ΛΑΧΑΝΟ. Συνώνυμα: Λάχανο κοινό ή Λάχανο κεφαλωτό ή κεφαλοκράμβη ή μάπα κραμπολάχανο ή καρμπολάχανο ή βέρτσολο

Transcript

1 ΛΑΧΑΝΟ 115

2 116 ΛΑΧΑΝΟ Είδος: α) Λάχανο κοινό (κεφαλοκράμβη): Brassica oleracea var. capitata L. β) Λάχανο Βρυξελλών: Brassica oleracea var. gemmifera Οικογένεια: Σταυρανθή - Cruciferae Χρωματοσώματα: 2n=18 Συνώνυμα: Λάχανο κοινό ή Λάχανο κεφαλωτό ή κεφαλοκράμβη ή μάπα κραμπολάχανο ή καρμπολάχανο ή βέρτσολο Καταγωγή: Οι ακτές της Δ. Ευρώπης και της Δ. Μεσογειακής Ευρώπης Αυτοφυείς μορφές στη Ελλάδα: 1. Κράμβη η Κρητική : Brassica Cretica B. Cretica var. aegaea (η αιγαία) B. Cretica var. nivea (η χιονώδης) 2. Κράμβη η Τουρνεφόρτειος: Brassica tournefortii 3. Κράμβη η θαμνοειδής: Brassica fruticulosa 4. Κράμβη η μελανή: Brassica nigra ή Sinapis nigra Το σημερινό λάχανο (κεφαλοκράμβη) ήταν άγνωστο στην Αρχαιότητα Γνωστή στην Αρχαιότητα η Κράμβη η Κρητική με την ονομασία: «o ήμερος ράφανος» (κατά Θεόφραστο) ή «κράμβη ήμερος» (κατά Διοσκουρίδη) «κράμβη» (κατά Χρύσιππο, Μνησίθεο, Διεύχη και των Διαιτολογική αξία: (ως ο παρακάτω πίν. 1) Ρωμαίων Πλίνιο και Κάτωνα). Πίνακας 1: Σύνθεση 100 γρ. εδώδιμου μέρους κεφαλοκράμβης (λάχανου) Συστατικό Ποσότητα Συστατικό Ποσότητα Συστατικό Ποσότητα Ενέργεια (θερμίδες) 24 Ασβέστιο 49 mg Βιταμίνη A 130 ΔΜ Νερό 92,4 g Φωσφόρος 29 mg Θειαμίνη 0,05 mg Πρωτεϊνες 1,3 g Σίδηρος 0,4 mg Νιασίνη 0,05 mg Λίπη 0,2 g Νάτριο 20 mg Ριβοφλαβίνη 0,30 mg Υδατάνθρακες 5,4 g Κάλιο 233 mg Βιταμίνη C 47,00 mg Εξάπλωση σ όλη την υφήλιο (όρα πιν. 2) Καλλιεργούμενη στην Ελλάδα έκταση: περίπου στρέμματα. Παραγόμενη στην Ελλάδα παραγωγή: περίπου τόννοι Μέση στρεμματική απόδοση: περίπου κιλά.

3 117 Πίνακας 2. Έκταση και παραγωγή κεφαλοκράμβης (λάχανου) σε παγκόσμια κλίμακα, Γεωγραφικός χώρος στις κυριότερες χώρες παραγωγής και στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) κατά το έτος Έκταση Χ 1000 στρ. Παραγωγή Χ 1000 Μ.Τ. Mέση απόδοση (κιλά/στρεμ. ) % του συνόλου της παραγωγής Υφήλιος ,00 Ήπειρος Αφρική ,09 Β.& Κ. Αμερική ,31 Ν. Αμερική ,94 Ασία ,32 Ευρώπη ,17 Ωκεανία ,17 Κυριότερες χώρες παραγωγής 1. Κίνα ,89 2. Ινδία ,89 3. Ρωσία ,97 4. Ν. Κορέα ,27 5. Ιαπωνία ,77 6. Η.Π.Α ,22 7. Πολωνία ,24 8. Ινδονησία ,21 9. Ουκρανία ,20 10 Ουζμπεκιστάν ,65 Χώρες Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.)* 1. Πολωνία ,24 2. Γερμανία ,38 3. Ιταλία ,88 4. Ισπανία ,55 5. Ολλανδία ,51 6. Ηνωμένο Βασίλειο ,51 7. Γαλλία ,44 8. Ελλάδα ,39 9. Σλοβακία , Πορτογαλία , Ουγγαρία , Λιθουανία , Κροατία , Τσεχία Ο, Βέλγιο & Λουξεμβούργο ,20 * Οι λοιπές χώρες της Ε.Ε. δεν αναφέρονται στην πηγή πληροφόρησης, πιθανόν λόγω της μικρής παραγωγής Πηγή: FAO Yearbook 2002, Production Vol. 55 (FAO statistics Series No 170).

4 118 Πίνακας 3: Εξέλιξη της καλλιέργειας του λάχανου στην Ελλάδα την περίοδο των ετών ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) ΤΙΜΗ (δρχ./κιλό) ΑΚΑΘ. ΑΞΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ (σε χιλ. δρχ.) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής)

5 119 Βοτανικοί χαρακτήρες Φυτό: διετές μέχρι την παραγωγή του σπόρου, μονοετές σ ό,τι αφορά στην παραγωγή του εμπορεύσιμου προϊόντος (κεφαλές). Ουδέτερο ως προς το φωτοπεριοδισμό. Εικόνα 1: Αγρός καλλιεργούμενος με λάχανο Βλαστός: Πριν το σχηματισμό της κεφαλής μπορεί να φθάσει το ύψος των εκ. Μετά το σχηματισμό της κεφαλής περιορίζεται σε μερικά εκατοστά. Ρίζα: Επιπόλαιο ριζικό σύστημα πασσαλώδες στις απ ευθείας σπορές θυσανώδες στα μεταφυτευόμενα σπορόφυτα Φύλλα: Τα πρώτα φύλλα είναι ολόκληρα με κυματοειδή ή λεία επιφάνεια. Τα υπόλοιπα της κορυφής σχηματίζουν κεφαλή συμπαγή-κλειστή. Κεφαλή: Τα δύο πρώτα εξωτερικά είναι πολύ πλατιά και μεγάλα με λεία ή κυματοειδή επιφάνεια χρώματος πράσινου, ερυθρωπού ή ιώδους ανάλογα με τη ποικιλία.

6 120 Τα υπόλοιπα φύλλα είναι κυπελοειδή και η περιφέρειά τους κάμπτεται προς το εσωτερικό όπου και καλύπτουν τα εσωτερικά φύλλα τα οποία αριθμούν μερικές δεκάδες ή και πάνω των εκατό (ανάλογα με την ποικιλία) και σχηματίζουν την συμπαγή κεφαλή. Εικόνα 2: Κεφαλή κοινού λάχανου

7 121 Εικόνα 3: Κεφαλή ιώδους χρωματισμού (κοινώς μάπα) Το χρώμα των εσωτερικών φύλλων είναι στις περισσότερες ποικιλίες λευκάλευκοπράσινα και μόνο στις ερυθρωπές ποικιλίες (μάπα) έχουν χρώμα κοκκινωπόιώδες. Στην καρδιά της κεφαλής βρίσκεται η βλαστική κορυφή (ο βλαστικός άξονας). Ταξιανθία: Το δεύτερο έτος και όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές από το κέντρο της κεφαλής εκπτύσσεται ο ανθικός άξονας (ανθικό στέλεχος), που φθάνει το ύψος μέχρι και 1 μέτρο και ο οποίος διακλαδίζεται στο κορυφαίο τμήμα. Η ταξιανθία είναι βοτρυοειδής. Στην κορυφή κάθε διακλάδωσης υπάρχει το άνθος.

8 122 Φωτ. 14 Εικόνα 4: Ανθικός άξονας (ανθικό στέλεχος) λάχανου εκφυόμενο από το κέντρο της κεφαλής Άνθη: Τέλεια με 4 σέπαλα όρθια, ισομήκη ή σχεδόν ισομήκη, 4 πέταλα χρώματος κίτρινου, 6 στήμονες διδύναμοι (δηλαδή οι δύο (2) είναι βραχύτεροι των άλλων τεσσάρων). Ωοθήκη που φέρει μακρύ ή βραχύ στύλο (ετεροστυλία) που καταλήγει σε τριχωτό στίγμα. Άνθηση: Διαδοχική και διαρκεί αρκετές ημέρες Αυτοασυμβίβαστο. Φωτ. 15 Εικόνα 5: Τετραμερή άνθη λάχανου

9 123 Φωτ. 16 Εικόνα 6: Διαδοχικό άνοιγμα ανθέων επί της βοτρυοειδούς ταξιανθίας λάχανου Φωτ. 17 Εικόνα 7: Αγρός καλυμμένος με ανθισμένα φυτά λάχανου Καρπός: Κεράτιο επίμηκες που φέρει αρκετούς σπόρους σκούρου χρώματος.

10 124 Φωτ. 18 Εικόνα 8: Ταξικαρπία λάχανου (καρποί = κεράτια) Κλιματικές απαιτήσεις Αντέχει σε χαμηλές θερμοκρασίες μέχρι 5 o C ή και χαμηλότερες. Ανέχεται υψηλά επίπεδα σχετικής υγρασίας (Σ.Υ.) Υψηλές θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι δυσμενείς για την ανθοφορία στις καλλιέργειες σποροπαραγωγής, επειδή προκαλούν αναστολή στην έκπτυξη των ανθοφόρων βλαστών. Στην περίοδο της άνθησης: Θερμοκρασίες <12 ο C ή >21 ο C δεν ευνοούν τη γονιμοποίηση των ανθέων. Έδαφος: Καταλληλότερο: μέσης σύστασης, πλούσιο σε οργανική ουσία, βαθύ, με υψηλά επίπεδα υγρασίας, αλλά καλά αποστραγγιζόμενο, με PH =6,0-7,2. Αποδίδει ικανοποιητικά και σε άλλες κατηγορίες εδαφών. Αντέχει στις υψηλές συγκεντρώσεις χλωριούχων αλάτων (π.χ. μέχρι 1,5% NaCl) Αμειψισπορά: Τριετής ή τετραετής χωρίς την παρουσία συγγενών ειδών. Προετοιμασία εδάφους α. Βαθιά άροση (μέχρι 40 εκ.) ενσωμάτωση κοπριάς

11 125 β. Κανονικού βάθους άροση (μέχρι 20 εκ.) ενσωμάτωση χημικών λιπασμάτων γ. Σβάρνισμα ή φρεζάρισμα: λίγες ημέρες πριν τη σπορά ή τη φύτευση Λίπανση: α. Απαιτήσεις Μία παραγωγή κιλών αφαιρεί από το έδαφος περίπου: 12 μονάδες (χγρ.) αζώτου (Ν) 5»» φωσφόρου (P 2 O 5 ) 15»» καλίου (K 2 O) β. Λιπαντικό πρόγραμμα: (ενδεικτικό) i. Βασική λίπανση: Προστίθενται στο χωράφι ανά στρέμμα κιλά ζωικής κοπριάς » απλού υπερφωσφορικού (0-20-0) » θειικού καλίου (0-0-50) » θειικής αμμωνίας (26-0-0) ii. Επιφανειακή λίπανση: (ενδεικτική) - Προστίθενται συνολικά κιλά νιτρικής (συνήθους) αμμωνίας Σε 3-4 ισόποσες επιφανειακές λιπάνσεις κατά μήκος των γραμμών φύτευσης. - Οπου υπάρχει πρόβλημα τροφοπενίας βορίου, μαγνησίου και μαγγανίου γίνεται προσθήκη μικροποσοτήτων στο έδαφος. Καλλιεργητικά προγράμματα α. Φθινοπωρινές-χειμερινές καλλιέργειες (νότια Ελλάδα): - σπορά: από τέλη Μαΐου έως τέλη Ιουλίου (σε ψυχρό σπορείο) - μεταφύτευση: από μέσα Ιουλίου έως αρχές Σεπτεμβρίου - συγκομιδή: από μέσα Οκτωβρίου μέχρι τέλη Ιανουαρίου β. Ανοιξιάτικες καλοκαιρινές καλλιέργειες (βόρεια Ελλάδα): - σπορά: από Ιανουάριο μέχρι αρχές Απριλίου (σε θερμοσπορείο) - μεταφύτευση: από Μάρτιο μέχρι Μάιο - συγκομιδή: από Ιούνιο μέχρι Αύγουστο γ. Για το λάχανο των Βρυξελλών: η σπορά γίνεται από Απρίλιο-Μάιο για φθινοπωρινή παραγωγή (είναι φυτό βραδείας ανάπτυξης).

12 126 Εικόνα 9: Λάχανο Βρυξελλών δ. Γενικά περί σποράς του λάχανου (κοινό και Βρυξελλών) Σπορά: σε βραγιές ή κιβώτια σποράς σε γραμμές Βάθος σποράς: 1-1,5 εκ. Ποσότητα σπόρου για ένα στρέμμα χωράφι: γραμ. Έκταση σπορείου»»»» : μ 2 Ταχύτητα φυτρώματος: 5-7 ημέρες σε θερμοκρασία ο C Χρόνος παραμονής στο σπορείο: 5-7 εβδομάδες Φύτευση: Πριν τη μεταφύτευση: διαλογή υγιών και καλά αναπτυγμένων σπορόφυτων Κατάλληλα για μεταφύτευση σπορόφυτα: εκείνα που έχουν 4-6 φύλλα. Διαδικασία φύτευσης: άνοιγμα λάκκων απόσταση μεταξύ γραμμών: εκ. απόσταση φυτών επί της γραμμής: εκ. πυκνότητα φυτών: στο στρέμμα Διενέργεια της φύτευσης: κατά προτίμηση συννεφιασμένη ημέρα ή απόγευμα. Με την ολοκλήρωση της φύτευσης: Γίνεται πότισμα με διάλυμα αφύπνισης.

13 127 Καλλιεργητικές εργασίες - Συμπλήρωση κενών - Καταστροφή ζιζανίων Βοτανίσματα, σκαλίσματα (μηχανικά μέσα) Χημική ζιζανιοκτονία (Bensulide,Dactal, κλπ.) - Ένα παράχωμα - Επιφανειακή λίπανση: Προστίθενται συνολικά κιλά στο στρέμμα (συνήθως σε δύο ισόποσες δόσεις) θειικής αμμωνίας ή ουρίας - Φυτοπροστασία: Ανάλογα με το είδος των εχθρών και των ασθενειών εφαρμόζονται στον κατάλληλο χρόνο ψεκασμοί με τα ενδεικνυόμενα κατά περίπτωση φυτοπροστατευτικά σκευάσματα. - Συγκομιδή: - Γίνεται σταδιακά (αρχίζει 5-7 μήνες μετά τη σπορά, ανάλογα με την ποικιλία) - Διατήρηση: στους 1-2 ο C και % Σ.Υ. διαρκεί μερικές εβδομάδες στους 5-12 ο C και % Σ.Υ. διαρκεί μέχρι και 15 ημέρες. Ποικιλίες κεφαλοκράμβης Atria F1 Banner F1: Πρώιμο (75 ημερών), κεφαλή ιώδης (μάπα) βάρους 2,5-4 κιλών Bonita F1: Μεσοπρώιμο (85 ημερών)»» 2,5-4 κιλών Dora F1 Flexator F1 Gloire d Enkhuizen: ποικιλία μέτριας πρωιμότητας (100 ημερών), κεφαλή 3-4 κιλών Histanda F1: πρώιμο (75-80 ημερών) για ανοιξιάτικη-καλοκαιρινή καλλιέργεια Marcanta F1 Oscar F1: Μέσης πρωιμότητας (110 ημερών), κεφαλή καλής ποιότητας βάρους ~ 2 κιλών. Oxylus F1: Πρώιμο (70 ημερών), κεφαλή καλής ποιότητας βάρους ~ 2 κιλών Red Amager F1: Πολύ πρώιμο (65 ημερών), κεφαλή κόκκινη (μάπα) βάρους ~ 2-3 κιλών. Rona F1: Όψιμο, κεφαλή κόκκινη βάρους 1-3,5 κιλών (160 ημερών). Solo F1 Stillon f1: Όψιμο (170 ημερών). Κεφαλή με ελαφρώς κατσαρά φύλλα.

14 128 Wikanda F1 Wisconsin all season: Ποικιλία αρκετά πρώιμη, με κεφαλή βάρους 2-3 κιλών. Ντόπιες: Πλακερά, Γιαννιώτικα κεφαλές μεγάλου βάρους κιλών (όψιμα) Πατησίων: πρωιμότερη των προηγούμενων, μικρού βάρους Διάφοροι τοπικοί πληθυσμοί. Ποικιλίες λάχανου Βρυξελλών Focus f1: Ζωηρής ανάπτυξης, ανθεκτικό στη διατήρηση στην αποθήκη Fortress f1: Πολύ όψιμο, ανθεκτικό στο ψύχος, συγκομίζεται μέχρι και το Μάρτιο Lunet f1: μέτριας πρωιμότητας, πολύ παραγωγικό, πολύ ζωηρό φυτό. Συγκομίζεται Νοέμβριο-Δεκέμβριο. Rega F1 Βελτίωση και σποροπαραγωγή λάχανου Στόχοι της γενετικής βελτίωσης (μερικοί): Στόχοι της γενετικής βελτίωσης (μερικοί): η αντοχή στις ασθένειες η αύξηση των αποδόσεων η παραγωγή συμπαγών και κανονικού σχήματος κεφαλών η διατήρηση για μεγάλο χρονικό διάστημα της εμπορευσιμότητας των κεφαλών η παραγωγή γονοτύπων με καλές αγρονομικές ιδιότητες Διαδικασία σποροπαραγωγής α) Για παραγωγή μικρών ποσοτήτων σπόρου για κάλυψη ατομικών αναγκών 1. Γίνεται επιλογή των καλύτερων φυτών για χρησιμοποίησή τους ως γονέων. 2. Μεταφύτευση των φυτών γονέων κατά ομάδες Μετά την έκπτυξη των ανθοφόρων στελεχών γίνεται κάλυψη με ειδικά καλύμματα των ανθοταξιών πριν ακόμη ανοίξουν τα άνθη. 4. Εισαγωγή εντός των καλυμμάτων, κατά την άνθηση, μερικών μελισσών και

15 129 γίνεται τίναγμα των ανθέων κατά τακτά χρονικά διαστήματα. Εικόνα 10: Κάλυψη των φυτών λάχανου για την επίτευξη της αυτογονιμοποίησης 5. Απομάκρυνση των καλυμμάτων μετά την ολοκλήρωση της καρπόδεσης και την εμφάνιση των καρπών (των κερατίων). Όταν γίνεται σπορά το καλοκαίρι, τα επιλεγμένα για σποροπαραγωγή φυτά δεν μεταφυτεύονται, αλλά παραμένουν επί τόπου στο χωράφι. Οι κεφαλές αυτών, αφού αποκτήσουν το τελικό μέγεθός τους, χαράσσονται σταυρωτά, γεγονός που διευκολύνει την έκπτυξη του ανθοφόρου στελέχους. Εναλλακτικά, από τα επιλεγμένα φυτά συγκομίζονται οι κεφαλές και αφήνονται τα στελέχη του βλαστού από τα οποία αργότερα θα εκπτυχθούν τα ανθοφόρα στελέχη. Στις ψυχρές περιοχές τα επιλεγμένα στελέχη των βλαστών που παραμένουν μετά τη συγκομιδή των κεφαλών είτε παραχώνονται επί τόπου ή ξεριζώνονται και στρωματώνονται σε υπόστρωμα άμμου μέχρι της εξάλειψης του κινδύνου των παγετών, οπότε και μεταφυτεύονται σε αγρό που έχει επιλεγεί και προετοιμαστεί κατάλληλα γι αυτό το σκοπό. Τα επιλεγμένα για σποροπαραγωγή φυτά του λάχανου των Βρυξελλών παραμένουν ως έχουν στη θέση τους, οι δε κεφαλές τους δε συγκομίζονται αλλά αφήνονται επί των φυτών για να ανθοφορήσουν αργότερα και να παράξουν το σπόρο.

16 130 β) Για παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων σπόρου (εμπορική σποροκαλλιέργεια) 1. Επιλέγεται ο καταλληλότερος για κάθε ποικιλία χρόνος σποράς ώστε η ανάπτυξη του ανθικού στελέχους και η παραγωγή των ανθέων να συμπέσει με τις ευνοϊκότερες περιβαλλοντικές συνθήκες για την καρπόδεση και την ανάπτυξη των καρπών. 2. Απομονώνεται ο αγρός από καλλιέργειες άλλων ποικιλιών λάχανου ή οποιασδήποτε ποικιλίας του είδους Brassica oleracea. Η απομόνωση επιτυγχάνεται με την ελάχιστη απόσταση τέτοιων αγρών των μέτρων. 3. Η επικονίαση των ανθέων γίνεται εύκολα είτε με έντομα (κυρίως τη μέλισσα) είτε με τον άνεμο. γ) Παραγωγή σπόρου υβριδίων: α. Διάταξη των φυτών μητέρων σε ομάδες. β. Με την έναρξη της ανθοφορίας αφαιρούνται από τις ταξιανθίες των μητέρων τα ανοιγμένα άνθη καθώς επίσης και τα κλειστά άνθη με εξέχοντα στίγματα. γ. Κάλυψη των ταξιανθιών είτε κάθε φυτού χωριστά είτε όλων των φυτών μιας ομάδας. δ. Τα στίγματα των ανθέων, τα οποία θα εκτεθούν (θα φανερωθούν) μετά την κάλυψη, επικονιάζονται με τη γύρη την οποία συλλέγουμε από άνθη των φυτών-πατέρων. ε. Καλύπτονται οι ταξιανθίες με τα γονιμοποιημένα άνθη. στ. Επαναλαμβάνεται η διαδικασία των βημάτων (δ) και (ε) μέχρι την ολοκλήρωση της άνθησης σε κάθε ταξιανθία (διαρκεί αρκετές ημέρες). ζ. Οι επιλεγμένες ταξιανθίες των φυτών-μητέρων παραμένουν κλειστές μέχρι το σχηματισμό και των τελευταίων καρπών επί αυτών. η. Όταν οι καρποί (τα κεράτια) ωριμάσουν και αποκτήσουν κίτρινο χρώμα, τα περιεχόμενα σε αυτούς σπέρματα είναι επίσης ώριμα. Στο στάδιο αυτό αποκόπτονται οι ταξικαρπίες και μεταφέρονται σε καλά αεριζόμενους χώρους (σκέπαστρα) και παραμένουν εκεί μέχρι της πλήρους ξήρανσής τους. θ. Τα σπέρματα απελευθερώνονται με κτυπήματα των ταξικαρπιών και ξεχωρίζονται από τις ξένες ύλες. Ακολούθως συσκευάζονται και διατηρούνται σε δροσερό χώρο.

17 131 Στον αγρό που προορίζεται για σποροπαραγωγή γίνονται συνεχείς και ενδελεχείς έλεγχοι των φυτών, τόσο από τον παραγωγό όσο και από τους γεωπόνους του Υπουργείου Γεωργίας, για τη διαπίστωση της κατάστασης και της προοδευτικής εξέλιξής τους. Τα φυτά που έχουν προσβληθεί από μεταδοτικές ασθένειες ή είναι ύποπτα ως φορείς ιών απομακρύνονται και καταστρέφονται αμέσως. Καταστρέφονται επίσης τα άτυπα όσον αφορά την καθαρότητα της ποικιλίας φυτά. Απόδοση σε σπόρο: Από 1 στρέμμα παράγονται κιλά σπόρου. Κάθε γραμμάριο βάρους περιέχει σπέρματα. Διατήρηση του σπόρου: Ο σπόρος διατηρεί τη φυτρωτική ικανότητά του για 4-6 έτη, αν και το ποσοστό των σπόρων που δε φυτρώνουν αυξάνεται μετά το 2 ο έτος. Ασθένειες Καρκίνωση των σταυρανθών (Plasmodiophora brassicae) Σκληρωτινίαση (Sclerotinia sclerotiorum) Περονόσπορος (Peronospora brassicae) Λευκή σκωρίαση (Albugo candida) Ωίδιο (Eryshirhe cichoracearum) Αλτερναρίαση (Alternaria brassicae) Μωσαΐκωση του κουνουπιδιού (ιός CaMV) Ζωικοί εχθροί α. Νηματώδεις σκώληκες: Heterodera Schachtii β. Έντομα και ακάρεα Πράσινες αφίδες (Myzus persicae) Ημίπτερα Ευρύδερμα (Euriderma oleracea και E. ornatum) Ημίπτερα Πιερίδα (Pieris brassicae) Λεπιδόπτερο (Pieris napi)» (Αutographa brassicae)» Άλτις των λαχάνων (Haltica oleracea) Kολεόπτερο Μύγα των λαχάνων (Hylemia brassicae) Δίπτερο

18 132 Εικόνα 11: Αριστερά προσβολή φυτού λάχανου από προνύμφες της πιερίδας (Pieris brassicae) και δεξιά το τέλειο έντομο (λεπιδόπτερο) Πίνακας 3: Εξέλιξη της καλλιέργειας του λάχανου στην Ελλάδα την περίοδο των ετών ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.) ΕΤΟΣ ΕΚΤΑΣΗ (στρέμματα) ΠΑΡΑΓΩΓΗ (τόνοι) ΣΤΡΕΜ. ΑΠΟΔΟΣΗ (κιλά/στρεμ.)

19 Πηγή: Υπουργείο Γεωργίας (Δ/νση Αγροτικής Πολιτικής και Τεκμηρίωσης, Τμήμα Στατιστικής) 133