Νέα προϊόντα καπνού και επιπτώσεις τους

Transcript

1 8 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ελληνικής Εταιρείας Αθηροσκλήρωσης - 01/12/2018, Αθήνα Ευθύμιος Ζέρβας Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Ε. Ζέρβας 1

2 Πριν μερικά χρόνια Ε. Ζέρβας 2

3 Σήμερα Ε. Ζέρβας 3

4 Αύριο Ε. Ζέρβας 4

5 Τσιγάρο - Λειτουργία - Ζώνη καύσης (950 o C) - Θέρμανση της άκαυτης περιοχής του καπνού(φ) - Εξαέρωση της νικοτίνης - Εισπνοή από τον χρήστη - Η καύση ενός μέρους του καπνού(φ) είναι πηγή ενέργειας - Παράγεται καπνός(κ), προς το περιβάλλον ή εισπνέεται από τον χρήστη

6 Τσιγάρο - Λειτουργία - Καύσιμο: ετερογενές μίγμα (καπνού(φ), υγρασίας και πρόσθετων) - Καύση: ετερογενής (ανομοιόμορφα στερεά συστατικά) και ομογενής (στην αέρια φάση) - Καύση μη σταθερή στο χρόνο (μεταβαλλόμενη παροχή του αέρα κατά τη διάρκεια της ρουφηξιάς), μεταβάλλοντας αντίστοιχα τη θερμοκρασία ( ο C) - Αναλογία καυσίμου/αέρα: από πολύ φτωχά σε πολύ πλούσια μίγματα - Ζώνες πλήρους και ατελούς καύσης, πυρόλυσης, θέρμανσης / συμπύκνωσης

7 Τσιγάρο Συστατικά και διεργασία - Είδη καπνού(φ): Oriental, Burley, Virginia, Maryland, - Διαφορετική σύσταση - Επεξεργασία: ξήρανση/γήρανση: ήλιο, αέρα (σκιά), μπροστά σε φωτιά, θέρμανση με αγωγούς (flue cured tobacco), - Διάρκεια, θερμοκρασία, ακτινοβολία, υγρασία, - Οξείδωση καροτινοειδών, απώλεια ζαχάρων, παραγωγή αρωματικών συστατικών, - Τεμαχισμός - Προσθήκη: ζαχάρων, πρόσθετων - Σταθερή ποιότητα προϊόντων, «γλύκανση» καπνού(κ),

8 Τσιγάρο Πρόσθετα SCENIHR (Addictiveness and Attractiveness of Tobacco Additives) 2010 Έως και εκατοντάδες πρόσθετα - Ζάχαρα: αναπλήρωση απώλειας λόγω ξήρανσης του καπνού(φ) - Καραμελοποίηση=> εύγεστα προϊόντα που κάνουν τον καπνό πιο ελκυστικό - Acetaldehyde=> ο συνδυασμός με τη νικοτίνη την κάνει πιο εθιστική; - Propylene glycol, glycerol, sorbitol: υγρασία=>μείωση της κακής γεύσης του ξηρού καπνού - Menthol, thymol: τοπική αναισθητική δράση - ΝΗ3: αύξηση βιοδιαθεσιμότητας της νικοτίνης; - Theobromine (κακάο): βρογχοδιασταλτική δράση - Γλύκανση του καπνού: decrease nicotine/tar ratio, addition of nicotine salts, increase tar, addition of propylene glycol, levulinic acid, levulinates

9 Τσιγάρο Πρόσθετα SCENIHR (Addictiveness and Attractiveness of Tobacco Additives) Αρωματικές ουσίες: «γλύκανση» καπνού, αύξηση ελκυστικότητας - Acephenone, Isoamyl alcohol, Valerian oil, Theobromine, Valerenic acid=> επίδραση στο κεντρικό νευρικό σύστημα - Πρόσθετα που μειώνουν την οσμή του καπνού, πρόδρομες αρωματικές ουσίες: acetylpyrazine, anethole, limonene/polyanethole, cinnamic aldehyde, pinanediol acetate, vanillin, benzaldehyde, bergamot oil, cinnamon, coffee extract, nutmeg oil - Πρόσθετα που μειώνουν την ορατότητα του καπνού: magnesium oxide, magnesium carbonate, sodium acetate, sodium citrate, calcium carbonate, potassium succinate, potassium citrate - Τροποποιητές γεύσης: cis-3-hexanadiol -

10 Τσιγάρο Παραγωγή αερίων ρύπων - Σχεδόν ενώσεις έχουν ταυτοποιηθεί στον καπνό(φ) και τον καπνό(κ) του τσιγάρου (Rodgman and Pefretti, 2013) - CO / NOx / HCN / NH3 - Καρβονυλικές ενώσεις (φορμαλδεΰδη, ακεταλδεΰδη, ) - Νιτροσαμίνες, αρωματικές αμίνες - Υδρογονάνθρακες (βενζόλιο, τολουένιο, ), Φαινόλες, Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες (PAH) - Βαριά μέταλλα - Αλκαλοειδή - - Σωματίδια Αρκετοί ρύποι είναι τοξικοί, ή καρκινογενείς, ή

11 Τσιγάρο Νομοθεσία, ISO - Η σειρά TC126 των προτύπων του ISO αναφέρεται στα προϊόντα καπνού: - 11 πρότυπα για τον προσδιορισμό των φυσικών και χημικών ιδιοτήτων του τσιγάρου (άλλα 4 είναι σε ανάπτυξη) - 14 αφορούν τα φύλλα του καπνού(φ) (άλλο 1 σε ανάπτυξη) - 4 σε ανάπτυξη θα αφορούν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα

12 Τσιγάρο Μηχανή καπνίσματος - Οι μετρήσεις γίνονται με ειδική μηχανή καπνίσματος

13 Τσιγάρο ISO-Intense Canadian regime ( - Εκτός από το πρότυπο ISO, έχει προταθεί και η μέτρηση με το Canadian intense regime - Τα αποτελέσματα μεταξύ των δύο μεθόδων έχουν μεγάλες διαφορές

14 Τσιγάρο Ευρωπαϊκή οδηγία προϊόντων καπνού Η οδηγία 40/2014 (TPD) φέρνει σημαντικές αλλαγές: - Υποχρέωση δήλωσης χημικής σύστασης προϊόντων και εκπομπών (Common Entry Gate) - Ειδικές υποχρεώσεις για τα 15 priority additives - Απαγόρευση συστατικών που βοηθούν την εισπνοή ή την απορρόφηση της νικοτίνης, δίνουν χαρακτηριστικό άρωμα (IAP), χρώμα στον καπνό(κ), βιταμίνες ή άλλα παρόμοια συστατικά, καφεΐνη/ταυρίνη και CMR συστατικά (carcinogenic, mutagenic, toxic for reproduction) - Ειδικές προβλέψεις για τη συσκευασία και την ιχνηλασιμότητα - Δήλωση νέων προϊόντων καπνού - Προβλέψεις για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα - Προβλέψεις για τα φυτικά προϊόντα καπνίσματος

15 Τσιγάρο Ευρωπαϊκή οδηγία προϊόντων καπνού Ορισμένα ειδικά σημεία: - Συστατικά προϊόντων καπνού: αριθμός δηλώσεων, ορθή δήλωση, πρόσθετα, σε ποια συστατικά του τσιγάρου+ryo+ecig, ποσότητες, φόροι, επικαιροποίηση, - Αρώματα του τσιγάρου: menthol, ελκυστικότητα/εθιστικότητα, πύλη εισόδου στο κάπνισμα από τους νέους - Independent Advisory Panel on characterizing flavours on tobacco products - Priority additives

16 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Ανατομία - Δοχείο με υγρά (προκατασκευασμένα ή της επιλογής του χρήστη, νομοθετικά μέχρι 2ml) - Πηγή ενέργειας (μπαταρία) - Θερμαντικό στοιχείο (ηλεκτρική αντίσταση, η ισχύς ποικίλει)

17 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Λειτουργία - Ο χρήστης πατά ένα κουμπί δίνοντας ρεύμα στην αντίσταση (ή αυτό γίνεται αυτόματα με την εισπνοή) - Η θερμή αντίσταση (Τ=350 o C) εξαχνώνει το υγρό - Σε κάποιο σημείο εισέρχεται και ρεύμα αέρα (γνωστό ή άγνωστο, ρυθμιζόμενο ή όχι) - Οι ατμοί εισπνέονται από τον χρήστη - Θεωρητικά, οι ατμοί περιέχουν μόνο τα συστατικά του υγρού - Όμως η υψηλή θερμοκρασία και ο αέρας δημιουργούν συνθήκες θερμικής διάσπασης=>παραγωγή και άλλων προϊόντων

18 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Συστατικά - Διαλύτης: propylene glycol (T ev =188 ο C), glycerin (T ev =290 o C, αλλά ασταθής ένωση). Φιαλίδια<10ml - Νικοτίνη σε διάφορες περιεκτικότητες (μέχρι 20mg/ml) - Πιθανά: αιθυλική αλκοόλη, νερό - Αρώματα (λόγω της πικρής γεύσης της νικοτίνης) - Διάφορες άλλες προσμίξεις ή πρόσθετα - Απαγορεύονται: βιταμίνες, καφεΐνη, ταυρίνη, συστατικά που δίνουν χρώμα στον καπνό(κ) και CMR συστατικά (carcinogenic, mutagenic, toxic for reproduction)

19 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Αρώματα - Περισσότερα από 7500 αρώματα κυκλοφορούν σήμερα στην αγορά και ο αριθμός τους αυξάνεται συνεχώς - Τα συστατικά τους είναι συχνά άγνωστα - Οι επιπτώσεις στην υγεία (βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες) είναι άγνωστες - Είναι αδύνατο να γίνουν κλινικές μελέτες για τόσο μεγάλο αριθμό χημικών ενώσεων

20 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Αρώματα - Υπάρχουν πιέσεις για την πλήρη απαγόρευση των αρωμάτων, με κάποιες να αρχίζουν να αποδίδουν, πχ San Francisco

21 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Εκπομπές ρύπων - Έχουν ανιχνευτεί στις εκπομπές των ecigs (Bals et al, 2018): - Σωματίδια - Καρβονυλικές ενώσεις (HCHO, CH 3 CHO, ακρολείνη,..) - Νιτροσαμίνες - Υδρογονάνθρακες - Μέταλλα -

22 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Εκπομπές ρύπων - Εκπομπή σωματιδίων, επίδραση των διαφόρων υγρών σε αριθμό και μέγεθος (Zervas et al, 2018)

23 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Εκπομπές ρύπων - Διάχυση μετάλλων από την αντίσταση στο υγρό: επίδραση σύστασης υγρού, αύξηση με την παροχή αέρα και της περιεκτικότητας σε νικοτίνη (Zervas et al, 2018)

24 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Εκπομπές ρύπων - Διάχυση μετάλλων από την αντίσταση στο υγρό: αύξηση με τη θερμοκρασία βρασμού (Zervas et al, 2018)

25 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Άλλα πρόσθετα/χρήσεις - Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι ένα διαδεδομένο μέσο για την κατανάλωση προϊόντων κάνναβης: How to make cannabis e- liquid=> 11,100,000 αποτελέσματα στη Google - Το ηλεκτρονικό τσιγάρο μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εισπνοή όπου υγρού μπορεί να εξατμιστεί. Παιδιά έχουν χρησιμοποιήσει ότι υλικό βρουν στο σπίτι (μαγειρικό ή απορρυπαντικό ) (Zervas et al 2019) - Ο δρόμος για σοβαρές βλάβες στην υγεία από τη χρήση «ακατάλληλων» συστατικών είναι ανοιχτός

26 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Αγορά - Έχει δημιουργηθεί μία αγορά με εξειδίκευση σε διάφορα προϊόντα, ανάλογα με την πελατεία: βιομηχανικά standard προϊόντα, προϊόντα bio, φτηνά/ακριβά προϊόντα, προϊόντα «υπογραφής», «υψηλής ποιότητας» ή «αισθητικής», - Συνοδεύονται από τις αντίστοιχες συσκευασίες, καταναλωτικά μηνύματα, ιστοσελίδες, παράλληλα προϊόντα ή gadgets, - Η αγορά αυτή είναι πρόσφατη, γρήγορα αυξανόμενη και γρήγορα μεταβαλλόμενη - Ρυθμίζει και ρυθμίζεται από τις συνήθειες των ατμιστών, οι οποίες είναι νέες, με όλο και περισσότερους χρήστες και πολύ γρήγορα μεταβαλλόμενες

27 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Accessories

28 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Πεποιθήσεις (Zervas et al 2019) - «Είναι λιγότερο βλαβερό για την υγεία από το τσιγάρο» (;) - «Δεν έχει τα πρόσθετα που βάζουν οι εταιρείες τσιγάρων» - «Έχει μόνο λαδάκι» - «Βοηθά να κόψω το τσιγάρο» -. - Δεν έχουν αποδειχτεί οι πιθανές επιπτώσεις του ηλεκτρονικού τσιγάρου βραχυχρόνια και μακροχρόνια

29 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Αλλαγή δημόσιας συζήτησης To ηλεκτρονικό τσιγάρο έχει μεταφέρει τη συζήτηση από: - τι πρέπει να κάνω/γίνει ώστε να σταματήσω το κάπνισμα/μειωθεί το κάπνισμα Σε - Είναι λιγότερο βλαβερό για την υγεία; Ή - Μπορεί να με βοηθήσει να σταματήσω το κάπνισμα;

30 Ηλεκτρονικό τσιγάρο Αλλαγή δημόσιας συζήτησης Μία απάντηση είναι: «αφού είναι λιγότερο βλαβερό, ας το χρησιμοποιήσουμε ώστε βελτιώσουμε το γενικό επίπεδο της δημόσιας υγείας» Αλλά δεν ακούγεται το ότι καπνιστές που θα διέκοπταν το κάπνισμα έχουν παραμείνει στην κατανάλωση προϊόντων καπνού (και φυσικά συνεχίζουν να πληρώνουν )

31 Θερμαινόμενο τσιγάρο - Μετά από κάποια αποτυχημένα προϊόντα διαφόρων εταιρειών, η Philip Morris (PMI) κυκλοφόρησε στην αγορά το 2014 το προϊόν με την ονομασία: iqos = I Quit Ordinary Smoking

32 Θερμαινόμενο τσιγάρο - Φυσικά δεν έμεινε μόνη. Η British American Tobacco (BAT) κυκλοφόρησε το GLO το Και άλλοι ακολουθούν στη συνέχεια...

33 Θερμαινόμενο τσιγάρο - Ανατομία - Το iqos έχει 3 μέρη: μία μεγάλη μπαταρία, μία μικρή μπαταρία με το σύστημα θέρμανσης και τα απαραίτητα ηλεκτρονικά μέρη και το τσιγάρο

34 Θερμαινόμενο τσιγάρο - Λειτουργία - Το θερμαινόμενο βρίσκεται μεταξύ του ηλεκτρονικού και του κλασικού τσιγάρου: Χρησιμοποιεί καπνό(φ), τον οποίο θερμαίνει όχι με καύση μέρους του, αλλά με τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας - Η θερμοκρασία θέρμανσης είναι περίπου 300 ο C

35 Θερμαινόμενο τσιγάρο - Παρελκόμενα - Η αγορά έχει ακολουθήσει με διάφορα gadgets, αυτοκόλλητα, θήκες, κτλ - Έχει τεθεί ένα ζήτημα με την συλλογή δεδομένων

36 Θερμαινόμενο τσιγάρο - Ρύποι - Το θερμαινόμενο τσιγάρο έχει διαφημιστεί ως heat not burn ή smoke free άρα χωρίς καύση: - Για λόγους αγοράς (το υποσυνείδητο μήνυμα είναι: δεν έχει καύση, άρα δεν παράγονται προϊόντα καύσης, άρα είναι καλύτερο για την υγεία) - Για την μη εφαρμογή της νομοθεσίας: Novel tobacco products placed on the market shall respect the requirements of this Directive. Which of the provisions of this Directive apply to novel tobacco products depends on whether those products fall under the definition of a smokeless tobacco product or of a tobacco product for smoking.

37 Θερμαινόμενο τσιγάρο - Ρύποι - Το θερμαινόμενο τσιγάρο παράγει 1-10% των συγκεντρώσεων των ρύπων των κλασσικών τσιγάρων - Είναι όμως πιο ασφαλή από το κλασικό τσιγάρο; Υπάρχει γραμμική σχέση δόσης/αποτελέσματος; Έχουν όμως βρεθεί (Concha-Lozano et al 2017): - CO, το οποίο είναι προϊόν ατελούς καύσης - Καρβονυλικές ενώσεις, οι οποίες είναι ενδιάμεσα προϊόντα καύσης - Σωματίδια, άρα υπάρχει πυρόλυση του καπνού(φ) - Προϊόντα πυρόλυσης του πλαστικού (Davis et al 2018) - Δεν μπορεί να υπάρχει θέρμανση οργανικών ενώσεων σε τέτοια θερμοκρασία χωρίς καύση (Zervas et al 2018)

38 Θερμαινόμενο τσιγάρο Αλλαγή δημόσιας συζήτησης Πρέπει να αναφερθεί ότι το θερμαινόμενο τσιγάρο έχει μεταφέρει ακόμα περισσότερο τη συζήτηση από: - - τι πρέπει να κάνω/γίνει ώστε να σταματήσω το κάπνισμα/μειωθεί το κάπνισμα Σε - Είναι λιγότερο βλαβερό για την υγεία; Ή - Μπορεί να με βοηθήσει να σταματήσω το κάπνισμα; Ή - Αφού δεν είναι (τόσο) βλαβερό, γιατί να μη συνεχίσω να καπνίζω; (και συνεπώς να συνεχίζω να πληρώνω )

39 Ατμοποιητής αλάτων νικοτίνης Πρόσφατα εμφανίστηκε το JUUL

40 Ατμοποιητής αλάτων νικοτίνης βασική αρχή - Δοχείο που περιέχει - Propylene glycol/glycerin (30/60) - Benzoic Acid - Nicotine - Άρωμα - Δεν μπορεί να ξαναγεμίσει από τον χρήστη, χρησιμοποιεί μόνο προγεμισμένα δοχεία - Τα άλλα χαρακτηριστικά του είναι όπως του ηλεκτρονικού τσιγάρου

41 Ατμοποιητής αλάτων νικοτίνης - Εκπομπή ρύπων; - Επιπτώσεις στην υγεία; - - => άγνωστα - Έντονα εθιστικό; - Έντονες ανησυχίες στις ΗΠΑ από την μεγάλη διείσδυση στους νέους (από δημόσιες αρχές και ανταγωνιστές )

42 Ατμοποιητής φυτικών προϊόντων - Herb vaporizer=9,180,000 αποτελέσματα στη Google / 0 στο Scopus/Pubmed - Τι είναι αυτό; Μία μικρή συσκευή που μπορεί ο χρήστης να βάλει ξερά φυτικά προϊόντα (και αν δεν είναι ξερά; και αν δεν είναι φυτικά; και αν ), κυρίως μαριχουάνα, να τα «ψήσει» και να εισπνεύσει τους όποιους ατμούς τους - Υπάρχει όμως και το wax vaporizer (7,090,000 αποτελέσματα στη Google)

43 Ατμοποιητής φυτικών προϊόντων

44 Ατμοποιητής φυτικών προϊόντων - ερωτήματα - Τι φυτικά προϊόντα μπορούν να μπουν: κυρίως μαριχουάνα, αλλά όλα τα φυτικά προϊόντα μπορούν να χρησιμοποιηθούν (και όχι μόνο φυτικά προϊόντα ) - Το διαδίκτυο προτείνει βασιλικό, ρίγανη, λεβάντα, λεμόνι, βαλεριάνα, φρούτα του πάθους, τσάι, χαμομήλι, - Τι αέρια συστατικά και σωματίδια εκλύονται; - από ποια συστατικά; σε ποιες συνθήκες λειτουργίας/χρήσης; - Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην υγεία - άγνωστες - αδύνατον να γίνουν κλινικές μελέτες για όλα τα προηγούμενα

45 - Πρόσθετα καπνού - Αρώματα - Propylene glycol / glycerine - Άλατα νικοτίνης - Συνθετική κάνναβη (δεκάδες χημικές ενώσεις). Πολλές περιπτώσεις νεκρών ή βαριά τραυματισμένων - Αυτοσχέδια μίγματα Νέα συστατικά

46 Εικόνες χωρίς σχόλια Νέες χρήσεις

47 Συμπεράσματα - Η αγορά καπνού έχει μεταβληθεί τα τελευταία χρόνια και συνεχίζει να μεταβάλλεται με μεγάλο ρυθμό - Πολλά ερωτήματα προκύπτουν: - Εκπομπές ρύπων / Επιπτώσεις στην υγεία (βραχυχρόνια/μακροχρόνια, χρήστες/περίγυρος) - Χρήσεις, συνήθειες / Αγορά - Τα νέα προϊόντα κυκλοφορούν με το «υποσυνείδητο» μήνυμα του μειωμένου ρίσκου για τους χρήστες - Και έχουν αλλάξει τη δημόσια συζήτηση ώστε να κρατήσουν πολλούς καπνιστές στον εθισμό της νικοτίνης (και το άδειασμα της τσέπης τους )

48 Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας!