ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΗΣ Α.Π.Θ. ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Transcript

1 ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΝΟΜΙΚΗΣ Α.Π.Θ. ΤΟΜΕΑΣ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΘΕΜΑ : ΑΜΕΣΟΙ ΦΟΡΟΙ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ : ΖΩΗ ΑΓΓΕΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

2 ΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η αιτία της παραβίασης των κοινοτικών ελευθεριών 2. Η έννοια των άμεσων φόρων και η σύνδεσή τους με τις θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες 3. Η ελευθερία παροχής υπηρεσιών όπως ορίζεται στην ΣυνθΕΚ 4. Η μεθοδολογία του Δ.Ε.Κ. για την θεμελίωση της παραβίασης της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών με φορολογικά μέτρα ΜΕΡΟΣ Α : Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΙΣ ΣΥΝΘΕΚ Α. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 49 ΣΥΝΘΕΚ 1. Το περιεχόμενο της ελευθερίας 2. Μορφές εκδήλωσης της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών 3. Φορείς του δικαιώματος της ελεύθερης παροχής υπηρεσίας 4. Οι απαγορευμένοι περιορισμοί της κοινοτικής ελευθερίας 5. Οι ρητές και οι νομολογιακές εξαιρέσεις από την απαγόρευση περιορισμού της ελευθερίας οι επιτακτικοί λόγοι γενικού συμφέροντος Β. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 50 ΣΥΝΘΕΚ 1. Εξειδίκευση της έννοιας της υπηρεσίας 2. Η παροχή της υπηρεσίας έναντι αμοιβής ως προϋπόθεση για την εφαρμογή των σχετικών διατάξεων περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών 3. Η επικουρική εφαρμογή των διατάξεων περί ελευθερίας παροχής υπηρεσιών 4. Η προσωρινή άσκηση της δραστηριότητας ως κριτήριο εφαρμογής των διατάξεων περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών 2

3 Γ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 51 ΣΥΝΘΕΚ 1. Η ελεύθερη κυκλοφορία των υπηρεσιών στον τομέα των μεταφορών 2. Η εναρμόνιση της ελευθέρωσης των τραπεζικών και ασφαλιστικών υπηρεσιών με την ελευθέρωση της κυκλοφορίας των κεφαλαίων Δ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 52 ΣΥΝΘΕΚ Ο τρόπος πραγμάτωσης της ελευθέρωσης των υπηρεσιών Ε. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 53 ΣΥΝΘΕΚ Η διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών στην ελευθέρωση των υπηρεσιών Ζ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 54 ΣΥΝΘΕΚ Η επεκτατική εφαρμογή των ρυθμίσεων περί ελεύθερης παροχής κατά την μεταβατική περίοδο ΜΕΡΟΣ Β : Η ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ Δ.Ε.Κ. ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 1. ΣΤΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ; 1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΗ 2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 3. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ 4. ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ 2. Η έκταση της απαγόρευσης των διακρίσεων στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών 3

4 ΜΕΡΟΣ Γ : Η ΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕ ΤΙΣ ΛΟΙΠΕΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ 1. Ελευθερία παροχής υπηρεσιών και ελευθερία εγκατάστασης 2. Ελευθερία παροχής υπηρεσιών και ελευθερία κινήσεως κεφαλαίου ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Η ΑΙΤΙΑ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΙΚΩΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ Όπως προκύπτει από την μέχρι τούδε διαμορφωθείσα νομολογία του Δ.Ε.Κ. οι εθνικές νομοθεσίες των κρατών μελών παραβιάζουν εμφανώς ή συγκαλυμμένα τις θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες. Οι θεμελιώδεις 4

5 κοινοτικές ελευθερίες, όπως αυτές προβλέπονται από την συνθήκη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, είναι η ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων, η ελεύθερη κυκλοφορία και εγκατάσταση προσώπωνεργαζομένων, η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών και η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίου. Ο βασικός λόγος για τον οποίο οι εθνικές διατάξεις παραβιάζουν τις κοινοτικές ελευθερίες είναι η έλλειψη εναρμόνισης των εθνικών νομοθεσιών και η αποκλειστική αρμοδιότητα των κρατών μελών σε ορισμένους τομείς π.χ. υπηρεσίες, άμεση φορολογία. Έτσι κάθε κράτος μέλος υιοθετώντας δικό του σύστημα ανά τομέα (π.χ. εμπόριο, τουρισμός) χρησιμοποιεί διαφορετικά κριτήρια και λαμβάνει υπόψη διαφορετικούς παράγοντες για να θεσπίσει και να επιβάλλει εθνικούς κανόνες δικαίου. Ας μην λησμονούμε ότι κατά την επιβολή κανόνων δικαίου πάντοτε ένα κράτος μέλος ενεργεί με γνώμονα την ευνοϊκότερη μεταχείριση των ημεδαπών και την επίτευξη δημοσιονομικών σκοπών (ήτοι συνήθως αύξηση δημοσίων εσόδων). 2. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΩΝ ΑΜΕΣΩΝ ΦΟΡΩΝ ΚΑΙ Η ΣΥΝΔΕΣΗ ΤΟΥΣ ΜΕ ΤΙΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ Άμεσοι φόροι είναι οι φόροι οι οποίοι επιβάλλονται στο αντικείμενο του φόρου (εισόδημα ή περιουσία) αναφορικά με το πρόσωπο του υποκειμένου της φορολογίας. Δηλαδή άμεσοι φόροι είναι οι φόροι που επιβάλλονται πάνω στο κεφάλαιο (π.χ. κληρονομιά, δωρεά) ή στο εισόδημα (π.χ. μισθός, κέρδη, τόκος, ενοίκια ), ανεξάρτητα από την χρησιμοποίησή του. 1 Ουσιαστικά οι άμεσοι φόροι είναι οι φόροι που πλήττουν την φοροδοτική ικανότητα του φορολογουμένου. Στην κατηγορία των άμεσων φόρων ανήκουν ο Φ.Π.Α., ο φόρος εισαγομένων αυτοκινήτων, κοινωνικοασφαλιστικές εισφορές και εν γένει δαπάνες που πλήττουν τον φορολογούμενο και εν τέλει επιδρούν στον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος. 2 Οι άμεσοι φόροι τελούν σε άμεση σύνδεση με τις κοινοτικές ελευθερίες. Η έντονη αυτή φορολογική διάσταση στις θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες δικαιολογείται από το νομοθετικό κενό του κοινοτικού δικαίου στον τομέα της άμεσης φορολογίας. Παρατηρείται το φαινόμενο οι θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες να παραβιάζονται ή τουλάχιστον να περιορίζεται η άσκησή τους από τις νομοθετικές διατάξεις που εισάγουν τα κράτη μέλη στο πεδίο των άμεσων φόρων. Οι φορολογικές διακρίσεις που εισάγουν οι νομοθεσίες 1 Γιάννης Ε. Βελεντζάς, Οικονομικό Φορολογικό Δίκαιο, Εκδόσεις IUS, 2004, σελ. 51 Β. Δαλαμάγκας, Δημοσιονομική πολιτική, Αθήνα Κομοτηνή 1988, σελ Κωνσταντίνος Φινοκαλιώτης, Φορολογικό Δίκαιο 1, Εκδόσεις Σάκκουλα 1998, σελ. 38 5

6 των κρατών μελών στον τομέα των άμεσων φόρων έχουν τις κατωτέρω βαθύτερες αιτίες. Πρώτον, τα κράτη μέλη έχουν την φορολογική κυριαρχία στον τομέα των άμεσων φόρων. Συνεπώς <<κοινές >> κοινοτικές διατάξεις δεν εφαρμόζονται στον τομέα αυτό αλλά κάθε κράτος μέλος δικαιούται και εφαρμόζει τους δικούς του κανόνες δικαίου. Δεύτερον, προκειμένου να επιτευχθεί εναρμόνιση στον τομέα της άμεσης φορολογίας απαιτείται από την Συνθήκη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ομοφωνία (consensus). Μέχρι σήμερα η ομοφωνία δεν έχει επιτευχθεί λόγω της προφανούς απροθυμίας των κρατών μελών για τη δημιουργία ενιαίων νομοθετικών ρυθμίσεων. Επειδή, ακριβώς υπάρχουν νομοθετικές ρυθμίσεις φορολογικού δικαίου που διαφέρουν από κράτος μέλος σε κράτος μέλος και επειδή, για αυτό τον λόγο διαπιστώνονται παραβάσεις των θεμελιωδών κοινοτικών ελευθεριών, το Δ.Ε.Κ. 3 έχει διαπλάσει αρκετά πλούσια νομολογία και καλείται να καλύψει το νομοθετικό κενό της ΣυνθΕΚ και να λειτουργήσει ως θεματοφύλακας 4 των κοινοτικών ελευθεριών, επιβάλλοντας στα κράτη μέλη την προστασία τους.(μετά από έλεγχο όχι μόνο της συμβατότητας των εθνικών διατάξεων με οδηγίες και κανονισμούς αλλά και με τις καταστατικές διατάξεις της ΣυνθΕΚ. Επειδή, οι εθνικές αρχές προβαίνουν στην είσπραξη περισσότερων εσόδων, με την εφαρμογή τόσο της αρχής της προσωπικότητας, με την έννοια της απεριόριστης φορολόγησης των εισοδημάτων των κατοίκων, όσο και της αρχής της φορολόγησης στην πηγή του εισοδήματος, αυτό έχει ως συνέπεια την περιορισμένη έστω φορολόγηση εισοδημάτων προσώπων που δεν συνδέονται προς αυτά με το σύνδεσμο της ιθαγένειας ή της κατοικίας και επηρεάζεται έτσι αρνητικά το θεμελιώδες δικαίωμα της ελεύθερης εγκατάστασης των επιχειρήσεων και συνάμα τίθενται φραγμοί στην άσκηση της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών Η ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ Δ.Ε.Κ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΜΕΤΡΑ Βάσει των αποφάσεων που έχει εκδώσει το Δ.Ε.Κ. σχετικά με την παραβίαση της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών με φορολογικά μέτρα, η τελική κρίση του Δ.Ε.Κ. διαμορφώνεται μετά την διενέργεια ελέγχου 3 Γιώργος Πιτσιλής, Η φορολογική διάσταση των θεμελιωδών ελευθεριών του κοινοτικού δικαίου: 15 έτη νομολογίας του Δ.Ε.Κ., Χρονικά Ιδιωτικού Δικαίου 2001, τόμος Α, σελ. 545 επ. 4 Αλέξανδρος Καρακίτης, Άμεση φορολογία : Όχι πλέον terra incognita για το ευρωπαϊκό κοινοτικό δίκαιο, Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας 1997, σελ. 980επ. 5 Κωνσταντίνος Φινοκαλιώτης, Η εναρμόνιση της φορολογίας εισοδήματος των συνδεδεμένων επιχειρήσεων στα πλαίσια της Ενιαίας Αγοράς, Εκδόσεις Σάκκουλα 1995, σελ. 21 επ. 6

7 της πιθανής παραβίασης της κοινοτικής ελευθερίας, ο οποίος περιλαμβάνει 5 στάδια. ΣΤΑΔΙΟ 1 Το Δ.Ε.Κ. εξετάζει αν υπάρχει όντως διαφορετική φορολογική μεταχείριση ημεδαπών και αλλοδαπών προσώπων σύμφωνα με την επίδικη εθνική διάταξη. ΣΤΑΔΙΟ 2 Το Δ.Ε.Κ. συγκρίνει αν οι ημεδαποί τελούν σε όμοια κατάσταση με τους αλλοδαπούς ως προς το υπό κρίση ζήτημα. ΣΤΑΔΙΟ 3 Το Δ.Ε.Κ. ελέγχει ποιο κριτήριο χρησιμοποιεί το κράτος μέλος προκειμένου να επιβάλλει την υπό κρίση διαφορετική φορολογική μεταχείριση. ΣΤΑΔΙΟ 4 Γίνεται έλεγχος διαπίστωσης τυχόν μειονεκτήματος για τους αλλοδαπούς το οποίο προκύπτει από τη διαφορετική φορολογική μεταχείριση. ΣΤΑΔΙΟ 5 Στην περίπτωση που όντως υπάρχει διαφορετική φορολογική μεταχείριση των αλλοδαπών οι οποίοι τελούν σε όμοια κατάσταση με τους ημεδαπούς και δεν προκύπτει για αυτούς σημαντικό μειονέκτημα που βασίζεται στη διαφορετική μεταχείριση, τότε το Δ.Ε.Κ. ελέγχει τη βασιμότητα του προβληθέντος δικαιολογητικού ισχυρισμού από το κράτος μέλος το οποίο κάνει τη διάκριση, προκειμένου να ελέγξει αν ο λόγος αυτός είναι ικανός να δικαιολογήσει μια τέτοια δυσμενή διάκριση σε βάρος αλλοδαπών κοινοτικών υπηκόων. Εάν το Δ.Ε.Κ. κρίνει ότι ο λόγος αυτός που προβάλλεται από το κράτος μέλος δεν μπορεί να αιτιολογήσει τη διαφορετική μεταχείριση που υφίστανται οι αλλοδαποί, τότε αποφαίνεται υπέρ της καταφανούς παραβίασης των διατάξεων του κοινοτικού δικαίου από την υπό κρίση εθνική νομοθεσία. 7

8 ΜΕΡΟΣ Α Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ Α. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 49 ΣυνθΕΚ 1. ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ Η ιδρυτική συνθήκη της Ε.Ε. προέβλεψε σειρά δικαιωμάτων και ελευθεριών από για τη διασφάλιση μιας ίσης και αμοιβαίας μεταχείρισης των ευρωπαίων πολιτών σε ενδοκοινοτικό επίπεδο. Μια από τις θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες είναι η ελευθερία παροχής υπηρεσιών, η οποία κατοχυρώνεται στο άρθρο 49 ΣΕΚ (πρώην άρθρο 59 ΣΕΚ) και αποτελεί ειδικότερη έκφραση του άρθρου 8 Α ΣΕΚ, ήτοι της ελεύθερης κυκλοφορίας και διαμονής του πολίτη στο εσωτερικό της κοινότητας. Η ελεύθερη παροχή υπηρεσιών αποτελεί ειδική έκφραση της αρχής της ίσης μεταχείρισης που διατυπώνεται ως απαγόρευση πάσης φύσεως περιορισμών που αφορούν είτε στον παρέχοντα την υπηρεσία είτε στον αποδέκτη της υπηρεσίας είτε στην ίδια την παροχή, υπό την προϋπόθεση ότι η παροχή υπηρεσιών έχει διασυνοριακό χαρακτήρα, δηλ. ασκείται εντός της Ε.Ε. αλλά όχι στο εσωτερικό ενός κράτους μέλους, δηλ. εμφανίζει στοιχεία αλλοδαπότητας. Παρά το γεγονός ότι η διάταξη δεν κάνει ρητή αναφορά, η ελευθερία παροχής υπηρεσιών λειτουργεί αμφιμερώς. Δηλαδή, ως υποκείμενα της ελευθερίας αυτής νοούνται τόσο οι παρέχοντες όσο και οι αποδέκτες των υπηρεσιών. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο το άρθρο 49 ΣΕΚ όσο και το άρθρο 50 ΣΕΚ θεωρούνται διατάξεις αμέσου εφαρμογής, κατά την κρίση του Δ.Ε.Κ. (βλ. υπόθεση C- 33/74, Van Binsbergen, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 03/12/1974). 2. ΜΟΡΦΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 8

9 Όπως ερμηνεύτηκε από το Δ.Ε.Κ. η ελευθερία παροχής υπηρεσιών καλύπτει κυρίως τις κάτωθι μορφές παροχής υπηρεσιών : 1.)Την μετάβαση του παρέχοντος την υπηρεσία στο κράτος μέλος της κατοικίας του αποδέκτη, π.χ. γιατρός μεταβαίνει στο κράτος μέλος της κατοικίας του ασθενή, (υπόθεση C- 113/89, Rush Portuguesa, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 27/03/90 ). 2.) Την μετάβαση του αποδέκτη της υπηρεσίας στο κράτος μέλος του παρέχοντος την υπηρεσία, π.χ. φοιτητής μεταβαίνει σε άλλο κράτος μέλος για να φοιτήσει σε πανεπιστήμιο, (υπόθεση C- 224/97, Ciola, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 29/04/99 ). 3.) Την μετακίνηση τόσο του παρέχοντος την υπηρεσία όσο και του αποδέκτη της υπηρεσίας σε τρίτο κράτος μέλος, π.χ. οργανωμένο ταξίδι από τουριστικό πρακτορείο με ξεναγό, (υπόθεση C- 198/89, Επιτροπή κατά Ελλάδος, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. Της 26/02/1991). 4. ) Την μετακίνηση της υπηρεσίας μέσω τηλεφώνου, φαξ, ή . π.χ. τηλεφωνική επικοινωνία για την πρόταση παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, (υπόθεση C- 384/93, Alpine Investments, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 10/05/1995). 3.ΦΟΡΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Υποκείμενα της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών είναι τόσο τα φυσικά όσο και τα νομικά πρόσωπα.,με την ιδιότητα του παροχέα ή του αποδέκτη της υπηρεσίας. Στην πράξη, την ελευθερία αυτή την επικαλείται ενώπιον του Δ.Ε.Κ. ο αποδέκτης της υπηρεσίας. ( υπόθεση C- 294/97 Eurowings Luftverkehr Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 26/10/1999, υπόθεση C- 286 /82 και 26/83, Luisi και Carbone, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 31/01/1984.) Σύμφωνα με το άρθρο 49 ΣΥΝΘΕΚ, για την εφαρμογή της διάταξης αυτής απαιτείται ο παρέχων την υπηρεσία να έχει την ιδιότητα του υπηκόου κράτους μέλους. Αντιθέτως, η σιωπή της διάταξης σχετικά με την ιθαγένεια του αποδέκτη της παροχής μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η ιθαγένεια του αποδέκτη της υπηρεσίας είναι αδιάφορη, εφόσον η υπηρεσία παρέχεται εντός της κοινότητας από υπήκοο ή εταιρία κράτους μέλους. 9

10 Συνεπώς από το πεδίο εφαρμογής της κοινοτικής ελευθερίας παροχής υπηρεσιών εξαιρούνται οι παροχές υπηρεσιών εντός της Κοινότητας από υπηκόους ή εταιρία κράτους μέλους εγκατεστημένους σε Τρίτη χώρα. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να επισημανθεί ότι η παράγραφος 2 του άρθρου 49 ΣΕΚ προβλέπει ουσιαστικά τη δυνατότητα επεκτατικής εφαρμογής των διατάξεων που αφορούν την κοινοτική ελευθερία παροχής υπηρεσιών και σε υπηκόους κρατών εκτός της Ε.Ε., δηλ. τρίτων κρατών. Η παροχή αυτού του πλεονεκτήματος εναπόκειται στην ενάσκηση της διακριτικής ευχέρειας του Συμβουλίου, το οποίο δύναται με την συγκέντρωση ειδικής πλειοψηφίας, να αποφασίσει σχετικά, μετά από πρόταση της Επιτροπής. Το άρθρο 49 2 ΣΕΚ ορίζει ως προϋποθέσεις επεκτατικής εφαρμογής της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών σε υπηκόους τρίτων κρατών την κτήση της ιδιότητας του παρέχοντος την υπηρεσία καθώς και την εγκατάσταση του υπηκόου του τρίτου κράτους στο εσωτερικό της κοινότητας. Μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει χρήση της συγκεκριμένης νομικής βάσης. 4. ΟΙ ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ Σύμφωνα με το άρθρο 49 1 ΣΕΚ, απαγορεύεται η εισαγωγή περιορισμών επί του δικαιώματος της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στο εσωτερικό της κοινότητας. Ως περιορισμός της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών νοείται η δυσμενής μεταχείριση των υπηκόων κράτους μέλους διαφορετικού από το κράτος μέλος του αποδέκτη της παρεχόμενης υπηρεσίας. Όπως προκύπτει από την νομολογία του Δ.Ε.Κ. η απαγόρευση εισαγωγής δυσμενούς διάκρισης στον τομέα της παροχής υπηρεσιών στο εσωτερικό της Κοινότητας αφορά κάθε είδους διάκριση και όχι μόνο πιθανή διάκριση λόγω ιθαγένειας του παρέχοντος ή αποδέκτη ή εθνικότητας ή τόπου διαμονής. (υπόθεση C- 381/93 Επιτροπή κατά Γαλλίας, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 05/10/1994, υπόθεση C- 92/01, Γ. Στυλιανάκης κατά Ελληνικού Δημοσίου, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 06/02/2003 6, υπόθεση C- 224/97, Ciola, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 29/04/1999 ). 6 Ναταλία Παπαστεριάδου, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου 2003, τόμος 1 ος, σελ. 185 επ. 10

11 Οι περιορισμοί που απαγορεύονται από την Συνθήκη μπορεί να τίθενται από νομοθετικές ή διοικητικές ρυθμίσεις ή πρακτικές της διοίκησης και να αφορούν είτε τον παρέχοντα την υπηρεσίας (βλ. υπόθεση C-131/01 Επιτροπή κατά Ιταλίας, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 13/02/2003 ), είτε τον αποδέκτη της υπηρεσίας ( υπόθεση C- 294/97 Eurowings, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 26/10/99), είτε την ίδια την υπηρεσία (υπόθεση C- 384/93, Alpine Investments, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 10/05/95). Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του δικαστηρίου, η απαγόρευση αφορά τόσο τις πρόδηλες όσο και τις συγκαλυμμένες διακρίσεις, οι οποίες με την εφαρμογή άλλων κριτηρίων οδηγούν πρακτικά στο ίδιο αποτέλεσμα. (υπόθεση C- 3/88, Επιτροπή κατά Ιταλίας, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 05/12/1989 ). Όσον αφορά στις πρόδηλες διακρίσεις, υπάρχει παραβίαση της ελευθερίας, ακόμα και αν οι περιορισμοί που εισάγονται εφαρμόζονται αδιακρίτως σε ημεδαπούς και σε αλλοδαπούς παροχείς της υπηρεσίας, εφόσον είναι σε θέση να απαγορεύσουν, να παρακωλύσουν ή να καταστήσουν λιγότερο ελκυστικές τις παρεχόμενες υπηρεσίες στον παρέχοντα την υπηρεσία, ο οποίος είναι νόμιμα εγκατεστημένος σε άλλο κράτος μέλος και παρέχει και εκεί αντίστοιχες υπηρεσίες.(υπόθεση C- 58/98, Corsten, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 03/10/2000, υπόθεση C- 131/01, Επιτροπή κατά Ιταλίας, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 13/02/2003 ). Αναφορικά με τις συγκεκαλυμμένες διακρίσεις, αυτές είναι συνήθως μέτρα που στηρίζονται στο κριτήριο της κατοικίας και πλήττουν κατά κύριο λόγο τους αλλοδαπούς, διότι συνήθως η μη κάτοικοι της ημεδαπής είναι και μη ημεδαποί!! (υπόθεση C- 224/97, Ciola, Απόφαση της 29/04/1999 ). 4. ΟΙ ΡΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ- ΟΙ ΕΠΙΤΑΚΤΙΚΟΙ ΛΟΓΟΙ ΓΕΝΙΚΟΥ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΟΣ Πέραν των ρητών εξαιρέσεων που προβλέπει η Συνθήκη, δηλαδή οι επιτρεπτοί περιορισμοί για λόγους δημόσιας ασφάλειας, δημόσιας τάξης και δημόσιας υγείας, έχουν νομολογιακά διαμορφωθεί εξαιρέσεις για επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος. Με αφετηρία την υπόθεση C- 110 και 111/78, Van Wesemael, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 18/01/79, η οποία έκρινε επιτρεπτή την επιβολή ειδικών υποχρεώσεων στον παρέχοντα της υπηρεσίας υπό την προϋπόθεση η επιβολή των υποχρεώσεων να δικαιολογείται από λόγους γενικού συμφέροντος., το Δ.Ε.Κ. έχει εκδώσει σειρά αποφάσεων και έχει εξειδικεύσει τους λόγους γενικού συμφέροντος. 11

12 Συγκεκριμένα, το Δ.Ε.Κ. έχει κρίνει δικαιολογημένο περιορισμό της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών για λόγους εντιμότητας των εμπορικών συναλλαγών και προστασίας των καταναλωτών (υπόθεση C- 288/89 Gouda, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 25/07/1991), αξιοποίησης και προβολής του εθνικού ιστορικού και πολιτιστικού πλούτου και πλούτου και διασφάλισης πολιτιστικού πλουραλισμού (υπόθεση C-198/89, Επιτροπή κατά Ελλάδος, Απόφαση της 26/02/91 ), προστασίας των δανειστών και ορθής απονομής της δικαιοσύνης (υπόθεση C-3/95, Reiseburo Broede, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 12/12/96) καθώς και διατήρησης της συνοχής του φορολογικού συστήματος (υπόθεση C-300/90, Επιτροπή κατά Βελγίου, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 28/01/1992). Αντίθετα, η επίκληση της αναγκαιότητας επίτευξης καθαρά δημοσιονομικών σκοπών δεν αρκεί για να δικαιολογήσει περιορισμό στην ελευθερία παροχής υπηρεσιών και ως εκ τούτου, κατά την κρίση του Δ.Ε.Κ. πάντα, δεν αποτελεί επιτακτικό λόγο γενικού συμφέροντος, ακόμη και αν ο δημοσιονομικός σκοπός συνδέεται και με έναν άλλο λόγο περιορισμού της ελευθερίας ο οποίος έχει κριθεί θεμιτός από την νομολογία του Δ.Ε.Κ. π.χ. προστασία πολιτιστικού πλούτου. Σε γενικές γραμμές το Δ.Ε.Κ. θεωρεί ανεπίτρεπτη την επιβολή φορολογικών διακρίσεων που εμποδίζουν την άσκηση της ελεύθερης παροχής των υπηρεσιών. Εξάλλου, η απαγόρευση φορολογικών διακρίσεων πηγάζει και από τις καταστατικές διατάξεις της Συνθήκης 7, από τον συνδυασμό των άρθρων 12,28,39,43,49,56,87,90 και 91 ΣΕΚ και συνδέεται με τις θεμελιώδεις ελευθερίες κίνησης και εγκατάστασης που προβλέπει η Συνθήκη. 8 Ειδικότερα, στον τομέα της άμεσης φορολογίας έχει κριθεί ότι συνιστούν θεμιτές διακρίσεις λόγω δημοσίου συμφέροντος οι κάτωθι περιπτώσεις : Η συνοχή του φορολογικού συστήματος ενός κράτους μέλους (υπόθεση C-168/01 Bosal Holdings BV, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 18/09/2003 ) και ο φορολογικός έλεγχος για την αντιμετώπιση της Φοροδιαφυγής. (υπόθεση C-250/95 Futura Participations and Singer,απόφαση του 1997.) 9 Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η νομολογία του Δ.Ε.Κ. για τους επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος είναι ενιαία και ανεξάρτητη από το είδος της κοινοτικής ελευθερίας, την οποία αφορά η συγκεκριμένη κάθε φορά υπόθεση που εισάγεται ενώπιον του Δ.Ε.Κ. 7 Ν. Σκλίας, Κοινοτικό Φορολογικό Δίκαιο 1994, σελ. 104 επ. 8 Ι. Αναστόπουλος Θ. Φορτσάκη, Φορολογικό Δίκαιο 2003, σελ. 309 επ. 9 Ανδρέας Φωφόπουλος, Η θεμελίωση και οι έννομες συνέπειες της εφαρμογής των αρχών του ευρωπαϊκού δικαίου της άμεσης φορολογίας, Δελτίο Φορολογικής Νομοθεσίας 2004, τόμος 53 β, σελ επ. 12

13 Δηλαδή οι επιτακτικοί λόγοι γενικού συμφέροντος που δικαιολογούν εξαιρέσεις από την απαγόρευση περιορισμού των κοινοτικών ελευθεριών είναι οι ίδιοι κοινοί για όλες τις κοινοτικές ελευθερίες και το κράτος μέλος το οποίο προβαίνει στη διάκριση μπορεί να τους επικαλείται ανεξάρτητα ποια κοινοτική ελευθερία πλήττει η εθνική του νομοθεσία. Όπως έχει επισημάνει το Δ.Ε.Κ. καταρχήν επίκληση των λόγων γενικού συμφέροντος χωρεί μόνο ελλείψει εναρμόνισης των κανόνων που διέπουν τις υπηρεσίες.(βλ. υπόθεση C-288/89, Gouda, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 25/07/91 ). Αλλά και στην περίπτωση που υπάρχει κοινοτική πράξη που εμπεριέχει επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος το Δ.Ε.Κ. κρίνει επιτρεπτούς τους περιορισμούς μόνο όταν συντρέχουν σωρευτικά οι κατωτέρω προϋποθέσεις : 1.) Αν δεν εισάγεται άνιση μεταχείριση. 2.) Αν οι περιορισμοί δικαιολογούνται από επιτακτικό λόγο γενικού συμφέροντος. 3.) Αν το μέτρο είναι πρόσφορο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου σκοπού και 4.) Αν το μέτρο δεν υπερβαίνει το αναγκαίο μέτρο για την υλοποίηση του επιδιωκόμενου στόχου. Όπως παρατηρούμε η τρίτη και η τέταρτη προϋπόθεση αφορούν την αρχή της αναλογικότητας 10, η οποία χρησιμοποιείται από το Δ.Ε.Κ. ως πρόσθετο κριτήριο για την δικαιολόγηση του περιορισμού που εισάγει το εθνικό μέτρο στην κοινοτική ελευθερία που πλήττεται κάθε φορά. 11 Β. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 50 ΣΥΝΘΕΚ 1. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΤΗΣ ΕΝΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 50 1 ΣυνθΕΚ, ως υπηρεσία νοείται η παροχή που κατά κανόνα προσφέρεται αντί αμοιβής. Η 10 Ευγενία Πρεβεδούρου, Η αρχή της αναλογικότητας στην νομολογία του Δ.Ε.Κ., Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου 1997, σελ. 1 επ. και 247 επ. 11 Μιχαλόπουλος, σχόλια για την σχέση της αρχής της αναλογικότητας με την ελευθερία κινήσεως των κεφαλαίων, Δελτίο Εταιριών και Επιχειρήσεων 2002, σελ

14 έννοια αυτή έχει ευρύτατο περιεχόμενο και περιλαμβάνει και δραστηριότητες οικονομικές, πέραν των υπηρεσιών υπό την αυστηρή οικονομική έννοια του όρου. Ήδη το άρθρο 50 2 ΣυνθΕΚ αποσαφηνίζει την έννοια της υπηρεσίας και απαριθμεί τις περιπτώσεις που κατά την Συνθήκη, εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 49 ΣυνθΕΚ. Η απαρίθμηση των δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στις υπηρεσίες, οι οποίες προβλέπεται από την Συνθήκη να ασκούνται ελεύθερα σε ενδοκοινοτικό επίπεδο, είναι καθαρά ενδεικτική. Η ενδεικτική απαρίθμηση προκύπτει από την λέξη ιδίως, η οποία εμπεριέχεται στην φράση <<οι υπηρεσίες περιλαμβάνουν ιδίως >>. Με βάση την απαρίθμηση του άρθρου 50 ΣυνθΕΚ, ως υπηρεσίες νοούνται οι βιομηχανικές, οι εμπορικές, οι βιοτεχνικές δραστηριότητες καθώς και οι δραστηριότητες των ελευθέρων επαγγελματιών. Η ενδεικτική απαρίθμηση αφήνει μεγάλο περιθώριο εφαρμογής της κοινοτικής ελευθερίας παροχής υπηρεσιών και σε άλλες δραστηριότητες. Ο έλεγχος της υπαγωγής ή μη μιας δραστηριότητας στην έννοια της υπηρεσίας του άρθρου 50 ΣυνθΕΚ διενεργείται από το Δ.Ε.Κ. παρεμπιπτόντως κατά τον σχηματισμό της δικανικής κρίσης σε υπόθεση εισαχθείσα ενώπιόν του και αφορώσα την ελευθερία παροχής υπηρεσιών. Π. χ. Στην απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 10/05/1995 επί της C- 384/93 Alpine Investments, το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι η παροχή χρηματοοικονομικών υπηρεσιών εμπίπτει στην έννοια της υπηρεσίας του άρθρου 50 ΣυνθΕΚ και συνεπώς η απαγόρευση παροχής χρηματοοικονομικών υπηρεσιών με τηλεφωνικές κλήσεις συνιστά ανεπίτρεπτο περιορισμό της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών. Επίσης σύμφωνα με την απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 05/10/1994 επί της C- 23/93 κρίθηκε ότι στις υπηρεσίες του άρθρου 50 ΣυνθΕΚ εμπίπτει και η μετάδοση τηλεοπτικών προγραμμάτων από το διαχειριζόμενο καλωδιακό δίκτυο που είναι εγκατεστημένο εντός του κράτους μέλους, τα οποία εκπέμπει ραδιοτηλεοπτικός σταθμός που είναι εγκατεστημένος εντός άλλου κράτους μέλους. Περαιτέρω, στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 50 ΣυνΘΕΚ εμπίπτει και η εισαγωγή διαφημιστικών εντύπων και λαχνών λαχειοφόρου αγοράς εντός κράτους μέλους, προκειμένου να συμμετέχουν οι κάτοικοι αυτού του κράτους σε λαχειοφόρο αγορά που διοργανώνεται σε άλλο κράτος μέλος. (Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 24/03/1994 επί της C- 275/92). Αντιθέτως, στην απόφαση της 07/12/1993 επί της C-109/92 το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι η χορήγηση υποτροφιών λόγω σπουδών, εφόσον πρόκειται για σπουδές σε κρατικό εκπαιδευτικό ίδρυμα, δεν εμπίπτει στην έννοια της υπηρεσίας του άρθρου 50 ΣυνθΕΚ διότι η εκπαίδευση παρέχεται από εκπαιδευτικό ίδρυμα και ως εκ τούτου η επιβολή περιορισμών στη δραστηριότητα αυτή δεν είναι απαγορευμένη. Εάν όμως οι σπουδές πραγματοποιούνταν σε ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα 14

15 , τότε η χορήγηση υποτροφίας θα προστατευόταν από το άρθρο 50 ΣυνθΕΚ. 2. Η ΠΑΡΟΧΗ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΕΝΑΝΤΙ ΑΜΟΙΒΗΣ ΩΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Σύμφωνα με την γραμματική ερμηνεία του άρθρου 50 ΣυνθΕΚ, προϋπόθεση για την εφαρμογή της διάταξης αυτής είναι η κατά κανόνα παροχή της υπηρεσίας έναντι αμοιβής. Η έκφραση << κατά κανόνα>> υποδηλώνει ότι για να χαρακτηριστεί μια δραστηριότητα ως υπηρεσία δεν είναι απαραίτητο να γίνει πραγματική καταβολή αμοιβής και να έχει συμφωνηθεί in concreto από τον παρέχοντα και τον αποδέκτη της υπηρεσίας αμοιβή, αλλά αρκεί η συγκεκριμένη υπηρεσία να είναι αμοιβόμενη. Η παροχή αμοιβόμενης υπηρεσίας αποτελεί κριτήριο για την εφαρμογή των καταστατικών διατάξεων της Συνθήκης που αναφέρονται στην ελευθερία παροχής υπηρεσιών. Στην περίπτωση που η παρεχόμενη δραστηριότητα δεν είναι αμοιβόμενη τότε εφαρμόζονται άλλες διατάξεις της ΣυνθΕΚ. (π.χ. άρθρο 12 ΣΕΚ στην περίπτωση διάκρισης λόγω ιθαγένειας του αποδέκτη της υπηρεσίας). Σύμφωνα με την νομολογία του Δ.Ε.Κ. με αφορμή την υπόθεση C- 109/92, Wirth, στην απόφαση της 07/12/93 το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι η αμοιβή αποτελεί την οικονομική αντιπαροχή της παρεχόμενης υπηρεσίας και καθορίζεται κατά κανόνα σύμφωνα με την βούληση του παρέχοντος και του αποδέκτη της υπηρεσίας. Στην υπόθεση C-352/85 Bond Van Adverteerders, Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 26/04/88,η οποία αφορούσε την αμοιβή υπηρεσιών καλωδιακής τηλεόρασης, κρίθηκε ότι η αμοιβή δεν είναι απαραίτητο να καταβάλλεται από τον αποδέκτη της υπηρεσίας. 3. Η επικουρική εφαρμογή των διατάξεων περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών Σύμφωνα με τον ορισμό της υπηρεσίας που διατυπώνεται στο άρθρο 50 1 ΣυνΘΕΚ, ως υπηρεσίες νοούνται οι παροχές << εφόσον δεν διέπονται από τις διατάξεις τις σχετικές με την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των κεφαλαίων και των προσώπων>>. Όπως συνάγεται από των ανωτέρω ορισμό της υπηρεσίας, η Συνθήκη των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ρητά τονίζει τον επικουρικό χαρακτήρα της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών σε σχέση με τις υπόλοιπες 15

16 θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες οι οποίες θεωρούνται κατά κάποιο τρόπο leges speciales. 12 Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποφάσεων του Δ.Ε.Κ. οι οποίες τάχθηκαν υπέρ της υπεροχής των άλλων κοινοτικών ελευθεριών έναντι της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών είναι η απόφαση του Δ.Ε.Κ. Της 23/02/1995 επί της υπόθεσης C-416/93, Bordessa, η οποία έκρινε ότι η μεταφορά χαρτονομισμάτων ή επιταγών, εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίων, παρά το γεγονός ότι η μεταφορά των χαρτονομισμάτων έγινε στο πλαίσιο παροχής υπηρεσιών και η απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 30/11/95, επί της υπόθεσης C- 55/94, Gebhard, στην οποία κρίθηκε ότι η διάθεση υποδομής ενός ελεύθερου επαγγελματία(εδώ δικηγόρου) στο κράτος μέλος υποδοχής μπορεί να θεωρηθεί ως άσκηση της ελευθερίας εγκατάστασης, στην περίπτωση που ο παρέχων την υπηρεσία ασκεί την επαγγελματική του δραστηριότητα κατά συνεχή και σταθερό τρόπο στο κράτος μέλος υποδοχής. Στην περίπτωση που η παροχή υπηρεσιών ασκεί προσωρινή τη δραστηριότητα στο κράτος μέλος υποδοχής, τότε διέπεται από τις διατάξεις περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών. Κριτήριο για το Δ.Ε.Κ. για την εφαρμογή των διατάξεων της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών ή της ελευθερίας εγκαταστάσεως είναι η διάρκεια της παροχής, η συχνότητα, η περιοδικότητα και η συνέχεια της δραστηριότητας του παρέχοντος την υπηρεσία στο κράτος υποδοχής. 4. Η ΠΡΟΣΩΡΙΝΗ ΑΣΚΗΣΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΙΑΤΑΞΕΩΝ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Σύμφωνα με το άρθρο 50 3 ΣυνθΕΚ εκείνος που παρέχει την υπηρεσία δύναται για την εκτέλεση αυτής να ασκήσει προσωρινά τη δραστηριότητά του στο κράτος όπου παρέχεται η υπηρεσία με τους ίδιους όρους που το κράτος αυτό επιβάλλει στους δικούς του κατοίκους. Η δυνατότητα αυτή παρέχεται από την Συνθήκη με την επιφύλαξη των διατάξεων που αφορούν το δικαίωμα εγκατάστασης. Αυτό αποδεικνύει τον επικουρικό χαρακτήρα της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών συγκριτικά με τις λοιπές θεμελιώδεις κοινοτικές ελευθερίες. Η εν λόγω διάταξη αποτέλεσε αντικείμενο της υπόθεσης C-55/94, Reinhard Gebhard κατά Consiglio dell Ordine degli Avvocati e Procuratori di Milano, Απόφαση τις 30/11/1995, στην οποία το Δ.Ε.Κ. κλήθηκε, μετά από προδικαστικό ερώτημα, να ερμηνεύσει τα άρθρα ΣυνθΕΟΚ και την οδηγία 77/249/ΕΟΚ, περί διευκολύνσεως πραγματικής ασκήσεως της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών από δικηγόρους. 12 Β. Σκουρής, Ερμηνεία των διατάξεων της Συνθήκης των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Εκδόσεις Σάκκουλα

17 Η προκείμενη υπόθεση αφορούσε έναν γερμανό υπήκοο ο οποίος μετά την χορήγηση άδειας από τον Γερμανικό σύλλογο μετέβη στην Ιταλία, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα και άνοιξε το δικηγορικό του γραφείο, χωρίς όμως να εγγραφεί στο δικηγορικό σύλλογο του Μιλάνου. Επειδή, ο δικηγορικός σύλλογος του Μιλάνου του επέβαλλε ως πειθαρχική ποινή την απαγόρευση ασκήσεως του επαγγέλματος για έξι μήνες, ο γερμανός υπέβαλε αίτηση εγγραφής στον δικηγορικό σύλλογο, η οποία όμως απορρίφθηκε. Η απόφαση Gebhard διευκρινίζει κατά συνέπεια το καθεστώς των δικηγόρων που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και δημιουργούν κάποια υποδομή στη χώρα υποδοχής- παροχής υπηρεσίας. Η σχολιαζόμενη απόφαση αποκτά ιδιαίτερη σημασία σήμερα λόγω της αθρόας αύξησης των διασυνοριακών υπηρεσιών που παρέχονται από νομικούς προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι διεθνείς εμπορικοοικονομικές δραστηριότητες. Ουσιαστικά, η απόφαση αυτή διευκρίνισε σε ποιες περιπτώσεις εφαρμόζονται οι διατάξεις περί ελευθερίας εγκατάστασης και σε ποιες οι διατάξεις περί ελεύθερης παροχής υπηρεσιών. 13 Όπως συνάγεται από την εν λόγω απόφαση, όταν ένας δικηγόρος ή γενικά επαγγελματίας παρέχει της υπηρεσίες του σε ένα κράτος μέλος διαφορετικό από το κράτος εγκατάστασής του μπορεί να διαθέτει κάποια ιδιοκτησία ή υποδομή εκεί υπό την προϋπόθεση προσωρινής άσκησης της δραστηριότητας του. Αν όμως ο παρέχων την υπηρεσία έχει μόνιμη εγκατάσταση στο κράτος μέλος υποδοχής, και παρέχει αδιάλειπτα τις υπηρεσίες κάτω από τις συνθήκες που ορίζει το κράτος μέλος υποδοχής και για τους δικούς του υπηκόους (π.χ. όχι μόνο η εγγραφή στο δικηγορικό σύλλογο), τότε εφαρμόζονται οι διατάξεις περί ελευθερίας εγκαταστάσεως. Άλλη μια απόφαση του Δ.Ε.Κ. που αναφέρεται σε περιορισμό από την άσκηση προσωρινής δραστηριότητας μιας κοινοτικής επιχείρησης σε κράτος μέλος διαφορετικό από το κράτος μέλος εγκατάστασης είναι η απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 09/08/1994, επί της C-43/93, Raymand Vanderelst.Στην εν λόγω υπόθεση η προσωρινή άσκηση δραστηριότητας έγινε με την απόσπαση εργαζομένων από το κράτος εγκατάστασης της επιχείρησης στο κράτος παροχής της υπηρεσίας. Στην προκείμενη υπόθεση οι εργαζόμενοι της επιχείρησης είναι υπήκοοι τρίτης χώρας. Ο Vanderelst είναι εργοδότης βελγικής ιθαγένειας, έχει επιχείρηση στο Βέλγιο και ασκεί δραστηριότητα στη Γαλλία χρησιμοποιώντας Μαροκινούς. Σύμφωνα με την γαλλική νομοθεσία, στην περίπτωση που μια επιχείρηση που μια επιχείρηση που είναι εγκατεστημένη σε άλλο κράτος μέλος και ασκεί δραστηριότητα στην Γαλλία, εφόσον απασχολεί υπηκόους τρίτων χωρών, υποχρεούται να λαμβάνει άδεια εργασίας και να καταβάλλει τέλος στην υπηρεσία μετανάστευσης. 13 Αφροδίτη Ταρασίδου, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου 1996, τόμος 3 ος, σελ. 637 επ. 17

18 Το Δ.Ε.Κ. κλήθηκε να ερμηνεύσει τα άρθρα 49 και 50 ΣΕΚ. Σύμφωνα με την κρίση του Δ.Ε.Κ. η γαλλική νομοθεσία προκαλεί σημαντική οικονομική επιβάρυνση στους εργοδότες.το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι η εξάρτηση της παροχής υπηρεσιών στο εθνικό έδαφος εκ μέρους επιχειρήσεως, που είναι εγκατεστημένη σε άλλο κράτος μέλος, από την χορήγηση διοικητικής άδειας, συνιστά περιορισμό της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών. Επιπλέον, η κανονιστική ρύθμιση κράτους μέλους που υποχρεώνει τις αλλοδαπές επιχειρήσεις να καταβάλλουν τέλη για να μπορούν να απασχολούν στο κράτος μέλος αυτό εργαζομένους, ενώ οφείλουν ήδη για τους ίδιους εργαζομένους εισφορές στο κράτος μέλος κατοικίας τους, συνιστά πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση και ανεπίτρεπτο περιορισμό της ελευθερίας του άρθρου 49 ΣΕΚ. Συνεπώς οι επίδικες απαιτήσεις της γαλλικής νομοθεσίας υπερακοντίζουν αυτές που μπορούν να τεθούν ως αναγκαία προϋπόθεση για την άσκηση της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών. Δηλαδή, υπερβαίνουν τον επιδιωκόμενο σκοπό και εισάγουν ανεπίτρεπτο περιορισμό στην ελευθερία παροχής υπηρεσιών καθώς η εφαρμογή του βελγικού συστήματος είναι εν πάση περιπτώσει ικανή να προλάβει κάθε σοβαρό κίνδυνο εκμεταλλεύσεως των εργαζομένων και στρεβλώσεως του ανταγωνισμού μεταξύ των επιχειρήσεων. 14 Γ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 51 ΣΥΝΘΕΚ 1. Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ Το άρθρο 51 ΣυνθΕΚ για την άσκηση της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών στον τομέα των μεταφορών παραπέμπει στις διατάξεις της Συνθήκης που αφορούν τις μεταφορές. Το πεδίο εφαρμογής της κοινής πολιτικής μεταφορών εντός του οποίου παρέχονται ελεύθερα υπηρεσίες μεταφορών οριοθετείται από το άρθρο 80 ΣΕΚ. Το άρθρο 80 ΣΕΚ χρησιμοποιήθηκε ως νομική βάση για την έκδοση του Κανονισμού 4055/86/ΕΟΚ, που εφαρμόζει την αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στις θαλάσσιες μεταφορές μεταξύ κρατών μελών και κρατών μελών και τρίτων χωρών και του Κανονισμού 2408/92/ΕΟΚ, για την πρόσβαση των κοινοτικών αερομεταφορέων σε δρομολόγια ενδοκοινοτικών αεροπορικών γραμμών. 14 Δημήτριος Δούκας, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου 1995, τόμος 1 ος, σελ. 162 επ. 18

19 Οι ανωτέρω Κανονισμοί αποτέλεσαν αντικείμενο αποφάσεων του Δ.Ε.Κ. Στην υπόθεση C-381/93, Επιτροπή κατά Γαλλίας, με την απόφαση της 05/10/1994, κρίθηκε ότι η εφαρμογή λιμενικών τελών που διαφοροποιούνται σε συνάρτηση με το αν το δρομολόγιο είναι εσωτερικό ή ενδοκοινοτικό παραβιάζει την αρχή της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών και απαγορεύεται από τον Κανονισμό 4055/86/ΕΟΚ. Επίσης στην υπόθεση C-435/00, Ναυτιλιακή Ε.Π.Ε., Απόφαση του Δ.Ε.Κ. της `14/11/2002, το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι η επιβολή στους επιβάτες πλοίων που προσεγγίζουν ή έχουν τελικό προορισμό λιμένα τρίτης χώρας, λιμενικών τελών διαφορετικών από τα τέλη που επιβάλλονται στους επιβάτες πλοίων με προορισμό λιμένα του εσωτερικού ή των κρατών μελών, χωρίς το διαφορετικό ύψος των τελών να αποτελεί συνάρτηση του κόστους των λιμενικών υπηρεσιών που παρέχονται σε αυτές τις κατηγορίες των επιβατών, συνιστά περιορισμό της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών, ο οποίος αντιβαίνει στο άρθρο 1 του Κανονισμού 4055/1986/ΕΟΚ. Επίσης, το άρθρο 1 του εν λόγω Κανονισμού δεν επιτρέπει να επιβάλλονται λιμενικά τέλη για δρομολόγια με προορισμό λιμάνια τρίτων χωρών, τα οποία διαφοροποιούνται με κριτήριο την απόσταση των λιμανιών αυτών ή τη γεωγραφική τους θέση, εφόσον η διαφοροποίηση μεταξύ των τελών αυτών δεν δικαιολογείται αντικειμενικά από τη διαφορετική μεταχείριση της οποίας τυγχάνουν οι επιβάτες λόγω του λιμένος αναχώρησής τους ή του προορισμού τους. Στο πεδίο των αεροπορικών μεταφορών, το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι ο Κανονισμός 2408/92/ΕΟΚ έχει ως στόχο να ορίσει τις προϋποθέσεις εφαρμογής της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών στον τομέα των αερομεταφορών. (υπόθεση C-361/98, Ιταλία κατά Επιτροπής, 18/01/01 ). Σύμφωνα με την απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 06/02/2003 επί της C- 92/01, Γ. Στυλιανάκης κατά Ελληνικού Δημοσίου, μετά από προδικαστικό ερώτημα του Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου Ηρακλείου, έκρινε ότι το άρθρο 1 του Κανονισμού 2408/92, απαγορεύει εθνικό μέτρο το οποίο επιβάλλει ουσιαστικά στις πτήσεις προς τα άλλα κράτη μέλη τέλος αερολιμένα υψηλότερο από το εφαρμοζόμενο στις πτήσεις εντός του αυτού κράτους μέλους, εκτός αν αποδεικνύεται ότι τα τέλη αυτά αποτελούν αμοιβή για αερολιμενικές υπηρεσίες που είναι αναγκαίες προς εξυπηρέτηση των επιβατών και ότι το κόστος των εν λόγω υπηρεσιών που παρέχονται στους επιβάτες με προορισμό άλλα κράτη μέλη, είναι υψηλότερο από το κόστος των υπηρεσιών που είναι αναγκαίες προς εξυπηρέτηση των επιβατών των εσωτερικών πτήσεων. 2. Η ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕ 19

20 ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ Σύμφωνα με το άρθρο 51 2 ΣΕΚ, η κατάργηση των περιορισμών που επιβαρύνουν τις τραπεζικές και ασφαλιστικές παροχές υπηρεσιών, οι οποίες επηρεάζουν και συνάμα επηρεάζονται από την κυκλοφορία των κεφαλαίων, εξαρτάται από την κατάργηση των περιορισμών στην κυκλοφορία των κεφαλαίων. Όπως είχε κρίνει το Δ.Ε.Κ. στην υπόθεση C-222/95, Parodi, Απόφαση της 09/07/97, η χορήγηση ενυπόθηκου δανείου υπάγεται στην ελευθερωμένη κατηγορία κινήσεως κεφαλαίου και συνεπώς οι κανόνες περί κινήσεως κεφαλαίων δεν μπορούσαν να περιορίσουν την ελευθερία συνάψεως ενυπόθηκων δανείων ως μορφή παροχής υπηρεσιών. Σήμερα η διάταξη του άρθρου 51 2 ΣΕΚ στερείται περιεχομένου καθώς η αρχή της πλήρους ελευθερώσεως των κεφαλαίων, έχει πλέον κατοχυρωθεί στο άρθρο 56 ΣΕΚ. Δ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 52 ΣΥΝΘΕΚ Ο ΤΡΟΠΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Το άρθρο αυτό προβλέπει την ελευθέρωση συγκεκριμένων υπηρεσιών με την έκδοση οδηγιών με ειδική πλειοψηφία. Στόχος του άρθρου είναι η διευκόλυνση της απελευθέρωσης των οδηγιών στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Σύμφωνα μάλιστα με την παράγραφο 2 του άρθρου 52 χρονικά προτάσσονται οι οδηγίες ελευθέρωσης των υπηρεσιών που επηρεάζουν κατά τρόπο άμεσο τα έξοδα παραγωγής ή των οποίων η ελευθέρωση συμβάλλει στη διευκόλυνση των εμπορικών συναλλαγών. Ε. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 53 ΣΥΝΘΕΚ Η διακριτική ευχέρεια των κρατών μελών στην ελευθέρωση των υπηρεσιών Το άρθρο 53 ΣυνθΕΚ εμπεριέχει ρήτρα καλής θελήσεως, η οποία δεν έχει δεσμευτικό περιεχόμενο. Σύμφωνα με το άρθρο αυτό τα κράτη μέλη δύνανται αν θέλουν να προβούν σε ελευθέρωση των υπηρεσιών πέραν του μέτρου που ορίζεται στις σχετικές οδηγίες, υπό την προϋπόθεση ότι η οικονομική τους κατάσταση είναι καλή και η κατάσταση του τομέα των υπηρεσιών επίσης. Μέχρι σήμερα η διάταξη αυτή δεν έχει εφαρμοστεί. 20

21 Ζ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ 54 ΣΥΝΘΕΚ Η ΕΠΕΚΤΑΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΡΥΘΜΙΣΕΩΝ ΠΕΡΙ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟ Η διάταξη αυτή υποχρεώνει τα κράτη μέλη μέχρι να γίνει η ελευθέρωση όλων των υπηρεσιών να επεκτείνουν την εφαρμογή του ευνοϊκού ή λιγότερου δυσμενούς καθεστώτος που ισχύει για τους υπηκόους τους στους υπηκόους άλλων κρατών μελών., χωρίς διακρίσεις ιθαγένειας ή διαμονής. Η διάταξη αυτή έχει σήμερα θεωρητικό χαρακτήρα και αποτελεί έκφραση της αρχής της ίσης μεταχείρισης. ΜΕΡΟΣ Β : Η ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ Δ.Ε.Κ. ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΡΑΒΙΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 1. ΤΟΜΕΑΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Στο πεδίο της κοινωνικής ασφάλισης το Δ.Ε.Κ. δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην συμβατότητα της εθνικής ρύθμισης με την αρχή της αναλογικότητας. Στην απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 19/04/2007 επί της υποθέσεως C- 444/05 Αικατερίνη Σταματελάκη κατά Ν.Π.Π.Δ. Οργανισμού Ασφάλισης Ελεύθερων Επαγγελματιών, το Δ.Ε.Κ. κλήθηκε να ερμηνεύσει αν η ελληνική νομοθεσία περί ασφαλίσεως των ελευθέρων επαγγελματιών, η οποία αποκλείει την απόδοση από ημεδαπό ασφαλιστικό φορέα των δαπανών νοσηλείας που πραγματοποίησε ασφαλισμένος, άνω των 14 ετών, σε ιδιωτικό εκπαιδευτήριο της αλλοδαπής, είναι σύμφωνη με το κοινοτικό δίκαιο και συγκεκριμένα με το άρθρο 49 ΣΕΚ. Στην υπόθεση της κυρίας δίκης, η υπό κρίση ελληνική νομοθεσία προέβλεπε ότι ο ασθενής που είναι ασφαλισμένος σε ασφαλιστικό φορέα στην Ελλάδα και λαμβάνει ιατρική περίθαλψη σε κρατικό θεραπευτήριο ή συμβεβλημένο ιδιωτικό θεραπευτήριο εντός του κράτους μέλους δεν οφείλει δαπάνες νοσηλείας. Αυτό δεν ισχύει όταν ο ασθενής νοσηλεύεται σε ιδιωτικό θεραπευτήριο άλλου κράτους μέλους, διότι στην περίπτωση αυτή ο ενδιαφερόμενος οφείλει να καταβάλει δαπάνες νοσηλείας, χωρίς να έχει τη δυνατότητα επιστροφής τους. Από την υποχρέωση αυτή απαλλάσσονται μόνο τα ανήλικα παιδιά κάτω των 14 ετών. 21

22 Στην υπόθεση Σταματελάκη το άρθρο 49 ΣΕΚ τυγχάνει εφαρμογής καθώς η κ. Σταματελάκη ήταν ασθενής στην οποία παρασχέθηκε έναντι αμοιβής ιατρική περίθαλψη σε νοσοκομείο κράτους μέλους διαφορετικού από αυτό της κατοικίας της. Σύμφωνα με το Δ.Ε.Κ. μια τέτοια εθνική ρύθμιση εμποδίζει τους ασφαλισμένους από το να προσφεύγουν σε παρέχοντες ιατρικές υπηρεσίες εγκατεστημένους σε άλλα κράτη μέλη πλην του κράτους μέλους ασφαλίσεως και συνιστά, τόσο για τους ασφαλισμένους όσο και για τους παρέχοντες υπηρεσίες περιορισμό της ελεύθερης παροχής υπηρεσιών. 15 Το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι η παρούσα επίδικη ρύθμιση δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από επιτακτικούς λόγους δημοσίου συμφέροντος, διότι δεν υπάρχει αναλογία μεταξύ εθνικής διάταξης και επιδιωκόμενου σκοπού, διότι ο απόλυτος χαρακτήρας της απαγορεύσεως που θέτει η ελληνική νομοθεσία δεν είναι προσαρμοσμένος στην προστασία της δημόσιας υγείας, εφόσον μπορούν να ληφθούν λιγότερο περιοριστικά μέτρα, σύμφωνα προς την ελευθερία παροχής υπηρεσιών.( Η προστασία της δημόσιας υγείας αποτελεί ρητή εξαίρεση από την απαγόρευση περιορισμού των κοινοτικών ελευθεριών, όπως ορίζει η Συνθήκη.) Ο τομέας κοινωνικής ασφάλισης πλήττεται άμεσα από τα φορολογικά μέτρα που θεσπίζουν τα κράτη μέλη, και τα οποία θέτουν εμπόδια στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών που επιτάσσει η Συνθήκη. Το ζήτημα της δυνατότητας έκπτωσης των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης από τον φόρο εισοδήματος του ασφαλισμένου και η συμβατότητα της εθνικής ρύθμισης που περιορίζει το δικαίωμα εκπτώσεως με την ελεύθερη παροχή υπηρεσιών, αποτέλεσε αντικείμενο της υποθέσεως C- 136/00 Rolf Dieter Danner για την οποία εκδόθηκε η απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 03/10/2002. Η απόφαση αυτή εκδόθηκε μετά την υποβολή προδικαστικού ερωτήματος του φιλανδικού δικαστηρίου σχετικά με τη συμβατότητα του άρθρου 96 9 του φιλανδικού νόμου περί φορολογίας εισοδήματος, ο οποίος προβλέπει τον περιορισμό του δικαιώματος έκπτωσης από το φορολογητέο εισόδημα των ασφαλιστικών εισφορών που καταβάλλονται στο εξωτερικό, με το άρθρο 59 ΣΕΚ. Σύμφωνα με το φιλανδικό νόμο, οι εισφορές ασφάλισης σύνταξης που καταβάλλονται σε υποχρεωτικά ή εκ του νόμου ασφαλιστικά συστήματα εκπίπτουν από το φορολογητέο εισόδημα από μισθούς. Αντιθέτως, οι εισφορές προαιρετικής ασφαλίσεως εκπίπτουν σίγουρα αν καταβάλλονται σε ασφαλιστικές εταιρίες εγκατεστημένες στην Φινλανδία. Όταν όμως οι ασφαλιστικοί οργανισμοί είναι εγκατεστημένοι στο εξωτερικό κατά βάση δεν υπάρχει έκπτωση των εισφορών, εκτός αν η σύνταξη καταβάλλεται σε υποκατάστημα του αλλοδαπού οργανισμού στην Φινλανδία ή εάν ο ασφαλισμένος μετέφερε από το εξωτερικό την κατοικία του στην Φινλανδία και δεν είχε υποχρέωση καταβολής του φόρου εντός του κράτους αυτού κατά τη διάρκεια 5 ετών πριν την εγκατάστασή του. 15 Αλέξανδρος Τσαδήρας, Ελληνική Επιθεώρηση Ευρωπαϊκού Δικαίου 2007, τόμος 2 ος, σελ. 323 επ. 22

23 Ως λόγο θέσπισης της ρύθμισης η Φιλανδική κυβέρνηση προέβαλε τη δυνατότητα μεταγενέστερης φορολόγησης της σύνταξης ως αντιστάθμισμα στην έκπτωση των εισφορών. Περαιτέρω, είχε συναφθεί μια σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας μεταξύ Γερμανίας και Φιλανδίας, σύμφωνα με την οποία οι εισφορές που καταβάλλονται σε κάτοικο ενός των συμβαλλόμενων κρατών στο πλαίσιο της εκ του νόμου κοινωνικής ασφάλισης άλλου κράτους μέλους απαλλάσσονται από το φόρο εντός του πρώτου κράτους. Βάσει των πραγματικών περιστατικών της υπόθεσης, ο Danner, Γερμανός και Φιλανδός υπήκοος, ο οποίος μετεγκαταστάθηκε στην Φιλανδία, κατέβαλλε ασφαλιστικές εισφορές υποχρεωτικού χαρακτήρα σε δυο γερμανικούς ασφαλιστικούς οργανισμούς και υπέβαλε αίτημα στην αρμόδια φιλανδική φορολογική αρχή για έκπτωση των ασφαλιστικών εισφορών από τον φόρο εισοδήματος στον οποίο υπόκειται στην Φιλανδία. Το αίτημά του απορρίφθηκε και εν τέλει η υπόθεση εισήχθη ενώπιον του Δ.Ε.Κ. Το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι οι εισφορές προαιρετικής ασφάλισης εμπίπτουν στην έννοια της αμοιβής του άρθρου 49 ΣΕΚ διότι συνιστούν αντιπαροχή έναντι της σύνταξης που θα χορηγηθεί με την παύση της εργασίας. Συνεπώς, επειδή οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης αποτελούν παροχές έναντι αμοιβής, εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της ελευθερίας παροχής υπηρεσιών. Υπό το πρίσμα αυτό το Δ.Ε.Κ. επεσήμανε ότι οι φιλανδικοί φορολογικοί κανόνες περί μη ελάφρυνσης των ασφαλισμένων σε αλλοδαπούς ασφαλιστικούς οργανισμούς, συνιστούν περιορισμό στην ελευθερία παροχής υπηρεσιών, καθώς αποτελούν αντικίνητρο στη σύναψη συμβάσεως προαιρετικής ασφάλισης των κατοίκων της Φιλανδίας με ασφαλιστικές εταιρίες εγκατεστημένες σε άλλο κράτος μέλος, και εμπόδιο στην παροχή υπηρεσιών των εν λόγω ασφαλιστικών εταιριών εντός της Φιλανδικής αγοράς. Προκειμένου να δικαιολογήσει τον περιορισμό του εθνικού της μέτρου στην ελεύθερη παροχή υπηρεσιών η Φιλανδική κυβέρνηση επικαλέστηκε την ανάγκη διατήρησης της συνοχής του φορολογικού συστήματος και της διασφάλισης της αποτελεσματικότητας των φορολογικών ελέγχων., επικαλούμενη τις αποφάσεις Bachman και Επιτροπή κατά Βελγίου. Το Δ.Ε.Κ. έκρινε αβάσιμους τους ανωτέρω προβληθέντες λόγους περιορισμού της συγκεκριμένης κοινοτικής ελευθερίας διότι, σε αντίθεση με τις υποθέσεις Bachman και Επιτροπή κατά Βελγίου, το φιλανδικό φορολογικό σύστημα φορολογεί τις συντάξεις, ανεξάρτητα αν έχει προηγηθεί ή όχι έκπτωση των εισφορών που κατέβαλαν οι δικαιούχοι. Επιπλέον στην προκείμενη περίπτωση δεν μπορεί να θεμελιωθεί η συνοχή του φορολογικού συστήματος ως λόγος περιορισμού επειδή έχει συναφθεί διμερής σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας μεταξύ Γερμανίας και Φιλανδίας. Σύμφωνα με το Δ.Ε.Κ., η συνοχή του φορολογικού συστήματος δεν θεμελιώνεται σε επίπεδο του ιδίου 23

24 προσώπου, αλλά ανάγεται στο επίπεδο της αμοιβαιότητας των εφαρμοστέων κανόνων εντός των συμβαλλομένων κρατών. Αναφορικά με το επιχείρημα της αποτελεσματικότητας των φορολογικών ελέγχων, το Δ.Ε.Κ. το απέρριψε επαναλαμβάνοντας την πάγια νομολογία του : Σύμφωνα με το Δ.Ε.Κ., η οδηγία 77/799/ΕΟΚ προβλέπει τη δυνατότητα συνεργασίας των κρατών μελών προκειμένου να γίνει ορθός προσδιορισμός του φόρου εισοδήματος και άρα δεν μειώνεται η αποτελεσματικότητα του ελέγχου από τη μη φορολογική ελάφρυνση των ασφαλισμένων σε αλλοδαπούς ασφαλιστικούς οργανισμούς εκτός του κράτους μέλους(εδώ Φιλανδία). Τελικά το Δ.Ε.Κ. απεφάνθη ότι η φορολογική ρύθμιση κράτους μέλους, το οποίο περιορίζει ή αποκλείει τη δυνατότητα εκπτώσεως από το φορολογητέο εισόδημα, στο πλαίσιο του φόρου εισοδήματος, των εισφορών προαιρετικής ασφάλισης συντάξεως που καταβάλλονται σε συνταξιοδοτικούς οργανισμούς εγκατεστημένους σε άλλα κράτη μέλη, ενώ δέχεται τη δυνατότητα εκπτώσεως τέτοιων εισφορών όταν αυτές καταβάλλονται σε οργανισμούς εγκατεστημένους εντός του πρώτου κράτους μέλους, εφόσον δεν απαλλάσσει παράλληλα από το φόρο τις συντάξεις που καταβάλλουν οι εν λόγω οργανισμοί, συνιστά ανεπίτρεπτο περιορισμό του άρθρου 49 ΣΕΚ και ως εκ τούτου παραβιάζει την ελευθερία παροχής υπηρεσιών. Παρατηρούμε λοιπόν ότι στην περίπτωση που έχει συναφθεί διμερής σύμβαση αποφυγής διπλής φορολογίας δεν κρίνεται βάσιμη από το Δ.Ε.Κ. η επίκληση από το κράτος μέλος που κάνει τη διάκριση, της αρχής της διατήρησης της συνοχής του φορολογικού συστήματος. Προκειμένου να γίνει κατανοητή η νομολογία του Δ.Ε.Κ., η οποία θεωρεί ως επιτακτικούς λόγους γενικού συμφέροντος,οι οποίοι επιτρέπουν εξαιρέσεις από την απαγόρευση επιβολής περιορισμών στην ελευθερία παροχής υπηρεσιών, την ανάγκη διατήρησης της συνοχής του φορολογικού συστήματος και την αποτελεσματικότητα των φορολογικών ελέγχων, θα αναλύσουμε τις αποφάσεις Bachman και Επιτροπής κατά Βελγίου. Συγκεκριμένα, στην υπόθεση C- 204/90, Hanns Martin Bachmann κατά Βελγικού Δημοσίου,(απόφαση του Δ.Ε.Κ. της 28/01/1992) η οποία εισήχθη ενώπιον του Δ.Ε.Κ. μετά την υποβολή προδικαστικού ερωτήματος, το Δ.Ε.Κ. προέβη στην ερμηνεία των άρθρων 48,59,67 και 106 ΣΕΚ προκειμένου να αποφανθεί για τη συμβατότητα των διατάξεων του βελγικού φορολογικού δικαίου κατά τις οποίες η δυνατότητα εκπτώσεως από τον φόρο εισοδήματος των ασφαλιστικών εισφορών ασθενείας και αναπηρίας ή γήρατος και θανάτου έχει ως προϋπόθεση την καταβολή των εισφορών αυτών εντός του Βελγίου. Η επίδικη υπόθεση προέκυψε όταν ο Bachmann, γερμανός υπήκοος, ο οποίος εργαζόταν αρχικά στην Γερμανία και μεταγενέστερα στο Βέλγιο και είχε συνάψει σύμβαση ασφάλισης για ασθένεια, αναπηρία και γήρας, συνάντησε την άρνηση του Βελγικού Δημοσίου στην έκπτωση 24

25 των ασφαλιστικών εισφορών, τις οποίες είχε καταβάλλει στην Γερμανία, από το φορολογητέο εισόδημα του στο Βέλγιο. Βάσει του άρθρου 54 Κ.Φ.Ε. του Βελγίου, από το φορολογητέο εισόδημα εκπίπτουν μόνο οι εισφορές ασφάλισης ασθενείας, αναπηρίας, οι οποίες καταβάλλονται σε εταιρία ασφαλιστική αναγνωρισμένη από το Βέλγιο, ενώ οι εισφορές ασφαλίσεως γήρατος και πρόωρου θανάτου εκπίπτουν μόνο όταν έχουν καταβληθεί εντός του Βελγίου. Το Δ.Ε.Κ. έκρινε, ότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται τόσο στους Βέλγους εργαζόμενους όσο και στους αλλοδαπούς υπηκόους άλλων κρατών μελών. Συνεπώς, δεν παραβιάζεται το άρθρο 49 ΣΕΚ, διότι η διάταξη αυτή εφαρμόζεται ανεξαρτήτως ιθαγένειας. Όπως ορθά επισημάνθηκε, το γεγονός ότι οι υπήκοοι των άλλων κρατών μελών που εργάστηκαν στο Βέλγιο και επιστρέφουν στη χώρα καταγωγής τους, όπου τα ποσά που καταβάλλονται από τους ασφαλιστές υπόκεινται σε φορολογία, και δεν μπορούν να αντισταθμίσουν την έλλειψη δυνατότητας έκπτωσης των εισφορών από το φόρο εισοδήματος με τη μη φορολόγηση των ποσών που οφείλονται από τους ασφαλιστές, οφείλεται στην μη εναρμόνιση των φορολογικών νομοθεσιών των κρατών μελών. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η έλλειψη εναρμόνισης των νομοθεσιών περί φορολογίας εισοδήματος των κρατών μελών, δεν μπορεί να αποτελέσει αιτία για την παραβίαση του άρθρου 48 ΣΕΚ περί ελεύθερης κυκλοφορίας των εργαζομένων. Αναφορικά με το επιχείρημα της Βελγικής κυβέρνησης ότι η θέσπιση διατάξεων, όπως η επίμαχη, επιβάλλεται λόγω της αδυναμίας ελέγχου των βεβαιώσεων που αντιστοιχούν στις καταβολές εισφορών που έχουν πραγματοποιηθεί σε άλλα κράτη μέλη καθώς και λόγω της ανάγκης εξασφάλισης της συνοχής του φορολογικού συστήματος στον τομέα των ασφαλίσεων γήρατος και θανάτου. Ως προς το επιχείρημα της αποτελεσματικότητας των φορολογικών ελέγχων, το Δ.Ε.Κ. επανέλαβε την πάγια νομολογία του περί της οδηγίας 77/799/ΕΟΚ, που αφορά την αμοιβαία συνδρομή των αρμοδίων αρχών των κρατών μελών στον τομέα των άμεσων φόρων. Σύμφωνα με την εν λόγω οδηγία, τα κράτη πρέπει να συνεργάζονται προκειμένου να ελέγχεται η καταβολή των εισφορών των υπηκόων άλλου κράτους μέλους. Στην περίπτωση μάλιστα που δεν είναι δυνατή η επίτευξη της συνεργασίας αυτής λόγω ελλείψεως νομικής βάσης, το Δ.Ε.Κ. επεσήμανε τη δυνατότητα των κρατών μελών να ζητούν αποδείξεις από τον φορολογούμενο, προκειμένου να κρίνουν αν θα παρέχουν ή όχι έκπτωση των καταβληθεισών εισφορών από το φορολογητέο εισόδημα. Όσον αφορά στην ανάγκη διαφύλαξης της συνοχής του φορολογικού συστήματος, το Δ.Ε.Κ. έκρινε ότι υπάρχει σύνδεσμος μεταξύ της δυνατότητας εκπτώσεως των εισφορών και της φορολόγησης των ποσών που οφείλονται από τους ασφαλιστές σε εκτέλεση των συμβάσεων ασφάλισης γήρατος και θανάτου. 25