well constituted and modern strategic plan for the creation and growth of marine tourism in combination with alternative forms of tourism in an Aegean island, taking into consideration the environmental protection and the region s viable growth. This work plans to offer high- leveled services in the tourist public as also to increase the competitiveness of the island. These plans are included in the total reform of the island and they are combined with a lot of different work of infrastructures and modernization the already existing so that the tourist movement is increased and this effort constitutes in the future reference point. A short description of each unit s content is present below. The first unit is referred to the islander tourism and its effect in the transformation of the environment, stressing thus the necessity of systematic planning of tourist growth of an island. The process of planning of tourist growth is presented at phases having as base the significance of sustainability and as a result the viable tourist growth of islands. A thorough report refers to the role of tourism in the growth of small islands and especially on the Region of Southern Aegean in which Astypalaia belongs, as well as the developmental strategy of this Region. The second unit is describing the basic products of marine tourism as well as the growth that they have known in the Greek market via offer and demand. The importance of marine tourism for the tourist growth of a country is highlighted. The technical and ix

11 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια institutional infrastructure that exists in Greece is also presented, as well as the problems that exist in this sector. The third unit is presenting the Island Astypalaia, its economic growth and tourism in which it owes her growth. A thorough investigation came through on the undergoing situation of technical infrastructure and alternative forms of tourism that are already developed on behalf of the use of marine tourism. The programs of action which are required for the further growth of marine tourism as well as for the achievement of his viability are followed. It is marked that the development of premeditation for these works is out of the bounds of this study and consequently in the copy is not included an analytic bill of quantities for the proposing work. The fourth unit is presenting some alternative forms of tourism that can be combined with the growth of marine tourism. Special reference is given on our case study and its possibilities in growing alternative forms of tourism. The fifth unit includes a SWOT analysis that objects to signify the advantages, weaknesses, the opportunities and the dangers that the growth of marine tourism deals in the Astypalaia and generally in our country. The sixth and last unit is referred to the conclusions that resulted from this study of marine tourism and the proposals so as Astypalaia strengthen her competitiveness, increase the tourist s interest and also raise our country in the abroad. x

12 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Οθςιωτικόσ τουριςμόσ 1

13 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1. Οθςιωτικόσ τουριςμόσ 1.1 Ρ Φουριςμόσ ςε Οθςιωτικζσ Σεριοχζσ Γενικά Θ ταχφτατθ εξάπλωςθ του τουριςμοφ ςε πολλζσ χϊρεσ του κόςμου, ανζδειξε μια ςειρά προβλιματα που ςυνδζονται με τισ πολιτικζσ, κοινωνικζσ και οικονομικζσ παραμζτρουσ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ. Θ ανάπτυξθ του τουριςμοφ ςτισ νθςιωτικζσ περιοχζσ είχε ςαν αποτζλεςμα τθν αξιοποίθςθ πόρων, οικονομικϊν, φυςικϊν και ανκρϊπινων, που μζχρι τότε παρζμεναν ανενεργοί ι υποαπαςχολοφμενοι. Πμωσ θ τουριςτικι ανάπτυξθ εμφανίςτθκε και ακόμθ εμφανίηεται με ζνταςθ, μόνο ςε περιοριςμζνο αρικμό νθςιϊν. Εφκολα αντιλαμβάνεται κανείσ ότι τα μεγάλα κυρίωσ νθςιά, είναι εκείνα που παρουςιάηουν οικονομικι άνκθςθ. [26] Θ ανάπτυξθ του τουριςμοφ ςτισ περιςςότερεσ περιοχζσ, βαςίηεται ςτον τοπικό φυςικό και πολιτιςμικό πλοφτο. Συχνά όμωσ ο βακμόσ (και ο τρόποσ) ςτον οποίο αναπτφςςεται, επθρεάηει ςθμαντικά τθν ποιότθτα του περιβάλλοντοσ και τθ φυςικι και πολιτιςμικι κλθρονομιά, απειλϊντασ τθν ίδια τθ βάςθ τθσ ανάπτυξισ του. Αυτό ςυμβαίνει διότι, ςτο μζτρο που θ ανάπτυξθ του τουριςμοφ ςε ζνα τόπο εξαρτάται από τουσ τοπικοφσ φυςικοφσ (π.χ. παραλίεσ, δάςθ κ.λπ.) και πολιτιςτικοφσ (π.χ. οικιςμόσ παραδοςιακόσ) πόρουσ, θ μείωςθ τθσ ελκυςτικότθτασ ενόσ τόπου λόγω υποβάκμιςθσ του περιβάλλοντοσ, εκτόσ από τισ αρνθτικζσ ςυνζπειεσ που ζχει για τθν ποιότθτα ηωισ των κατοίκων, οδθγεί ςυχνά και ςε πτϊςθ του τουριςμοφ με ςθμαντικζσ ςυνζπειεσ για τθν τοπικι οικονομία και κοινωνία. Θ επίδραςθ του τουριςμοφ ςτο μεταςχθματιςμό του περιβάλλοντοσ, είναι αναπόφευκτθ. Εκείνο που ζχει ςθμαςία είναι, θ επίδραςθ αυτι να ζχει τισ λιγότερεσ αρνθτικζσ ςυνζπειεσ, όχι μόνο ςτο παρόν αλλά και ςτο μζλλον. Με δεδομζνεσ τισ κετικζσ και αρνθτικζσ ςυνζπειεσ, κάκε τουριςτικόσ προοριςμόσ βιϊνει ζνα κφκλο ηωισ ο οποίοσ ξεκινάει από το ςτάδιο τθσ εξερεφνθςισ του και αφοφ περάςει από τα ςτάδια τθσ εμπλοκισ, ανάπτυξθσ, εδραίωςθσ και μαραςμοφ, φκάνει ςτθ φάςθ τθσ κρίςθσ όπου κα γίνει ανανζωςθ ι κατάρρευςθ. Οι παράγοντεσ οι οποίοι διαμορφϊνουν τα παραπάνω ςτάδια ανάπτυξθσ, είναι οι ντόπιοι κάτοικοι και επιχειρθματίεσ, οι ζλλθνεσ και ξζνοι επενδυτζσ, οι οργανωτζσ ταξιδιϊν, οι ίδιοι οι τουρίςτεσ, κακϊσ επίςθσ και θ πολιτεία με τα αναπτυξιακά και επενδυτικά προγράμματα. [31] Υχεδιαςμόσ Φουριςτικισ Ανάπτυξθσ Οθςιωτικϊν Σεριοχϊν Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 2

14 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Ο τουριςμόσ αναπτφχκθκε ςτισ περιςςότερεσ περιοχζσ, αλλά ακόμα ςε μερικζσ περιοχζσ αναπτφςςεται και ςυχνά με τρόπο απρογραμμάτιςτο. Για το λόγο αυτό, ο ςυςτθματικόσ ςχεδιαςμόσ του, ιδθ όμωσ από τισ δεκαετίεσ του 1960 και 1970, κεωρικθκε αναγκαίοσ για δφο κυρίωσ λόγουσ. Θ άναρχθ και απρογραμμάτιςτθ ανάπτυξθ τθσ τουριςτικισ δραςτθριότθτασ, δεν άργθςε να προκαλζςει φανερζσ αρνθτικζσ επιπτϊςεισ τόςο ςτουσ φυςικοφσ και πολιτιςτικοφσ πόρουσ όςο και ςτισ οικονομίεσ και κοινωνίεσ των περιοχϊν υποδοχισ. Θ ςυνεχιηόμενθ ανάδυςθ νζων τουριςτικϊν προοριςμϊν, δθμιοφργθςε ςυνκικεσ ζντονου ανταγωνιςμοφ μεταξφ τουσ, που, ςε ςυνδυαςμό με αλλαγζσ ςτα καταναλωτικά πρότυπα τουριςμοφ, απαιτοφν πρόγνωςθ και ςυςτθματικι αντιμετϊπιςθ για τθν εξαςφάλιςθ τθσ βιωςιμότθτάσ τουσ. Ζνασ ςυςτθματικόσ ςχεδιαςμόσ για τθν ανάπτυξθ ενόσ νθςιοφ και γενικότερα μιασ περιοχισ, ςτθρίηεται ςε κάποια ςτοιχεία τα οποία αποτελοφν τθ βάςθ ςχεδιαςμοφ. Αυτά είναι: Καταγραφι, ταξινόμθςθ και αξιολόγθςθ των τουριςτικϊν πόρων τθσ περιοχισ. Τουριςτικζσ υποδομζσ και υπθρεςίεσ τθσ περιοχισ (ξενοδοχεία, πρακτορεία κλπ) Γενικότερεσ υποδομζσ και υπθρεςίεσ τθσ περιοχισ (τθλεπικοινωνίεσ, μεταφορζσ, υγεία, φδρευςθ, αποχζτευςθ). Υποδομζσ και υπθρεςίεσ ςε εκνικό επίπεδο. Καταγραφι του εξειδικευμζνου ςχεδίου μάρκετινγκ τθσ περιοχισ (αν υπάρχει) Γενικό κεςμικό πλαίςιο τουριςτικισ ανάπτυξθσ (επενδφςεισ, εκπαίδευςθ κλπ). Ζρευνεσ αγοράσ και μελζτεσ που καταγράφουν τθ ηιτθςθ και τισ τάςεισ που διαφαίνονται για το μζλλον. Καταγραφι τθσ ςφνκεςθσ των ανκρϊπινων πόρων και των ειδικϊν χαρακτθριςτικϊν που ςυνδζονται με τθν τουριςτικι ανάπτυξθ. Θ διαδικαςία ςχεδιαςμοφ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ φάςεισ. εξελίςςεται ςε διάφορεσ Στθν πρϊτθ φάςθ γίνεται λεπτομερισ ζρευνα και καταγραφι όλων των παραμζτρων που ςυνκζτουν το επίπεδο τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ τθσ περιοχισ (πλεονεκτιματα, μειονεκτιματα, βαςικζσ ανάγκεσ). Στθ δεφτερθ φάςθ προςδιορίηονται αρχικά οι κφριοι ςκοποί του ςχεδίου που ςχετίηονται με διαφορετικά πεδία τθσ κοινωνίασ και τθσ οικονομίασ (βελτίωςθ ποιότθτασ ηωισ, προςταςία του περιβάλλοντοσ, οικονομικά οφζλθ). Στθν τρίτθ φάςθ επιλζγεται το βαςικό πλαίςιο του ςχεδίου τουριςτικισ ανάπτυξθσ. Θ επιλογι γίνεται με βάςθ τα χαρακτθριςτικά τθσ περιοχισ, τθ δυνατότθτα του ςχεδίου να ςυμβάλλει ςτθ γενικότερθ ανάπτυξθ τθσ περιοχισ, το ςεβαςμό των τοπικϊν Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 3

15 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ιδιαιτεροτιτων, τθ δυνατότθτα του επιλεγζντοσ ςχεδίου να ςυμβάλλει ςτουσ ςκοποφσ που ζχουν τεκεί. Στθν τζταρτθ φάςθ διαμορφϊνονται οι ςυνιςταμζνεσ τθσ πολιτικισ του τουριςμοφ ςτο ςχζδιο ανάπτυξθσ. Αυτζσ είναι οι ςτρατθγικζσ που περιγράφουν τουσ τρόπουσ επίτευξθσ των βαςικϊν ςκοπϊν και ςτόχων του ςχεδίου (πχ προςζλκυςθ επενδυτϊν), τα προγράμματα που αφοροφν ςτισ διαφορετικζσ παραμζτρουσ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ (πχ προςταςία του περιβάλλοντοσ, εκπαίδευςθ ςτον τουριςμό) και ειδικζσ μελζτεσ που ςχετίηονται με ηθτιματα τα οποία ςυμβάλλουν ςτθ μακροπρόκεςμθ ςτακερότθτα τθσ ανάπτυξθσ (πχ αειφορία, φζρουςα ικανότθτα, εναλλακτικζσ μορφζσ τουριςμοφ). Στθν πζμπτθ φάςθ καταγράφονται οι μζκοδοι και οι πολιτικζσ τθσ εφαρμογισ του ςχεδίου ανάπτυξθσ, όπωσ πχ θ δθμιουργία ενόσ ειδικοφ φορζα που κα παρακολουκεί τθ ςωςτι εφαρμογι και κα μεριμνά για τθ χρθματοδότθςθ του ςχεδίου ι θ ςυγκρότθςθ ενόσ προγράμματοσ που κα ζχει ωσ ςτόχο τθν εφαρμογι και διαχείριςθ του ςχεδίου ανάπτυξθσ. [26] Ανάλυςθ Σαραγόντων για Βιϊςιμθ Φουριςτικι Ανάπτυξθ Οθςιϊν Θ ζννοια τθσ αειφορικότθτασ αναφζρεται ςτθν αναπαραγωγι των προχποκζςεων οι οποίεσ είναι απαραίτθτεσ για τθ βιωςιμότθτα και τθ διατιρθςθ μιασ ςυγκεκριμζνθσ δραςτθριότθτασ. Για το λόγο αυτό, θ αειφορικότθτα τίκεται ωσ όριο ςτον ρυκμό ανάπτυξθσ γιατί εάν ο ρυκμόσ ανάπτυξθσ αφεκεί ςτισ δυνάμεισ τθσ αγοράσ χωρίσ ςυντονιςμό ι κανόνεσ διεξαγωγισ κοινά αποδεκτοφσ, κα οδθγιςει ςτθν αυτοαναίρεςθ των ςτοιχείων εκείνων που κακιςτοφν τθ δραςτθριότθτα κερδοφόρα. Για να υπάρξει βιϊςιμθ τουριςτικι ανάπτυξθ, πρζπει να διατθρθκεί θ τουριςτικι αξία τθσ περιοχισ και να επιτευχκοφν οι τρεισ παρακάτω ςτόχοι: 1. Θ διατιρθςθ τθσ ευθμερίασ και τθσ πολιτιςτικισ ταυτότθτασ των κατοίκων 2. Θ ελκυςτικότθτα τθσ περιοχισ για τουσ τουρίςτεσ 3. Θ διατιρθςθ τθσ οικολογίασ τθσ περιοχισ Θ αειφορικότθτα λοιπόν αναλφεται ςε: Κοινωνικι και πολιτιςμικι αειφορικότθτα για τθ διατιρθςθ τθσ ταυτότθτασ τθσ κοινότθτασ. Αυτό ςυνεπάγεται τθν ενεργό ςυμμετοχι των κατοίκων ςτθ λιψθ των αποφάςεων που αφοροφν ςτθν τουριςτικι ανάπτυξθ. Οικονομικι αειφορικότθτα για να εξαςφαλιςτεί θ αποδοτικότθτα και θ ςωςτι διαχείριςθ των πόρων ϊςτε να ςυντθριςουν και τισ επόμενεσ γενεζσ. Οικολογικι αειφορικότθτα για τθν προςταςία του οικολογικοφ ςυςτιματοσ και των ποικιλιϊν τθσ πανίδασ και χλωρίδασ. Θ τουριςτικι ανάπτυξθ δεν πρζπει να ξεπερνά τισ αντοχζσ του οικοςυςτιματοσ. Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 4

16 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Κοινι διαπίςτωςθ των μελετθτϊν είναι ότι ο μαηικόσ τουριςμόσ προβάλλει ωσ ο τφποσ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ που οδθγεί ςε αφξθςθ των ειςοδθμάτων, αλλά όχι και ςτθν ςυγκροτθμζνθ τουριςτικι ανάπτυξθ. Ζτςι δθμιουργικθκαν νζεσ, εναλλακτικζσ μορφζσ τουριςμοφ οι οποίεσ ιταν αποτζλεςμα παράλλθλων αλλά όχι ςυνδυαςμζνων δράςεων διαφορετικϊν παραγόντων που επθρεάηουν τθν παγκόςμια τουριςτικι ανάπτυξθ όπωσ πχ. θ αλλαγι των κινιτρων των τουριςτϊν, θ ανάπτυξθ κινθμάτων προςταςίασ του περιβάλλοντοσ, θ κριτικι που αςκικθκε ςτισ δυςμενείσ κοινωνικοοικονομικζσ και περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ του μαηικοφ τουριςμοφ κλπ. Το κυριότερο αποτζλεςμα τθσ δράςθσ αυτϊν των παραγόντων, είναι θ εμπζδωςθ, διεκνϊσ, των ειδικϊν νζων και εναλλακτικϊν μορφϊν τουριςμοφ, ωσ ενόσ νζου προτφπου τουριςτικισ ανάπτυξθσ με κυρίαρχα τα ςτοιχεία και χαρακτθριςτικά τθσ αειφορικότθτασ. Για να μπορζςει όμωσ θ ανάπτυξθ των εναλλακτικϊν μορφϊν τουριςμοφ να ςυμβάλλει ςτθν τουριςτικι αειφορικι ανάπτυξθ των νθςιϊν, κα πρζπει να προχπάρξει ςυμφωνία τουλάχιςτον ςτα παρακάτω: 1. Συμφωνία και κοινι αντίλθψθ ςτον όρο ϋϋτουριςτικι ανάπτυξθϋϋ Με τον όρο αυτόν κακορίηεται ολόκλθρο το πλζγμα των μελλοντικϊν δραςτθριοτιτων για μια ενδεχόμενθ τουριςτικι ανάπτυξθ ςτα νθςιά. Ειδικότερα, πρζπει να υπάρξει ςυμφωνία για τισ δυνατότθτεσ και τισ μορφζσ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ, τθν οριοκζτθςθ, αν αυτό είναι δυνατό, των αναγκαίων ηωνϊν τουριςτικϊν δραςτθριοτιτων, κακϊσ επίςθσ και του ρόλου που θ τουριςτικι ανάπτυξθ αναμζνεται να παίξει ςτθν περιοχι. 2. Συμφωνία για τθν ανάγκθ ειδικισ προςοχισ για τθν ανάπτυξθ και τθ διαχείριςθ του τουριςμοφ ειδικότερα, που πρακτικά ςθμαίνει αποδοχι των παρακάτω: Δεν είναι διακζςιμεσ και πρόςφορεσ όλεσ οι νθςιωτικζσ περιοχζσ για τθν τουριςτικι ανάπτυξθ, όπωσ επίςθσ δεν είναι όλεσ οι νθςιωτικζσ κοινότθτεσ διακζςιμεσ και δεν μποροφν ι δεν κζλουν να αναπτυχκοφν τουριςτικά. Δεν είναι όλεσ οι μορφζσ τουριςτικισ δραςτθριότθτασ αποδεκτζσ ςε κάκε περιοχι και ότι υπάρχουν όρια ςτθν ανάπτυξθ κάκε περιοχισ. Ρρζπει να αναπτυχκοφν ειδικζσ τεχνικζσ διαχείριςθσ των επιςκεπτϊν, ϊςτε να αποφευχκοφν ι και να επιδιορκωκοφν ηθμιζσ που προκλικθκαν από αυτοφσ. 3. Συμφωνία για τουσ ςτόχουσ τθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ όπωσ: Θ διατιρθςθ, θ δθμιουργία και θ διαφοροποίθςθ των κζςεων εργαςίασ. Θ διατιρθςθ παραδοςιακϊν οικιςμϊν και κτιρίων. Θ υποςτιριξθ τθσ τοπικισ κοινωνίασ, τθσ γεωργίασ, των τοπικϊν ςυγκοινωνιακϊν δικτφων, θ ανάπτυξθ καλφτερων ςυνκθκϊν ηωισ για το ντόπιο πλθκυςμό και θ καλυτζρευςθ τθσ ποιότθτασ ηωισ για επιςκζπτεσ από αςτικζσ περιοχζσ. Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 5

17 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 4. Ειδικι ςυμφωνία ανάμεςα ςτουσ τοπικοφσ παράγοντεσ για τθν τουριςτικι ανάπτυξθ. Αυτι θ ςυμφωνία μπορεί να είναι ανάμεςα ςε επιχειρθματίεσ, ανάμεςα ςε επιχειρθματίεσ και τθν κοινότθτα, αλλά ακόμα ανάμεςα ςτουσ επιχειρθματίεσ, τθν τοπικι κοινότθτα και τθν τοπικι αυτοδιοίκθςθ. [26] 1.2 Ρ Τόλοσ του Φουριςμοφ ςτθν Ανάπτυξθ Ξικρϊν Οιςων Τα μικρά νθςιά διατθροφνται ςχεδόν αναλλοίωτα και αποτελοφν μια φυςικι ρεηζρβα για τον τουριςμό. Σ' αυτό το πνεφμα κα πρζπει να διαφυλαχκεί και ν' αναδειχκεί κάκε νθςί ςαν ζνα φυςικό, ζνα κεματικό πάρκο με ειδικά, μοναδικά για το κακζνα, χαρακτθριςτικά που ο τουρίςτασ-περιθγθτισ κα πρζπει μόνοσ του ν' ανακαλφψει αν κάποιοσ του δϊςει τουσ κϊδικεσ, τισ διαδρομζσ, τα αξιοκζατα, τα ιςτορικά και τα γνωςτικά τουσ ςτοιχεία, τισ δραςτθριότθτεσ που κα μπορεί ν' αναπτφξει, τουσ κανόνεσ που κα πρζπει να τθριςει για τθν προςταςία του τόπου. Σθμεία-κλειδιά για τθν τουριςτικι ανάπτυξθ των μικρϊν νθςιϊν είναι: Θ χωρθτικότθτα ι φζρουςα ικανότθτα κάκε νθςιοφ, ωσ ςυνάρτθςθ του μεγζκουσ, τθσ μορφολογίασ του εδάφουσ, των φυςικϊν πόρων, τθσ κοινωνικοοικονομικισ δομισ, του ανκρϊπινου δυναμικοφ και τθσ υποδομισ. Θ αντοχι των οικοςυςτθμάτων -ιδιαίτερα ευαίςκθτων- και γενικά των φυςικϊν και πολιτιςτικϊν πόρων, ςτα πλαίςια τθσ ιςόρροπθσ βιϊςιμθσ ανάπτυξθσ. Θ προςπελαςιμότθτα και θ χρονοαπόςταςθ μεταφοράσ, τόςο για τθν ομαλι διαβίωςθ του πλθκυςμοφ όςο και για τθν τουριςτικι ανάπτυξθ. Θ προςαρμογι του είδουσ και των μορφϊν και ρυκμϊν ανάπτυξθσ ςτο ειδικό χαρακτιρα και τθν περιβαλλοντικι και κοινωνικοοικονομικι δομι και ςτισ ιδιαιτερότθτεσ κάκε νθςιοφ. Θ ανάπτυξθ των επικοινωνιϊν και ειδικά για τα μικρά και απομακρυςμζνα νθςιά θ χριςθ ςυςτθμάτων τθλεματικισ ςε διάφορουσ κλάδουσ (υγεία, πρόνοια, εκπαίδευςθ, επαγγελματικι κατάρτιςθ, τουριςτικι διαχείριςθ κ.λπ.). Θ πολυκεντρικι και όχι ακτινωτι διαςφνδεςθ των νθςιωτικϊν ςυμπλεγμάτων με ςυςτιματα μεταφορϊν και επικοινωνιϊν. Θ ανάπτυξθ δικτφων ςυνεργαςίασ μεταξφ των μικρϊν νθςιϊν, βαςιςμζνων ςτθν ςυμπλθρωματικότθτα τθσ τουριςτικισ τουσ προςφοράσ. Σε εκνικό και περιφερειακό επίπεδο (Β' ΚΡΣ ) βαςικι επιδίωξθ για τα νθςιά είναι θ διατιρθςθ και θ αφξθςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ των δυναμικϊν παραγωγικϊν δραςτθριοτιτων, αλλά και θ αξιοποίθςθ άλλων αναπτυξιακϊν δυνατοτιτων τθσ περιφζρειασ, για να διευρυνκεί κατά το δυνατόν θ παραγωγικι τουσ βάςθ και να μειωκοφν οι κίνδυνοι αςτάκειασ ι δυςμενϊν εξελίξεων ςτο μζλλον, με τρόπουσ όμωσ ςυμβατοφσ με Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 6

18 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 τθν προςταςία του περιβάλλοντοσ. Ο τουριςμόσ, μζςω ιπιων εναλλακτικϊν μορφϊν και δευτερευόντωσ ο γεωργικόσ τομζασ και θ μεταποίθςθ ςυνιςτοφν τισ κφριεσ αναπτυξιακζσ δυνατότθτεσ των νθςιϊν. Θ ιπια τουριςτικι ανάπτυξθ προτείνεται μζςω τθσ προϊκθςθσ πλζγματοσ ειδικϊν μορφϊν και δραςτθριοτιτων βαςιςμζνων ςτθν προςταςία, ανάδειξθ και ορκολογικι διαχείριςθ των φυςικϊν και πολιτιςτικϊν πόρων των νθςιϊν. Ειδικζσ μορφζσ, όπωσ οικοτουριςμόσ, φυςιογνωςτικόσ τουριςμόσ, δραςτθριότθτεσ όπωσ άκλθςθ, πεηοπορία, ορειβαςία, ιςτιοπλοΐα, ψάρεμα με τθν κατάλλθλθ υποδομι, οργάνωςθ και διαφιμιςθ μποροφν να εμπλουτίςουν, να αναβακμίςουν και να διευρφνουν το τουριςτικό προϊόν των νθςιϊν, προςελκφοντασ το αντίςτοιχο τμιμα τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ με ποιοτικά και όχι ποςοτικά κριτιρια. Θ υψθλι ποιότθτα τθσ τουριςτικισ προςφοράσ (καταλφματα και υπθρεςίεσ) αποτελεί προχπόκεςθ για τθν επιδιωκόμενθ προςζλκυςθ ποιοτικοφ τουριςμοφ μικρϊν αρικμϊν ζναντι του φκθνοφ μαηικοφ τουριςμοφ με τισ ςυνακόλουκεσ δυςμενείσ επιπτϊςεισ. Οι επιμζρουσ ςτόχοι που προτείνονται για τον τουριςμό των Μικρϊν Νθςιϊν Νοτίων Δωδεκανιςων είναι: Θ προϊκθςθ και ο εμπλουτιςμόσ του μοντζλου εναλλακτικοφ τουριςμοφ. Θ αναβάκμιςθ των υφιςταμζνων τουριςτικϊν καταλυμάτων και θ δθμιουργία νζων με τθν αξιοποίθςθ του παραδοςιακοφ οικιςτικοφ δυναμικοφ. Θ αναβάκμιςθ και ο εμπλουτιςμόσ των τουριςτικϊν και εξωτουριςτικϊν υπθρεςιϊν και εξυπθρετιςεων. Θ ανάπτυξθ πολλαπλϊν δραςτθριοτιτων ειδικϊν μορφϊν τουριςμοφ με τθ δθμιουργία κατάλλθλθσ υποδομισ και ανωδομισ, τθν οργάνωςθ και το μάρκετινγκ, τθν προβολι και διαφιμιςθ. Θ εκπαίδευςθ και επαγγελματικι κατάρτιςθ του πλθκυςμοφ και των απαςχολοφμενων ςτον τουριςμό ςε ςυνεχι βάςθ. Τα κυριότερα ζργα και δράςεισ που προτείνονται για τθν επίτευξθ των παραπάνω ςτόχων είναι: Βελτιϊςεισ και ςυμπλθρϊςεισ των υφιςταμζνων καταλυμάτων. Αναςτθλϊςεισ παραδοςιακϊν ςπιτιϊν όχι μόνο ςτουσ εν λειτουργία αλλά και ςτουσ εγκαταλελειμμζνουσ οικιςμοφσ και μετατροπι του ςε τουριςτικζσ ι ςυμπλθρωματικζσ του τουριςμοφ χριςεισ, (π.χ. εκκετιρια τοπικϊν προϊόντων, μουςεία κ.α.). Αποκατάςταςθ οικιςτικοφ ιςτοφ, ανάπλαςθ χϊρων πολιτιςμοφ και αναψυχισ, αποκατάςταςθ ανεμόμυλων, καλντεριμιϊν, εςωτερικϊν πλακοςτρϊςεων. Δθμιουργία προςβάςεων και εξυπθρετιςεων λουςμζνων ςτισ παραλίεσ. Αναςτιλωςθ και ανάδειξθ μνθμείων (π.χ. κάςτρων, αρχαιολογικϊν χϊρων, ςπθλαίων κ.λπ.). Δθμιουργία εγκαταςτάςεων πρόςδεςθσ και τροφοδοςίασ τουριςτικϊν ςκαφϊν (π.χ. μικρζσ προβλιτεσ, πλωτζσ μαρίνεσ ςτθν άκρθ του λιμανιοφ). Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 7

19 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Διαμορφϊςεισ μονοπατιϊν, υπαίκριων κακιςτικϊν ςτο εςωτερικό των νθςιϊν. Οργάνωςθ ςεμιναρίων επαγγελματικισ κατάρτιςθσ. Οργάνωςθ πολιτιςτικϊν και καλλιτεχνικϊν εκδθλϊςεων. Ρλθροφόρθςθ επιςκεπτϊν για τα φυςικά και πολιτιςτικά ενδιαφζροντα και τισ διαδρομζσ περιιγθςθσ κάκε νθςιοφ. Οργάνωςθ διαφθμιςτικισ εκςτρατείασ απευκυνόμενθσ κάκε φορά ςτθν ςυγκεκριμζνθ πελατεία θ προςζλκυςθ τθσ οποίασ είναι επικυμθτι. Κακοριςμόσ αναπτυξιακϊν ηωνϊν και μελζτεσ πολεοδομικισ οργάνωςθσ. [27] 1.3 Ρ Φουριςμόσ ςτθν περιφζρεια του Οοτίου Αιγαίου Γενικά Υτοιχεία Σεριφζρειασ Θ Περιφζρεια του Νοτίου Αιγαίου αποτελείται από τουσ Νομοφσ Κυκλάδων και Δωδεκανιςου και εκτείνεται ςε μια μεγάλθ καλάςςια ηϊνθ από τισ ακτζσ τθσ Αττικισ και τθσ Εφβοιασ, όπου βρίςκονται θ Μακρόνθςοσ και θ Άνδροσ, μζχρι και τα νότια παράλια τθσ Σουρκίασ, όπου περίπου μεταξφ Ρόδου και Κφπρου βρίςκεται το Καςτελόριηο ι Μεγίςτθ. Περιλαμβάνει 79 νθςιά, εκ των οποίων 48 κατοικθμζνα, και πλικοσ νθςίδων και βραχονθςίδων. Θ ςυνολικι επιφάνειά τθσ ανζρχεται ςε τετρ. χλμ. και αποτελεί το 4% τθσ ςυνολικισ επιφάνειασ τθσ χϊρασ, ενϊ το 28% τθσ εκτάςεϊσ τθσ είναι ορεινό, το 43% θμιορεινό και το 29% πεδινό. Ο πλθκυςμόσ τθσ Περιφζρειασ ανζρχεται ςε κατοίκουσ αποτελϊντασ περίπου το 2,74% του ςυνολικοφ πλθκυςμοφ τθσ χϊρασ. Οι βαςικοί παράγοντεσ που ςυνκζτουν τα ειδικά χαρακτθριςτικά τθσ περιφζρειασ αυτισ είναι τα εξισ: Θ πολυδιάςπαςθ του χϊρου (Ρολυνθςία) θ οποία τθσ προςδίδει μια μοναδικότθτα ωσ προσ τισ Ρεριφζρειεσ τθσ χϊρασ και τθσ ΕΕ, ενϊ ταυτόχρονα δθμιουργεί αυξθμζνεσ ανάγκεσ για ενδο και δια -ςυνδζςεισ ςε διάφορα επίπεδα Ο διττόσ ρόλοσ τθσ Ρεριφζρειασ ωσ εξωτερικό ςφνορο τθσ χϊρασ και τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ Θ μεκοριακι και απομονωμζνθ κζςθ θ οποία ςυνεπάγεται μια ςειρά μειονεκτθμάτων όπωσ, αυξθμζνο κόςτοσ ανάπτυξθσ λόγω αδυναμίασ επίτευξθσ οικονομιϊν κλίμακασ, αυξθμζνο κόςτοσ για κωράκιςθ, δυςχζρεια ανάπτυξθσ οικονομικϊν ι άλλων ςυνεργαςιϊν με τισ περιβάλλουςεσ χϊρεσ, χαμθλό βακμό αξιοποίθςθσ των δυνατοτιτων που παρζχει ο χϊροσ για ζρευνα και τεχνολογία ςε εξειδικευμζνα πεδία (ενζργεια, ωκεανογραφία, ςπάνια οικοςυςτιματα, κ.α.) Θ ελάχιςτθ επωφελεία από τα διευρωπαϊκά δίκτυα Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 8

20 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Θ κομβικι κζςθ ςτουσ βαςικοφσ άξονεσ των καλάςςιων μεταφορϊν προσ τθ Μαφρθ κάλαςςα, τον Ινδικό και τον Ατλαντικό Ωκεανό και των αερομεταφορϊν κακϊσ και θ δυνατότθτα ενίςχυςθσ του ρόλου τθσ ςτο Μεςογειακό Τόξο και ςτον άξονα ανάπτυξθσ Κφπροσ-νθςιά Ανατολικοφ Αιγαίου-Θράκθ. [28] Από τθν άλλθ πλευρά, θ Ρεριφζρεια αυτι παρουςιάηει ςθμαντικά κοινά αναπτυξιακά χαρακτθριςτικά, όπωσ τα ακόλουκα ενδεικτικά: Ευνοϊκι ςτρατθγικι κζςθ ςτο καλάςςιο χϊρο τθσ Μεςογείου. Σθμαντικι ςυγκζντρωςθ περιοχϊν με αξιόλογα ςτοιχεία φυςικοφ περιβάλλοντοσ ςε ςυνδυαςμό με ςθμαντικά ςτοιχεία ιςτορικοφ και πολιτιςμικοφ ενδιαφζροντοσ. Ιδιαίτερθ ευαιςκθςία ςχετικά με τθν αξιοποίθςθ των περιβαλλοντικϊν πόρων. Σθμαντικι ςυμμετοχι του τουριςτικοφ τομζα ςτθν οικονομία τθσ Χωρικισ Ενότθτασ και φπαρξθ τουριςτικϊν πόρων υψθλισ ςπουδαιότθτασ. Σθμειϊνεται θ υψθλοφ επιπζδου τουριςτικι ανάπτυξθ με ςθμαντικζσ πρωτοβουλίεσ για τθν επιμικυνςθ τθσ τουριςτικισ περιόδου και εμπλουτιςμοφ του τουριςτικοφ προϊόντοσ. Υψθλοφ επιπζδου πολιτιςμικό προϊόν, ςτο οποίο ςυμπεριλαμβάνονται εκτόσ από τουσ παραδοςιακοφσ πολιτιςτικοφσ πόρουσ και τα μουςεία, θ ςφγχρονθ τζχνθ και ο «πολιτιςμόσ τθσ γεφςθσ». Καλι ποιότθτα, ευρεία ποικιλία και προβεβλθμζνα τοπικά προϊόντα. Λειτουργία ςθμαντικϊν Εκπαιδευτικϊν Ιδρυμάτων Τριτοβάκμιασ Εκπαίδευςθσ (Ρανεπιςτιμιο Κριτθσ, Ρανεπιςτιμιο Αιγαίου, Ρολυτεχνείο Κριτθσ, ΤΕΙ Κριτθσ) κακϊσ και ερευνθτικϊν ιδρυμάτων παραγωγισ ζρευνασ και τεχνολογίασ (ΙΤΕ, ΜΑΙΧ ΕΛΚΕΘΕ, κλπ). Από όλα τα παραπάνω, ςυνάγεται ότι θ Νθςιωτικισ Ρεριφζρεια αντιμετωπίηει δφο κοινζσ προκλιςεισ: τθν αξιοποίθςθ του μεταβαλλόμενου διεκνοφσ περιβάλλοντοσ (τεχνολογικζσ αλλαγζσ ιδιαίτερα ςτουσ τομείσ των πλθροφοριϊν και των τθλεπικοινωνιϊν, βαρφτθτα των υπθρεςιϊν ςτο ςχθματιςμό του εκνικοφ πλοφτου, ςτροφι των επιδιϊξεων των ανκρϊπων υπζρ ποιοτικϊν ςτόχων, κλπ) ϊςτε να μετατραποφν οι νθςιωτικζσ ιδιαιτερότθτεσ από μειονεκτιματα ςε πλεονεκτιματα. τθν εφαρμογι τθσ ζννοιασ τθσ αειφορίασ, δθλαδι, τθσ ςτακερισ αναπτυξιακισ πορείασ που να επιτρζπει τθ διατιρθςθ τθσ φυςιογνωμίασ τουσ και των χαρακτθριςτικϊν τουσ ςε βάκοσ χρόνου, ενιςχφοντασ τθν ελκυςτικότθτά τουσ. [29] Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 9

21 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ Σροοπτικζσ - Υτόχοι Ο δυναμιςμόσ του κλάδου κατατάςςει τθν Ρεριφζρεια Νοτίου Αιγαίου, μαηί με τισ Ρεριφζρειεσ Κριτθσ, Ιονίων Νιςων και Κεντρικισ Μακεδονίασ, ςτισ 4 «τουριςτικζσ Ρεριφζρειεσ» τθσ χϊρασ. Το Ρεριφερειακό Χωροταξικό Σχζδιο του Νοτίου Αιγαίου (ΦΕΚ 1487/Β/ ) διαπιςτϊνει ότι με κριτιριο τθν απαςχόλθςθ, το «δυναμιςμό» και τθν προεξάρχουςα δραςτθριότθτα, θ Ρεριφζρεια Νοτίου Αιγαίου μπορεί να χαρακτθριςτεί ωσ ενιαία «τουριςτικι ηϊνθ» ςε εκνικό, ευρωπαϊκό και διεκνζσ επίπεδο. [30] Οι διακριτζσ περιοχζσ με ςχεδόν αποκλειςτικι χριςθ τθν τουριςτικι ςυναντϊνται κυρίωσ ςε οριςμζνα νθςιά όπωσ π.χ. όδο, Κω, Μφκονο, Σαντορίνθ, Σφρο, ενϊ ςτα υπόλοιπα νθςιά θ χριςθ αυτι αναμιγνφεται και λειτουργεί μαηί με τθν κατοικία μόνιμθ ι παρακεριςτικι. Ο ςτόχοσ μιασ περιςςότερο ελεγχόμενθσ τουριςτικισ ανάπτυξθσ, με καλφτερθ διάχυςθ ςτο χϊρο του Νοτίου Αιγαίου και με αειφορικι προςζγγιςθ όςον αφορά τουσ πόρουσ, οδθγεί ςτθν επιδίωξθ ενςωμάτωςθσ τθσ χριςθσ «τουριςμόσ» ςτον υφιςτάμενο οικιςτικό ιςτό των νθςιϊν κατά κανόνα. Με τον τρόπο αυτό αποφεφγεται το φαινόμενο εριμωςθσ κατά τθ χειμερινι περίοδο ολοκλιρων τμθμάτων οικιςμϊν και χϊρων με αρνθτικζσ οικονομικζσ και κοινωνικζσ επιπτϊςεισ. Οι ςτόχοι τθσ εκνικισ τουριςτικισ πολιτικισ για τθν προϊκθςθ των κεματικϊν μορφϊν τουριςμοφ (καλάςςιοσ, ςυνεδριακόσ, οικολογικόσ, πολιτιςτικόσ, κεματικόσ περιθγθτικόσ, κλπ.) ανάλογα με τα ςυγκριτικά πλεονεκτιματα κάκε Ρεριφζρειασ και θ γενικι επιδίωξθ τθσ «ποιότθτασ» ζναντι τθσ «ποςότθτασ» ςτο τουριςτικό προϊόν, ευνοοφν ςτο Νότιο Αιγαίο τθν ανάπτυξθ δικτφων υποδομϊν ειδικϊν μορφϊν τουριςμοφ (όπωσ π.χ. οι Μαρίνεσ, τα Συνεδριακά Κζντρα, τα ςθμεία ιδιαίτερου περιβαλλοντικοφ, αρχαιολογικοφ και πολιτιςτικοφ ενδιαφζροντοσ). Αξίηει να ςθμειωκεί ότι θ ανάπτυξθ ςυγκεκριμζνων κεματικϊν μορφϊν, είναι δυνατόν να οδθγιςει ςτθν επικυμθτι επιμικυνςθ τθσ τουριςτικισ περιόδου, δεδομζνου ότι ελκφουν επιςκζπτεσ και εκτόσ περιόδου αιχμισ. Τα ςθμαντικότερα προβλιματα που αντιμετωπίηει ο κλάδοσ του τουριςμοφ είναι δυνατόν να ςυνοψιςκοφν ωσ εξισ: Τα τουριςτικά ζςοδα εξακολουκοφν να βαςίηονται ςε μεγάλουσ αρικμοφσ τουριςτικϊν αφίξεων, των οποίων ο ςφντομοσ χρόνοσ παραμονισ ςυνδυάηεται με χαμθλι θμεριςια δαπάνθ. Θ εποχικότθτα δεν μετριάςκθκε τόςο από πλευράσ αφίξεων, όςο και από πλευράσ διανυκτερεφςεων. Οι μινεσ Ιοφλιοσ και Αφγουςτοσ ςυνεχίηουν να ζχουν τθν υψθλότερθ ηιτθςθ με ςθμαντικι διαφορά από τουσ υπόλοιπουσ και ακολουκοφν ο Ιοφνιοσ και ο Σεπτζμβριοσ. Θ αφξθςθ των ξενοδοχειακϊν κλινϊν και θ μείωςθ του χρόνου παραμονισ επζφερε μείωςθ τθσ πλθρότθτασ των ξενοδοχειακϊν καταλυμάτων. Θ χαμθλι κατά κεφαλιν θμεριςια δαπάνθ δείχνει ότι δεν ςθμειϊκθκε ςθμαντικι πρόοδοσ προσ τον ποιοτικό τουριςμό, ενϊ ταυτόχρονα λειτουργεί Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 10

22 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 αποτρεπτικά ςτθν ανάλθψθ επενδφςεων για τθ ςυνολικι ποιοτικι αναβάκμιςθ των προςφερόμενων υπθρεςιϊν. Θ ανταγωνιςτικότθτα του τουριςτικοφ προϊόντοσ ςτθ διεκνι αγορά ςυνεχίηει να ςτθρίηεται ςτισ χαμθλζσ τιμζσ και ςτο μαηικό τουριςμό παρακεριςτικοφ χαρακτιρα, διευκολφνοντασ ζτςι μονοπωλιακζσ πρακτικζσ ξζνων τουριςτικϊν πρακτόρων. Θ εκνικι και θ περιφερειακι ςτρατθγικι ςτον τομζα του τουριςμοφ μζχρι ςιμερα δε φαίνεται να ζχει περιλάβει ςυντονιςμζνεσ προςπάκειεσ διείςδυςθσ ςε κζντρα λιψεωσ αποφάςεων που ελζγχουν τθ ηιτθςθ τουριςτικοφ προϊόντοσ. Θ χαμθλι ποιοτικι ςτάκμθ τθσ δθμόςιασ υποδομισ των μεταφορϊν και άλλων κρίςιμων κατθγοριϊν (υγείασ, κακαριότθτασ κλπ.), οι αδυναμίεσ του χωροταξικοφ ςχεδιαςμοφ ωσ προσ τθν οριοκζτθςθ χριςεων γθσ και ο χαμθλόσ βακμόσ εκπαίδευςθσ του ανκρϊπινου δυναμικοφ του κλάδου, ςυνιςτοφν ιςχυρά εμπόδια ςτθν απεμπλοκι του τουριςμοφ από τισ προαναφερκείςεσ καταςτάςεισ. [29] Υτρατθγικι Ανάπτυξθσ Κφρια αναπτυξιακι επιλογι τθσ Ρεριφζρειασ Νοτίου Αιγαίου αποτελεί θ ενίςχυςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ τθσ Ρεριφζρειασ. Θ επιλογι αυτι αφορά όλουσ τουσ παραγωγικοφσ τομείσ και ςτοχεφει ςτθν περαιτζρω ενίςχυςθ τθσ παραγωγικισ βάςθσ τθσ οικονομίασ τθσ Ρεριφζρειασ. Επικεντρϊνεται ςτον τριτογενι τομζα και ιδιαίτερα ςτον τουριςμό, όπου θ Ρεριφζρεια διακζτει ςυγκριτικό πλεονζκτθμα, με ςτόχο τθ βελτίωςθ τθσ ποιότθτασ του τουριςτικοφ προϊόντοσ και τθ διαφοροποίθςι του, με αξιοποίθςθ των φυςικϊν και πολιτιςτικϊν πόρων. Ραράλλθλα κα επιχειρθκεί θ ενίςχυςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ να ςτθριχκεί ς ζνα νζο, δυναμικό και πρωτότυπο πόλο ανάπτυξθσ, που αφορά ςτθν ζρευνα και τθν παραγωγι προϊόντων και υπθρεςιϊν υψθλισ τεχνολογίασ. Θ επιλογι αυτι, ωσ προτεραιότθτα ανάπτυξθσ κατά τθν νζα προγραμματικι περίοδο, κα γίνει αφορμι να προωκιςει άμεςα τθν διαπεριφερειακι και διακρατικι ςυνεργαςία και αναμζνεται μακροπρόκεςμα να καταςτιςει το Νότιο Αιγαίο ζνα ςφγχρονο Κζντρο Ζρευνασ και Τεχνολογίασ διεκνοφσ εμβζλειασ. Ζτςι θ ςτρατθγικι αναπτυξιακι επιλογι τθσ Ρεριφζρειασ για τθν προγραμματικι περίοδο διατυπϊνεται ωσ εξισ: «Ροιότθτα ςτο τουριςτικό και πολιτιςτικό προϊόν ςε ςυνκικεσ αειφορίασ, χϊροσ ςφγχρονθσ ζρευνασ και επενδφςεων υψθλισ τεχνολογίασ», ϊςτε το Νότιο Αιγαίο να καταςτεί θ πιο ανταγωνιςτικι Ρεριφζρεια τθσ Ελλάδασ. Αναγκαίεσ προχποκζςεισ για τθν ενίςχυςθ τθσ ανταγωνιςτικότθτασ, αποτελοφν: Θ βελτίωςθ τθσ προςπελαςιμότθτασ, που αποτελεί και ιδιαίτερο πρόβλθμα λόγω τθσ πολυνθςιακισ μορφισ τθσ Ρεριφζρειασ. Θ προςπελαςιμότθτα ερμθνεφεται τόςο ςαν Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 11

23 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 χωρικι πρόςβαςθ όςο και ςαν δυνατότθτα βελτιωμζνθσ πρόςβαςθσ των κατοίκων και επιςκεπτϊν ςε υπθρεςίεσ. Θ ανάπτυξθ του ανκρϊπινου δυναμικοφ, δθλαδι, θ ςυγκράτθςθ κρίςιμου μεγζκουσ πλθκυςμοφ και παραγωγικϊν θλικιϊν αλλά και θ αναβάκμιςι του (από άποψθ κατάρτιςθσ και ειδικοτιτων) ϊςτε να ςτθρίξει τθν επικυμθτι ανάπτυξθ. Θ εξαςφάλιςθ τθσ αειφορίασ των πόρων, που ςθμαίνει ςυνετι διαχείριςθ και αξιοποίθςι τουσ. Θ βελτίωςθ τθσ λειτουργίασ τθσ Δθμόςιασ Διοίκθςθσ, χωρίσ τθν οποία δεν μπορεί να υπάρξει ομαλι ανάπτυξθ του νθςιωτικοφ χϊρου. Θ παροχι κινιτρων για τθν ενκάρρυνςθ τθσ επιχειρθματικότθτασ. Ουςιαςτικά, θ ςτρατθγικι τθσ περιφζρειασ προςανατολίηεται ςτο να καταφζρει να αναδείξει τα ςυγκριτικά πλεονεκτιματα των περιοχϊν και να προςτατεφςει το φυςικό και πολιτιςμικό πλοφτο, προκειμζνου να επιτευχκεί το ποιοτικό άλμα, το οποίο κα οδθγιςει ςτθν πραγματοποίθςθ τθσ αναπτυξιακισ επιλογισ τθσ Ρεριφζρειασ. [29] Νθςιωτικόσ τουριςμόσ 12

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : Θαλάςςιοσ τουριςμόσ

25 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 2.1 Φο πλζγμα δραςτθριοτιτων του καλάςςιου τουριςμοφ Θαλάςςιοσ τουριςμόσ κα μποροφςε να χαρακτθριςτεί κάκε δραςτθριότθτα τουριςτικι που διενεργείται ςτον καλάςςιο παράκτιο χϊρο. Συνικωσ, ωσ καλάςςιοσ τουριςμόσ νοοφνται: a. οι καλάςςιεσ περιθγιςεισ - κρουαηιζρεσ με κρουαηιερόπλοια ι άλλα ςκάφθ αναψυχισ b. και οι ναυτακλθτικζσ δραςτθριότθτεσ όπωσ ιςτιοπλοΐα, καλάςςιο ςκι, yachting με ςκάφθ αναψυχισ, καλαμθγοφσ ι τουριςτικά ςκάφθ κ.λπ. Στα πλαίςια του καλάςςιου τουριςμοφ εντάςςεται ζνα μεγάλο εφροσ δραςτθριοτιτων, που περιλαμβάνει από κολφμβθςθ, καλάςςιο ςκι, υποβρφχιο ψάρεμα, χριςθ ςκαφϊν αναψυχισ (ιςτιοπλοΐα), κρουαηιζρεσ, μζχρι και οργανωμζνθ περιιγθςθ ςε αξιοκζατα και βιότοπουσ. Θ ανάπτυξθ τζτοιων δραςτθριοτιτων παρουςίαςε ραγδαία εξζλιξθ διεκνϊσ τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ και κυρίωσ ςτισ πιο ανεπτυγμζνεσ χϊρεσ τθσ Ευρϊπθσ και ςτθν Αμερικι. Ριο ςυγκεκριμζνα, οι δραςτθριότθτεσ αυτζσ είναι οι εξισ: δραςτθριότθτεσ υπαίκριασ αναψυχισ/ ακλθτιςμοφ ςτο καλάςςιο-παράκτιο χϊρο, όπωσ κολφμβθςθ, ιςτιοπλοΐα, κωπθλαςία, εραςιτεχνικι αλιεία, καλάςςιο ςκι, windsurfing κ.λπ. κρουαηιζρεσ yachting δθλαδι μικρζσ κρουαηιζρεσ και εκδρομζσ με ιδιόκτθτα αυτοεξυπθρετοφμενα ςκάφθ ι με ενοικιαηόμενα από μικρζσ ομάδεσ τουριςτϊν ςτα πλαίςια καλαςςινϊν διακοπϊν. Χρθςιμοποιοφνται ςφγχρονοι τφποι καλαμθγϊν ι παραδοςιακά ςκάφθ. Επίςθσ, μια ειδικι κατθγορία καλάςςιου τουριςμοφ είναι μια ενδιάμεςθ μορφι καλαςςινϊν διακοπϊν: ςυνδυάηει τα χαρακτθριςτικά τθσ κρουαηιζρασ (οργανωμζνθ και προκακοριςμζνθ διαδρομι) και περιιγθςθσ με Θ/Γ ςκάφθ (ανεξαρτθςία επιλογισ τθσ διαδρομισ). Ρρόκειται για καλαςςινζσ διακοπζσ-μικρζσ κρουαηιζρεσ και εκδρομζσ περιοριςμζνου αρικμοφ τουριςτϊν (10-20 ςυνικωσ άτομα) που χρθςιμοποιοφν ςφγχρονουσ τφπουσ μεγάλων ςχετικά Θ/Γ ςκαφϊν ι παραδοςιακοφσ με λιγότερεσ ανζςεισ και πολυτζλεια. Αυτι θ μορφι του καλάςςιου τουριςμοφ απευκφνεται ςε τουρίςτεσ /καταναλωτζσ νεαρισ ι μζςθσ θλικίασ με μεςαία ειςοδιματα και ζχει χαρακτιρα ακλθτικό -περιπζτειασ. Τα βαςικά ζργα υποδομισ που εξυπθρετοφν το καλάςςιο τουριςμό είναι οι διάφορεσ λιμενικζσ εγκαταςτάςεισ που φιλοξενοφν τα κρουαηιερόπλοια κακϊσ και οι τουριςτικοί λιμζνεσ ςκαφϊν αναψυχισ, οι λεγόμενεσ μαρίνεσ για τα ςκάφθ αναψυχισ / καλαμθγοφσ Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 14

26 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 (yachts). Οπότε για τθν προϊκθςθ και ανάπτυξθ αυτοφ του τουριςμοφ κα πρζπει να εξαςφαλιςτεί επαρκισ αρικμόσ κζςεων ελλιμενιςμοφ με τθ δθμιουργία ςφγχρονων και αςφαλϊν μαρίνων με οργανωμζνεσ υπθρεςίεσ. Ρολλζσ φορζσ αναφζρεται και ο όροσ ναυτικόσ τουριςμόσ που μπορεί να κεωρθκεί το ςφνολο των δραςτθριοτιτων που ςυνδζονται με τισ καλάςςιεσ περιθγιςεισ και τον ναυτακλθτιςμό. Θ ανάπτυξθ του ναυτικοφ τουριςμοφ ςυνδζεται με τουσ διάφορουσ τφπουσ ςκαφϊν (ιςτιοφόρα, μθχανοκίνθτα, μεγζκθ καλαμθγϊν), τουσ χϊρουσ ελλιμενιςμοφ τουσ ςε ςυγκεκριμζνεσ κζςεισ (μαρίνεσ) και μια ςειρά υπθρεςιϊν - εξυπθρετιςεων που παρζχονται ςε αυτοφσ (φφλαξθ, κακαριςμόσ κ.λπ.). Διεξάγεται μζςω δφο βαςικϊν δραςτθριοτιτων: τθσ οργάνωςθσ κρουαηιζρασ και του yachting. Για τον προςδιοριςμό και τθν οριοκζτθςθ των μζςων με τα οποία πραγματοποιείται ο καλάςςιοσ τουριςμόσ παρακζτουμε τθν ανάλυςθ βαςικϊν όρων: Σλοίο αναψυχισ είναι κάκε ςκάφοσ προοριςμζνο να μετακινείται ςτο νερό με δικά του μζςα προϊςεωσ και να μεταφζρει πρόςωπα για ψυχαγωγικοφσ ςκοποφσ με κερδοςκοπικό ι μθ χαρακτιρα. Τα πλοία αναψυχισ ανάλογα με το μζςο που κινοφνται, του ειδικοφ προοριςμοφ τουσ, τθν ζκταςθ των πλόων τουσ, ι άλλων κριτθρίων διακρίνονται ςε κατθγορίεσ: καλαμθγοί ςυμβατικοφ ι μεγάλου εκτοπίςματοσ κότερα ιςτιοπλοϊκά ιςτιοφόρα/μθχανοκίνθτα (Auxiliary Sailers) μθχανοκίνθτα/ιςτιοφόρα (Motor Sailers) ςκάφθ με πλιρωμα (crusers) πλοιάρια, με πλιρωμα ι χωρίσ πλιρωμα (Bare Boats) Ανάλογα με τον προοριςμό τουσ από άποψθ εκμετάλλευςθσ τα ςκάφθ χαρακτθρίηονται ςε: επαγγελματικά ι εραςιτεχνικά ι ιδιωτικισ χριςθσ και τα ονομάηουμε επαγγελματικά πλοία αναψυχισ ι πλοία αναψυχισ αντίςτοιχα. Τα ςκάφθ ναυτικϊν αγϊνων, τριγϊνου, ανοικτισ κάλαςςασ, Ολυμπιακισ κατθγορίασ, όπωσ και ςυναφϊν ι ενδιάμεςων κατθγοριϊν είναι ςκάφθ αναψυχισ που προορίηονται για ναυτακλθτικοφσ ςκοποφσ ιςτιοπλοΐασ, ταχφτθτασ, υποβρυχίου περιιγθςθσ, ακλθτικισ αλιείασ και πάςθσ φφςεωσ ναυτικϊν ακλθμάτων. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 15

27 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Με τον όρο yacht εννοοφμε πλοία αναψυχισ - καλαμθγοφσ ι κότερα ςυμβατικοφ ι μεγαλφτερου εκτοπίςματοσ, τα οποία φζρουν καλάμουσ επιβατϊν και ενδιαιτιςεισ (κουηίνα, χϊρουσ υγιεινισ, κ.λπ.) Εικόνα 2.1: Άποψθ καλαμθγοφ - yacht 27 μζτρων (πθγι: Βαςικά προϊόντα καλάςςιου τουριςμοφ Μρουαηιζρεσ Θ κρουαηιζρα είναι ζνα προϊόν που περιλαμβάνει τθ μεταφορά, τθ διαμονι, τθν εςτίαςθ, τισ αγορζσ, τθν αναψυχι και τθ διαςκζδαςθ. Αποτελεί ζνα ολοζνα και περιςςότερο αυξανόμενο προϊόν τθσ τουριςτικισ βιομθχανίασ, που παραδοςιακά κεωρείτο επιλογι των θλικιωμζνων για διακοπζσ, χωρίσ οικογενειακζσ υποχρεϊςεισ. Σθμαντικι βελτίωςθ επιλκε ςτθ δεκαετία του 1990 με τθν είςοδο εταιρειϊν ςτθν αγορά με ςτόχο οικογζνειεσ, ςτισ οποίεσ προςφζρονταν διευκολφνςεισ για τα παιδιά. Οι λόγοι που οδθγοφν τουσ τουρίςτεσ να κάνουν κρουαηιζρα παρουςιάηουν ςθμαντικζσ διαφορζσ ςε ςχζςθ με τθν θλικία, διαχωρίηοντασ τουσ ςε δφο κατθγορίεσ: ςτουσ νεϊτερουσ (κάτω από 50 ετϊν) και τουσ μεγαλφτερουσ (πάνω από 50 ετϊν). Ρίνακασ 2.1: Λόγοι που οδθγοφν το άτομο για κρουαηιζρα (κατά θλικία) ςε ποςοςτιαία αναλογία (πθγι: «The development and growth of the Cruise Industry», Cartwright R. & Baird C., 1999 ) ΝΡΓΡΙ ΜΑΦΩ ΦΩΟ 50 ΕΦΩΟ ΑΟΩ ΦΩΟ 50 ΕΦΩΟ Σολιτιςμόσ 3 4 Διαςκζδαςθ Διευκολφνςεισ για τα παιδιά 17 0 Χωρίσ/Νίγα παιδιά 1 9 Αςφάλεια Pampering 7 12 Ειδικζσ περιπτϊςεισ Τομαντιςμόσ Μλίμα 15 6 Φαγθτό Ευκολία ταξιδιοφ 5 12 Ανάρρωςθ Μοινωνικοί 1 6 Σφνολο Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 16

28 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 To κλίμα, όπωσ και θ διαςκζδαςθ είναι περιςςότερο ςθμαντικά για τουσ νεϊτερουσ. Με γενικοφσ όρουσ, οι κυριότεροι παράγοντεσ που απορρζουν για τθν επιλογι τθσ κρουαηιζρασ είναι τρεισ: Αναψυχι. Θ κρουαηιζρα δίνει τθ δυνατότθτα ςτον τουρίςτα, φκάνοντασ ςτο πλοίο να αφιςει τισ αποςκευζσ του και να μεταφζρει το «δωμάτιο του ξενοδοχείου» ςε κάκε προοριςμό του πλοίου. Επίςθσ, θ διαςκζδαςθ περιλαμβάνεται ςτον ίδιο χϊρο και αποτελεί ςθμαντικό ςτοιχείο για τθν επιλογι αυτοφ του προϊόντοσ. Αςφάλεια. Θ κρουαηιζρα αποτελεί μια αςφαλι μζκοδο για τον τουρίςτα να δει τον κόςμο. Οι μεγαλφτεροι άνκρωποι μποροφν να διαςκεδάηουν μζχρι αργά, χωρίσ κίνδυνο. Κοινωνικότθτα. Θ κρουαηιζρα κεωρείται περιςςότερο επιλεκτικι, από άλλα πακζτα διακοπϊν. Εκείνοι που κάνουν κρουαηιζρα ιςχυρίηονται ότι αποδζχονται τθν επιλεκτικότθτα και για τον χαρακτιρα των ςυνεπιβατϊν του κρουαηιερόπλοιου και για τθν κοινωνικι κατάςταςθ αυτοφ [2] To προςφερόμενο προϊόν τθσ κρουαηιζρασ, ανταγωνιηόμενο ανάλογα προςφζρει αυξανόμενεσ δραςτθριότθτεσ και υπθρεςίεσ. Τα τελευταία χρόνια αναπτφςςεται θ τάςθ ςυνδυαςμοφ τθσ κρουαηιζρασ με ειδικζσ τουριςτικζσ μορφζσ με ςκοπό τθν προςζλκυςθ ειδικϊν ομάδων τουριςμοφ. Ταυτόχρονα και παράλλθλα με τα μεγάλα κρουαηιερόπλοια, αναπτφςςεται θ τάςθ διοργάνωςθσ κρουαηιζρων - μικρϊν περιπάτων, με μικρά πλοία των επιβατϊν, τα οποία απευκφνονται ςτισ υψθλότερεσ ειςοδθματικζσ τάξεισ. Θ οργάνωςθ τθσ προςφοράσ του προϊόντοσ κρουαηιζρα ι των διάφορων πακζτων κρουαηιζρων πραγματοποιείται μζςω των ναυτιλιακϊν γραμμϊν από τουσ tour operators, τουσ ναυλομεςίτεσ - brokers και παρουςιάηει ςθμαντικζσ διαφοροποιιςεισ ςε κζματα δρομολογίων, διάρκειασ, κόςτουσ, διάφορων ςυνδυαςμϊν με άλλεσ τουριςτικζσ δραςτθριότθτεσ ςτθ χϊρα προοριςμοφ, κακϊσ και με τρόπουσ μετακίνθςθσ προσ και από τον τόπο αφετθρίασ τθσ κρουαηιζρασ. Θ κρουαηιζρα και το yachting αποτελοφν τουριςτικά προϊόντα υψθλισ ειςοδθματικισ ςτάκμθσ, με τθν ζννοια του υπολογιςμοφ τθσ τουριςτικισ δαπάνθσ. Με τθν πάροδο των ετϊν διαγράφεται θ τάςθ μιασ αυξανόμενθσ ποικιλίασ και διαφοροποίθςθσ ςτο ςχεδιαςμό και marketing τθσ προςφοράσ του τουριςτικοφ προϊόντοσ «κρουαηιζρα». Με ςτόχο τθν προςζλκυςθ νζων τουριςτϊν/καταναλωτϊν, πζρα από αυτι των πλοφςιων και θλικιωμζνων τουριςτϊν που χαρακτθρίηει τον κλάδο, μποροφν να επιςθμανκοφν: θ ςχετικι διαφοροποίθςθ ςτο μζγεκοσ, είδοσ και standards εξοπλιςμοφ των κρουαηιερόπλοιων οι καινοτομίεσ ςτισ δραςτθριότθτεσ διαφιμιςθσ του προϊόντοσ από τισ εταιρείεσ για τθν προςζλκυςθ πελατείασ με τθν ζνταξθ νζων περιοχϊν, και ομάδων ειδικϊν ενδιαφερόντων (ιατρο-κεραπευτικζσ, ςυνεδριακζσ κ.λπ. κρουαηιζρεσ) για τθν αγορά του τουριςτικοφ αυτοφ προϊόντοσ Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 17

29 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 διαφοροποίθςθ τθσ τιμισ του πακζτου κρουαηιζρα, με ςκοπό τθν προςζλκυςθ ευρφτερων κοινωνικϊν ομάδων, τόςο από άποψθ θλικίασ, όςο και οικονομικϊν δυνατοτιτων [3] Θ Μεςόγειοσ αποτελεί ζναν από τουσ ςθμαντικότερουσ γεωγραφικοφσ χϊρουσ κρουαηιζρων, όςον αφορά τα διακινοφμενα μεγζκθ. Κατά ςυνζπεια, θ βιομθχανία τθσ κρουαηιζρασ παίηει ςθμαντικότατο ρόλο ςτθν οικονομία τθσ Ευρϊπθσ όπωσ δείχνουν τα πορίςματα τθσ ζκκεςθσ Economic Impact Report, που παρουςιάςτθκε ςτο ςυνζδριο του European Cruise Council (ECC): Θ ςυνολικι αξία των αγακϊν και των υπθρεςιϊν που παράγονται ζχει αυξθκεί κατά 69% τα τελευταία τρία χρόνια, ποςοςτό που αντιςτοιχεί ςε 32 δις. ευρϊ. Ραρατθρικθκε αφξθςθ ςτα ποςά που ξοδεφουν οι επιβάτεσ, κακϊσ ςτα κφρια λιμάνια φτάνει τα 106 ευρϊ, ενϊ ςτα πιο μικρά λιμάνια το ποςό φτάνει τα 57 ευρϊ ανά επίςκεψθ. Για το 2008, οι επιβάτεσ ςτο ςφνολό τουσ ξόδεψαν 2,7 δις. ευρϊ, ποςό δθλαδι αυξθμζνο κατά 69% από το Θ ευρωπαϊκι βιομθχανία κρουαηιζρασ ςυνειςζφερε 14,2 δις. ευρϊ άμεςων εςόδων, τθν ςτιγμι που οι εταιρείεσ κρουαηιζρων δαπανοφν 5,1 δις. ευρϊ ςε υπθρεςίεσ, προμικειεσ και εξοπλιςμό. Συμπεραςματικά, θ Ευρϊπθ λειτουργεί ςαν μαγνιτθσ, ζλκοντασ κρουαηιερόπλοια από τθν Βόρεια Αμερικι, που ςε ςυνδυαςμό με τουσ ευρωπαϊκοφσ ςτόλουσ κρουαηιερόπλοιων ζχουν οδθγιςει ςε ςθμαντικι αφξθςθ του αρικμοφ των επιβατϊν που ςυμμετζχουν ςτισ κρουαηιζρεσ επιβιβαηόμενοι από ευρωπαϊκά λιμάνια, αφξθςθ που φτάνει το 68% από το 2005 και ιςοδυναμεί με 4,7 εκατ. επιβάτεσ. Ραρά τισ τρζχουςεσ οικονομικζσ δυςκολίεσ και προκλιςεισ, το European Cruise Council (ECC) αναμζνει περαιτζρω ανάπτυξθ ςτθν Ευρϊπθ Yachting Θ ναφλωςθ μιασ καλαμθγοφ ι το yachting μπορεί να οριςτεί ςαν θ ενοικίαςθ για ζνα ταξίδι με ιςτιοφόρο ι μθχανοκίνθτο ςκάφοσ για μια μζρα ι περιςςότερο, για ταξίδι ςε διάφορα μζρθ του κόςμου. Θ ναφλωςθ ενόσ yacht είναι μια εμπειρία με μοναδικά χαρακτθριςτικά. Συνδυάηει τθν άγρια περιπζτεια με τθ ςχετικι πολυτζλεια ςε ζνα πακζτο με όμορφο περιβάλλον, πρόκλθςθ και τθ ςυμμετοχι μικρϊν ομάδων. Με τθν ανάπτυξθ τθσ ναφλωςθσ ενόσ yacht, οι τουρίςτεσ/καταναλωτζσ ςιμερα ζχουν τθν ευκαιρία να δουν νθςιά και να εξερευνιςουν απομακρυςμζνεσ ακτοπλοϊκζσ γραμμζσ, χωρίσ να πρζπει να ταξιδζψουν μζρεσ ι εβδομάδεσ για να φκάςουν εκεί. Αυτό οφείλεται αρχικά ςτθν βελτίωςθ ενόσ αρικμοφ απομακρυςμζνων αεροδρομίων, τα οποία δίνουν τθ δυνατότθτα να γίνονται προςβάςιμεσ οι περιςςότερεσ διεκνείσ ακτζσ με yacht με μονοιμερθ πτιςθ. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 18

30 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 To yachting είναι μια ραγδαία αναπτυςςόμενθ τουριςτικι δραςτθριότθτα. Θεωρείται περιπετειϊδθσ και εξωτικι με αποτζλεςμα να ζχει επικρατιςει θ εςφαλμζνθ αντίλθψθ ότι πρόκειται για «ελιτίςτικο» τουριςτικό προϊόν. Διότι, τα τελευταία 15 χρόνια, θ ναφλωςθ ενόσ yacht είναι προςιτι λφςθ για καταναλωτζσ με μεςαία ειςοδιματα, οι οποίοι ζχουν τθ δυνατότθτα να δουν πανζμορφα νθςιά και να ανακαλφψουν απομακρυςμζνεσ παραλίεσ, χωρίσ να κάνουν χρονοβόρα ταξίδια μζχρι εκεί. Το τυπικό προφίλ είναι θ ναφλωςθ μιασ καλαμθγοφ από τζςςερα μζχρι ζξι άτομα για μια εβδομάδα ι περιςςότερο. Εν τοφτοισ, ο αρικμόσ των ςυμμετεχόντων μπορεί να διαφζρει, εξαρτϊμενοσ από το μζγεκοσ του yacht. Οι τουρίςτεσ μπορεί να επιλζξουν μζςα από μια ποικιλία διακοπϊν με yacht. Υπάρχουν: i. τα bareboat: Ζνα ταξίδι με bareboat απαιτεί το άτομο που κα νοικιάςει το yacht να μπορεί να παρουςιάςει ςυνοπτικά τθ διαδρομι που κα ακολουκθκεί και να υποβλθκεί ςε ζναν τεχνικό ζλεγχο πριν τθν αναχϊρθςθ του για το ταξίδι. ii. iii. iv. τα skippered: Θ δεφτερθ μορφι τθσ ναφλωςθσ με skippered, είναι για εκείνουσ που ζχουν μικρι ι κακόλου εμπειρία με τθν ιςτιοπλοΐα. Ο καταναλωτισ πλθρϊνει για το ενοίκιο του yacht και πλθρϊνει και ζνα επιπλζον ποςό για τισ υπθρεςίεσ ενόσ καπετάνιου. Ο καπετάνιοσ εξετάηει τουσ χάρτεσ τθσ περιοχισ με τον πελάτθ, δίνοντασ του τθ δυνατότθτα να επιλζξει τθ διαδρομι πριν τθν αναχϊρθςθ, πλθροφορϊντασ τον για τθν περιοχι, κακϊσ επίςθσ και για τισ ενδιαφζρουςεσ ιςτορικζσ, πολιτιςτικζσ και γεωγραφικζσ λεπτομζρειεσ, που είναι ςφμφωνεσ με τα ενδιαφζροντα του καταναλωτι. τα crewed: Θ τρίτθ μορφι τθσ ναφλωςθσ με crewed, είναι παρόμοια με τθν προθγοφμενθ. Πμωσ, εδϊ εκτόσ από τον καπετάνιο υπάρχουν και μζλθ πλθρϊματοσ, προκειμζνου να εξαςφαλίςουν ζνα ευχάριςτο ταξίδι και να δϊςουν ζνα "gourmet style" με πλιρθ γεφματα. Αυτόσ ο τφποσ ταξιδιοφ δίνει τθ δυνατότθτα ςτον τουρίςτα να απολαφςει μια πολφ προςωπικι εξυπθρζτθςθ, το πιο γευςτικό φαγθτό και ποτό και τθ δυνατότθτα τθσ εξερεφνθςθσ ιςτορικϊν και πολιτιςτικϊν τοπίων που λίγοι μποροφν να δουν. τα flotilla: Θ τζταρτθ μορφι είναι θ flotilla, θ οποία αναπτφςςεται ταχφτατα, οφειλόμενθ ςτθν αυξανόμενθ ηιτθςθ. Τα flotillas είναι παρόμοια με τα bareboats ςτα οποία οι τουρίςτεσ ζχουν το δικό τουσ yacht, χωρίσ τθν ενοικίαςθ καπετάνιου, εντοφτοισ αυτοί ταξιδεφουν ςε ομάδεσ από 10 μζχρι 12 παρόμοια yachts. Σε κάκε flotilla υπάρχει ζνα ςκάφοσ οδθγόσ με καπετάνιο, ο οποίοσ διεξάγει τθν πρωινι ενθμζρωςθ για τθν ναυλωμζνθ περιοχι και ζνασ μθχανικόσ, ο οποίοσ μπορεί να κάνει απαραίτθτεσ επιςκευζσ ςτο yacht και να βοθκιςει ςτθ λειτουργία του. Επίςθσ, μια ξεναγόσ, θ οποία δίνει πλθροφορίεσ και προτείνει κοινωνικζσ δραςτθριότθτεσ. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 19

31 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Πςον αφορά τουσ προμθκευτζσ τθσ ναφλωςθσ yacht υπάρχει μια μεγάλθ ποικιλία επιχειριςεων που προςφζρουν yachting. Αυτζσ κινοφνται από τουσ πραγματικοφσ ιδιοκτιτεσ ατομικϊν καλαμθγϊν (Yacht charter owners, Yacht charter owner associations), οι οποίοι μποροφν να τα διακζςουν ςτθν αγορά άμεςα, μζχρι τισ μεγάλθσ κλίμακασ επιχειριςεισ με εκατοντάδεσ yacht και διεκνείσ κρατιςεισ, όπωσ επιχειριςεισ διαχείριςθσ ναφλωςθσ yacht (Yacht charter management companies), επιχειριςεισ προϊκθςθσ ναφλωςθσ yacht (Yacht charter marketing companies), πράκτορεσ ναφλωςθσ yacht (Charter yacht brokers), ταξιδιωτικοί πράκτορεσ (Tour operators), ταξιδιωτικά γραφεία (Travel agencies), μικτζσ εταιρείεσ (Combined companies). [4] Στο yachting θ πιο ανεπτυγμζνθ αγορά είναι αυτι τθσ Αμερικισ. Στθν ευρωπαϊκι αγορά, θ Γαλλία με επίκεντρο τθ Κυανι Ακτι, θ Ιταλία και ςε μικρότερο βακμό θ Ιςπανία είναι περιοχζσ εντονότερθσ ανάπτυξθσ του yachting. Θ ανάπτυξθ του yachting-καλάςςιων περιθγιςεων με ιδιόκτθτεσ ι ενοικιαηόμενεσ καλαμθγοφσ - ςκάφθ και των ναυτακλθτικϊν δραςτθριοτιτων, ειδικότερα τθσ ιςτιοπλοΐασ, μεταπολεμικά και κυρίωσ μετά το 1960 ιταν ραγδαία ςτο μεςογειακό χϊρο. Ενδεικτικά αναφζροντασ τθ Γαλλία, τα ςκάφθ αναψυχισ το 1961 ιταν μονάδεσ, ενϊ ςτισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του '80 ξεπζραςε τισ Θ Γαλλία διακζτει ζνα άρτια οργανωμζνο δίκτυο ενοικίαςθσ ςκαφϊν αναψυχισ και ςυναφϊν υπθρεςιϊν Σχολζσ Ναυςιπλοΐασ Ανοικτισ Θάλαςςασ (Deep Sea Navigation Schools), Σχολζσ Ιςτιοπλοΐασ (Sailing Schools), Υπθρεςίεσ Τροφοδοςίασ Ρλοίων (Shipchandler Services) είτε ςτο εςωτερικό υδάτινο ςφςτθμα (ναυςιπλοΐα ποταμϊν, καναλιϊν κ.λ.π.) είτε ςτισ ακτζσ και λιμάνια του Ατλαντικοφ και τθσ Μεςογείου. Αυτό προβάλλεται μζςω φορζων όπωσ το Touring Club de France και ειδικότερα το Εκνικό Συνδικάτο Ενοικιαςτϊν Σκαφϊν Αναψυχισ (Syndicat National de Loueurs de Bateaux de Plaisance) Οαυτακλθτικζσ δραςτθριότθτεσ Θαλάςςιο ςκι Το καλάςςιο ςκι «γεννικθκε» γφρω ςτο 1900, από μια παρζα νεαρϊν που διαςκζδαηε ςτα νερά μιασ λίμνθσ των Θ.Ρ.Α. Ο καπετάνιοσ τθσ βάρκασ που τουσ μετζφερε ζριξε ςτο νερό ζνα ξφλινο ςκζπαςμα κιβωτίου, το ζδεςε με ςχοινί ςτο ςκάφοσ και, αφοφ ανζβθκαν πάνω του, τουσ ρυμοφλκθςε μζχρι τθν ακτι. Οι νεαροί βρικαν διαςκεδαςτικι τθν ιδζα και βάφτιςαν τθ δραςτθριότθτα aquaplaning (γλίςτρθμα ςτο νερό-καλαςςοπορία). Γριγορα θ μόδα εξαπλϊκθκε, ενϊ με τθν εμφάνιςθ όλο και πιο δυνατϊν μθχανϊν ςτα ςκάφθ, αυξικθκε θ ταχφτθτα, θ δυςκολία αλλά και θ δθμοφιλία του ακλιματοσ. Συγχρόνωσ, άρχιςαν να βελτιϊνονται και οι 'ςανίδεσ'. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 20

32 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Το ςκι, όπωσ το γνωρίηουμε ςιμερα (με δφο πζδιλα), εμφανίςτθκε ςτθν Αμερικι και ςτθν Ευρϊπθ τθ δεκαετία του Θ πρϊτθ παγκόςμια ομοςπονδία ιδρφκθκε το 1948 και το πρϊτο παγκόςμιο πρωτάκλθμα καλάςςιου ςκι ζγινε το Εικόνα 2.2: Θαλάςςιο ςκι (πθγι: Στθν Ελλάδα, ο Ναυτικόσ Πμιλοσ Βουλιαγμζνθσ (ςτθν περιοχι τθσ Αττικισ) ιταν το πρϊτο ςωματείο, που το 1957 ίδρυςε τμιμα καλάςςιου ςκι, ενϊ το 1963 ιδρφκθκε θ Ελλθνικι Ομοςπονδία Θαλάςςιου Σκι, με ςτόχο τθ διάδοςθ του ακλιματοσ ςτθ χϊρα. Το καλάςςιο ςκι είναι πλζον από τα πιο διαδεδομζνα ςφγχρονα ςπορ του νεροφ και δεν χρειάηεται ιδιαίτερθ εξάςκθςθ όταν γίνεται εραςιτεχνικά. Με τθν ανάπτυξθ του τουριςμοφ, το ςπορ εξαπλϊνεται ςε όλθ τθν Ελλάδα παράλλθλα με ιδιωτικζσ ςχολζσ εκπαίδευςθσ και ενοικίαςθσ, οι οποίεσ λειτουργοφν ςε οργανωμζνεσ παραλίεσ ι ςτισ εγκαταςτάςεισ μεγάλων ξενοδοχειακϊν μονάδων.[7] Ιςτιοπλοΐα Το όνομά τθσ είναι ςφνκετο από το ιςτίο + πλουσ, δθλαδι πλεφςθ με πανί που τα παλιά χρόνια χρθςιμοποιοφςαν τα ςκάφθ για να ταξιδεφουν. Τα πανιά δζνονταν ςτα κατάρτια (ιςτοφσ), και με τθ βοικεια του αζρα τα ςκάφθ που ονομάηονταν ιςτιοφόρα αρμζνιηαν ςτισ κάλαςςεσ όλου του κόςμου. Και ςιμερα ακόμθ υπάρχουν πολλά τζτοια ςκάφθ, που όμωσ διατθροφν τισ μθχανζσ ωσ βοθκθτικζσ, ςε περίπτωςθ που επικρατεί άπνοια, δθλαδι δεν φυςάει αζρασ. Εικόνα 2.3: Ιςτιοπλοΐα (πθγι: el.wikipedia.org) Θ εξάπλωςθ του ακλιματοσ τθσ ιςτιοπλοΐασ ςτισ τελευταίεσ δεκαετίεσ είναι τρομακτικι, γι' αυτό ζχουν δθμιουργθκεί πολλζσ κατθγορίεσ ςκαφϊν. Γενικά διακρίνονται ςε ςκάφθ μεγάλα που είναι για αγϊνεσ ανοικτισ κάλαςςασ και ςκάφθ που είναι για αγϊνεσ τριγϊνου. Τα ςκάφθ ανοικτισ κάλαςςασ είναι τριϊν κατθγοριϊν, που δεν ζχουν «ςτάνταρ» (ςτακερά) χαρακτθριςτικά, αφοφ το κάκε εργοςτάςιο ζχει τθ δικι του ναυπθγικι τεχνικι ("πατζντα"). Αντίκετα, τα λεγόμενα ςκάφθ τριγϊνου ζχουν τα ίδια τεχνικά χαρακτθριςτικά και με αυτά αςχολοφνται περιςςότεροι ακλθτζσ, αφοφ είναι για ζνα, δφο ι τρεισ το πολφ ακλθτζσ. Στα ςκάφθ ανοικτισ κάλαςςασ επιβαίνουν πολλοί ακλθτζσ, που μπορεί να ςυμμετζχουν 9, αλλά και 15. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 21

33 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Θ ιςτιοπλοΐα είναι το τρίτο κυρίαρχο άκλθμα, μετά τθν κολφμβθςθ και τθν κωπθλαςία ςτον λεγόμενο ναυτακλθτιςμό, θ οποία και περιλαμβάνεται ςτουσ ςφγχρονουσ Ολυμπιακοφσ Αγϊνεσ. [8] Ρρζπει να ςθμειωκεί ότι θ ιςτιοπλοΐα είναι ζνα άκλθμα που ςυνδζεται άρρθκτα με τον ελλθνικό λαό, μζςα από τθ μακρόχρονθ ιςτορία τθσ χϊρασ και τθ μακραίωνθ καλαςςινι παράδοςι τθσ. Σιμερα, είναι ζνα από τα δθμοφιλζςτερα ακλιματα και χιλιάδεσ Ζλλθνεσ αςκοφνται ςυςτθματικά (ωσ πρωτακλθτζσ ι απλοί ακλθτζσ) ςε όλουσ τουσ τφπουσ ιςτιοπλοϊκϊν ςκαφϊν.[7] Ιςτιοςανίδα (Windsurfing) Θ ιςτιοςανίδα ι surfing (κυματοδρομία) πρωτοεμφανίςτθκε χιλιάδεσ χρόνια πριν, ςτισ νότιεσ κάλαςςεσ του Ειρθνικοφ Ωκεανοφ. Οι ικαγενείσ των νθςιϊν τθσ Ρολυνθςίασ μάκαιναν να γλιςτροφν πάνω ςτα ψθλά κφματα μζχρι τθν ακτι, χρθςιμοποιϊντασ ξφλινεσ ςανίδεσ. Θ πρϊτθ αναφορά ςτο surfing ζγινε από τον James Cook, τον Άγγλο καλαςςοπόρο το Ο Cook καφμαςε τον τρόπο με τον οποίο οι ικαγενείσ ςτα νθςιά Ταϊτι και Οάχου (Χαβάθ) επιδίδονταν ςτο surfing χρθςιμοποιϊντασ ςανίδεσ και κανό. Σθμείωςε μάλιςτα προφθτικά ςτο θμερολόγιο του πλοίου ότι αυτό φαινόταν να γίνεται περιςςότερο για λόγουσ διαςκζδαςθσ. Το surfing όμωσ κινδφνεψε να εξαφανιςτεί, γιατί οι χριςτιανοί ιεραπόςτολοι που ζφταναν ςτθν περιοχι ςτισ αρχζσ του 19ου αιϊνα κεϊρθςαν θδονιςτικι τθ δραςτθριότθτα αυτι και τθν απαγόρευςαν. Θ αναβίωςθ του surfing και θ διάδοςι του ςε όλο τον κόςμο οφείλεται ςτον Duke Kahanamoku, ζναν περίφθμο κολυμβθτι και ςερφίςτα, που διζδωςε το surfing ςτθν Αυςτραλία το 1915 και ίδρυςε τον πρϊτο ςφλλογο surfing ςτο Waikiki τθ δεκαετία του Το άκλθμα κατάγεται από το surfing (κυματοδρομία), ςε ςυνδυαςμό με τθν ιςτιοπλοΐα. Ζνασ ναυτικόσ, ο Jim Drake, και ζνασ φίλοσ του surfing, o Hoyle Schweizer, είχαν τθν ιδζα να τοποκετιςουν άλμπουρο και πανί ςτθ ςανίδα του surf. Θ δυςκολία δεν ιταν ςτθ ςφλλθψθ τθσ ιδζασ αλλά ςτθν πρακτικι τθσ εφαρμογι. Οι δφο φίλοι ανακάλυψαν και πατεντάρθςαν ζναν ειδικό ςφνδεςμο-μθχανιςμό που επζτρεπε ςτο rig (δθλαδι το άλμπουρο, το πανί και τθ διπλι μάτςα μαηί) να ςτερεϊνεται πάνω ςε μία ςανίδα του surf, φτιαγμζνθ από πολυαικυλζνιο, να περιςτρζφεται και να κινείται ελεγχόμενα προσ κάκε κατεφκυνςθ. O ςυνδυαςμόσ αυτόσ ςανίδασ-πανιοφ ζδωςε ζνα πολφ ελαφρό ιςτιοπλοϊκό ςκάφοσ, το μόνο που μποροφςε να ταξιδεφει χωρίσ τιμόνι. Βάφτιςαν τθν εφεφρεςι τουσ Windsurfer και άρχιςαν τθ μαηικι παραγωγι του ςτισ αρχζσ τισ δεκαετίασ του '70. Τα πρϊτα χρόνια οι ιςτιοςανίδεσ ταξίδευαν με χαμθλζσ ταχφτθτεσ και δεν απομακρφνονταν από τισ ακτζσ. Από τότε το άκλθμα ζχει εξελιχτεί πολφ, αφοφ ζμπειροι ακλθτζσ μποροφν να πετφχουν ταχφτθτεσ που πλθςιάηουν τα 80χμ./ϊρα και να διαςχίηουν μεγάλεσ αποςτάςεισ, ακόμα και ωκεανοφσ. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 22

34 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Σιμερα, θ ιςτιοςανίδα (windsurfing) είναι ζνα ςυναρπαςτικό άκλθμα για όλουσ τουσ ανκρϊπουσ, ανεξαρτιτωσ θλικίασ και φφλου, αφοφ δεν απαιτεί ιδιαίτερθ ςωματικι δφναμθ, τουλάχιςτον ςτθν αρχι. Τον κυριότερο ρόλο παίηει θ ςωςτι τεχνικι. Εκτόσ τθσ απόλαυςθσ που χαρίηει, το windsurfing βελτιϊνει κατά πολφ τθ φυςικι κατάςταςθ χωρίσ κίνδυνο τραυματιςμοφ. Απαραίτθτθ βζβαια είναι θ γνϊςθ τθσ κολφμβθςθσ. To windsurfing ζχει φανατικοφσ και πολυάρικμουσ φίλουσ. Υπολογίηεται ότι ςιμερα ςε όλο τον κόςμο, υπάρχουν 40 εκατομμφρια άνκρωποι περίπου που αςκοφνται και ο αρικμόσ αυτόσ αυξάνεται ςυνεχϊσ. Εκτόσ από διαςκζδαςθ και Ολυμπιακό άκλθμα, το windsurfing ζχει γίνει και επαγγελματικό άκλθμα από το 1985, κακϊσ και άκλθμα επιδείξεων και αγϊνων ςε κλειςτοφσ χϊρουσ, όπου δθμιουργοφνται τεχνθτά οι απαραίτθτεσ ςυνκικεσ. Εικόνα 2.4: Windsurfing (πθγι: Σθμαντικό ρόλο παίηουν οι καιρικζσ ςυνκικεσ. Ο ακλθτισ του windsurf πρζπει να γνωρίηει και να ςζβεται τθ κάλαςςα και τον άνεμο γιατί από φίλοι και ςφμμαχοι μποροφν να μετατραποφν ςε ανελζθτουσ εχκροφσ. Χρθςιμοποιϊντασ τον υπολογιςτι windsurfing μπορείτε να διαβάςετε πϊσ μεταβάλλονται οι καιρικζσ ςυνκικεσ και τθν επίδραςθ που ζχει ςτθ κάλαςςα και ςτθν ξθρά θ ζνταςθ των ανζμων. Δίνετε τθν ζνταςθ που κζλετε (ςε μποφόρ, κόμβουσ, μίλια, χιλιόμετρα, ακόμα και μζτρα ανά δευτερόλεπτο) και διαβάηετε τθν περιγραφι. Κακϊσ ςτθν Ελλάδα, οι καιρικζσ ςυνκικεσ είναι ιδανικζσ (ιπιο κλίμα, κατάλλθλθ ζνταςθ ανζμων κ.λπ.) το άκλθμα ζχει γνωρίςει κεαματικι ανάπτυξθ και ολοζνα και περιςςότεροι Ζλλθνεσ αςχολοφνται ςυςτθματικά με αυτό. Μάλιςτα, τα τελευταία χρόνια, κατά τθ διάρκεια των καλοκαιρινϊν μθνϊν, πραγματοποιοφνται ςε διάφορα ςθμεία τθσ χϊρασ ευρωπαϊκοί και παγκόςμιοι αγϊνεσ (τουρνουά) και πρωτακλιματα, μερικοί από τουσ οποίουσ είναι από τουσ ςθμαντικότερουσ διεκνϊσ. [7] Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 23

35 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ματαδυτικόσ τουριςμόσ Ωσ αυτόνομη κατάδυση, για να διακρίνεται από τισ άλλεσ μορφζσ κατάδυςθσ, ορίηεται θ δυνατότθτα κατάδυςθσ με αυτόνομθ καταδυτικι ςυςκευι. υνθκζςτερα θ αυτόνομθ κατάδυςθ αποκαλείται SCUBA diving (Self-Contained Underwater Breathing Apparatus). Ο αυτοδφτθσ -ςε αντίκεςθ με τον δφτθ που είναι εξαρτθμζνοσ από ζναν ομφάλιο λϊρο μζςω του οποίου αντλεί τον ατμοςφαιρικό αζρα ι μείγματα αερίων από ςτακμό- φζρει ςυςκευι ςυμπιεςμζνου αζρα, γεγονόσ που προςδίδει μεγαλφτερθ αυτονομία ςτθν υποβρφχια κίνθςθ αλλά και περιοριςμό ςτον χρόνο παραμονισ του.[8] Εικόνα 2.5: αυτόνομθ κατάδυςθ - scuba diving (πθγι: Θ ιδιαίτερθ κακαρότθτα των ελλθνικϊν καλαςςϊν και ο τεράςτιοσ πλοφτοσ του βυκοφ αποτελοφν πόλο ζλξθσ για όςουσ αναηθτοφν τθ μαγεία τθσ υποβρφχιασ εξερεφνθςθσ. Οι ελλθνικζσ κάλαςςεσ είναι από τισ ομορφότερεσ και μαγευτικότερεσ τθσ Μεςογείου. Κατά ςυνζπεια, θ κατάδυςθ κατά μικοσ των δαντελωτϊν ακτϊν ι κοντά ςε γραφικά νθςιά εκπλθρϊνει και τισ πιο απαιτθτικζσ προςδοκίεσ. Δελφίνια και μπαρακοφντα, καλάςςιεσ χελϊνεσ, ςαλάχια, λιπαρίδεσ, μαλάκια, χταπόδια, χζλια, λαβράκια, πζρκεσ, ροφοί, φοφςκεσ, ςφουγγάρια, κοράλλια, μαλάκια και ανεμϊνεσ είναι μόνο οριςμζνα από τα είδθ του βαςιλείου τθσ κάλαςςασ που ςυντροφεφουν τουσ εραςτζσ τθσ υποβρφχιασ κατάδυςθσ κατά τθν περιπλάνθςι τουσ ςτον «κόςμο τθσ ςιωπισ». O βυκόσ των ελλθνικϊν καλαςςϊν προςφζρει μια ςειρά από επιλογζσ: κατάδυςθ κοντά ςε υφάλουσ ι ςε βυκιςμζνεσ πλαγιζσ, απρόςμενα υποβρφχια φαράγγια και εκπλθκτικισ ομορφιάσ υποκαλάςςιεσ διόδουσ. Με μάςκα επιτρζπεται παντοφ θ ελεφκερθ κατάδυςθ, αλλά θ κατάδυςθ με τθ χριςθ φιαλϊν ατμοςφαιρικοφ αζρα (80% άηωτο + 20% οξυγόνο) απαγορεφεται ςε περιοχζσ με υποκαλάςςιεσ αρχαιότθτεσ. Ο ηεςτόσ και αίκριοσ καιρόσ τθσ χϊρασ κακιςτά τισ καταδφςεισ δυνατζσ όλο το χρόνο. Θ καλφτερθ περίοδοσ ξεκινά τον Απρίλιο, με μζςθ κερμοκραςία νεροφ 18 o C (65 o F), με αποκορφφωμα τουσ μινεσ Ιοφλιο και Αφγουςτο, οπότε θ κερμοκραςία αγγίηει τουσ 26 o C (79 o F). Στθν Ελλάδα λειτουργοφν δεκάδεσ ςχολζσ καταδφςεων, που υπόκεινται ςε ειδικι άδεια του υπουργείου Εμπορικισ Ναυτιλίασ. Πλοι οι αυτοδφτεσ υποχρεοφνται να ςυμφωνοφν και να τθροφν τουσ κανονιςμοφσ και τουσ περιοριςμοφσ του νόμου 5351/32 Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 24

36 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 περί αρχαιοτιτων. Υποβρφχιεσ δραςτθριότθτεσ με καταδυτικό εξοπλιςμό επιτρζπονται από τθν ανατολι μζχρι τθ δφςθ του θλίου. Οι ςχολζσ καταδφςεων βρίςκονται κοντά ςτα καλφτερα ςθμεία για κατάδυςθ, ενϊ διακζτουν πλιρωσ εξοπλιςμζνα και επανδρωμζνα ταχφπλοα και φουςκωτά ςκάφθ για τθν αςφάλεια των αυτοδυτϊν. Κατά τθν κατάδυςθ απαγορεφεται: το ψάρεμα με εξοπλιςμό αυτόνομθσ κατάδυςθσ (το ψαροντοφφεκο με μπουκάλεσ). θ φωτογράφθςθ, θ αφαίρεςθ ι θ μεταφορά αρχαιοτιτων. Σε περίπτωςθ εντοπιςμοφ αρχαίων πρζπει αμζςωσ να το αναφζρετε ςτθν πλθςιζςτερθ Εφορεία Αρχαιοτιτων του υπουργείου Ρολιτιςμοφ (ι ςτθν Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτιτων), λιμενικι ι αςτυνομικι αρχι. θ χριςθ και κατοχι (πάνω ςε πλοίο) ειδικοφ εξοπλιςμοφ ανεφρεςθσ αρχαιοτιτων. [7] 2.3 Θζςθ καλάςςιου τουριςμοφ ςτο πλαίςιο ανάπτυξθσ μιασ χϊρασ Ο καλάςςιοσ τουριςμόσ είναι άρρθκτα δεμζνοσ με τθν αναπτυξιακι διαδικαςία μιασ χϊρασ. Θ αξιοποίθςθ τθσ κζςθσ του, θ οποία είναι εξαιρετικά ςθμαντικι, προκαλεί κυρίωσ κετικζσ επιπτϊςεισ ςτο πλαίςιο τθσ διεκνοφσ ανάπτυξθσ. Οι κυριότερεσ επιπτϊςεισ που προκαλοφν τα βαςικά προϊόντα αυτοφ, δθλαδι το Yachting και θ κρουαηιζρα, ενδεικτικά είναι οι ακόλουκεσ: Επιμικυνςθ τθσ εποχικότθτασ με δυνατότθτα διεφρυνςθσ τθσ τουριςτικισ περιόδου - Ρροςζλκυςθ τουριςτϊν υψθλισ ειςοδθματικισ ςτάκμθσ με αντίςτοιχθ αφξθςθ ειςροισ ςυναλλάγματοσ Κίνδυνοι μείωςθσ τθσ τουριςτικισ κίνθςθσ, εξαιτίασ επθρεαςμοφ από δυςμενείσ καταςτάςεισ (π.χ. τρομοκρατικζσ ενζργειεσ) Αναβάκμιςθ τθσ τουριςτικισ ηιτθςθσ με προςζλκυςθ ειδικισ τουριςτικισ πελατείασ, ειδικϊν ενδιαφερόντων (καλάςςια περιιγθςθ, καλάςςια ςπορ). Εμπλουτιςμόσ και διαφοροποίθςθ τθσ τουριςτικισ προςφοράσ με ανάλογθ προςαρμογι ςτθν ολοζνα και αυξανόμενθ ηιτθςθ Συμβολι ςτθν απαςχόλθςθ τόςο άμεςθ όςο και ζμμεςθ. Στθν πρϊτθ περίπτωςθ εξαιτίασ του υψθλοφ επιπζδου των προςφερόμενων υπθρεςιϊν υπάρχει ανάγκθ ςε ειδικευμζνο προςωπικό και ςτθ δεφτερθ εξαιτίασ τθσ καταςκευισ ναυπθγοεπιςκευαςτικϊν μονάδων, μαρίνων, αγκυροβολίων Ανάπτυξθ νζων περιοχϊν με τθ δθμιουργία νζων προοριςμϊν καλάςςιου τουριςμοφ. Οι αναφερόμενεσ επιπτϊςεισ δεικνφουν τθν περαιτζρω δυνατότθτα ανάπτυξθσ του καλάςςιου τουριςμοφ και των προϊόντων αυτοφ, κακϊσ όπωσ κα δοφμε και παρακάτω οι Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 25

37 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 τάςεισ και οι προοπτικζσ μεγζκυνςθσ και αξιοποίθςθσ των πόρων αυτοφ παρουςιάηονται κετικζσ. Σχετικά με τθ ηιτθςθ ςκαφϊν αναψυχισ, θ οποία εξαρτάται από τθν ικανότθτα και τθν θλικιακι ςφνκεςθ των ενδιαφερομζνων, κακϊσ και από το ειςόδθμα που διακζτουν για αγορά ι ναφλωςθ μεγαλφτερθ κίνθςθ παρουςιάηουν κατά ςειρά κυρίωσ οι Γερμανοί, οι Γάλλοι και οι Άγγλοι, ςτα ςκάφθ χωρίσ πλιρωμα. Οι Αμερικάνοι δείχνουν μεγαλφτερθ προτίμθςθ ςτα ςκάφθ με πλιρωμα (crusers). Θ κρουαηιζρα, ωσ εξαιρετικά διαφοροποιθμζνο προϊόν του καλάςςιου τουριςμοφ, παρζχει τθ δυνατότθτα εκπλιρωςθσ όλων των απαιτιςεων των τουριςτϊν/καταναλωτϊν. Θ εκτεταμζνθ ζρευνα αγοράσ που πραγματοποίθςε θ βιομθχανία αυτι, κατά τθν τελευταία δεκαετία είχε ςαν αποτζλεςμα τθν προςκικθ νζων προοριςμϊν, νζων πλοίων με διαφοροποιθμζνθ αντίλθψθ ςχεδιαςμοφ, νζων κεματικϊν κρουαηιζρων, κακϊσ επίςθσ και ςτθ διοργάνωςθ κρουαηιζρων με διάρκεια, που να αντανακλά τα μεταβαλλόμενα χαρακτθριςτικά τθσ αγοράσ. Οι κρουαηιζρεσ τθσ Μεςογείου απευκφνονται ςτισ αγορζσ τθσ Βόρειασ, Κεντρικισ και Νότιασ Ευρϊπθσ (Ιταλία, Ιςπανία) και κυρίωσ ςτισ μακρινζσ εκτόσ Ευρϊπθσ αγορζσ (Θ.Ρ.Α., Καναδάσ, Ιαπωνία Εκτόσ από τθν αγορά τθσ Βόρειασ Αμερικισ (Θ.Ρ.Α. και Καναδάσ) κεωροφνται ανερχόμενεσ οι αγορζσ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ με τθ γερμανικι αγορά να βρίςκεται ςτθν πρϊτθ κζςθ, παρά το γεγονόσ ότι θ γερμανικι πελατεία των κρουαηιζρων δεν ξεπερνά το 0,5% του ςυνόλου τθσ αγοράσ. Χαρακτθριςτικό ςτοιχείο αποτελεί το γεγονόσ ότι μεταξφ των τουριςτϊν αυτϊν, το 50% είναι επαναλαμβανόμενοι "repeaters", ενϊ και θ αγορά τθσ κρουαηιζρασ ςτρζφει τθν προςοχι τθσ ςτθν προςζλκυςθ τουριςτικισ πελατείασ ςε δφο μορφζσ τουριςτικϊν - πακζτων: Στο all inclusive πακζτο υψθλισ ςτάκμθσ και ςτο οικογενειακό πακζτο λογικοφ κόςτουσ. Εκτιμάται ότι, θ αγορά τθσ κρουαηιζρασ ζχει πολλά περικϊρια ανάπτυξθσ ςε διεκνζσ επίπεδο και οι προοπτικζσ που παρουςιάηονται είναι ιδιαίτερα αιςιόδοξεσ για τθν εξζλιξθ και τθ μεγζκυνςθ αυτισ τθσ αγοράσ. 2.4 Θαλάςςιοσ τουριςμόσ και ελλθνικι αγορά Γενικά Ο ελλαδικόσ χϊροσ διακρίνεται για τθ ςθμαντικι παρουςία του καλάςςιου ςτοιχείου. Θ ςυνολικι επιφάνεια του χϊρου φτάνει τα τ.χλμ. περίπου. Από αυτά τα τ.χλμ. είναι κάλαςςα και τα τ.χλμ. το χερςαίο τμιμα. Λαμβάνοντασ υπόψθ τα δεδομζνα αυτά κακϊσ και τθ γεωμορφολογικι εικόνα τθσ Ελλάδασ, το μεγάλο μικοσ των ακτϊν τθσ ( χλμ. ι 1,7 μ. μικοσ ακτϊν ανά κάτοικο), θ πλθκϊρα και θ κατανομι των Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 26

38 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 νθςιϊν τθσ (90 μεγάλα νθςιά πάνω από 1 τ.χλμ. και εκατοντάδεσ μικρονιςια) δείχνουν τθν αναπόςπαςτθ ενότθτα του καλάςςιου και του χερςαίου τμιματοσ τθσ χϊρασ.[3] Επομζνωσ, θ Ελλάδα είναι προνομιακι χϊρα ςτον τομζα του καλάςςιου τουριςμοφ κακϊσ διακζτει κάποια εξαιρετικά ςθμαντικά χαρακτθριςτικά που τθν κακιςτοφν ςθμαντικό πόλο ζλξθσ ςε διεκνζσ επίπεδο. Μερικά από αυτά είναι τα εξισ: εξαιρετικζσ καιρικζσ ςυνκικεσ (μεςογειακό κλίμα με υψθλά ποςοςτά θλιοφάνειασ) ιδιαίτερθ διαμόρφωςθ ακτογραμμισ με μεγάλθ ποικιλία καλαςςϊν και εναλλαςςόμενο τοπίο ιδανικι γεωγραφικι κατανομι νιςων (που ςε αρικμό φτάνουν τα 3000) Θ Ελλάδα ευριςκόμενθ ςε κομβικό ςθμείο τθσ Ανατολικισ Μεςογείου, ςτο νοτιότερο άκρο τθσ Ευρϊπθσ, από τθν αρχαιότθτα υπιρξε το γεωγραφικό ςθμείο ςυνάντθςθσ των πολιτιςμϊν Ανατολισ και Δφςθσ. Κατεξοχιν ναυτικι χϊρα, γνωςτι παγκόςμια για τον εμπορικό τθσ ςτόλο, με λιμενίςκουσ και όρμουσ και πολλά νθςιωτικά ςυμπλζγματα, διακζτει ςπάνιεσ φυςικζσ ομορφιζσ και πλοφςια πολιτιςτικι παράδοςθ, άρχιςε τισ τρεισ τελευταίεσ δεκαετίεσ, με κάποια κακυςτζρθςθ, να καταβάλλει προςπάκειεσ για τθν τουριςτικι τθσ ανάπτυξθ και προβολι. Ριο ςυγκεκριμζνα, ο καλάςςιοσ τουριςμόσ άρχιςε να αναπτφςςεται ςτθν Ελλάδα προσ τα τζλθ τθσ δεκαετίασ του 1960 με αρχζσ τθσ δεκαετίασ του Τθ δεκαετία του 1980 όμωσ, γνϊριςε ιδιαίτερθ άνκθςθ, μετά από τθ διαμόρφωςθ του αντίςτοιχου κεςμικοφ πλαιςίου για τα ςκάφθ αναψυχισ μζςω του Νόμου 438/1976 και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, εξελίςςεται με γριγορουσ ρυκμοφσ. Σιμερα, ο καλάςςιοσ τουριςμόσ ςτθν Ελλάδα καλφπτει το 0,9% περίπου τθσ ετιςιασ τουριςτικισ κίνθςθσ. Ενδεικτικά, από τουσ τουρίςτεσ περίπου που επιςκζπτονται τθ χϊρα ςε ετιςια βάςθ, οι περίπου, αγοράηουν υπθρεςίεσ yachting. Σφμφωνα με τα ιςτορικά δεδομζνα των τελευταίων ετϊν, θ εντονότερθ προςζλευςθ τουριςτϊν παρατθρείται κυρίωσ κατά τουσ μινεσ Απρίλιο Οκτϊβριο κάκε ζτουσ. Θ ςθμαςία του καλάςςιου τουριςμοφ για τθν ελλθνικι οικονομία είναι κεφαλαιϊδθσ με ζνα μεγάλο μζροσ των εςόδων, να βαςίηεται ς αυτόν, κακϊσ θ χϊρα είναι ευρφτερα γνωςτι για το υψθλό επίπεδο των υπθρεςιϊν που μπορεί να προςφζρει ςτουσ τουρίςτεσ, ςε ςυνδυαςμό με τθ φιλοξενία, τθν ποικιλία και τθν ποιότθτα των τουριςτικϊν τθσ υποδομϊν (μεγάλεσ ξενοδοχειακζσ μονάδεσ, ακτοπλοϊκζσ εταιρίεσ, εταιρίεσ αναψυχισ, κ.λ.π.). Ο Ελλθνικόσ καλάςςιοσ τουριςμόσ είναι ζνασ κλάδοσ με αξιόλογα οικονομικά οφζλθ και υψθλά περικϊρια ανάπτυξθσ, κακϊσ αποτελεί μία ςθμαντικι πθγι εςόδων ςε ςυνάλλαγμα. Απόδειξθ αυτοφ αποτελεί το γεγονόσ ότι μερίδιο άνω του 90% των ναυλϊςεων ςτθν Ελλάδα, πραγματοποιείται κάκε χρόνο από αλλοδαποφσ τουρίςτεσ. Οι βαςικοί χριςτεσ ςκαφϊν αναψυχισ προζρχονται από Ευρωπαϊκζσ χϊρεσ, όπωσ τθ Γερμανία, τθ Γαλλία, τθν Ιςπανία, τθν Ιταλία, κ.λπ., ενϊ μικρότερθ ςυμμετοχι ςτθ ηιτθςθ υπθρεςιϊν ςκαφϊν αναψυχισ εμφανίηουν οι αμερικανικζσ και αςιατικζσ αγορζσ. Αξιοςθμείωτο γεγονόσ είναι το επίπεδο τουριςμοφ και το διαφορετικό προφίλ καταναλωτϊν που προςελκφει ο καλάςςιοσ τουριςμόσ ςτθν Ελλάδα. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 27

39 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ειδικότερα, το yachting απευκφνεται όχι μόνο ςε Ζλλθνεσ αλλά κυρίωσ ςε αλλοδαποφσ τουρίςτεσ υψθλοφ ειςοδιματοσ και είναι μια από τισ πλζον ςυναλλαγματοφόρεσ πθγζσ. Σφμφωνα με τα τελευταία διακζςιμα ςτοιχεία του Ελλθνικοφ Οργανιςμοφ Τουριςμοφ (Ε.Ο.Τ.), υπολογίηεται ότι ενϊ ο μζςοσ τουρίςτασ ςτθν Ελλάδα ξοδεφει περίπου $75 ανά θμζρα, οι τουρίςτεσ που ζρχονται ςτθν Ελλάδα με ςκοπό να κάνουν καλάςςιο τουριςμό δαπανοφν περίπου $120 ανά θμζρα παραμονισ ανά άτομο. Επιςθμαίνεται ότι ςτα ευρφτερα ζςοδα που αφοροφν ςτισ ναυλϊςεισ και κατευκφνονται προσ τθν Ελλθνικι οικονομία, κα πρζπει να ςυνυπολογιςκοφν τόςο οι δαπάνεσ που πραγματοποιοφν οι ναυλωτζσ (ενοικιαςτζσ των ςκαφϊν αναψυχισ) κατά τθν παραμονι τουσ ςτθν Ελλάδα (αποτελοφν ζςοδα των ίδιων των εταιριϊν του κλάδου), όςο και τα ζςοδα που προζρχονται από μια ςειρά επαγγελμάτων ι επιχειρθματικϊν δραςτθριοτιτων που ζχουν άμεςθ ι ζμμεςθ ςχζςθ με τθν υποςτιριξθ του Ελλθνικοφ yachting (όπωσ για παράδειγμα, ζςοδα που ςυνδζονται με τθν κατανάλωςθ καυςίμων, τισ υπθρεςίεσ διαςκζδαςθσ ι αναψυχισ, κ.λ.π.). Κάκε χρόνο φκάνουν ςτθν Ελλάδα περίπου ςκάφθ αναψυχισ με ξζνθ ςθμαία για καλάςςια αναψυχι και περιθγθτικοφσ πλόεσ, τα οποία πραγματοποιοφν μαηί με τα ελλθνικά περίπου προςεγγίςεισ ςτα διάφορα επιλιμζνια ςθμεία τθσ χϊρασ. Τα ςυναλλαγματικά οφζλθ από τθν παραπάνω κίνθςθ των ςκαφϊν είναι ςθμαντικά όπωσ και τα ζςοδα από τα τζλθ που καταβάλουν τα ςκάφθ αυτά ςτισ μαρίνεσ για το διάςτθμα τθσ παραμονισ τουσ. Σθμειϊνεται, επίςθσ, ότι για τθ μζςθ κατά κεφαλι δαπάνθ, όπωσ και για τον απόλυτο αρικμό αφίξεων τουριςτϊν, υπάρχουν ςθμαντικζσ προοπτικζσ αφξθςθσ ςτον τομζα καλάςςιου τουριςμοφ, εφόςον αναπτυχκεί θ υποδομι ςε χϊρουσ ελλιμενιςμοφ και οι προςφερόμενεσ παρεπόμενεσ υπθρεςίεσ, ϊςτε να προςελκυςκοφν υψθλότερου ειςοδιματοσ τουρίςτεσ. Στο χϊρο των κρουαηιερϊν, τα κρουαηιερόπλοια με ελλθνικι ςθμαία, που πραγματοποιοφν ολιγοιμερεσ ι πολυιμερεσ κρουαηιζρεσ ςε ελλθνικά λιμάνια και λιμάνια άλλων χωρϊν τθσ Ανατολικισ Μεςογείου, είναι άνω των Κ.Ο.Χ. και ζχουν ςυνολικι δυναμικότθτα άνω των επιβατϊν. Πμωσ, τα ελλθνικά λιμάνια επιςκζπτονται και κρουαηιερόπλοια με ξζνθ ςθμαία, που φζρνουν ςτα καλάςςια ςφνορα τθσ χϊρασ περιςςότερουσ από επιβάτεσ, κατ ζτοσ. Το 2007 αφίχκθςαν ςτθ χϊρα μζςω κρουαηιερϊν 1,2 εκατ. αλλοδαποί τουρίςτεσ αντιπροςωπεφοντασ μερίδιο 6,6% ςτο ςφνολο των αφίξεων αλλοδαπϊν τουριςτϊν το ςυγκεκριμζνο ζτοσ. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 28

40 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΜΑΦΑΟΡΞΘ ΑΦΙΠΕΩΟ ΑΝΝΡΔΑΣΩΟ ΜΑΦΑ ΞΕΥΡ ΦΑΠΙΔΙΡΧ ΓΙΑ ΦΡ ΕΦΡΥ ,22% 6,59% 63,99% ΑΕΟΡΟΙΚΩΣ ΣΙΔΘΟΔΟΜΙΚΩΣ 5,69% ΘΑΛΑΣΣΙΩΣ ΟΔΙΚΩΣ 0,51% ΚΟΥΑΗΙΕΕΣ Διάγπαμμα 2.1: Καηανομή αθίξεων αλλοδαπών ηουπιζηών καηά μέζο ηαξιδίου (πηγή: Γ.Γ. Ε.Σ.Υ.Ε 2007) Συνολικά, κα είχαμε λοιπόν πολλά να κερδίςουμε ωσ χϊρα από μια πολιτικι που κα είχε ςαν ςτόχο, πλοφςιοι και λιγότερο πλοφςιοι απ' όλο τον κόςμο, να κάνουν καλάςςιο τουριςμό ςτισ ελλθνικζσ κάλαςςεσ και να ελλιμενίηουν τα ςκάφθ τουσ ςτισ ελλθνικζσ μαρίνεσ. Από τθν πλευρά του Ελλθνικοφ Οργανιςμοφ Τουριςμοφ (Ε.Ο.Τ.), δεν υπάρχει κατάλλθλθ προβολι των τουριςτικϊν πλεονεκτθμάτων που προςφζρει το yachting ςτισ ελλθνικζσ κάλαςςεσ. Γι αυτό και το μεγαλφτερο βάροσ για τθν προϊκθςθ αυτοφ του τουριςτικοφ προϊόντοσ ανικει ςτουσ Ζλλθνεσ επιχειρθματίεσ του κλάδου. Θ προϊκθςθ, πλζον, γίνεται μζςω του διαδικτφου Internet, με αποτζλεςμα να μειϊνεται το υπερβολικό κόςτοσ (πχ. αεροφωτογραφίεσ, ταξίδι ςκάφουσ κ.ά.) ζκδοςθσ διαφθμιςτικϊν φυλλαδίων. Ο ανταγωνιςμόσ του χϊρου είναι εξίςου ζντονοσ και ιδιόμορφοσ, είτε αυτόσ είναι διεκνισ είτε εγχϊριοσ. Ο βαςικόσ ανταγωνιςτισ, όπωσ δθλϊνουν επιχειρθματίεσ του κλάδου, είναι θ Τουρκία, θ οποία ξεκίνθςε πολφ πιο χαμθλά από τθν Ελλάδα και αναπτφχκθκε κεαματικά κατά τα τζλθ τθσ δεκαετίασ του 80. Ενδεικτικά αναφζρεται ότι ο Τουρκικόσ επαγγελματικόσ ςτόλοσ ανζρχεται περίπου ςτα ςκάφθ (ο ελλθνικόσ είναι περίπου ςκάφθ), όταν κατά τισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 80 θ αντιςτοιχία ιταν 100 και Θ Τουρκία κατζχει ζνα ςθμαντικό μερίδιο ςτθν αγορά των ςκαφϊν με πλιρωμα, διότι ςτθν κατθγορία αυτι ζχει πολφ φκθνότερο κοςτολόγιο από το ελλθνικό ςκάφοσ. Σφμφωνα με πρόςφατεσ ζρευνεσ, θ δυναμικι τθσ Τουρκίασ όςον αφορά ςτθν ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ είναι τζτοια που αναμζνεται, ςτο απϊτερο μζλλον, να ξεπεράςει ακόμα και τθν Ιςπανία, θ οποία μζχρι πρότινοσ διατθροφςε τον πρωταγωνιςτικό ρόλο ςτον κλάδο, ςτθν περιοχι τθσ Μεςογείου. Τα παραπάνω ςτοιχεία, μαηί με τθν ποιότθτα των υπθρεςιϊν που προςφζρονται (πχ. μαρίνεσ, brokers κ.ά.) και τθν επίδραςθ τθσ εποχικότθτασ τον Θαλάςςιου τουριςμοφ, είναι αυτά που κακορίηουν λίγο ωσ πολφ τθ ηιτθςθ ςκαφϊν ςτθν Ελλάδα Χαρακτθριςτικά προςφοράσ και ηιτθςθσ Θ οικονομικι, θ πολιτιςτικι και κυρίωσ θ εκνικι ςθμαςία του τουριςμοφ είναι Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 29

41 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 δεδομζνα για τθ χϊρα μασ, θ οποία από τθ φφςθ και τθ γεωγραφικι τθσ κζςθ είναι πόλοσ ζλξθσ τουριςτϊν ςε παγκόςμια κλίμακα. Οι πλοφςιεσ φυςικζσ ομορφιζσ και ο ιςτορικόσ, λαογραφικόσ και πολιτιςτικόσ περίγυροσ αλλά κυρίωσ θ εκτεταμζνθ ακτογραμμι και θ νθςιωτικι ςυγκρότθςθ τθσ Ελλάδασ προςδίδουν ιδιαίτερθ αίγλθ ςτον καλάςςιο τουριςμό. Θ Ελλάδα είναι ο ιδανικότεροσ χϊροσ για καλαςςινζσ κρουαηιζρεσ κακϊσ ζχει δεδομζνα ςυγκριτικά πλεονεκτιματα ςτον καλάςςιο τουριςμό, ςυγκρινόμενθ με όλεσ τισ ανταγωνιςτικζσ περιοχζσ παγκοςμίωσ: Σθν πολυνθςία τθσ και μάλιςτα με μικρζσ αποςτάςεισ μεταξφ των νθςιϊν, διακζτοντασ περιςςότερα από 4000 νθςιά και βραχονθςίδεσ ςε ςυμπλζγματα, με χλμ. ακτζσ και λιμενίςκουσ και όρμουσ που το κακζνα από αυτά αποτελεί από μόνο του ιςχυρό πόλο ζλξθσ για μεγάλο αρικμό επιςκεπτϊν. Σο ενδιαφζρον και εναλλαςςόμενο φυςικό τοπίο τθσ Σο δεδομζνο αρχαιολογικό και ιςτορικό ενδιαφζρον εμπλουτιςμζνο με τθν πλοφςια πολιτιςτικι παράδοςθ. Ποικιλία αρχιτεκτονικοφ χαρακτιρα, πολιτιςτικισ κουλτοφρασ, αλλά και φυςικοφ κάλλουσ των διαφόρων νθςιωτικϊν ςυμπλεγμάτων. Εξαιρετικό κλίμα για μεγάλθ χρονικι περίοδο με υψθλά ποςοςτά θλιοφάνειασ (300 θμζρεσ ετθςίωσ κατά μζςο όρο θλιοφάνεια) και κακαρζσ κάλαςςεσ ςε ποςοςτό 97%. Ευνοϊκζσ είναι επίςθσ οι απαιτοφμενεσ για καλάςςιουσ πλόεσ ειδικζσ ςυνκικεσ κακϊσ τα ελλθνικά πελάγθ κεωροφνται αςφαλι από τθ ςκοπιά των ναυτικϊν κινδφνων, οι αποςτάςεισ μεταξφ των ακτϊν είναι μικρζσ, ενϊ εξίςου ευνοϊκζσ είναι και οι ςυνκικεσ, που ςχετίηονται με τθν ζνταςθ των ανζμων και τισ κερμοκραςίεσ περιβάλλοντοσ και κάλαςςασ. [9] Μία παράδοςθ με βάκοσ αιϊνων, τόςο ςτθν φιλοξενία όςο και ςτθ ναυτιλία. Ζναν μοντζρνο ςτόλο επαγγελματικϊν ςκαφϊν με ικανζσ μονάδεσ όλων των κατθγοριϊν και για πελάτεσ όλων των απαιτιςεων. χετικά υψθλισ ποιότθτασ υπθρεςίασ και εκπαιδευμζνο προςωπικό. Σα προαναφερκζντα ςυγκριτικά πλεονεκτιματα ζχουν καταςτιςει τθν Ελλάδα (μαηί με τθν Καραϊβικι) διεκνϊσ γνωςτι ωσ «Παράδειςο τθσ Ιςτιοπλοΐασ» και για μεγάλο αρικμό Ευρωπαίων και Αμερικάνων πολιτϊν θ χϊρα μασ αποτελεί «Σουριςτικό Όνειρο». Επιπλζον, θ λεκάνθ τθσ Α. Μεςογείου, λόγω τθσ γεωγραφικισ τθσ γειτνίαςθσ με τθν Δυτικι Ευρϊπθ των 350 εκατ. κατοίκων υψθλοφ ειςοδιματοσ αποτελεί τθ μεγαλφτερθ αγορά για το ςυγκεκριμζνο είδοσ τουριςμοφ.[10] Ο ςτόλοσ των επαγγελματικϊν τουριςτικϊν ςκαφϊν, χωρίηεται ςε δφο κφριεσ κατθγορίεσ και ομάδεσ: a) Τα μθ επανδρωμζνα (χωρίσ μόνιμο πλιρωμα) ςκάφθ (bare boats), τα οποία αποτελοφν Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 30

42 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 και το μεγαλφτερο ποςοςτό του ςτόλου τθσ τάξθσ του 85% είναι κυρίωσ ιςτιοπλοϊκά και ςυνικωσ φτάνουν τα 50 πόδια ολικό μικοσ (L.O.A.), διακζτουν πανιά, αλλά και βοθκθτικι μθχανι. Στθν κατθγορία των μθ επανδρωμζνων ςκαφϊν (bare boats) ανικουν και οι ςτολίςκοι ςκαφϊν (flotillas). Ρρόκειται για ομάδεσ ςκαφϊν που ςυνοδεφονται από ζνα προπορευόμενο ςκάφοσ αρχθγό (leader boat) και ςυνικωσ ακολουκοφν ζνα προςχεδιαςμζνο δρομολόγιο. Στο προπορευόμενο ςκάφοσ (leader boat) πρζπει υποχρεωτικά να επιβαίνουν ζνασ καπετάνιοσ (cruise leader), ζνασ μθχανικόσ και ζνασ ξεναγόσ. Θ μορφι αυτι είναι ιδιαίτερα δθμοφιλισ ςτουσ άπειρουσ ιςτιοπλόουσ, δεδομζνου ότι ο cruise leader διακζτει ραντάρ που τουσ κακοδθγεί οπότε εξαλείφεται το ςτοιχείο τθσ αναςφάλειασ. Θ κατθγορία αυτι καλφπτει το 95% περίπου των ετιςιων ναυλϊςεων ςκαφϊν αναψυχισ. b) Τα επανδρωμζνα (με μόνιμο πλιρωμα) ςκάφθ (crewed boats), με μεταφορικι ικανότθτα για 6 ζωσ 49 επιβάτεσ περιλαμβάνουν μθχανοκίνθτα καλαμθγά (motor yachts) με ολικό μικοσ (L.O.A.) μεγαλφτερο από 100 πόδια αλλά και μικρότερα ιςτιοπλοϊκά ςκάφθ (motor sailers). Τα ςκάφθ αυτά προςφζρουν ςυνικωσ πολυτελείσ διευκολφνςεισ και υψθλό επίπεδο εξυπθρζτθςθσ. Οι ναφλοι ξεκινοφν από 800 δολάρια και φτάνουν ανάλογα με το ςκάφοσ και τθν ποιότθτα των προςφερόμενων υπθρεςιϊν τισ δολάρια τθν θμζρα. Βζβαια ςτισ τιμζσ αυτζσ κα πρζπει να προςκζςουμε τα καφςιμα ανάλογα με τισ μετακινιςεισ, τα φαγθτά και τα ποτά. Πςο αυξάνεται θ τιμι, τόςο θ πολυτζλεια και ο εν γζνει τρόποσ διαβίωςθσ γίνεται πιο ιδιαίτεροσ και, αρκετζσ φορζσ, ξεπερνά τα όρια τθσ χλιδισ. Τα τελευταία χρόνια, πολλζσ μεγάλεσ εταιρείεσ ναυλϊςεων ςκαφϊν αναψυχισ ενοικιάηουν τα ακριβότερα ςκάφθ για ςυςκζψεισ εν πλω, ςυνδυαςμζνεσ βζβαια και με ςφντομεσ διακοπζσ. H ςυγκεκριμζνθ κατθγορία καλφπτει το 5% περίπου των ετιςιων ναυλϊςεων ςκαφϊν αναψυχισ. Επίςθσ ςτθν κατθγορία των επανδρωμζνων ςκαφϊν ανικουν και τα παραδοςιακά καΐκια τα οποία νοικιάηονται κυρίωσ από οικογζνειεσ, κακϊσ και τα cruisers που αποτελοφν τον πόλο ζλξθσ για γκρουπ τουριςτϊν. Σιμερα τα ςκάφθ αυτά δραςτθριοποιοφνται κατά κφριο λόγο ςτο Αιγαίο και χρθςιμοποιϊντασ τισ μαρίνεσ τθσ Αττικισ ςαν ορμθτιριο και πραγματοποιοφν ναυλϊςεισ ετθςίωσ. Ο ςτόλοσ των επαγγελματικϊν ςκαφϊν ςιμερα απαςχολεί άμεςα πάνω από ναυτικοφσ και εργαηόμενουσ, ενϊ παράλλθλα προςφζρει ςθμαντικι απαςχόλθςθ ςτα περιςςότερα ςυναφι επαγγζλματα και φυςικά ςυνδράμει άμεςα και ζμμεςα ςτθν ελλθνικι οικονομία. Είναι όμωσ απορίασ άξιο γιατί ο καλάςςιοσ τουριςμόσ και ειδικότερα το yachting δεν είναι ςτον βακμό που κα περίμενε κανείσ θ «αιχμι του δόρατοσ» του ελλθνικοφ τουριςμοφ. Θ απορία προβάλλει εντονότερα εάν λάβουμε υπόψθ το γεγονόσ ότι τα τελευταία χρόνια ο αρικμόσ των ελλθνικισ ςθμαίασ επαγγελματικϊν τουριςτικϊν ςκαφϊν, αντί να ςυνεχίςει τθν ανοδικι πορεία που διζγραψε κατά τθν εικοςαετία , παρουςιάηει μία ςτακερά φκίνουςα πορεία που οδθγεί ςτθ ςυρρίκνωςθ. [11] Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 31

43 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Οι κφριοι λόγοι που οδιγθςαν ςε αυτι τθν οδυνθρι πραγματικότθτα τθσ ςυρρίκνωςθσ του ςτόλου των επαγγελματικϊν ςκαφϊν είναι: Θ φπαρξθ υπερβολικϊν γραφειοκρατικϊν διαδικαςιϊν. Θ αφξθςθ του ανταγωνιςμοφ παγκοςμίωσ και οι νζοι προοριςμοί που κάκε χρόνο προςτίκενται ςτισ επιλογζσ των πελατϊν (Σεχχζλλεσ και εξωτικζσ πολυνθςίεσ). Θ ζλλειψθ υποδομισ ςε μαρίνεσ μόνιμου ελλιμενιςμοφ του ςτόλου ςτθν Αττικι, αλλά και τθσ ζλλειψθσ δυνατότθτασ ελλιμενιςμοφ ςε νθςιά υψθλισ τουριςτικισ αιχμισ, όπωσ είναι θ Μφκονοσ και θ Σαντορίνθ. Θ απουςία αναπτυξιακισ πολιτικισ και κινιτρων επζνδυςθσ για ανανζωςθ και εκςυγχρονιςμό του ςτόλου. Ο ακζμιτοσ ανταγωνιςμόσ από ςκάφθ ξζνθσ ςθμαίασ τα οποία πραγματοποιοφν παράνομεσ ναυλϊςεισ. Ειδικά, για τα επανδρωμζνα επαγγελματικά ςκάφθ το ςθμαντικότερο πρόβλθμα είναι το πολφ υψθλό κόςτοσ λειτουργίασ και απαιτιςεων τθσ ελλθνικισ ςθμαίασ ςτισ ςυνκζςεισ πλθρωμάτων ςυγκρινόμενο με όλεσ τισ ανταγωνιςτικζσ περιοχζσ και ςθμαίεσ ακόμθ και χωρϊν μελϊν τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ. Εφόςον μάλιςτα λθφκεί υπόψθ το γεγονόσ ότι ςτθν καλάςςια περιιγθςθ δεν ζχει κυρίαρχο βάροσ θ μαρίνα και ο χϊροσ εκκίνθςθσ τθσ αλλά τα νθςιά και οι περιοχζσ που επιςκζπτονται οι τουρίςτεσ με τα ςκάφθ γίνεται κατανοθτό γιατί ζνασ ςθμαντικόσ αρικμόσ πελατϊν προτιμά να πραγματοποιιςει τθν περιιγθςθ του με εκκίνθςθ του από τθν Τουρκία, κακϊσ θ τιμι είναι αιςκθτά χαμθλότερθ και επιςκζπτεται χωρίσ καμία δυςκολία τουσ επικυμθτοφσ προοριςμοφσ ςτο Αιγαίο. Σχετικά με τθ ηιτθςθ επαγγελματικϊν ςκαφϊν, κακϊσ και προβλζψεων για τθ μελλοντικι πορεία παρατθρείται ζλλειψθ επαρκϊν και ζγκυρων ςτατιςτικϊν ςτοιχείων οπότε και μελετάται θ ηιτθςθ κζςεων μαρίνων ςτθν Ελλάδα. Οι κφριοι προςδιοριςτικοί παράγοντεσ τθσ ηιτθςθσ Θζςεων μαρίνων ςτθν Ελλάδα είναι: Οι ςυνκικεσ προςφοράσ κζςεων και υπθρεςιϊν μαρίνων ςτισ υπόλοιπεσ μεςογειακζσ χϊρεσ. Οι εξελίξεισ ςτθν αγορά ςκαφϊν αναψυχισ. Οι τιμζσ πϊλθςθσ των υπθρεςιϊν που προςφζρουν οι οργανωμζνεσ μαρίνεσ και τα τζλθ ελλιμενιςμοφ. Πςον αφορά τον πρϊτο παράγοντα, θ πλθρότθτα των βαςικϊν μεςογειακϊν χωρϊν (τθσ Ιςπανίασ, τθσ Ιταλίασ, τθσ Γαλλίασ) ςε κζςεισ οργανωμζνων μαρίνων τείνει να καλυφκεί για αντικειμενικοφσ λόγουσ, γεγονόσ που κα οδθγιςει ςτο μζλλον τον Θαλάςςιο τουριςμό προσ τθν κατεφκυνςθ κυρίωσ τθσ πρϊθν Γιουγκοςλαβίασ, τθσ Ελλάδασ και τθσ Τουρκίασ. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 32

44 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Δεδομζνων των γνωςτϊν προβλθμάτων τθσ πρϊθν Γιουγκοςλαβίασ, θ πίεςθ για ηιτθςθ κζςεων μαρίνων ςτθν Ελλάδα και τθν Τουρκία (θ οποία ιδθ διακζτει οργανωμζνεσ μαρίνεσ υψθλισ δυναμικότθτασ και προδιαγραφϊν) αναμζνεται ότι κα είναι ιδιαίτερα υψθλι. Επομζνωσ, θ δυνατότθτα αφξθςθσ των κζςεων μαρίνων ςτθν Ελλάδα είναι πολφ μεγάλθ, δεδομζνθσ τόςο τθσ υφιςτάμενθσ όςο και τθσ προβλεπόμενθσ αυξανόμενθσ ηιτθςθσ. Οι τιμζσ των ελλθνικϊν μαρίνων υψθλϊν προδιαγραφϊν προβλζπεται να είναι χαμθλότερεσ των αντίςτοιχων μαρίνων των χωρϊν τθσ ΒΔ Μεςογείου. Κατά το 1992 οι τιμζσ των ακριβϊν ελλθνικϊν μαρίνων (οι οποίεσ βζβαια προςζφεραν υπθρεςίεσ πολφ χαμθλότερθσ ποιότθτασ ςε ςχζςθ με τισ μεγάλεσ μαρίνεσ υψθλϊν προδιαγραφϊν τθσ Γαλλίασ, τθσ Ιταλίασ και τθσ Ιςπανίασ) ιταν κατά 20-40% χαμθλότερεσ από τισ τιμζσ των μαρίνων ςτισ παραπάνω χϊρεσ. Πςον αφορά τον άξονα ανταγωνιςμοφ των χωρϊν τθσ ΒΑ Μεςογείου, οι τιμζσ των ελλθνικϊν μαρίνων υψθλϊν προδιαγραφϊν προβλζπεται ότι κα είναι μεγαλφτερεσ ι ίςεσ ςε ςχζςθ με τισ αντίςτοιχεσ τιμζσ τθσ Τουρκίασ και ςαφϊσ μεγαλφτερεσ από τισ τιμζσ τθσ πρϊθν Γιουγκοςλαβίασ. Κατά το 1992, οι τιμζσ των ακριβϊν ελλθνικϊν μαρίνων (πχ. Μαρίνα Βουλιαγμζνθσ) ιταν κατά 30% μεγαλφτερεσ των οργανωμζνων μαρίνων τθσ Τουρκίασ (πχ. Κονςάνταςι), ενϊ των φκθνϊν ελλθνικϊν μαρίνων (πχ. Γουβιζσ Κζρκυρασ) ιταν κατά πολφ χαμθλότερεσ των οργανωμζνων μαρίνων τθσ Τουρκίασ. Κάποια ενδεικτικά ετιςια κόςτθ ελλιμενιςμοφ ενόσ ςκάφουσ μικουσ 12 μζτρων ςε ελλθνικζσ μαρίνεσ: Ρίνακασ 2.2: Ετιςια κόςτθ ελλιμενιςμοφ ςκάφουσ 12m (πθγι: άρκρο:διακοπζσ πολυτελείασ ςτθ κάλαςςα του Γ.Σουλιϊτθ ) ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΛΑΜΑΣΑ ΦΣΑ ΜΑΡΙΝΑ ΚΕΡΚΤΡΑ ΦΣΑ ΜΑΡΙΝΑ ΛΕΤΚΑΔΑ ΦΣΑ ΜΑΡΙΝΑ ΗΕΑ ΦΣΑ ΜΑΡΙΝΑ ΠΟΡΣΟ ΚΑΡΡΑ ΦΣΑ ΜΑΡΙΝΑ ΦΛΟΙΒΟΤ ΦΣΑ Φυπολογίεσ οργάνωςθσ Κφριο μοχλό τθσ προςπάκειασ για τθν ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ ςτθ χϊρα μασ, απετζλεςε ο Ε.Ο.Τ., που πρωτοςτάτθςε ςτθν δθμιουργία τθσ απαιτοφμενθσ τεχνικισ και κεςμικισ υποδομισ. Αρχικά κεςπίςτθκαν κανονιςτικζσ διατάξεισ για τθν εκτζλεςθ κυκλικϊν περιθγθτικϊν πλόων με πλοία τθσ γραμμισ καταρχιν και αμιγϊσ κρουαηιερόπλοια ςτθ ςυνζχεια. Το ζτοσ 1960, με φορζα υλοποίθςθσ τον Ε.Ο.Τ., άρχιςε θ καταςκευι και λειτουργία των ςτακμϊν εξυπθρζτθςθσ και ανεφοδιαςμοφ τουριςτικϊν ςκαφϊν με καφςιμα, νερό και εφόδια ςε 85 ςθμεία τθσ χϊρασ. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 33

45 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ραράλλθλα από τισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 1960 ξεκίνθςε από τον Ε.Ο.Τ. πρόγραμμα καταςκευισ Μαρίνων, για τθν εξυπθρζτθςθ ςκαφϊν αναψυχισ. Ζτςι ξεκίνθςε θ λειτουργία τθσ Μαρίνασ Βουλιαγμζνθσ και ακολοφκθςαν οι Μαρίνεσ Ηζασ, Αρετςοφσ, Αλίμου, Γουβιϊν κ.λ.π. Επίςθσ απλουςτεφκθκαν οι διαδικαςίεσ κίνθςθσ, ειςόδου και εξόδου των ςκαφϊν αναψυχισ ςτθν Ελλάδα, κακιερϊκθκε ειδικό Δελτίο Κίνθςθσ (Transit Log) κακϊσ και κίνθτρα για αφορολόγθτα είδθ και καφςιμα. Μζχρι το 1993 δεν υπιρχε ειδικό νομοκετικό κακεςτϊσ για τθν χωροκζτθςθ και δθμιουργία λιμενικϊν και χερςαίων εγκαταςτάςεων ελλιμενιςμοφ ςκαφϊν αναψυχισ που αποτελοφν τθν αναγκαία υποδομι για τθν ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ. Σφμφωνα με το μζχρι τότε ιςχφον κακεςτϊσ, που αφοροφςε ςτθ δθμιουργία κοινόχρθςτων λιμενικϊν ζργων, αφενόσ μεν αποκλειόταν θ ιδιωτικι πρωτοβουλία από τθν δυνατότθτα δθμιουργίασ τουριςτικϊν λιμζνων κάκε είδουσ, αφετζρου δε, θ προβλεπόμενθ διαδικαςία εγκρίςεων ιταν γραφειοκρατικι και χρονοβόρα. Από το 1980, με πρωτοβουλία του Ε.Ο.Τ, ζχει αρχίςει να εφαρμόηεται ζνα πρόγραμμα ανάπτυξθσ μαρίνων, θ υλοποίθςθ του οποίου όμωσ μζχρι ςιμερα ακολοφκθςε αργοφσ ρυκμοφσ. Θ ραγδαία ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ, και θ μεγάλθ αφξθςθ του αρικμοφ των ιδιωτικϊν επαγγελματικϊν ςκαφϊν αναψυχισ, οδιγθςαν ςτθν ανάγκθ δθμιουργίασ ενόσ ςφγχρονου νομοκετικοφ πλαιςίου, το οποίο κα επζλυνε τθν πολυπλοκότθτα, τθν γραφειοκρατία και τισ χρονοβόρεσ διαδικαςίεσ του μζχρι τότε ιςχφοντοσ κακεςτϊτοσ, και παράλλθλα κα επζτρεπε τθν είςοδο ιδιωτικϊν κεφαλαίων ςτον τομζα των ειδικϊν υποδομϊν του καλάςςιου τουριςμοφ. Θ φπαρξθ ενόσ δικτφου τουριςτικϊν λιμζνων (μαρίνων), με προςφορά υπθρεςιϊν επιςκευισ και ςυντιρθςθσ, αποτελεί αποφαςιςτικό παράγοντα για τθν ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ. Οι μαρίνεσ που λειτουργοφν ςτθν Ελλάδα ςιμερα δεν είναι ςε κζςθ να καλφψουν τισ μεγάλεσ ανάγκεσ ελλιμενιςμοφ των τουριςτικϊν ςκαφϊν, να προςφζρουν ζνα ικανοποιθτικό επίπεδο υπθρεςιϊν και διευκολφνςεων, όπωσ είναι οι παροχζσ ρεφματοσ, νεροφ, εφοδιαςμοφ καυςίμων, κλπ. Με βάςθ τα ςτοιχεία τθσ Διεφκυνςθσ Οικονομικϊν Μελετϊν τθσ ICAP Group το 2008, το ςφνολο των κζςεων ελλιμενιςμοφ ςκαφϊν όλων των κατθγοριϊν που ζχουν χωροκετθκεί ςε πανελλαδικό επίπεδο (δεν περιλαμβάνονται κζςεισ ελλιμενιςμοφ ςκαφϊν αναψυχισ ςε εμπορικά λιμάνια, αλιευτικά καταφφγια και λιμενίςκουσ ναυτακλθτικϊν ομίλων), ανζρχεται ςε κζςεισ και οι οποίεσ αντιςτοιχοφν ςε 128 λιμζνεσ. Ωςτόςο, 55 είναι ςτον αρικμό οι εν λειτουργία τουριςτικοί λιμζνεσ, αγκυροβόλια και καταφφγια το δε ςφνολο των κζςεων ελλιμενιςμοφ ςε αυτοφσ ανζρχεται ςε Κατά κατθγορία, οι τουριςτικοί λιμζνεσ (μαρίνεσ) ςυγκεντρϊνουν το 80,7% του ςυνόλου των εν λειτουργία κζςεων. Αν και ζχουν ολοκλθρωκεί οι χωροκετιςεισ για κζςεισ ελλιμενιςμοφ, ςτο ςτάδιο τθσ καταςκευισ βρίςκονται κζςεισ ςε 73 τουριςτικοφσ λιμζνεσ, αγκυροβόλια - καταφφγια και ξενοδοχειακοφσ λιμζνεσ ανά τθν επικράτεια, ενϊ ςτο Ε..Π.Α. ζχει ιδθ ενταχκεί θ καταςκευι 37 καταφυγίων - αγκυροβολίων ςυνολικοφ προχπολογιςμοφ 88 εκατ. ευρϊ. Σο μζγεκοσ τθσ αγοράσ (ςε αξία) των ελλθνικϊν τουριςτικϊν λιμζνων παρουςίαςε μζςο ετιςιο ρυκμό αφξθςθσ 4% κατά τθν περίοδο [15] Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 34

46 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Θ μαρίνα είναι δυνατόν να χρθςιμοποιείται από τα ςκάφθ αναψυχισ για : a) ορμθτιριο για τθν εκκίνθςθ καλάςςιασ περιιγθςθσ b) λιμζνασ διαχείμαςθσ c) λιμζνασ ανεφοδιαςμοφ και ανάπαυλασ d) λιμζνασ ςυντιρθςθσ και επιςκευισ e) λιμζνασ για τθν επίςκεψθ χερςαίων χϊρων που βρίςκονται κοντά f) λιμζνασ για τον ελλιμενιςμό των ςκαφϊν αναψυχισ, των οποίων οι ιδιοκτιτεσ διαμζνουν κοντά [14] Παρά τθν κατακόρυφθ άνοδο του yachting ςτθ χϊρα μασ και τθν προςφορά του ςτθν εκνικι οικονομία, αντιμετωπίηει ςοβαρότατα προβλιματα που εμποδίηουν ςε μεγάλο βακμό τθν ανάπτυξθ του. Οι υφιςτάμενεσ ςτακερζσ υποδομζσ του είναι ατελείσ και οι υπθρεςίεσ τόςο του δθμοςίου όςο και του ιδιωτικοφ τομζα είναι ανεπαρκείσ. Τπάρχει επιτακτικι ανάγκθ ζργων υποδομισ, όπωσ κζςεων ελλιμενιςμοφ και αεροδρομίων αλλά και ανανζωςθσ του υφιςτάμενου ςτόλου των τουριςτικϊν επαγγελματικϊν ςκαφϊν [10] Διότι, παρά τθν ςθμαντικι παρουςία τθσ κάλαςςασ και του ςυγκριτικοφ πλεονεκτιματοσ που διακζτει θ χϊρα μασ ςτθ Μεςόγειο από πλευρά ποιότθτασ και ποςότθτασ ςχετικϊν πόρων υπάρχουν ςθμαντικά προβλιματα που αναφζρονται: ςτθν οργάνωςθ και ελλιπι τεχνικι υποδομι (π.χ. μαρίνεσ Θ/Γ ςκαφϊν) ςτον τρόπο οργάνωςθσ-διάκεςθσ του προϊόντοσ αλλά και ςτο νομοκετικό-διοικθτικό πλαίςιο που αφορά τθν ανάπτυξθ του ςτθ γεωγραφικι-χωρικι ςυγκζντρωςθ των ςχετικϊν δραςτθριοτιτων (πρωτεφουςα- Αττικι) [3] Επιπλζον, ςτον ελλαδικό χϊρο υπάρχουν ζντονα προβλιματα που αφοροφν τισ αδυναμίεσ και τισ ελλείψεισ των μαρίνων, οι οποίεσ είναι το κφριο ζργο υποδομισ για τθν ανάπτυξθ του yachting. Αυτά είναι: Ζλλειψθ κζςεων ελλιμενιςμοφ. Ζλλειψθ παροχισ υπθρεςιϊν ι εγκαταςτάςεων (πχ αποκθκευτικοί χϊροι, χϊροι προςωπικισ υγιεινισ κλπ). Κόςτοσ - χρζωςθ ςκαφϊν για ελλιμενιςμό ςε ςχζςθ με τισ παρεχόμενεσ υπθρεςίεσ ι εγκαταςτάςεισ. Μερικζσ μαρίνεσ είναι καταςκευαςμζνεσ για τθν εξυπθρζτθςθ μεγάλων ςχετικά καλαμθγϊν ςκαφϊν και όχι εξίςου για μικρά ςκάφθ. Ο χερςαίοσ χϊροσ που περιβάλλει τισ μαρίνεσ είναι ςχετικά περιοριςμζνοσ, (εκτόσ ίςωσ τθσ Μαρίνασ Αλίμου). Στισ περιςςότερεσ μαρίνεσ δεν υπάρχουν δυνατότθτεσ επιςκευισ ςκαφϊν και μθχανϊν. Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 35

47 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Σχεδιάςτθκαν και καταςκευάςτθκαν χωρίσ ακριβι γνϊςθ και κεϊρθςθ των τοπικϊν μικροκλιματικϊν και καλάςςιων περιβαλλοντικϊν δεδομζνων. Θ κίνθςθ και θ ανάπτυξθ του καλάςςιου τουριςμοφ ςτθ χϊρα μασ επθρεάηεται άμεςα από τισ εγκαταςτάςεισ και τθ νομοκεςία που ςχετίηεται με τα παρακάτω κζματα: A. Σθν ποιότθτα και ευχζρεια ανεφοδιαςμοφ ςε καφςιμα και λιπαντικά. B. Σα ανταλλακτικά και εφόδια. C. Σθν ποιότθτα και το κόςτοσ των ςκαφϊν αναψυχισ. D. Σθν διακίνθςθ των επιβατϊν και πλθρωμάτων. E. Σισ επιβαρφνςεισ και τθ φορολογία (άμεςθ και ζμμεςθ), τα τζλθ κυκλοφορίασ, τα τζλθ ελλιμενιςμοφ, τθν ποιότθτα εξυπθρζτθςθσ, τθν αςφάλεια και ςυντιρθςθ, τθ ναφλωςθ, κ.λ.π.). Η. Σα κίνθτρα πάςθσ φφςεωσ και τθν ανταγωνιςτικότθτα [13] Μρουαηιζρεσ Μρουαηιερόπλοια ςτον ελλθνικό χϊρο Ο δεφτεροσ δθμοφιλζςτεροσ ευρωπαϊκόσ προοριςμόσ για τθν πραγματοποίθςθ κρουαηιζρασ είναι θ Ελλάδα με, περίπου, 4,3 εκατ. επιςκζπτεσ. Θ Σαντορίνθ, θ Μφκονοσ και θ όδοσ είναι ανάμεςα ςτα πιο δθμοφιλι νθςιά. Στθν Ελλάδα λειτουργοφν αρκετζσ εταιρείεσ, που διοργανϊνουν κρουαηιζρεσ ςτισ ελλθνικζσ κάλαςςεσ και νθςιά, ενϊ και ξζνεσ εταιρείεσ δραςτθριοποιοφνται ςτον τομζα αυτό. Μερικζσ από τισ πιο γνωςτζσ εταιρείεσ διοργάνωςθσ κρουαηιζρων είναι οι: Louis Hellenic Cruises Ltd, Nostos Tours, Celebrity Cruises Co ΕΡΕ, Minoan Cruises, Royal Caribbean Cruises ΕΡΕ, Κυριακοφλθσ Μεςογειακαί Κρουαηιεραί Ναυτιλιακι ΑΕ, κ.α. Ο ςτόλοσ των κρουαηιερόπλοιων αναπτφχκθκε μετά το 1970 και εξυπθρετεί κυρίωσ Αμερικανοφσ και κατόπιν Γερμανοφσ και Βρετανοφσ τουρίςτεσ. Μζχρι το τζλοσ τθσ δεκαετίασ του '70 υπιρξε μια φάςθ δυναμικισ ανάπτυξθσ, ςτθν οποία τα ελλθνικά κρουαηιερόπλοια διατθροφςαν μια αρικμθτικι υπεροχι ςτο διεκνι χϊρο. Θ δεκαετία του '80 χαρακτθρίηεται από μια περίοδο εξυγίανςθσ, ςυγκρατθμζνθσ και προςεκτικισ ανάπτυξθσ ςε ότι αφορά νζεσ επενδφςεισ που δεν είναι ανεπθρζαςτθ από τθ γενικότερθ κρίςθ που διζρχεται θ ναυτιλία και θ ναυπθγικι βιομθχανία. Ο ελλθνικόσ επιχειρθματικόσ κλάδοσ από τισ επικρατοφςεσ τάςεισ τθσ ναυπθγικισ καταςκευαςτικισ βιομθχανίασ, δθλαδι τθ διαδικαςία μεταςκευισ παλιϊν πλοίων και τθ διαδικαςία ανανζωςθσ με νζα πλοία προθγμζνθσ τεχνολογίασ, που ςυντελοφν ςτθν ποιοτικι αναβάκμιςθ και κυρίωσ ςτθν εξοικονόμθςθ ενζργειασ φαίνεται να ακολουκεί τθν πρϊτθ. Οι οργανωμζνεσ κρουαηιζρεσ ςτον μεςογειακό-αιγαιακό χϊρο μποροφν να καταταγοφν ςε τρεισ κατθγορίεσ: Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 36

48 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Κρουαηιζρεσ εςωτερικοφ: Αυτζσ πραγματοποιοφνται μόνο μζςα ςτον ελλαδικό χϊρο με αφετθρία τον Ρειραιά και προςεγγίςεισ ςε ελλθνικά λιμάνια μόνο. Μικτζσ κρουαηιζρεσ: Αυτζσ πραγματοποιοφνται με αφετθρία ελλθνικά λιμάνια και με προςεγγίςεισ και ςε λιμάνια κυρίωσ Μικραςιατικϊν ακτϊν τθσ Τουρκίασ, κακϊσ και Κφπρο, Αίγυπτο, Ιςραιλ. Μεςογειακζσ κρουαηιζρεσ: Αυτζσ πραγματοποιοφνται με αφετθρία λιμάνια εκτόσ Ελλάδασ και προςεγγίςεισ και ςε ελλθνικά λιμάνια.[3] Yachting ςτον ελλθνικό χϊρο Θ οργάνωςθ τθσ προςφοράσ και το marketing καλάςςιων περιθγιςεων (yachting) γίνεται από εταιρείεσ ι γραφεία ςτθν Ελλάδα ι το εξωτερικό, τα οποία προςφζρουν ποικιλία υπθρεςιϊν, όπωσ ενοικίαςθ αγοραπωλθςίεσ Θ/Γ ςκαφϊν, διαχείριςθ, ςυντιρθςθ, εξοπλιςμό, παροχι τεχνικοφ και μθχανολογικοφ service κ.λ,π. Οι εταιρείεσ ενοικίαςθσ ςκαφϊν χωρίηουν ςυνικωσ τα ςκάφθ ςε τζςςερεισ κατθγορίεσ: Ρίνακασ 2.3: Κατθγορίεσ ςκαφϊν για ενοικίαςθ (πθγι: «Μελζτθ Θαλάςςιου Τουριςμοφ», Ελλθνικά Τουριςτικά Ακίνθτα, Σεπτζμβριοσ 2001) ΥΜΑΦΘ ΧΑΤΑΜΦΘΤΙΥΦΙΜΑ ΕΙΔΡΥ ΜΙΟΘΥΘΥ Μθχανοκίνθτα - κροφηερσ (με δφο μθχανζσ) MOTOR YACHTS MOTOR SAILERS Μία ι δφο μθχανζσ και με βοθκθτικι ιςτιοφορία SAILING YACHTS Ιςτιοφόρα με βοθκθτικι μθχανι BAREBOATS ΙΥΦΙΡΣΝΡΛΜΑ Ρλαςτικά, κατά βάςθ με βοθκθτικι μθχανι ΦΑΧΧΦΘΦΑ κόμβοι 8-12 κόμβοι 7 κόμβοι - ΧΩΤΘΦΙΜΡΦΘΦΑ 4-25 άτομα 6-25 άτομα 6-12 άτομα 5-12 άτομα ΧΣΑΤΠΘ ΣΝΘΤΩΞΑΦΡΥ Ναι Ναι Ναι Πχι Απαιτείται δίπλωμα ιςτιοπλοΐασ. Είναι δυνατι θ ενοικίαςθ κυβερνιτθ (skipper) ΑΤΙΘΞΡΥ ΑΦΡΞΩΟ ΣΝΘΤΩΞΑΦΡΥ ΣΝΕΡΟΕΜΦΘΞΑΦΑ Από 2 μζχρι 10 άτομα Ταχφτθτα, Μεγάλοι χϊροι καταςτρϊματοσ και καμπίνων Από 3 μζχρι 10 άτομα Με τθ χρθςιμοποίθςθ των πανιϊν περιορίηουν ςτο ελάχιςτο το κοφνθμα κατά τθν εγκάρςια Από 1 μζχρι 5 άτομα Μποροφν να ταξιδζψουν με οποιοδιποτε καιρό ςτακερά, με τα πανιά. Ρροςιτι τιμι και ζχουν τα ίδια πλεονεκτιματα με τα sailing yachts Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 37

49 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΥΦΘΟ ΜΑΦΘΓΡΤΙΑ ΑΟΘΜΡΧΟ Σφγχρονα ταχφπλοα κατεφκυνςθ Ραραδοςιακά καΐκια και μεγάλα καραβόςκαρα και ςφγχρονα ςκαριά Κλαςικά παραδοςιακά ιςτιοφόρα, αλλά και ςφγχρονα ςκάφθ επιδόςεων τθν Ελλάδα, ο κλάδοσ του καλάςςιου τουριςμοφ ςτθν ευρφτερι του διάςταςθ αποτελείται από 100 περίπου επιχειριςεισ ςκαφϊν αναψυχισ και κρουαηιερόπλοιων, οι οποίεσ αςχολοφνται αποκλειςτικά με τθν παροχι υψθλοφ επιπζδου υπθρεςιϊν καλάςςιου τουριςμοφ, ςυμβάλλοντασ κακοριςτικά ςτθν προϊκθςθ και προβολι τθσ Ελλάδασ ωσ ενόσ άκρωσ ελκυςτικοφ προοριςμοφ. Από το ςφνολο των επιχειριςεων αυτϊν, λιγότερεσ από τισ μιςζσ (περίπου το 1/3) δραςτθριοποιοφνται ςτθν αγορά τθσ ενοικίαςθσ επαγγελματικϊν ςκαφϊν αναψυχισ χωρίσ μόνιμο πλιρωμα και μικουσ μζχρι 15 μζτρων.[16] Ρίνακασ 2.4: Εταιρείεσ yachting (πθγι: «Μελζτθ Θαλάςςιου Τουριςμοφ», Ελλθνικά Τουριςτικά Ακίνθτα, Σεπτζμβριοσ 2001) YACHTING COMPANIES ΣΡΝΘ AEGEAN SAILING CO. LTD ΑΛΙΜΟΣ AEGEAN YACHTS ΕΛΛΘΝΙΚΟ AKA YACHTS LTD ΑΘΘΝΑ AL/NDER SHIP AG. CHART.& BROKERS ΡΕΙΑΙΑΣ ALBATROS YACHT CHARTERS ΑΛΙΜΟΣ ALEMAR AND OPTIMA ΑΛΙΜΟΣ ALFA LEVANTE YACHTS ΑΘΘΝΑ ALFA YACHTING ΡΕΙΑΙΑΣ ALMI YACHTS ΚΑΛΑΜΑΚΙ ANDROS YACHTING HOLIDAYS ΑΘΘΝΑ ANGELO FARINOLA ΡΕΙΑΙΑΣ APOLLONIA YACHTS LTD ΑΛΙΜΟΣ ARCHIPELAGOS CLIPPERS LTD. ΑΘΘΝΑ ARGONAUT YACHTS LTD Ρ. ΦΑΛΘΟ ARIS DRIVAS YACHTING ΡΕΙΑΙΑΣ ATHENIAN CHARTERING LTD Ρ. ΦΑΛΘΟ ATLANTA MARINE ΡΕΙΑΙΑΣ BARBAROSSA YACHTING ΡΕΙΑΙΑΣ BAVARIA YACHTS & TRAVEL ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΒΙΒΓ S YACHT CRUISES LTD ΡΕΙΑΙΑΣ BLUE YACHTS ΓΛΥΦΑΔΑ BOUBOULIS E.N. ΡΕΙΑΙΑΣ C.G. YACHTING LTD ΒΟΥΛΑ C. TRADE MARINE LTD ΡΕΙΑΙΑΣ CAMPER & NICHOLSON NAVIGATION ΟΔΟΣ CAPTAfrl KONDOS CRUISES ΑΘΘΝΑ Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 38

50 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 CAPTAIN LOUYS & G. MASSELOS CLUB YACHTS S.A. COMMANDER YACHTS CONTINENT TOURS & TRAVEL CONTOYANNIS YACHTS CRETE YACHTING CROSS EAGLE DEMAR YACHTING LTD DOLPHIN LINE LTD DOLPHIN YACHTS EPIDAURUS LTD EUROPA HOLIDAYS LTD EUROPE YACHT MARITIME FELIX MARINE LTD FINE YACHTING TRAVEL FLOTILLA SAILING TRAVEL G.M. YACHTING ENT. LTD GHIOLMAN YACHTS & TRAVEL GNT TOURS & YACHTING GPSC TRAVEL HELINALIA YACHTS LTD HELLAS YACHTING HELLAS YACHTS LTD HELLENIC ISLANDS HOLIDAYS LTD HELLENIC MARINE CONSULTANTS LTD HERMES EN GRECE IDEAL YACHTING INTERNATIONAL YACHTING LTD IPPOCAMBOS YACHTS KAVAS YACHTING LTD KAVOS CHARTERS S.A. KOUTSOUKELLIS YACHTING KYRIAKOULIS LINES SHIPPING S.A. LAMBROPOULO A. & C. LYCTOS INTERNATIONAL YACHTING MALT AS BROS. YACHTING MARINA MANAGEMENT MARINE CORNER MARINE YACHTING MEDITERRANEAN CRUISES LTD MEGA YACHTS LTD NAVA SHIPPING COMPANY S.A. NEREIS LTD NEREUS YACHTING OCEAN TRADE & TRANSPORT CORP. ODYSSEUS YACHTING CHARTERS OFF SHORE SAILING OPTIMA YACHTING OSTRIA YACHTING P.T.A. YACHTING ΑΘΘΝΑ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΕΘΥΜΝΟ ΡΑΛΑΙΟ ΦΑΛΘΟ ΧΑΛΑΝΔΙ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΡΑΛΑΙΟ ΦΑΛΘΟ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΚΕΚΥΑ ΑΛΙΜΟΣ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΡΑΛΑΙΟ ΦΑΛΘΟ ΑΘΘΝΑ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΑΘΘΝΑ ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΑΘΘΝΑ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΑΘΘΝΑ ΡΑΛΑΙΟ ΦΑΛΘΟ ΑΘΘΝΑ ΚΘΦΙΣΣΙΑ ΚΕΑΤΣΙΝΙ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ Ν. ΣΜΥΝΘ ΚΘΦΙΣΣΙΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΑΘΘΝΑ Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 39

51 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 PADOMAR YACHTS LTD PAN YACHTING PAPA TRAVEL AGENCY PLEASURE INTERLUDES LTD POSIDONIA LTD RAKA YACHTS LTD REGIS HOLIDAYS RODITIS TOURS & YACHTING SAILBOATS CHARTERING CLUB SAL YACHTS SEA CLUB DIDO LTD SEA TRADE MARINE LTD SEAFARER SAILING LTD SEAHORSE LTD SIMIACOS BROS STATUS YACHTING LTD SUN MARINE YACHTING SUNWAYS THE YACHTING CLUB THERAIKA YACHTS & TRAVEL CO. TRISTAR YACHTING S.A. UNITED MARINE SAILING VALEF YACHTS LTD VER-SUN S.A. VERNIKOS YACHTS VIAGGIA ENTERPRISES INC. YACHTS VICTORIA TOURS SHIPPING CO. VIKING STAR CRUISES LTD VIKING YACHTS CRUISES Y.E.S. LTD YACHT CORNER BIBIS YACHT SERVICE CENTER YACHTING ENTERPRISES LTD YACHTING SERVICE BUREAU YANMAR YACHTS YOC YACHTS ZEUS CRUISES LTD ΑΛΙΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΑΛΙΜΟΣ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΚΕΚΥΑ ΟΔΟΣ ΑΘΘΝΑ ΚΕΚΥΑ ΡΑΛΑΙΟ ΦΑΛΘΟ ΡΕΙΑΙΑΣ ΑΘΘΝΑ ΒΟΥΛΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΑΘΘΝΑ ΚΑΛΑΜΑΚΙ ΣΡΕΤΣΕΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΑΛΑΙΟ ΦΑΛΘΟ ΣΑΜΟΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΓΛΥΦΑΔΑ ΑΘΘΝΑ ΓΛΥΦΑΔΑ ΓΛΥΦΑΔΑ ΑΘΘΝΑ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΡΕΙΑΙΑΣ ΓΛΥΦΑΔΑ ΚΥΔΑΛΛΟΣ ΡΕΙΑΙΑΣ Θ αγορά yachting εξελίχκθκε ςθμαντικά μετά το Το 1978 υπιρχαν 790 ςκάφθ (ιςτιοφόρα ι μθχανοκίνθτα μεγαλφτερα των 6 μζτρων και 5 κόρων), ενϊ το 1990 ξεπζραςαν τα 2.800, εκ των οποίων τα δεν διακζτουν πλιρωμα. Οι Ελλθνικζσ εταιρίεσ ςκαφϊν αναψυχισ επενδφουν ζνα μεγάλο μζροσ των εςόδων τουσ ςτθν αντικατάςταςθ των τουριςτικϊν ςκαφϊν τουσ ανά 4-5 χρόνια με νζα, υπερςφγχρονα μοντζλα, προκειμζνου να είναι ςε κζςθ να ανταποκρικοφν ςτισ υψθλζσ απαιτιςεισ των πελατϊν τουσ, οι οποίοι ςτο μεγαλφτερο μζροσ τουσ προζρχονται από το εξωτερικό. Επίςθσ, ςτθν προςπάκεια προςζλκυςθσ υψθλισ ειςοδθματικισ τάξθσ πελατείασ, οι εν λόγω εταιρίεσ ςυμμετζχουν κάκε χρόνο ςε διεκνι Ναυτικά αλόνια, δθλαδι ςε Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 40

52 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 εκκζςεισ που παρουςιάηουν τισ υπθρεςίεσ τουσ, κακϊσ και τα νζα προθγμζνα μοντζλα ςκαφϊν αναψυχισ, και ςυνεπϊσ ζρχονται ςε αμεςότερθ επαφι τόςο με τουσ υποψιφιουσ πελάτεσ, όςο και με άλλουσ επιχειρθματικοφσ φορείσ. Οι κρατιςεισ yachting από τα ενδιαφερόμενα μζρθ αρχίηουν το φκινόπωρο κάκε ζτουσ για το επόμενο καλοκαίρι, και ιδθ από τισ αρχζσ κάκε χρονιάσ, οι Ελλθνικζσ εταιρίεσ yachting γνωρίηουν ςε ςθμαντικό βακμό τθν προβλεπόμενθ πορεία των εςόδων τουσ για τθ ςυγκεκριμζνθ ετιςια περίοδο. [16] Κατά τα τελευταία χρόνια, ο κλάδοσ του καλάςςιου τουριςμοφ ςτθν ευρφτερι του διάςταςθ, παρουςιάηει μία κακοδικι πορεία ςε επίπεδο κερδοφορίασ, λόγω κυρίωσ τθσ παγκόςμιασ οικονομικισ κρίςθσ που επθρεάηει τόςο τθν Ελλάδα όςο και τθν υπόλοιπθ Ευρϊπθ, τθσ μείωςθσ τθσ πραγματικισ αγοραςτικισ δφναμθσ ςτθν εγχϊρια οικονομία και τθσ αφξθςθσ του κόςτουσ ναυλϊςεων. Τα βαςικά προβλιματα που αντιμετωπίηει ο Ελλθνικόσ καλάςςιοσ τουριςμόσ, αφοροφν κυρίωσ ςε κζματα υποδομισ και οργάνωςθσ των ςυνολικϊν υπθρεςιϊν του. Σφμφωνα με εκπροςϊπουσ των εταιριϊν ςκαφϊν αναψυχισ ςτθν Ελλάδα, εφόςον τα προβλιματα αυτά επιλυκοφν ςτο κοντινό μζλλον, οι δυνατότθτεσ ανάπτυξθσ του κλάδου κακίςτανται αναμφιςβιτθτα μεγάλεσ, ιδιαίτερα μετά τθν ανεπανάλθπτθ προβολι τθσ Ελλάδασ με τθν ευκαιρία των Ολυμπιακϊν Αγϊνων τθσ Ακινασ. Ζνα πρϊτο ςθμαντικό πεδίο προβλθματιςμοφ για τθν ανταγωνιςτικότθτα του Ελλθνικοφ κλάδου yachting ζγκειται ςτισ μαρίνεσ ςκαφϊν αναψυχισ, και αφοροφν τόςο τθν πλθρότθτα, όςο και τον εκςυγχρονιςμό και τθν αςφάλεια αυτϊν, κακϊσ ςφμφωνα με τισ απόψεισ που ζχουν κατά καιροφσ εκφραςκεί δθμοςίωσ από αρκετοφσ παράγοντεσ του κλάδου, παρουςιάηεται μία ςθμαντικι ζλλειψθ επαρκοφσ αρικμοφ κζςεων ελλιμενιςμοφ. Ζνα άλλο καίριο πρόβλθμα για τον Ελλθνικό καλάςςιο τουριςμό αποτελεί ο ςχετικά περιοριςμζνοσ αρικμόσ εταιριϊν επαγγελματικϊν ςκαφϊν αναψυχισ. Στο παρελκόν, ο αρικμόσ των εταιριϊν αυτϊν μεταβαλλόταν είτε ανοδικά είτε κακοδικά, αναλόγωσ με το μζγεκοσ τθσ ναυλαγοράσ, ενϊ ςε δφςκολεσ ςυγκυρίεσ, κάποιεσ από τισ επιχειριςεισ αυτζσ αναγκάςτθκαν να αποχωριςουν από τον κλάδο. Επίςθσ, τα τελευταία χρόνια, ο αρικμόσ των απαςχολουμζνων ςτισ επιχειριςεισ του κλάδου παρουςιάηει μία ζντονθ διακφμανςθ, ζχοντασ ανζλκει κατά καιροφσ ζωσ και το επίπεδο των ατόμων. το πλαίςιο αυτό, οι κλαδικζσ εταιρίεσ αρχίηουν να καταβάλουν ςυςτθματικότερεσ προςπάκειεσ βελτίωςθσ του τεχνολογικοφ εξοπλιςμοφ τουσ, προκειμζνου να καλφψουν το πρόβλθμα του ελλιποφσ κυρίωσ τεχνικοφ - προςωπικοφ. Επιςθμαίνεται ότι για τον υπολογιςμό του πραγματικοφ αρικμοφ των απαςχολουμζνων ςτον κλάδο, κα πρζπει να ςυμπεριλθφκοφν και οι διάφοροι επαγγελματίεσ, το αντικείμενο εργαςίασ των οποίων ζχει άμεςθ ι ζμμεςθ ςχζςθ με τθν υποςτιριξθ του yachting. ε αυτοφσ περιλαμβάνονται οι τεχνικοί ναυαγοςωςτικϊν μονάδων, βιοτεχνιϊν εξοπλιςμοφ, επιχειριςεων ανεφοδιαςμοφ, κ.λ.π. υνοπτικά, τα ςθμαντικότερα προβλιματα που αντιμετωπίηει ςιμερα ο κλάδοσ τθσ ενοικίαςθσ ςκαφϊν αναψυχισ είναι τα εξισ: ςθμαντικι αφξθςθ των τελϊν των μαρίνων, Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 41

53 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 οργανωτικζσ ελλείψεισ ςτισ Ελλθνικζσ μαρίνεσ, ζλλειψθ τουριςτικισ νοοτροπίασ, ελλιπι κίνθτρα για τθν ανανζωςθ του ςτόλου των επιχειριςεων, ανεπαρκισ ναυτικι παιδεία, ζλλειψθ εξειδικευμζνων ομάδων για τθν παροχι τεχνικϊν υπθρεςιϊν υψθλοφ επιπζδου, απουςία ςφγχρονθσ νομοκεςίασ ςχετικά με το καλάςςιο τουριςμό, ανεπαρκισ εξυπθρζτθςθ των ςκαφϊν. [16] Θαλάςςιοσ τουριςμόσ 42

54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : Χφιςτάμενθ κατάςταςθ & προγράμματα δράςθσ για το Θαλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια

55 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3. Θ υφιςτάμενθ κατάςταςθ & προγράμματα δράςθσ για το Θαλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 3.1 Σεριγραφι τθσ Αςτυπάλαιασ Γενικά Υτοιχεία Οιςου Θ Αςτυπάλαια είναι το δυτικότερο νθςί των Δωδεκανιςων και απζχει 23 μίλια από τθν Ανάφθ των Κυκλάδων. Μοιάηει με δφο νθςιά ενωμζνα από μια ςτενι λωρίδα γθσ πλάτουσ μόλισ 105 μζτρων. Ζχει ζκταςθ 96,42 τ.χμ. και πλθκυςμό κατοίκουσ που κατανζμεται ςε τζςςερισ οικιςμοφσ. πουδαιότεροσ είναι θ Χϊρα -παραδοςιακόσ οικιςμόσ με ςθμαντικι λαϊκι αρχιτεκτονικι χτιςμζνοσ αμφικεατρικά ςε λόφο ςτθν κορυφι του οποίου δεςπόηει το ενετικό κάςτρο. Διοικθτικά το νθςί οργανϊνεται ςε ζνα Διμο και υπάγεται ςτο Επαρχείο Καλφμνου. Ζκταση νησιοφ: 96 km 2 Μήκος ακτών νησιοφ: 128 km 4 οικισμοί (Αςτυπάλαια, Ανάλθψθ, Λιβάδι, Βακφ) 482 μ. το ψηλότερο βουνό Εικόνα 3.1: Νιςοσ Αςτυπάλαια *22] Σο νθςί είναι άγονο με μικρζσ εφφορεσ εκτάςεισ. Χαρακτθριςτικι είναι θ ζντονθ παρουςία λαγϊν και θ απουςία φιδιϊν και εντόμων. Διακζτει φυςικι ομορφιά ςτθν οποία ςυμβάλλουν οι παραλίεσ και δφο ςπιλαια με ςπάνιο φυςικό διάκοςμο. Λόγω τθσ κζςθσ τθσ ςτουσ καλάςςιουσ δρόμουσ του Αιγαίου θ Αςτυπάλαια ανζπτυξε ςθμαντικζσ εγκαταςτάςεισ κατά τθν 3θ και 2θ χιλιετία π.χ. Δωρικό νθςί κατά τουσ ιςτορικοφσ χρόνουσ το άςτυ βριςκόταν ςτθ ςθμερινι Χϊρα ωσ οργανωμζνθ πόλθ-κράτοσ (μοναδικά νεκροταφεία βρεφικϊν εγχυτριςμϊν ςτθν Κυλίνδρα). Βοθκά τουσ Ρωμαίουσ ςτθν εξάλειψθ τθσ πειρατείασ και κρατά τθν αυτονομία τθσ. Σο 1207 δίνεται ςτον Βενετό Ιωάννθ Κιρίνι και το 1540 καταλαμβάνεται από τουσ Σοφρκουσ. Σο 1912 κατελιφκθ από τουσ Ιταλοφσ και ενςωματϊκθκε ςτθν Ελλάδα το Θ οικονομία τθσ Αςτυπάλαιασ ςτθρίηεται κυρίωσ ςτθν κτθνοτροφία και τθν αλιεία τα τελευταία χρόνια ωςτόςο αναπτφςςεται δυναμικά ο τουριςμόσ προςφζροντασ υψθλισ αιςκθτικισ και ποιότθτασ υπθρεςίεσ. Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 44

56 Σλθκυςμόσ χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Σο νθςί διακζτει αεροδρόμιο και ςυνδζεται με τθν πρωτεφουςα του νομοφ Ρόδο τθν Κάλυμνο και τθν Ακινα. Ακτοπλοϊκά ςυνδζεται με τθ Ρόδο τθν Κάλυμνο τισ Κυκλάδεσ και τον Πειραιά. [22] Το ςυνολικό μικοσ του κφριου οδικοφ δικτφου του νθςιοφ είναι 30 χλμ, από τα οποία μόνο τα 15 είναι αςφαλτοςτρωμζνα. α) ΡΛΘΘΥΣΜΟΣ Ο πλθκυςμόσ του νθςιοφ, από το 1951 ςχεδόν υποδιπλαςιάςτθκε ςτα 40 χρόνια που ακολοφκθςαν ζωσ το 1991 και αυτό οφειλόταν ςτθ μετανάςτευςθ των κατοίκων του προσ αναηιτθςθ μιασ καλφτερθσ ηωισ. Κατά τθν τελευταία απογραφι του 2001 παρατθρείται αφξθςθ του πλθκυςμοφ του νθςιοφ ςτουσ 1246 κατοίκουσ. Θ αφξθςθ αποδίδεται ςτο νζο και ςθμαντικό οικονομικό πόρο του νθςιοφ, τον τουριςμό. Ρίνακασ 3.1: Απογραφι Ρλθκυςμοφ [23] ΕΦΡΥ ΣΝΘΘΧΥΞΡΥ ΕΠΕΝΙΠΘ ΣΝΘΘΧΥΞΡΧ Ζτθ Σχιμα 3.1: Εξζλιξθ Ρλθκυςμοφ *23] Ραρακάτω ακολουκεί ςε διάγραμμα θ θλιακι ςφνκεςθ του πλθκυςμοφ του νθςιοφ. Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 45

57 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΘΝΙΑΜΘ ΥΧΟΘΕΥΘ ΣΝΘΘΧΥΞΡΧ 0-14 ετϊν ετϊν ετϊν ετϊν ετϊν ετϊν 80 ετϊν και άνω 2,9% 14,4% 19,4% 12,9% 13,4% 15,8% 21,2% Σχιμα 3.2: Θλικιακι Σφνκεςθ Ρλθκυςμοφ [23] Ο παιδικόσ πλθκυςμόσ (0 14) αντιπροςωπεφει το 19,4% του ςυνόλου του πλθκυςμοφ το οποίο είναι ανάλογο με το αντίςτοιχο εκνικό 19,3%. Ο παραγωγικόσ πλθκυςμόσ του νθςιοφ (15 64) αντιπροςωπεφει το 63,2% όταν το αντίςτοιχο μζγεκοσ ςε εκνικό επίπεδο είναι 67,1%. Τζλοσ ο πλθκυςμόσ των θλικιωμζνων, (65 ετϊν και άνω), αντιπροςωπεφει το 17,3% ζναντι του 13,6% ςε εκνικό επίπεδο. Το ανϊτατο όριο του πλθκυςμοφ αυτοφ είναι το ποςοςτό των 10% το οποίο το ξεπερνά το νθςί κι ζτςι κατατάςςεται ςτισ περιοχζσ με γεραςμζνο πλθκυςμό. ΕΡΙΡΕΔΟ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ Σιμερα ςτθν Αςτυπάλαια λειτουργοφν ζνα Νθπιαγωγείο, ζνα Δθμοτικό ςχολείο και ζνα Γυμνάςιο Λφκειο. Συνολικά, ςε όλεσ τισ βακμίδεσ φοιτοφν περίπου 160 παιδιά. Πλα τα παιδιά λαμβάνουν πρωτοβάκμια εκπαίδευςθ, ενϊ τα περιςςότερα ςυνεχίηουν μζχρι το Λφκειο. Ππωσ βλζπουμε και από το παρακάτω ςχιμα το μεγαλφτερο ποςοςτό του πλθκυςμοφ είναι απόφοιτοι δθμοτικοφ γυμναςίου με ποςοςτό 44,36%. Επίςθσ, το ποςοςτό των αναλφάβθτων κυμαίνεται ςτο 10,42%. Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 46

58 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΕΣΙΣΕΔΡ ΕΜΣΑΙΔΕΧΥΘΥ ΦΡΧ ΣΝΘΘΧΥΞΡΧ ΦΡΧ ΟΘΥΙΡΧ 6,72% 9,91% 10,42% 0,34% 9,65% 18,60% 44,36% ΚΑΤΟΧΟΙ ΜΑΣΤΕ/ΔΙΔΑΚΤΟΙΚΟΥ ΡΤΥΧΙΟΥΧΟΙ 3ΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΑΡΟΦΟΙΤΟΙ ΜΕΣΘΣ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΑΡΟΦΟΙΤΟΙ 6ετοφσ - 9 ετοφσ ΕΚΡΑΙΔΕΥΣΘΣ ΜΑΘΘΤΕΣ ΔΘΜΟΤΙΚΟΥ ΕΓΚΑΤΕΛΕΙΨΑΝ ΤΟ ΔΘΜΟΤΙΚΟ ΑΝΑΛΦΑΒΘΤΟΙ Σχιμα 3.3: Ανάλυςθ Εκπαίδευςθσ [23] β) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΘ ΑΝΑΡΤΥΞΘ ΑΡΑΣΧΟΛΘΣΘ Θ οικονομία του νθςιοφ, τισ τελευταίεσ δεκαετίεσ, βαςιηόταν ςτισ αγροτικζσ καλλιζργειεσ, ςτθν κτθνοτροφία, ςτθ ναυςιπλοΐα, ςτθν αλιεία και τθ ςπογγαλιεία. Πταν το ειςόδθμα των κατοίκων από τα παραδοςιακά επαγγζλματα ςυρρικνϊκθκε, οι Αςτυπαλίτεσ άρχιςαν να μεταναςτεφουν ςε αναηιτθςθ μιασ καλφτερθσ ηωισ, με αποτζλεςμα να μειωκεί δραματικά ο πλθκυςμόσ του νθςιοφ. Σιμερα θ οικονομία του νθςιοφ ςτθρίηεται κυρίωσ ςτθν κτθνοτροφία, τθν αλιεία, τον τουριςμό και τθν οικοδομικι δραςτθριότθτα. ΦΡΞΕΙΥ ΑΣΑΥΧΡΝΘΥΘΥ ΣΝΘΘΧΥΞΡΧ 4,89% 4,48% 19,76% Ρρωτογενισ τομζασ 45,42% 25,46% Δευτερογενισ τομζασ Τριτογενισ τομζασ Νζοι ΔΓ/ΔΑ Σχιμα 3.4: Τομείσ Απαςχόλθςθσ Ρλθκυςμοφ [23] Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 47

59 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Σφμφωνα με τα ςτοιχεία τθσ τελευταίασ απογραφισ το 2001, το εργατικό δυναμικό ανζρχεται ςτα 491 άτομα. Από αυτά τα 39 διλωςαν άνεργοι. Θ ΑΟΕΤΓΙΑ ΥΦΡΟ ΡΙΜΡΟΡΞΙΜΩΥ ΕΟΕΤΓΡ ΣΝΘΘΧΥΞΡ ΦΡΧ ΟΘΥΙΡΧ 7,94% 92,06% ΑΡΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΑΝΕΓΟΙ Σχιμα 3.5: Ροςοςτά Ανεργίασ ςτον Οικονομικϊσ Ενεργό Ρλθκυςμό [23] Ρρωτογενισ τομζασ α) Γεωργία: Θ γεωργία ςτθν Αςτυπάλαια είναι υποτυπϊδθσ και θ εγκατάλειψθ των χωραφιϊν είναι εμφανισ. β) Κτθνοτροφία: Θ κτθνοτροφία ςιμερα ζχει γίνει μια από τισ βαςικζσ οικονομικζσ πθγζσ του νθςιοφ. γ) Μελιςςοκομία: Θ δραςτθριότθτα αυτι είναι αρκετά ανεπτυγμζνθ και ζχει δθμιουργθκεί μελιςςοκομικόσ ςυνεταιριςμόσ. δ) Αλιεία: Θ αλιεία λόγω τθσ αφκονίασ του καλάςςιου πλοφτου είναι αρκετά ανεπτυγμζνθ από ιδιϊτεσ ψαράδεσ που διακζτουν τα προϊόντα ςτθν εςωτερικι αγορά. Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 48

60 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 4,12% ΣΤΩΦΡΓΕΟΘΥ ΦΡΞΕΑΥ Γεωργία, κτθνοτροφία, κιρα, δαςοκομία. 43,30% 52,58% Αλιεία. Ορυχεία και λατομεία. Σχιμα 3.6: Ρρωτογενισ Τομζασ [23] Δευτερογενισ τομζασ Θ δραςτθριότθτα των μεταποιθτικϊν και βιοτεχνικϊν επιχειριςεων ςτον ελλθνικό νθςιωτικό χϊρο εντοπίηεται κυρίωσ ςτα προϊόντα που ζχουν άμεςθ ςχζςθ με τθν τοπικι παράδοςθ και τον πρωτογενι τομζα. Στθν Αςτυπάλαια λειτουργεί μελιςςοκομικόσ ςυνεταιριςμόσ κακϊσ κι επίςθσ δυο μονάδεσ ιχκυοκαλλιζργειασ, ςτισ κζςεισ Γλυνό και Βάϊ. Θ ςυμβολι αυτϊν των επιχειριςεων δεν μπορεί να αποτελζςει μοχλό ανάπτυξθσ λόγω τθσ μικρισ και περιοριςμζνθσ νθςιωτικισ αγοράσ, τθν ζλλειψθ υποδομϊν, του περιοριςμζνου αρικμοφ απαςχόλθςθσ, τθν ζλλειψθ εξειδίκευςθσ και το δυςανάλογο κόςτοσ των μεταφορϊν. Απαιτοφνται μελλοντικζσ δράςεισ για τθν ανάπτυξθ του δευτερογενοφσ τομζα ςε άμεςθ ςυνάρτθςθ με τον πρωτογενι τομζα, προκειμζνου να αξιοποιθκοφν τα γεωργικά, κτθνοτροφικά και αλιευτικά προϊόντα, λαμβάνοντασ πάντα υπόψθ τουσ παράγοντεσ ποιότθτα, τεχνολογία και οικολογία. Επίςθσ, ο γοργά αναπτυςςόμενοσ τουριςμόσ είχε ςαν επακόλουκο τθν αυξθμζνθ ηιτθςθ καταλυμάτων και κατά ςυνεπεία τθν αφξθςθ τθσ οικοδομικισ δραςτθριότθτασ, τόςο για τθ ςυντιρθςθ ι επιςκευι των παλαιϊν κατοικιϊν όςο και για τθν καταςκευι νζων. Επιπλζον θ ανάπτυξθ των ζργων υποδομισ ςτο νθςί κακϊσ και θ επιχείρθςθ αναςτφλωςθσ και ανάδειξθσ τθσ πολιτιςτικισ μασ κλθρονομιάσ ζδωςε νζα ϊκθςθ ςτον τομζα αυτό με τθ δθμιουργία επιπλζον κζςεων εργαςίασ. Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 49

61 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΔΕΧΦΕΤΡΓΕΟΘΥ ΦΡΞΕΑΥ 20,80% Μεταποιθτικζσ βιομθχανίεσ. 63,20% 16,00% Ραροχι θλεκτρικοφ ρεφματοσ, φυςικοφ αερίου και νεροφ. Καταςκευζσ. Σχιμα 3.7: Δευτερογενισ Τομζασ [23] Θ δυςανάλογθ ανάπτυξθ τθσ οικονομικισ δραςτθριότθτασ του νθςιοφ είχε αφενόσ βραχυπρόκεςμα κετικά οικονομικά αποτελζςματα αφετζρου αφοφ άφθςε πολλά ερωτθματικά για τθν μακροπρόκεςμθ βιϊςιμθ ανάπτυξι τθσ. Τριτογενισ τομζασ Το εμπορικό, κοινωνικό και διοικθτικό κζντρο του νθςιοφ βρίςκεται ςτθ Χϊρα. α) Υπθρεςίεσ: Διοίκθςθ ευρφτερου δθμόςιου τομζα, ιδιωτικοί οργανιςμοί, τράπεηα και ιδιωτικά γραφεία. β) Τουριςμόσ: Νζοσ και ςθμαντικόσ οικονομικόσ πόροσ για το νθςί που είχε ωσ ςυνζπεια να αυξιςει τον πλθκυςμό του νθςιοφ. γ) Εμπόριο: Λιανικό εμπόριο διαφόρων κατθγοριϊν κυρίωσ για είδθ πρϊτθσ ανάγκθσ και εποχιακϊν δραςτθριοτιτων ςχετικϊν με το τουριςμό. Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 50

62 χεδιαςμόσ για τθ καλάςςια - τουριςτικι ανάπτυξθ ςτθ νιςο Αςτυπάλαια ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΦΤΙΦΡΓΕΟΘΥ ΦΡΞΕΑΥ Ξενοδόχεια και Εςτιατόρια 22,42% 17,49% Εμπόριο Χρθματοπιςτωτικοί Οργανιςμοί 10,76% 22,42% Μεταφορζσ και Επικοινωνία Διαχείρθςθ Ακίνθτθσ Ρεριουςίασ Δθμόςια Διοίκθςθ 7,17% 17,04% 2,69% Εκπαίδευςθ, Υγεία, Κοινωνικι Μζριμνα Σχιμα 3.8: Τριτογενισ Τομζασ [23] Εκτιμϊντασ τα οικονομικά αποτελζςματα κλαδικϊν επιχειριςεων που δραςτθριοποιοφνται ςτον τομζα των υπθρεςιϊν που ςυνδζονται άμεςα με τον τουριςμό, παρατθροφμε ότι το 2001 το 17,49% του ςυνολικοφ κφκλου εργαςιϊν προζρχεται από τα ξενοδοχεία και εςτιατόρια που λειτουργοφν ςτισ νθςιωτικζσ περιφζρειεσ. γ) ΤΟΥΙΣΜΟΣ Θ Αςτυπάλαια είναι ζνα από αυτά τα νθςιά που ζχει λίγουσ ξζνουσ τουρίςτεσ αλλά είναι πολφ δθμοφιλισ ςτουσ Ζλλθνεσ. Τθν τελευταία πεντθκονταετία ο ελλθνικόσ νθςιωτικόσ χϊροσ διατθρείται ςτακερά πρϊτοσ ςτισ προτιμιςεισ των επιςκεπτϊν. Σφμφωνα με τα ςτοιχεία του Διμου Αςτυπάλαια οι ξενοδοχειακζσ μονάδεσ βρίςκονται κυρίωσ ςτισ κζςεισ Ρζρα Γιαλόσ και Ανάλθψθ ι Μαλτεηάνα. Θ δυναμικότθτά τουσ ανζρχεται ςτισ 126 κλίνεσ. Στο νθςί υπάρχουν πολλά ενοικιαηόμενα δωμάτια, ςε όλουσ τουσ οικιςμοφσ, δυναμικότθτασ 779 κλινϊν και ζνα camping ςτθ κζςθ Μαρμάρι, δυναμικότθτασ 30 κζςεων. Οι αφίξεισ και διανυκτερεφςεισ τθν τελευταία τριετία κυμαίνονται αντίςτοιχα ςε και άτομα. [22] Εναλλακτικζσ Ξορφζσ Φουριςμοφ Θ Αςτυπάλαια, εκτόσ από αρχαιολογικό ενδιαφζρον, διακζτει ολοκλθρωμζνο δίκτυο εναλλακτικϊν μορφϊν τουριςμοφ κακϊσ παρζχει πολλαπλζσ επιλογζσ ψυχαγωγίασ και ποικίλεσ δραςτθριότθτεσ προσ εξερεφνθςθ του νθςιοφ από τουσ επιςκζπτεσ. Θ Υφιςτάμενθ Κατάςταςθ & Ρρογράμματα Δράςθσ για το καλάςςιο τουριςμό ςτθν Αςτυπάλαια 51