Πώς πρέπει να είναι οι χαρακτήρες και η πλοκή σε ένα κουκλοθεατρικό έργο κατάλληλο για παιδιά προσχολικής ηλικίας;

Transcript

1 Πώς πρέπει να είναι οι χαρακτήρες και η πλοκή σε ένα κουκλοθεατρικό έργο κατάλληλο για παιδιά προσχολικής ηλικίας; Ένα κουκλοθεατρικό έργο χρειάζεται μια κύρια ιδέα, ένα κύριο πρόσωπο με χαρακτήρα και πράξεις, σκηνές και επεισόδια ανάγλυφα, διαρθρωμένα με έντονη συζήτηση, κίνηση και δράση. Οι διάλογοι πρέπει να είναι σύντομοι και στο έργο να υπάρχει δράση, επεισόδια, κίνηση. Η διάρκεια των πράξεων να μην ξεπερνά τα 5 λεπτά και η μια σκηνή να διαδέχεται την άλλη, για να μην υπάρχει χαλάρωση. Το έργο πρέπει ολόκληρο να μην ξεπερνά τη μισή ώρα. Γενικά όμως και περισσότερο όταν το έργο απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, η διάρκεια εξαρτάται από την ανταπόκριση που βρίσκει το έργο στους μικρούς θεατές. Βασίζεται στην πρωτοτυπία και τον αυθορμητισμό, ενώ συχνά ένα κουκλοθεατρικό έργο είναι αυτοσχεδιασμός. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε σε τέτοιες περιπτώσεις είναι να διαθέτουμε έναν κατάλογο με ιστορίες-θέματα. Στο νηπιαγωγείο πολύ συχνά χρησιμοποιούμε διασκευές παραμυθιών, μύθων ή ιστοριών της βίβλου. Παράγοντες που λειτουργούν σε (καθορίζουν) ένα κουκλοθεατρικό έργο είναι η διαδοχική παράθεση των επεισοδίων, η προοδευτική πλοκή και τέλος η λύση (αναγνώριση και εκτίμηση των προσώπων). Κάθε παράσταση έχει στόχο να διασκεδάσει το παιδί, να το ψυχαγωγήσει, να προσφέρει γέλιο και χαρά και γι αυτό πρέπει να δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα, με ανάγλυφη παρουσίαση των καλών και ευγενικών πράξεων, αποφεύγοντας τη δημιουργία δυσάρεστων συναισθημάτων με τιμωρίες κλπ. Καλό είναι επίσης η δράση και η πλοκή, καθώς και τα συναισθήματα και οι δεσμοί μεταξύ των ηρώων να έχουν κάποια αληθοφάνεια για να προκαλέσουν ανάλογα συναισθήματα. Οι ήρωες αποκαλύπτουν τους χαρακτήρες τους και κάθε ήρωας για να δράσει πρέπει να έχει διαφορετική ψυχοσύνθεση και χαρακτήρα, που καθορίζει και τη διαφορετική αντίδραση. Βέβαια, πολλές φορές οι αντιδράσεις ακολουθούν τις επιθυμίες των θεατών που επεμβαίνουν, κυρίως όταν είναι παιδιά (τότε αυτά προτείνουν μια διαφορετική εξέλιξη στο έργο). Στους ήρωες πρέπει να δίνουμε μικρούς διαλόγους και κίνητρα για δράση, συγκίνηση και έκπληξη. Επίσης, πρέπει να έχουν ταυτότητα για να μπορούμε να επικοινωνούμε μαζί τους. Αυτήν την αποκαλύπτουν αυτοί ή άλλα πρόσωπα του έργου. Ο χαρακτήρας φαίνεται με την εξωτερίκευση των ψυχικών διαθέσεων του ήρωα. Οι αρχικές κινήσεις και οι πρώτες λέξεις θα δώσουν τις αναγκαίες πληροφορίες (καθώς και ένα αντικείμενο που κρατά ή θα δει ή θα πάρει ο

2 ήρωας θα είναι η αρχή για δράση). Οι κινήσεις του σώματος και ο χρωματισμός της φωνής θα μας δώσουν την τελική εικόνα του χαρακτήρα του κουκλοήρωα. Το παιδί με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει το καλό και το κακό, εκτιμά το σωστό και το ωραίο. Ποιες ονομάζουμε παραμυθικές ιστορίες και ποια η διαφορά τους από το παραμύθι; Οι παραμυθικές ιστορίες είναι αφηγήματα που έχουν κάποια παραμυθική ουσία, μα που δεν ακολουθούν πιστά τις προδιαγραφές του παραμυθιού, σύμφωνα με τον Χ. Σακελλαρίου. Επικρατεί, όμως, και ο όρος μικρές ιστορίες. Σύμφωνα με τον Α. Δελώνη, μικρή ιστορία είναι μια πολύ σύντομη διήγηση, η οποία στα πλαίσια μιας πλέον ρεαλιστικής αντιμετώπισης της καθημερινότητας 1) δίνει μια εικόνα ζωής από τον κόσμο του παιδιού, 2) με λόγο αφαιρετικό αλλά προσιτό στην αντιληπτικότητά του, 3) οικείο και άμεσο και συγχρόνως συγκεκριμένο. Ο ίδιος συμπληρώνει πως αυτή η σκιαγράφηση δε δίνει την πλήρη μορφή τους. Εκείνο που διακρίνει τη μικρή ιστορία από το παραμύθι είναι η έλλειψη των βασικών στοιχείων του παραμυθιού: Ο χωροχρόνος στις μικρές ιστορίες είναι συγκεκριμένος: ο χρόνος αναφέρεται στο παρόν κι ο χώρος στον άμεσο περίγυρο του παιδιού. Τα θέματα αντλούνται από τα παιχνίδια των παιδιών (τραίνα, κούκλες) από τα ζώα της αυλής και του δάσους (γατάκια, λαγούς), αλλά εμπλέκονται και καταστάσεις της σύγχρονης ζωής. Ο συμβολιομός κι ο ανθρωπομορφισμός (κυρίως ομιλία) κυριαρχούν. Η έκτασή της είναι περιορισμένη. Πώς κρίνετε το περιεχόμενο των κόμικς; Πιστεύετε ότι συμβάλλουν θετικά ή αρνητικά στον ψυχικό κόσμο των παιδιών της προσχολικής ηλικίας; Καθαρά πολιτιστικό προϊόν του καιρού μας, τα κόμικς έχουν γίνει το προσφιλέστερο ανάγνωσμα των μικρών αναγνωστών. Βέβαια, τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας δεν έχουν ολική πρόσβαση στα κόμικς, αφού δεν έχουν μάθει ακόμα να διαβάζουν.

3 Οι θεωρητικές συζητήσεις για τα κόμικς και οι κριτικές αναλύσεις τους, από τη στιγμή που άρχισαν να πρωτοδιατυπώνονται, ήταν είτε απόλυτα θετικές είτε απόλυτα αρνητικές. Όσον αφορά την αρνητική κριτική συνοψίζεται στα εξής: 1. Τα περισσότερα από τα κόμικς, που κυκλοφορούν (με εξαίρεση ορισμένα γαλλικά), δρουν αρνητικά για το παιδί για της προσχολικής ηλικίας Σε μια ηλικία κρίσιμη για την ανάπτυξη της γλωσσικής ικανότητας, καθώς και των αισθητικών και κοινωνικών προτύπων, τα κόμικς αλλοιώνουν το γλωσσικό αισθητήριο των παιδιών, καθώς η γλώσσα τους, φτωχή, συνθηματολογική και σε κεφαλαιογράμματη γραφή δυσχεραίνει την επικοινωνία αντί να τη διευκολύνει, χρησιμοποιώντας μονοσύλλαβες λέξεις, συμπλέγματα φθόγγων (γκρρ.. χμμ..) και πολλές ξένες λέξεις. 2. Ακόμα, αποπροσανατολίζουν το παιδί, προβάλλοντας βία, εκδικητικότητα, διακρίσεις (φυλετικές, κοινωνικές κ.ά.), επιδίωξη ζωής το κέρδος, αρνητικά πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς. 3. Απουσιάζει ο κοινωνικός προβληματισμός και οι αξίες, ενώ προάγονται στερεότυπα αρνητικά (π.χ. για τα δύο φύλα). 4. Όσο για την αισθητική τους (μάλλον) διαστρεβλώνει το αισθητικό κριτήριο των παιδιών. Και τα θέματά τους, κυρίως περιπετειώδη, φτηνά, κουτσομπολίστικα. βίαια, σαφώς δεν προσφέρουν στα παιδιά, αντίθετα μπορεί να τα βλάψουν (βλ. Α. Δελώνης, «Βασικές γνώσεις για το παιδικό και νεανικό βιβλίο», σελ , Β. Δ. Αναγνωστόπουλος, Θέματα παιδικής λογοτεχνίας Α' Ανιχνεύσεις). Όσον αφορά τις θετικές αντιπροτάσεις, συνοψίζονται στα εξής: 1) Παρατηρούνται εκπαιδευτικές προσπάθειες, όπως για παράδειγμα η λατινική μετάφραση των περιπετειών του Αστερίξ, που αναβαθμίζουν τη χρησιμότητα των κόμικς ως διδακτικών μέσων. Η δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν τα κόμικς για παιδαγωγικούς σκοπούς, χωρίς να υποβιβάζεται η ψυχαγωγική τους αξία, επαληθεύει την άποψη ότι για οποιοδήποτε αποτέλεσμα προκύψει από τη χρήση τους δεν είναι υπεύθυνο το ίδιο το είδος, αλλά η ποιότητά του και ο τρόπος με τον οποίο θα αναγνωσθεί. 2) Οι εικόνες καθιστούν πιο σαφές το κείμενο, υποστηρίζοντας την επακριβή και συνεχή καθοδήγηση των λεκτικών περιγραφών. Ο λόγος στο κόμικ είναι κοφτός, σύντομος και άμεσος.

4 3) Η πολυμορφία της έκφρασης και οι εικόνες διαγείρουν την παιδική φαντασία. Απαιτείται στην πράξη, επίπονη διανοητική εργασία που συνίσταται στη συνεχή εγρήγορση, την αποκωδικοποίηση των μηνυμάτων και τον συνδυασμό των πληροφοριών. 4) Η σύνδεση της πραγματικότητας με τη γελοιογραφική απεικόνιση προκαλεί γέλιο. Το ίδιο κωμικό αποτέλεσμα επιτυγχάνεται και με τις ηχοποιίες (γκλου, κρατς, γκουπ, ντουκ κλπ) λόγωτης έκπληξης που προκαλούν και του παράλογου στοιχείου που ενυπάρχει σ αυτές. 5) Τα κόμικς αποτελούν πηγή εξωσχολικής γνώσης, όπως για πολιτισμούς του παρελθόντος. Για παράδειγμα, ο Τεν τέν μας ταξιδεύει σε ολόκληρη τη γη (Μαρτινίδης 1990). Γενικά, φαίνεται ότι τα κόμικς ως προς την ποιότητα διατηρούν τις πολύ μεγάλες στιγμές, τις μετριότητες ή τα πολύ κακά τους δείγματα, όπως συμβαίνει και με οποιαδήποτε άλλη τέχνη. Από την ενασχόλησή σας με τα είδη του παιδικού λογοτεχνήματος, ποια από αυτά πιστεύετε ότι είναι απαραίτητα για τη στελέχωση της βιβλιοθήκης ενός παιδικού σταθμού; (κατηγοριοποιείστε τα ανάλογα με την ηλικία και αναφέρετε συγκεκριμένα παραδείγματα) α) Βιβλία με εικόνες: «σιωπηλά βιβλiα» βιβλιοπαίχνιδα «Παιχνίδια» από βιβλία για μωρό, εκδόσεις Πατάκη. «Παιχνίδια» από σειρά φυσαρμόνικα, Εκδόσεις Παπαδόπουλος β) Εικονογραφημένα βιβλία: -βιβλiα μάθησης: σειρά «Το σώμα του Γιαννάκη» π.χ. «ο Γιαννάκης και το αυτί» εκδόσεις Παπαδόπουλος, «η πρώτη μου εγκυκλοπαίδεια», Εκδόσεις Σμυρνιωτάκης -βιβλία με ζώα, φυτά: σειρά: «Στο αγρόκτημα», π.χ. «Η κότα και η παρέα της» εκδόσεις Καμπανάς, σειρά «Φυτολογία», π.χ. «Τα φρούτα, «εκδόσεις Κίρκη -βιβλία με περιπέτειες: σειρά «Τα πειραχτήρια, εκδόσεις Παπαδόπουλος -βιβλία φαντασίας, πληροφοριών: σειρά «Κοντά στη φύση». π.χ. «Ο καλός φύλακας», εκδόσεις Παπαδόπουλος, σειρά «Οι Τουρλουτίvοι», εκδόσεις Σμυρνιωτάκης, σειρά «Μαθήματα μαγείας», εκδόσεις Καστανιώτη -βιβλία με παραμύθια:: λαϊκά «Τα παραμύθια που αγαπώ» Γ. Ταρσούλη. Εκδόσεις Ατλαντίς, «Ρώσικα παραμύθια», εκδόσεις Ερμής έντεχνα «τα μικρούτσικα» Λ. Μεγάλου-Σεφεριάδη, εκδόσεις Ερμής

5 «ο Iγνάτιος και η γάτα» Ε. Τριβιζά, εκδόσεις ΑΣΕ -βιβλία με μύθους: σειρά «Ελληνική Μυθολογία Αφών Στεφανίδη» εκδόσεις Σίγμα, σειρά «Παραμύθια του Αισώπου, εκδόσεις Άγκυρα και εκδόσεις Καμπανάς, «Μυθολογία» της Σ. Ζαραμπούκα, εκδόσεις Κέδρος, «Ιστορίες από το αρχαίο θέατρο» Μ. Κοντολέων, εκδόσεις ΑΣΕ Χαρταετός -βιβλία με μικρές ιστορίες: «Το πρώτο μου βιβλίο» Ν. Χατζηνικολάου, εκδόσεις Δίπτυχο «Μικρές ιστορίες της Μαρίας» Ι. Αλμπανοπούλου, εκδόσεις Σιδέρης -βιβλία με ποιήματα: «Κούνια-Μπέλα, εκδόσεις Κέδρος, ταχταρίσματα, λαχνίσματα, μαντέματα, γλωσσοδέτες, νανουρίσματα (βλ. Ρ. Παπανικολάου-Τ. Τσιλιμένη, Η παιδική λογοτεχνία στο νηπιαγωγείο, Θεωρία και πράξη, σελ ).