ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. «ιαχείριση λογαριασµών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας µεγάλων καταναλωτών Η περίπτωση της Εγνατίας Οδού»

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΜΗΜΑ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «ιαχείριση λογαριασµών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας µεγάλων καταναλωτών Η περίπτωση της Εγνατίας Οδού» ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΛΙΟΠΑΝΟΣ Α.Ε.Μ ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ : Γ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ, ΛΕΚΤΟΡΑΣ Α. ΣΑΡΑΜΟΥΡΤΣΗΣ, Ρ. ΗΛ/ΓΟΣ ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2 Βιβλιογραφία 1 Εισαγωγή Αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας Σκοπός της διπλωµατικής εργασίας Σύντοµη περιγραφή Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας H απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα Ιστορική αναδροµή Η ιδέα της ελεύθερης αγοράς ενέργειας Το νοµοθετικό πλαίσιο Η σηµερινή πραγµατικότητα Επιλέγων Καταναλωτής Η αναγκαιότητα της καταγραφής-ανάλυσης στοιχείων ηλεκτρικών λογαριασµών Οι αυτοκινητόδροµοι ως µεγάλοι καταναλωτές ενέργειας Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στους αυτοκινητοδρόµους Η περίπτωση της Εγνατίας Οδού Σύντοµη περιγραφή του έργου Ηλεκτρικές καταναλώσεις επί της Εγνατίας Οδού Η εξέλιξη των ηλεκτρικών καταναλώσεων µέχρι σήµερα Πρόβλεψη ηλεκτρικής κατανάλωσης Εγνατίας Οδού κατά τη φάση της πλήρους περαίωσης και παράδοσης των 680km αυτής Περιγραφή του τρόπου διαχείρισης των λογαριασµών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας Σύγχρονα εργαλεία ανάπτυξης λογισµικού σε εταιρικά περιβάλλοντα Εισαγωγή Client-Server αρχιτεκτονική- Ανάγκη κάλυψης περιφερειακών Γραφείων Σχεσιακές βάσεις δεδοµένων Reports και Web Access Περιγραφή του λογισµικού καταχώρησης ανάλυσης λογαριασµών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας της Εγνατίας Οδού Η Βάση εδοµένων Πίνακες ιάγραµµα Συσχετίσεων Ρόλοι Χρηστών Περιορισµοί Όψεις Procedures Καταχώρηση λογαριασµών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας ΧΤ Εισαγωγική Φόρµα Κεντρική Φόρµα Τιµολογίων ΧΤ Φόρµα Εισαγωγής Τιµολογίου ΧΤ Φόρµα Παροχών Φόρµα Αναζήτησης Τιµολογίων ΧΤ Φόρµα Έκδοσης Αναφορών ΧΤ Φόρµα Τύποι Τιµολογίων ΧΤ Φόρµα Πίνακας Θέσεων Φόρµα Πίνακας Στοιχείων οµαδοποίησης παροχών Φόρµα Πίνακας Γραφείων πελατών ΕΗ Φόρµα Έκδοσης Αναφορών Παροχών ΧΤ & ΜΤ

3 5.3 Καταχώρηση λογαριασµών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας ΜΤ / Η περίπτωση των οδικών σηράγγων Κεντρική Φόρµα Τιµολογίων MΤ Φόρµα Εισαγωγής Τιµολογίου MΤ Φόρµα Αναζήτησης Τιµολογίων MΤ Φόρµα Έκδοσης Αναφορών MΤ Φόρµα Ανάλυσης Κόστους Φόρµα Υπολογισµού Χρέωσης Φόρµα «Τύποι Τιµολογίων MΤ» Περιγραφή της χρηστικότητας της εφαρµογής Το λογισµικό ως εργαλείο ελέγχου χρεώσεων Το λογισµικό ως εργαλείο συγκριτικής αξιολόγησης τιµολογίων και στήριξης αποφάσεων µεταβολής τους Το λογισµικό ως εργαλείο διαχείρισης ενέργειας Το λογισµικό ως εργαλείο δηµιουργίας ενεργειακών χαρτών Μελλοντικές επεκτάσεις του λογισµικού...84 Παράρτηµα Α...86 Παράρτηµα Β...89 Βιβλιογραφία

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή 1.1 Αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας Το σύγγραµµα αυτό σε συνεργασία µε την εφαρµογή λογισµικού «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» αποτελεί τη διπλωµατική εργασία προς απόκτηση του διπλώµατος Ηλεκτρολόγου Μηχανικού & Μηχανικού ΗΥ. Το αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας προέκυψε µέσα από την πρακτική άσκηση την οποία πραγµατοποίησα στην εταιρία Εγνατία Οδός Α.Ε. (EOAE) το διάστηµα Μαρτίου Ιουνίου Μέσα στα πλαίσια της πρακτικής άσκησης εργάστηκα για 3 µήνες στο τµήµα Πληροφοριακών Συστηµάτων (ΙΤ) της εταιρίας ως developer λογισµικού, υλοποιώντας project του τµήµατος Λ.Ε.Σ (Λειτουργίας, Εκµετάλλευσης & Συντήρησης) της Εγνατίας Οδού. Το αρχικό project ήταν ο επανασχεδιασµός παλαιότερης εφαρµογής που διαχειριζόταν τιµολόγια Χαµηλής Τάσης ενώ έπειτα από πρόταση του υπεύθυνου κατά τη διάρκεια της πρακτικής άσκησης, κ. Α. Σαραµούρτση, ακολούθησε επέκταση της εφαρµογής και για τα τιµολόγια κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας Μέσης Τάσης. Για την ολοκλήρωση της εφαρµογής και την αναθεώρηση των reports απαιτήθηκαν 2 επιπλέον µήνες εκτός των πλαισίων της πρακτικής άσκησης Η εργασία εκπονήθηκε υπό την επίβλεψη του ρ. Ηλεκτρολόγου Μηχανικού κ. Αθανάσιου Σαραµούρτση αρµοδίου για θέµατα ηλεκτροµηχανολογικών εγκαταστάσεων και κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας του τοµέα Λ.Ε.Σ, ενώ την εποπτεία είχε ο Λέκτορας κ. Γρηγόριος Παπαγιάννης, τους οποίους και ευχαριστώ θερµά για την πολύτιµη συµβολή τους στην ολοκλήρωση αυτής της διπλωµατικής εργασίας. 4

5 1.2 Σκοπός της διπλωµατικής εργασίας Σκοπός της εφαρµογής «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» η οποία αποτελεί και το ουσιαστικό αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας είναι να αποτελέσει ένα εργαλείο καταγραφής και ανάλυσης στοιχείων ηλεκτρικών λογαριασµών ΧΤ και ΜΤ στα χέρια των διαχειριστών της ηλεκτρικής κατανάλωσης της Εγνατίας Οδού, παρέχοντας δυνατότητες ελέγχου χρεώσεων, διαχείρισης ενέργειας, και συγκριτικής αξιολόγησης τιµολογίων ηλεκτρικής ενέργειας. Αναλυτική περιγραφή της χρηστικότητας της εφαρµογής γίνεται στο Κεφ.6. Η εφαρµογή σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε για να καλύψει υπαρκτές ανάγκες οι οποίες προκύπτουν από το τη νέα πραγµατικότητα που δηµιουργείται στο χώρο της ενέργειας µετά την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας καθώς και από το χαρακτήρα της Εγνατίας Οδού ως µεγάλου καταναλωτή ηλεκτρικής ενέργειας, Επίσης η οργάνωση της διαχείρισης του πλήθους των καταναλώσεων και κατ επέκταση των σχετικών λογαριασµών, µε σύγχρονα εργαλεία λογισµικού επιτρέπει την εξοικονόµηση ανθρώπινου δυναµικού, και χρήση αυτού ορθολογικότερα σε επίπεδο ουσιαστικού ελέγχου. Η σηµασία της εν λόγω εφαρµογής προκύπτεί από το γεγονός ότι χρησιµοποιείται ήδη από τους διαχειριστές των ηλεκτροµηχανολογικών εγκαταστάσεων, του τοµέα Λ.Ε.Σ της Εγνατίας Οδού, καθώς και από το λογιστήριο της εταιρίας πλέον του οκταµήνου. Τέλος η παρούσα εφαρµογή αποτελεί µία πρώτη προσπάθεια ανάπτυξης λογισµικού διαχείρισης της ηλεκτρικής κατανάλωσης ενός αυτοκινητοδρόµου και φιλοδοξεί αν αποτελέσει το παράδειγµα και τη βάση για ανάπτυξη παρόµοιων εφαρµογών και από άλλες εταιρίες διαχείρισης µεγάλων αυτοκινητοδρόµων. 1.3 Σύντοµη περιγραφή Η εφαρµογή «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» αποτελείται από δύο επιµέρους τµήµατα. Το κοµµάτι που ασχολείται µε τη διαχείριση λογαριασµών ΧΤ και το αντίστοιχο της ΜΤ. Και στα δύο τµήµατα ο χρήστης µπορεί να καταχωρεί µεµονωµένα ή οµαδικά τιµολόγια, µέσω ειδικών οθονών ή και αυτόµατα. Επίσης µπορεί να κάνει αναζήτηση στοιχείων βάσει κριτηρίων, να αναθεωρεί και να εισάγει δεδοµένα. Παράλληλα παρέχεται και η δυνατότητα έκδοσης αναφορών, αναλυτικών και συγκεντρωτικών για χρήση τόσο από τον τοµέα Λ.Ε.Σ. όσο και από το λογιστήριο. Ειδικά για τη ΜΤ η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερο τεχνικοοικονοµικό ενδιαφέρον παρέχονται οι δυνατότητες συγκριτικής αξιολόγησης τιµολογίων και έκδοσης εικονικών τιµολογίων βάσει ενός παραµετρικού σεναρίου κατανάλωσης. Τέλος την εφαρµογή συµπληρώνει το κοµµάτι που ασχολείται µε την οργάνωση των ηλεκτρικών παροχών το οποίο είναι κοινό για ΧΤ και ΜΤ. Το τµήµα αυτό ενσωµατώνει λειτουργίες ταξινόµησης και οµαδοποίησης των παροχών κατά µήκος της Εγνατίας Οδού, έκδοσης σχετικών αναφορών ενώ δίνει τη δυνατότητα διαχείρισης των διαφόρων τύπων τιµολογίων (ΧΤ και ΜΤ), επεξεργασίας των 5

6 δεδοµένων που αφορούν τις χρεώσεις του κάθε τιµολογίου και της διατήρησης ιστορικού χρεώσεων. Για περισσότερες πληροφορίες ο αναγνώστης µπορεί να ανατρέξει στο Κεφ.5 όπου γίνεται αναλυτική περιγραφή της εφαρµογής. Η υλοποίηση της εφαρµογής έγινε µε χρήση του πακέτου Developers Suite (έκδοση 6) της Oracle µε παράλληλη ανάπτυξη της αντίστοιχης Β για τη διαχείριση των δεδοµένων. 6

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας 2.1 H απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα Ιστορική αναδροµή Η αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας ιστορικά ξεκίνησε να υφίσταται ως έννοια από τα τέλη του 19 ου αιώνα µε την εγκατάσταση των πρώτων αξιόλογων ηλεκτροπαραγωγικών µονάδων σε πόλεις της. Ευρώπης και των Η.Π.Α. µε στόχο τη διανοµή ηλεκτρικής ενέργειας προς κατανάλωση. Με µικρή καθυστέρηση εµφανίζονται και στην Ελλάδα οι πρώτες εγκαταστάσεις ηλεκτρικής ισχύος (1889 στην Αθήνα και 1899 στην Θεσσαλονίκη) ενώ µέχρι το 1950 η παραγωγή και εκµετάλλευση ηλεκτρικής ισχύος βρισκόταν στα χέρια διαφόρων εταιριών. Η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων αυτών, περίπου 400 τον αριθµό, επρόκειτο για εταιρείες µικρού µεγέθους, δηµοτικού ή ιδιωτικού χαρακτήρα που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες διαφόρων πόλεων ενώ στην περιοχή της Αθήνας δραστηριοποιούνταν εταιρείες µεγαλύτερου µεγέθους οι οποίες βρισκόταν υπό τον έλεγχο του δηµοσίου αλλά και ξένων συµφερόντων. Όλη αυτή η κατάσταση της «ελεύθερης αγοράς» άλλαξε το 1950 µε την ίδρυση της ΕΗ η οποία εφεξής αποτέλεσε τον αποκλειστικό παραγωγό και διανοµέα ηλεκτρικής ενέργειας στον ελληνικό χώρο, ενώ όντας υπό την κυριότητα και τον έλεγχο του ελληνικού κράτους ανέλαβε τον εξηλεκτρισµό της χώρας. [1] Η πρακτική της παραγωγής και διαχείρισης της ηλεκτρικής ενέργειας από εταιρίες δηµόσιου χαρακτήρα, οι οποίες λειτουργούσαν σε καθεστώς µονοπωλίου δεν επρόκειτο για ελληνικό φαινόµενο αλλά πολιτική σχεδόν όλων των ευρωπαϊκών, και όχι µόνο, χωρών. Θα λέγαµε ότι η πρακτική αυτή εφαρµόστηκε ευρέως µετά τους παγκοσµίους πολέµους λόγω της άµεσης ανάγκης των χωρών για εξηλεκτρισµό 7

8 καθώς και της ανάγκης δηµιουργίας µιας προστατευόµενης αγοράς ενέργειας η οποία θα βοηθούσε στην γρήγορη εκβιοµηχάνιση τους Η ιδέα της ελεύθερης αγοράς ενέργειας Με την επίτευξη των βασικών στόχων της µονοπωλιακής πολιτικής οι οποίοι θα µπορούσαν να συνοψισθούν στους εξής : Εγκατάσταση ενός αξιόπιστου και σύγχρονου δικτύου διανοµής. Αύξηση της ηλεκτροπαραγωγής ώστε να ανταποκρίνεται στην αυξανόµενη ζήτηση. Τροφοδοσία ακόµα και των πιο αποµακρυσµένων οικισµών. Ορθολογική τεχνοοικονοµική οργάνωση της διανοµής. Καθιέρωση κοινωνικά δίκαιων τιµολογίων. άρχισε να καλλιεργείται η ιδέα ότι είχε έρθει ο καιρός για το πέρασµα στην ελεύθερη και ανοιχτή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας µε σκοπό κυρίως : Την εξάλειψη των αρνητικών συνεπειών για την οικονοµία που δηµιουργεί το µονοπωλιακό καθεστώς. Τη δηµιουργία κατάλληλων συνθηκών για ιδιωτικές επενδύσεις στο χώρο της ενέργειας. Το άνοιγµα της αγοράς ενέργειας στον ανταγωνισµό. Την απελευθέρωση της κρατικής οικονοµίας από το βάρος της χρηµατοδότησης και διαχείρισης των δηµοσίων επιχειρήσεων ηλεκτρικής ενέργειας. Η ιδέα της απελευθερωµένης αγοράς ενέργειας προωθήθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο µέσα από την Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία µε την κοινοτική οδηγία (96/92/ΕΚ) ζήτησε ρητά από τα κράτη-µέλη να ανοίξουν την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στον ανταγωνισµό. Η οδηγία αυτή, η οποία αποτελεί την βάση πάνω στην οποία συντάχθηκαν τα σχετικά νοµοθετικά πλαίσια των κρατών-µελών, εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση µε την ελεύθερη αγορά, τον ανταγωνισµό και την ενέργεια. Οι πολιτικές αυτές εκφράστηκαν ήδη από την ιδρυτική πράξη της Ε.Ε. µέσω των άρθρων 57 (2), 66, 100 α και 189β ενώ θεσπίστηκαν ως αρχές στο πρόσφατο Ευρωπαϊκό Σύνταγµα (Τίτλος ΙΙΙ :Κεφάλαιο Ι- Τµήµα 5, Κεφάλαιο ΙΙ-Τµήµα 1, Κεφάλαιο ΙΙΙ-Τµήµα 10). 8

9 Μέσα από όλες τις παραπάνω διατάξεις φαίνεται η σηµασία που δίνει η Ε.Ε. στα θέµατα ενεργειακής πολιτικής και συγκεκριµένα στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας Το νοµοθετικό πλαίσιο Ηµεροµηνία σταθµός για την εγχώρια αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελεί η 22/12/99 κατά την οποία τέθηκε σε ισχύ ο Νόµος 2773/99 ο οποίος θεσπίζει την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Ο νόµος αυτός ο οποίος ξεκίνησε να εφαρµόζεται από τις 19/02/01 αποτελεί ουσιαστικά την ενσωµάτωση στην ελληνική νοµοθεσία της κοινοτικής οδηγίας που αναφέραµε στην προηγούµενη παράγραφο. Σε γενικές γραµµές το συγκεκριµένο νοµοθετικό πλαίσιο ορίζει τα εξής : Το Κράτος διατηρεί την εποπτεία της ραστηριότητας Ηλεκτρικής Ενέργειας καθώς και τον µακροχρόνιο ενεργειακό σχεδιασµό της χώρας. Συνίσταται ανεξάρτητη διοικητική αρχή µε την επωνυµία «Ρυθµιστική Αρχή Ενέργειας» µε γνωµοδοτικές και εισηγητικές κυρίως αρµοδιότητες σε θέµατα ενέργειας Προβλέπεται η χορήγηση άδειας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας σε ιδιώτες εφόσον πληρούνται συγκεκριµένες προϋποθέσεις και κανόνες. Ορίζεται η ΕΗ αποκλειστικός κύριος του Συστήµατος Ηλεκτρικής Ενέργειας (γραµµές υψηλής τάσης). Ιδρύεται ανώνυµη εταιρεία µε την επωνυµία «ιαχειριστής Ελληνικού Συστήµατος Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε.» η οποία ως ιαχειριστής του Συστήµατος λειτουργεί, εκµεταλλεύεται συντηρεί και αναπτύσσει το Σύστηµα (δίκτυο υψηλής τάσης) ενώ παρέχει πρόσβαση στους παραγωγούς και προµηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας,στους Επιλέγοντες Πελάτες καθώς και στον ιαχειριστή του ικτύου. Καθορίζεται ο Κώδικας Συναλλαγών Ηλεκτρικής Ενέργειας ο Κώδικας Προµήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας και ο Κώδικας ιαχείρισης του ικτύου Ορίζεται η ΕΗ µοναδικός δικαιούχος διαχείρισης του ικτύου Ηλεκτρικής Ενέργειας (γραµµές µέσης και χαµηλής τάσης) το οποίο της ανήκει κατ αποκλειστικότητα. Η ΕΗ ως ιαχειριστής του ικτύου ιανοµής λειτουργεί, εκµεταλλεύεται συντηρεί και αναπτύσσει το ίκτυο ιανοµής σε όλη την επικράτεια ενώ εξασφαλίζει πρόσβαση στους παραγωγούς και προµηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας,στους Επιλέγοντες Πελάτες καθώς και σε οποιονδήποτε το ζητήσει. Γίνεται ο διαχωρισµός των πελατών σε Επιλέγοντες και Μη Επιλέγοντες. Θεσπίζει τον Κανονισµό Αδειών και Τιµολογίων. 9

10 Ουσιαστικά µε τον παραπάνω νόµο γίνεται ένας σαφής διαχωρισµός αρµοδιοτήτων και καθορίζεται το πλαίσιο µέσα στο οποίο θα κινείται η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας εφεξής. ίνεται το δικαίωµα σε νέους προµηθευτές ενέργειας να ρίχνουν τα φορτία τους στο δίκτυο προς κατανάλωση από τους πελάτες µε τους οποίους έχουν συνάψει συµφωνίες. Επίσης δίνει σε πελάτες οι οποίοι χαρακτηρίζονται ως «Επιλέγοντες» να επιλέγουν προµηθευτή. Παράλληλα δίνει προτεραιότητα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από Α.Π.Ε. καθώς και στην σταθερότητα του δικτύου. [2] Η σηµερινή πραγµατικότητα Σύµφωνα µε ετήσια έκθεση σχετικά µε την υλοποίηση της εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου και ηλεκτρικής ενέργειας (Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συµβούλιο, Βρυξέλλες 5/01/05) σε ευρωπαϊκό επίπεδο παρατηρείται µια καθυστέρηση στην υλοποίηση των κοινοτικών οδηγιών (96/92) και (98/30) ενώ και αυτές οι οδηγίες κρίνονται ελλιπείς καθώς παρότι το νοµικό πλαίσιο υφίσταται εδώ και 5 χρόνια το ποσοστό των Επιλεγώντων Καταναλωτών που έχουν αλλάξει προµηθευτή παραµένει χαµηλό. Στον τοµέα αυτό η Ελλάδα κατέχει την τελευταία θέση αφού το ποσοστό είναι 0%,ενώ σηµαντικά είναι τα προβλήµατα στη διάρθρωση της αγοράς. Θέµατα όπως η ενίσχυση της ρευστότητας του εµπορίου ηλεκτρικής ενέργειας, η παροχή διευκολύνσεων σε νεοεισερχόµενες εταιρείες και ο περαιτέρω διαχωρισµός ρόλων αποτελούν καίρια σηµεία για την ολοκλήρωση της απελευθέρωσης. Επιπλέον η Ελλάδα µειονεκτεί λόγω θέσης όσον αφορά την διασύνδεση των δικτύων των κρατών-µελών η οποία δίνει την δυνατότητα σε προµηθευτές από το εξωτερικό να δραστηριοποιηθούν στο εγχώριο εµπόριο ηλεκτρικής ενέργειας. [3] Τα µηνύµατα πάντως από την Ευρώπη είναι θετικά και όπως φαίνεται τα επόµενα χρόνια η κινητικότητα της εν λόγω αγοράς πρόκειται να αυξηθεί. Η ιδιωτική παραγωγή αναµένεται να περάσει από τις Α.Π.Ε. στην παραγωγή µέσω φυσικού αερίου ενώ η ενίσχύση της διασύνδεσης των δικτύων αναµένεται να φέρει προµηθευτές από άλλες χώρες της Ε.Ε. στη χώρα µας. Τέλος οι ιδιωτικοποιήσεις των ηλεκτρικών εταιρειών των χωρών της Ν.Α. Ευρώπης αναµένεται να αναθερµάνουν την αγορά ενέργειας στην περιοχή. Ενδεικτικά της νέας πραγµατικότητας που αρχίζει να διαµορφώνεται στο χώρο της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας είναι τα στοιχεία από τις αναφορές της Ρ.Α.Ε σχετικά µε τις άδειες που έχουν χορηγηθεί σε παραγωγούς (Πίνακας 2.1) και προµηθευτές (Πίνακας 2.2) ηλεκτρικής ενέργειας στον ελλαδικό χώρο. [4] 10

11 Ηµερ. Έκδοσης- Ενηµέρωσης του Μητρώου ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΙΣΧΥΣ (MW) 08/01/04 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΕ 390,00 Τεχνολογία Νοµός Θέση ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΘΕΣ/ΝΙΚΗ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΙΑΒΑΤΑ (ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ ΕΛΠΕ) 01/06/01 ENELCO A.E 440,00 01/06/01 ENELCO A.E 440,00 14/09/04 ΗΡΩΝ ΘΕΡΜΟΗΛΕΚΤΡΙΚΗ ΑΕ 547,76 01/06/01 ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Α.Ε 400,00 01/06/01 ΑΛΦΑ ΑΛΦΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΕΣ Α.Ε 400,00 ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΒΟΙΩΤΙΑ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΕΒΡΟΥ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΜΑΓΝΗΣΙΑ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΒΟΙΩΤΙΑ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΑΓΙΟΣ ΒΛΑΣΙΟΣ ΚΑΤΩ ΛΟΥΤΡΑ ΑΓ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΧΑΡΑΙΝΤΙΝΙ ΒΙΠΕ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΛΗΜΑΡΙΑ 28/09/01 ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΕ 93,00 ΜΕΓΑΛΑ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΑ ΑΡΤΑ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΡΑΧΘΟΥ 08/10/01 KAVALA CCGT POWER PLANT 440,00 ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΚΑΒΑΛΑ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΝΕΑ ΚΑΡΒΑΛΗ 08/10/01 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΒΕΕ66,00 Σ.Η.Θ. ΒΙΩΤΙΑΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 08/10/01 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΒΕΕ66,00 Σ.Η.Θ. ΒΙΩΤΙΑΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 08/10/01 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΟΣ ΑΒΕΕ66,00 Σ.Η.Θ. ΒΙΩΤΙΑΣ ΕΡΓΟΣΤΑΣΙΟ ΑΓ. ΝΙΚΟΛΑΟΥ 28/09/01 ΤΕΡΝΑ ΑΕ 60,00 ΜΕΓΑΛΑ Υ ΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΑ 04/03/04 ΑΘΗΝΑ ΑΕΤΒ & ΤΕ 100,00 18/02/03 ΕΗ ΑΕ 56,00 16/07/03 ΕΗ Α.Ε 400,00 ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΟΙ ΑΕΡΙΟΣΤΡΟΒΙΛΟΙ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΑΝΟΙΧΤΟΥΧΑΝΙΩΝ, ΚΥΚΛΟΥ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΣΥΝΟΡΑ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ- ΑΥΛΑΚΙ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΧΕΛΩΟΥ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑ ΝΙΑΣ ΝΕΟΧΩΡΑΚΙΟΝ ΑΗΣ ΧΑΝΙΩΝ ΑΗΣ ΛΑΥΡΙΟΥ 02/09/04 ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗ ΘΙΣΒΗΣ ΑΕ 421,60 ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΟΙΚΟΠΕ Ο ΧΑΛΚΟΡ ΑΕ Ι ΙΟΚΤΗΣΙΑΣ 29/01/04 ΑΕ ΤΣΙΜΕΝΤΩΝ ΤΙΤΑΝ 120,00 ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΒΟΙΩΤΙΑΣ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ ΚΑΜΑΡΙ 22/12/03 ΕΗ Α.Ε 120,00 ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - Ω ΕΚΑΝΗΣΣΟ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ Υ ΠΛΑΚΑ ΣΤΕΝΗ (ΠΙΣΩ ΚΑΜΠΟΣ) 04/03/04 ΚΟΡΙΝΘΟΣ POWER AE 395,90 ΜΕΓΑΛΑ Θ.Η - ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ ΣΥΝ ΥΑΣΜΕΝΟΥ ΚΥΚΛΟΥ Ι ΙΟΚΤΗΤΗ ΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ MOTOR OIL ΣΤΗΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΘΕΟ ΩΡΩΝ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ 30/03/04 ΕΗ Α.Ε 66,00 Η/Ζ -- ΣΤΟΝ ΑΣΠ/ΤΣΠ ΚΑΘΕ ΝΗΣΙΟΥ Πίνακας 2.1 Αρχείο µητρώου αδειών παραγωγής ηλεκτρ. ενέργειας ΡΑΕ (Ισχύος >50MW) 11

12 Ηµ.Έκδοσης- Ενηµέρωσης Μητρώου τουεταιρεια ΙΣΧΥΣ (MW) ΧΩΡΑ ΗΜ. ΛΗΞΗΣ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΙΣΧΥΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ 5-ΗΛ/Β/Φ72.4/1191 ATEL HELLAS ΑΕ 300,00 30/9/2011 ΓΑΛΛΙΑ 5/ΗΛ/Β/Φ72.1/4675 ENEL TRADE S.p.A 250,00 30/9/2008 ΙΤΑΛΙΑ CINERGY GLOBAL 5-ΗΛ/Β/Φ722/3325 TRADING LTD 200,00 30/9/2006 ΙΣΠΑΝΙΑ, ΑΓΓΛΙΑ EDF TRADING LIMITED 5/Β/Φ7.2/οικ (ΕDFT) 243,00 30/9/2011 ΓΑΛΛΙΑ 5/ΗΛ/Β/Φ7.6/9864 E.ON SALES & TRADING GMBH 350,00 3/12/2006 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 5/Β/Φ1/οικ RWE TRADING GMBH 350,00 31/7/2007 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 5/Β/Φ1/οικ ENTRADE GMBH 200,00 30/9/2017 ΓΕΡΜΑΝΙΑ 5/ΗΛ/Β/Φ72/17870 VERBUND AUSTRIAN POWER TRADING AG 150,00 14/1/2013 ΑΥΣΤΡΙΑ 5/Β/Φ1/οικ EDISON TRADING S.P.A 300,00 30/3/2013 ΙΤΑΛΙΑ Πίνακας 2.2 Αρχείο µητρώου αδειών προµήθειας ηλεκτρ. ενέργειας ΡΑΕ 2.2 Επιλέγων Καταναλωτής Η έννοια του Επιλέγοντος Πελάτη ή Καταναλωτή ορίστηκε για πρώτη φορά στο άρθρο 2 του νοµοσχεδίου 2773/99. «Επιλέγων Πελάτης είναι το πρόσωπο που έχει δικαίωµα επιλογής προµηθευτή ηλεκτρικής ενέργειας, την οποία χρησιµοποιεί για δική του αποκλειστικώς χρήση». [2] Επίσης στο άρθρο 25 του εν λόγω νόµου αναφέρονται τα εξής : Άρθρο 25 Επιλέγοντες Πελάτες 1. Από την 19 η Φεβρουαρίου 2001, µε εξαίρεση τα Μη Συνδεδεµένα Νησιά, έχουν δικαίωµα να συνάπτουν ελευθέρως συµβάσεις προµήθειας µε προµηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας : α) Καταναλωτές οι οποίοι καταναλώνουν κατά σηµείο κατανάλωσης, άνω των 100Gwh σε ετήσια βάση. Στην ποσότητα αυτή συµπεριλαµβάνεται και η αυτοπαραγωγή και β) Καταναλωτές κατά σηµείο κατανάλωσης,οι οποίοι αναγνωρίζονται ως Επιλέγοντες Πελάτες µε απόφαση της Ρ.Α.Ε. σύµφωνα µε τους όρους που ορίζονται µε απόφαση του Υπουργού Ανάπτυξης, η οποία δηµοσιεύεται στην Εφηµερίδα της Κυβερνήσεως. Η απόφαση αυτή αποστέλλεται για δηµοσίευση και στην επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων 2. Οι Επιλέγοντες Πελάτες της προηγούµενης παραγράφου (περιπτώσεις α και β ) πρέπει να αντιπροσωπεύουν ποσοστό κατανάλωσης ίσο προς το ποσοστό απελευθέρωσης της αγοράς 12

13 ηλεκτρικής ενέργειας, το οποίο προσδιορίζεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σύµφωνα µε το άρθρο 19 της Οδηγίας 96/92/Ε.Κ. και δηµοσιεύεται κάθε έτος στην Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. 3. Ο ιαχειριστής του Συστήµατος και η ιαχειρίστρια του ικτύου έχουν υποχρέωση να εξασφαλίζουν στους Επιλέγοντες Πελάτες, ύστερα από αίτηση τους, πρόσβαση µέσω ηλεκτρικών γραµµών ή εγκαταστάσεων ή και των δύο, στο Σύστηµα και στο ίκτυο. Από τον παραπάνω ορισµό βλέπουµε ότι η Εγνατία Οδός Α.Ε. από την ψήφιση του πρώτου νοµοσχεδίου που καθιέρωσε την ελεύθερη αγορά ενέργειας στον ελλαδικό χώρο µπορούσε να χαρακτηρισθεί ως Επιλέγων Καταναλωτής. Όπως φαίνεται και στην παράγραφο 3.3 η ετήσια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στο σύνολο της Εγνατίας οδού κάλυπτε τις προϋποθέσεις που θέτει η παράγραφος 1 α του άρθρου 25 ενώ η παράγραφος 2 δεν δηµιουργούσε κανένα κώλυµα εφόσον το ποσοστό απελευθέρωσης της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας για την Ελλάδα είναι ακόµα 0 %. Ωστόσο το εν λόγω νοµοσχέδιο υπέστη τροποποίηση στην οποία ο ορισµός του Επιλέγοντος Πελάτη διευρύνθηκε ώστε να περιλαµβάνει περισσότερους καταναλωτές. Στόχος της τροποποίησης αυτής ήταν να καταστήσει της αγορά ηλεκτρικής ενέργειας ελκυστικότερη προς τους υποψήφιους επενδυτές και κατά συνέπεια να αυξηθεί το ποσοστό της απελευθέρωσης της αγοράς σύµφωνα και µε τις απαιτήσεις της Ε.Ε. Με βάση την τροποποίηση (άρθρο 5 του νόµου 2837/2000) από 1/1/2004 µε εξαίρεση τα Μη ιασυνδεδεµένα Νησιά, όλοι οι καταναλωτές ορίζονται Επιλέγοντες Πελάτες εκτός από εκείνους που προµηθεύονται ηλεκτρική ενέργεια για οικιακή χρήση. Γίνεται λοιπόν φανερό ότι η Εγνατία Οδός Α.Ε είναι µια από της εταιρίες οι οποίες υπό το χαρακτηρισµό «Επιλέγων Πελάτης» µε την είσοδο νέων προµηθευτών και παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας θα µπορούν να διαπραγµατεύονται τη χρέωση τους, επιλέγοντας τον προµηθευτή ο οποίος θα προσφέρει τιµολόγια προσαρµοσµένα στις ιδιαίτερες ανάγκες τους. Συγκεκριµένα, µε βάση τον Ν.2773/99 σχετικά µε τη χρέωση των επιλεγόντων καταναλωτών ισχύουν τα εξής : Η ΕΗ Α.Ε. ως ιαχειρίστρια του ικτύου τιµολογεί τους επιλέγοντες πελάτες για την υπηρεσία της προµήθειας ενέργειας µέσω του δικτύου, συνυπολογίζοντας µια πρόσθετη επιβάρυνση για τα διαφυγόντα κέρδη της από την επιλογή από µέρους των πελατών διαφορετικού προµηθευτή. Ο Κανονισµός Αδειών θέτει σαν όρο την προστασία των καταναλωτών µε στόχο την επίτευξη των µικρότερων δυνατών τιµών. Για τις ιατάξεις Χρέωσης και τα Γενικά Τιµολόγια προς επιλέγοντες πελάτες δίνεται η δυνατότητα διαφοροποίησης για οµάδες καταναλωτών των τιµολογίων. Βλέπουµε λοιπόν µε τα νέα δεδοµένα που δηµιουργεί η απελευθέρωση της ενέργειας στον τοµέα της χρέωσης της ενέργειας, δίνεται η δυνατότητα στους επιλέγοντες πελάτες να επωφεληθούν τη νέα κατάσταση και να πετύχουν µείωση της χρέωσης ενέργειας µέσα από την κατάλληλη επιλογή προµηθευτή. 13

14 2.3 Η αναγκαιότητα της καταγραφής-ανάλυσης στοιχείων ηλεκτρικών λογαριασµών Η απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και η ύπαρξη ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος δεν αποτελούν ικανές και αναγκαίες συνθήκες για τη µείωση της χρέωσης των επιλεγόντων καταναλωτών. Ο καταναλωτής έχει βέβαια το δικαίωµα να επιλέγει τον προµηθευτή αλλά για να προχωρήσει στην σωστή επιλογή που θα τον οδηγήσει στην καλύτερη δυνατή χρέωση πρέπει να γνωρίζει ακριβώς τις ανάγκες του σε ηλεκτρική ενέργεια. Θα πρέπει λοιπόν να έχει µια σαφή εικόνα των ηλεκτρικών του καταναλώσεων, να γνωρίζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε µίας από αυτές, να παρακολουθεί τις µεταβολές στην κατανάλωση και να υπολογίζει τυχόν αστάθµητους παράγοντες που θα µπορούσαν να την επηρεάσουν. Με τον τρόπο αυτό µπορεί να προβαίνει σε αξιόπιστες εκτιµήσεις και προβλέψεις των µελλοντικών του αναγκών σε ηλεκτρική ενέργεια. Οι εκτιµήσεις αυτές (βραχυπρόθεσµες και µακροπρόθεσµες) σε συνδυασµό µε την επαρκή γνώση και ανάλυση των προσφεροµένων τιµολογίων µπορούν να τον οδηγήσουν στην σωστή επιλογή προµηθευτή και τιµολογίου και κατά συνέπεια στην προσδοκώµενη µείωση της χρέωσης. Βλέπουµε λοιπόν ότι η εποπτεία και η διαχείριση της ηλεκτρικής κατανάλωσης αποκτούν ιδιαίτερη σηµασία µέσα στη νέα πραγµατικότητα που δηµιουργεί η απελευθερωµένη αγορά ενέργειας. Παράλληλα, µέσα στα πλαίσια της διαχείρισης, η ανάγκη καταγραφής και ανάλυσης στοιχείων των ηλεκτρικών λογαριασµών είναι άµεση. Ωστόσο, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις µεγάλων καταναλωτών, η διαχείριση της ηλεκτρικής κατανάλωσης δεν είναι εύκολο έργο. Ο µεγάλος αριθµός παροχών, η πολυπλοκότητα των τιµολογίων Μέσης Τάσης, οι συχνές µεταβολές των χρεώσεων καθώς και η ύπαρξη διαφόρων τύπων τιµολογίων στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς επιβάλλουν τη χρήση εφαρµογών λογισµικού οι οποίες θα καλύπτουν τις ανάγκες καταγραφής και ανάλυσης στοιχείων των ηλεκτρικών λογαριασµών και θα διευκολύνουν γενικότερα τη διαχείριση της ηλεκτρικής κατανάλωσης. Η εφαρµογή «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» δηµιουργήθηκε για να καλύψει αυτή ακριβώς την ανάγκη διαχείρισης για την περίπτωση της Εγνατίας Οδού, ενός καταναλωτή µε αρκετές ιδιαιτερότητες όπως θα δούµε στο επόµενο κεφάλαιο. Παράλληλα καταβλήθηκε προσπάθεια η εφαρµογή αυτή να έχει την απαραίτητη συµβατότητα ώστε να µπορεί να χρησιµοποιηθεί και από άλλους µεγάλους καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας. 14

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Οι αυτοκινητόδροµοι ως µεγάλοι καταναλωτές ενέργειας 3.1 Η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στους αυτοκινητοδρόµους Ο οδοφωτισµός αποτελεί έναν από τους µεγαλύτερους τοµείς κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας σε εθνικό επίπεδο. Αν αναλογιστεί κανείς το µήκος του εθνικού οδικού δικτύου µπορεί να αντιληφθεί ότι οι ανάγκες σε ηλεκτρική ενέργεια για το φωτισµό του είναι τεράστιες. Επίσης το πρόβληµα διαχείρισης που προκύπτει για καταναλωτές τέτοιου µεγέθους είναι µεγάλο. Ενδεικτικά αναφέρουµε ότι τα τιµολόγια ηλεκτρικής κατανάλωσης που διαχειρίζεται το ΤΕΟ (Ταµείο Εθνικής Οδοποιίας) το οποίο είναι υπεύθυνο για τη λειτουργία και συντήρηση του Εθνικού Οδικού ικτύου και του άξονα ΠΑΘΕ ξεπερνούν τα Ωστόσο το αντικείµενο της µελέτης των ηλεκτρολογικών εγκαταστάσεων αυτοκινητοδρόµων και των τεχνικών εξοικονόµησης ενέργειας σε οδοφωτισµό και φωτισµό σηράγγων έµεινε σχετικά πίσω στην Ελλάδα λόγω της απουσίας µέχρι πρόσφατα µεγάλων αναπτυξιακών έργων κατασκευής σύγχρονών αυτοκινητοδρόµων. Τα τελευταία χρόνια µε τις περιπτώσεις της Εγνατίας και της Αττικής Οδού το αντικείµενο απέκτησε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς άνοιξε το έδαφος για την εφαρµογή σύγχρονων τεχνικών οδοφωτισµού και µεθόδων εξοικονόµησης ενέργειας. Παράλληλα διοργανώθηκαν από µέρους της τεχνικής κοινότητας ηµερίδες µε θέµα την καθιέρωση προτύπων για τη µελέτη-κατασκευή οδοφώτισµού στους αυτοκινητοδρόµους. Σε ηµερίδα που διοργάνωσε το ΤΕΕ µε θέµα τον οδοφωτισµό αυτοκινητοδρόµων τον Μάιο του 2003 τονίστηκε ότι µεταξύ άλλων η στρατηγική, ο προγραµµατισµός και η ολοκληρωµένη µελέτη αποτελούν θέµατα που πρέπει να λαµβάνονται υπόψη από τον 15

16 µελετητή µιας εγκατάστασης οδοφωτισµού. Ιδιαίτερα στο θέµα της ανάλυσης στρατηγικής και προγραµµατισµού αναφέρθηκε η ανάγκη µείωσης της κατανάλωσης και του κόστους χρέωσης ηλεκτρικής ενέργειας.[5] Παράλληλα το θέµα των οδικών σηράγγων απασχόλησε ιδιαίτερα την τεχνική κοινότητα, καθώς το ποσοστό της εξοικονόµησης ηλεκτρικής ενέργειας από την χρήση κατάλληλων τεχνικών ελέγχου φωτισµού µπορεί να φτάσει έως το 15%. [6] Τέλος αν αναλογιστούµε τα προβλήµατα διαχείρισης που προκύπτουν από τον µεγάλο αριθµό συνδέσεων ΧΤ και ΜΤ σε έναν αυτοκινητόδροµο όπως αυτός της Εγνατίας Οδού (περίπου 300 στο τέλος του 2004), γίνεται αντιληπτό ότι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας στους αυτοκινητοδρόµους είναι ένας τοµέας στον οποίο ο ηλεκτρολόγος µηχανικός αξιοποιώντας τις γνώσεις του σε ενεργειακά θέµατα αλλά και µε τη δυνατότητα υλοποίησης σύγχρονων εφαρµογών παρακολούθησης και διαχείρισης µπορεί να δώσει λύσεις τόσο στο θέµα τις εξοικονόµησης ενέργειας αλλά και της µείωσης κόστους. 3.2 Η περίπτωση της Εγνατίας Οδού Σύντοµη περιγραφή του έργου Μέχρι σήµερα η «Εγνατία Οδός Α.Ε.» έχει παραδώσει στην κυκλοφορία το µεγαλύτερο τµήµα (περίπου 400km) ενός σύγχρονου αυτοκινητόδροµου συνολικού µήκους 680km, που περιλαµβάνει εκτός από την ανοικτή οδοποιία, σύνθετα τεχνικά έργα, ανισόπεδους κόµβους, γέφυρες και σήραγγες που απαιτούν ιδιαίτερες συνθήκες φωτισµού. Η µελέτη και σχεδίαση των απαιτούµενων εγκαταστάσεων φωτισµού ακολουθεί τις πλέον σύγχρονες διεθνείς και ευρωπαϊκές προδιαγραφές ( CIE, CEN/TC) µε στόχο την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου οδικής ασφάλειας. ΕΙΚΟΝΑ ΠΡΟΟ ΟΥ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΣΤΟ ΣΥΝΟΛΟ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ Μήκος σε Km Τµήµατα που κατασκευάσθηκαν σε προηγούµενες περιόδους (πριν το 1994) Αυτοκινητόδροµος 25 Εθνική Οδός (όχι αυτοκινητόδροµος) Νέα έργα της Εγνατίας Οδού µετά το 1997 Ολοκληρώθηκαν και δόθηκαν στην κυκλοφορία (έως τέλος 2004) 393 Τµήµατα υπό κατασκευή 133 ηµοπρατήσεις σε εξέλιξη Υπόλοιπα τµήµατα προς δηµοπράτηση το ΣΥΝΟΛO ΑΞΟΝΑ 680 Πίνακας 3.1 Η πρόοδος των έργων επί ης Εγνατίας Οδού µέχρι σήµερα 16

17 Για την συστηµατική παρακολούθηση της λειτουργίας των εγκαταστάσεων οδοφωτισµού, αλλά και την αποτελεσµατική συντήρηση τους, η ΕΟΑΕ έχει προβεί σε µια σειρά από δράσεις που παρουσιάζονται συνοπτικά, όπως είναι ενδεικτικά η χρήση ηλεκτρονικού µητρώου καταγραφής του εξοπλισµού ( ιστοί, πίλλαρ, κλπ. ), η καταγραφή δεδοµένων ενεργειακών καταναλώσεων και κόστους ηλεκτρικής ενέργειας, η περιοδική αξιολόγηση των επιλεγέντων τιµολογίων χρέωσης ηλεκτρικής ενέργειας και η εγκατάσταση συστηµάτων τηλεπίβλεψης οδοφωτισµού. Επίσης αναλύονται οι ενεργειακές καταναλώσεις οδοφωτισµού επί της Εγνατίας Οδού ( ΕΟ), τόσο στην ανοικτή οδοποιία όσο και στις σήραγγες, και δίνεται η εκτίµηση της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης οδοφωτισµού στη φάση της πλήρους ολοκλήρωσης της οδού καθώς και η µεθοδολογία µε την οποία προέκυψε. [7] 3.3 Ηλεκτρικές καταναλώσεις επί της Εγνατίας Οδού Η εξέλιξη των ηλεκτρικών καταναλώσεων µέχρι σήµερα Η εξέλιξη των ηλεκτρικών συνδέσεων επί της Εγνατίας Οδού ακολούθησε την πορεία απόδοσης τµηµάτων του αυτοκινητοδρόµου σε κυκλοφορία και παρουσιάζεται συγκεντρωτικά στον Πίνακα 3.2, από τις αρχές του 2000 έως και το 2004 για αποδοθέντα οδικά τµήµατα 393 km επί του κυρίου άξονα συν τα τµήµατα των καθέτων αξόνων. Έτος Χαµηλή Τάση (Τιµολόγιο Γ21) Χαµηλή Τάση (Τιµολόγιο Γ22) Μέση Τάση (Τιµολόγια Β1 ή Β2) (Καστανιάς) 10 +1(Καστανιάς) 0 +7(Καστανιάς) +1(Γκρίκα) Σύνολο Πίνακας 3.2 Εξέλιξη ηλεκτρικών συνδέσεων επί της Εγνατίας Οδού. Οι ηλεκτρικές συνδέσεις Χαµηλής Τάσης (ΧΤ) του Πίνακα 3.2, αφορούν φορτία ηλεκτροφωτισµού κόµβων, γεφυρών καθώς και τµηµάτων ανοικτής οδοποιίας πλήρως φωτιζόµενα, ενώ οι συνδέσεις Μέσης Τάσης (ΜΤ) αφορούν τους υποσταθµούς ΜΤ και τα φορτία των σηράγγων. Ορισµένα χαρακτηριστικά στοιχεία των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων του παραπάνω πίνακα για το 2004 που καταδεικνύουν το µέγεθος τους, έχουν ως εξής : Αριθµός πινάκων οδοφωτισµού (πίλλαρ) : 295 Αριθµός φωτιζόµενων κόµβων : 23 Αριθµός φωτιζόµενων γεφυρών :16 Εγκατεστηµένη ισχύς οδοφωτισµού : 3000KVA 17

18 Εγκατεστηµένη ισχύς σηράγγων : 23375KVA Η εξέλιξη της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας δίνεται στον Πίνακα 3.3 και παραστατικά στο Σχήµα 3.1 [7] Έτος Ανοικτή Οδοποιία (ΜWh) Σήραγγες (ΜWh) Κάθετοι Άξονες (MWh) Σύνολο (ΜWh) Πίνακας 3.2 Εξέλιξη ηλεκτρικών καταναλώσεων επί της Εγνατίας Οδού Αυτο/µος - MWH Σήραγγες - MWH Κάθετοι Αξ. - MWH Σύνολο - MWH Σχήµα 3.1 Εξέλιξη της ηλεκτρικής κατανάλωσης ανά κατηγορία συνδέσεων επί της Εγνατίας Οδού Πρόβλεψη ηλεκτρικής κατανάλωσης Εγνατίας Οδού κατά τη φάση της πλήρους περαίωσης και παράδοσης των 680km αυτής Για την πρόβλεψη της ηλεκτρικής κατανάλωσης στον κύριο άξονα της Εγνατίας Οδού αναλύθηκαν τα βασικά χαρακτηριστικά όλων των Η/Μ εγκαταστάσεων, όπως σήραγγες, οδικός φωτισµός, σταθµοί διοδίων, κλπ. σε µια προσπάθεια ακριβούς καταγραφής των φορτίων συνδυάζοντας πραγµατικά στοιχεία και µοντέλα εκτίµησης. Μόνο ο κύριος άξονας της Εγνατίας (χωρίς τους κάθετους άξονες), περιλαµβάνει τις ακόλουθες ηλεκτρικές καταναλώσεις : 18

19 Σήραγγες συνολικού µήκους 99 km, ανηγµένα σε µονό κλάδο, µε ηλεκτρικά φορτία φωτισµού, αερισµού, κτιρίων ελέγχου, αντλιοστασίων πυρόσβεσης. Συνολικά βρίσκονται σήµερα σε διάφορα στάδια σχεδιασµού η κατασκευής-ολοκλήρωσης : 43 σήραγγες µικρού µήκους (κάτω των 500 m ) 21 µεσαίου µήκους (µεταξύ 500 m και 1 km) 12 µεγάλου µήκους (άνω του 1 km). Οδικό Φωτισµό σε διάφορα τµήµατα όπως : 53 βασικούς ανισόπεδους κόµβους διαφόρων τύπων 24 χώρους στάθµευσης ( ανά κατεύθυνση κυκλοφορίας) 17 σταθµούς εξυπηρέτησης διαφόρων κατηγοριών 13 σταθµούς διοδίων 540 µικρές και µεγάλες γέφυρες, άνω και κάτω διαβάσεις συνολικού µήκους 40 km διάφορα µικρά ή µεγάλα οδικά τµήµατα για τα οποία θα υπάρχει συνεχής φωτισµός συνολικού µήκους 94 km Η γενική εικόνα των ηλεκτρικών καταναλώσεων της Εγνατίας Οδού κατά τη φάση της ολικής παράδοσης και λειτουργίας των 680 km αυτής είναι η εξής : Οδικός Φωτισµός (οδικά τµήµατα, κόµβοι, γέφυρες κλπ. ) : Το φορτίο του οδικού φωτισµού ανοικτής οδοποιίας δεν παρουσιάζει διακυµάνσεις. Παραµένει σταθερό καθ όλη τη διάρκεια της νύκτας, εποµένως η κατανάλωση εξαρτάται µόνο από : τον Ηµερήσιο Κύκλο, το φωτεινό δηλαδή τµήµα της ηµέρας ανάλογα µε το µήνα του έτους και κάποιες ειδικές καιρικές συνθήκες (πχ. οµίχλη, βαριά συννεφιά) που ενδεχοµένως θα ενεργοποιήσουν µέρος του φωτισµού κατά τη διάρκεια της ηµέρας. Η συγκεντρωτική κατάσταση της εκτίµησης των φορτίων οδικού φωτισµού παρουσιάζονται στον Πίνακα 3.4 Κατηγορία Φορτία (kw) Οδικά Τµήµατα 2083 Κόµβοι 3793 Γέφυρες 387 Θέσεις Στάθµευσης 151 ιόδια 1180 Άθροισµα 7594 Πίνακας 3.4 Συγκεντρωτική κατάσταση εκτίµησης των φορτίων οδικού φωτισµού ΕΟ, [6] Παράλληλα η ανά µήνα εκτίµηση της ηλεκτρικής κατανάλωσης για τον οδοφωτισµό του συνόλου της ΕΟ παρουσιάζεται στον Πίνακα

20 Μήνας Ενάργεια (kwh) Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέµβριος Οκτώβριος Νοέµβριος εκέµβριος Άθροισµα Πίνακας 3.5 Εκτίµηση (ανά µήνα) ηλεκτρικής κατανάλωσης οδικού φωτισµού ΕΟ, [6] Φωτισµός Σηράγγων : Οι εκτιµήσεις και οι υπολογισµοί είναι πιο περίπλοκοι καθώς εξαρτώνται από το πλήθος παραµέτρων σχετιζοµένων κυρίως µε κυκλοφοριακά µεγέθη, εξωτερικές συνθήκες λαµπρότητας και τα χαρακτηριστικά της σήραγγας. Εξ αυτών προκύπτει ότι η κατανάλωση φωτισµού είναι µικρή και προβλεπόµενη κατά τις νυκτερινές ώρες και σχεδόν εξισώνεται µε την κατανάλωση εξωτερικού φωτισµού ενός οδικού τµήµατος ίσου µήκους. Το νυκτερινό αυτό φορτίο εκτιµάται συνολικά περί τα 820 kw (περίπου 5% της αιχµής). Η κατανάλωση κατά τις φωτεινές ώρες της ηµέρας είναι πολλαπλάσια αλλά και εξαιρετικά αβέβαιη καθώς η επίδραση των καιρικών συνθηκών και της εξωτερικής λαµπρότητας στις διακυµάνσεις του φορτίου φωτισµού, είναι σηµαντική. Για τον υπολογισµό της καµπύλης φορτίου κάθε σήραγγας αναπτύχθηκε ένα µοντέλο εκτίµησης της ισχύος φωτισµού ανά επίπεδο/ βαθµίδα φωτισµού, ως συνάρτηση του µήκους της σήραγγας, της ισοδύναµης λαµπρότητας κατωφλίου (Lth) και της καµπύλης λαµπρότητας κατά µήκος της σήραγγας. Με βάση το µοντέλο αυτό προτάθηκαν όπως φαίνεται στο Σχήµα 3.2 τρεις χαρακτηριστικές καµπύλες φορτίου φωτισµού για τρεις τυποποιηµένες καιρικές συνθήκες (καθαρός ουρανός/ µερική/ ολική συννεφιά). Οι καµπύλες αυτές είναι οριακές και προσδιορίζουν τα άνω και κάτω όρια εντός των οποίων µπορεί να κινηθεί η καµπύλη συνολικού φορτίου φωτισµού στις σήραγγες της ΕΟ, λαµβάνοντας ως παραδοχή ότι οι παραπάνω καιρικές συνθήκες : (1) Αίθριος καιρός µια µέρα του Ιουλίου (άνω όριο) (2) Μερική συννεφιά µιας µέρας του Οκτωβρίου (3) Ολική συννεφιά µιας µέρας του Ιανουαρίου διατηρούνται σταθερές σε όλη τη διάρκεια της ηµέρας και ισχύουν σε όλα τα σηµεία της Εγνατίας Οδού. [7] 20

21 Οριακές καµπύλες φορτίου φωτισµού σηράγγων Ισχύς(kW) Ώρα ηµέρας Ιούλιος(1) Οκτώβριος(2) Ιανουάριος(3) Σχήµα 3.2 Τρεις οριακές καµπύλες φορτίου φωτισµού στις σήραγγες Βάσει της εκτίµησης που έγινε προέκυψε η ακόλουθη ετήσια κατανοµή καταναλώσεων : Σήραγγες (Φωτισµός) kwh (ποσοστό 51,27%) >> (Αερισµός) kwh (ποσοστό 2,09%) >> (Λοιπά φορτία + Κτίρια Σηράγγων) kwh (ποσοστό 13,04%) Σήραγγες (Άθροισµα) kwh (ποσοστό 66,41%) Οδικός Φωτισµός kwh (ποσοστό 30,86%) Λοιπά Κτίρια kwh (ποσοστό 2,78%) Άθροισµα kwh Πίνακας 3.6 Πρόβλεψη ετήσιας κατανοµής καταναλώσεων, [6] Επιπλέον η κατανοµή των εγκατεστηµένων φορτίων φωτισµού της Εγνατίας Οδού παρουσιάζεται στο Σχήµα 3.3. Γέφυρες 1% Κόµβοι 14% Πάρκινγκ 1% ιόδια 5% Οδικά 7% Σήραγγες 72% Σχήµα 3.3 Κατανοµή των Εγκατεστηµένων Φορτίων Φωτισµού της Ε.Ο. στη φάση πλήρους ολοκλήρωσης του οδικού άξονα, [6] 21

22 3.4 Περιγραφή του τρόπου διαχείρισης των λογαριασµών προµήθειας ηλεκτρικής ενέργειας Όπως είδαµε στις προηγούµενες παραγράφους του κεφαλαίου, ένα από τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τους αυτοκινητοδρόµους ως καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας, είναι ο κατά µήκος διαµερισµός της κατανάλωσης σε έναν µεγάλο αριθµό ηλεκτρικών παροχών, χαµηλής και µέσης τάσης, οι οποίες καλύπτουν διαφορετικές χρήσεις. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Εγνατίας Οδού οι παροχές ΧΤ µέχρι στιγµής πλησιάζουν τις 300 ενώ οι παροχές ΜΤ είναι 15. Οι συνδέσεις αυτές όπως είδαµε εξυπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς όπως φωτισµός κόµβων, γεφυρών, τροφοδοσία µε ρεύµα των σηράγγων, των σταθµών διοδίων κλπ. Η Εγνατία Οδός για να διευκολύνει το έργο της διαχείρισης ζήτησε από τη ΕΗ την έκδοση ενιαίου συγκεντρωτικού τιµολογίου για όλες τις παροχές ΧΤ καθώς και την ηλεκτρονική αποστολή των συγκεντρωτικών λογαριασµών της ΧΤ. Η ΕΗ αποστέλλει κάθε µήνα ηλεκτρονικά δυο αρχεία excel το ένα µε δεδοµένα λογιστικά και δεδοµένα της κατανάλωσης ενέργειας για τους τρεις τύπους τιµολογίων (Γ21, Γ22 & Γ25) και ένα µε δεδοµένα για την ηλεκτρική ισχύ (τιµολόγια Γ22 & Γ25). Τα αρχεία excel (δηλαδή οι πίνακες δεδοµένων) που στέλνει η ΕΗ έχουν τη µορφή που φαίνεται στους Πίνακες 3.6 & ΕΤΟΣ 2 ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΣ ΜΗΝΑΣ 3 ΚΩ ΙΚΟΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ 4 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 5 ΓΡΑΦΕΙΟ 6 ΑΡ.ΠΑΡΟΧΗΣ (8) + ΙΑ ΟΧΟΣ (2) 7 ΚΩ ΙΚΟΣ ΤΥΠΟΥ ΤΙΜΟΛΟΓΙΟΥ 8 ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ 9 ΑΡ.ΜΕΤΡΗΤΗ 10 ΤΥΠΟΣ ΜΕΤΡΗΤΗ (ΙΣΧΥΟΣ) 11 ΣΥΝΤ. ΧΒ 12 ΣΥΝΗΜΙΤΟΝΟ Φ 13 ΕΓΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΗ ΙΣΧΥΣ 14 ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΘΕΙΣΑ ΖΗΤΗΣΗ 15 ΧΡΕΩΣΤΕΑ ΖΗΤΗΣΗ Πίνακας 3.6 Ηλεκτρονικό Αρχείο ΕΗ Στοιχεία Ισχύος Παροχών 22

23 1 ΕΤΟΣ 2 ΛΟΓΙΣΤΙΚΟΣ ΜΗΝΑΣ 3 ΚΩ ΙΚΟΣ ΠΟΛΛΑΠΛΟΥ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΥ 4 ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ 5 ΓΡΑΦΕΙΟ 6 ΑΡ.ΠΑΡΟΧΗΣ (8) + ΙΑ ΟΧΟΣ (2) 7 ΑΥΞΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΚ ΟΣΗΣ ΛΟΓ/ΣΜΟΥ 8 ΚΩ ΙΚΟΣ ΤΥΠΟΥ ΤΙΜΟΛΟΓΙΟΥ 9 ΤΙΜΟΛΟΓΙΟ 10 ΟΝΟΜΑ ΠΕΛΑΤΗ 11 ΟΝΟΜΑ Ο ΟΥ 12 ΑΡΙΘΜΟΣ Ο ΟΥ 13 ΠΟΛΗ ( ΗΜΟΣ) 14 ΗΜΕΡΟΜ. ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥ ΛΟΓ/ΜΟΥ 15 ΑΡ.ΜΕΤΡΗΤΗ 16 ΤΥΠΟΣ ΜΕΤΡΗΤΗ (ΒΑΣΙΚΟΣ, ΕΝ ΙΑΜΕΣΟΣ) 17 ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΝ ΕΙΞΗ 18 ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΕΝ ΕΙΞΗ 19 ΣΥΝΤ. ΩΧΒ 20 ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗΣ 21 ΗΜΕΡ/ΝΙΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΚΑΤΑΜΕΤΡΗΣΗΣ 22 ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ ΚWH 23 ΑΞΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΚ ΟΘΕΝΤΟΣ ΛΟΓ/ΣΜΟΥ 24 Φ.Π.Α. ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΚ ΟΘΕΝΤΟΣ ΛΟΓ/ΣΜΟΥ 25 Ε.Ρ.Τ. + ΑΓ.ΑΝ ΡΕΑΣ ΕΚ ΟΘΕΝΤΟΣ ΛΟΓ/ΣΜΟΥ 26 ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ ΚΑΤ' ΕΚΤΙΜΗΣΗ (ΕΝΑΝΤΙ) 27 ΑΞΙΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΛΟΓ/ΜΟΥ ΕΝΑΝΤΙ 28 Φ.Π.Α. ΛΟΓ/ΜΟΥ ΕΝΑΝΤΙ 29 Ε.Ρ.Τ. ΛΟΓ/ΜΟΥ ΕΝΑΝΤΙ 30 ΙAΦΟΡΕΣ ΧΡΕΩΣΕΙΣ-ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ 31 ΧΡΕΩΣΗ ΤΕΛΟΥΣ Α.Π.Ε. 32 Φ.Π.Α. ΤΕΛΟΥΣ Α.Π.Ε. 33 Ε.Ρ.Τ. ΤΕΛΟΥΣ Α.Π.Ε. 34 ΣΥΝΟΛΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ 35 ΣΥΝΟΛΟ ΦΠΑ ΡΕΥΜΑΤΟΣ 36 ΣΥΝΟΛΟ ΦΠΑ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 37 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΦΠΑ 38 ΣΥΝΟΛΟ Ε.Ρ.Τ. 39 ΗΜ.ΤΕΛΗ - ΗΜ.ΦΟΡΟΣ 40 ΣΥΝΟΛΟ Τ.Α.Π. 41 ΠΛΗΡΩΤΕΟ ΠΟΣΟ Πίνακας 3.7 Ηλεκτρονικό Αρχείο ΕΗ Στοιχεία Χρεώσεων & Ενέργειας Παροχών Η ανάγκη συγκεκριµένης µορφής των αρχείων προκύπτει από το γεγονός ότι τα αρχεία καταχωρούνται αυτούσια ως temporary (προσωρινοί) πίνακες σε βάση δεδοµένων σχεδόν χωρίς να υποστούν επεξεργασία, οπότε οι απαιτήσεις ακεραιότητας που υπάρχουν σε µια βάση δεδοµένων κάνουν αναγκαία την ύπαρξη συγκεκριµένης δοµής των αρχείων. 23

24 Όπως θα δούµε και στην παράγραφο 5.1 για την αυτόµατη εισαγωγή των αρχείων στη βάση δηµιουργήθηκε µία διαδικασία (procedure) η οποία ουσιαστικά αντιγράφει τα δεδοµένα που µας ενδιαφέρουν από τους προσωρινούς πίνακες (τόσο αυτού που αντιστοιχεί στο αρχείο χρεώσεων και ενέργειας όσο και αυτού που αντιστοιχεί στο αρχείο ισχύος) σε έναν ενιαίο µόνιµο πίνακα της βάσης αφού πρώτα κάνει έλεγχο ακεραιότητας των δεδοµένων ( διπλοεγγραφές κλπ.). Τα τιµολόγια των νέων παροχών που δεν έχουν εισαχθεί στον ενιαίο λογαριασµό καθώς και αυτά της ΜΤ περνιούνται στη βάση χειροκίνητα µέσω ειδικής φόρµας της εφαρµογής. Στη συνέχεια αφού καταχωρηθούν τα δεδοµένα στη βάση η εφαρµογή «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» παρέχει στο χρήστη πολλές λειτουργίες οι οποίες τον διευκολύνουν στη διαχείριση των δεδοµένων των τιµολογίων και τις οποίες θα δούµε αναλυτικά στα επόµενα κεφάλαια. Ενδεικτικά αναφέρουµε τις λειτουργίες έκδοσης αναφορών, αναθεώρησης δεδοµένων, αναζήτησης στοιχείων µε βάση παραµέτρους, λειτουργίες σύγκρισης τιµολογίων, ελέγχου της χρέωσης και διαχείρισης της ενέργειας καθώς και διατήρηση ιστορικού χρεώσεων. 24

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Σύγχρονα εργαλεία ανάπτυξης λογισµικού σε εταιρικά περιβάλλοντα 4.1 Εισαγωγή Τα τελευταία χρόνια όπως είναι γνωστό, οι εξελίξεις στον τοµέα της πληροφορικής και της τεχνολογίας λογισµικού είναι ραγδαίες. Μεγάλο µέρος της προσφερόµενης τεχνολογίας στο χώρο του software προορίζεται για χρήση από εταιρίες οι οποίες λόγω της αυξηµένης ανάγκης για µηχανοργάνωση είναι από τις πρώτες που αξιοποιούν κάθε νέα δυνατότητα. Οι κυριότερες δυνατότητες που παρέχει η νέα τεχνολογία, για χρήση σε εταιρικά περιβάλλοντα µπορούν να συνοψισθούν στις εξής : Νέα εργαλεία ανάπτυξης λογισµικού Νέες τεχνολογίες ανάπτυξής δικτύων Εργαλεία ανάπτυξης συστηµάτων βάσεων δεδοµένων, Εργαλεία υποστήριξης χρηστών Εφαρµογές που αξιοποιούν τις δυνατότητες του internet και intranet Αξιοποιώντας τις παραπάνω δυνατότητες ακόµα και εταιρίες µεσαίου µεγέθους, µπορούν πλέον να αναπτύσσουν µόνες τους λογισµικό προσαρµοσµένο στις ανάγκες τους, να αναπτύσσουν τοπικά δίκτυα µε εξελιγµένες δυνατότητες και να επικοινωνούν µε περιφερειακά γραφεία και πελάτες αξιοποιώντας το internet µε σηµαντικά µικρότερο κόστος από ότι παλαιότερα. Για τους παραπάνω λόγους, αλλά και για την αποδέσµευση τους από τις µεγάλες εταιρίες παραγωγής λογισµικού, πολλές εταιρίες αποφασίζουν να διατηρούν το δικό τους τµήµα πληροφοριακών συστηµάτων (ΙΤ) το οποίο θα ασχολείται γενικά µε την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, παρέχοντας λύσεις για την εταιρία. Η αρχή έγινε 25

26 µε τις µεγάλες εταιρίες ενώ σταδιακά και µικρότερες εταιρίες αποφάσισαν να ενσωµατώσουν τµήµατα ΙΤ στο δυναµικό τους. Η Εγνατία Οδός Α.Ε, είναι χαρακτηριστικό παράδειγµα εταιρίας µεσαίου µεγέθους, που από την ίδρυση της το 1995 ενσωµάτωσε τµήµα ΙΤ στο δυναµικό της. Ο χαρακτήρας της εταιρίας (πρόκειται για εταιρία µελέτης, επίβλεψης κατασκευής, διαχείρισης, συντήρησης και εκµετάλλευσης ενός τεράστιου αναπτυξιακού έργου, της Εγνατίας Οδού), το γεγονός ότι αποτελείται από τµήµατα µε ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και ανάγκες, η ανάγκη εξυπηρέτησης περιφερειακών γραφείων, η στελέχωση της κατά 80% από µηχανικούς και κατόχους τίτλου ανώτατης εκπαίδευσης και τέλος το σύστηµα διασφάλισης ποιότητας που ακολουθεί ( ISO 9001:2000) έκαναν από την αναγκαία την ύπαρξη ενός τµήµατος το οποίο να ασχολείται µε την ανάπτυξη και συντήρηση ενός συστήµατος εσω-επιχειρησιακής ολοκληρωµένης οργάνωσης. Το τµήµα ΙΤ της Εγνατία Οδού Α.Ε. στελεχωµένο µε µηχανικούς λογισµικού, προγραµµατιστές, µηχανικούς και τεχνικούς δικτύων χωρίζεται σε δύο οµάδες. Αυτή των developers που ασχολούνται µε την ανάπτυξη λογισµικού για την εταιρία και της οµάδας συντήρησης δικτύου και υποστήριξης χρηστών. Η οµάδα ανάπτυξης λογισµικού σχεδιάζει, υλοποιεί και εξελίσσει εφαρµογές λογισµικού κατ απαίτηση των διαφόρων τµηµάτων της εταιρίας ενώ ασχολείται παράλληλα και µε την ανάπτυξη του intranet της εταιρίας. Για τον τοµέα της ανάπτυξης λογισµικού έχει επιλέξει να χρησιµοποιεί κυρίως το πακέτο της Οracle (έκδοση 8i). Η επιλογή έγινε µε βάση τις ανάγκες τις εταιρίας για : Γρήγορη ανάπτυξη εφαρµογών. Ύπαρξη ενοποιηµένων Βάσεων εδοµένων Κεντρικοποιηµένη διάθεση πληροφοριών. Ασφάλεια των δεδοµένων. Η Οracle όπως αποδείχθηκε και στην πράξη ανταποκρίνεται στις παραπάνω απαιτήσεις, παρέχοντας τις παρακάτω δυνατότητες [8] : Ευκολία στη χρήση και στην εκµάθηση. Ανάπτυξη σχεσιακών Βάσεων εδοµένων. Υλοποίηση εφαρµογών διαχείρισης και αξιοποίησης των Β. Απόλυτη συµβατότητα µε την αρχιτεκτονική client-server. Ενοποίηση εφαρµογών σε κοινό δίκτυο και κοινή Β Ταυτόχρονη πρόσβαση χρηστών στην πληροφορία. Για όλους τους παραπάνω λόγους και η εφαρµογή «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» που αποτελεί και το αντικείµενο της διπλωµατικής εργασίας υλοποιήθηκε µε χρήση του πακέτου της Oracle, τόσο στον σχεδιασµό και υλοποίηση της Β όσο και στην ανάπτυξη του λογισµικού όπως θα δούµε στο Κεφ.5 26

27 4.2 Client-Server αρχιτεκτονική- Ανάγκη κάλυψης περιφερειακών Γραφείων Ο όρος Client-Server αρχιτεκτονική αναφέρεται σε ένα δίκτυο που αποτελείται από ένα µεγάλης µνήµης κεντρικό υπολογιστή (server) µε τον οποίο συνδέονται πολλοί προσωπικοί H/Y (clients). Oι πελάτες επεξεργάζονται τα στοιχεία, τα οποία στη συνέχεια αποθηκεύονται στη µνήµη του server. Oι πελάτες έχουν πρόσβαση σε αυτή και µπορούν να ανακτήσουν στοιχεία που τους αφορούν. Η αρχιτεκτονική αυτή αποτελεί την αρχή πάνω στην οποία βασίζονται τα διάφορα δίκτυα υπολογιστών, από τα τοπικά (LAN) µέχρι τα µητροπολιτικά δίκτυα. Τη σηµερινή εποχή το µεγαλύτερο ποσοστό επιχειρήσεων χρησιµοποιούν αυτή την αρχιτεκτονική στη δόµηση των εσωτερικών δικτύων τους καθ ότι τους δίνει την δυνατότητα, πέρα από την επικοινωνία µεταξύ των χρηστών, να πραγµατοποιούν την κεντρική διάθεση της πληροφορίας και την διασύνδεση των εφαρµογών. Η Εγνατία Οδος Α.Ε. διαθέτει το δικό της τοπικό δίκτυο για την εξυπηρέτηση των χρηστών που βρίσκονται στις κεντρικές κτιριακές εγκαταστάσεις στη περιοχή της Θέρµης Θεσσαλονίκης. Η σχηµατική αναπαράσταση του δικτύου φαίνεται στην Εικόνα 4.1. Επίσης τα περιφερικά γραφεία της εταιρίας συνδέονται µε το τοπικό δίκτυο µέσω του intranet της Εγνατίας Οδού το οποίο τρέχει σε server του δικτύου. Εικόνα 4.1 Σχηµατική αναπαράσταση του δικτύου στη Θέρµη Θεσσαλονίκης 27

28 Η δοµή του τοπικού δικτύου φαίνεται στην Εικόνα 4.2. Όπως φαίνεται στο σχήµα ο πυρήνας του δικτύου αποτελείται από πέντε κατηγορίες κεντρικών servers, καθε µία από τις οποίες εξυπηρετεί διαφορετική λειτουργία (mail server, web server, server εφαρµογών κλπ.). Εικόνα 4.2 οµή του τοπικού δικτύου στη Θεσσαλονίκη Για την ανάπτυξη αλλά και την χρήση των διαφόρων εφαρµογών λογισµικού που εξυπηρετούν τις ανάγκες των χρηστών (µεταξύ των οποίων και η εφαρµογή «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας») χρησιµοποιούνται οι servers εφαρµογών. Οι servers εφαρµογών χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Σε αυτούς στους οποίους υλοποιούνται οι εφαρµογές και στους οποίους στήνονται οι δοκιµαστικές βάσεις και σε αυτούς στους οποίους τρέχουν οι εφαρµογές προς χρήση. Η λογική αυτή του διαχωρισµού σε συνεργασία µε τις δυνατότητες που παρέχει το πακέτο της Oracle δίνουν τη δυνατότητα παράλληλης ανάπτυξης πολλών εφαρµογών ταυτόχρονα. Επιπλέον η αρχιτεκτονική αυτή δίνει τη δυνατότητα χρήσης εφαρµογών σε ασφαλές test περιβάλλον πριν την τελική τους ολοκλήρωση, µε αποτέλεσµα η ανάπτυξη του λογισµικού να γίνεται πιο γρήγορα και να προσαρµόζεται εύκολα στις ανάγκες των χρηστών. Πρόσφατα κατέστη δυνατή και η πρόσβαση των περιφερειακών γραφείων στους servers εφαρµογών µέσω εικονικού δικτύου VPN (Virtual Private Network) το οποίο ουσιαστικά εντάσσει τα περιφερειακά γραφεία στο τοπικό δίκτυο µέσω µιας µισθωµένης γραµµής του ΟΤΕ. Έτσι πλέον καλύπτονται πλήρως οι ανάγκες των περιφερειακών γραφείων ως προς τη χρήση των διάφορων εφαρµογών. Κατά το στάδιο της υλοποίησης της εφαρµογής «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» αξιοποιήθηκαν σε µεγάλο βαθµό οι δυνατότητες που αναλύθηκαν παραπάνω, οι χρήστες καθ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης 28

29 χρησιµοποιούσαν σε δοκιµαστικό περιβάλλον την εφαρµογή, έκαναν παρατηρήσεις και διορθώσεις, µε αποτέλεσµα στην παρούσα φάση της ολοκλήρωσης η εφαρµογή να είναι πλήρως προσαρµοσµένη στις ανάγκες των χρηστών. Τέλος µετά τη πρόσφατη επέκταση του δικτύου οι χρήστες των περιφερειακών γραφείων της εταιρίας µπορούν να τη χρησιµοποιούν και να συµβάλλουν ενεργά στη µελλοντική της επέκταση. 4.3 Σχεσιακές βάσεις δεδοµένων Το αντικείµενο των σχεσιακών βάσεων δεδοµένων έχει αναλυθεί εις βάθος την τελευταία δεκαετία. Μία ακόµα αναφορά σε τεχνικές λεπτοµέρειες δεν θα προσέθετε τίποτα στο σκοπό της παρούσας αναφοράς. Άλλωστε η σχετική µε το αντικείµενο βιβλιογραφία είναι τεράστια. Συνοπτικά, στις σχεσιακές βάσεις δεδοµένων τα δεδοµένα συνδέονται µεταξύ τους µε σχέσεις (relations), οι οποίες προκύπτουν από τα κοινά πεδία που υπάρχουν σε διαφορετικά αρχεία. Τα αρχεία αποκαλούνται πίνακες (tables), οι εγγραφές γραµµές (rows) και τα πεδία στήλες (columns). Η ύπαρξη µιας κοινής τιµής στα πεδία δύο αρχείων καθορίζει και µια σχέση µεταξύ των γραµµών διαφορετικών πινάκων. Οι σχεσιακές βάσεις δεδοµένων έχουν το πλεονέκτηµα ότι είναι λογικά κατανοητές και πολύ ευέλικτες και δεκτικές σε αλλαγές. Η χρήση των σχεσιακών βάσεων δεδοµένων σήµερα αποτελεί µονόδροµο για τις επιχειρήσεις που επιθυµούν άρτια και ολοκληρωµένη οργάνωση ενός µεγάλου όγκου δεδοµένων καθώς τα επικρατέστερα πακέτα ανάπτυξης και διαχείρισης βάσεων δεδοµένων (SQL Server, Oracle) βασίζονται στο σχεσιακό µοντέλο. Ενδεικτικό της πορείας των σχεσιακών βάσεων δεδοµένων στην αγορά είναι το Σχήµα 4.1 ενώ αξίζει να αναφερθεί ότι η Oracle ήδη από το 2000 είχε κατακτήσει το 40% της αγοράς στις βάσεις δεδοµένων. [9] Σχήµα 1. Η πορεία των σχεσιακών συστηµάτων στην αγορά 29

30 H Εγνατία Οδός, όπως προαναφέρθηκε, χρησιµοποιεί την έκδοση 8 της Oracle για την σχεδίαση και ανάπτυξη βάσεων δεδοµένων µε αποτέλεσµα όλες οι βάσεις δεδοµένων που χρησιµοποιούν οι χρήστες να είναι δοµηµένες πάνω στο σχεσιακό µοντέλο. Αυτό διευκολύνει τόσο την υλοποίηση καθώς το σχεσιακό µοντέλο βασίζεται στη σχεσιακή άλγεβρα και τον σχεσιακό λογισµό ο οποίος είναι εύκολος στην κατανόηση ενώ οι δυνατότητες εισαγωγής, διαγραφής και ενηµέρωσης δεδοµένων επιτρέπουν τη δηµιουργία εύχρηστων εφαρµογών οι οποίες ικανοποιούν τις ιδιαίτερες απαιτήσεις του κάθε χρήστη. Για όλους τους παραπάνω λόγους και η βάση δεδοµένων µε κωδική ονοµασία «EO - NRG Manager» πάνω στην οποία τρέχει η εφαρµογή «ιαχείριση Λογαριασµών Ηλεκτρικής Ενέργειας» βασίζεται στο σχεσιακό µοντέλο. Τα επιµέρους χαρακτηριστικά και η γενικότερη φιλοσοφία που ακολουθεί αναλύονται στην παράγραφο Reports και Web Access Μια από τις βασικότερες λειτουργίες που πρέπει να επιτελούν οι εφαρµογές λογισµικού που προορίζονται για χρήση σε εταιρικά περιβάλλοντα είναι αυτή της έκδοσης αναφορών (Reports). Οι αναφορές αποτελούν ένα εύχρηστο εργαλείο για το χρήστη, καθώς του επιτρέπουν να βλέπει σε µια δοµηµένη και οργανωµένη µορφή τα αποτελέσµατα διαφόρων ερωτηµάτων που υποβάλλει στη βάση δεδοµένων, ή ακόµα και τα αποτελέσµατα διαφόρων υπολογισµών βάσει παραµέτρων που έχει ο ίδιος εισάγει. Γενικότερα οι αναφορές διευκολύνουν το έργο της διαχείρισης µεγάλου όγκου δεδοµένων καθώς στην ουσία αποτελούν το µέσο για την πλήρη εκµετάλλευση των δυνατοτήτων µίας βάσης δεδοµένων. Χωρίς τις αναφορές η βάση δεδοµένων αποτελεί µια απλή αποθήκη δεδοµένων ενώ το interface της εφαρµογής περιορίζεται σε µία σειρά από φόρµες που εξυπηρετούν απλά και µόνο τη διαχείριση της βάσης δεδοµένων χωρίς να δίνουν τη δυνατότητα υποβολής ερωτηµάτων στην Β. Οι δυνατότητες που παρέχουν οι αναφορές (reports) σε εφαρµογές εταιρικής χρήσης µπορούν να συνοψισθούν στις εξής : Απεικόνιση των αποτελεσµάτων σύνθετων ερωτηµάτων προς τη Β. Παραµετρική δοµή που προσαρµόζεται εύκολα στις απαιτήσεις του χρήστη. Μέσω της εκτύπωσης τους, σε hard-copy µορφή, µπορούν να χρησιµοποιηθούν για την διατήρηση αρχείου ενώ παράλληλα χρήστες που δεν χρησιµοποιούν άµεσα µια εφαρµογή µπορούν να αξιοποιούν τις δυνατότητες της. Αποτελούν ένα ιδιαίτερα εύχρηστο εργαλείο ελέγχου διαφόρων µεγεθών, διενέργειας συγκρίσεων υπολογισµών, έκδοσης γραφηµάτων κλπ. Τέλος οι αναφορές µέσω των δυνατοτήτων που παρέχει το web (internet, intranet, κλπ.) µπορούν να διακινούνται και σε ηλεκτρονική µορφή, να ενσωµατώνονται σε ιστοσελίδες επεκτείνοντας έτσι τις δυνατότητες µιας εφαρµογής. 30