ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα σπουδών MBA Νέες Αρχές Διοίκησης Επιχειρήσεων. Διπλωματική εργασία

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΩΝ Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα σπουδών MBA Νέες Αρχές Διοίκησης Επιχειρήσεων Διπλωματική εργασία «Εφαρμογή των Κοινωνικών Δικτύων στον Κλάδο των Συναλλαγών μεταξύ των Επιχειρήσεων (Αγορά αγαθών)» Επιμέλεια εργασίας: Ντάρλας Γεράσιμος (Α.Μ. 233) Επιβλέπουσα Καθηγήτρια: Επίκουρος Καθηγήτρια Κα Καραγιάννη Δέσποινα Μέλη Μέλη Τριμελούς Επιτροπής: επικ. επικ. Καθηγήτρια κ. κ. Καραγιάννη Δέσποινα επικ. επικ. Καθηγητής κ. κ. Πολυχρονίου Παναγιώτης αναπ. αναπ. Καθηγητής κ. Σταματίου Ιωάννης Ιωάννης Πάτρα, 2014

2 Ευχαριστίες Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Πατρών, στο τμήμα Διοίκησης επιχειρήσεων κατά το έτος Η ολοκλήρωση της μεταπτυχιακής αυτής εργασίας θα ήταν αδύνατη χωρίς την πολύτιμη υποστήριξη της καθηγήτριάς μου, Επίκ. Καθηγήτριας Κας Δέσποινας Καραγιάννη.Της εκφράζω ένα βαθύ ευχαριστώ για όλη τη βοήθεια που μου προσέσφερε.επίσης θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Αναπλ. Καθηγητή Κο Σταματίου Ιωάννη και τον Επικ. Καθηγητή Κο Πολυχρονίου Παναγιώτη για τις πολύτιμες συμβουλές τους. Ευχαριστώ πολύ, την καλή μου φίλη και συμφοιτήτρια Αθηνά Ντάβαρη για την άριστη συνεργασία που είχαμε στα πλαίσια εκπόνησης αυτής της εργασίας, τον πολύτιμο χρόνο που διέθεσε για να μου δώσει σημαντικά στοιχεία και εξηγήσεις πάνω στο θέμα, αλλά και για την προθυμία της και την βοήθεια, που ποτέ δεν δίστασε να μου δώσει. Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω πολύ τους γονείς μου, Χρήστο και Δέσποινα Ντάρλα καθώς και τον αδελφό μου Νίκο Ντάρλα οι οποίοι υπήρξαν πάντα ένα ανεκτίμητο στήριγμα για μένα και στους οποίους οφείλω όλη την διαδρομή των σπουδών μου, μέχρι σήμερα. 2

3 Περίληψη Το ηλεκτρονικό εμπόριο αποτελεί ένα από τα βασικά πλέον εργαλεία τα οποία έχουν στην διάθεση τους οι επιχειρήσεις για την προώθηση των προϊόντων και υπηρεσιών τους. Ένα μέρος του διαδικτυακού εμπορίου αποτελούν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) τα οποία ξεκίνησαν την παρουσία τους τη δεκαετία του 1990 και έχουν μια αλματώδης ανάπτυξη από το 2000 και μετά. Στη συγκεκριμένη εργασία σκοπός μας είναι να διερευνήσουμε τη δράση των επιχειρήσεων στα κοινωνικά δίκτυα και τι επίδραση έχει στις επιχειρησιακές σχέσεις. Αρχικά κάνουμε μια ανάλυση των όρων του διαδικτύου, του ηλεκτρονικού εμπορίου, του Β2Β ηλεκτρονικού εμπορίου καθώς επίσης και μια εκτενής ανάλυση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Βλέπουμε με ποιο τρόπο χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης οι επιχειρήσεις για το εμπόριο τους. Βασιζόμενοι στην βιβλιογραφία και σε άρθρα που έχουν δημοσιευθεί κυρίως στο εξωτερικό αναλύσαμε τα παραπάνω στοιχεία. Στηριζόμενοι στα παραπάνω διενεργήσαμε εμπειρική έρευνα για την διερεύνηση της παραπάνω πρότασης με ερωτηματολόγια τα οποία μοιράστηκαν στις επιχειρήσεις μέσω και με ανάλυση των στοιχείων εξάγαμε ορισμένα πολύ σημαντικά συμπεράσματα για την δράση στα social media, τι επηρεάζει την αποδοτικότητα των πωλήσεων σε αυτά, για ποιους λόγους τα χρησιμοποιούν με ποια κριτήρια και κατά πόσο επιδρούν στις επιχειρησιακές τους σχέσεις (Β2Β relations) με τους προμηθευτές τους και τις συνεργαζόμενες επιχειρήσεις.επίσης κάνουμε σύγκριση μεταξύ του κλάδου των αγαθών και των υπηρεσιών για να δούμε τις διαφορές που υπάρχουν στην χρησιμοποίηση των ΜΚΔ στο μάρκετινγκ. Τέλος καταλήξαμε σε κάποια πολύ χρήσιμα συμπεράσματα για την δράση των επιχειρήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την επίδραση στις επιχειρησιακές σχέσεις.επίσης βασιζόμενοι σε προηγούμενες εμπειρικές έρευνες και στην βιβλιογραφία κάνουμε προτάσεις για την καλύτερη εκμετάλλευση των social media από τις επιχειρήσεις και τονίζουμε ορισμένα σημεία για μελλοντική έρευνα πάνω στο θέμα. Λέξεις κλειδιά: Διαδίκτυο, ηλεκτρονικό εμπόριο, Β2Β e-commerce, μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media). 3

4 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Ευχαριστίες...2 Περίληψη...3 I. Θεωρία 1. Διαδίκτυο Τι είναι διαδίκτυο Ιστορική αναδρομή του διαδικτύου Ηλεκτρονικό εμπόριο Τι είναι ηλεκτρονικό εμπόριο Πως εξελίχθηκε το ηλεκτρονικό εμπόριο Πλεονεκτήματα ηλεκτρονικού εμπορίου Μειονεκτήματα ηλεκτρονικού εμπορίου Επιχειρηματικά πρότυπα ηλεκτρονικού εμπορίου Κατηγορίες ηλεκτρονικού εμπορίου Business-to-Consumer (B2C) e-commerce Consumer-to-Consumer (C2C) e-commerce Business-to-Business (B2B) e-commerce Ορισμός Business-to-Business (B2B) e-commerce Η εξέλιξη του Β2Β ηλεκτρονικού εμπορίου Δομικά στοιχεία Β2Β ηλεκτρονικού εμπορίου Μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Social media) Τι είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης Κατηγορίες των Social media Διάκριση από τα άλλα μέσα Ιστορία των social media Οι εφαρμογές στις επιχειρήσεις και στο διαδικτυακό εμπόριο

5 5. Εμπειρική έρευνα Μεθοδολογία Σημαντικότητα της έρευνας Συλλογή στοιχείων Δειγματοληψία Ανάλυση δεδομένων...46 ΙΙ. Περιγραφικά στατιστικά 1. Προσωπικά στοιχεία ερωτηθέντων...σελ Φύλο...σελ Ηλικία...σελ Εργασιακή εμπειρία...σελ Εργασιακή θέση...σελ Επίπεδο σπουδών...σελ.53 2 Στοιχεία εταιριών...σελ Αριθμός υπαλλήλων...σελ Κλάδος δραστηριοτήτων...σελ Διάκριση εμπορίου...σελ.57 ΙΙΙ. Παραγοντική ανάλυση...σελ Πλεονεκτήματα των κοινωνικών δικτύων - Q13...σελ Τα κριτήρια των κοινωνικών δικτύων - Q14...σελ Οι δραστηριότητες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης - Q15...,,,,,,,,σελ Λόγοι χρήσης των κοινωνικών δικτύων - Q16...σελ Σημαντικότητα μέσων προώθησης των πωλήσεων - Q17...σελ Θετικά αποτελέσματα των κοινωνικών δικτύων Q27...σελ. 89 5

6 IV. Διερεύνηση σχέσεων (Correlations)...σελ Τι ποσοστό των συνολικών σας πωλήσεων την τελευταία χρονιά που μας πέρασε, θα μπορούσατε να πείτε ότι οφείλονται στην δραστηριότητα της επιχείρησης στα κοινωνικά δίκτυα μέσω του διαδικτύου;...σελ Νέοι συνεργάτες... σελ Αύξηση πωλήσεων... σελ. 97 V. Στατιστικά μοντέλα...σελ Εξαρτημένη μεταβλητή: Q11.Τι ποσοστό των συνολικών σας πωλήσεων την τελευταία χρονιά που μας πέρασε, θα μπορούσατε να πείτε ότι οφείλονται στην δραστηριότητα της επιχείρησης στα κοινωνικά δίκτυα μέσω του διαδικτύου;...σελ Εξαρτημένη μεταβλητή: Νέοι συνεργάτες...σελ Εξαρτημένη μεταβλητή: Αύξηση πωλήσεων...σελ.106 VI. Ελεγχος σχέσης μεταβλητών ως προς παράγοντες δύο επιπέδων (t test)...σελ Ιδιότητα μέλους σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης με σελίδα της εταιρίας...σελ Ιδιότητα μέλους στο facebook...σελ Ιδιότητα μέλους στο Linkedin...σελ Ιδιότητα μέλους στο Twitter...σελ Εφαρμογή επίσημης στρατηγικής marketing για τα social media...σελ Εφαρμογή συγκεκριμένου στρατηγικού σχεδιού για τα κοινωνικά δίκτυα...σελ Ανάθεση των δραστηριοτήτων των κοινωνικών δικτύων σε συγκεκριμένα άτομα...σελ Μέτρηση απόδοσης της ιστοσελίδας...σελ.118 VII. Σύγκριση εταιρειών αγαθών και υπηρεσιών....σελ Q6 Πόσους φίλους έχετε στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης...σελ Q7 Πόσο συχνά ανεβάζετε νέα/φωτογραφίες/σχόλια στην ιστοσελίδα της εταιρίας σας;...σελ

7 3. Q8. Πόσο χρονικό διάστημα χρησιμοποιείτε την ηλεκτρονική προώθηση του προϊόντος σας μέσω των social media;.σελ Q11 Τι ποσοστό των συνολικών σας πωλήσεων οφείλονται στην δραστηριότητα της επιχείρησης στα κοινωνικά δίκτυα μέσω του διαδικτύου ;...σελ Ένταση χρησιμοποιήσεως των social media...σελ Κριτήριο επιλογής των Social media...σελ Ένταση χρησιμοποιήσεως δραστηριοτήτων στα social media...σελ Λόγοι χρησιμοποιήσεως των social media...σελ Σημαντικότητα για την προώθηση των αγαθών και υπηρεσιών...σελ Πλεονεκτήματα δραστηριοποίησης στα social media...σελ 132 VIII. Συμπεράσματα... σελ IX. Προτάσεις προς της επιχειρήσεις και μελλοντική έρευνα...σελ Βιβλιογραφία σελ Παράρτημα I σελ Παράρτημα IΙ σελ

8 I. Θεωρητικό μέρος 1. Διαδίκτυο 1.1 Τι είναι διαδίκτυο; Ξεκινώντας θα δώσουμε ένα ορισμό του διαδικτύου. Το διαδίκτυο (internet) είναι ένα παγκόσμιο σύστημα διασυνδεδεμένων δικτύων υπολογιστών, οι οποίοι χρησιμοποιούν καθιερωμένη ομάδα πρωτοκόλλων η οποία συχνά αποκαλείται TCP/IP (αν και αυτή δεν χρησιμοποιείται από όλες τις υπηρεσίες του Διαδικτύου ) για να εξυπηρετεί εκατομμύρια χρηστών καθημερινά σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι διασυνδεδεμένοι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ανά τον κόσμο, οι οποίοι βρίσκονται σε ένα κοινό δίκτυο επικοινωνίας, ανταλλάσουν μηνύματα (πακέτα) με την χρήση διάφορων πρωτοκόλλων (τυποποιημένοι κανόνες επικοινωνίας ) τα οποία υλοποιούνται σε επίπεδο υλικού και λογισμικού. Το κοινό αυτό δίκτυο καλείται Διαδίκτυο Ιστορική αναδρομή του διαδικτύου. Όλα ξεκίνησαν στα τέλη της δεκαετίας του 60, όταν ο οργανισμός ARPA (Advanced Research Projects Agency) στις ΗΠΑ, προσανατολισμένος σε ερευνητικά προγράμματα υψηλής τεχνολογίας, ξεκίνησε μια ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με τα δίκτυα μεταγωγής δεδομένων, τα λεγόμενα Packet Switched Networks. Η τεχνική στα δίκτυα αυτής της υλοποίησης (η οποία σήμερα χρησιμοποιείται ευρύτατα) βασίζεται στον τεμαχισμό σε πακέτα των δεδομένων που πρόκειται να μεταφερθούν. Τα πακέτα αυτά δρομολογούνται από κόμβο σε κόμβο και συναρμολογούνται ξανά όταν φτάσουν στον προορισμό τους. Το 1962 ανατέθηκε στον Paul Baran της κρατικών συμφερόντων εταιρείας RAND να μελετήσει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε η αμερικανική 1 CF%85%CE%BF (20/07/ :48) 8

9 πολεμική αεροπορία να διατηρήσει τον έλεγχο των πυραύλων και των βομβαρδιστικών της μετά από πυρηνική επίθεση. Η έρευνα για ένα αποκεντρωμένο και άρα λιγότερο τρωτό - σύστημα διοίκησης καταλήγει στην πρόταση ενός δικτύου μεταγωγής πακέτων (packet switched network): κάθε μήνυμα θα χωρίζεται σε πακέτα τα οποία θα διαθέτουν ετικέτα με τον προορισμό τους, θα δρομολογούνται ανεξάρτητα από τον ένα υπολογιστή στον άλλον και θα συναρμολογούνται μετά τη συνολική παράδοση. Έτσι, αν οποιαδήποτε σύνδεση του δικτύου καταστραφεί τα δεδομένα θα μπορέσουν να σταλούν από άλλο μονοπάτι. Ο Baran ονόμασε την ιδέα του hot potato routing. Την εποχή εκείνη, ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν μεγάλη απειλή για τις ΗΠΑ. Υπήρχε ένα μεγάλο πρόβλημα, σχετικά με τον τρόπο της επιτυχούς επικοινωνίας μεταξύ των αμερικάνικών αρχών, μετά από έναν ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο. Η Αμερική χρειαζόταν ένα δίκτυο διοίκησης κι ελέγχου που θα συνέδεε πόλεις, πολιτείες και στρατιωτικές βάσεις. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι η τεχνική υποδομή ενός τέτοιου δικτύου θα ήταν πάντα τρωτή σε επίθεση, με τα κέντρα οργάνωσης του δικτύου να είναι ευάλωτα και ν αποτελούν προφανείς στρατιωτικούς στόχους. Η RAND κατέληξε σε μία πρωτοποριακή για εκείνη την εποχή λύση: Εκ κατασκευής, το δίκτυο δεν θα διέθετε κανένα κέντρο οργάνωσης αλλά ούτε κάποιον κεντρικό υπολογιστή (εξυπηρετητή-server). Ο κάθε κόμβος θα ήταν ίσος με τους υπόλοιπους, όσον αφορά στη δικαιοδοσία του να λαμβάνει και να στέλνει μηνύματα και θα ήταν αυτόνομος και ανεξάρτητος από όλους τους άλλους. Τα μηνύματα θ αποστέλλονταν σε μορφή πολλών πακέτων, με κάθε πακέτο να περιλαμβάνει την ηλεκτρονική διεύθυνση του αποστολέα και του παραλήπτη. Αυτά τα πακέτα πληροφοριών θα έπαιρναν το δρόμο τους μέσα στο δίκτυο και θα ταξίδευαν από κόμβο σε κόμβο. Το 1968, το Εθνικό Εργαστήριο Φυσικής στη Μ. Βρετανία δημιούργησε το πρώτο δοκιμαστικό δίκτυο. Σύντομα, η Αμερικανική υπηρεσία DARPA (Defense Advanced Research Projects Agency) που κατόπιν ονομάστηκε ARPA, αποφάσισε τη δημιουργία ενός μεγαλύτερου δικτύου, που τους κόμβους του θ αποτελούσαν οι υπερυπολογιστές (οι ισχυρότεροι υπολογιστές) της εποχής εκείνης. Το φθινόπωρο του 1969, ο πρώτος κόμβος 9

10 τοποθετήθηκε στο UCLA (University of California at Los-Angeles) και μέχρι το Δεκέμβριο του 1969 οι κόμβοι έγιναν τέσσερις (στο πανεπιστήμιο Utah, στο πανεπιστήμιο California της Santa Barbara, στο UCLA και στο ίδρυμα Stanford Research Institute International). Το δίκτυο αυτό ονομάστηκε ARPAnet, προς τιμήν του στρατιωτικού χορηγού του. Οι τέσσερις αυτοί πανεπιστημιακοί υπερυπολογιστές μπορούσαν ν ανταλλάσσουν δεδομένα μέσω ειδικών τηλεπικοινωνιακών γραμμών υψηλής ταχύτητας και μπορούσαν να προγραμματιστούν από απόσταση μέσω άλλων απομακρυσμένων κόμβων. Έτσι, οι επιστήμονες και οι ερευνητές της εποχής εκείνης, μπορούσαν να μοιράζονται ο ένας τους υπολογιστές των άλλων. Μέσα στη δεκαετία του 70 το ARPAnet μεγάλωσε. Περισσότεροι κόμβοι συνδέθηκαν και ακόμη περισσότεροι χρήστες χρησιμοποιούσαν καθημερινά τις υπηρεσίες του δικτύου. Οι χρήστες δεν προέρχονταν πια μόνο από ακαδημαϊκές κοινότητες και ιδρύματα. Χάρη στην άναρχη δομή του δικτύου, οποιοσδήποτε μπορούσε να συνδεθεί μ αυτό, εφ όσον διέθετε έναν υπολογιστή που να μπορεί να μιλά τη γλώσσα του δικτύου, αλλά κι ένα λογαριασμό (άδεια πρόσβασης) σε κάποιον πανεπιστημιακό υπολογιστή. Διαφορετικοί κατασκευαστές υπολογιστών, μοντέλα και τεχνικά χαρακτηριστικά, ακόμη κι ο ιδιοκτήτης ενός κόμβου, έπαψαν να έχουν σημασία προκειμένου να μπορεί να συνδεθεί ο συγκεκριμένος κόμβος στο δίκτυο. Με τον τρόπο αυτό, ακόμη και απλοί πολίτες μπορούσαν να συνδεθούν και να επικοινωνήσουν, ν ανταλλάξουν απόψεις και προγράμματα. Οι χρήστες του δικτύου αρχικά περιορίζονταν σε επιστήμονες και ερευνητές, που μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν ο ένας τον υπολογιστή του άλλου από μεγάλη απόσταση και να εκμεταλλευτούν τις δυνατότητες του απομακρυσμένου υπολογιστή. Πιο δημοφιλής εφαρμογή του συστήματος αναδείχτηκε πολύ γρήγορα το . Έτσι, το ARPAnet μετατράπηκε σε ένα ταχύτατο ψηφιακό ταχυδρομείο, καθώς το χρησιμοποιούσαν για συνεργασία σε ερευνητικά προγράμματα, αλλά και για συζητήσεις πάνω σε θέματα ποικίλου ενδιαφέροντος. Στη συνέχεια, το ARPAnet ξεπέρασε αυτό το στενό πλαίσιο, παρέμεινε όμως 10

11 στους κόλπους της ακαδημαϊκής κοινότητας υπό τον έλεγχο του Εθνικού Επιστημονικού Ιδρύματος (National Science Foundation). Το ίδρυμα αυτό κρατούσε ένα σημαντικό μέρος της ραχοκοκαλιάς του δικτύου (backbone), που ονομαζόταν NSFnet. Το NSFnet δημιουργήθηκε το 1986, για να συνδέσει πέντε πανεπιστημιακούς υπερ-υπολογιστές. 2 Στις αρχές του 1990 έκανε την εμφάνισή του το web 1.0 το οποίο παρουσιάσαμε στην προηγούμενη ενότητα. Ο συνεχώς αυξανόμενος όγκος των συνδέσεων και η συνεχώς αυξημένη χρησιμοποίηση από τους χρήστες οδηγούν το 2005 στο Web H νέα έκδοση του διαδικτύου εμφανίζεται στα μέσα της δεκαετίας του 2000 και γίνεται θέμα στην παγκόσμια βιβλιογραφία ενώ νέες έρευνες και εργασίες πάνω σε αυτό αρχίζουν να αναφύονται 4.Στην ακαδημαϊκή βιβλιογραφία τα θέματα για το web 2.0 έχουν αρχίσει και τραβούν την προσοχή όπως αναφέρεται στα άρθρα των Karger and Quan, 2005; Biever, 2006; Deshpande and Jadad, 2006,Boll, 2007 ενώ ακόμα δεν υπάρχει κάποια γραμμή την οποία να ακολουθούν οι ερευνητές αλλά και ούτε κάποιος ορισμός που να είναι γενικά αποδεκτός 5. Ο O Reilly τo 2005 ήταν αυτός ο οποίος μίλησε για τον νέο αυτό όρο και την ανάγκη ανάπτυξης του διαδικτύου και εκσυγχρονισμού του 6. Για την βιομηχανία λογισμικού αυτό το φαινόμενο δεν ήταν καινούργιο αλλά αυτοί που ασχολούνται με το marketing θέλουν να το κάνουν οικείο στους κλάδους της βιομηχανίας και να το προωθήσουν ως νέα δραστηριότητα για διαφημιστικούς λόγους. Σύμφωνα με τον Jacques Bughin μπορεί να συμβάλει στην βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ εργαζόμενων, επιχειρήσεων, 2 (20/07/ :20) 3 Eftymios Constantinides, Stefan J. Fountain, (2007), Web 2.0 : Conceptual foundations and marketing issues, Journal of direct and digital marketing Practice, 2008 PALGRAVE MACMILLAN LTD VOL.9 NO.3 PP McKinsey. ( 2007 ) How business are using Web 2.0: A McKinsey global survey, The McKinsey Quarterly, A_McKinsey_Global_Survey_1913_abstract. 5 Karger, D. and Quan, D. ( 2005 ) What would it mean to blog on the semantic web, Web Semantics: Science, Services and Agents, Vol. 3, No. 2 3, pp Eftymios Constantinides, Stefan J. Fountain, (2007), Web 2.0 : Conceptual foundations and marketing issues, Journal of direct and digital marketing Practice, 2008 PALGRAVE MACMILLAN LTD VOL.9 NO.3 PP

12 προμηθευτών και καταναλωτών περισσότερο από κάθε άλλο μέσο μέχρι τώρα 7. Αργότερα βέβαια αναπτύχθηκαν ορισμοί οι οποίοι περιγράφουν το νέο εξελιγμένο διαδίκτυο και έγιναν αποδεκτοί από την ακαδημαϊκή κοινότητα. Επομένως το Web2.0 είναι ένα σύνολο από ανοικτές, διαδραστικές και ελεγχόμενες από τον χρήστη πηγές με online εφαρμογές οι οποίες διευρύνουν την εμπειρία, την γνώση και την δύναμη στην αγορά αυτών που τις χρησιμοποιούν και των επιχειρήσεων 8. Οι νέες δραστηριότητες θα πρέπει να θεωρούνται ως ένα νέο στάδιο ανάπτυξης του διαδικτυακού κόσμου, το οποίο ονομάζεται η νέα γενιά των online εφαρμογών στις οποίες μπορούν να διακινούνται μεγάλος αριθμός πληροφοριών. Σύμφωνα με τον Josua Porter (2008) το Web2.0 είναι ένα σύμπλεγμα κοινωνικών σχέσεων το οποίο λαμβάνει χώρα μέσα στον παγκόσμιο ιστό. Σύμφωνα με τον Ο Reilly (2005) αυτές οι νέες δραστηριότητες έχουν ταυτοποιηθεί και αναλυθεί ως τα βασικότερα και σημαντικότερα στοιχεία των δραστηριοτήτων του Web O DeNucci (1999) στο άρθρο του Fragment future βλέποντας την απήχηση που έχει το Web 1.0 ήταν από τους πρώτους ο οποίος προέβλεψε την ανάπτυξη του διαδικτύου. Aυτό είναι κάτι το οποίο επιβεβαιώθηκε τόσο με το Web 2.0 όσο και με την νέα έκδοση και δραστηριότητες οι οποίες έρχονται με την καινούργια έκδοση του Web 3.0 το οποίο αυτή τη στιγμή βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο 10. Συμπερασματικά το Internet εδώ και πολλά χρόνια είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στην επιστημονική κοινότητα κι έχει συμβάλει πάρα πολύ στην έρευνα και στη διαπροσωπική επικοινωνία. Ο ρυθμός ανάπτυξής του είναι πολύ εντυπωσιακός 7 McKinsey. ( 2007 ) How business are using Web 2.0: A McKinsey global survey, The McKinsey Quarterly, A_McKinsey_Global_Survey_1913_abstract. 8 Eftymios Constantinides, Stefan J. Fountain, (2007), Web 2.0 : Conceptual foundations and marketing issues, Journal of direct and digital marketing Practice, 2008 PALGRAVE MACMILLAN LTD VOL.9 NO.3 PP O Reilly, T. ( 2005 ) What is Web 2.0? Ηttp://

13 αφού ο αριθμός των κόμβων του (hosts) διπλασιάζεται κάθε χρόνο από το Έχει δε εκτιμηθεί ότι κάθε δέκα λεπτά ένα νέο δίκτυο συνδέεται στο διαδίκτυο ανά τον κόσμο! Η εκτίμηση αυτή δικαιολογεί άνετα την αύξηση του αριθμού των κόμβων από τον Ιούλιο του 1993 στα τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Σύμφωνα με τα στοιχεία του European Information Technology Observatory ο μέσος ρυθμός αύξησης που παρουσιάζει το διαδίκτυο στην Ευρώπη μέχρι το 2000 ανέρχεται σε 37% ετησίως Ηλεκτρονικό εμπόριο 2.1 Τι είναι ηλεκτρονικό εμπόριο; Με έναν απλό ορισμό, θα μπορούσαμε να πούμε πως ηλεκτρονικό εμπόριο είναι η αγοραπωλησία προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του Internet. Βέβαια, εάν θέλουμε να είμαστε πιο σωστοί με τον όρο ηλεκτρονικό εμπόριο (electronic commerce στααγγλικά) εννοείται κάθε εμπορική συναλλαγή, η οποία εκτελείται αποκλειστικά σε ηλεκτρονικό επίπεδο, δηλαδή με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών που συνδέονται μέσω τηλεφωνικών γραμμών. 12 Ο Χ. Σκιαδάς (2001) ορίζει το ηλεκτρονικό εμπόριο ως την συναλλαγή που πραγματοποιείται χωρίς να απαιτείται η παρουσία των συμμετεχόντων. Οι συμμετέχοντες μπορούν να πραγματοποιήσουν μια συναλλαγή ακόμα και όταν βρίσκονται σε διαφορετικά μέρη ή χώρες, Μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου μπορούν να πραγματοποιηθούν διαφορετικών ειδών συναλλαγές για την πώληση αγαθών και υπηρεσιών. 13 Σύμφωνα με τον Ε. Turban (2004) το ηλεκτρονικό εμπόριο ορίζεται ως «η διαδικασία της αγοράς και πώλησης ή ανταλλαγής αγαθών, υπηρεσιών και πληροφοριών μέσω δικτύων υπολογιστών συμπεριλαμβανομένου και του διαδικτύου» (20/07/ :20) 12 (20/07/ :38) 13 Σκιαδάς, Χ., (2001), Γενικές αρχές Μάρκετινγκ και Ηλεκτρονικό εμπόριο, Παπασωτηρίου σελ Ε. Turban, (2004):Electronic Commerce A Managerial Perspective, Englewood Cliff: Prentice Hall,

14 Μια ευρύτερη έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι το ηλεκτρονικό επιχειρείν (e-business) το οποίο ενσωματώνει όλες τις όψεις της επιχείρησης (στρατηγική, διαδικασίες, οργάνωση, συστήματα) και τις επεκτείνει πέρα από τα όρια της ίδιας της επιχείρησης. 15 Για την πραγματοποίηση μιας τέτοιας συναλλαγής χρησιμοποιούνται πολύπλοκοι προγραμματιστικοί μηχανισμοί και το κατάλληλο λογισμικό το οποίο επιτρέπει την Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων (Electronic Data Interchange - EDI) ανάμεσα στις δύο πλευρές (μεταξύ επιχειρήσεων αλλά και μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών) που εμπλέκονται στη συγκεκριμένη συναλλαγή. Με άλλα λόγια, η συγκεκριμένη μορφή συναλλαγής πραγματοποιείται μόνο μέσω υπολογιστών, παρακάμπτοντας τον ανθρώπινο παράγοντα και ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα την πιθανότητα λάθους και την κακόβουλη χρήση στοιχείων Πώς εξελίχθηκε το ηλεκτρονικό εμπόριο. Αρχικά, το ηλεκτρονικό εμπόριο αναγνωρίστηκε ως η διευκόλυνση ηλεκτρονικών εμπορικών συναλλαγών, χρησιμοποιώντας τεχνολογίες όπως η ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων (EDI) και η ηλεκτρονική μεταφορά χρημάτων (EFT). Αυτές εισήχθησαν στα τέλη του 1970 επιτρέποντας στις επιχειρήσεις να στέλνουν εμπορικά φυλλάδια όπως, παραγγελίες αγοράς ή ηλεκτρονική έκδοση τιμολογίων. Η ανάπτυξη και αποδοχή των πιστωτικών καρτών των αυτόματων τραπεζικών μηχανών και τηλεφωνικών καταθέσεων τη δεκαετία του 1980 είναι επίσης μορφές ηλεκτρονικού εμπορίου. Μία ακόμα μορφή του ήταν το σύστημα αεροπορικών κρατήσεων που τυποποιήθηκε από την εταιρία Sabre στις ΗΠΑ και την Travicom στο Ηνωμένο Βασίλειο. 17 Από το 1990 και έπειτα, εμφανίζεται η πρώτη γενιά του ηλεκτρονικού εμπορίου. Οι επιχειρήσεις εκείνης της εποχής σπεύδουν να στείλουν ιστοσελίδες τους για να δημοσιευθούν στο διαδίκτυο. Σε όλες τις εκδοχές του ηλεκτρονικού εμπορίου υπάρχουν τεράστιες επενδύσεις και εμφανίζονται και 15 Magali Dubosson-Torbay, Alexander Osterwalder, Yves Pigneurr, (2002), E-Business Model Design, Classification, and Measurements, Thunderbird International Business Review, Vol. 44(1) 5 23 January February John Wiley & Sons, Inc 16 (20/07/ :38) 17 CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%8C%CF%81%CE%B9 %CE%BF (21/07/ :57) 14

15 νέες επιχειρήσεις οι οποίες ασχολούνται με τη δημιουργία web sites και τις βάσεις δεδομένων. 18 Παρόλο που επενδύθηκαν τόσο μεγάλα κεφάλαια οι επιχειρήσεις ψάχνουν να βρουν τρόπους να μετατρέψουν τις παραδοσιακές δραστηριότητες σε δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να εφαρμοστούν σε αυτή τη νέα μορφή εμπορίου. 19 Το ηλεκτρονικό εμπόριο τη δεκαετία του 1990 περιείχε επιπρόσθετα το σύστημα ενδοεπιχειρισιακού σχεδιασμού (ERP),την αναζήτηση και την αποθήκευση δεδομένων (data warehousing). Στις μέρες μας, το ηλεκτρονικό εμπόριο περιλαμβάνει τα πάντα, από την παραγγελία ψηφιακού περιεχομένου για άμεση διαδικτυακή κατανάλωση έως και την παραγγελία συμβατικών αγαθών και υπηρεσιών, αλλά και τις υπηρεσίες που διευκολύνουν άλλες μορφές ηλεκτρονικού εμπορίου. Σε ερευνητικό επίπεδο, μεγάλες εταιρίες και οικονομικά ιδρύματα χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για να ανταλλάξουν χρηματοοικονομικά δεδομένα που υποβοηθούν εγχώριες και διεθνής εταιρίες. Η ακεραιότητα και η ασφάλεια των δεδομένων αποτελούν κρίσιμα ζητήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου Πλεονεκτήματα ηλεκτρονικού εμπορίου. Στην συγκεκριμένη ενότητα θα παρουσιάσουμε τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου τα οποία ανάλογα με τον επωφελούμενο χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες : 1. Πλεονεκτήματα για τους οργανισμούς και τις επιχειρήσεις. 2. Πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές. 3. Πλεονεκτήματα για την κοινωνία. Τα πλεονεκτήματα από την χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου τα οποία αναφέρονται σε οργανισμούς και επιχειρήσεις είναι τα εξής: Συμβάλει στην καλύτερη διεκπεραίωση των εσωτερικών λειτουργιών Todd Miller, Matthew L. Nelson, Stella Ying Shen and Michael J. Shaw, (2000), e-business Management Models: A Services Perspective and Case Studies, President and COO, The Revere Group 1751 Lake Cook Road, Suit 600 Deerfield, IL Τ. Coltman, T.M. Devinney, (2001), E-Business: Revolution Evolution or Hype, Handbook of business Strategy, 2000 Vol CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CE%B5%CE%BC%CF%80%CF%8C%CF%81%CE%B9 %CE%BF (21/07/ :57) 21 Εισαγωγή στις νέες τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο,( 2008), Ελευθέριος Παπαθανασίου, Επιχειρησιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. 15

16 Δίνει την δυνατότητα σε μια επιχείρηση να απευθυνθεί σε νέες διευρυμένες ή και εξειδικευμένες αγορές και γίνεται γνωστή οπουδήποτε στον κόσμο. 22 Συμβάλει στη μείωση του κόστους συναλλαγής, επεξεργασίας, δημιουργίας, αποθήκευσης και διανομής των πληροφοριών, σε σχέση με τις ανάγκες. Δίνει την δυνατότητα μείωσης των αποθεμάτων και ενισχύει τις διαδικασίες διαχείρισης της εφοδιαστικής αλυσίδας με νέες σύγχρονες μεθόδους που έχουν δοκιμαστεί και έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς από διάφορες επιχειρήσεις. Συμβάλει στη μείωση του χρόνου που μεσολαβεί μεταξύ της διάθεσης κεφαλαίων και της παραλαβής των πρώτων προϊόντων και υπηρεσιών. Βελτιώνει αποτελεσματικά το επίπεδο της εξυπηρέτησης πελατών. Τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα για τους καταναλωτές είναι: Ελαχιστοποιεί τα προβλήματα διάθεσης χρόνου των καταναλωτών. Αυτό επιτυγχάνεται με την δυνατότητα πραγματοποίησης συναλλαγών ανά πάσα στιγμή, αφού οι συναλλαγές πραγματοποιούνται 24 ώρες την ημέρα και 7 ημέρες την εβδομάδα. Εκμηδενίζει τα προβλήματα μετάβασης των καταναλωτών σε συγκεκριμένα μέρη για τις αγορές τους. Έτσι οι συναλλαγές πραγματοποιούνται ανεξάρτητα από την απόσταση που χωρίζει την επιχείρηση από τον καταναλωτή. Αυτό σημαίνει για τον καταναλωτή λιγότερο κόστος και μείωση του χρόνου. 23 Δημιουργούνται σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πελάτες αφού μέσω του διαδικτύου υπάρχει άμεση επικοινωνία και ενημέρωση από τις επιχειρήσεις λόγω της αμεσότητας του μέσου. 24 Δίνει την δυνατότητα πολλαπλών επιλογών, δεδομένου ότι οι προτιθέμενοι να κάνουν μια αγορά μπορούν να σερφάρουν στους 22 Ιγγλεζάκης Δ. (2003) Το νομικό πλαίσιο του ηλεκτρονικού εμπορίου, Θεσσαλονίκη, Σάκκουλα 23 Εισαγωγή στις νέες τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο,( 2008), Ελευθέριος Παπαθανασίου, Επιχειρησιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. 24 Μάρκελλος, Κωνσταντίνος, Μαρκέλλου, Πηνελόπη, Ρήγκου, Μαρία, Τσακαλίδης, Αθανάσιος, Συρμακέσης, Σπύρος,(2005), Συλλογικό: e-επιχειρηματικότητα. Aπό την ιδέα στην υλοποίηση, εκδόσεις Ελληνικά γράμματα

17 ιστοχώρους των επιχειρήσεων στο διαδίκτυο και να πάρουν την επιθυμητή πληροφόρηση. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι καταναλωτές έχουν την δυνατότητα να πραγματοποιήσουν συγκρίσεις τόσο σε τιμές όσο και στην ποιότητα των παρεχόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Υποστηρίζει τον ανταγωνισμό που σταδιακά οδηγεί σε σταδιακή μείωση των τιμών. Στην περίπτωση ηλεκτρονικών προϊόντων και υπηρεσιών πραγματοποιεί την άμεση παράδοση τους στον καταναλωτή. Τέτοιου είδους προϊόντα είναι τα προγράμματα υπολογιστών, ο τύπος και τα περιοδικά τα οποία εκδίδονται σε ηλεκτρονική μορφή, τα παιχνίδια υπολογιστών, οι πληροφορίες που παρέχονται από τράπεζες πληροφοριών και πολλά άλλα. Η δυνατότητα στους καταναλωτές να συμμετέχουν σε ηλεκτρονικές δημοπρασίες, είτε για να αγοράσουν είτε και για να πουλήσουν. Η δυνατότητα επικοινωνίας μεταξύ των καταναλωτών, που επιτυγχάνεται κυρίως με την δημιουργία ηλεκτρονικών κοινοτήτων. Μεταξύ αυτών πιο σημαντικές είναι οι ιδεατές κοινότητες και η ανταλλαγή πληροφοριών και απόψεων μέσω των μελών των κοινοτήτων αυτών. Σημειώνεται ότι οι ιδεατές κοινότητες έχουν μέλη που δεν βρίσκονται στον ίδιο τόπο, αλλά οπουδήποτε στον κόσμο και συνδέονται με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά όπως πολιτική επιστήμες, μουσική, αθλητισμός, κινηματογράφος, μαγειρική κ.λπ. Παρ όλα αυτά το ηλεκτρονικό εμπόριο παρέχει πλεονεκτήματα και στην κοινωνία. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι τα εξής: Επιτρέπει σε κοινωνίες που ζουν σε απομακρυσμένες περιοχές, μικρά ορεινά χωριά ή νησιά, να έχουν πρόσβαση σε προϊόντα και υπηρεσίες, με τις ίδιες ακριβώς συνθήκες που επικρατούν στις κοινωνίες των μεγάλων πόλεων. Αυτή είναι μια πολύ σημαντική δυνατότητα, από αυτές που στο παρελθόν ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν. Διευκολύνει την παροχή δημόσιων υπηρεσιών, όπως υπηρεσιών υγείας (τηλεϊατρική ) και εκπαίδευσης (τηλεκπαίδευση), με μειωμένο κόστος και δυνατότητα αυξημένης ποιότητας Εισαγωγή στις νέες τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο,( 2008), Ελευθέριος Παπαθανασίου, Επιχειρησιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. 17

18 2.4 Μειονεκτήματα ηλεκτρονικού εμπορίου. Η χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου εκτός από τα πολλά πλεονεκτήματα τα οποία προσφέρει στις επιχειρήσεις και στο κοινωνικό σύνολο έχει και αρνητικά σημεία μερικά από τα οποία παραθέτουμε παρακάτω: Δημιουργούνται προβλήματα βιωσιμότητας ορισμένων παραδοσιακών εμπορικών επιχειρήσεων. Οι πιθανές απολύσεις υπαλλήλων λόγω ότι πολλά από τα παραδοσιακά καταστήματα πώλησης θα κλείσουν. Η παραδοσιακή απασχόληση ρυθμίζεται από την εργατική νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Όμως είναι πιθανό η εργασία με τη μορφή του ηλεκτρονικού εμπορίου να μην προστατεύεται με τον ίδιο τρόπο και ως εκ τούτου η μείωση του κόστους εργασίας θα αυξάνει την ανταγωνιστικότητα. 26 Η μειωμένη δυνατότητα επιστροφής εμπορευμάτων και η αβεβαιότητα η οποία μπορεί να υπάρξει κατά την αρχική πληρωμή λόγω ανεπάρκειας των ηλεκτρονικών πληρωμών και η ανασφάλεια που τις ακολουθεί. 27 Θα απαιτούνται αυξημένα και νέα προσόντα, ικανότητες και δεξιότητες απ την πλευρά των εργαζομένων, πράγμα το οποίο μπορεί να κάνει δύσκολη την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες εργασίας Μη ύπαρξη ασφάλειας και εμπιστευτικότητας όσον αφορά το περιεχόμενο κάποιων πληροφοριών. Η γενικότερη έλλειψη εμπιστοσύνης στα συστήματα e-εμπορίου και σε άγνωστους προμηθευτές αποτρέπουν τους πιθανούς πελάτες. Πολλά από τα θέματα τα οποία σχετίζονται με εθνικούς και διεθνείς νόμους και κανονισμούς (πχ Φορολογικά θέματα) τα οποία παραμένουν ανεπίλυτα Επιχειρηματικά πρότυπα ηλεκτρονικού εμπορίου 26 B5%CE%BA%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1+%CE%97%CE%BB%CE %B5%CE%BA%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D+%C E%95%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85 (26/07/ :05) ( 30/08/ :00) B5%CE%BA%CF%84%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1+%CE%97%CE%BB%CE %B5%CE%BA%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D+%C E%95%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85 (26/07/ :05). 18

19 Η είσοδος των νέων μορφών εμπορίου μέσα από το διαδίκτυο και η ραγδαία ανάπτυξη του ηλεκτρονικού εμπορίου μετά το 1970 έφερε τεχνικές νέας γενιάς στο μάρκετινγκ ενώ σε ένα μεγάλο βαθμό αναβάθμισαν και τις παραδοσιακές μορφές μάρκετινγκ. Ο βασικός διαχωρισμός του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι το Β2Β marketing και το B2C marketing τα οποία έχουν πολλές διαφορές μεταξύ τους ενώ πολλές από τις παρακάτω στρατηγικές οι οποίες θα αναλυθούν εν συντομία παρακάτω εφαρμόζονται με επιτυχία και στις δύο βασικές κατηγορίες μάρκετινγκ. Τα πιο σημαντικά ίσως επιχειρηματικά πρότυπα μάρκετινγκ μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου είναι τα εξής: Το άμεσο και έμμεσο μάρκετινγκ Το ολικό και μερικό μάρκετινγκ Το ηλεκτρονικό κατάστημα και το ηλεκτρονικό εμπόριο Στο άμεσο μάρκετινγκ (Direct marketing) οι επιχειρήσεις αναλαμβάνουν από μόνες τους τόσο την διαφήμιση όσο και την διανομή των προϊόντων τους μέσω του ιντερνέτ και του ηλεκτρονικού εμπορίου. Από την άλλη πλευρά στην περίπτωση του έμμεσου ηλεκτρονικού εμπορίου όλες οι παραπάνω εργασίες αναθέτονται σε τρίτους οι οποίοι στην ουσία δρουν ως μεσάζοντες οι οποίοι συνήθως είναι ηλεκτρονικά κέντρα με παρουσία σημαντική στο ιντερνέτ και η ονομασία τους είναι Ηλεκτρονικά εμπορικά κέντρα (e-malls). Μια άλλη διάκριση έχει να κάνει με το ολικό μάρκετινγκ και το μερικό. Το ολικό ηλεκτρονικό εμπόριο αναφέρεται σε επιχειρήσεις οι οποίες πουλούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους μέσω του παγκόσμιου ιστού αποκλειστικώς (π.χ. Amazon.com) σε αντίθεση με το μερικό ηλεκτρονικό μάρκετινγκ στο οποίο τα προϊόντα και οι υπηρεσίες των επιχειρήσεων προωθούνται τόσο μέσω του παγκόσμιου ιστού όσο και μέσω των παραδοσιακών καταστημάτων. Μια τέτοια περίπτωση μερικού ηλεκτρονικού εμπορίου μπορούμε να πούμε πως είναι η επιχείρηση Barnes& Nobles. Τέλος θα μπορούσαμε να κάνουμε μια διάκριση ανάμεσα στο ηλεκτρονικό κατάστημα και το ηλεκτρονικό εμπορικό κέντρο. Ηλεκτρονικό κατάστημα είναι μια επιχείρηση η οποία πουλάει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες της μέσω του παγκόσμιου ιστού. Αντίθετα ηλεκτρονικό εμπορικό κέντρο είναι ένα σύνολο από ηλεκτρονικά εμπορικά καταστήματα. Στην ουσία μιλάμε για ένα 19

20 είδος μεσιτικής επιχείρησης η οποία πουλάει προϊόντα και υπηρεσίες τα οποία διαχειρίζεται χρησιμοποιώντας περισσότερα του ενός καταστήματος Κατηγορίες ηλεκτρονικού εμπορίου Υπάρχουν πολλοί τρόποι και κριτήρια με βάση τα οποία μπορούμε να κατηγοριοποιήσουμε το ηλεκτρονικό εμπόριο. Το κριτήριο το οποίο στην εργασία μας θα χρησιμοποιήσουμε είναι η φύση των συμμετεχόντων στις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Σύμφωνα με αυτό το κριτήριο υπάρχουν διάφορες κατηγορίες ηλεκτρονικού εμπορίου. Εδώ θα εξετάσουμε τις πιο σημαντικές οι οποίες είναι οι εξής: Business-to-Consumer (B2C) e-commerce Επιχείρηση προς Καταναλωτή. Consumer-to-Consumer (C2C) e-commerce - Καταναλωτής προς Καταναλωτή. Business-to-Business (B2B) e-commerce Επιχείρηση προς Επιχείρηση Παρακάτω θα αναφερθούμε με λίγα λόγια στις δύο πρώτες κατηγορίες καθώς και στις υποκατηγορίες που πιθανώς υπάρχουν και στη συνέχεια θα επικεντρώσουμε την προσοχή μας στο Business to Business πάνω στην οποία αναφέρεται η έρευνα μας Business-to- consumer (B2C) e-commerce. Στην κατηγορία Business-to Consumer (B2C) περιλαμβάνονται συναλλαγές μεταξύ της επιχείρησης και του καταναλωτή. Είναι η πιο γνωστή κατηγορία από την πλευρά των καταναλωτών. Παραδείγματα τέτοιων επιχειρήσεων είναι το Amazon.com και το E-trade.com. Κυρίως εστιάζει σε πωλήσεις λιανικής προϊόντων και υπηρεσιών μεταξύ επιχειρήσεων και απλών 29 Εισαγωγή στις νέες τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο,( 2008), Ελευθέριος Παπαθανασίου, Επιχειρησιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. 30 E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 20

21 καταναλωτών. Πολλές έρευνες έχουν δείξει ότι οι πιο πολλές πωλήσεις γίνονται σε λιανεμπόριο το οποίο έχει να κάνει με τομείς δώρων, λουλουδιών,διασκέδασης, υλικού και λογισμικού υπολογιστών. Οι πωλήσεις της κατηγορίας αυτής είναι οι δεύτερες μεγαλύτερες παγκοσμίως μετά το ηλεκτρονικό εμπόριο μεταξύ των επιχειρήσεων και ανέρχονται σε δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. 31 Συνήθως σε αυτό τον τύπο εμπορίου οι συναλλαγές γίνονται μέσω πιστωτικών καρτών οι οποίες βοηθούν τους έμπορους να πωλούν τα προϊόντα τους ή να παράσχουν τις υπηρεσίες τους χωρίς να έρχονται σε φυσική επαφή με τους καταναλωτές και να μειώνεται τόσο το κόστος τους όσο και η επιρροή της τιμής από τον καταναλωτή. 32 Ένας άλλος ορισμός ο οποίος υπάρχει για το B2C ηλεκτρονικό εμπόριο είναι το επιχειρηματικό μοντέλο στο οποίο πωλητές, προϊόντα επιλέγονται και αξιολογούνται από τους χρήστες πελάτες ή από τους αναδόχους τους. Με βάση την αναγνωρισιμότητα των πληροφοριών τους τα μοντέλα διακρίνονται σε απλά και πολύπλοκα συστήματα. 33 Η παραπάνω διάκριση συστημάτων γίνεται ανάμεσα σε πολύπλοκα συστήματα ανατροφοδότησης πληροφοριών όπου ο χρήστης αξιολογεί και αξιολογείται μέσα από αυτά και τα απλά συστήματα στα οποία χρησιμοποιείται σαν πληροφορία και από τις δύο πλευρές η πληροφορία που προέρχεται αναλύοντας την θέση του κάθε χρήστη μέσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 34 Στο παρακάτω σχήμα βλέπουμε την ροή εργασιών του B2C ηλεκτρονικού εμπορίου E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 32 Sami I Mäkeläinen, (2006), From B2C to C2C e-commerce, Collaboration of autonomous business services. 33 Cho J, Kwon K, Park Y.,(2009), Q-rater: A collaborative reputation system based on source credibility theory. Expert Systems with Applications, 2009, 36(2P2): Pujol J M, SangÄuesa R, Delgado J. Extracting reputation in multi agent systems by means of social network topology. In Proc. the 1st International Joint Conference on Autonomous Agents and Multiagent Systems, Bologna, Italy, July 15-19,2002, pp (02/09/ :41) 21

22 Το ηλεκτρονικό εμπόριο μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών αποτελεί την περισσότερο διαδεδομένη μορφή αν και ο ρόλος των εμπορικών ιστοτόπων έχουν διαφοροποιηθούν από το παρελθόν. Στο παρελθόν οι συγκεκριμένες εμπορικές ιστοσελίδες στόχευαν κυρίως στη διαφήμιση των προϊόντων και υπηρεσιών τους μέσω των ηλεκτρονικών καταλόγων ούτως ώστε να προσελκύσουν πελάτες στα φυσικά καταστήματα τους. Σήμερα η κατάσταση είναι πάρα πολύ διαφορετική. Στα ηλεκτρονικά καταστήματα τους μπορείς να βρεις μια τεράστια ποικιλία από προϊόντα και υπηρεσίες. Ο καταναλωτής έχει την δυνατότητα να βλέπει, να επιλέγει και αν επιθυμεί με την βοήθεια ειδικών προγραμμάτων να δοκιμάζει προϊόντα και υπηρεσίες τα οποία με μεγάλη δυσκολία θα μπορούσε να βρει στον τόπο κατοικίας του, στη συνέχεια μπορεί να συγκρίνει τιμές και αν το θέλει να αγοράζει on-line το προϊόν ή την υπηρεσία την οποία επιθυμεί. Όλα αυτά είναι σημαντικά τόσο για τον καταναλωτή ο οποίος μπορεί να αγοράζει πιο φθηνά και χωρίς κόπο αυτά που 22

23 επιθυμεί όσο και για την επιχείρηση η οποία μπορεί να διαθέτει τα προϊόντα της και τις υπηρεσίες της χωρίς την διαμεσολάβηση των μεσαζόντων. 36 Από την άλλη πλευρά η ασφάλεια του καταναλωτή στο συγκεκριμένο είδος εμπορίου είναι πολύ σημαντικό θέμα για την ανάπτυξή του. Η εμπιστοσύνη είναι ένας καθοριστικός παράγοντας και αφορά τις πεποιθήσεις σχετικά με την ακεραιότητα, καλοσύνη, την ικανότητα και την προβλεψιμότητα των άλλων ανθρώπων. 37 Σύμφωνα με τον Lightener οι δραστηριότητες του B2C ηλεκτρονικού εμπορίου πρέπει να πραγματοποιούνται μέσω καλά σχεδιασμένων ιστοσελίδων δεδομένου ότι είναι το κύριο στοιχείο με το οποίο έρχονται σε επαφή οι πελάτες με τους πωλητές και προσδίδει κύρος σε αυτές. 38 Μια διάκριση η οποία υπάρχει σε αυτή την κατηγορία εμπορίου ανάλογα με τον τρόπο διάθεσης των προϊόντων της και υπηρεσιών της είναι ανάμεσα σε καθαρό ή άμεσο εμπόριο και στο έμμεσο. Το καθαρό ηλεκτρονικό εμπόριο αναφέρεται σε προϊόντα και υπηρεσίες που μπορούν να παραδοθούν άμεσα στους καταναλωτές δίχως την διαμεσολάβηση τρίτων όπως προϊόντα τα οποία έχουν ψηφιακή μορφή πχ λογισμικό, μουσική, βιβλία σε ψηφιακή μορφή και ψηφιακές υπηρεσίες. Αντίθετα το έμμεσο ηλεκτρονικό εμπόριο περιλαμβάνει προϊόντα και υπηρεσίες τα οποία συνήθως χρειάζονται την διαμεσολάβηση τρίτων για να παραδοθούν στους καταναλωτές όπως τρόφιμα και λουλούδια Consumer-to-Consumer (C2C) e-commerce Η κατηγορία αυτή αναφέρεται κυρίως σε συναλλαγές οι οποίες γίνονται αποκλειστικά ανάμεσα σε καταναλωτές. Γενικά αναφερόμαστε σε πωλήσεις 36 E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 37 Mayer, R.C., Davis, J. H. & Schoorman, F.D. (1995). An integration model of organizational trust. Academy of management review, (2003), pp Lightner, Nancy. J. (2004). Evaluating e-commerce functionality with a focus on customer Service. Communications of the ACM, Vol. 47 Issue 10, p.88, 5p; (AN ). 39 E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 23

24 οι οποίες γίνονται άμεσα από καταναλωτές σε καταναλωτές όπως πωλήσεις σε αυτοκίνητα περιουσιακά στοιχεία κλπ. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της κατηγορίας είναι το e-bay. Μέσα από αυτή την πλατφόρμα μπορεί ο κάθε ένας να δημοπρατήσει το προϊόν το οποίο θέλει να πωλήσει και αγοραστές μπορούν να βρουν τα προϊόντα τα οποία επιθυμούν σε πολύ χαμηλότερες τιμές σε ορισμένες περιπτώσεις. Το e-bay χρησιμοποιείται από εκατομμύρια άτομα ετησίως και η πορεία του είναι συνεχώς ανοδική. Έχει ανοίξει σε πολλές ιστοσελίδες το δρόμο για να δημοπρατούν επιτρέποντας σε ιδιώτες να βγάζουν σε πλειστηριασμούς προσωπικά τους προϊόντα. Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το C2C ηλεκτρονικό εμπόριο με την παραδοσιακή του μορφή περιλαμβάνει στην ουσία δημοπρασίες μεταξύ των καταναλωτών με την βοήθεια μιας πλατφόρμας ηλεκτρονικής. Αυτό όμως έχει μειονεκτήματα γιατί πολλοί από τους καταναλωτές δεν τους συμφέρει να κάνουν δημοπρασία στα προϊόντα τους λόγω του ότι πρέπει να τα μεταφέρουν στο σημείο πώλησης και από την πλευρά τους οι αγοραστές θα έπρεπε να μεταφέρουν τα χρήματα τους στο φυσικό χώρο αγοραπωλησίας πράγμα που τους επιφορτίζει με υψηλότερο κόστος χρόνου και κόπου. Επίσης θα πρέπει να υπάρχει και χώρος φύλαξης των δημοπρατούμενων προϊόντων γεγονός που προσθέτει κόστος στην ίδια διαδικασία. Το e-bay έχει απλοποίηση πολύ αυτή την διαδικασία αφού όλες οι παραπάνω διαδικασίες γίνονται μέσα στην πλατφόρμα του με μεγαλύτερη ευκολία και με χαμηλότερο κόστος. Πάλι όμως δεν αρέσει σε αρκετούς καταναλωτές αυτή η διαδικασία της δημοπρασίας και για αυτό το λόγο έχουν δημιουργηθεί πλατφόρμες με βάση τις οποίες μπορούν να γίνονται αγοραπωλησίες απευθείας από καταναλωτή σε καταναλωτή σε προκαθορισμένες τιμές. Παράδειγμα μιας τέτοιας πλατφόρμας είναι η εταιρεία Half.com η οποία θα πρέπει να σημειωθεί ότι είναι θυγατρική της εταιρείας e-bay. Μια υποκατηγορία στην ουσία του C2C ηλεκτρονικού εμπορίου αποτελεί το consumer to business e-commerce στην οποία οι ιδιώτες οι ίδιοι πωλούν προϊόντα και υπηρεσίες στις επιχειρήσεις ή αναζητούν με αυτό τον τρόπο επιχειρήσεις οι οποίες αναζητούν ανάλογα προϊόντα ή υπηρεσίες. Συνήθως σε αυτή την κατηγορία πωλούνται ή ανταλλάσσονται μεταχειρισμένα αντικείμενα τα οποία μπορεί να είναι αυτοκίνητα, μηχανές, βιβλία, διάφορα 24

25 συλλεκτικά αντικείμενα, οικιακά είδη κ.λπ. Επίσης θα πρέπει να αναφερθούμε και στο peer to peer e-commerce με βάση το οποίο οι αγοραστές και οι πωλητές μπορούν να συναλλάσουν διάφορα αρχεία σε ηλεκτρονική μορφή και υπολογιστικούς πόρους χωρίς την διαμεσολάβηση κάποιου κοινού κεντρικού web server. Εδώ όμως θα πρέπει να πούμε ότι υπάρχει κάποιος ισχυρός server μεγάλης επιχείρησης ο οποίος είναι αρωγός σε αυτή την επικοινωνία. Τέλος ένας τύπος ηλεκτρονικού εμπορίου ο οποίος αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια είναι το m-commerce στο οποίο όλοι οι παραπάνω τύποι ηλεκτρονικού εμπορίου μπορούν να γίνουν μέσα από το κινητό τηλέφωνο ή ασύρματη συσκευή η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υπολογιστής και μπορεί να έχει άμεση δυνατότητα πρόσβασης στον παγκόσμιο ιστό B2B e-commerce 3.1 Business-to-Business (B2B) e-commerce. To B2B ηλεκτρονικό εμπόριο στο οποίο επιχειρήσεις πωλούν προϊόντα και υπηρεσίες σε άλλες επιχειρήσεις έχει μέγεθος εργασιών 10 φορές μεγαλύτερο από το B2C ηλεκτρονικό εμπόριο παρ όλο που οι περισσότεροι εστιάζουν στο τελευταίο. Υπολογίζεται ότι τα έσοδα από όλους τους τύπους B2B ηλεκτρονικού εμπορίου στις Η.Π.Α. είναι περίπου 4,12 τρισεκατομμύρια δολάρια το 2012 σε σύγκριση με τα 362 δισεκατομμύρια δολάρια που έχουν ως έσοδα όλοι οι τύποι B2C ηλεκτρονικού εμπορίου για το ίδιο έτος. Πριν την δημιουργία του παγκόσμιου ιστού οι συναλλαγές business to business αναφέρονταν απλά ως εμπόριο ή διαδικασία προμηθειών. Σήμερα χρησιμοποιούμε τον όρο B2B ηλεκτρονικό εμπόριο για να περιγράψει όλους 40 Εισαγωγή στις νέες τεχνολογίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο,( 2008), Ελευθέριος Παπαθανασίου, Επιχειρησιακό πρόγραμμα εκπαίδευσης και αρχικής επαγγελματικής κατάρτισης. 25

26 τους τύπους συναλλαγών και ενδοεπιχειρησιακού εμπορίου οι οποίες γίνονται μέσα στα πλαίσια των επιχειρήσεων. 41 H Β2Β ηλεκτρονική αγορά αφορά τις παρακάτω δραστηριότητες: 1. Η επιχειρήσεις μπορούν να αναζητήσουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που επιθυμούν χρησιμοποιώντας τους ηλεκτρονικούς καταλόγους και αναζητώντας τα χρησιμοποιώντας το όνομα της επιχείρησης, του ονόματος του προμηθευτή κλπ. 2. Η αγορά προϊόντων ή υπηρεσιών και η πώληση των προμηθειών των επιχειρήσεων μπορεί να γίνουν μέσω δημοπρασιών. 3. Δραστηριότητες όπως υπηρεσίες προώθησης των προϊόντων και υπηρεσιών στην αγορά και άλλες παρόμοιες δραστηριότητες. 4. Υπηρεσίες που έχουν σχέση με τον εφοδιασμό της επιχείρησης και χρηματοοικονομικές υπηρεσίες. 5. Όλες οι παραπάνω δραστηριότητες μπορούν να καταγραφούν εύκολα από τα τμήματα οικονομικών και διοίκησης που διαθέτει κάθε επιχείρηση. 42 Αυτός ο ορισμός του B2B ηλεκτρονικού εμπορίου δεν περιλαμβάνει συναλλαγές οι οποίες λαμβάνουν χώρα μέσα στα πλαίσια μιας ατομικής επιχείρησης. Για παράδειγμα η μεταφορά αγαθών και υπηρεσιών από την μια θυγατρική στην άλλη ή την χρησιμοποίηση του ιδιωτικού intranet από την διοίκηση της επιχείρησης για τις συναλλαγές της. Χρησιμοποιούμε τον όρο B2B ηλεκτρονικό εμπόριο για να περιγράψουμε συγκεκριμένα το μέρος των B2B συναλλαγών το οποίο γίνεται μέσω αποκλειστικά του internet. Η ηλεκτρονική πλατφόρμα η οποία συνδέει τις επιχειρήσεις παραγωγής προϊόντων και υπηρεσιών ονομάζεται αλυσίδα προμηθειών( supply chains).h αλυσίδα προμηθειών είναι ένα περίπλοκο σύστημα το οποίο αποτελείται από οργανισμούς, ανθρώπους, επιχειρηματικές πρακτικές, τεχνολογία και πληροφορίες, τα οποία χρειάζεται να συνδυαστούν με τον σωστό τρόπο για 41 E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 42 Elliot Bendoly, Frederick Kaefer,(2004), Business technology complementarities: impacts of the presence and strategic timing of ERP on B2B e-commerce technology efficiencies, Elsevier Science (2004) 26

27 να επιτύχουν μια πιο αποτελεσματική παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών μέσω διαδικτύου από τις επιχειρήσεις που εμπλέκονται (Global Supply Chain Forum 2012). Σήμερα η αλυσίδα προμηθειών είναι πολύ διαδεδομένη και υπάρχει τόσο σε παγκόσμιο επίπεδο όσο και σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο Η εξέλιξη του B2B ηλεκτρονικού εμπορίου. Το B2B ηλεκτρονικό εμπόριο έχει αναπτυχθεί τα τελευταία 35 χρόνια και έχει περάσει μέσα από πολλά τεχνολογικά στάδια. Το πρώτο βήμα της ανάπτυξης του B2Β ηλεκτρονικού εμπορίου έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1970 και ήταν ένα σύστημα εισόδου αυτοματοποιημένων εντολών το οποίο ενέπλεκε την χρήση ενός τηλεφωνικού μόντεμ για να στέλνει ψηφιακές εντολές σε εταιρείες παραγωγής φαρμάκων όπως η Baxter Healthcare.H Baxter σαν διαφορετικός από τους άλλους προμηθευτής νοσοκομείων τοποθέτησε τηλεφωνικά μόντεμ σε κάθε γραφείο πελάτη της για να αυτοματοποίηση την διαδικασία παραγγελιών και για να δημιουργήσει μια βάση δεδομένων η οποία υπολόγιζε τις παραγγελίες οι οποίες επαναλαμβανόταν ανά τακτά χρονικά διαστήματα από τους πελάτες τους και με αυτό τον τρόπο διευκόλυναν την διαδικασία των παραγγελιών και απότρεπαν τους πελάτες τους να απευθυνθούν προς τους ανταγωνιστές τους για να ανανεώσουν τις παραγγελίες τους. Τα παλαιότερης τεχνολογίας μηχανήματα αντικαταστήθηκαν από προσωπικούς υπολογιστές οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ιδιωτικά δίκτυα την δεκαετία του 1980 και από το internet και την πρόσβαση σε ηλεκτρονικούς online καταλόγους στα τέλη της δεκαετίας του Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1970 ένα νέο μοντέλο επικοινωνίας μεταξύ υπολογιστών το οποίο ονομάστηκε ΕDI (electronic data interchange) ανακαλύφθηκε. ΤΟ EDI είναι ένα σύστημα επικοινωνίας με βάση το οποίο μοιράζονται οι επιχειρήσεις αρχεία όπως τιμολόγια, εντολές αγοράς, φορτωτικές, SKUs και παρόμοιες πληροφορίες μεταξύ των μικρών επιχειρήσεων. Στην πραγματικότητα όμως αυτό που έγινε είναι ότι όλες οι μεγάλες βιομηχανίες απέκτησαν ένα σύστημα EDI και οι μεγάλες βιομηχανίες διακινούσαν ένα μεγάλο όγκο εγγράφων μέσω αυτού του 43 E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 27

28 συστήματος. Το σύστημα αυτό χρησιμοποιήθηκε γενικά και σε μονοπωλιακές αγορές οι οποίες προμηθεύουν και προμηθεύονται από μια μόνο βιομηχανία. Οι ηλεκτρονικές βιτρίνες (electronic storefronts) ανακαλύφθηκαν στα μέσα του 1990 μαζί με την εμπορευματοποίηση του ιντερνέτ. Η Β2Β ηλεκτρονικές βιτρίνες είναι πιθανώς η απλούστερη και πιο εύκολη μορφή Β2Β ηλεκτρονικού εμπορίου και αυτό γιατί είναι απλά online κατάλογοι από προϊόντα τα οποία είναι διαθέσιμα στο κοινό από ένα και μοναδικό προμηθευτή, παρόμοιο με το B2C εμπόριο της λιανικής αγοράς. Οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι είναι φυσικοί απόγονοι του συστήματος EDI αλλά διαφέρουν σε δυο βασικά σημεία : 1) είναι πολύ λιγότερο ακριβό και αναφέρεται σε ένα παγκοσμιοποιημένο δίκτυο το οποίο αποτελείται από πολλούς προσωπικούς υπολογιστές.2) οι ηλεκτρονικές βιτρίνες τείνουν να εξυπηρετούν τις οριζόντιες αγορές στις οποίες προσφέρονται προϊόντα από μια ευρεία ποικιλία βιομηχανιών. Ωστόσο οι ηλεκτρονικές βιτρίνες ανακαλύφθηκαν πριν τις διαδικτυακές αγορές αλλά σήμερα συνήθως αντιμετωπίζονται ως ένα κομμάτι αυτών. Οι διαδικτυακές αγορές (Net marketplaces) ανακαλύφθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 σαν φυσική εξέλιξη και απόγονος των ηλεκτρονικών βιτρινών που αναφερθήκαμε προηγουμένως. Υπάρχουν πολλοί τύποι διαδικτυακών αγορών αλλά ο βασικότερος τύπος είναι αυτός ο οποίος περιλαμβάνει εκατοντάδες χιλιάδες από προμηθευτές ο καθένας έχει ηλεκτρονικούς καταλόγους και χιλιάδες από επιχειρήσεις οι οποίες προσφέρουν το προϊόν τους-σε ένα μόνο διαδικτυακό περιβάλλον το οποίο συνδέεται με τις μεταφορές για την προώθηση των προϊόντων τους. Το σύστημα διαδικτυακού εμπορίου ορίζει τις τιμές των προϊόντων που προσφέρει σε τέσσερις διαστάσεις :κατάλογοι σταθερών τιμών,περισσότερο δυναμικές τιμές όπως διαπραγματεύσεις, δημοπρασίες, προσφορά/ζήτηση.οι διαδικτυακές αγορές κερδίζουν χρήματα από διάφορες πλευρές όπως έξοδα μεταφοράς, έξοδα εγγραφής, έξοδα από υπηρεσίες που προσφέρουν, έσοδα από λογισμικό, έσοδα από διαφήμιση και μάρκετινγκ, και πωλήσεις δεδομένων και πληροφοριών. Ωστόσο οι διαδικτυακές αγορές είναι προκατειλημμένες όσον αφορά προμηθευτές οι οποίοι μπορούν να αποκαλύψουν τις τιμές και τους όρους σε άλλους ανταγωνιστές στο διαδικτυακό εμπόριο. 28

29 Τα ιδιωτικά βιομηχανικά δίκτυα (Private industrial networks) ανακαλύφθηκαν επίσης στα τέλη της δεκαετίας του 1990 σαν επέκταση των EDI συστημάτων και των υπαρχόντων συστημάτων μεταξύ μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων και των καθιερωμένων προμηθευτών τους. Τα ιδιωτικά βιομηχανικά δίκτυα είναι διαδικτυακά περιβάλλοντα επικοινωνίας τα οποία εκτείνονται πολύ πιο πέρα από τους προμηθευτές και περιλαμβάνουν αποδοτικές αλυσίδες προμηθειών και ένα πραγματικό εμπόριο συνεργασιών. Αυτά τα συστήματα είναι κατασκευασμένα για να βελτιώσουν το κόστος και την ευλυγισία των μεγάλων βιομηχανικών επιχειρήσεων. Αυτά τα συστήματα αποτελούν τα κυρίαρχα συστήματα του Β2Β μάρκετινγκ και αυτά συνεχίζουν σε ένα πολύ ευοίωνο περιβάλλον. Αλλά ποια είναι τα δομικά στοιχεία ενός Β2Β εμπορίου; Παρακάτω αναφέρονται σε συντομία ορισμένα από τα βασικότερα από αυτά Δομικά στοιχεία Τα σημαντικότερα δομικά στοιχεία για το Β2Β εμπόριο είναι τα εξής: Ηλεκτρονικός διανομέας ( E-distributor) Οι ηλεκτρονικοί διανομείς είναι επιχειρήσεις οι οποίες προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες σε επιχειρήσεις. Ένα παράδειγμα τέτοιας επιχείρησης είναι η W.W.Grainger η οποία είναι ο μεγαλύτερος διανομέας προμηθειών συντήρησης και επισκευής. Οι ηλεκτρονικοί διανομείς είναι συνήθως μεμονωμένες επιχειρήσεις οι οποίες εξυπηρετούν πολλούς πελάτες. Για τους ηλεκτρονικούς διανομείς όσο περισσότερα προϊόντα και υπηρεσίες μια επιχείρηση έχει διαθέσιμα στο site της τόσο πιο ελκυστικό είναι το site αυτό στους καταναλωτές. Ένα κατάστημα στο οποίο μπορείς να βρεις τα πάντα μέσα είναι πιο ελκυστικό για τους καταναλωτές από ότι να ψάχνει τα προϊόντα που έχει ανάγκη σε πολλά καταστήματα. 44 E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 29

30 Ηλεκτρονικός προμηθευτής (E-procurement) O ηλεκτρονικός προμηθευτής είναι μια επιχείρηση η οποία προμηθεύει τις άλλες με προϊόντα και υπηρεσίες και τους δίνει την δυνατότητα πρόσβασης σε πλατφόρμες διαδικτυακής αγοράς. Τέτοιες εταιρείες όπως είναι η Ariba έχουν δημιουργήσει λογισμικά τα οποία βοηθούν μεγάλες επιχειρήσεις να οργανώσουν τις διαδικασίες προμηθειών δημιουργώντας μικρές πλατφόρμες αγορών για κάθε μια από αυτές. Στην ουσία δίνουν τις πλατφόρμες για να εκθέσουν τα προϊόντα οι επιχειρήσεις. Παρόχους υπηρεσιών Β2Β marketing (B2B service providers) O πάροχος υπηρεσιών Β2Β μάρκετινγκ κερδίζει χρήματα από τις δαπάνες για μεταφορές, δαπάνες οι οποίες βασίζονται σε ένα μεγάλο αριθμό εργασιών για την συντήρηση των πλατφόρμων ή ετήσια έσοδα εγγραφών. Διαθέτουν στις συναλλασσόμενες επιχειρήσεις ένα εκλεπτυσμένο σετ από πηγές και εργαλεία διοίκησης αλυσίδας προμηθειών η οποία επιτρέπει στις επιχειρήσεις να μειώσουν το κόστος αυτής της αλυσίδας προμηθειών. Στον κόσμο των λογισμικών επιχειρήσεις όπως η Ariba ορισμένες φορές καλούνται πάροχοι υπηρεσιών διαδικτύου (ASPs ) και είναι ικανοί να προσφέρουν στις επιχειρήσεις λιγότερο κόστος στα λογισμικά τους εκμεταλλευόμενες τις οικονομίες κλίμακας. Συναλλαγές Μια συναλλαγή είναι μια ανεξάρτητη ηλεκτρονική πράξη όπου εκατοντάδες προμηθευτές συναντούν ένα μικρότερο αριθμό από μια ευρεία γκάμα συναλλασσόμενων. Οι συναλλαγές ανήκουν σε ανεξάρτητες, συνήθως επιχειρηματικές εκκινήσεις επιχειρήσεων, η δραστηριότητα των οποίων δημιουργεί μια αγορά, και παράγουν έσοδα από τη χρέωση προμήθειας ή τέλους με βάση το μέγεθος των συναλλαγών που πραγματοποιούνται μεταξύ των συναλλασσομένων μερών. Εξυπηρετούν συνήθως μία κάθετη βιομηχανία, όπως ο χάλυβας, πολυμερή, ή αλουμίνιο, και επικεντρώνεται στην ανταλλαγή άμεσων εισροών για την παραγωγή και τις βραχυπρόθεσμες συμβάσεις ή την αγορά συγκεκριμένων σημείων στην αγορά. Για τους αγοραστές, οι B2B 30

31 ανταλλαγές καθιστούν δυνατή τη συγκέντρωση πληροφοριών, τον έλεγχο προμηθευτών, την συλλογή τιμών, και τους κρατά ενήμερους για τις τελευταίες εκδηλώσεις, όλα σε ένα πλαίσιο. Οι πωλητές, από την άλλη πλευρά, επωφελούνται από τη διευρυμένη πρόσβαση για τους αγοραστές. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των πωλητών και αγοραστών, και η μείωση του κόστους των πωλήσεων τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να επιτευχθεί μια πώληση. Η κάθε περίπτωση, η ταχύτητα και ο όγκος των συναλλαγών συνοπτικά αναφέρονται ως ρευστότητα της αγοράς. Κοινοπραξίες του κλάδου (Industry Consortia) Οι κοινοπραξίες κλάδου είναι βιομηχανικής ιδιοκτησίας κάθετες αγορές που εξυπηρετούν συγκεκριμένες βιομηχανίες, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, χημικά, ή υλοτομία. Αντίθετα οι οριζόντιες αγορές πωλούν συγκεκριμένα προϊόντα και υπηρεσίες σε ένα ευρύ φάσμα εταιρειών. Οι κατακόρυφες αγορές παρέχουν σε ένα μικρότερο αριθμό εταιρειών με προϊόντα και υπηρεσίες που παρουσιάζουν ειδικό ενδιαφέρον για τη βιομηχανία τους, ενώ οι οριζόντιες αγορές παρέχουν οι εταιρείες σε διάφορες βιομηχανίες με έναν συγκεκριμένο τύπο προϊόντων και υπηρεσιών, όπως αυτές που σχετίζονται με το μάρκετινγκ, οικονομικές ή υπηρεσίες πληροφορικής. Networks) Ιδιωτικά βιομηχανικά δίκτυα (Private Industrial Τα Ιδιωτικά βιομηχανικά δίκτυα αποτελούν περίπου το 75% του συνόλου των δαπανών B2B από τις μεγάλες επιχειρήσεις και υπερβαίνουν κατά πολύ τις δαπάνες για όλες τις μορφές της διαδικτυακής αγορές. Ένα ιδιωτικό βιομηχανικό δίκτυο (μερικές φορές αναφέρεται ως ιδιωτική ανταλλαγή ή FTX) είναι ένα ψηφιακό δίκτυο (συχνά αλλά όχι πάντα βασισμένο στο ιντερνέτ ) με σκοπό τον συντονισμό της ροής των επικοινωνιών μεταξύ των επιχειρήσεων. Το δίκτυο ανήκει σε μια ενιαία μεγάλη επιχείρηση προμήθειας. Η συμμετοχή είναι μόνο με πρόσκληση σε αξιόπιστους μακροπρόθεσμους προμηθευτές των άμεσων εισροών. Τα δίκτυα αυτά συνήθως εξελίσσονται εκτός ιδίων πόρων επιχειρηματικού σχεδιασμού μιας επιχείρησης (ERP) σύστημα, και είναι μια προσπάθεια να συμπεριληφθούν βασικοί προμηθευτές σε δικής τους απόφασης επιχειρηματική δραστηριότητα. 31

32 Αυτά είναι τα βασικά στοιχεία του B2B e-commerce και οι ορισμοί τους Μέσα κοινωνικής δικτύωσης (Social Media) 4.1 Τι είναι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης; Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναφέρονται στο μέσο των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των ανθρώπων που δημιουργούν, μοιράζονται και ανταλλάσσουν πληροφορίες και ιδέες σε εικονικές κοινότητες και δίκτυα. 46 Οι Andrew Kaplan και Michael Haenlein ορίζουν τα social media ως «μια ομάδα βασισμένων στο ιντερνέτ εφαρμογών που χτίζονται σχετικά με τις ιδεολογικές και τεχνολογικές βάσεις της Web 2.0, και που επιτρέπουν τη δημιουργία και την ανταλλαγή γενικού περιεχομένου πληροφοριών». 47 Επιπλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εξαρτώνται από τα κινητά και webbased τεχνολογίες για τη δημιουργία άκρως διαδραστικών πλατφόρμων μέσω των οποίων τα άτομα και κοινότητες, συν-δημιουργούν, συζητήσουν, και τροποποιούν ένα γενικού περιεχομένου πληροφορίες. Εισάγει ουσιαστικές και διάχυτες αλλαγές στην επικοινωνία μεταξύ οργανισμών, κοινοτήτων, και ατόμων. 48 Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαφοροποιούνται από τα παραδοσιακά / βιομηχανικά μέσα 49 σε πολλές πτυχές, όπως η ποιότητα, τη συχνότητα, τη χρηστικότητα, την αμεσότητα και τη μονιμότητα. 50 Υπάρχουν πολλές επιπτώσεις που απορρέουν από τη χρήση του διαδικτύου. Σύμφωνα με τη Nielsen, οι χρήστες του Διαδικτύου εξακολουθούν να περνούν περισσότερο χρόνο με τις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης από κάθε άλλο είδος του site. Την ίδια στιγμή, ο συνολικός χρόνος που δαπανάται για τα μέσα κοινωνικής 45 E-Commerce: Business, Technology, and Society 2009, Fifth Edition, by Kenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Copyright 2009 bykenneth C. Laudon and Carol Guercio Traver. Published by Prentice Hall, a division of Pearson Education, Inc 46 Ahlqvist, Toni; Bäck, A., Halonen, M., Heinonen, S (2008). "Social media road maps exploring the futures triggered by social media". VTT Tiedotteita - Valtion Teknillinen Tutkimuskeskus (2454) 47 Kaplan Andreas M., Haenlein Michael (2010). "Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media". Business Horizons. p H. Kietzmann, Jan; Kristopher Hermkens (2011). "Social media? Get serious! Understanding the functional building blocks of social media". Business Horizons 54: Agichtein, Eugene; Carlos Castillo. Debora Donato, Aristides Gionis, Gilad Mishne (2008). "Finding high-quality content in social media". WSDM'08 - Proceedings of the 2008 International Conference on Web Search and Data Mining: Nigel Morgan; Graham Jones; Ant Hodges.(2012). "Social Media". The Complete Guide to Social Media From The Social Media Guys. Retrieved 12 December

33 δικτύωσης στις ΗΠΑ σε PC και φορητές συσκευές αυξήθηκαν κατά 37 τοις εκατό σε 121 δισεκατομμύρια λεπτά τον Ιούλιο του 2012 σε σύγκριση με εκατομμύρια λεπτά τον Ιούλιο του Για συνεισφέρουν στο περιεχόμενο, τα οφέλη της συμμετέχουν σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν προχωρήσει πέρα από την απλή κοινωνική κατανομή για την οικοδόμηση φήμης και φέρνει ευκαιρίες σταδιοδρομίας και εισόδημα. Μεγάλο μέρος της κριτικής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι τα περισσότερα sites δεν επιτρέπουν τη μεταφορά πληροφοριών από το ένα στο άλλο, τα ζητήματα αξιοπιστίας των πληροφοριών, τη συγκέντρωση, την ιδιοκτησία του περιεχομένου των μέσων, και η σημασία των αλληλεπιδράσεων που δημιουργούνται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, υπάρχει επίσης το επιχείρημα ότι τα social media έχουν θετικά αποτελέσματα, όπως επιτρέπεται ο εκδημοκρατισμός του Διαδικτύου 52, ενώ επίσης επιτρέπεται στα άτομα να διαφημίσουν τον εαυτό τους και τις φιλίες τους. 53 Επίσης λόγω της αύξησης των ιστοσελίδων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, φαίνεται να υπάρχει μια θετική συσχέτιση μεταξύ της χρήσης των μέσων αυτών με την παρενόχληση στον κυβερνοχώρο, online sex, και τη μείωση των πρόσωπο με πρόσωπο αλληλεπιδράσεων. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να εκθέσουν τα παιδιά σε εικόνες αλκοόλ, καπνού, και σεξουαλικών συμπεριφορών. 54 Το Geocities, που δημιουργήθηκε το 1994, ήταν μία από τις πρώτες ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης. Η ιδέα ήταν για τους χρήστες να δημιουργήσουν τις δικές τους ιστοσελίδες, που κατηγοριοποιούνται σε έξι "πόλεις", που ήταν γνωστές για ορισμένα χαρακτηριστικά και το σύστημα χαρακτηριζόταν από μεγαλύτερη ασφάλεια Κατηγορίες των social media 51 Tang, Qian; Gu, Bin; Whinston, Andrew B. (2012). "Content Contribution for Revenue Sharing and Reputation in Social Media: A Dynamic Structural Model". Journal of Management Information Systems 29: Kaplan Andreas M., Haenlein Michael (2010). "Users of the world, unite! The challenges and opportunities of social media". Business Horizons. p Wellman, Barry (2012). Networked: The New Social Operating System. MIT. ISBN Ray, Munni. "Effect of Electronic Media on Children". Springer-Verlag. Retrieved 4 February (20/08/ :06) 33

34 Στη συγκεκριμένη ενότητα θα δούμε ποιες είναι οι βασικές κατηγορίες των social media. To βασικότερο μέσο είναι το facebook αφού το 2012 έχει αποκτήσει περίπου 800 εκατομμύρια χρήστες και αν ανοίξει η Κίνα τα διαδικτυακά της σύνορα τότε θα έχουμε ένα σημαντικό γεγονός. Το facebook είναι με διαφορά το πιο δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο σε όλο τον κόσμο, ωστόσο οι χρήστες χρησιμοποιούν συνήθως πάνω από μία κοινωνική πλατφόρμα. Η επικέντρωση κυρίως στο facebook ενέχει τον κίνδυνο προσοχής μόνο μίας μικρής πλειοψηφίας. Στο επίκεντρο βρίσκεται το facebook και το ολοκληρωμένο πλέον πακέτο υπηρεσιών της Google, ενώ ακολουθεί το Twitter, έτσι διαμορφώνεται η εξέλιξη των κοινωνικών μέσων. Ο Frédéric Cavazza* έχει κάνει μια κατηγοριοποίηση όλων των κοινωνικών δικτύων παγκοσμίως για το 2011, όπου στο επίκεντρο βρίσκονται facebook και Google, ενώ γύρω γύρω όλα τα άλλα Social Media χωρισμένα σε 7 κύριες κατηγορίες, που κατά τους δείκτες του ρολογιού είναι: 34

35 1. Δημοσιεύσεις (Publish). Σε αυτή την κατηγορία έχουμε πλατφόρμες blog (WordPress, Typepad, Blogger, Overblog), mircoblog (Twitter), wikis (Wikipedia, Wikia, WetPaint) και υπηρεσίες social streaming (FriendFeed, Tumblr, Posterous). 2. Διαμοιρασμός (Share). Εδώ έχουμε media υπηρεσίες που επιτρέπουν τον διαμοιρασμό video (YouTube, Vimeo, Dailymotion), άλμπουμ για φωτογραφίες (Flickr, Picasa, Instagram), μουσικής (Spotify, Last, ilike, Deezer) ή αρχείων (SlideShare, Scribb). 3. Συζητήσεις (Discuss). Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα forums (PhpBB, bbpress, Phorum, 4Chan, Gravity), τα εργαλεία κοινωνικής αναζήτησης (Quora, Aardvark, Mahalo), και τα συστήματα διαχείρισης σχολίων (IntenseDebate, Cocomment, Disqus, JS-Kit, Backtype). 4. Εμπόριο (Commerce). Εδώ έχει κατηγοριοποιήσει λύσεις για costumers reviews, εργαλεία collaborative feedbacks (UserVoice, GetSatisfaction), Facebook-shopping εργαλεία (ShopTab, Boosket), κοινότητες συστάσεων (Polyvore, StyleHyve, Weardrobe, Hunch), co-shopping εργαλεία (Look n Be), και site με κουπόνια ανά περιοχή (Groupon, LivingSocial). 5. Τοποθεσία (Location). Εδώ βρίσκονται κοινωνικές πλατφόρμες τοποθεσίας (Foursquare, Gowalla, MyTown, Facebook Places, Google Places), κινητά κοινωνικά δίκτυα (Mig33,MocoSpace), τοπικά κοινωνικά δίκτυα (Loopt, Whrrl), και τα events sharing (Upcoming, Plancast, Zvents, Eventful, Socializr). 6. Δίκτυο (Network). Με τα «παραδοσιακά» κοινωνικά δίκτυα (Facebook, MySpace, Hi5, Orkut, Tagged), τα προσωπικά κοινωνικά δίκτυα (MyYearBook, MyLife, CopainsDavant, Badoo), και τα εργαλεία δημιουργίας κοινωνικών δικτύων (Ning, KickApps). 7. Παιχνίδια (Games). Σε αυτή την κατηγορία υπάρχουν οι παίχτες που παίζουν παραδοσιακά παιχνίδια (Kongregate, Pogo, PopCap, PlayFirst), αλλά και νεοεισαχθέντες από τα κοινωνικά παιχνίδια (Zynga, Playfish, Playdom, 35

36 SGN), όπως και από παιχνίδια για κινητά (ngmoco, OpenFeint) και από εικονικούς κόσμους (Club Penguin, Habbo, Poptropica) Διάκριση από τα άλλα μέσα Οι E-commerce επιχειρήσεις μπορεί να αναφέρονται από τα social media ως τα CGM. Ένα κοινό νήμα που διατρέχει όλους τους ορισμούς των social media είναι μια ανάμειξη της τεχνολογίας και της κοινωνικής αλληλεπίδρασης για την συν-δημιουργία αξίας. Οι άνθρωποι λαμβάνουν πληροφορίες, εκπαίδευση, ειδήσεις, και άλλα δεδομένα από ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα ενημέρωσης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκτείνονται από τις βιομηχανικά ή παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης όπως οι εφημερίδες, η τηλεόραση και ο κινηματογράφος, όπου είναι συγκριτικά φθηνά και προσιτά. Τα βιομηχανικά media γενικά απαιτούν σημαντικούς πόρους για τη δημοσίευση πληροφοριών, όπως στις περισσότερες περιπτώσεις, τα άρθρα που περνά μέσα από πολλές αναθεωρήσεις πριν από τη δημοσίευση. Ένα κοινό χαρακτηριστικό των δύο, κοινωνικών και παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης είναι η δυνατότητα να φτάσουν σε μικρά ή μεγάλα ακροατήρια. Για παράδειγμα, είτε μια θέση blog ή μια τηλεοπτική εκπομπή μπορεί να φτάσει κάποιος άνθρωπος ή και εκατομμύρια ανθρώπων. Μερικές από τις ιδιότητες που βοηθούν να περιγραφούν οι διαφορές μεταξύ των κοινωνικών και παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης είναι 57 : 1. Ποιότητα: Στη βιομηχανική (παραδοσιακά) δημοσίευση η μεσολάβηση από έναν εκδότη, και το τυπικό φάσμα της ποιότητας είναι σημαντικά μικρότερη από ό, τι στη θέση, στις αδιαμεσολάβητες αγορές. Η κύρια πρόκληση από το περιεχόμενο σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι το γεγονός ότι η κατανομή της ποιότητας έχει μεγάλη %CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%AF%CE%B7%CF%83%CE%B7- %CF%84%CF%89%CE%BD-social-media/ (19/08/ :13) 57 Nigel Morgan; Graham Jones; (2012)Ant Hodges. "Social Media". The Complete Guide to Social Media From The Social Media Guys. Retrieved 12 December

37 διακύμανση: από υψηλής ποιότητας στοιχεία σε χαμηλής ποιότητας, μερικές φορές καταχρηστικό περιεχόμενο Συγκέντρωση: Τόσο η βιομηχανική όσο και κοινωνικές τεχνολογίες μέσων μαζικής ενημέρωσης παρέχουν την κλίμακα και είναι ικανές να επιτύχουν ένα παγκόσμιο ακροατήριο. Τα παραδοσιακά μέσα ενημέρωσης, ωστόσο, συνήθως χρησιμοποιούν ένα συγκεντρωτικό πλαίσιο για την οργάνωση, την παραγωγή και τη διάδοση, ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι από τη φύση τους πιο αποκεντρωμένα, λιγότερο ιεραρχικά και διακρίνονται από πολλαπλά σημεία της παραγωγής και της χρησιμότητας. 3. Συχνότητα: Ο αριθμός των φορών που μια διαφήμιση εμφανίζεται στις πλατφόρμες των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης. 4. Προσβασιμότητα: Τα μέσα παραγωγής παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης είναι συνήθως της κυβέρνησης και έχουν εταιρική (ιδιοκτησία) τα εργαλεία των κοινωνικών μέσων είναι γενικά διαθέσιμα στο κοινό, με μικρό ή καθόλου κόστος. 5. Ευχρηστία: Η παραδοσιακή παραγωγή των μέσων ενημέρωσης συνήθως απαιτεί εξειδικευμένες δεξιότητες και την κατάρτιση. Αντίθετα, τα περισσότερα κοινωνικά μέσα παραγωγής απαιτούν μόνο μέτρια επανερμηνεία των υφιστάμενων δεξιοτήτων. Θεωρητικά, ο καθένας με πρόσβαση σε αυτά μπορεί να λειτουργεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 6. Αμεσότητα:. Η χρονική υστέρηση μεταξύ των επικοινωνιών που παράγονται από τα παραδοσιακά media μπορεί να είναι μακρά (ημέρες, εβδομάδες ή ακόμη και μήνες) σε σύγκριση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (η οποία μπορεί να είναι σε θέση να δώσει σχεδόν στιγμιαίες απαντήσεις) 7. Μονιμότητα: Τα παραδοσιακά ΜΜΕ, από τη στιγμή που δημιουργήθηκαν, δεν μπορεί να αλλάξουν (μια φορά το άρθρο του περιοδικού τυπώνεται και διανέμεται, οι αλλαγές δεν μπορούν να 58 Agichtein, Eugene; Carlos Castillo. Debora Donato, Aristides Gionis, Gilad Mishne (2008). "Finding high-quality content in social media". WSDM'08 - Proceedings of the 2008 International Conference on Web Search and Data Mining:

38 γίνουν με το ίδιο άρθρο), ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να αλλάξουν σχεδόν ακαριαία από τα σχόλια ή την επεξεργασία. 59 Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν ένα υβρίδιο των παραδοσιακών και των κοινωνικών μέσων μαζικής ενημέρωσης. Αν και ανήκουν στην κοινότητα, κάποια κοινοτικά ραδιόφωνα, τηλεόραση, εφημερίδες διοικούνται από επαγγελματίες και μερικά από ερασιτέχνες. Αυτοί χρησιμοποιούν τόσο κοινωνικά όσο και βιομηχανικά πλαίσια των μέσων ενημέρωσης. 60 Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν παράσχει ένα ανοικτό στίβο, όπου οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι να ανταλλάξουν ιδέες για επιχειρήσεις, εμπορικά σήματα, και τα προϊόντα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρέχουν ένα περιβάλλον όπου οι χρήστες και οι επαγγελματίες μπορούν να συζητήσουν, και όπου οι PR επαγγελματίες μπορούν να προωθήσουν το εμπορικό σήμα τους και να βελτιώσουν την εικόνα της εταιρείας τους Ιστορία των social media Η ανάγκη για τη δικτύωση υπολογιστών και τη διευκόλυνση με νέες βελτιωμένη μορφές ηλεκτρονικών υπολογιστών και τη μεσολάβηση κοινωνικής αλληλεπίδρασης προτάθηκε από νωρίς. Οι προσπάθειες για την υποστήριξη των κοινωνικών δικτύων μέσω της επικοινωνίας με υπολογιστή έγιναν σε πολλές online υπηρεσίες, όπως το Usenet, ARPANET και υπηρεσίες πίνακα ανακοινώσεων. Πολλά πρωτότυπα χαρακτηριστικά των δικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης ήταν επίσης παρόντες σε πρωταρχικές υπηρεσίες, όπως η Αmerica Online, Prodigy,CompuServe,ChatNet, και τις αρχές της κοινωνικής δικτύωσης στο World Wide Web.Ξεκίνησε με τη μορφή γενικευμένων διαδικτυακών κοινοτήτων όπως το Theglobe. COM (1995), το Geocities (1994) και το Tripod.com (1995). Πολλές από αυτές τις πρώιμες κοινότητες, με έμφαση στην προσέγγιση των ανθρώπων να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους μέσω chat rooms, ενθάρρυνε τους 59 Nigel Morgan; Graham Jones; (2012)Ant Hodges. "Social Media". The Complete Guide to Social Media From The Social Media Guys. Retrieved 12 December R. Levine, C. Locke, D. Searls, & D. Weinberger, Markets are conversations, New York: Perseus, retrieved (19/08/ :32) 38

39 χρήστες να μοιράζονται προσωπικές πληροφορίες και ιδέες μέσω προσωπικών ιστοσελίδων, παρέχοντας εύκολα στη χρήση εργαλεία δημοσίευσης και δωρεάν ή χαμηλού κόστους webspace. Μερικές κοινότητες - όπως Classmates.com - πήραν μια διαφορετική προσέγγιση στην οποία οι άνθρωποι συνδέονταν μεταξύ τους μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, τα προφίλ των χρηστών έγιναν ένα κεντρικό χαρακτηριστικό των δικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης, επιτρέποντας στους χρήστες να καταρτίζουν καταλόγους των «φίλων»και την αναζήτηση για άλλους χρήστες με παρόμοια ενδιαφέροντα. Νέες μεθόδους κοινωνικής δικτύωσης αναπτύχθηκαν από το τέλος της δεκαετίας του 1990, και πολλά sites άρχισαν να αναπτύσσουν πιο προηγμένα χαρακτηριστικά για τους χρήστες να βρίσκουν και να διαχειρίζονται τους φίλους. Αυτή η νεώτερη γενιά των δικτυακών τόπων κοινωνικής δικτύωσης άρχισε να ανθίζει με την εμφάνιση της SixDegrees.com το 1997, ακολουθούμενη από την Makeoutclub το 2000, Hub Culture και το Friendster, το 2002, και σύντομα έγινε μέρος της στον κορμό του Internet. Η Friendster ακολουθήθηκε από το MySpace και το LinkedIn, ένα χρόνο αργότερα, και τελικά το Bebo το οποίο πιστοποιεί την ταχεία αύξηση στη δημοτικότητα στους δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης», μέχρι το 2005, αναφέρθηκε ότι το MySpace είχε πάρει περισσότερες προβολές σελίδας από το Google. Το Facebook που ξεκίνησε το 2004, έγινε το μεγαλύτερο site κοινωνικής δικτύωσης στον κόσμο σε αρχές του Οι εφαρμογές στις επιχειρήσεις και στο διαδικτυακό εμπόριο Οι Fraser & Dutta (2008) υποστήριξαν ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στο πλαίσιο της επιχείρησης έχει τη δυνατότητα να έχει σημαντικό αντίκτυπο στον κόσμο των επιχειρήσεων και της εργασίας. Τα κοινωνικά δίκτυα συνδέουν τους ανθρώπους με χαμηλό κόστος. Αυτό μπορεί να είναι επωφελής για τους επιχειρηματίες και τις μικρές επιχειρήσεις που επιθυμούν να επεκτείνουν τις βάσεις επαφής. Τα δίκτυα αυτά λειτουργούν συχνά ως μια σχέση εργαλείο διαχείρισης πελατών για τις εταιρείες που πωλούν προϊόντα και υπηρεσίες. Οι εταιρείες μπορούν επίσης 62 (19/08/ :58) 39

40 να χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα για τη διαφήμιση με τη μορφή banners και διαφημίσεις κειμένου. Δεδομένου ότι οι επιχειρήσεις λειτουργούν σε παγκόσμιο επίπεδο, τα κοινωνικά δίκτυα μπορεί να το καταστήσουν ευκολότερο να κρατήσει σε επαφή με τις επαφές σε όλο τον κόσμο. Δύο παραδείγματα της κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούνται για επαγγελματικούς σκοπούς είναι το LinkedIn.com και το Youngblackprofessionals.org. Το LinkedIn έχει ως στόχο τη διασύνδεση των επαγγελματιών. Το LinkedIn έχει πάνω από 200 εκατομμύρια χρήστες σε περισσότερες από 200 χώρες. 63 Το Youngblackprofessionals.org ή YBP έχει ως στόχο να κάνει το ίδιο πράγμα, αλλά είναι στοχευμένο προς τις επαγγελματικές μειονότητες. 64 Ένας άλλος λόγος είναι η χρήση των φυσικών χώρων που διατίθενται στα μέλη ενός κοινωνικού δικτύου, όπως Hub Culture, μια πρόσκληση-μόνο κοινωνικό δίκτυο για τους επιχειρηματίες, καθώς και άλλες δραστηριότητες επιχειρήσεων, με περίπτερα σε μεγάλες πόλεις όπως το Λονδίνο, Ηνωμένο Βασίλειο. Έχοντας μια φυσική παρουσία επιτρέπει στα μέλη του δικτύου να συνδεθούν με τον πραγματικό κόσμο, καθώς και το εικονικό, προσθέτοντας επιπλέον αξία για την επιχείρηση. Οι αιτήσεις για ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης έχουν επεκταθεί προς τις επιχειρήσεις και τα εμπορικά σήματα οι οποίες δημιουργούν τις δικές, τοποθεσίες υψηλής λειτουργίας, ένας τομέας γνωστός ως δικτύωση μάρκας. Είναι η ιδέα ότι ένα εμπορικό σήμα μπορεί να χτίσει τη σχέση των καταναλωτών του, συνδέοντας τους καταναλωτές στην εικόνα της μάρκας σε μια πλατφόρμα που τους παρέχει σχετικό περιεχόμενο, τα στοιχεία της συμμετοχής, καθώς και ένα σύστημα κατάταξης και βαθμολογίας. Η Δικτύωση Brand είναι ένας νέος τρόπος για να επωφεληθούμε από τις κοινωνικές τάσεις ως εργαλείο μάρκετινγκ. Η δύναμη των κοινωνικών δικτύων που αρχίζει να διεισδύει στην εσωτερική κουλτούρα των επιχειρήσεων, όπου βρίσκουν χρήσεις για τη συνεργασία, την κοινή χρήση αρχείων και τη μεταφορά γνώσης. Ο όρος λογισμικό Enterprise 63 "About LinkedIn". Press.linkedin.com. Retrieved "Terms of Joining YoungBlackProfessionals.org". Retrieved

41 Social γίνεται ολοένα και πιο δημοφιλής για αυτούς τους τύπους εφαρμογών Εμπειρική έρευνα 5.1 Μεθοδολογία Σημαντικότητα της έρευνας Το ηλεκτρονικό εμπόριο μεταξύ των επιχειρήσεων όπως είδαμε από τα άρθρα και την βιβλιογραφία που παραθέτουμε πιο πάνω αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα είδη εμπορίου παγκοσμίως και ιδιαίτερα στην Αμερική αποτελεί αυτό με το μεγαλύτερο τζίρο και τις καλύτερες προοπτικές εξέλιξης και πιθανότατα το μέλλον του παγκόσμιου εμπορίου. Στην Ελλάδα έχει αρχίσει να αναπτύσσεται στην αρχή με δειλά βήματα και τα τελευταία χρόνια πιο εντατικά σε επίπεδο B2C αλλά όχι τόσο γρήγορα σε επίπεδο B2B. Η έρευνα μας είναι από τις πρώτες η οποία προσπαθεί να ερευνήσει την δράση των επιχειρήσεων στα κοινωνικά δίκτυα (social media) στο διαδίκτυο και ποια επίδραση υπάρχει ανάμεσα στις επιχειρησιακές σχέσεις (Business-to Business relations ) στο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου στον χώρο των προϊόντων στην Ελλάδα. Τα κύρια σημεία τα οποία προσπαθήσαμε να διερευνήσουμε είναι τα εξής : Αρχικά επιχειρήσαμε να μάθουμε από τις επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα ποιες διαθέτουν δικά τους profile στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την προώθηση του προϊόντος τους και ποιες το κάνουν με επίσημο τρόπο. Ποιο ποσοστό από τα διαθέσιμα κεφάλαια τους αυτοί χρησιμοποιούν για την προώθηση των προϊόντων τους μέσω των κοινωνικών δικτύων καθώς και την ένταση με την οποία τα χρησιμοποιούν. Στη συνέχεια θέλαμε να δούμε ποια μέσα κοινωνικής δικτύωσης χρησιμοποιούν για την προώθηση των προϊόντων τους και ποια 65 (19/08/ :06) 41

42 πλεονεκτήματα τους προσφέρει μια τέτοια προώθηση και εξωτερίκευση των επιχειρήσεων τους μέσω διαδικτύου. Ένα πολύ σημαντικό σημείο είναι να διερευνήσουμε με ποιο τρόπο (κριτήριο) επιλέγουν σε ποιο δίκτυο θα εκθέσουν την επιχείρηση τους μέσω διαδικτύου και θα συναλλάσουν τα αγαθά τους μεταξύ τους και με βάση ποιες δραστηριότητες στα social media επιλέγουν να διαπράξουν κάτι τέτοιο. Αρκετά σημαντικό σημείο και καινοτομία αυτής της έρευνας είναι να δούμε τους λόγους για τους οποίους οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν το profile τους στα κοινωνικά δίκτυα και ιδιαιτέρως στο Linkedin το οποίο αποτελεί παγκοσμίως μια από τις πιο επιτυχημένες πλατφόρμες δικτύωσης επιχειρησιακών στελεχών. Είναι κάτι το οποίο δεν έχει διερευνηθεί ξανά στην Ελλάδα και μπορεί να μας δείξει τελικά για ποιο λόγο χρησιμοποιούνται αυτά τα δίκτυα( social media) και κυρίως το Linkedin. Τέλος ένα άλλο σημαντικό για την έρευνα μας σημείο είναι να δούμε πόσο σημαντικό θεωρείται για τις επιχειρήσεις το marketing μέσω Διαδικτύου μέσα από τον προϋπολογισμό της, τι προοπτικές δίνουν στο συγκεκριμένο είδος εμπορίου μέσω διαδικτύου Επίσης κάνουμε μια προσπάθεια να δούμε ορισμένους από τους τρόπους μέτρησης της αποδοτικότητας και την αποτελεσματικότητα της δραστηριοποίησης τους στα Κοινωνικά δίκτυα. Είναι κάτι το οποίο αποτελεί ένα από τους βασικούς προβληματισμούς των επιχειρήσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Επίσης η εργασία μας είχε ως σκοπό να ελέγξουμε την εξής υπόθεση: ΗΑ: Οι επιχειρήσεις που ανήκουν στον κλάδο υπηρεσιών θα χρησιμοποιούν με μεγαλύτερη ένταση χρήσης τα ΜΚΔ έναντι αυτών που ανήκουν στον κλάδο των αγαθών. έναντι της ΗΒ: Οι επιχειρήσεις που ανήκουν στον κλάδο υπηρεσιών δεν θα έχουν καμία διαφοροποίηση όσον αφορά την ένταση χρήσης των ΜΚΔ έναντι αυτών που ανήκουν στον κλάδο των αγαθών. 42

43 5.1.2 Συλλογή στοιχείων Πρωταρχικός στόχος της μελέτης αυτής όπως προαναφέρθηκε είναι η μελέτη της δράσης των επιχειρήσεων στα κοινωνικά δίκτυα (social media) στο διαδίκτυο και η επίδραση στις επιχειρησιακές σχέσεις ( business - to- business relations) στους τομείς των προϊόντων. Για να πραγματοποιήσουμε την παραπάνω έρευνα δημιουργήσαμε ένα ερωτηματολόγιο το οποίο δόθηκε σε επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στο διαδικτυακό μάρκετινγκ και προσπαθήσαμε να ανιχνεύσουμε με ποιο τρόπο επιχειρούν κάτι τέτοιο με ποια κριτήρια το κάνουν, ποια μέσα χρησιμοποιούν και με ποιο τρόπο μετρούν την αποδοτικότητα τους σε αυτό τον τομέα. Το ερωτηματολόγιο μας το οποίο φτιάξαμε για τους παραπάνω λόγους αποτελείται από 6 ενότητες και ορισμένες από αυτές έχουν ορισμένες υποενότητες και το οποίο παρατίθεται στο παράρτημα της συγκεκριμένης εργασίας.. Η πρώτη ενότητα αποτελείται από κλειστές, διχοτομικές ονοματικές ερωτήσεις, από ερωτήσεις λόγου και από κλειστές ονοματικές πολλαπλών επιλογών, αμοιβαία αποκλειόμενων. Σκοπός της ενότητας αυτής είναι να διερευνήσουμε κατά πόσο χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις τα κοινωνικά δίκτυα (social media) στις επιχειρησιακές τους σχέσεις(ένταση χρήσης). Πιο συγκεκριμένα οι ερωτήσεις Q1-Q4 ζητούν από τις επιχειρήσεις να απαντήσουν αν επισκέπτονται εταιρικά τα social media και αν έχουν κάποιο profile σε αυτά και σε ποιο από αυτά κυρίως δραστηριοποιούνται. Οι ερωτήσεις Q5-Q8 ζητούν από τους ερωτώμενους να δώσουν κάποια ποσοτικά στοιχεία για την δραστηριοποίηση τους στα social media όπως πόσο καιρό είναι μέλη, πόσο συχνά ανεβάζουν στοιχεία, πόσο καιρό δραστηριοποιούνται κλπ. Στην δεύτερη ενότητα ερευνούμε κατά πόσο οι επιχειρήσεις χρησιμοποιούν επίσημα και με βάση κάποια εταιρική στρατηγική τα κοινωνικά δίκτυα. Αποτελείται από κλειστές διχοτομικές ονοματικές ερωτήσεις και από μια κλειστή πολλαπλών επιλογών ονοματική αμοιβαία αποκλειόμενων απαντήσεων ερώτηση.πιο συγκεκριμένα η ερωτήσεις Q9-Q10 είναι κλειστές ερωτήσεις οι οποίες ερευνούν κατά πόσο η δραστηριοποίηση τους στα 43

44 κοινωνικά δίκτυα γίνεται με βάση κάποια επίσημη στρατηγική και με τι σχέδιο γίνεται αυτή. Στην ερώτηση Q11 θέλουμε να δούμε ποιο ποσοστό των πωλήσεων τους προέρχεται από την παραπάνω δραστηριότητα τους στα κοινωνικά δίκτυα. Η τρίτη ενότητα περιλαμβάνει τις ερωτήσεις Q12-Q17 και έχει ως σκοπό να δούμε ποια κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις και ποιες εφαρμογές, με ποια κριτήρια τα επιλέγουν και τους λόγους με βάση τους οποίους δραστηριοποιούνται σε αυτά. Περιλαμβάνει ερωτήσεις διαστήματος, πολλαπλών επιλογών αμοιβαία αποκλειόμενων τύπου Likert.Πιο συγκεκριμένα η ερώτηση Q12 ερωτά ποια κοινωνικά δίκτυα χρησιμοποιούν περισσότερο η ερώτηση Q13 αναφέρεται σε ποια πλεονεκτήματα πιστεύουν ότι μπορεί να πάρουν από την χρησιμοποίηση αυτή.η ερώτηση Q14 διερευνά με βάση ποιο κριτήριο επιλέγουν το μέσο κοινωνικής δικτύωσης που χρησιμοποιούν. Οι ερωτήσεις Q15 και Q17 ερευνούν ποιες εφαρμογές χρησιμοποιούν και ποιες θεωρούν πιο σημαντικές για την προώθηση των πωλήσεων τους. Τέλος η ερώτηση Q16 ερωτά για ποιους λόγους επιλέγουν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και κυρίως το Linkedin. Η τέταρτη ενότητα περιλαμβάνει τις ερωτήσεις Q18 ως Q24 και έχει ως σκοπό να διερευνήσει ποιο μέρος από το budget χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις για την προώθηση των προϊόντων τους μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και ποιες προοπτικές πιστεύουν ότι θα έχει αυτός ο τομέας στο μέλλον. Περιλαμβάνει ερωτήσεις κλειστές,ονοματικές, πολλαπλών επιλογών, αμοιβαία αποκλειόμενων. Πιο συγκεκριμένα οι ερωτήσεις Q18 - Q20 ερωτούν κυρίως ποιο μέρος του προσωπικού απασχολείται στον συγκεκριμένο τομέα και αν αυτό γίνεται με βάση κάποιο επίσημο σχεδιασμό. Οι ερωτήσεις Q21-Q23 αναφέρονται σε ερωτήσεις σχετικά με το budget που χρησιμοποιούν οι επιχειρήσεις για την προώθηση των προϊόντων τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Η Q24 ερώτηση ζητάει την γνώμη των επιχειρήσεων για την προοπτική που βλέπουν να έχει ένας τέτοιος τρόπος προώθησης των προϊόντων τους. Η πέμπτη ενότητα περιλαμβάνει τις ερωτήσεις Q25-Q27 και ο σκοπός της είναι να δούμε με ποιο τρόπο οι επιχειρήσεις μετρούν την αποδοτικότητα προώθησης των προϊόντων τους μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και να εκτιμήσουμε την αποτελεσματικότητα από την χρήση των μέσων 44

45 κοινωνικής δικτύωσης. Πιο συγκεκριμένα η ερώτηση Q25 είναι μια κλειστή, διχοτομική, ονοματική ερώτηση η οποία ρωτά τις επιχειρήσεις αν μετρούν με κάποιο τρόπο την απόδοση της ιστοσελίδας που χρησιμοποιούν. Η ερώτηση Q26 είναι μια κλειστή, ονοματική, πολλαπλών επιλογών, μη αμοιβαία αποκλειόμενων απαντήσεων. Ερευνά τον τρόπο μέτρησης της απόδοσης της δραστηριότητας τους στα κοινωνικά δίκτυα. Η ερώτηση Q27 είναι μια κλειστή, πολλαπλών επιλογών, αμοιβαία αποκλειόμενων, διαστήματος, τύπου Likert ερώτηση. Ερευνά τα θετικά αποτελέσματα τα οποία πιστεύουν οι επιχειρήσεις ότι έχουν χρησιμοποιώντας συστηματικά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την αποτελεσματικότητα τους. Τέλος η έκτη ενότητα περιλαμβάνει ερωτήσεις για τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων στις οποίες απευθυνθήκαμε. 5.2 Δειγματοληψία Η δειγματοληψία η οποία διενεργήθηκε στην έρευνα μας είχε τα εξής χαρακτηριστικά: Ερευνητικό πεδίο: Η ερευνητική μας μονάδα είναι οι 1200 επιχειρήσεις οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα των αγαθών στην Ελλάδα και έχουν προφίλ στο Linkedin. Η χρονική διάρκεια στην οποία έγινε η έρευνα είναι από 04/06/2013 έως 29/07/2013. Τύπος έρευνας: Η μέθοδος δειγματοληψίας που ακολουθήθηκε είναι το δείγμα μη πιθανότητας και πιο συγκεκριμένα το συμβατικό δείγμα ή δείγμα ευκολίας. Από τις 1200 επιχειρήσεις δόθηκαν 350 ερωτηματολόγια τα οποία διανεμήθηκαν ηλεκτρονικά μέσω και απαντήθηκαν με επιστροφή των συμπληρωμένων ερωτηματολογίων μέσω με την μορφή Word τα 94 δηλαδή είχαμε ποσοστό ανταπόκρισης το οποίο ξεπερνά το 26,48%. 45

46 5.3 Ανάλυση δεδομένων Η στατιστική επεξεργασία των στοιχείων τα οποία συλλέχτηκαν έγινε με την χρήση του λογισμικού Statistic Package for the Social Science. (SPSS v21). Αρχικά πραγματοποιήσαμε ανάλυση των δημογραφικών στοιχείων με χρήση συχνοτήτων που περιελάμβανε τις ακόλουθες μεταβλητές: φύλο, ηλικιακή κατανομή, χρόνια εργασίας, η θέση του μετέχοντα στην εταιρεία, επίπεδο σπουδών, αριθμός υπαλλήλων,κλάδος δραστηριοτήτων, αναλογία ανάμεσα σε λιανική και χονδρική πώληση. Στη συνέχεια θα κάνουμε με τον ίδιο τρόπο μια παρουσίαση των σημαντικότερων μας μεταβλητών με την βοήθεια των συχνοτήτων. Για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας μας θα χρησιμοποιήσουμε την περιγραφική στατιστική με τους μέσους όρους και τις τυπικές αποκλίσεις των απαντήσεων. Στη συνέχεια πραγματοποιήσαμε ανάλυση παραγόντων (factor analysis) και δοκιμές αξιοπιστίας (a-cronbach reliability test) σε ορισμένες ομάδες ερωτήσεων. Ακόμα διενεργήθηκαν και δοκιμές γραμμικής συσχέτισης ανάμεσα στην ερώτηση Q11 και τους παράγοντες οι οποίοι εξήχθησαν από την ανάλυση παραγόντων της ερώτησης Q27 και στις υπόλοιπες μεταβλητές του ερωτηματολογίου.διενεργήσαμε έλεγχο Τ-test για να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα τα οποία θα ενισχύσουν το αποτέλεσμα των υποθέσεων που αναφέραμε παραπάνω.έπειτα σε χρησιμοποιώντας ερωτηματολόγια συναφούς εργασίας η οποία διενεργήθηκε στον κλάδο των υπηρεσιών χωρίσαμε τις επιχειρήσεις σε δύο ομάδες κάνοντας cluster analysis με σκοπό να βρούμε τις διαφορές στην ένταση χρήσης των social media μεταξύ των δύο ομάδων. 46

47 II Αποτελέσματα 1. Προσωπικά στοιχεία ερωτηθέντων Παρακάτω παρουσιάζονται τα στατιστικά για προσωπικά στοιχεία ερωτηθέντων όπως το φύλο, η ηλικία, η εργασιακή εμπειρία, η θέση στην εταιρεία και το επίπεδο σπουδών. 1.1 Φύλο Στην έρευνα μας ανταποκρίθηκαν συνολικά 94 άτομα και των δύο φύλων και όπως είπαμε παραπάνω είχαμε υψηλή ανταπόκριση η οποία ξεπέρασε το 30%. Από τα 94 άτομα τα οποία μας απάντησαν τα 55 (58,5%) είναι άνδρες και 39 (41,5%) είναι γυναίκες όπως δείχνει και ο πίνακας 1.1 Πίνακας 1.1: Συχνότητες μεταβλητής «Φύλο» q29.1 Φύλο Συχνότητα Ποσοστό % Συνολικό ποσοστό % Άνδρας 55 58,5 58,5 Γυναίκα 39 41,5 100,0 Σύνολο ,0 47

48 Διάγραμμα Ηλικία Ο πίνακας 1.2 μας δείχνει την ηλικιακή κατανομή του δείγματος μας. Πίνακας 1.2: Συχνότητες μεταβλητής «Ηλικία» q29.2 Ηλικία a Συχνότητα Ποσοστό % Συνολικό ποσοστό % Valid Κάτω των ,2 3, ,7 14, ,5 40, ,9 55, ,3 76, ,0 93,6 48

49 ,3 98,9 65 και άνω 1 1,1 100,0 Σύνολο ,0 a. q28 Η επιχείρηση σας κυρίως εμπορεύεται : = Προϊόντα Σύμφωνα με τον πίνακα το μεγαλύτερο ποσοστό είναι στην ηλικιακή κατανομή χρονών (25,5%) αμέσως μετά είναι η ηλικίες μεταξύ ετών (21,3%) στη συνέχεια έρχεται η ηλικιακή κατανομή ετών (14,9%) και ετών με ποσοστό 17%. Τέλος λιγότερες ήταν οι υπόλοιπες ηλικίες που απάντησαν με 11,7% από ετών 5,3% από ετών 3,2% κάτω των 25 ετών και 1,1% βρίσκεται πάνω από τα 65 έτη. Αυτό φαίνεται παραστατικά και στο διάγραμμα Εργασιακή εμπειρία Διάγραμμα 1.2 Στη συγκεκριμένη ερώτηση θέλουμε να δούμε πόσα χρόνια τα στελέχη που ανταποκρίθηκαν στην έρευνα μας εργάζονται στον συγκεκριμένο κλάδο.τα αποτελέσματα φαίνονται στον πίνακα

50 Πίνακας 1.3: Συχνότητες μεταβλητής «Χρόνια εργασίας» q29.3 Πόσα χρόνια εργάζεστε; Συχνότητα Ποσοστό % Συνολικό ποσοστό % Κάτω από 2 2 2,1 2, ,4 9, ,6 20, ,1 39, ,4 45, ,6 55, ,8 69, ,5 94,7 26 και άνω 5 5,3 100,0 Σύνολο ,0 Από τα παραπάνω φαίνεται ότι οι περισσότεροι που μας απάντησαν είχαν εμπειρία από χρόνια με ποσοστό συνολικά 39,3% και στη συνέχεια αυτοί που είχαν εμπειρία από 5-10 χρόνια με συνολικό ποσοστό 29,7%. Λιγότερες ήταν οι υπόλοιπες απαντήσεις με το μικρότερο ποσοστό αυτών που απάντησαν στην έρευνα μας να βρίσκεται σε αυτούς που εργάζονται κάτω από 2 έτη (2,1%). Τα παραπάνω αποτελέσματα φαίνονται και στο διάγραμμα

51 Διάγραμμα Εργασιακή θέση Στην ενότητα αυτή θελήσαμε να μάθουμε σε ποιο τμήμα της εταιρείας εργάζονται τα στελέχη των επιχειρήσεων τα οποία ανταποκρίθηκαν στην έρευνά μας. Τα αποτελέσματα παραθέτονται παρακάτω με την βοήθεια του πίνακα 1.4 Πίνακας 1.4 :Συχνότητες μεταβλητής «Η θέση στην εταιρεία» q29.4 Ποια είναι η θέση σας στην εταιρεία σας; Συχνότητα Ποσοστό % Συνολικό ποσοστό % τμήμα μάρκετινγκ ,3 τμήμα πωλήσεων 13 13,8 69,1 τμήμα πληροφορικής (IT) 1 1,1 70,2 ανώτατη διοίκηση 18 19,1 89,4 επιχειρηματίας 4 4,3 93,6 51

52 Άλλο 6 6,4 100,0 Σύνολο ,0 Από τα στελέχη που μας απάντησαν τα περισσότερα δουλεύουν στο τμήμα μάρκετινγκ της επιχείρησης με ποσοστό 55,3%. Λιγότεροι εργάζονται στην Ανώτατη διοίκηση με ποσοστό 19,1% και στο τμήμα πωλήσεων 13,8%. Οι υπόλοιποι εργάζονται σε άλλο τμήμα με ποσοστό 6,4% ή είναι επιχειρηματίες με 4,3%.Τέλος είχαμε και μια απάντηση από εργαζόμενο ο οποίος εργάζεται στο τμήμα πληροφορικής ποσοστό 1,1%. Αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα 1.4 Διάγραμμα

53 1.5 Επίπεδο σπουδών Αυτή η ερώτηση αναφέρεται στο επίπεδο σπουδών το οποίο έχουν αυτοί που απάντησαν στην έρευνα μας και παραστατικά φαίνεται στον πίνακα 1.5 Πίνακας 1.5:Συχνότητες μεταβλητής «Επίπεδο σπουδών» q29.5 Επίπεδο σπουδών Συχνότητα Ποσοστό % Συνολικό ποσοστό % Μεταπτυχιακές σπουδές (Master) 65 69,1 69,9 ΑΕΙ 18 19,1 89,2 ΤΕΙ 5 5,3 94,6 Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση 2 2,1 96,8 Διδακτορικό 2 2,1 98,9 Άλλο ,0 Σύνολο 93 98,9 Δεν απάντησαν 1 1,1 Σύνολο ,0 Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το συντριπτικό ποσοστό αυτών οι οποίοι απάντησαν είναι κάτοχοι μεταπτυχιακού διπλώματος με ποσοστό 69,1%. Μετά έρχονται αυτοί που έχουν τελειώσει ΑΕΙ και ΤΕΙ με ποσοστό 24,4%. Στη συνέχεια λιγότεροι είναι αυτοί οι οποίοι είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με ποσοστό 2,1% και διδακτορικό με ποσοστό 2,1%.Τέλος δεν μας απάντησε στη συγκεκριμένη ερώτηση το 1,1%. Διαγραμματικά αυτά φαίνονται και στο διάγραμμα

54 Διάγραμμα Στοιχεία εταιριών Παρακάτω παρουσιάζονται τα στατιστικά τα στοιχεία εταιριών όπως ο αριθμός των υπαλλήλων, το σύνολο των ετήσιων πωλήσεων, το ποσοστό χονδρικής και το ποσοστό λιανικής. 2.1 Αριθμός υπαλλήλων Σε αυτή την ερώτηση θέλουμε να δούμε τι εργατική δύναμη έχουν οι επιχειρήσεις οι οποίες μας απάντησαν. Τα αποτελέσματα φαίνονται στον πίνακα 2.1 Πίνακας 2.1:Συχνότητες μεταβλητής «Αριθμός υπαλλήλων» q29.8 Αριθμός υπαλλήλων Συχνότητα Ποσοστό % Συνολικό ποσοστό % ,9 52, ,8 84, ,4 94, ,9 100,0 Total ,0 54

55 9 Total 94 Όπως φαίνεται οι περισσότερες από τις μισές επιχειρήσεις οι οποίες μας απάντησαν(ποσοστό 52,9%) απασχολούν ως 100 εργαζόμενους. Λιγότερες επιχειρήσεις σε ποσοστό 31,8% απασχολούν από 101 ως 1000 εργαζόμενους. Αμέσως μετά έρχονται οι πολύ μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούν πάνω από εργαζόμενους σε ποσοστό 9,4% και οι μεγάλες επιχειρήσεις οι οποίες απασχολούν από 1001 ως εργαζόμενους με ποσοστό 5,9%.Ολα αυτά φαίνονται παραστατικά στο διάγραμμα 2.1 Προϊόντα Διάγραμμα

56 2.2 Κλάδοι δραστηριοτήτων Πίνακας 2.2 Ομαδοποίηση κλάδων προϊόντα a Συχνότητα Ποσοστό % Συνολικό ποσοστό % Τρόφιμα ποτα 35 37,2 51,5 Ηλεκτρικά- ηλεκτρονικά 15 16,0 73,5 Ενέργεια-Λιπαντικά 12 12,8 91,2 Εμπόριο μοτοσυκλετών 4 4,3 97,1 λοιπά 2 2,1 100,0 Total 68 72,3 Missing System 26 27,7 Σύνολο ,0 a. q28 Η επιχείρηση σας κυρίως εμπορεύεται : = Προϊόντα Στο Πίνακα 2.2, παρουσιάζονται τα στατιστικά των απαντήσεων για τους κλάδους που δραστηριποιούνται οι εταιρείες που απαντησαν τα ερωτηματολόγια μας. Ο κλάδος τροφίμων και ποτών κατέχει το 37,2% ενώ οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στα ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά το 16%.Σε ενέργεια και λιπαντικά το 12,8% και το 4,3% στο εμπόριο μοτοσυκλετών.τέλος στα λοιπά είχαμε το 2,1%. Αυτά φαίνονται παραστατικά στο παρακάτω διάγραμμα. 56

57 Διάγραμμα Ποσοστό χονδρικής Σε αυτή την κατηγορία βλέπουμε κατά πόσο οι επιχειρήσεις τις οποίες ρωτήσαμε δραστηριοποιούνται στο λιανικό εμπόριο και πόσες δραστηριοποιούνται στο χονδρικό εμπόριο και σε ποιο ποσοστό. Αυτά φαίνονται στο πίνακα και διάγραμμα 2.3. q29new a Frequency Percent Cumulative Percent Χονδρικό εμπόριο 71 75,5 75,5 Λιανικό εμπόριο 23 24,5 100,0 Total ,0 a. q28 Η επιχείρηση σας κυρίως εμπορεύεται : = Προϊόντα 57

58 Διάγραμμα 2.3 Παρατηρούμε ότι οι περισσότερες επιχειρήσεις ποσοστό 75,5% δραστηριοποιούνται στο χονδρικό εμπόριο ενώ το 24,5% στο λιανικό εμπόριο. ΙΙΙ. Παραγοντική ανάλυση Εισαγωγη Η ανάλυση παραγόντων έχει ως σκοπό την δημιουργία σύνθετων μεταβλητών οι οποίες προέκυψαν μέσα από την παρατιθέμενη βιβλιογραφία στο θεωρητικό μας μέρος. Δύο είναι οι κύριες κατηγορίες ανάλυσης παραγόντων οι οποίες υπάρχουν : η διερευνητική η οποία χρησιμοποιείται όταν δεν υπάρχει από την αρχή κάποια πληροφορία για την σχέση των μεταβλητών και αποκαλύπτει την κρυφή μορφή που μπορούν να πάρουν οι μεταβλητές αυτές και η επιβεβαιωτική η οποία χρησιμοποιεί την υπάρχουσα γνώση από προηγούμενες έρευνες οι 58

59 οποίες έχουν γίνει για τις σχέσεις των μεταβλητών και διερευνά αν οι παράγοντες προσαρμόζονται σωστά στην θεωρία που ήδη υπάρχει. Η παραγοντική ανάλυση την οποία θα πραγματοποιήσουμε στην έρευνα μας θα είναι διερευνητική ανάλυση παραγόντων σε έξι ομάδες μεταβλητών. Θα χρησιμοποιήσουμε την περιστροφή Varimax η οποία είναι η πιο γνωστή μέθοδος περιστροφής και η οποία μεγιστοποιεί την διακύμανση των τετραγώνων των factors loading των παραγόντων για όλες τις μεταβλητές. Ως factor loading ορίζεται ο βαθμός συσχέτισης κάθε μεταβλητής με ένα παράγοντα. Αν το factor analysis είναι υψηλό, η μεταβλητή συνεισφέρει σημαντικά στην περιγραφή του παράγοντα ενώ αν είναι χαμηλό μπορεί να αγνοηθεί. Κάθε παράγοντας στο σύστημα περιστροφής αυτό μπορεί να έχει είτε υψηλό factor loading είτε χαμηλό και με αυτό τον τρόπο μας βοηθάει στην ομαδοποίηση των παραγόντων και στην απλοποίηση της όλης αυτής διαδικασίας. Παρακάτω πραγματοποιούμε ανάλυση παραγόντων με περιστροφή Varimax στις ομάδες μεταβλητών Q13,Q14,Q15,Q17 και Q27. Τα αποτελέσματα φαίνονται παρακάτω Πλεονεκτήματα των κοινωνικών δικτύων - Q13. Για τις 11 μεταβλητές που σχετίζονται με το βαθμό συμφωνίας των 11 απαντήσεων στο σύνολο των εταιριών που προσφέρουν υπηρεσίες για την ερώτηση 13 σχετικά με τα πλεονεκτήματα που μπορεί να προσδώσει η ενεργός συμμετοχή στα κοινωνικά δίκτυα η διαδικασία της παραγοντικής ανάλυσης έχει τα παρακάτω αποτελέσματα: Πρέπει πριν ξεκινήσουμε την ανάλυση παραγόντων να κάνουμε δοκιμή αξιοπιστίας των παραγόντων. Από την ανάλυση αξιοπιστίας του συντελεστή α του Cronbach βλέπουμε ότι παίρνει την τιμή 0,873 και χαρακτηρίζεται ως καλή. 66 Σιώμκος Γ., Βασιλικοπούλου Αικ. (2005), Εφαρμογή μεθόδων ανάλυσης στη έρευνα αγοράς, Εκδόσεις Σταμούλη, Αθήνα. 59

60 Πίνακας Reliability Statistics a Cronbach's Alpha N of Items, Πίνακας KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.,847 Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square 888,221 df 55 Sig.,000 Από το πίνακα συμπεραίνεται ότι η δειγματική επάρκεια είναι μεγαλύτερη από 0.5 (KMO = 0.847> 0.5), και επομένως υπάρχει αρκετή δειγματική επάρκεια για τη διεξαγωγή της παραγοντικής ανάλυσης. Το p value του ελέγχου Bartlett είναι 0 <0.05 και επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση ότι ο πίνακας συσχέτισης είναι μοναδιαίος, το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει νόημα για τη διεξαγωγή της παραγοντικής ανάλυσης. Πίνακας Communalities Initial Extraction q13.1 Ευαισθητοποίηση των πελατών για το προϊόν 1,000,407 q13.2 Καθιέρωση της επιχείρησης ως εταιρίας φθηνού 1,000,211 κόστους q13.3 Καθιέρωση της επιχείρησης ως εταιρίας παροχής 1,000,410 q13.4βελτίωση της εικόνας των στελεχών της 1,000,489 επιχείρησης q13.5 Εύρεση διεθνών πελατών 1,000,815 q13.6 Εύρεση διεθνών προμηθευτών 1,000,835 q13.7 Εύρεση διεθνών συνεργατών 1,000,780 q13.8 Βελτίωση της φήμης της εταιρείας 1,000,630 q13.9 Απόκτηση μεγάλων πελατών 1,000,472 q13.10 Γνωριμία με ανώτερα στελέχη άλλων 1,000,469 επιχειρήσεων q13.11 Μεγαλύτερη δημοσιότητα 1,000,453 Extraction Method: Principal Component Analysis. 60

61 Από το πίνακα φαίνονται τα communalities των μεταβλητών που σχετίζεται με τις απαντήσεις q13.2 Καθιέρωση της επιχείρησης ως εταιρίας φθηνού κόστους (0.211 < 0.4) είναι μικρά το οποίο σημαίνει ότι αυτή η μεταβλητή πρέπει να αποκλειστεί από την παραγοντική ανάλυση. Η διαδικασία της παραγοντικής ανάλυσης για το σύνολο των 10 υπολοίπων μεταβλητών έχει τα παρακάτω αποτελέσματα: KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.,843 Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square 844,880 df 45 Sig.,000 Από το πίνακα συμπεραίνεται ότι η δειγματική επάρκεια είναι μεγαλύτερη από 0.5 (KMO = > 0.5), και επομένως υπάρχει αρκετή δειγματική επάρκεια για τη διεξαγωγή της παραγοντικής ανάλυσης. Το p value του ελέγχου Bartlett είναι 0 <0.05 και επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση ότι ο πίνακας συσχέτισης είναι μοναδιαίος, το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει νόημα για τη διεξαγωγή της παραγοντικής ανάλυσης. Πίνακας Communalities Initial Extraction q13.1 Ευαισθητοποίηση των πελατών για το 1,000,407 προϊόν q13.3 Καθιέρωση της επιχείρησης ως εταιρίας 1,000,400 παροχής q13.4βελτίωση της εικόνας των στελεχών της 1,000,506 επιχείρησης q13.5 Εύρεση διεθνών πελατών 1,000,818 q13.6 Εύρεση διεθνών προμηθευτών 1,000,840 q13.7 Εύρεση διεθνών συνεργατών 1,000,785 q13.8 Βελτίωση της φήμης της εταιρείας 1,000,644 q13.9 Απόκτηση μεγάλων πελατών 1,000,468 q13.10 Γνωριμία με ανώτερα στελέχη άλλων 1,000,473 επιχειρήσεων q13.11 Μεγαλύτερη δημοσιότητα 1,000,468 Extraction Method: Principal Component Analysis. 61

62 Ο πίνακας δείχνει τα communalities. Το communality μιας μεταβλητής μετράει το ποσοστό της διασποράς της μεταβλητής που ερμηνεύεται από όλους παράγοντες. Από το πίνακα τα communalities δεν έχουν μικρές τιμές και η διαδικασία συνεχίζεται. Total Variance Explained Com Initial Eigenvalues Extraction Sums of Squared pone nt 1 Total 4,304 % of Varianc 43,044 Cumula tive 43,044 % Total 4,304 Loadings % of Variance 43,044 Cu mul 43, 2 1,496 14,955 e 57,999 1,496 14,955 ativ , 3,893 8,927 66,925 e 999 % 4,704 7,039 73,964 5,680 6,798 80,762 6,639 6,388 87,149 7,463 4,631 91,781 8,365 3,653 95,434 9,259 2,590 98,024 10,198 1, ,000 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Sums of Squared Total Loadings % of Cumulativ 2,929 Varianc 29,288 e 29,288 % 2,871 28,711 e 57,999 Πίνακας Rotated Component Matrix a Component F 13,1 Εξωστρέφεια 1 2 q13.6 Εύρεση διεθνών προμηθευτών,910 q13.5 Εύρεση διεθνών πελατών,886 q13.7 Εύρεση διεθνών συνεργατών,860 q13.9 Απόκτηση μεγάλων πελατών,504 F13,2 Εικόνα της επιχείρησης q13.8 Βελτίωση της φήμης της εταιρείας,800 q13.4βελτίωση της εικόνας των στελεχών της,674 επιχείρησης q13.11 Μεγαλύτερη δημοσιότητα,660 q13.3 Καθιέρωση της επιχείρησης ως εταιρίας,619 παροχής q13.1 Ευαισθητοποίηση των πελατών για το προϊόν,600 q13.10 Γνωριμία με ανώτερα στελέχη άλλων,539 επιχειρήσεων 62

63 Extraction Method: Principal Component Analysis. Rotation Method: Varimax with Kaiser Normalization. a. Rotation converged in 3 iterations. Ο πίνακας δείχνει τον περιστρεφόμενο πίνακα των συνιστωσών, η μέθοδος εκτίμησης είναι η ανάλυση των κυρίων συνιστωσών, η μέθοδος της περιστροφής είναι η Varimax και παρουσιάζονται οι επιβαρύνσεις οι οποίες είναι μεγαλύτερες του 0.4, διατεταγμένες με φθίνουσα σειρά. Οι παράγοντες που εξάχθηκαν είναι τρεις. Από το πίνακα φαίνεται ότι οι μεγαλύτερες επιβαρύνσεις του παράγοντα 1 είναι για τις μεταβλητές που σχετίζονται με τις απαντήσεις: q Βρίσκει διεθνείς προμηθευτές q Βρίσκει διεθνείς πελάτες q Βρίσκει διεθνείς συνεργάτες q Αποκτά μεγάλους πελάτες Επομένως, ο παράγοντας 1 μπορεί να ονομαστεί Εξωστρέφεια (extraversion). Επίσης, φαίνεται ότι οι μεγαλύτερες επιβαρύνσεις του παράγοντα 2 είναι για τις μεταβλητές που σχετίζονται με τις απαντήσεις: q Βελτιώνει τη φήμη της εταιρείας q Μεγαλώνει τη δημοσιότητα q Βελτιώνει την εικόνα των στελεχών της επιχείρησης q Ευαισθητοποιεί τους πελάτες για το προϊόν q Καθιερώνει την επιχείρηση ως εταιρία παροχής προϊόντων (υπηρεσιών) υψηλής αξίας. q Κάνει γνωριμίες με ανώτερα στελέχη άλλων επιχειρήσεων Επομένως, ο παράγοντας 2 μπορεί να ονομαστεί Εικόνα της επιχείρησης (company image). Επίσης, φαίνεται ότι οι μεγαλύτερες επιβαρύνσεις του παράγοντα 3 είναι για τις μεταβλητές που σχετίζονται με τις απαντήσεις: Στη συνέχεια όπως αναφέραμε και παραπάνω για κάθε μια από τις νέες σύνθετες μεταβλητές θα διεξάγουμε έλεγχο αξιοπιστίας με βάση τον 63

64 δείκτη a Cronbach. Τα αποτελέσματα και η αξιολόγηση τους φαίνεται στον παρακάτω πίνακα Πίνακας Νέοι παράγοντες Alpha Cronbach s Αξιοπιστία F13.1Eξωστρέφεια Καλή (q13.5+q13.6+q13.7+q13,9) F13.2 Εικόνα της επιχείρησης Αποδεκτή q13.10+q13.8+q13.4+q13.11+q13.1 +q13.3) Aπό το πίνακα 1.1.6, Από τον παραπάνω πίνακα βλέπουμε ότι και οι 2 νέοι παράγοντες παρουσιάζουν από αποδεκτή έως καλή αξιοπιστία. 2. Τα κριτήρια των κοινωνικών δικτύων - Q14. Για τις 18 μεταβλητές που σχετίζονται με το βαθμό συμφωνίας των 18 απαντήσεων στο σύνολο των εταιριών που προσφέρουν υπηρεσίες για την ερώτηση 14 σχετικά με τα κριτήρια που πρέπει να έχει το κοινωνικό δίκτυο για το οποίο ο αποκριθείς συμμετέχει ενεργά ως εκπρόσωπος της επιχείρησης, η διαδικασία της παραγοντικής ανάλυσης έχει τα παρακάτω αποτελέσματα: Πίνακας Reliability Statistics a Cronbach's Alpha N of Items, Πρέπει πριν ξεκινήσουμε την ανάλυση παραγόντων να κάνουμε δοκιμή αξιοπιστίας των μεταβλητών μας. Από την ανάλυση αξιοπιστίας του συντελεστή α του Cronbach βλέπουμε ότι ο συντελεστής παίρνει την τιμή 0,892 και χαρακτηρίζεται ως αξιόπιστο. 64

65 Πίνακας KMO and Bartlett's Test Kaiser-Meyer-Olkin Measure of Sampling Adequacy.,804 Bartlett's Test of Sphericity Approx. Chi-Square 1592,203 df 153 Sig.,000 Από το πίνακα συμπεραίνεται ότι η δειγματική επάρκεια είναι μεγαλύτερη από 0.5 (KMO = > 0.5), και επομένως υπάρχει αρκετή δειγματική επάρκεια για τη διεξαγωγή της παραγοντικής ανάλυσης. Το p value του ελέγχου Bartlett είναι 0 <0.05 και επομένως απορρίπτεται η μηδενική υπόθεση ότι ο πίνακας συσχέτισης είναι μοναδιαίος, το οποίο σημαίνει ότι υπάρχει νόημα για τη διεξαγωγή της παραγοντικής ανάλυσης. Από σχήμα 2.1 παρακάτω παρασιάζεται το scree plot το οποίο δείχνει ότι πρέπει να εξαχθούν πέντε παράγοντες. Σχήμα 2.1 Πίνακας Communalities Initial Extraction q14.1 Να θεωρείται επιτυχημένο 1,000,617 q14.2 Να έχει ως μέλη τις περισσότερες επιχειρήσεις του κλάδου 65 1,000,683