ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΔΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Με τη συγχρηματοδότηση του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης "Ορίζων 2020" 1 Αρ. συμβολαίου:

2 ΤΙΤΛΟΣ ΕΓΓΡΑΦΟΥ Εθνικός Οδικός Χάρτης για την ενθάρρυνση επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα στην Ελλάδα - D4.7 National Roadmap to boost EPC projects Έκδοση Έκδοση 1 Ιούνιος 2018 ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Σταυρούλα Τουρνάκη, Μαρία Φράγκου, Θεοχάρης Τσούτσος Εργαστήριο Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων, Πολυτεχνείο Κρήτης Με τη συμβολή των μελών της Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης Trust EPC South ΣΥΝΤΑΚΤΕΣ Σταυρούλα Τουρνάκη, Θεοχάρης Τσούτσος Εργαστήριο Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων, Πολυτεχνείο Κρήτης ΝΟΜΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Την αποκλειστική ευθύνη για το περιεχόμενο αυτής της δημοσίευσης φέρουν οι συντάκτες του. Οι απόψεις που εκφράζονται στην παρούσα έκδοση δεν απηχούν κατ ανάγκη τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το EASME δεν αναλαμβάνουν οποιαδήποτε ευθύνη όσον αφορά τη χρήση ή την όποια βλάβη μπορεί να προκύψει ως αποτέλεσμα της χρήσης των πληροφοριών που περιλαμβάνονται σε αυτήν. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή κατόπιν εγκρίσεως και υπό την προϋπόθεση ότι αναφέρεται η πηγή. 2

3 TO ΕΡΓΟ TRUST EPC SOUTH H Ενεργειακή Απόδοση αξιολογείται σήμερα ως πρωτογενής πηγή ενέργειας για την Ευρώπη, διότι είναι ανταγωνιστική, οικονομικά αποδοτική και ευρέως διαθέσιμη. Για το λόγο αυτό αποτελεί βασικό πυλώνα της Ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Η επίτευξη όμως των στόχων ενεργειακής απόδοσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης για το 2020 και το 2030, σε συνδυασμό με τη μείωση της εξάρτησης από τις εισαγωγές ενέργειας είναι μια δύσκολη αποστολή που απαιτεί καινοτόμες πρακτικές και εργαλεία, όπως η επιτυχημένη εφαρμογή έργων ενεργειακής αναβάθμισης μέσω συμβάσεων ενεργειακής απόδοσης, αντικείμενο στο οποίο δραστηριοποιείται η Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Trust EPC South. Η πρωτοβουλία Trust EPC South στοχεύει στην υποστήριξη επενδύσεων για Εξοικονόμηση Ενέργειας (ΕΞΕ) και ενσωμάτωση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) στον ιδιωτικό τριτογενή τομέα στην Νότια Ευρώπη, με την ανάπτυξη ενός εργαλείου συγκριτικής αξιολόγησης επενδύσεων, που βασίζεται σε μια δοκιμασμένη μεθοδολογία αξιολόγησης κτιρίων (Green Rating ). Το εργαλείο αυτό, παρέχοντας μια τυποποιημένη μεθοδολογία για την αξιολόγηση της επένδυσης, συμβάλλει στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκομένων στην αλυσίδα αξίας, υποστηρίζοντας έτσι τις Εταιρείες Ενεργειακών Υπηρεσιών/παρόχους Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις του τομέα των υπηρεσιών στις διαδικασίες λήψης απόφασης και την αντιμετώπιση υφιστάμενων εμποδίων για επενδύσεις ενεργειακής απόδοσης. Το έργο Trust EPC South, μια πρωτοβουλία που χρηματοδοτείται από το πρόγραμμα Ορίζοντας 2020 (Horizon 2020) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υλοποιήθηκε στις χώρες Γαλλία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Κροατία και Πορτογαλία, ενώ τα αποτελέσματα του έχουν διαδοθεί και στην περιοχή των Βαλκανίων. Το δίκτυο συνεργατών του έργου, με συντονιστή την ισπανική CREARA, αποτελείται από εμπειρογνώμονες με υψηλή διεπιστημονική εξειδίκευση στους τομείς της ενεργειακής απόδοσης και αειφορίας. Οι συνεργάτες μοιράζονται την κοινή πρόθεση για τόνωση των επενδύσεων στις επιλεγμένες αγορές, οι οποίες παρουσιάζουν σημαντικό δυναμικό και προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες για ενίσχυση ενεργειακής απόδοσης. Στην Ελλάδα, τις δραστηριότητες του έργου συντονίζει το Εργαστήριο Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων, της Σχολής Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης. 3

4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ TO ΕΡΓΟ TRUST EPC SOUTH... 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ... 4 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ... 5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΑΓΟΡΑ ΣΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΣΥΜΒΑΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΕ ΕΡΓΑ ΣΕΑ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΤΥΠΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΣΕΑ Η ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ TRUST EPC SOUTH ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑΣ TRUST EPC SOUTH ΣΕ ΠΙΛΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΧΟΙ ΓΙΑ ΕΡΓΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΟΔΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΜΕΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΘΑΡΡΥΝΣΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΟΔΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ ΤRUST EPC SOUTH ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΌΓΙΟ ΚΑΤΑΓΡΑΦΉΣ ΑΠΌΨΕΩΝ ΤΩΝ ΦΟΡΈΩΝ ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ.. 38 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ. ΠΑΡΑΔΕΊΓΜΑΤΑ ΠΙΛΟΤΙΚΏΝ ΈΡΓΩΝ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ

5 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΕ Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας ΕΑ Ενεργειακή Απόδοση ΕΕΥ Επιχείρηση Ενεργειακών Υπηρεσιών ΕΣΠΑ Εταιρικό Σύμφωνο για το Πλαίσιο Ανάπτυξης ΣΕΑ Σύμβαση/εις Ενεργειακής Απόδοσης ΥΠΕΚΑ Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής ΧΑΤ Χρηματοδότηση από Τρίτους 5

6 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας Trust EPC South, που χρηματοδοτήθηκε από το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κατέστησαν δυνατή την ανάδειξη των κύριων προκλήσεων και ευκαιριών που σχετίζονται με την προώθηση της Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΑ) στον τριτογενή τομέα, και ιδιαίτερα των Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ). Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2006/32/ΕΚ, η ΣΕΑ ορίζεται ως "συμβατική συμφωνία μεταξύ του δικαιούχου και του παρόχου περί μέτρου βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, σύμφωνα με την οποία πληρωμές για τις επενδύσεις πραγματοποιούνται ανάλογα με το συμβατικώς συμφωνούμενο επίπεδο βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης". Σύμφωνα με μελέτη του ΥΠΕΚΑ εκτιμάται ότι ο τριτογενής τομέας θα μπορούσε να επιτύχει 72% εξοικονόμηση ενέργειας συγκριτικά με το 2011, ως αποτέλεσμα εργασιών ανακαίνισης σε κτίρια με επενδυτικό κόστος 26 δις ευρώ μέχρι το Το ετήσιο δυναμικό της αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα εκτιμάται μεσοπρόθεσμα μεταξύ εκ. ευρώ, σύμφωνα με σχετική μελέτη της πρωτοβουλίας Trust EPC South. Ενώ επομένως ο τριτογενής τομέας (τουρισμός, υγεία, άλλες υπηρεσίες κτλ.) παρουσιάζει μεγάλες δυνατότητες για εξοικονόμηση ενέργειας, εντούτοις αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια υλοποίησης επενδύσεων για την πλήρη αξιοποίησή τους. Τα εμπόδια, που έχουν εντοπιστεί από τους φορείς της αγοράς, κατηγοριοποιούνται σε: οικονομικά εμπόδια (δυσκολία χρηματοδότησης, έλλειψη ιδιωτικού κεφαλαίου, χαμηλά επίπεδα ρευστότητας στις επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα, έργα μικρού επενδυτικού ύψους, έλλειψη διασφαλίσεων/εγγυήσεων), θεσμικά εμπόδια (ανεπαρκές νομικό/ρυθμιστικό πλαίσιο ασταθής πολιτική), τεχνικά εμπόδια (προσαρμογή στα εθνικά πρότυπα, έλλειψη δεδομένων για συγκριτική αξιολόγηση), εμπόδια που αφορούν την ευαισθητοποίηση και ανάπτυξη ικανοτήτων (έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων στην αλυσίδα αξίας, πολυπλοκότητα έννοιας ΣΕΑ, ελλιπής πληροφόρηση/κατανόηση, έλλειψη εξειδικευμένων γνώσεων/δεξιοτήτων στα έργα ΣΕΑ, απουσία παραδειγμάτων επιτυχημένων έργων). Η πρωτοβουλία Trust EPC South εφάρμοσε μια σφαιρική προσέγγιση για την απελευθέρωση του δυναμικού της αγοράς, που περιελάβανε τις εξής βασικές δράσεις: Δημιουργία Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης με στόχο την: Προώθηση του διαλόγου και των συνεργειών μεταξύ του χρηματοπιστωτικού τομέα, των Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών (ΕΕΥ) / παρόχων ΣΕΑ, των εθνικών φορέων χάραξης πολιτικής και των επιχειρήσεων του τριτογενούς τομέα. Επεξεργασία ενός εθνικού οδικού χάρτη για την αντιμετώπιση των εμποδίων για την υλοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης, και ειδικά των έργων ΣΕΑ. Ανάπτυξη μεθοδολογίας τυποποίησης επενδύσεων και εργαλείων συγκριτικής αξιολόγησης, βασισμένων στην υπάρχουσα μεθοδολογία και τα εργαλεία Green Rating Alliance, για την ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκομένων στην αλυσίδα αξίας. 6

7 Χαρτογράφηση εθνικής αγοράς με στόχο: την ανάλυση του δυναμικού για βιώσιμες ενεργειακές επενδύσεις στον τριτογενή τομέα τον προσδιορισμό κατάλληλων χρηματοδοτικών μηχανισμών και λύσεων για την ανάπτυξη της αγοράς ΣΕΑ. Ανάπτυξη γνώσεων και μεταφορά τεχνογνωσίας, μέσω στοχευμένων δράσεων για: την αγορά ενεργειακών υπηρεσιών (ΕΕΥ, επαγγελματίες στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης κτλ.) τις επιχειρήσεις του τριτογενή τομέα (ξενοδοχεία, νοσοκομεία, εμπορικά κέντρα κτλ.) τον χρηματοπιστωτικό τομέα (τράπεζες, επενδυτικά ταμεία, επενδυτές κτλ.). Επιδεικτικά πιλοτικά έργα: Εφαρμογή της μεθοδολογίας και των εργαλείων του Trust EPC South σε πραγματικά επενδυτικά έργα Υποστήριξη για την ανεύρεση χρηματοδότησης. Ο Εθνικός Οδικός Χάρτης, ο οποίος αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Trust EPC South, προτείνει ένα σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των εμποδίων στην ανάπτυξη της αγοράς Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) και την ενθάρρυνση των επενδύσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΑ). Περιλαμβάνει προτάσεις για μέτρα, πολιτικές και υποστηρικτικούς μηχανισμούς, ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα και επίπεδο προτεραιότητας. Έχουν ληφθεί υπόψη το ισχύον πλαίσιο, οι παρούσες συνθήκες, οι ανάγκες και δυνατότητες της αγοράς, καθώς και η συνολική εμπειρία που αποκτήθηκε μέσα από την εφαρμογή της μεθοδολογίας και τα εργαλεία της πρωτοβουλίας Trust EPC South σε πιλοτικά έργα. Ο απώτερος σκοπός είναι να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο στη διαμόρφωση πολιτικής σε εθνικό επίπεδο για την αξιοποίηση του τεράστιου δυναμικού ΕΑ στον τριτογενή τομέα. Το σχέδιο δράσης του Εθνικού Οδικού Χάρτη συνδιαμορφώθηκε από τα μέλη της Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης (ΕΠΔ), που συστάθηκε και λειτούργησε, στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας Trust EPC South υπό τον συντονισμό του Εργαστήριου Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων, της Σχολής Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης. Περιλαμβάνει υποστηρικτικά μέτρα σε πέντε άξονες: σχεδιασμό κατάλληλων μηχανισμών χρηματοδότησης, ευαισθητοποίηση & ανάπτυξη ικανοτήτων, υποστηρικτικό νομοθετικό πλαίσιο, βελτίωση συνθηκών αγοράς καθώς και οριζόντιες δράσεις. 7

8 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο Εθνικός Οδικός Χάρτης στοχεύει να συμβάλει στην διαμόρφωση πολιτικών και μέτρων για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, θεσμικών, νομικών, οικονομικών και άλλων, που έχουν εντοπιστεί από φορείς της αγοράς Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΑ) και τα οποία αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη της αγοράς Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) στην Ελλάδα. Παρέχει προτάσεις για την ανάπτυξη υποστηρικτικών μηχανισμών, οικονομικής ή άλλης φύσεως, που μπορούν να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις σε ΕΑ και Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και να βοηθήσουν στην αξιοποίηση του τεράστιου δυναμικού στον τριτογενή τομέα που υπάρχει στην χώρα μας. Ως εργαλείο πολιτικής, απευθύνεται σε φορείς χάραξης πολιτικής, στα αρμόδια Υπουργεία, σε εθνικά/περιφερειακά ενεργειακά κέντρα, σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, σε εμπορικά και τεχνικά επιμελητήρια, ενώσεις επαγγελματιών του τομέα των ενεργειακών υπηρεσιών και της αγοράς ενεργειακής απόδοσης, ενώσεις ιδιοκτητών ακινήτων, αλλά και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης που ενδιαφέρονται για την προώθηση θεμάτων ενεργειακής απόδοσης σε κτίρια του τριτογενούς τομέα. Ο Εθνικός Οδικός Χάρτης αναπτύχθηκε μέσω συμμετοχικής διαδικασίας διαβούλευσης, που στόχο είχε να κατανοήσει τις ανάγκες και να καταγράψει τις απόψεις και προτάσεις όλων των ενδιαφερόμενων φορέων της αγοράς, συμπεριλαμβανομένων των παρόχων ενεργειακών υπηρεσιών, του τριτογενούς τομέα, των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, αλλά και φορέων ανάπτυξης πολιτικής (Εικόνα 1). Εθνικές/ περιφερειακές/ τοπικές αρχές Εταιρίες Ενεργειακών Υπηρεσιών Εκπρόσωποι του τριτογενούς τομέα Διαχειριστές κεφαλαίων Ρυθμιστικοί φορείς ενέργειας Φορείς διαβούλευσης Χρηματοπιστωτικός τομέας (τράπεζες, ιδιωτικά/ δημόσια κεφάλαια) Τομέας ΕΑ/ ΑΠΕ Εμπορικά επιμελητήρια/ ενώσεις του κλάδου Εικόνα 1 Φορείς διαβούλευσης για την ανάπτυξη του Εθνικού Οδικού Χάρτη 8

9 Τα στάδια ανάπτυξης και επεξεργασίας του Οδικού Χάρτη παρουσιάζονται στην Εικόνα 2, ενώ τα εργαλεία που αξιοποιήθηκαν στην Εικόνα 3. Ανάλυση παρούσας κατάστασης Συναντήσεις με φορείς Ερωτηματολόγια Έρευνα σε πηγές Αναγνώριση εμποδίων Συνεντεύξεις με φορείς της αγοράς Συναντήσεις ΕΠΔ Εργαστήρια Οδικός χάρτης Διαβούλευση ΕΠΔ Προτεραιότητες μέτρων Σχέδιο δράσης Εικόνα 2 Στάδια ανάπτυξης του Εθνικού Οδικού Χάρτη Έρευνα πεδίου Ερωτηματολόγια Χαρτογράφηση της αγοράς Ανάπτυξη προσχεδίου για τον Οδικό Χάρτη Συνεντεύξεις με φορείς Διαβούλευση με φορείς της αγοράς Εθνική Πλατφόρμα Διαβούλευσης Ημερίδες και συναντήσεις επικύρωσης Διαβούλευση με τα μέλη της Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης Εικόνα 3 Εργαλεία που αξιοποιήθηκαν για την ανάπτυξη του Εθνικού Οδικού Χάρτη 9

10 Το παρόν έγγραφο συνδιαμορφώθηκε και ολοκληρώθηκε με την πολύτιμη συμμετοχή των μελών της Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης (ΕΠΔ), που συστάθηκε και λειτούργησε, στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας Trust EPC South, υπό τον συντονισμό του Πολυτεχνείου Κρήτης (Πίνακας 1). Πίνακας 1 Μέλη Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης Χρηματοοικονομικοί φορείς Παρόχοι ενεργειακών υπηρεσιών Τριτογενής τομέας Εταιρείες Ακινήτων (Real Estate) Φορείς λήψης αποφάσεων Alpha Bank EUROBANK Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος Όμιλος Τράπεζας Πειραιώς Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα Συνεταιριστική Τράπεζα Καρδίτσας Συνεταιριστική Τράπεζα Χανίων Αναπτυξιακή Καρδίτσας Αναπτυξιακή Κρήτης ΕΤΒΑ ΒΙ.ΠΕ. Α.Ε. HELESCO BONAIR MEDESCO ΕΥΔΙΤΗ Yousave.gr ENFINITY Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων Ελλάδος (ΚΕΕΕ) Δίκτυο Νησιωτικών Επιμελητηρίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (INSULEUR) Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Χανίων Alpha Αστικά Ακίνητα Α.Ε Εθνική ΠΑΝΓΑΙΑ Α.Ε.Ε.Α.Π. Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας (ΚΑΠΕ) Περιφέρεια Κρήτης 10

11 2. Η ΑΓΟΡΑ ΣΕΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Τι είναι οι Συμβάσεις Ενεργειακής Απόδοσης H Σύμβαση Ενεργειακής Απόδοσης (ΣΕΑ) είναι συμβατική συμφωνία μεταξύ του δικαιούχου και του παρόχου ενεργειακών υπηρεσιών, η οποία επαληθεύεται και παρακολουθείται καθ όλη τη διάρκεια ισχύος της σύμβασης, στο πλαίσιο της οποίας πραγματοποιούνται πληρωμές για επενδύσεις (έργο, προμήθεια ή υπηρεσία) σε μέτρα βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης, οι οποίες συνδέονται με ένα συμβατικώς συμφωνηθέν επίπεδο βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης ή με άλλο συμφωνηθέν κριτήριο ενεργειακής απόδοσης, όπως η εξοικονόμηση χρημάτων. 1 Η ΣΕΑ παρέχει την δυνατότητα βελτίωσης των υποδομών σε οργανισμούς/επιχειρήσεις χωρίς να χρειάζεται να έχουν τεχνικές γνώσεις, δεξιότητες ενεργειακής διαχείρισης και αρχικό κεφάλαιο, αποκομίζοντας πολλαπλά οφέλη: Μακροχρόνιο, εγγυημένο οικονομικό όφελος με μηδενική ή ελάχιστη επένδυση. O πάροχος ΣΕΑ εγγυάται την εξοικονόμηση ενέργειας, έχοντας ταυτοχρόνως ισχυρά κίνητρα να πετύχει την προβλεπόμενη εξοικονόμηση, ώστε να αποφύγει πιθανές κυρώσεις που προβλέπονται από τη σύμβαση. Εγγυημένο επίπεδο άνεσης Τα κτίρια και γενικότερα οι εγκαταστάσεις αναβαθμίζονται με σύγχρονο, αξιόπιστο και αποδοτικό ενεργειακό εξοπλισμό Το αποτέλεσμα της εξοικονόμησης ενέργειας είναι άμεσο Μειώνεται το λειτουργικό κόστος Παρέχεται σύστημα ενεργειακού ελέγχου Εφαρμόζεται Πρόγραμμα Μέτρησης & Επαλήθευσης της εξοικονόμησης Διασφαλίζεται η συνεχής συντήρηση του εξοπλισμού που εγκαταστάθηκε Τηρούνται αρχεία των μέτρων βελτίωσης ενεργειακής απόδοσης που εφαρμόστηκαν Μειώνονται οι εκπομπές CO 2, άρα και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του οργανισμού/ επιχείρησης Ενισχύεται η εταιρική κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων. 1 Ν. 4342/2015 (ΦΕΚ Α 143) Συνταξιοδοτικές ρυθμίσεις, ενσωμάτωση στο Ελληνικό Δίκαιο της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 25ης Οκτωβρίου 2012 «Για την ενεργειακή απόδοση, την τροποποίηση των Οδηγιών 2009/125/ΕΚ και 2010/30/ΕΕ και την κατάργηση των Οδηγιών 2004/8/ΕΚ και 2006/32/ΕΚ», όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία 2013/12/ΕΕ του Συμβουλίου της 13ης Μαΐου 11

12 2.1. Θεσμικό πλαίσιο και πολιτικές στήριξης Τα θεμέλια του θεσμικού πλαισίου για τις ΣΕΑ και ΕΕΥ τίθενται με τον Νόμο 3855/ Ένα επίσημο μητρώο 3 για επιχειρήσεις που προσφέρουν ενεργειακές υπηρεσίες (με προαιρετική εγγραφή), ιδρύθηκε το 2013 από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ) και περιέχει 59 καταχωρημένες επιχειρήσεις (Ιούνιος 2018). Η ιστοσελίδα παρέχει δύο υποδείγματα συμβάσεων: ΣΕΑ Διαμοιραζόμενου Οφέλους και ΣΕΑ Εγγυημένης Απόδοσης. Η λειτουργία του Μητρώου ΕΕΥ περιγράφεται λεπτομερώς με Υπουργική Απόφαση 4. Στη συνέχεια ο Νόμος 4342/2015, που ενσωματώνει στο Ελληνικό Δίκαιο την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2012/27/ΕΕ, ενισχύει το περιεχόμενο της ΣΕΑ, ενώ εισάγει και την έννοια «πάροχος ενεργειακών υπηρεσιών». Στο Άρθρο 10 του ίδιου νόμου, προβλέπεται ότι όλες οι επιχειρήσεις που δεν είναι ΜΜΕ υποχρεούνται να υποβάλλονται σε ενεργειακό έλεγχο τουλάχιστον κάθε 4 χρόνια, εκτός και αν εφαρμόζουν σύστημα ενεργειακής ή περιβαλλοντικής διαχείρισης πιστοποιημένο από ανεξάρτητο φορέα, το οποίο περιλαμβάνει ενεργειακό έλεγχο. Ο στόχος για την συνολική εξοικονόμηση ενέργειας ως το 2020 είναι 3.332,7 ktoe (38,8 TWh), σύμφωνα με το 3 ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης (Δεκέμβριος 2014) 5. Μέτρα που αφορούν το σύνολο του τριτογενούς τομέα είχαν ως αποτέλεσμα την επίτευξη εξοικονόμησης ενέργειας κατά 0,6 TWh την περίοδο , ενώ στο 1 ο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, ο ενδιάμεσος στόχος για το 2016 είχε τεθεί σε 5,7 TWh. Σύμφωνα με μελέτη του ΥΠΕΚΑ 6 εκτιμάται ότι ο τριτογενής τομέας θα μπορούσε να επιτύχει 72% εξοικονόμηση ενέργειας συγκριτικά με το 2011, ως αποτέλεσμα εργασιών ανακαίνισης σε κτίρια με επενδυτικό κόστος 26 δις ευρώ μέχρι το Στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης προβλέπεται σειρά μέτρων, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος του 2020, εστιάζοντας κυρίως στα νοικοκυριά και στον δημόσιο τομέα. Τα μέτρα που εστιάζουν στον τριτογενή τομέα περιγράφονται πιο κάτω. Ενεργειακή αναβάθμιση σε κτίρια επαγγελματικής χρήσης: Διάρκεια υλοποίησης με συνολικές εξοικονομήσεις 31,6 ktoe. Το μέτρο παρέχει κίνητρα με επιχορήγηση δράσεων και για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης σε υφιστάμενη κτίρια επαγγελματικής χρήσης, με την υλοποίηση των πιο σημαντικών παρεμβάσεων βελτίωσης της ενεργειακής τους απόδοσης. Οι επιλέξιμες κατηγορίες μέτρων είναι: ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού κελύφους, ενεργειακή αναβάθμιση των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, αναβάθμιση του φυσικού/τεχνητού φωτισμού, εγκατάσταση συστήματος ενεργειακής διαχείρισης, εγκατάσταση συστημάτων συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας υψηλής αποδοτικότητας (ΣΗΘΥΑ), εγκατάσταση συστημάτων ΑΠΕ «Για την προσαρμογή της Οδηγίας 2012/27/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ενεργειακή απόδοση, λόγω της προσχώρησης της Δημοκρατίας της Κροατίας» και άλλες διατάξεις. 2 Ν. 3855/2010 (ΦΕΚ Α 95) Μέτρα για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά την τελική χρήση, ενεργειακές υπηρεσίες και άλλες διατάξεις. 3 Μητρώο Επιχειρήσεων Ενεργειακών Υπηρεσιών, 4 Υπουργική Απόφαση Δ6/13280/ (ΦΕΚ Β 1228) «Επιχειρήσεις Ενεργειακών Υπηρεσιών. Λειτουργία, Μητρώο, Κώδικας Δεοντολογίας και συναφείς διατάξεις» 5 Εθνικό Σχέδιο Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης, ΥΠΕΚΑ, Δεκέμβριος Έκθεση της μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την κινητοποίηση των επενδύσεων για την ανακαίνιση των κατοικιών και εμπορικών κτιρίων, δημόσιο και ιδιωτικό εθνικό κτιριακό απόθεμα, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), Δεκέμβριος

13 Ενεργειακή αναβάθμιση σε κτίρια επαγγελματικής χρήσης μέσω ΕΕΥ: Διάρκεια υλοποίησης με συνολικές εξοικονομήσεις 50,8 ktoe. Το μέτρο παρέχει κίνητρα με ενίσχυση της επιχειρηματικής δραστηριότητας των ΕΕΥ μέσω της δημιουργίας ειδικών χρηματοδοτικών μέσων (Ταμείο ειδικού σκοπού εγγυήσεων ή δανειοδοτήσεων), τα οποία βελτιώνουν την οικονομική δραστηριότητα ή/και ρευστότητα των εν λόγω επιχειρήσεων προκειμένου να υλοποιούν έργα που αναλαμβάνουν μέσω ΣΕΑ. Οι επιλέξιμες κατηγορίες μέτρων είναι: βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης ενεργοβόρων εγκαταστάσεων και υποδομών (π.χ. βιομηχανικές εγκαταστάσεις, νοσοκομεία, μεγάλα κτίρια γραφείων, κολυμβητήρια, αποθήκες), αλλά και ολόκληρων υποβαθμισμένων περιοχών, κατασκευή ενεργειακά αποδοτικών κτιρίων, ενεργειακός σχεδιασμός υπαίθριων χώρων, ενσωμάτωση των βέλτιστων, κατά περίπτωση, τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας (ΣΗΘΥΑ και ΑΠΕ), καλύπτοντας τις μελλοντικές απαιτήσεις για κτίρια χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας και χαμηλών εκπομπών. Δράσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης για το προσωπικό των επιχειρήσεων του τριτογενή τομέα: Διάρκεια υλοποίησης με προβλεπόμενη συνολική εξοικονόμηση 76,8 ktoe. Το μέτρο αφορά σε δράσεις εκπαίδευσης και επιμόρφωσης για στελέχη του τριτογενούς τομέα με σκοπό την ενίσχυση των γνώσεων τους για την ενεργειακή απόδοση και τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς τους Εργαλεία χρηματοδότησης Οι δυνατότητες δημόσιας χρηματοδότησης για τα υφιστάμενα κτίρια του τριτογενούς τομέα στην Ελλάδα, συνδέονται κυρίως με τις προσκλήσεις των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ), τα οποία χειρίζεται το Υπουργείο Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού στα πλαίσια του Εταιρικού Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ). Για την Προγραμματική Περίοδο , οι βασικές προτεραιότητες περιλαμβάνουν τη μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Παραδείγματα από σχετικές προσκλήσεις που έχουν ανακοινωθεί και χρηματοδοτούν και δράσεις ενεργειακής απόδοσης σε κτίρια του τριτογενούς τομέα, μεταξύ άλλων δράσεων, είναι: Το πρόγραμμα με την ονομασία «Χτίζοντας το Μέλλον». Το πρόγραμμα δεν χρηματοδοτεί την ίδια την παρέμβαση, αλλά παρέχει καλύτερες τιμές και προϊόντα υψηλής ποιότητας σε αυτούς που συμμετέχουν. Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες παρέχονται από τους συμμετέχοντες επαγγελματίες και περιλαμβάνουν: εγκατάσταση συστημάτων θέρμανσης, ψύξης και αερισμού υψηλής απόδοσης, αντικατάσταση συστημάτων τεχνητού φωτισμού με συστήματα καλύτερης ενεργειακής απόδοσης, αντικατάσταση ή εγκατάσταση προηγμένων συστημάτων ενεργειακού ελέγχου στα κτίρια, αντικατάσταση προσόψεων με ολοκληρωμένα συστήματα κουφωμάτων και υαλοπινάκων υψηλών προδιαγραφών, καθώς και εγκατάσταση μόνωσης στο κέλυφος των κτιρίων. Πρόγραμμα ΕΣΠΑ "Αναβάθμιση των μικρών και πολύ μικρών υφιστάμενων επιχειρήσεων με την ανάπτυξη των ικανοτήτων τους στις νέες αγορές" Ο προϋπολογισμός για το σύνολο της χώρας είναι Αυτό το πρόγραμμα μπορεί να χρηματοδοτήσει το 40% των επενδυτικών σχεδίων από έως Στην περίπτωση που προσλαμβάνεται νέο προσωπικό, η επιχορήγηση θα είναι 50%. Πρόγραμμα ΕΣΠΑ "Ενίσχυση τουριστικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) για τον εκσυγχρονισμό τους και την ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών" Ο προϋπολογισμός για το σύνολο της χώρας είναι Αυτό το πρόγραμμα μπορεί να χρηματοδοτήσει το 40% των επενδυτικών σχεδίων από έως Κι εδώ επίσης, σε περίπτωση που έχει προσληφθεί νέο προσωπικό, η επιχορήγηση θα είναι 50%. Οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να επωφεληθούν από δάνεια με ευνοϊκούς όρους που παρέχονται από τις 13

14 εμπορικές τράπεζες για να προχωρήσουν με την αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων τους. Αυτά είναι δάνεια που παρέχονται από τις τράπεζες μέσω κρατικών κεφαλαίων και ιδιωτικών τραπεζικών κεφαλαίων, με ευνοϊκούς όρους, όπως μειωμένο επιτόκιο. 1. Δάνεια σε συνεργασία με το ΕΤΕΑΝ 7 (Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης) 2. Συγχρηματοδοτούμενα δάνεια JEREMIE 3. Επιχειρηματικά δάνεια μέσω του προγράμματος Grouped Loan for SMEs της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων 4. Πρόγραμμα χρηματοδότησης σε συνεργασία με το Ελληνικό Επενδυτικό Ταμείο (IFG). Επιπλέον, διάφορες εμπορικές τράπεζες προσφέρουν πράσινα δάνεια για τις επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων των δράσεων για την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων τους και την εγκατάσταση ΑΠΕ, με ιδιαίτερη έμφαση στα φωτοβολταϊκά. Μερικές ενδεικτικές πύλες ενημέρωσης σχετικά με τις ανοικτές προσκλήσεις χρηματοδότησης, είναι: Χαρακτηριστικά αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα Η αγορά ΣΕΑ στην Ελλάδα είναι ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Τα έργα ενεργειακής απόδοσης που έχουν υλοποιηθεί μέσω ΣΕΑ είναι λιγοστά. Ο αριθμός τους εκτιμάται περίπου στα , κυρίως πιλοτικά έργα από ευρωπαϊκά/εθνικά χρηματοδοτούμενα προγράμματα 8. Ωστόσο λίγα από αυτά έχουν ολοκληρωθεί μέχρι σήμερα. Τα πιλοτικά έργα έχουν επικεντρωθεί σε σχολεία, κτίρια τοπικής αυτοδιοίκησης, νοσοκομεία και ξενοδοχεία, ενώ λίγα έργα έχουν υλοποιηθεί στο βιομηχανικό τομέα, περιλαμβάνοντας κυρίως εφαρμογές ΑΠΕ σε συνδυασμό με παρεμβάσεις βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων (κέλυφος και εξοπλισμός). Στο επίσημο μητρώο ΕΕΥ είναι εγγεγραμμένες 59 επιχειρήσεις (Ιούνιος 2018). Οι μισές από αυτές καταχωρήθηκαν μόλις τα τελευταία δύο έτη και δεν έχουν όλες τους πραγματικά έργα ΣΕΑ σε εφαρμογή ή σε εκτέλεση. Πάνω από 100 εταιρείες υπέβαλαν αιτήσεις ηλεκτρονικά για την καταχώρηση τους στο Μητρώο, αλλά δεν έχουν ακόμη ολοκληρώσει τη διαδικασία υποβολής της αίτησης. Η εγγραφή στο Μητρώο είναι προαιρετική και δεν υπόκειται σε διαδικασίες ελέγχου ή πιστοποίησης υπηρεσιών. Στα πλαίσια του Trust EPC South, 30 ΕΕΥ προσκλήθηκαν σε μια δομημένη συνέντευξη. 64% από αυτές εισήλθαν στην αγορά ΣΕΑ μόλις τα τελευταία πέντε χρόνια, δηλαδή από το Οι περισσότερες είναι επιχειρήσεις που παρέχουν υπηρεσίες μηχανικού και ενεργειακές υπηρεσίες και που λειτουργούν με λιγότερους από 19 εργαζόμενους. 2 από τις 3 επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στον τομέα εγκατάστασης ΑΠΕ, ενώ 1 στις 2 δραστηριοποιούνται στον τομέα των ενεργειακών επιθεωρήσεων JRC Έκθεση Αγοράς ΕΕΥ

15 Σύμφωνα με τους ερωτηθείς, η αγορά επικεντρώνεται σε ξενοδοχεία, ιδιωτικά γραφεία, καταστήματα και νοσοκομεία. Η μόνωση της οροφής είναι το πιο συνηθισμένο μέτρο (60%) από τις παρεμβάσεις που αφορούν το κέλυφος του κτιρίου. Όσο αφορά τις ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις και εξοπλισμό, τα πιο κοινά μέτρα σχετίζονται με το φωτισμό, τα συστήματα ενεργειακής διαχείρισης και τους αυτόματους ελέγχους. Οι πιο κοινές εφαρμογές ΑΠΕ είναι τα φωτοβολταϊκά για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, οι ηλιακοί συλλέκτες για την παραγωγή ζεστού νερού και οι αντλίες θερμότητας. Τα περισσότερα έργα ΣΕΑ διαρκούν από 2 έως 8 έτη. Η μέση διάρκεια που προκύπτει από όλες τις απαντήσεις είναι 4,4 έτη. Η πιο κοινή μέθοδος χρηματοδότησης έργων ενεργειακής απόδοσης είναι, ως σήμερα, η αυτοχρηματοδότηση. Τα είδη ΣΕΑ που συναντώνται πιο συχνά είναι η Σύμβαση Εγγυημένης Απόδοσης και η Σύμβαση Διαμοιραζόμενου Οφέλους, ενώ διαδεδομένες επίσης σε ενεργειακά έργα είναι οι συμβάσεις προκαθορισμένης αμοιβής και οι συμβάσεις μίσθωσης εξοπλισμού (οι αμοιβές αντιστοιχούν στην εξοικονόμηση ενέργειας). Τα ξενοδοχεία, γραφεία ιδιωτικού τομέα, εμπορικά καταστήματα και νοσοκομεία θεωρούνται από τους φορείς της αγοράς ΣΕΑ, ως τα πιο ενδιαφέροντα τμήματα του τριτογενούς τομέα. Η μείωση του κόστους ενέργειας είναι το κύριο κίνητρο για την υλοποίηση έργων ενεργειακής απόδοσης. Η δυνατότητα εξασφάλισης δημόσιων επιδοτήσεων ή άλλων επενδυτικών κινήτρων καθώς και η διαθεσιμότητα χρηματοδότησης είναι κρίσιμοι παράγοντες για τη λήψη αποφάσεων. Η ενίσχυση του πράσινου προφίλ της εταιρείας και η περιβαλλοντική πολιτική είναι επίσης σημαντικά κίνητρα. Τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που συμμετείχαν στις συνεντεύξεις θεωρούν ότι η αγορά ΣΕΑ αποτελεί ένα καινούριο και επιχειρηματικά προσοδοφόρο εργαλείο. Οι χρηματοδοτικές λύσεις που προσφέρονται αφορούν κυρίως λύσεις προσαρμοσμένες στις απαιτήσεις του εκάστοτε πελάτη ή δάνεια με επιδοτήσεις (π.χ. Ευρωπαϊκών-Διαρθρωτικών προγραμμάτων). Δεν διατίθενται συγκεκριμένα προϊόντα/υπηρεσίες για την χρηματοδότηση έργων ΣΕΑ. Η πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη, οι νομικές πτυχές του έργου και η προβλεπόμενη οικονομική του απόδοση είναι οι κύριες παράμετροι που λαμβάνονται υπόψη για την έγκριση επιχειρηματικού σχεδίου με ΣΕΑ. Η έρευνα αγοράς του Trust EPC South έχει καταγράψει τα κυριότερα εμπόδια για την ανάπτυξη της αγοράς ΣΕΑ, όπως γίνονται αντιληπτά από τους εμπλεκόμενους φορείς, και παρουσιάζονται στα διαγράμματα της Εικόνας 5. Οι ερωτηθέντες έχουν προτείνει πιθανές λύσεις για υπέρβαση των εμποδίων, όπως παρουσιάζονται συγκεντρωτικά στον Πίνακα 2. Κατά την διάρκεια των τελευταίων 8 ετών, οι θετικές νομοθετικές αλλαγές δημιουργούν υψηλές προσδοκίες για μια ταχεία ανάπτυξη και αναγέννηση της αγοράς, η οποία έχει καθυστερήσει κυρίως λόγω της οικονομικής κρίσης και αβεβαιότητας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις σχετικής μελέτης του Trust EPC South, το ετήσιο δυναμικό της αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα εκτιμάται μεσοπρόθεσμα μεταξύ εκ. ευρώ 9, και μπορεί να αξιοποιηθεί, με πολλαπλά οφέλη για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, εάν αντιμετωπισθούν τα εμπόδια. 9 Trust EPC South, Μελέτη Αγοράς Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης Ελλάδας,

16 Εικόνα 4 Βασικά χαρακτηριστικά της αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα Θ. Τσούτσος, Σ. Τουρνάκη, Μ. Κατζουράκης, Μ. Φράγκου, Ε. Φαρμάκη, «Μελέτη αγοράς Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης Ελλάδα» (2.2 National EPC Market insight report), Εργαστήριο Ανανεώσιμων και Βιώσιμων Ενεργειακών Συστημάτων, Πολυτεχνείο Κρήτης,

17 Εικόνα 5 Κύρια εμπόδια για την ανάπτυξη της αγοράς ΣΕΑ, σύμφωνα με τους ενδιαφερόμενους φορείς 17

18 Πίνακας 2 Εμπόδια στην ανάπτυξη της αγοράς ΣΕΑ και λύσεις που έχουν προταθεί από τους ενδιαφερόμενους φορείς Εμπόδιο Λύσεις που έχουν προταθεί Φορείς δράσης Οικονομικά εμπόδια Δυσκολία χρηματοδότησης Έλλειψη ιδιωτικού κεφαλαίου Χαμηλά επίπεδα ρευστότητας στις επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα Έργα μικρού επενδυτικού ύψους Έλλειψη διασφαλίσεων/ εγγυήσεων Θεσμικά εμπόδια Ανεπαρκές νομικό/ρυθμιστικό πλαίσιο ασταθής πολιτική 1. Πιο ενεργός ρόλος χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων Προσφορά εξειδικευμένων τραπεζικών προϊόντων χρηματοδότησης με ευνοϊκότερους όρους (χαμηλό επιτόκιο, χαμηλότερες εγγυήσεις, μεγάλη διάρκεια αποπληρωμής κτλ.). 2. Προτεραιότητα στην χρηματοδότηση επενδύσεων ΕΑ στα Διαρθρωτικά Ταμεία. 3. Κρατικοί μηχανισμοί στήριξης και ειδικά ταμεία για τη χρηματοδότηση φιλόδοξων έργων ΣΕΑ. 4. Αναζήτηση συμμαχιών από ΕΕΥ με στόχο την εξασφάλιση μεγαλύτερης αξιοπιστίας μέσω μεγαλύτερης οικονομικής ισχύος. 5. Διμερείς συνεργασίες ΕΕΥ με τράπεζες, για παροχή ολοκληρωμένης λύσης χρηματοδότησης και υλοποίησης έργων 1. Ενδεχόμενη ομαδοποίηση μικρών έργων ΣΕΑ υπό συγκεκριμένους όρους και κριτήρια. 1. Ανάπτυξη εναλλακτικού εθνικού μηχανισμού στήριξης, όπως Ταμείο Ενεργειακής απόδοσης, ταμείο εγγυήσεων, ταμείο εγγυημένης απόδοσης, για αντιστάθμιση μέρους του κινδύνου. 2. Τυποποιημένες διαδικασίες, πρωτόκολλα και αξιόπιστα εργαλεία κοινώς αποδεκτά από τους εμπλεκόμενους φορείς. 3. Εθνικά/διεθνώς αναγνωρισμένος οργανισμός επαλήθευσης της εξοικονόμησης ενέργειας για ενίσχυση της εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των μερών και της μεγαλύτερης αξιοπιστίας των αποτελεσμάτων. 1. Σαφείς κανόνες και σταθερό ρυθμιστικό πλαίσιο, με μακροπρόθεσμη προοπτική. 2. Ξεκάθαροι κανόνες σχετικά με την πληρωμή ΣΕΑ από τα δημόσια ταμεία. 3. Υποχρεωτική εγγραφή ΕΕΥ στο επίσημο μητρώο, με κατάλληλες διαδικασίες πιστοποίησης/επικύρωσης. 4. Παροχή φορολογικών κινήτρων σε επιχειρήσεις που επιλέγουν πρακτικές ΣΕΑ. 5. Θέσπιση εθνικών προτύπων και σαφών διαδικασιών στην αγορά ΣΕΑ, συμπεριλαμβανομένων μηχανισμών στήριξης. 6. Δημόσια χρηματοδότηση για υλοποίηση εμβληματικών έργων στον δημόσιο τομέα. 7. Κίνητρα και στήριξη προς τον ιδιωτικό τομέα για τέτοιου είδους επενδύσεις. Υλοποίηση μέτρων ΕΑ ως βασικό κριτήριο για συγχρηματοδοτούμενες επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα. 8. Δημιουργία μοντέλου αξιολόγησης και πιστοποίησης ΕΕΥ, με τις πληροφορίες συμμόρφωσης να είναι διαθέσιμες δημόσια μέσω του Μητρώου ΕΕΥ. 9. Εναλλακτικά δημόσια ταμεία επενδύσεων, συμπεριλαμβανομένων προϊόντων μείωσης κινδύνου για έργα ΣΕΑ. ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Χρηματοπιστωτικοί φορείς Υπουργείο Οικονομίας ΥΠΕΚΑ Διαχειριστικές ΕΣΠΑ ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Χρηματοπιστωτικοί φορείς Υπουργείο Οικονομίας ΥΠΕΚΑ ΤΕΕ Υπουργείο Οικονομίας ΥΠΕΚΑ Διαχειριστικές ΕΣΠΑ Φορείς Πιστοποίησης 18

19 Τεχνικά εμπόδια Προσαρμογή στα εθνικά πρότυπα Έλλειψη δεδομένων για συγκριτική αξιολόγηση Ευαισθητοποίηση & Ανάπτυξη ικανοτήτων Έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων στην αλυσίδα αξίας Πολυπλοκότητα έννοιας ΣΕΑ Ελλιπής πληροφόρηση/ κατανόηση Έλλειψη εξειδικευμένων γνώσεων/δεξιοτήτων στα έργα ΣΕΑ Απουσία παραδειγμάτων έργων 1. Προσαρμογή στα εθνικά πρότυπα (ΚΕΝΑΚ, κλπ.). 2. Ανάπτυξη αξιόπιστων βάσεων δεδομένων για αξιόπιστο benchmarking (συγκριτική αξιολόγηση). 1. Εφαρμογή πρακτικών τυποποίησης και πρωτοκόλλων πιστοποίησης (εθνικά ή ευρωπαϊκά αναγνωρισμένων) από τις εταιρείες της αγοράς ΣΕΑ, ώστε η αξιολόγηση έργων ΣΕΑ να γίνεται κάτω από ένα αξιόπιστο και τυποποιημένο πλαίσιο και να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των εμπλεκομένων μερών. 2. Έλεγχος πρότυπου τυποποίησης και συγκριτικής αξιολόγησης σε πιλοτικά έργα. 3. Υποχρεωτική εγγραφή ΕΕΥ στο επίσημο μητρώο, με κατάλληλες, διαφανείς και αξιόπιστες διαδικασίες πιστοποίησης/ επικύρωσης, που να περιλαμβάνουν πιστοποίηση της επάρκειας και συμμόρφωσης για τα επαγγελματικά προσόντα των ΕΕΥ/παρόχων ΣΕΑ. 4. Διάδοση αξιόπιστων αποτελεσμάτων από ολοκληρωμένα έργα ΣΕΑ, επιτόπου επισκέψεις. 5. Κατάρτιση σχετικά με τις διαδικασίες ΣΕΑ, τους διαφορετικούς τύπους συμβάσεων, τα πιθανά οφέλη και τους κινδύνους, σχετικά τεχνικά θέματα. 6. Κοινώς αποδεκτή μέθοδος/πρωτόκολλο για τον υπολογισμό της εξοικονόμησης ενέργειας και τον έλεγχο των αποτελεσμάτων του έργου. Διαφάνεια σχετικά με τα πρωτόκολλα Μέτρησης & Επαλήθευσης των εξοικονομήσεων. 1. Δραστηριότητες διάδοσης και κατάρτισης για την κατανόηση των βασικών αρχών ΣΕΑ (ορολογία, διαδικασίες, βασικές πτυχές). 2. Εξειδικευμένα προγράμματα κατάρτισης/δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων για τους εργαζόμενους στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. 3. Εξειδικευμένα τραπεζικά προϊόντα για έργα ΣΕΑ για τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκομένων μερών. 1. Ηγετικός ρόλος του δημοσίου τομέα, με εμβληματικά παραδείγματα σε δημόσια κτίρια. 2. Ανάδειξη καλών πρακτικών και επιτυχημένων μοντέλων χρηματοδότησης στην εγχώρια ή σε παρόμοιες αγορές. ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Υπουργείο Οικονομίας ΥΠΕΚΑ, ΚΑΠΕ ΤΕΕ ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ ΥΠΕΚΑ ΚΑΠΕ Διαχειριστική ΕΣΠΑ ΤΕΕ Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ ΥΠΕΚΑ ΚΑΠΕ Διαχειριστική ΕΣΠΑ ΤΕΕ ΑΕΙ/ΤΕΙ Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ ΥΠΕΚΑ ΚΑΠΕ Διαχειριστική ΕΣΠΑ ΤΕΕ ΑΕΙ/ΤΕΙ 19

20 3. ΟΙΚΟΔΟΜΩΝΤΑΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗ ΣΕ ΕΡΓΑ ΣΕΑ ΣΤΟΝ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗ ΤΟΜΕΑ 3.1. Τυποποίηση και συγκριτική αξιολόγηση επενδύσεων ΣΕΑ Η προσέγγιση Trust EPC South Στα πλαίσια της πρωτοβουλίας Trust EPC South έχει αναπτυχθεί μια πρότυπη μέθοδος τυποποίησης και συγκριτικής αξιολόγησης επενδύσεων σε έργα ΣΕΑ. Η μεθοδολογία στηρίζεται στην εφαρμογή του εργαλείου GREPCon, που έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του Trust EPC South, βασιζόμενο στην μεθοδολογία Green Rating της Bureau Veritas. Λόγω της τυποποιημένης προσέγγισης του για την μοντελοποίηση πάνω από 45 τεχνικών μέτρων εξοικονόμησης και παραγωγής ενέργειας σε διαφορετικούς τύπους κτιρίων το εργαλείο GREPCon θα συμβάλει στην διαμόρφωση κοινής αντίληψης για τα οφέλη και τους κινδύνους έργων ΣΕΑ, ενισχύοντας έτσι την διαφάνεια και την εμπιστοσύνη μεταξύ των εμπλεκομένων στην αλυσίδα αξίας. Επικύρωση τυποποιημένων σεναρίων λήψης μέτρων ενεργειακής απόδοσης Τεχνικά Μοντέλα Κτιρίου και Εξοπλισμού Δεδομένα Κατανάλωσης και Κόστους Ανεξάρτητη αξιολόγηση και επικύρωση ΣΕΑ Πιστοποίηση από Οικονομικά Δεδομένα Οικονομική Αξιολόγηση Μελέτη σκοπιμότητας Ανάδειξη ευκαιριών Οριοθέτηση ρίσκου Εικόνα 6 Μέθοδος τυποποίησης και συγκριτικής αξιολόγησης επενδύσεων Trust EPC South Η αξία του εργαλείου GREPCon έγκειται στην τυποποιημένη προσέγγιση και στο γεγονός ότι η εφαρμογή του πιστοποιείται από ανεξάρτητο τρίτο μέρος, την Bureau Veritas, τον δεύτερο μεγαλύτερο όμιλο στον κόσμο στις υπηρεσίες πιστοποίησης στους τομείς της ποιότητας, την υγεία και την ασφάλεια, το περιβάλλον και την κοινωνική ευθύνη. Η αναφορά που παράγεται επικυρωμένη και πιστοποιημένη από την Bureau Veritas, μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τράπεζες και άλλους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς για τον εντοπισμό και την αξιολόγηση των οικονομικών κινδύνων, καθώς και για την αξιολόγηση κάθε μέτρου ενεργειακής απόδοσης που περιλαμβάνεται στην επένδυση. Ιδιοκτήτες/διαχειριστές ακινήτων και φορείς του τριτογενούς τομέα μπορούν επίσης να το χρησιμοποιήσουν για τον εντοπισμό και ιεράρχηση ευκαιριών εξοικονόμησης ενέργειας στο κτίριο, διευκολύνοντας έτσι την πρόσβασή τους σε χρηματοδότηση από τρίτους. 20

21 Εικόνα 7 Ενδεικτικά αποτελέσματα αξιολόγησης του εργαλείου GREPCon Η αξιολόγηση GREPCon προσφέρει πολλαπλά οφέλη σε όλα τα μέρη της αλυσίδας αξίας του έργου (Εικόνα 8). 21

22 Προστιθέμενη αξία Φορείς χρηματοδότησης Επικερδή έργα Εντοπισμός κινδύνων και διαφάνεια Τριτογενής τομέας και αγορά ακινήτων Μείωση κόστους ενέργειας και νερού Βελτίωση συνθηκών άνεσης χρηστών Αύξηση αξίας κτιρίου ΕΕΥ Ευκαιρίες χρηματοδότησης Εικόνα 8 Οφέλη για κάθε ομάδα ενδιαφερόμενων φορέων Τα βήματα για την ανάπτυξη ενός έργου Trust EPC South είναι: Πλήρης ενεργειακή επιθεώρηση του κτιρίου, με συλλογή τόσο τεχνικών, όσο και ποιοτικών δεδομένων που αφορούν την χρήση ενέργειας, τον εξοπλισμό, αλλά και την περιβαλλοντική απόδοση του κτιρίου. Θερμική προσομοίωση του κτιρίου, με τη χρήση δυναμικού ή ημι-δυναμικού λογισμικού προσομοίωσης, προκειμένου να γίνει επικύρωση του μοντέλου. Εφαρμογή του εργαλείου GREPCon, που υπολογίζει το ενεργειακό ισοζύγιο του κτιρίου καθώς και τις εξοικονομήσεις που προκύπτουν από την εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης και ΑΠΕ (από τη λίστα των 47 τυποποιημένων μέτρων που περιλαμβάνονται). Στη συνέχεια το εργαλείο προχωρά σε πλήρη οικονομική αξιολόγηση διαφόρων σεναρίων και δίνει ως αποτέλεσμα τους οικονομικούς δείκτες απόδοσης για το καθένα και συναφή βαθμολογία, προκειμένου να επιτρέψει στον επενδυτή να συγκρίνει μεταξύ τους τα διάφορα σενάρια ως προς τη δυνατότητα εφαρμογής ΣΕΑ. Αναζήτηση και εξεύρεση κατάλληλης χρηματοδότησης, χρησιμοποιώντας τα αποτελέσματα της αξιολόγησης GREPCon. 22

23 3.2. Εφαρμογή μεθοδολογίας Trust EPC South σε πιλοτικά έργα H μεθοδολογία και το εργαλείο Trust EPC South έχουν εφαρμοστεί σε 46 πιλοτικά έργα, σε κτίρια του τριτογενούς τομέα στην Νότια Ευρώπη. Συνολικά, έξι πιλοτικά έργα έχουν υλοποιηθεί στην Ελλάδα, δύο κτίρια γραφείων, δύο ξενοδοχεία, ένα νοσοκομείο καθώς και ένας πολυχώρος, τα οποία ανήκουν στους τομείς προτεραιότητας, όπως έχουν εντοπιστεί στην έρευνα αγοράς. Τα βασικά στοιχεία του κάθε έργου παρουσιάζονται στον Πίνακα 3, ενώ στο Παράρτημα ΙΙ παρουσιάζεται πιο αναλυτικά ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα. Τα πιλοτικά αυτά έργα έχουν εξέχουσα σημασία, καθώς λόγω της θέσης τους στην αγορά - έχουν την δυνατότητα να αποτελέσουν παραδείγματα στον τριτογενή τομέα και οι λύσεις που εφαρμόζονται είναι επαναλήψιμες από άλλα παρόμοια κτίρια. Πίνακας 3 Πιλοτικά έργα Trust EPC South Εξοικονόμηση Χρόνος Επιφάνεια Ποσοστό Επένδυση Πιλοτικό έργο- κτίρια (m 2 ενέργειας αποπληρωμής ) εξοικονόμησης (k ) (MWh/έτος) (έτη) Γραφεία - Χανιά % 38 4,9 Γραφεία - Αθήνα % 110 4,2 Ξενοδοχείο - Ρέθυμνο % 104 4,9 Ξενοδοχείο - Λασίθι % 539 5,2 Πολυχώρος - Χανιά % 178 2,4 Νοσοκομείο - Αθήνα % 700 6,0 Προκειμένου να διευκολυνθεί η σύγκριση και η λήψη αποφάσεων, για κάθε έργο αναπτύχθηκε και αξιολογήθηκε ένας αριθμός τεχνικών σεναρίων, λαμβάνοντας υπόψη: α) τα οφέλη και τις προτεραιότητες των ιδιοκτητών, β) τα τεχνικά ή/και ρυθμιστικά εμπόδια γ) τις ανάγκες για παρεμβάσεις βάσει της γνώμης του ενεργειακού επιθεωρητή και δ) τους δείκτες απόδοσης των πιθανών μέτρων που θα μπορούσαν να εγκατασταθούν στο κτίριο. Η παρουσίαση εναλλακτικών σεναρίων, αξιολογημένων μέσω μιας τυποποιημένης μεθοδολογίας, έχει κριθεί ως πολύ χρήσιμη και σκόπιμη πρακτική από τους παράγοντες του έργου, καθώς τους επιτρέπει να συγκρίνουν διαφορετικά σενάρια με ίσους όρους, τόσο από τεχνική όσο και από οικονομική άποψη, διευκολύνοντας τη λήψη αποφάσεων. Από την πλευρά τους, τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν εκφράσει την εκτίμησή τους προς την συνολική τεχνικοοικονομική αξιολόγηση, και είναι ανοιχτά στην προοπτική εισαγωγής νέων εργαλείων αξιολόγησης, όπως το GREPCon, παρόλο που ορισμένα μπορούν να αποδεχθούν μόνο μεθόδους διαπιστευμένες από το εθνικό σύστημα διαπίστευσης. Εντούτοις, το βασικό κριτήριο των τραπεζών παραμένει η πιστοληπτική ικανότητα του πελάτη και ο λόγος - σύμφωνα πάντα με τις ίδιες αποτελεί η μέχρι τώρα έλλειψη αξιόπιστων εργαλείων για την ελαχιστοποίηση του χρηματοδοτικού κινδύνου. 23

24 Στην πλειοψηφία των πιλοτικών έργων, η υλοποίηση μέσω ΣΕΑ έχει επιλεχθεί ως το καταλληλότερο σενάριο χρηματοδότησης, με τους κύριους λόγους να αποτελούν: α) Προτίμηση των ιδιοκτητών να μην επενδύσουν απευθείας μέσω δικών τους κεφαλαίων β) Προτεραιότητα των επιχειρήσεων σε επενδύσεις άμεσα σχετιζόμενες με την οικονομική τους δραστηριότητα γ) Ένταξη του έργου ΣΕΑ σε ήδη υφιστάμενο σύστημα ενεργειακής διαχείρισης δ) Εφαρμογή πρωτοκόλλου Μέτρησης και Επαλήθευσης των ενεργειακών εξοικονομήσεων. Οι ΕΕΥ έχουν δείξει ενδιαφέρον για το εργαλείο GREPCon ως πιστοποιημένη μέθοδο που θα μπορούσε να συμβάλει στην τόνωση του ενδιαφέροντος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για έργα ΣΕΑ και στην τυποποίηση της αξιολόγησης έργων. Η πιστοποίηση από τρίτο μέρος κρίνεται ως το σημαντικότερο πλεονέκτημα. 24

25 4. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΔΥΝΑΜΩΣΗ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΣΕΑ 4.1. Δυναμικό της αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις σχετικής μελέτης του Trust EPC South, το ετήσιο δυναμικό της αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα εκτιμάται μεσοπρόθεσμα μεταξύ εκ. ευρώ 11 (Πίνακας 4) και μπορεί να αξιοποιηθεί, με πολλαπλά οφέλη για όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, εάν αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά τα εμπόδια. Πίνακας 4 Εκτίμηση του ετήσιου δυναμικού αγοράς ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα στην Ελλάδα (M ) Σενάριο 1: Μέση εξοικονόμηση ενέργειας 20% Σενάριο 2: Μέση εξοικονόμηση ενέργειας 30% Γραφεία/Καταστήματα 195,70 293,55 Φιλοξενία (Ξενοδοχεία) 70,66 105,99 Εκπαίδευση/Έρευνα 18,87 28,31 Υγεία 18,52 27,79 Σύνολο 303,76 455, Στόχοι για έργα ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα Οι εθνικοί στόχοι για αριθμό έργων ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα, που παρουσιάζονται στον Πίνακα 6, έχουν καθοριστεί στην Έκθεση μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την κινητοποίηση επενδύσεων για την ανακαίνιση του εθνικού κτιριακού αποθέματος. 11 Trust EPC South, Μελέτη Αγοράς Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης Ελλάδας,

26 Πίνακας 5 Εθνικοί στόχοι για αριθμό έργων ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα 12 Τύπος κτιρίου Αριθμός ανακαινίσεων μέχρι το 2025 Γραφεία - Καταστήματα Βασικό σενάριο* 1085 Σενάριο στόχων** 4071 Νοσοκομεία Βασικό σενάριο 47 Σενάριο στόχων 50 Ξενοδοχεία Βασικό σενάριο 250 Σενάριο στόχων 263 Σχολικά - Εκπαιδευτικά κτίρια Βασικό σενάριο 444 Σενάριο στόχων 467 * Το Βασικό Σενάριο περιγράφει την κατάσταση που θα ίσχυε χωρίς τη λήψη κάποιων επιπρόσθετων ευνοϊκών μέτρων, με βάση τη σημερινή πρακτική της ελληνικής αγοράς. ** Το Σενάριο Στόχων αντιστοιχεί στην περίπτωση επίτευξης των στόχων που έχουν τεθεί για ανακαίνιση κτιρίων μέσω του Εθνικού Σχεδίου Δράσης Ενεργειακής Απόδοσης. 4.3 Ανάπτυξη Οδικού Χάρτη για την ενθάρρυνση επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης Ο Εθνικός Οδικός Χάρτης προτείνει ένα σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των εμποδίων στην ανάπτυξη της αγοράς ΣΕΑ και την ενθάρρυνση των επενδύσεων Ενεργειακής Απόδοσης (ΕΑ) στον τριτογενή τομέα στην Ελλάδα. Περιλαμβάνει προτάσεις για στοχευμένα μέτρα, πολιτικές και υποστηρικτικούς μηχανισμούς με ενδεικτικό χρονοδιάγραμμα και επίπεδο προτεραιότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες της αγοράς, το ισχύον πλαίσιο, το διαθέσιμο δυναμικό, καθώς και την συνολική εμπειρία που αποκτήθηκε μέσα από την εφαρμογή καινοτόμων εργαλείων και μεθόδων για τη υλοποίηση πιλοτικών έργων και από άλλες δραστηριότητες της πρωτοβουλίας Trust EPC South. Οι προτάσεις συνδιαμορφώθηκαν από τα μέλη της Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης (ΕΠΔ), που συστάθηκε και λειτούργησε, στα πλαίσια της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας Trust EPC South, υπό τον συντονισμό του Πολυτεχνείου Κρήτης. Πιο συγκεκριμένα, η διαδικασία που ακολουθήθηκε για την ανάπτυξη και επεξεργασία του Οδικού Χάρτη περιλαμβάνει τα εξής στάδια: 12 Έκθεση μακροπρόθεσμης στρατηγικής για την κινητοποίηση επενδύσεων για την ανακαίνιση του αποτελούμενου από κατοικίες και εμπορικά κτίρια, δημόσια και ιδιωτικά, εθνικού κτιριακού αποθέματος (Άρθρο 4, Οδηγία 27/2012/ΕΕ), Υπουργείο Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, Αθήνα, Δεκέμβριος

27 Στάδιο 1. Ανάλυση παρούσας κατάστασης Η ανάλυση αυτή περιλάμβανε: α) Έρευνα σε διαθέσιμες πηγές, όπως νομοθεσία, βάσεις στατιστικών δεδομένων, εκθέσεις/αναφορές από Υπουργεία και άλλους αρμόδιους φορείς, μελέτες/αποτελέσματα από άλλα ευρωπαϊκά έργα κ.α. β) Εκτίμηση του δυναμικού της αγοράς, σύμφωνα με τα πραγματικά δεδομένα και μελλοντικές προβλέψεις στηριζόμενες σε εναλλακτικά σενάρια. γ) Έρευνα αγοράς, μέσω δομημένων ερωτηματολογίων που απευθύνονταν σε ΕΕΥ, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και εκπροσώπους του τριτογενούς τομέα. Στάδιο 2. Αναγνώριση εμποδίων Στο στάδιο αυτό έγινε επεξεργασία όλων των δεδομένων και ερευνητικών ευρημάτων, προκειμένου να αναγνωριστούν και να αποτυπωθούν τα εμπόδια στην αγορά, όπως αυτά γίνονται αντιληπτά από τους διάφορους φορείς. Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην καταγραφή των απόψεων των φορέων, από τη διαφορετική σκοπιά του καθενός, ενώ στις συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν τους ζητήθηκε να προτείνουν και πιθανές λύσεις για αντιμετώπιση των εμποδίων αυτών. Το στάδιο αυτό περιλάμβανε συναντήσεις της ΕΠΔ, καθώς και διμερείς συζητήσεις με τους φορείς της αγοράς, ενθαρρύνοντας έτσι την αλληλεπίδραση μεταξύ φορέων. Τα μέλη της ΕΠΔ κλήθηκαν επίσης να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια (Παράρτημα Ι), για την συστηματική καταγραφή των απόψεών τους. Επιπλέον, τον Οκτώβριο του 2016 πραγματοποιήθηκε ημερίδα-εργαστήριο με θέμα την υλοποίηση έργων βελτίωσης ενεργειακής απόδοσης στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα με ΣΕΑ, η οποία συγκέντρωσε πάνω από 140 συμμετέχοντες, μεταξύ των οποίων μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ιδιοκτήτες/διαχειριστές κτιρίων, ΕΕΥ, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί αλλά και εκπρόσωποι φορέων λήψης αποφάσεων σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ένα δεύτερο εργαστήριο πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2018, το οποίο συγκέντρωσε 38 συμμετέχοντες κυρίως από επιχειρήσεις ενεργειακών υπηρεσιών και οργανισμούς/εταιρείες του τριτογενούς τομέα, δημόσιου και ιδιωτικού. Στάδιο 3. Οδικός χάρτης Το τελικό στάδιο αποτελεί η ανάπτυξη του Εθνικού Οδικού Χάρτη, χρησιμοποιώντας ως βάση τα συμπεράσματα και τις στρατηγικές προτεραιότητες που προέκυψαν από τα προηγούμενα στάδια. Οι λύσεις που έχουν προταθεί από τους ενδιαφερόμενους φορείς συγκεκριμενοποιούνται και εμβαθύνονται περισσότερο σε αυτό το στάδιο, ταξινομούνται και ιεραρχούνται, εντοπίζονται οι αρμόδιοι φορείς που μπορούν να συνδράμουν στην εφαρμογή τους, ενώ καθορίζεται ένα ενδεικτικό σχέδιο δράσης. Το τελικό αποτέλεσμα προκύπτει από διαδικασία διαβούλευσης και ανατροφοδότησης αποτελώντας έτσι σχέδιο δράσης με ευρεία συναίνεση από τους ενδιαφερόμενους φορείς. Στον Πίνακα 5 φαίνονται συγκεντρωτικά οι δράσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στα πλαίσια της πρωτοβουλίας Trust EPC South και που έχουν συνεισφέρει στην ανάπτυξη του Οδικού Χάρτη, εξασφαλίζοντας την σφαιρική συμπερίληψη των εμπειριών και απόψεων όλων των ενδιαφερόμενων φορέων, αλλά και την όσο το δυνατό ευρεία συναίνεση στις τελικές προτάσεις. 27

28 Πίνακας 6 Δράσεις στα πλαίσια της πρωτοβουλίας Trust EPC South με συνεισφορά στην ανάπτυξη του Εθνικού Οδικού Χάρτη Δράση Ανασκόπηση αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα Συνεντεύξεις με φορείς της αγοράς μέσω δομημένων ερωτηματολογίων Διεξαγωγή έρευνας: Πολυτεχνείο Κρήτης Συνεδριάσεις της Εθνικής Πλατφόρμας Διαβούλευσης (ΕΠΔ) Διοργάνωση: Πολυτεχνείο Κρήτης, με την υποστήριξη της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος Ημερίδα σχετικά με την υλοποίηση έργων ΣΕΑ στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα Διοργάνωση: Πολυτεχνείο Κρήτης, Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών και Εξοικονόμησης Ενέργειας, με την υποστήριξη της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος και του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών Ημερομηνία/ περίοδος Εμπλεκόμενοι φορείς 2015 Eπιχειρήσεις/ οργανισμοί του τριτογενούς τομέα (ξενοδοχεία, νοσοκομεία, αθλητικές εγκαταστάσεις, σχολεία, εμπορικά κτίρια, υπεραγορές). Xρηματοοικονομικοί φορείς. 18 Ιουλίου Φεβρουαρίου Οκτωβρίου 2016 Μέλη ΕΠΔ Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜΜΕ) τριτογενούς τομέα, ιδιοκτήτες/ διαχειριστές κτιρίων, ΕΕΥ, χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί, εκπρόσωποι φορέων λήψης αποφάσεων σε Εθνικό, Περιφερειακό και Τοπικό επίπεδο Συνεισφορά στον Οδικό Χάρτη Αποτύπωση υφιστάμενης κατάστασης της αγοράς επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης και ΣΕΑ, του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου, πολιτικών και μηχανισμών χρηματοδότησης. Εκτίμηση ευκαιριών και δυναμικού αγοράς. Καταγραφή απόψεων και προτάσεων των ενδιαφερόμενων φορέων σχετικά με τα εμπόδια και ευκαιρίες ανάπτυξης της αγοράς Διαβούλευση για την αναγνώριση αναγκών των εμπλεκόμενων φορέων στην αλυσίδας αξίας ΣΕΑ, και των κύριων εμποδίων για την ανάπτυξη της αγοράς. Διάχυση εμπειριών σε πρακτικά ζητήματα, εφαρμοσμένες πρακτικές. Διαβούλευση πάνω στη μεθοδολογία και εργαλεία του Trust EPC South καθώς και σε συγκεκριμένες προτάσεις πολιτικής και μέτρα για την ανάπτυξη της αγοράς ΣΕΑ σε εθνικό επίπεδο. Συμπλήρωση δομημένων ερωτηματολογίων για την εμπεριστατωμένη καταγραφή των απόψεων των φορέων. Εξασφάλιση συναίνεσης από τους φορείς της αγοράς σε σχέση με τον Οδικό Χάρτη Ανοιχτή συζήτηση με θέμα την παροχή ενεργειακών υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα και τους τρόπους να ξεπεραστούν οι προκλήσεις και τα εμπόδια για την επιτυχή υλοποίηση έργων με ΣΕΑ. Πραγματοποίηση γόνιμου διαλόγου για τα θέματα που απασχολούν τις επιχειρήσεις, τις δυνατότητες αξιοποίησης της μέχρι τώρα εμπειρίας από τον χρηματοπιστωτικό τομέα και τις ευκαιρίες σε επιχειρήσεις του ιδιωτικού τριτογενούς τομέα. 28

29 Σεμινάριο 13 σχετικά με καλές πρακτικές και εργαλεία για την ενθάρρυνση επενδύσεων σε έργα ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα Διοργάνωση: Πολυτεχνείο Κρήτης, με την υποστήριξη της Κεντρικής Ένωσης Επιμελητηρίων Ελλάδος 19 Ιουνίου 2018 ΕΕΥ, εταιρείες ενεργειακής απόδοσης, μηχανικοί, επιχειρήσεις/οργανισμοί του ιδιωτικού και δημόσιου τριτογενούς τομέα, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ενεργειακά γραφεία, εθνικές αρχές, φορείς λήψης αποφάσεων Παρουσίαση/Συζήτηση για τα αποτελέσματα, μεθοδολογία και εργαλεία του Trust EPC South, καθώς και προτεινόμενα μέτρα για την προώθηση ενεργειακών έργων ΣΕΑ. Συμπλήρωση ερωτηματολογίου για καταγραφή σχολίων και προτάσεων. Ενσωμάτωση των συμπερασμάτων στον Οδικό Χάρτη. Διμερείς συζητήσεις/ανταλλαγές απόψεων με βασικούς φορείς της αγοράς και φορείς λήψης αποφάσεων Μάιος 2015 Ιούνιος 2018 Μέλη ΕΠΔ Φορείς λήψης αποφάσεων Χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Συμβουλευτική πάνω σε συγκεκριμένα ζητήματα που άπτονται των αρμοδιοτήτων/ ενδιαφερόντων των βασικών φορέων Εξασφάλιση συναίνεσης πάνω σε καίρια ζητήματα Συμμετοχή σε εκδηλώσεις, σεμινάρια, ημερίδες, συνέδρια, συναντήσεις σε σχέση με το θέμα των ΣΕΑ, στην Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες Μάιος 2015 Ιούνιος 2018 Εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ευρωπαϊκά ινστιτούτα/φορείς Ομάδες εργασίας από σχετικά Ευρωπαϊκά έργα Καταγραφή καλών πρακτικών στην Ελλάδα και σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, καθώς και της εμπειρίας από άλλα Ευρωπαϊκά έργα και μεταφορά/ενσωμάτωσή τους στον Οδικό Χάρτη Φορείς όλης της αλυσίδας αξίας ΣΕΑ 4.4 Μέτρα για την ενθάρρυνση επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης Ως αποτέλεσμα της παραπάνω διαδικασίας και της διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους φορείς, έχουν καθοριστεί πέντε άξονες δράσης ή Μέτρα (Μ) για την προώθηση των επενδύσεων σε έργα ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα (Εικόνα 9), όπου κάθε Μέτρο περιλαμβάνει συγκεκριμένες προτεινόμενες δράσεις. Τα προτεινόμενα μέτρα εξειδικεύτηκαν σε δράσεις μετά από διαβούλευση και συνεργασία με τους φορείς της αγοράς και τα μέλη της ΕΠΔ. Oι προτεινόμενες δράσεις ανά μέτρο είναι οι εξής (Πίνακας 7): 13 Εκπαιδευτικό υλικό Trust EPC South «Βελτίωση ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα μέσω Συμβάσεων Ενεργειακής Απόδοσης» σχετικά με τις ΣΕΑ, την μεθοδολογία τυποποίησής και συγκριτικής αξιολόγησης επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης και παραδείγματα έργων στον τριτογενή τομέα, καθώς και «Πρακτικός Οδηγός ΣΕΑ», είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του έργου 29

30 Εικόνα 9 Άξονες δράσης ή Μέτρα για την προώθηση των επενδύσεων σε έργα ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή Πίνακας 7 Προτεινόμενες Δράσεις ανά Μέτρο Μ1 Σχεδιασμός κατάλληλων μηχανισμών χρηματοδότησης Δ.1.1 Δ.1.2 Δ.1.3 Δ.1.4 Δ.1.5 Τραπεζικά προϊόντα, ειδικά σχεδιασμένα για ΣΕΑ, πλαισιωμένα από αξιόπιστα εργαλεία αξιολόγησης Προτεραιότητα στην χρηματοδότηση επενδύσεων μέσω ΣΕΑ από τα Διαρθρωτικά Ταμεία Κρατικοί μηχανισμοί στήριξης και ειδικά ταμεία για τη χρηματοδότηση φιλόδοξων επιδεικτικών έργων ΣΕΑ, όπως ταμείο ενεργειακής απόδοσης, ταμείο εγγυήσεων, ταμείο εγγυημένης απόδοσης, για αντιστάθμιση μέρους του κινδύνου Ενσωμάτωση εξωτερικών εγγυήσεων σε συμβάσεις ΣΕΑ Ομαδοποίηση μικρών έργων ΣΕΑ υπό συγκεκριμένους όρους και κριτήρια Μ2 Ευαισθητοποίηση και ανάπτυξη ικανοτήτων Δ2.1 Δημοσιοποίηση αξιόπιστων αποτελεσμάτων από ολοκληρωμένα έργα ΣΕΑ σε βάσεις δεδομένων και στο επίσημο μητρώο ΕΕΥ Δ2.2 Σεμινάρια εκπαίδευσης/κατάρτισης σχετικά με τις διαδικασίες ΣΕΑ για επαγγελματίες κτιρίων/ενέργειας Δ2.3 Σεμινάρια εκπαίδευσης/κατάρτισης σχετικά με τις διαδικασίες ΣΕΑ για τριτογενή τομέα Δ2.4 Εξειδικευμένα προγράμματα κατάρτισης/δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων για τους εργαζόμενους στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Δ2.5 Ενημερωτικές καμπάνιες για τα οφέλη ΣΕΑ στους τελικούς χρήστες Δ2.6 Διαθέσιμα δωρεάν εργαλεία και οδηγοί για προκαταρκτική εκτίμηση της δυνατότητας εφαρμογής ΣΕΑ Δ2.7 Ανάληψη πρωτοβουλιών από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την προώθηση επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση 30

31 M3 Υποστηρικτικό νομοθετικό πλαίσιο Δ3.1 Δ3.2 Υποχρεωτική εγγραφή ΕΕΥ στο επίσημο μητρώο, με κατάλληλες διαδικασίες πιστοποίησης/ επικύρωσης Παροχή φορολογικών κινήτρων σε επιχειρήσεις/φορείς που εφαρμόζουν ΣΕΑ για βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης Δ3.3 Ενσωμάτωση της έννοιας της συνεχιζόμενης ενεργειακής απόδοσης στα ενεργειακά πιστοποιητικά Μ4 Βελτίωση συνθηκών αγοράς Δ4.1 Δ4.2 Εφαρμογή πρακτικών τυποποίησης και πρωτοκόλλων πιστοποίησης από τις ΕΕΥ και τις τράπεζες στην αξιολόγηση έργων ΣΕΑ Σύνδεση της αξίας ακινήτου και των τιμών των ενοικίων με τη ΣΕΑ, λόγω μειωμένου κόστους ενέργειας, καλύτερης ποιότητας εξοπλισμού και βελτιωμένων συνθηκών άνεσης Δ4.3 Προώθηση εθελοντικών σχημάτων πιστοποίησης ενεργειακής απόδοσης για κτίρια Δ4.4 Προώθηση λευκών πιστοποιητικών, πράσινων πιστοποιητικών Δ4.5 Δημιουργία μια ένωσης/συνδέσμου ΕΕΥ Μ0 Οριζόντιες δράσεις Δ0.1 Δ0.2 Αναζήτηση συμμαχιών από ΕΕΥ με στόχο την εξασφάλιση μεγαλύτερης αξιοπιστίας μέσω μεγαλύτερης οικονομικής ισχύος Διμερείς συνεργασίες ΕΕΥ με τράπεζες, για παροχή ολοκληρωμένης λύσης χρηματοδότησης και υλοποίησης έργων Δ0.3 Υλοποίηση εμβληματικών έργων ΣΕΑ στον δημόσιο τομέα Υλοποίηση έργων ΣΕΑ σε μεγάλες επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα, ώστε να δοθεί ώθηση στην Δ0.4 αγορά και στη συνέχεια να ακολουθήσουν οι μεσαίου μεγέθους και μικρότερες εταιρείες 4.5 Σχέδιο δράσης του Εθνικού Οδικού Χάρτη Τrust EPC South Στον ακόλουθο Πίνακα 9 παρουσιάζεται το Σχέδιο Δράσης του Εθνικού Οδικού Χάρτη. Συγκεκριμένα, για κάθε μία από τις προτεινόμενες δράσεις παρουσιάζονται ενδεικτικά χρονοδιαγράμματα, οι εμπλεκόμενοι φορείς, το επίπεδο προτεραιότητας καθώς και οι δυνατοί μηχανισμοί / πηγές χρηματοδότησης. Το επίπεδο προτεραιότητας των επιμέρους δράσεων εκφράζεται με την κλίμακα που παρουσιάζεται στον Πίνακα 8. Πίνακας 8 Κλίμακα ιεράρχησης μέτρων Κλίμακα Βαθμός προτεραιότητας + Χαμηλή προτεραιότητα ++ Μέτρια προτεραιότητα +++ Υψηλή προτεραιότητα 31

32 Πίνακας 9 Μέτρα και σχέδιο δράσης για αύξηση των έργων ΣΕΑ στον τριτογενή τομέα Μέτρο Προτεινόμενη Δράση Ενδιαφερόμενοι φορείς Επίπεδο προτεραιότητας Μηχανισμοί χρηματοδότησης Έτη 2018 Χρονικός ορίζοντας M1 Σχεδιασμός κατάλληλων μηχανισμών χρηματοδότησης Δ1.1. Τραπεζικά προϊόντα, ειδικά σχεδιασμένα για ΣΕΑ, πλαισιωμένα από αξιόπιστα εργαλεία αξιολόγησης Δ1.2. Προτεραιότητα στην χρηματοδότηση επενδύσεων μέσω ΣΕΑ από τα Διαρθρωτικά Ταμεία Δ1.3. Κρατικοί μηχανισμοί στήριξης και ειδικά ταμεία για τη χρηματοδότηση φιλόδοξων επιδεικτικών έργων ΣΕΑ, όπως ταμείο ενεργειακής απόδοσης, ταμείο εγγυήσεων, ταμείο εγγυημένης απόδοσης, για αντιστάθμιση μέρους του κινδύνου Δ1.4. Ενσωμάτωση εξωτερικών εγγυήσεων σε συμβάσεις ΣΕΑ Δ1.5. Ομαδοποίηση μικρών έργων ΣΕΑ υπό συγκεκριμένους όρους και κριτήρια Χρηματοπιστωτικοί φορείς Επενδυτικά ταμεία Υπουργείο Οικονομίας ΥΠΕΚΑ Διαχειριστικές ΕΣΠΑ Υπουργείο Οικονομίας ΥΠΕΚΑ Διαχειριστικές ΕΣΠΑ Τεχνικό επιμελητήριο +++ Τραπεζικά κεφάλαια Κεφάλαια από ευρωπαϊκές τράπεζες +++ Διαρθρωτικά ταμεία +++ Κρατική χρηματοδότηση Διαρθρωτικά ταμεία Ευρωπαϊκές τράπεζες Ασφαλιστικές εταιρείες ++ Ιδιωτικά κεφάλαια ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Χρηματοπιστωτικοί φορείς

33 Μέτρο Προτεινόμενη Δράση Ενδιαφερόμενοι φορείς Επίπεδο προτεραιότητας Μηχανισμοί χρηματοδότησης Έτη 2018 Χρονικός ορίζοντας M2 Ευαισθητοποίηση & Ανάπτυξη ικανοτήτων Δ2.1. Δημοσιοποίηση αξιόπιστων αποτελεσμάτων από ολοκληρωμένα έργα ΣΕΑ σε βάσεις δεδομένων και στο επίσημο μητρώο ΕΕΥ Δ2.2. Σεμινάρια εκπαίδευσης/κατάρτισης σχετικά με τις διαδικασίες ΣΕΑ για επαγγελματίες κτιρίων/ενέργειας Δ2.3. Σεμινάρια εκπαίδευσης/κατάρτισης σχετικά με τις διαδικασίες ΣΕΑ για τριτογενή τομέα Δ2.4. Εξειδικευμένα προγράμματα κατάρτισης/δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων για τους εργαζόμενους στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα Δ2.5. Ενημερωτικές καμπάνιες για τα οφέλη ΣΕΑ στους τελικούς χρήστες Δ2.6. Διαθέσιμα δωρεάν εργαλεία και οδηγοί για προκαταρκτική εκτίμηση της δυνατότητας εφαρμογής ΣΕΑ ΥΠΕΚΑ ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Τελικοί χρήστες ΚΑΠΕ Τεχνικό επιμελητήριο ΑΕΙ/ΤΕΙ Τεχνικό επιμελητήριο ΑΕΙ/ΤΕΙ Επαγγελματικές ενώσεις Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΚ) Βιομηχανικά επιμελητήρια ΑΕΙ/ΤΕΙ Επαγγελματικές ενώσεις Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΚ) Χρηματοπιστωτικοί φορείς ΑΕΙ/ΤΕΙ Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων (ΚΕΚ) ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Βιομηχανικά Επιμελητήρια Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Τεχνικό Επιμελητήριο Κρατική χρηματοδότηση Ιδιωτικά κεφάλαια Ευρωπαϊκά προγράμματα Ιδιωτικά κεφάλαια ΛΑΕΚ Ιδιωτικά κεφάλαια Ευρωπαϊκά κονδύλια

34 Μέτρο Προτεινόμενη Δράση Ενδιαφερόμενοι φορείς Επίπεδο προτεραιότητας Μηχανισμοί χρηματοδότησης Έτη 2018 Χρονικός ορίζοντας M3 Υποστηρικτικό νομοθετικό πλαίσιο Μ4 Βελτίωση συνθηκών αγοράς Δ2.7. Ανάληψη πρωτοβουλιών από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την προώθηση επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση Δ3.1. Υποχρεωτική εγγραφή ΕΕΥ στο επίσημο μητρώο, με κατάλληλες διαδικασίες πιστοποίησης/ επικύρωσης Δ3.2. Παροχή φορολογικών κινήτρων σε επιχειρήσεις/φορείς που εφαρμόζουν ΣΕΑ για βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης Δ3.3. Ενσωμάτωση της έννοιας της συνεχιζόμενης ενεργειακής απόδοσης στα ενεργειακά πιστοποιητικά Δ4.1. Εφαρμογή πρακτικών τυποποίησης και πρωτοκόλλων πιστοποίησης από τις ΕΕΥ και τις τράπεζες στην αξιολόγηση έργων ΣΕΑ Δ4.2. Σύνδεση της αξίας ακινήτου και των τιμών των ενοικίων με τη ΣΕΑ, λόγω μειωμένου κόστους ενέργειας, καλύτερης ποιότητας εξοπλισμού και βελτιωμένων συνθηκών άνεσης Δ4.3. Προώθηση εθελοντικών σχημάτων πιστοποίησης ενεργειακής απόδοσης για κτίρια Δ4.4. Προώθηση λευκών πιστοποιητικών, πράσινων πιστοποιητικών Χρηματοπιστωτικοί φορείς ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ ΥΠΕΚΑ Αρμόδια Υπουργεία (ΥΠΕΚΑ, Υπουργείο Οικονομικών) Εθνικές Αρχές Τεχνικό Επιμελητήριο ΚΑΠΕ ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Χρηματοπιστωτικοί φορείς Ιδιοκτήτες και διαχειριστές ακινήτων Κτηματομεσιτικά γραφεία Ασφαλιστικές εταιρείες Ιδιοκτήτες και διαχειριστές ακινήτων Κτηματομεσιτικά γραφεία ΥΠΕΚΑ Εθνικές αρχές ΚΑΠΕ Τραπεζικά κεφάλαια Ευρωπαϊκά κονδύλια Κρατική χρηματοδότηση Κρατική χρηματοδότηση Ιδιωτικά κεφάλαια Ιδιωτικά κεφάλαια Κρατική χρηματοδότηση

35 Μέτρο Προτεινόμενη Δράση Ενδιαφερόμενοι φορείς Επίπεδο προτεραιότητας Μηχανισμοί χρηματοδότησης Έτη 2018 Χρονικός ορίζοντας Δ4.5. Δημιουργία μια ένωσης/συνδέσμου ΕΕΥ ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Τεχνικό επιμελητήριο M0 (οριζόντιες δράσεις) Δ0.1. Αναζήτηση συμμαχιών από ΕΕΥ με στόχο την εξασφάλιση μεγαλύτερης αξιοπιστίας μέσω μεγαλύτερης οικονομικής ισχύος Δ0.2. Διμερείς συνεργασίες ΕΕΥ με τράπεζες, για παροχή ολοκληρωμένης λύσης χρηματοδότησης και υλοποίησης έργων Δ0.3. Υλοποίηση εμβληματικών έργων ΣΕΑ στον δημόσιο τομέα Δ0.4. Υλοποίηση έργων ΣΕΑ σε μεγάλες επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα, ώστε να δοθεί ώθηση στην αγορά και στη συνέχεια να ακολουθήσουν οι μεσαίου μεγέθους και μικρότερες εταιρείες ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ ++ - ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Χρηματοπιστωτικοί φορείς Δημόσιες υπηρεσίες Υπουργείο Οικονομίας ΥΠΕΚΑ Μεγάλες επιχειρήσεις τριτογενούς τομέα ΕΕΥ/Πάροχοι ΣΕΑ Ιδιωτικά κεφάλαια Κρατική χρηματοδότηση Διαρθρωτικά ταμεία Ιδιωτικά κεφάλαια

36 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η αγορά ενεργειακών υπηρεσιών στην Ελλάδα βρίσκεται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, κρίνοντας από τον αριθμό υλοποιημένων έργων μέσω ΣΕΑ. Ενώ το νομοθετικό πλαίσιο είναι εναρμονισμένο με τις Ευρωπαϊκές Οδηγίες και στο επίσημο μητρώο του Υπουργείου υπάρχουν αυτή τη στιγμή 59 εγγεγραμμένες ΕΕΥ, η εφαρμογή των ενεργειακών υπηρεσιών σε πραγματικές συνθήκες στην αγορά συναντά αρκετά εμπόδια, που συνοψίζονται στα εξής: Δυσκολία χρηματοδότησης Έλλειψη ιδιωτικού κεφαλαίου Χαμηλά επίπεδα ρευστότητας στις επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα Έργα μικρού επενδυτικού ύψους Έλλειψη διασφαλίσεων/εγγυήσεων Ανεπαρκές νομικό/ρυθμιστικό πλαίσιο ασταθής πολιτική Έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων στην αλυσίδας αξίας Πολυπλοκότητα ΣΕΑ-Ελλιπής πληροφόρηση/κατανόηση Έλλειψη εξειδικευμένων γνώσεων/δεξιοτήτων στην υλοποίηση έργων ΣΕΑ Απουσία παραδειγμάτων επιτυχημένων έργων Με βάση την έρευνα αγοράς του Trust EPC South, το ετήσιο δυναμικό της αγοράς ΣΕΑ στην Ελλάδα εκτιμάται μεσοπρόθεσμα μεταξύ εκ. ευρώ, προκειμένου όμως να απελευθερωθεί χρειάζονται κατάλληλα προσαρμοσμένα εργαλεία για τους φορείς της αγοράς αλλά και λήψη υποστηρικτικών μέτρων για την ενθάρρυνση των επενδύσεων ενεργειακής απόδοσης στον τριτογενή τομέα. Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία Trust EPC South προτείνει μια προσέγγιση τυποποίησης και συγκριτικής αξιολόγησης επενδύσεων σε έργα ενεργειακής απόδοσης, που έχει δοκιμαστεί σε 46 πιλοτικά έργα σε νότιες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας. Η σημαντική εμπειρία που έχει αποκτηθεί από την ανάπτυξη αυτών των έργων, αλλά και η διαβούλευση που έχει πραγματοποιηθεί με τους ενδιαφερόμενους φορείς της αγοράς τα τελευταία τρία χρόνια, έχουν οδηγήσει στην διαμόρφωση προτάσεων και στοχευμένων μέτρων για την περαιτέρω ανάπτυξη της αγοράς ενεργειακών υπηρεσιών στον τριτογενή τομέα στην Ελλάδα. Το πλάνο δράσης που προτείνεται στον Εθνικό Οδικό Χάρτη, περιλαμβάνει: Σχεδιασμό κατάλληλων μηχανισμών χρηματοδότησης: τραπεζικά προϊόντα ειδικά σχεδιασμένα για ΣΕΑ πλαισιωμένα από αξιόπιστα εργαλεία αξιολόγησης, προτεραιότητα στην χρηματοδότηση επενδύσεων μέσω ΣΕΑ από τα Διαρθρωτικά Ταμεία, κρατικοί μηχανισμοί στήριξης και ειδικά ταμεία για τη χρηματοδότηση φιλόδοξων έργων ΣΕΑ για αντιστάθμιση μέρους του κινδύνου, ενσωμάτωση εξωτερικών εγγυήσεων σε συμβάσεις ΣΕΑ, ομαδοποίηση μικρών έργων ΣΕΑ. Ενημέρωση & ανάπτυξη ικανοτήτων: δημοσιοποίηση αξιόπιστων αποτελεσμάτων από ολοκληρωμένα έργα ΣΕΑ σε βάσεις δεδομένων και στο επίσημο μητρώο ΕΕΥ, σεμινάρια κατάρτισης σχετικά με τις διαδικασίες ΣΕΑ για επιχειρήσεις ενεργειακών υπηρεσιών, αλλά και για διαχειριστές/ιδιοκτήτες κτιρίων του τριτογενή τομέα, εξειδικευμένα προγράμματα 36

37 κατάρτισης/δραστηριότητες ανάπτυξης ικανοτήτων για τους εργαζόμενους στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, ενημερωτικές καμπάνιες για τα οφέλη ΣΕΑ στους τελικούς χρήστες, διαθέσιμα εργαλεία και οδηγοί για προκαταρκτική εκτίμηση της δυνατότητας εφαρμογής ΣΕΑ, ανάληψη πρωτοβουλιών από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα για την προώθηση επενδύσεων στην ενεργειακή απόδοση. Υποστηρικτικό νομοθετικό πλαίσιο: υποχρεωτική εγγραφή ΕΕΥ στο επίσημο μητρώο με κατάλληλες διαδικασίες πιστοποίησης/επικύρωσης, παροχή φορολογικών κινήτρων σε επιχειρήσεις/φορείς που εφαρμόζουν ΣΕΑ για βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης, ενσωμάτωση της έννοιας της συνεχιζόμενης ενεργειακής απόδοσης στα ενεργειακά πιστοποιητικά. Βελτίωση συνθηκών αγοράς: υιοθέτηση πρακτικών τυποποίησης και πρωτοκόλλων πιστοποίησης από τις ΕΕΥ και τις τράπεζες στην αξιολόγηση έργων ΣΕΑ, σύνδεση της αξίας ακινήτου και των τιμών των ενοικίων με τη ΣΕΑ, προώθηση εθελοντικών σχημάτων πιστοποίησης ενεργειακής απόδοσης για κτίρια, προώθηση λευκών πιστοποιητικών, πράσινων πιστοποιητικών, δημιουργία ένωσης επιχειρήσεων ΕΕΥ. Οριζόντιες δράσεις: αναζήτηση συμμαχιών μεταξύ ΕΕΥ με στόχο την εξασφάλιση μεγαλύτερης αξιοπιστίας μέσω μεγαλύτερης οικονομικής ισχύος, υλοποίηση εμβληματικών έργων ΣΕΑ στον δημόσιο τομέα, υλοποίηση έργων ΣΕΑ σε μεγάλες επιχειρήσεις του τριτογενούς τομέα ως επιδεικτικά έργα. 37

38 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. Ερωτηματολόγιο καταγραφής απόψεων των φορέων της αγοράς 38

39 39

40 40

41 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Ξενοδοχείο Ρέθυμνο, Κρήτη Μέγεθος κτιρίου 1,545 m 2 Περιγραφή Οφέλη μετά την εφαρμογή των μέτρων Πιθανά εμπόδια για την εφαρμογή των μέτρων Πηγή επένδυσης Εξοικονόμηση ενέργειας Οικογενειακό-resort ξενοδοχείο σε αστική περιοχή, κοντά στην ακτή, δυναμικότητας 324 κλινών. Διαθέτει κουζίνα, εστιατόριο και 3 πισίνες. Χτίστηκε το 1991, λειτουργεί εποχικά, Μάιο-Οκτώβριο. Διαθέτει ISO 14001: 2004 και Green Key Ecolabel. Όντας πιλοτικό έργο στην Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία nezeh, εφαρμόζει ήδη αρκετά μέτρα ενεργειακής απόδοσης, στο πλαίσιο σχεδίου ανακαίνισης με σκοπό την σχεδόν μηδενική ενεργειακή κατανάλωση. Οι κύριες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται είναι η ηλεκτρική ενέργεια (80%), το υγραέριο, η ηλιακή ενέργεια. Στόχος είναι να μειωθεί η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας και να αυξηθεί η χρήση ΑΠΕ. Καθώς πρόκειται για τυπικό ξενοδοχείο στην κατηγορία και την κλιματική ζώνη του, οι προτεινόμενες λύσεις μπορούν να εφαρμοστούν εύκολα και σε άλλα παρόμοια ξενοδοχεία στην περιοχή. Ο ιδιοκτήτης είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Ξενοδόχων, γεγονός που αυξάνει την επιρροή που μπορεί να έχει αυτό το παράδειγμα σε άλλους ξενοδόχους. Μείωση λειτουργικών δαπανών Αυξημένη ενεργειακή αυτονομία Βελτίωση της εικόνας του ξενοδοχείου, δημιουργία μιας πράσινης επιχείρησης Μειωμένο αποτύπωμα άνθρακα Άνοιγμα στη νέα αγορά του βιώσιμου τουρισμού Αύξηση της εμπιστοσύνης/πιστότητας των πελατών Συνέργειες με τα υπάρχοντα περιβαλλοντικά σήματα και πρότυπα που εφαρμόζει το ξενοδοχείο Ευκαιρίες για χρηματοδοτήσεις ενεργειακών παρεμβάσεων Κάποια μέτρα, όπως η μόνωση δεν έχουν ελκυστικούς χρόνους αποπληρωμής και συνεπώς για να εφαρμοστούν. Θα χρειαστούν χρηματοδοτικά κίνητρα. Προτεραιότητα θα δοθεί στα μέτρα με πιο ελκυστικούς οικονομικούς δείκτες. ΣΕΑ Κύρια προτεινόμενα μέτρα Φωτοβολταϊκή εγκατάσταση net-metering, αντικατάσταση συσκευών με πιο αποδοτικές, εγκατάσταση ανεμιστήρων οροφής 195 MWh/έτος Οικονομικές εξοικονομήσεις 21,200 /έτος Συνολική επένδυση 103,600 Χρόνος αποπληρωμής 5 έτη 41

42 Κτίριο Γραφείων Αθήνα Μέγεθος κτιρίου 6,575 m 2 Περιγραφή Οφέλη μετά την εφαρμογή των μέτρων Κτίριο γραφείων 8 ορόφων σε κεντρική λεωφόρο της πρωτεύουσας, με περισσότερους από 140 εργαζόμενους. Κατασκευάστηκε το 2008 βασιζόμενο στις αρχές τις βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής, ενώ διαθέτει πιστοποίηση ISO 50001:2011 για την ανάπτυξη και εφαρμογή ορθής ενεργειακής πολιτικής και διαχείρισης. Οι κύριες πηγές ενέργειας είναι ο ηλεκτρισμός (για ψύξη και λειτουργικές ανάγκες) και το φυσικό αέριο (για θέρμανση). Παρόλο που συγκαταλέγεται στα ενεργειακά αποδοτικά κτίρια της πόλης, τα μέτρα που προτείνονται για εφαρμογή, μπορούν να αποφέρουν σημαντική επιπλέον εξοικονόμηση ενέργειας. Τα προτεινόμενα μέτρα βασίζονται στις ανάγκες και τη λειτουργία του κτιρίου, μπορούν όμως να εφαρμοστούν στα περισσότερα κτίρια γραφείων μικρής και μεγάλης κλίμακας ως καλές πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας. Στόχος του φορέα διαχείρισης, είναι το κτίριο να πλησιάσει την ενεργειακή απόδοση ενός κτιρίου σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Μείωση λειτουργικών δαπανών Αυξημένη ενεργειακή αυτονομία Μειωμένο αποτύπωμα άνθρακα Επίτευξη του στόχου ενός κτιρίου σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης Κτίριο πρότυπο ως προς την ενεργειακή πολιτική και την διαχείριση ενέργειας για αντίστοιχα κτίρια γραφείων, μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας Πιθανά εμπόδια για την εφαρμογή των μέτρων Πηγή επένδυσης Εξοικονόμηση ενέργειας Λόγω της κατηγορίας και τρόπου λειτουργίας του κτιρίου, κάποια μέτρα όπως η εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών για παραγωγή ζεστού νερού χρήσης, δεν έχουν ικανοποιητικούς χρόνους αποπληρωμής, ενισχύουν ωστόσο το στόχο ενεργειακής αυτονομίας του κτιρίου και για το λόγο αυτό συγκαταλέγονται στα προτεινόμενα μέτρα. Προτεραιότητα ωστόσο θα δοθεί στα μέτρα με πιο ελκυστικούς οικονομικούς δείκτες. ΣΕΑ Κύρια προτεινόμενα μέτρα Φωτοβολταϊκή εγκατάσταση στις ελεύθερες επιφάνειες, αντικατάσταση λαμπτήρων με LED, εγκατάσταση ενεργειακών μεμβρανών στους υαλοπίνακες 229 MWh/έτος Οικονομικές εξοικονομήσεις /έτος Συνολική επένδυση Χρόνος αποπληρωμής 4 έτη 42

43