ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΠΙΜΕΤΑΛΛΩΤΗΡΙΟΥ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΜΠΕΝΤΟΝΙΤΗ

Transcript

1 ΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΕΞΥΓΙΑΝΣΗΣ ΥΓΡΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΕΠΙΜΕΤΑΛΛΩΤΗΡΙΟΥ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΜΠΕΝΤΟΝΙΤΗ Μπουρλίβα Α. 1, Μιχαηλίδης Κ. 1, Σικαλίδης Κ. 2, Φιλιππίδης Α. 1, Αποστολίδης Ν. 1, Μπέτσιου Μ. 2 και Μπάντσης Γ. 2 1 Τοµέας Ορυκτολογίας-Πετρολογίας-Κοιτασµατολογίας, Τµήµα Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, 54124, Θεσσαλονίκη, annab@geo.auth.gr 2 Τµήµα Χηµικών Μηχανικών, Πολυτεχνική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης, 54124, Θεσσαλονίκη ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην παρούσα µελέτη διερευνήθηκε η δυνατότητα χρήσης φυσικού µπεντονίτη ως προσροφητικού για µια χαµηλού κόστους εναλλακτική εφαρµογή στην επεξεργασία των υγρών αποβλήτων επιµεταλλωτηρίου µε σκοπό την επιτυχή αποµάκρυνση των περιεχόµενων βαρέων µετάλλων. Τα υγρά απόβλητα παρουσιάζουν υψηλές συγκεντρώσεις Fe 2+ (41-45mg/L) και Zn 2+ (27-30mg/L), ενώ άλλα µέταλλα (Ni, Mn, Cu) ανιχνεύτηκαν σε πολύ χαµηλές συγκεντρώσεις. Τα πειράµατα αποµάκρυνσης πραγµατοποιήθηκαν µε την εφαρµογή διαφορετικών ποσοτήτων µπεντονίτη (0,2-1g) σε 100ml υγρού αποβλήτου, στο οποίο προηγήθηκε ρύθµιση του ph όπου απαιτήθηκε. Τα ποσοστά αποµάκρυνσης των περιεχόµενων βαρέων µετάλλων διαπιστώθηκε επηρεάζονται από το ph της υγρής φάσης, καθώς και από την ποσότητα προσθήκης του µπεντονίτη. Συγκεκριµένα, η αποµάκρυνση του Fe 2+ αυξάνεται από 22% σε 77% µετά απο ρύθµιση του ph (από 2,46 σε 4,47) και µε συγκέντρωση µπεντονίτη 2g/L, ενώ µε χρήση ποσότητας 10g/L, η αποµάκρυνση αυξάνεται από 58% σε 100%. Η αποµάκρυνση του Zn 2+ βελτιώνεται σηµαντικά, καθώς αυξάνεται από 37% σε 74% µετά από ρύθµιση του ph µε συγκέντρωση µπεντονίτη 10g/L. INVESTIGATION ON THE REMEDIATION OF PLATING FACTORY WASTEWATERS USING NATURAL BENTONITE Bourliva A. 1, Michailidis K. 1, Sikalidis C. 2, Filippidis A. 1, Apostolidis N. 1, Betsiou M. 2 and Bantsis G. 2 1 Department of Mineralogy-Petrology-Economic Geology, School of Geology, Aristotle university of Thessaloniki, Thessaloniki, annab@geo.auth.gr 2 Department of Chemical Engineering, School of Engineering, Aristotle University of Thessaloniki, Thessaloniki ABSTRACT In the present study, the possibility of using natural bentonite as a low cost adsorbent for heavy metal removal from plating industry wastewaters was investigated. The wastewaters exhibited high Fe 2+ (41-45mg / L) and Zn 2+ (27-30mg / L) concentrations, while other metals (Ni, Mn, Cu) were detected in lower concentrations. The experiments were proceeded by applying different amounts of bentonite (0,2-1g) in 100ml of liquid waste, while ph adjustment conducted where required. The heavy metal removal percentages were highly influenced by the ph value of the liquid phase and the quantity of bentonite added. The Fe 2+ removal increased from 22% to 77% after adjustment of ph (from 2.46 to 4.47) with bentonite quantity 2g/L, while the removal increased from 58% to 100% when bentonite quantity was 10g/L. The removal of Zn 2+ is highly improved since the removal percentage increases from 37% to 77% after adjustment of ph with bentonite quantity 10g/L.

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επιµετάλλωση αποτελεί µια από τις βασικότερες παραγωγικές διαδικασίες στο στάδιο της τελικής επεξεργασίας των µεταλλικών επιφανειών. Ο βασικός στόχος της διεργασίας της επιµετάλλωσης είναι η δηµιουργία προστατευτικού στρώµατος στην επιφάνεια του αντικειµένου που υφίσταται την επεξεργασία και η οποία πραγµατοποιείται µε σκοπό τη βελτίωση της εµφάνισης ή την αύξηση της αντοχής του. Τα υγρά απόβλητα όµως που προκύπτουν από τη βιοµηχανική επιµετάλλωση, θεωρούνται επικίνδυνα για το περιβάλλον και τον άνθρωπο. Αυτό οφείλεται στην τοξική φύση των χηµικών ενώσεων που χρησιµοποιούνται κατά την κατεργασία, και κυρίως στην παρουσία διαφόρων βαρέων µετάλλων. Η τεχνική της καθίζησης, χρησιµοποιείται ευρύτατα για την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων επιµεταλλωτηρίων [1]. Σε πολλές περιπτώσεις, όµως, δεν επιτυγχάνεται ο καθαρισµός των λυµάτων στο πλαίσιο των νόµιµων ορίων, λόγω της παρουσίας οργανικών και ανόργανων συµπλόκων, καθώς και λόγω υψηλών συγκεντρώσεων αλάτων. Επιπλέον, η συγκεκριµένη τεχνολογία παράγει µεγάλες ποσότητες λυµατολάσπης που είναι δύσκολο να διαχειριστούν και οι οποίες συνήθως χαρακτηρίζονται ως τοξικά και επικίνδυνα απόβλητα. Συνεπώς, µια εναλλακτική προσέγγιση για την εξυγίανση των υγρών αποβλήτων θα µπορούσε να είναι η χρήση διαθέσιµων χαµηλού κόστους προσροφητικών υλικών. Τα αργιλικά ορυκτά και πετρώµατα είναι γνωστά για τις προσροφητικές τους ικανότητες που οφείλονται στη µεγάλη ενεργή επιφάνεια (>800m 2 /g) και τη σηµαντική ιοντοανταλλακτική ικανότητα που παρουσιάζουν, µε αποτέλεσµα να τα καθιστούν ιδιαίτερα αποτελεσµατικά για την αποµάκρυνση τοξικών µετάλλων. Οι Vieira dos Santos & Masini [2] αξιολόγησαν τον βερµικουλίτη ως χαµηλού κόστους προσροφητικό για την εξυγίανση υγρών αποβλήτων επιµεταλλωτηρίου επιβαρυµένων µε Cd(II), Pb(II) και Cu(II), ενώ οι Tahir & Rauf [3] χρησιµοποίησαν µπεντονίτη για την αποµάκρυνση Fe(II) από υγρά απόβλητα γαλβανιστηρίου. Αντίστοιχα, οι Àlvarez-Ayuso & García-Sánchez [4] µελέτησαν τη χρήση Na-µπεντονίτη για την αποµάκρυνση Ni(II), Cr(II) και Zn(II) από υγρά απόβλητα επιµεταλλωτηρίου σε δοκιµές εργαστηριακής, αλλά και ηµι-βιοµηχανικής κλίµακας. Τέλος, οι Katsumata et al. [5] χρησιµοποίησαν στήλη προσρόφησης µε µίγµα µοντµοριλλονίτη και silica gel για την εξυγίανση αποβλήτων γαλβανιστηρίου. Στην παρούσα µελέτη διερευνήθηκε η δυνατότητα χρήσης ελληνικού φυσικού µπεντονίτη στην επεξεργασία των υγρών αποβλήτων επιµεταλλωτηρίου µε σκοπό την επιτυχή αποµάκρυνση των περιεχόµενων βαρέων µετάλλων. 2. ΥΛΙΚΑ ΚΑΙ ΜΕΘΟ ΟΙ 2.1 Χαρακτηρισµός δειγµάτων µπεντονίτη Τα δείγµατα φυσικού µπεντονίτη (Β1 και Β3) προέρχονται από το νησί Μήλος και παραχωρήθηκαν από την εταιρία S&B Βιοµηχανικά Ορυκτά Α.Ε. Τα δείγµατα ξηράθηκαν στους 50 o C για χρονική διάρκεια 48h και στη συνέχεια κονιοποιήθηκαν σε µέγεθος κόκκων Ø<63µm. Η χηµική ανάλυση των δειγµάτων έγινε µε τη µέθοδο της φασµατοσκοπίας ατοµικής απορρόφησης µε χρήση φασµατοφωτόµετρου Perkin Elmer 5000, ενώ η ορυκτολογική τους ανάλυση µε τη µέθοδο της περιθλασιµετρίας ακτίνων-χ µε τη χρήση περιθλασίµετρου τύπου Philips PW1820/00 µε ακτινοβολία CuΚα (λ=1,5418å) και φίλτρο Ni (0,0170mm) σε συνθήκες τάσης 35kV και έντασης 25mΑ. Η µέγιστη σε κατιόντα ιοντοανταλλακτική ικανότητα (CEC) µετρήθηκε µε την µέθοδο οξικού νατρίου-αµµωνίου [6], ενώ η ειδική επιφάνεια (SSA) των δειγµάτων προσδιορίστηκε µε τη προσρόφηση αζώτου (ΒΕΤ). 2.2 ειγµατοληψία

3 ύο δειγµατοληψίες υγρών αποβλήτων επιµεταλλωτηρίου πραγµατοποιήθηκαν τον Φεβρουάριο (ΛΥΜΑ 1) και τον Απρίλιο (ΛΥΜΑ 2) του έτους 2010, χρησιµοποιώντας πλαστικά δοχεία πολυπροπυλενίου χωρητικότητας 1L. Τα δείγµατα διηθήθηκαν άµεσα µε χρήση προ-αποστειρωµένων ηθµών τύπου Whatman διαµέτρου 0,45µm µε σκοπό να αποµακρυνθούν τα αιωρούµενα και δυσδιάλυτα σωµατίδια [7] και αναλύθηκαν ως προς τις συγκεντρώσεις τους σε Cd 2+, Cr 3+, Cu 2+, Fe 2+, Mn 2+, Ni 2+, Pb 2+ και Zn 2+ µε τη µέθοδο φασµατοσκοπίας ατοµικής απορρόφησης (Perkin Elmer 503) και χρήση πρότυπης καµπύλης αναφοράς. 2.3 Μεθοδολογία Τα δείγµατα Β1 και Β3 του µπεντονίτη της Μήλου εφαρµόστηκαν στην επεξεργασία των υγρών αποβλήτων του επιµεταλλωτηρίου µε σκοπό τη διερεύνηση του βαθµού αποµάκρυνσης των βαρέων µετάλλων που περιέχουν, χρησιµοποιώντας την ασυνεχή µέθοδο. Έτσι διάφορες ποσότητες αργίλου (0,2-1g) προστέθηκαν σε 100ml υγρού αποβλήτου και το µίγµα ανακινήθηκε σε περιστρεφόµενο αναµίκτη σε θερµοκρασία δωµατίου (25±1 ο C) για 2 ώρες, καθώς αυτό το χρονικό διάστηµα κρίθηκε από προηγούµενα εργαστηριακά πειράµατα ως ικανοποιητικό για την επίτευξη ισορροπίας [8-9]. Το κατεργασµένο διάλυµα ακολούθως φυγοκεντρήθηκε για 15min σε 3000rpm. Η συγκέντρωση των µετάλλων στο υπερκείµενο διαυγές διάλυµα προσδιορίστηκε µε φασµατοσκοπία ατοµικής απορρόφησης (Perkin Elmer 503) µε χρήση πρότυπης καµπύλης αναφοράς. Το ποσοστό % της αποµάκρυνσης προσδιορίστηκε απο τη σχέση: Αποµάκρυνση (%) = (Co-Ci) *100 όπου C o, η συγκέντρωση του βαρέος µετάλλου στο φυσικό υγρό απόβλητο και C i, η συγκέντρωση του βαρέος µετάλλου στο επεξεργασµένο απόβλητο. Έγιναν δύο σειρές πειραµάτων: στο ΛΥΜΑ 1 χωρίς ρύθµιση του ph και στο ΛΥΜΑ 2 χωρίς και µε ρύθµιση του ph από 2,46 σε 4, ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ-ΣΥΖΗΤΗΣΗ 3.1 Χαρακτηριστικά δειγµάτων φυσικού µπεντονίτη Η ορυκτολογική και χηµική σύσταση των δειγµάτων µπεντονίτη δίνονται στον Πίνακα 1. Η µέγιστη σε κατιόντα ιοντοανταλλακτική ικανότητα (CEC) έδωσε τιµές 86,5cmol/kg για το δείγµα µπεντονίτη Β1 και 67cmol/kg για το δείγµα Β3, ενώ η ειδική επιφάνεια (SSA) προσδιορίστηκε σε 87,3m 2 /g και 80,1m 2 /g, αντίστοιχα. Πίνακας 1: Χηµική σύσταση και ηµιποσοτικός προσδιορισµός της ορυκτολογικής σύστασης των δειγµάτων µπεντονίτη Β1 και Β3. είγµα Χηµική Ανάλυση SiO 2 Al 2 O 3 TiO 2 MnO Fe 2 O 3 MgO CaO NaO 2 K 2 O P 2 O 5 LOI Β1 56,83 16,97 0,67 0,07 5, ,05 1,13 0,57 0,08 10,63 Β3 52,92 18,04 0,63 0,01 10,62 1,78 1,39 0,70 1,13 0,13 12,40 Ορυκτολογική Ανάλυση Β1 Σµεκτίτης (94%), Ιλλίτης (1%), Χαλαζίας (1%), Ασβεστίτης (4%) Β3 Σµεκτίτης (88%), Ιλλίτης (4%), Καολινίτης (4%), Χαλαζίας (3%), ολοµίτης (1%) 3.2 Πειράµατα αποµάκρυνσης Τα υγρά απόβλητα επιµεταλλωτηρίου παρουσιάζουν υψηλές συγκεντρώσεις σιδήρου, ψευδαργύρου και νικελίου, ενώ τα υπόλοιπα µέταλλα ανιχνεύτηκαν σε πολύ χαµηλές συγκεντρώσεις (Πίν.2). Co

4 Πίνακας 2: Περιεκτικότητες σε µεταλλικά στοιχεία των υγρών αποβλήτων επιµεταλλωτηρίου που χρησιµοποιήθηκαν στην παρούσα µελέτη. ΛΥΜΑ 1 ΛΥΜΑ 2 Χωρίς Ρύθµιση ph Με Ρύθµιση ph Μέταλλο Συγκέντρωση ph Συγκέντρωση ph Συγκέντρωση ph Cd Cr 1, Cu 0,86 0,74 0,66 Fe 217,43 45,29 41,31 1,04 2,46 Mn 1,85 0,46 0,40 4,47 Ni 25,54 2,91 2,78 Pb Zn 124,54 30,54 27,10 Τα αποτελέσµατα της επεξεργασίας των υγρών αποβλήτων µε χρήση µπεντονίτη παρουσιάζονται στον Πίνακα 3. Τα ποσοστά αποµάκρυνσης που προσδιορίστηκαν στο ΛΥΜΑ 1 είναι σχετικά χαµηλά. Συγκεκριµένα, το ποσοστό αποµάκρυνσης του Fe είναι 22,72%, του ψευδαργύρου 15,45% και του νικελίου 14,64% µε χρήση του δείγµατος Β1, ενώ για το δείγµα Β3 τα ποσοστά αποµάκρυνσης προσδιορίστηκαν σε 17,81%, 15,03% και 14,64%, αντίστοιχα. Για το χρώµιο τα ποσοστά αποµάκρυνσης είναι υψηλότερα και αγγίζουν τα 46,15% για το δείγµα Β1 και 42,31% για το Β3, ενώ για τον χαλκό καταγράφηκαν αποµακρύνσεις 8,25% και 10,31%, αντίστοιχα. Αντίθετα, παρατηρείται αύξηση της τελικής συγκέντρωσης του µαγγανίου από 1,85mg/L σε 4,65mg/L µετά από την κατεργασία µε το δείγµα Β1, ενώ µε χρήση του δείγµατος Β3 δεν παρατηρείται καµία µεταβολή. Πίνακας 3: Ποσοστό αποµάκρυνσης (%) των βαρέων µετάλλων από υγρά απόβλητα επιµεταλλωτηρίου (ΛΥΜΑ 1). Συγκέντρωση µπεντονίτη: 1g/L Μέταλλο ph Τελική Συγκέντρωση Αποµάκρυνση Συγκέντρωση (%) Β1 Β3 Β1 Β3 Fe 217,43 168,04 178,72 22,72 17,81 Zn 124,54 105,30 105,82 15,45 15,03 Ni 25,54 21,80 21,80 14,64 14,64 1,04 Mn 1,85 4,65 1,85-151,43 - Cr 1,02 0,55 0,59 46,15 42,31 Cu 0,86 0,79 0,77 8,25 10,31 Γενικά, τα ποσοστά αποµάκρυνσης στο πείραµα αυτό κρίθηκαν χαµηλά, γεγονός που αποδίδεται κυρίως στην εξαιρετικά υψηλή οξύτητα του λύµατος (ph=1,04). Σε όξινο ph, ο αριθµός των H + υπερβαίνει εκείνο των µεταλλικών ιόντων µε αποτέλεσµα η επιφάνεια του προσροφητικού να είναι καλυµµένη µε H +, µε αποτέλεσµα την µειωµένη ικανότητα προσρόφησης [10]. Σηµαντικό ρόλο, όµως, διαδραµατίζει και η ανταγωνιστική παρουσία των υπόλοιπων µετάλλων.

5 Πίνακας 4: Ποσοστό αποµάκρυνσης (%) των βαρέων µετάλλων από υγρά απόβλητα επιµεταλλωτηρίου µε και χωρίς ρύθµιση του ph (2 η ειγµατοληψία). Οι συγκέντρωση του µπεντονίτη µεταβάλλεται σε 2,5 και 10g/L. Χωρίς Ρύθµιση ph Mετά από Ρύθµιση ph Μέταλλο Fe ph Συγκέντρωση Τελική Συγκέντρωση Αποµάκρυνση (%) B1 B3 B1 B3 2g/L 5g/L 10g/L 2g/L 5g/L 10g/L 2g/L 5g/L 10g/L 2g/L 5g/L 10g/L 45,29 35,12 26,28 19,21 37,11 32,47 29,16 22,45 41,97 57,58 18,05 28,30 35,62 Zn 30,54 28,61 23,45 19,36 29,04 24,09 21,08 6,34 23,23 36,61 4,93 21,12 30,98 Ni 2,46 2,91 2,78 2,20 1,78 2,83 2,33 1,91 4,50 24,31 38,71 2,70 19,81 34,21 Cu 0,74 0,69 0,46 0,29 0,67 0,53 0,42 6,49 36,76 60,54 8,65 28,11 43,24 Mn 0,46 0,72 0,99 0,95 0,40 0,36 0,32-56,17-115,30-106,43 11,83 20,70 29,57 Fe 41,31 9,49 1,08 0,00 13,47 8,83 4,66 77,04 97,39 100,00 67,41 78,64 88,72 Zn 27,10 23,02 13,56 7,11 25,38 17,43 13,13 15,07 49,98 73,78 6,35 35,70 51,57 Ni 4,47 2,78 2,41 1,89 1,42 2,44 1,81 1,44 13,19 32,04 49,01 12,25 34,87 48,06 Cu 0,66 0,66 0,65 0,62 0,66 0,64 0,61 0,00 1,21 4,85 0,00 2,42 7,27 Mn 0,40 0,46 0,58 0,50 0,38 0,30 0,23-13,60-44,20-23,80 6,80 27,20 44,20

6 Για το λόγο αυτό θεωρήθηκε απαραίτητη µια 2 η δειγµατοληψία (ΛΥΜΑ 2), όπου πραγµατοποιήθηκε ρύθµιση του ph από αρχική τιµή 2,46 σε 4,47 πριν τα πειράµατα αποµάκρυνσης. Αξίζει να σηµειωθεί ότι κατα τη ρύθµιση του ph παρατηρήθηκε µεταβολή στο χρώµα του λύµατος, όπου από διαυγές µετατράπηκε σε υποκίτρινο, γεγονός που υποδηλώνει φαινόµενα καταβύθισης [11]. Η καταβύθιση αφορά και µεταλλικά στοιχεία όπως προκύπτει από τον Πίνακα 2 και επιβεβαιώνεται από τις χαµηλότερες συγκεντρώσεις των βαρέων µετάλλων (Πίν.2). Ένα µειονέκτηµα της 2 ης δειγµατοληψίας είναι ότι το λύµα είχε διαφορετικό ph και παρουσίαζε σηµαντικά χαµηλότερες συγκεντρώσεις σε σχέση µε το λύµα της 1 ης δειγµατοληψίας (Πίν.2). Σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα (Πιν.4), τα ποσοστά αποµάκρυνσης των περιεχόµενων βαρέων µετάλλων στο ΛΥΜΑ 2 είναι πολύ υψηλότερα µετα τη ρύθµιση του ph, αλλά αυξάνονται και σηµαντικά µε αύξηση της ποσότητας του µπεντονίτη που χρησιµοποιείται. Συγκεκριµένα, αποµάκρυνση του σιδήρου από το δείγµα Β1 αυξάνεται από 22,45% σε 77,04% µετά απο ρύθµιση του ph και µε συγκέντρωση µπεντονίτη 2g/L, ενώ µε χρήση ποσότητας 10g/L, η αποµάκρυνση αυξάνεται από 57,58% σε 100%. Παροµοίως, η αποµάκρυνση Fe(II) µε ποσότητα 10g/L του µπεντονίτη Β3 αυξάνεται από 35,62% σε 88,72% µετά απο ρύθµιση του ph, αλλά τα ποσοστά αποµάκρυνσης που παρουσιάζει είναι χαµηλότερα σε σχέση µε το δείγµα Β1, γεγονός που πιθανότατα οφείλεται στην χαµηλότερη ιοντοανταλλακτική ικανότητα (CEC) του συγκεκριµένου δείγµατος. Η αποµάκρυνση του ψευδαργύρου προσδιορίστηκε σε 73,78% για το δείγµα Β1 και 51,57% για το Β3, σε αντίθεση µε τα ποσοστά 36,61% και 30,98% που καταγράφηκαν, αντίστοιχα χωρίς ρύθµιση του ph. Παρόµοια αποτελέσµατα έχουν προκύψει και απο άλλους ερευνητές [4-5]. Τα υψηλότερα ποσοστά αποµάκρυνσης του σιδήρου που προέκυψαν, έναντι των άλλων µετάλλων, αποδίδονται στο γεγονός ότι τα ιόντα του σιδήρου υδρολύονται πιο εύκολα µε αποτέλεσµα να παρεµβάλλονται και να ανταγωνίζονται τα υπόλοιπα µέταλλα για τις διαθέσιµες θέσεις προσρόφησης στην επιφάνεια της αργίλου [2]. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Κατά την επεξεργασία υγρών αποβλήτων επιµεταλλωτηρίου µε χρήση φυσικών δειγµάτων Ελληνικού µπεντονίτη από τη νήσο Μήλο, προέκυψε ότι ο συνδυασµός της διεργασίας της προσρόφησης µε τη ρύθµιση του ph αποτελεί µια εναλλακτική χαµηλού κόστους και αποτελεσµατική τεχνολογία. Τα ποσοστά αποµάκρυνσης των περιεχόµενων βαρέων µετάλλων (Fe, Zn, Ni, Cu) ήταν πολύ υψηλότερα µετα τη ρύθµιση του ph, αλλά αυξήθηκαν και σηµαντικά µε αύξηση της ποσότητας του µπεντονίτη που χρησιµοποιήθηκε. Tο ζητούµενο της παρούσας µελέτης, ήταν να επιτευχθεί αποµάκρυνση υψηλότερων ποσοστών µε τη χαµηλότερη δυνατή δόση µπεντονίτη, έτσι ώστε να προκύπτουν µειωµένες ποσότητες λάσπης. Η δόση των 10g/L µπορεί να θεωρηθεί ικανοποιητική για την µείωση της συγκέντρωσης των βαρέων µετάλλων από τα υγρά απόβλητα επιµεταλλωτηρίου. 5. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Οι συγγραφείς ευχαριστούν τη ιεύθυνση της Εταιρίας S&B Βιοµηχανικά Ορυκτά Α.Ε. για την χορήγηση ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Fu F. and Wang Q. (2011) Removal of heavy metal ions from wastewaters: A review, Journal of Environmental Management, 92: Vieira dos Santos A. and Masini J. (2007) Evaluating the removal of Cd(II), Pb(II) and Cu(II) from a wastewater sample of a coating industry by adsorption onto vermiculite, Applied Clay Science, 37:

7 3. Tahir S. and Rauf N. (2004) Removal of Fe(II) from wastewater of a galvanized pipe manufacturing industry by adsorption onto bentonite clay, Journal of Environmental Management, 73: Alvarez-Ayuso E. and Garcia-Sanchez A. (2003) Removal of heavy metals from wastewaters by natural and Na-exchanged bentonites, Clays and Clay Minerals, 51: Κatsumata H., Kaneco S., Inomata K., Itoh K., Funasaka K., Masuyama K., Suzuki T. and Ohta K. (2003) Removal of heavy metals in rinsing wastewater from plating factory by adsorption with economical viable materials, Journal of Environmental Management, 69: Αλεξιάδης Κ. (1976) Άργιλος: Ανόργανα και οργανικά κολλοειδή του εδάφους, Θεσσαλονίκη. 7. A P H A (1995) Standard methods for the examination of water and wastewater, 17th ed. Washincton D.C. American Public Health Association, American Water Works Association and Water Pollution Control Federation. 8. Bourliva A., Michailidis K., Sikalidis C., Filippidis A. and Betsiou M. (2010) Natural bentonite froms Milos island, Greece: a low cost adsorbent for removal of cadmium from water and wastewaters, Proc. 3 rd Int. Conf. Small and decentralized water and wastewater treatment plants, (A.Zouboulis, A. Kungolos, P.Samaras, eds.), Skiathos, Greece, 2010, pp Bourliva A., Michailidis K., Sikalidis C., Filippidis A. and Betsiou M. (2010) Nickel removal from aqueous solutions utilizing natural Greek bentonite and vermiculite, 2 nd International Symposium on Green Chemistry for Environment and Health, Mykonos, Greece, 2010, pp Sen Gupta S. and Bhattacharyya K.G. (2008) Immobilization of Pb(II), Cd(II) and Ni(II) ions on kaolinite and montmorillonite surfaces from aqueous medium, Journal of Environmental Management, 87: Akar S.T., Akar T., Kayanak Z., Anilan B., Cabuk A., Tabak Ö., Demir T.A. and Gedikbey T. (2009) Removal of copper (II) ions from synthetic solution and real wastewater by the combined action of dried Trametes versicolor cells and montmorillonite, Hydrometallurgy, 97: