ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ"

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ : ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝ ΡΕΑΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ ΖΩΗ ΣΥΝΤΑΞΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΒΑΣΙΛΗ ΜΥΡΤΩ ΚΥΡΙΑΚΗ ΑΜ: ΑΘΗΝΑ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΝΟΤΗΤΑ Α ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ 1. Ορισµός 2.Υποκειµενικό, χρονικό, ουσιαστικό κριτήριο 3. Καθολικότητα οριοθετήσεων 4. Γενικά και ειδικά προβλεπόµενη οριοθέτηση 5. Οντολογικός προσδιορισµός οριοθέτησης 6. Ουσιαστικός προσδιορισµός οριοθέτησης 7. Μαξιµαλιστικός προσδιορισµός οριοθέτησης 8. Το τρίπτυχο: νοµιµότητα, κοινωνικότητα, χρηστότητα ΕΝΟΤΗΤΑ Β : Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ 1. Ορισµός 2. Το Σύνταγµα ως πλαίσιο άσκησης θεµελιωδών δικαιωµάτων 3. Η έννοια του «νόµου» και τα θεµελιώδη δικαιώµατα 4. Αρχές αρµόδιας να θέτουν περιορισµούς ΕΝΟΤΗΤΑ Γ : Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 1. Ορισµός 2. Το γενικό συµφέρον 3. Τα δικαιώµατα των άλλων 4. Η ρήτρα της κοινωνικότητας και η ΕΣ Α ΕΝΟΤΗΤΑ : Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΤΗΤΑΣ 1. Ορισµός 2. Η προβληµατική των χρηστών ηθών 3. Η απαγόρευση κατάχρησης 4. Η απαγόρευση κατάχρησης ως γενική συνταγµατική αρχή 5. Ειδικά θέµατα ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο άνθρωπος, θεωρούµενος καθ εαυτόν, αφηρηµένα και ανεξάρτητα από την κοινωνική του συµβίωση και την ιστορική του εξέλιξη, είναι ένα πράγµατι ελεύθερο ον. Αφού έχει την ικανότητα να κινείται, να σκέφτεται και να µιλάει, έχει εκ φύσεως και την ελευθερία της κίνησης, του στοχασµού και του Λόγου. Και αφού οι άνθρωποι είναι εκ φύσεως ελεύθεροι, είναι κατά τούτο και εκ φύσεως ίσοι. Θα ήταν όµως λάθος να µιλήσουµε εδώ για «δικαίωµα». Το δικαίωµα προϋποθέτει όχι µόνο φορέα, αλλά και χορηγό. ικαίωµα αποτελεί εξουσία ανεξάρτητη κατ αρχήν από την πραγµατική ισχύ του φορέα του µπορεί εποµένως να υπάρξει µόνο στο πλαίσιο µιας έννοµης τάξης. Η έννοµη τάξη είναι όµως νοητή µόνο στο πλαίσιο του κράτους είναι σε µεγάλο βαθµό ταυτόσηµη µε το κράτος. Γιατί µόνο το κράτος είναι σε θέση όχι µόνο να χορηγήσει, αλλά και να κατοχυρώσει δικαιώµατα. Το δικαίωµα προϋποθέτει εποµένως το κράτος. Προ-δικαιϊκό ή προ-κρατικό δικαίωµα δεν είναι νοµικά νοητό. Το κράτος δεν αποτελεί µόνο το αναγκαίο πλαίσιο του δικαιώµατος, αλλά και σπουδαία πηγή διακινδύνευσης των αγαθών που τα δικαιώµατα προστατεύουν. Το κράτος είναι µεν τεταγµένο αφηρηµένα στην υπηρεσία των ανθρώπων, αλλά η κρατική δραστηριότητα καθώς και αυτή η ίδια η αβελτηρία των φορέων της εξουσίας αποτελούν συνεχή κίνδυνο για την ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας και αυτήν την ίδια την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Έτσι η ιστορική εξέλιξη οδήγησε στη νοµική κατοχύρωση ορισµένων θεµελιωδών δικαιωµάτων του ανθρώπου ή τουλάχιστον του πολίτη, ως µεµονωµένου ατόµου ή ως µέλους µιας οµάδας. Τα δικαιώµατα αυτά χαρακτηρίζονται από το Σύνταγµα µας ως ατοµικά δικαιώµατα, γιατί εγγυώνται την ατοµικότητα του ανθρώπου. Η γαλλική διακήρυξη του 1789 και το γαλλικό Σύνταγµα του 1791 είναι τα δυο κείµενα, που δηµιούργησαν τον αποκαλούµενο «κλασικό κατάλογο των ατοµικών δικαιωµάτων», στον οποίο περιλαµβάνονται η ισότητα, η προσωπική ασφάλεια και ελευθερία, το άσυλο της κατοικίας, η ελευθερία του τύπου κ έκφρασης των στοχασµών, το απόρρητο των πιστολών, η θρησκευτική ελευθερία, η ελευθερία εκπαιδεύσεως, η ελευθερία του συνέρχεσθε, το δικαίωµα του αναφέρεσθε προς τις αρχές, η οικονοµική ελευθερία, το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας. Στον κλασικό αυτό κατάλογο προστέθηκε αργότερα το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι. Στη σύγχρονη εποχή τα θεµελιώδη δικαιώµατα κατοχυρώνονται από όλα τα Συντάγµατα και ο κλασικός κατάλογος έχει κατά πολύ µεταβληθεί αριθµητικά και ποιοτικά. Στη σύγχρονη έννοµη τάξη, η διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωµάτων δεν είναι απλά «ιδιωτική υπόθεση», αλλά αποτελεί κρατικό σκοπό. Σε 3

4 αντίθεση προς το παλαιό κράτος αποχής, στο σύγχρονο συνταγµατικό πλαίσιο τα συνταγµατικά δικαιώµατα τελούν υπό την εγγύηση του κράτους (Σ αρθρ. 25 παρ. 1). Η προστασία των θεµελιωδών δικαιωµάτων βαίνει παράλληλα προς τη µεταβολή του κράτους, από κράτος αποχής σε προστατευτικό κοινωνικό κράτος δικαίου. Σύµφωνα µε τη συνταγµατική επιταγή, όλα τα κρατικά όργανα υποχρεούνται να διασφαλίζουν την ανεµπόδιστη άσκησή τους. Μάλιστα µε τη συνταγµατική αναθεώρηση του έτους 2001, το αρθρ. 25 παρ. 1 θέτει ως κρατική αποστολή τη διασφάλιση όχι µόνο της ανεµπόδιστης, αλλά και της αποτελεσµατικής άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων, εντείνοντας ακόµη περισσότερο την κρατική υποχρέωση για προστασία των ατοµικών δικαιωµάτων. Κάθε κρατικό όργανο αποτελεί κατά το Σύνταγµα εγγυητή της άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων από κάθε φορέα. Η συνταγµατική επιταγή απευθύνεται σε όλα τα κρατικά όργανα, προστατεύει όλους τους φορείς και αναφέρεται όχι απλά και µόνο στην άσκηση, αλλά στην ακώλυτη, την ανεµπόδιστη άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Η προστατευτική υποχρέωση δεν έχει ως αποδέκτες τους ιδιώτες. Το κράτος όµως δικαιούται να αξιώνει από όλους τους πολίτες την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής και εθνικής αλληλεγγύησης ( Σ αρθρ 25 παρ 4). Η σε βάρος των ιδιωτών προστατευτική υποχρέωση απαιτεί τη µεσολάβηση του νόµου. ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΚ Αστικός Κώδικας ΑΠ Άρειος Πάγος Άρθρ. άρθρο Βλ. Βλέπε Ε Επιθεώρηση ηµόσιου ικαίου και ιοικητικού ικαίου έκδ. έκδοση ΕΣ Α Ευρωπαϊκή Σύµβαση των ικαιωµάτων του Ανθρώπου ΝοΒ Νοµικό Βήµα (περιοδικό) Ολ. Ολοµέλεια παρ. παράγραφος Σ Σύνταγµα ΣτΕ Συµβούλιο της Επικρατείας τ. τόµος ΤοΣ Το Σύνταγµα (περιοδικό) 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η κλασική νοµική θεωρία των ατοµι(κιστι)κών δικαιωµάτων αδυνατεί να εξηγήσει µε πληρότητα και ακρίβεια τη φύση και τη λειτουργία των θεµελιωδών δικαιωµάτων στη σύγχρονη έννοµη τάξη. Η ανεπάρκεια της παραδοσιακής νοµικής θεωρίας έστρεψε την επιστήµη προς την κατεύθυνση της έρευνας της µεταβολής των ατοµικών δικαιωµάτων. Η έννοια της µεταβολής των συνταγµατικών δικαιωµάτων είναι πολυσήµαντη. Είναι καταρχήν µεταβολή του ουσιαστικού τους περιεχοµένου και µεταβολή της φύσης τους. Τα συνταγµατικά δικαιώµατα δεν είναι µόνο δικαιώµατα στην κυριολεξία του όρου (δίκαιο εξ υποκειµένου), αλλά και αντικειµενικοί κανόνες δικαίου. Είναι παράλληλα µεταβολή της κατεύθυνσης τους. Τα συνταγµατικά αµυντικά δικαιώµατα δεν στρέφονται πλέον µόνο ενάντια στην κρατική, αλλά σε οποιαδήποτε εξουσία. Μεταβλήθηκε έτσι και η θέση τους στην έννοµη τάξη αλλά και ο νοµικός τους χαρακτήρας. εν είναι πλέον απλά και µόνο κανόνες δηµοσίου δικαίου, αλλά βασικά αξιώµατα της συνολικής έννοµης τάξης. Η µεταβολή των συνταγµατικών δικαιωµάτων είναι επίσης µεταβολή των διαστάσεων του λειτουργικού περιεχοµένου τους. Τα σύγχρονα συνταγµατικά δικαιώµατα δεν έχουν µόνο αρνητική-αµυντική διάσταση, αλλά και προστατευτική, όπως επίσης και εξασφαλιστική- διεκδικητική. Προστατευτικό αντικείµενο των συνταγµατικών δικαιωµάτων δεν είναι µόνο η ελευθερία του ανθρώπου, αλλά ιδιαίτερη σηµασία έχει αποκτήσει η προστασία της υπόστασης του ανθρώπου όπως και άλλες πλευρές της ανθρώπινης δραστηριότητας. Το Σύνταγµα, ως καθολικός ρυθµιστής της έννοµης τάξης, ρυθµίζει και το κράτος και την κοινωνία, ρυθµίζει τις σχέσεις κράτους πολιτών, αλλά και τις σχέσεις των πολιτών µεταξύ τους. Οι συνταγµατικοί κανόνες αυτοδίκαια όχι µόνο στρέφονται προς το κράτος, αλλά αναπτύσσουν και διαπροσωπική ενέργεια, δηλαδή εφαρµόζονται όχι µόνο στο δηµόσιο, αλλά και στο ιδιωτικό δίκαιο. Η «τριτενέργεια» ρυθµίζεται ρητά στη διάταξη του άρθρου 25 παρ. 1 εδ. γ του ισχύοντος Συντάγµατος. Η τριτενέργεια παρουσιάζεται στο αµυντικό περιεχόµενο των θεµελιωδών δικαιωµάτων, τα οποία εφαρµόζονται στο κοινό, δηµόσιο και ιδιωτικό δίκαιο. Συνταγµατικά δικαιώµατα είναι τα παρεχόµενα στα άτοµα και ως µέλη του κοινωνικού συνόλου θεµελιώδη, πολιτικά, κοινωνικά και οικονοµικά δικαιώµατα, τα οποία αποτελούν τις κατά την αντίληψη του συντακτικού νοµοθέτη βασικές εξειδικεύσεις της ανθρώπινης αξίας και των οποίων το αµυντικό περιεχόµενο στρέφεται κατά της κρατικής και κάθε άλλης εξουσίας, το προστατευτικό περιεχόµενο στρέφεται µόνο προς το κράτος αξιώνοντας την παροχή βοήθειας για την απόκρουση 5

6 κάθε απειλής, το δε εξασφαλιστικό, εφόσον αναγνωρίζεται, στρέφεται επίσης προς το κράτος, αξιώνοντας την παροχή των απαραίτητων µέσων για την άσκηση του δικαιώµατος. Από οντολογικής άποψης το συνταγµατικό δικαίωµα συνιστά εξουσία δηλαδή δύναµη αναγνωριζόµενη και ρυθµιζόµενη από το δίκαιο. Τα δικαιώµατα είναι «προσωπικά» δικαιώµατα του ανθρώπου στο άτοµό του. Η συνταγµατική αναγνώριση αποτελεί το βασικό στοιχείο του συνταγµατικού δικαιώµατος, που το διαφοροποιεί από τα δικαιώµατα του κοινού διακαίου. Αποστολή τους είναι ο καθορισµός του συνταγµατικού προτύπου του πολίτη και γενικότερα του ανθρώπου. Η έννοια του συνταγµατικού δικαιώµατος αποτελεί πράγµατι τον θεµέλιο λίθο, πάνω στον οποίο οικοδοµείται η όλη θεωρία της εφαρµογής των συνταγµατικών δικαιωµάτων. Σχηµατικά το συνταγµατικό δικαίωµα µπορεί να παρασταθεί ως κύκλος µε κέντρο και περιφέρεια. Η απλή αυτή γραφική παράσταση συντείνει σηµαντικά στην κατανόηση όχι µόνο της έννοιας αυτού του ίδιου του δικαιώµατος. Αλλά και πολλών άλλων σηµαντικών συναφών εννοιών, όπως της οριοθέτησης του περιορισµού κτλ. εν είναι οι βασικές πλευρές του δικαιώµατος, τα τµήµατα του περιεχοµένου του, η κτήση και η άσκηση. υο κατά συνέπεια είναι και οι αντίστοιχες βασικές περιοχές της όλης δοµής του δικαιώµατος: α) ο πυρήνας, η περιοχή της κτήσης, γύρω από το κέντρο του κύκλου και β) η περιφέρεια, η υπόλοιπη µετά τον πυρήνα περιοχή της άσκησης. Με τον όρο «περιφέρεια» αποδίδεται η υπόλοιπη µετά τον πυρήνα περιοχή µέχρι το εξωτερικό όριο, την εξωτερική γραµµή (κατά κυριολεξία περιφέρεια). Η περιοχή της άσκηση περικλείεται µεταξύ δυο οµόκεντρων κύκλων. Το δικαίωµα δεν είναι «ανοικτό προς τα πάνω» νοµικό µέγεθος, δεν έχει µόνο πυρήνα αλλά και περιφέρεια. Το εξωτερικό όριο δικαιώµατος διαγράφουν οι οριοθετήσεις της άσκηση, οι οποίες θα αναλυθούν λεπτοµερώς παρακάτω. ΕΝΟΤΗΤΑ Α : ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Οριοθέτηση είναι ο µε διατάξεις δικαίου στο πλαίσιο της γενικής σχέσης πραγµατοποιούµενος καθορισµός του γενικού περιεχοµένου, ο προσδιορισµός των ανώτατων ορίων άσκησης δικαιώµατος 1. Η οριοθέτηση αποτελεί κεντρική έννοια όλης της θεωρία των συνταγµατικών δικαιωµάτων. α) Η οριοθέτηση ανήκει στη δοµή του δικαιώµατος, αποτελεί τµήµα, την «οροφή», το εξωτερικό σύνορο του δικαιώµατος. β) Από οντολογική άποψη, η οριοθέτηση αποτελεί νοµική ρύθµιση, κανόνα δικαίου. γ) Αναφέρεται στην άσκηση του δικαιώµατος, 6

7 είναι οριοθέτηση άσκησης. δ) Πραγµατοποιείται στο πλαίσιο της γενικής σχέσης. ε) Από λειτουργική άποψη θέτει όρια συµπεριφοράς και διαχωρίζει µεταξύ περιοχών. στ) Από αξιολογική άποψη δεν συνιστά περιορισµό. Με την οριοθέτηση δεν περιορίζεται η ελευθερία, αλλά πραγµατοποιείται ο καθορισµός του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος. 2. ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟ, ΧΡΟΝΙΚΟ, ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟ ΚΡΙΤΗΡΙΟ Η οριοθέτηση έχει ευρύ, γενικό χαρακτήρα, αναφέρεται σε όλους τους φορείς θεµελιωδών δικαιωµάτων, θέτει το όριο δράσης της κρατικής εξουσίας και ιδιωτών. Αποτελεί «τακτική», «µόνιµη» και όχι εξαιρετική ρύθµιση. Η οριοθέτηση είναι πάγια (όχι προσωρινή) και γενικά ισχύουσα. Ο πάγιος χαρακτήρας βαίνει παράλληλα προς τον τακτικό χαρακτήρα της οριοθέτησης. 3. ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΩΝ Η καθολικότητα των οριοθετήσεων αποτελεί βασικό διακριτικό γνώρισµα. Οι οριοθετήσεις εφαρµόζονται σε όλα τα συνταγµατικά. δικαιώµατα, αποτελούν καθολικές ρυθµίσεις. Αρκεί η γενική πρόβλεψη στο συνταγµατικό κείµενο και δεν είναι απαραίτητο να επαναλαµβάνεται η οριοθέτηση σε κάθε συνταγµατική διάταξη, σε κάθε δικαίωµα. Τρεις είναι οι γενικές οροθετικές ρήτρες, η ρήτρα της συνταγµατικής νοµιµότητας, η ρήτρα της κοινωνικότητας και η ρήτρα της χρηστότητας, οι οποίες θα αναλυθούν διεξοδικά παρακάτω. 4. ΓΕΝΙΚΑ ΚΑΙ ΕΙ ΙΚΑ ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ Σε ορισµένες περιπτώσεις ο συντακτικός νοµοθέτης επαναλαµβάνει τη γενική οριοθέτηση σε συγκεκριµένη διάταξη. Με κριτήριο την ειδική αυτή πρόσθετη πρόβλεψη, οι οριοθετήσεις διακρίνονται σε ειδικά και γενικά προβλεπόµενες. Ειδικά προβλεπόµενη οριοθέτηση είναι ο µε ειδικές διατάξεις πραγµατοποιούµενος καθορισµός του γενικού περιεχοµένου κάθε συγκεκριµένου θεµελιώδους δικαιώµατος. Παράλληλα, γενικά προβλεπόµενη οριοθέτηση είναι ο µε γενικές διατάξεις καθορισµός του γενικού περιεχοµένου του δικαιώµατος. 5. ΟΝΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Από οντολογική άποψη η οριοθέτηση είναι καταρχήν «τµήµα του δικαιώµατος». Συγκεκριµένα, η οριοθέτηση αποτελεί την οροφή του 1, ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Γενικό Μέρος, Σελ

8 δικαιώµατος. Κάθε θεµελιώδες δικαίωµα δεν είναι γενικό και απεριόριστο. Αντίθετα, έχει περιεχόµενο ορισµένο, συγκεκριµένο, οριοθετούµενο. εν είναι «ανοιχτό προς τα πάνω», αλλά έχει οροφή. Άλλωστε αυτή η ίδια η «ρύθµιση» οποιουδήποτε θεµελιώδους δικαιώµατος συνεπάγεται τη συγκεκριµενοποίηση του, την ειδική του διαµόρφωση. Οι οριοθετήσεις απαρτίζουν τον «εξωτερικό φλοιό», αποτελούν το εξωτερικό σύνορο του συνταγµατικού δικαιώµατος, ενώ το εσωτερικό του σύνορο αποτελεί ο λεγόµενος «πυρήνας» του δικαιώµατος. Ο όρος «οριοθετήσεις» αναφέρεται σε κανόνες δικαίου, σε νοµικές ρυθµίσεις. Οντολογισµό προσδιορισµό συνιστά επίσης η φύση της οριοθέτησης ως νοµικής ρύθµισης, ως κανόνα δικαίου. Οριοθέτηση είναι η µε γενική ρύθµιση θέσπιση ορίων δράσης. Το δικαίωµα είναι µέγεθος νοµικό και ο καθορισµός του δεν µπορεί να πραγµατοποιείται µε διατάξεις δικαίου. Η αποτύπωση των ορίων του δικαιώµατος είναι έργο του συντακτικού νοµοθέτη. Τα θεµελιώδη δικαιώµατα είναι συνταγµατικά κατοχυρωµένα δικαιώµατα, κατά συνέπεια ο προσδιορισµός του περιεχοµένου τους πραγµατοποιείται µε διατάξεις συνταγµατικές, τα όρια της άσκησης τους θέτει ο συντακτικός νοµοθέτης. 6. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Οι οριοθετήσεις αναφέρονται στην άσκηση, είναι οριοθετήσεις άσκησης. Τόσο οι οριοθετήσεις όσο και οι εννοιολογικοί προσδιορισµοί ανάγονται στο περιεχόµενο του δικαιώµατος. Οι εννοιολογικοί προσδιορισµοί καθορίζουν το ουσιαστικό περιεχόµενο, το είδος της παρεχόµενης µε το δικαίωµα εξουσίας ενώ οι οριοθετήσεις προσδιορίζουν τα όρια άσκησης του δικαιώµατος. Το «είδος» της εξουσίας που παρέχεται στον φορέα προσδιορίζεται από την «ύλη» του δικαιώµατος. Οι οριοθετήσεις άσκησης προϋποθέτουν την κτήση του δικαιώµατος και αποτελούν «νοµικούς οδηγούς» της χρήσης, της απόλαυσης του δικαιώµατος που ήδη έχει κτηθεί. 7. ΜΑΞΙΜΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Οι οριοθετήσεις σχηµατίζουν το γενικό περιεχόµενο του δικαιώµατος, δηλαδή το µέγιστο δυνατό περιεχόµενο στο πλαίσιο της γενικής σχέσης. Από εκεί και πέρα αρχίζει η «απαγορευµένη περιοχή». Οι οριοθετήσεις αποτελούν κανόνες δικαίου που καθορίζουν τα άκρα όρια της νόµιµης άσκησης. Η οριοθέτηση αποτελεί µαξιµαλιστικό προσδιορισµό. Σε αντίθεση µε τον πυρήνα, που καθορίζει το ελάχιστο περιεχόµενο, η οριοθέτηση προσδιορίζει το µέγιστο περιεχόµενο. Από το χαρακτήρα της 8

9 οριοθέτησης ως µαξιµαλιστικού προσδιορισµού, προκύπτει η νοµική της ποιότητα. εν συνιστά εποµένως περιορισµό της ελευθερίας, περιορισµό του δικαιώµατος. Η οριοθέτηση είναι απλή και όχι περιοριστική ρύθµιση, δεν περιέχει περιορισµούς. Ως τοποθέτηση συνόρων, ορίων, δεν αποτελεί συρρίκνωση του δικαιώµατος, όπως ο περιορισµός. Αναγκαία προηγείται η οριοθέτησης και σε αυτή βασίζεται ο περιορισµός. Η χάραξη της περιφέρειας του γενικού περιεχοµένου δεν αποτελεί κατά κυριολεξία «περιορισµό» αλλά «προσδιορισµό», οριοθέτηση, συγκεκριµενοποίηση δικαιώµατος. Ο καθορισµός των προϋποθέσεων και γενικότερα του νοµικού περιβάλλοντος, µέσα στο οποίο προστατεύεται το δικαίωµα, δεν Συνιστά «περιορισµό», συρρίκνωση, αλλά «προσδιορισµό» ΤΟ ΤΡΙΠΤΥΧΟ: ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑ, ΧΡΗΣΤΟΤΗΤΑ Το άρθρο 5 παρ. 1 ορίζει: «Καθένας έχει δικαίωµα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητα του και να συµµετέχει στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώµατα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγµα ή τα χρηστά ήθη». Ελευθερία για την ανάπτυξη της προσωπικότητας σηµαίνει ευχέρεια του ανθρώπου να δρα αδέσµευτος, σύµφωνα µε τις ικανότητές του που απορρέουν από την ιδιαιτερότητά του ως συνειδητού όντος, και να πραγµατώνει την, κατ αυτόν, ολοκλήρωση της σωµατικής, ψυχικής, πνευµατικής, ηθικής και κοινωνικής υποστάσεως του, δηλαδή να αυτοδιαµορφώνει την προσωπικότητά του, χωρίς να εµποδίζεται από τα κρατικά όργανα 3. Η τελευταία σκέψη συµπληρώνεται και από τη διάταξη του αρθρ. 25 παρ. 1, που ορίζει ότι: «Τα δικαιώµατα του ανθρώπου, ως ατόµου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου, τελούν υπ την εγγύηση του Κράτους, πάντων των οργάνων αυτού υποχρεουµένων να διασφαλίζουν την ακώλυτη άσκησή τους». Βάσει, λοιπόν, των άρθρων 5 παρ. 1 και 25 του Συντάγµατος υπάρχει πρόβλεψη γενικών οριοθετήσεων: α) τα δικαιώµατα των άλλων β) το Σύνταγµα γ) τα χρηστά ήθη δ) η απαγόρευση καταχρηστικής άσκησης και ε) η κοινωνική οριοθέτηση. Όπως προκύπτει από τη συστηµατική ερµηνεία των άρθρων 5 παρ. 1 και 25 ο συντακτικός νοµοθέτης θέτει τρεις επάλληλες και σε ένα βαθµό αλληλοεπικαλυπτόµενες βασικές αρχές της συνολικής έννοµης τάξης, τρεις βασικές οριοθετικές ρήτρες, τη ρήτρα της νοµιµότητας, τη ρήτρα της κοινωνικότητας και τη ρήτρα της χρηστότητας. 2. ηµητρόπουλος, Συνταγµατικά ικαιώµατα, Γενικό Μέρος, Σελ Μάνεσης Αρ. Ατοµ. Ελευθερίες 1979, Σελ

10 Στην επιστήµη έχει τεθεί το ερώτηµα, αν ενόψει του γενικού περιεχοµένου της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, η τριάδα, δικαιώµατα των άλλων, Σύνταγµα και χρηστά ήθη, ισχύει για όλα τα θεµελιώδη δικαιώµατα 4. Η αµφισβήτηση αυτή δεν αναφέρεται αναγκαία σε όλες τις οριοθετήσεις αλλά επικεντρώνεται κυρίως ως προς τα χρηστά ήθη. Όµως η απάντηση, για την ταυτότητα του λόγου, δεν µπορεί παρά να είναι ενιαία. Αν το Σύνταγµα και τα δικαιώµατα των άλλων συνιστούν γενικές οριοθετήσεις, κατά τον ίδιο τρόπο γενική συνταγµατική οριοθέτηση συνιστούν και τα χρηστά ήθη. Για την απάντηση στο παραπάνω ερώτηµα έχουν διατυπωθεί και οι δύο απόψεις: α) Η θεωρία της ειδικής εφαρµογής υποστηρίζει ότι οι διατάξεις των συγκεκριµένων συνταγµατικών δικαιωµάτων υπερισχύουν των γενικών ρητρών και εποµένως αποκλείουν την εφαρµογή τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι γενικά γίνεται λόγο για περιορισµούς ενώ πρόκειται για οριοθετήσεις. β) η θεωρία της γενικής εφαρµογής δέχεται ότι η οριοθετική τριάδα εφαρµόζεται σε όλα τα Συνταγµατικά ικαιώµατα. Οι γενικές οριοθετήσεις µε σαφήνεια προκύπτουν από το Σύνταγµα και αποτελούν θεµελιώδεις κανόνες της συνολικής έννοµης τάξης, εφαρµόζοντας, αφενός στα λεγόµενα «ανεπιφύλακτα» δικαιώµατα, αφετέρου στα «περιορισµένα». Οι αρχές αυτές είναι αντικειµενικές συνταγµατικές αρχές, που αφορούν τη γενικότερη ανθρώπινη δράση µέσα στο όλο δικαιικό σύστηµα. εν αφορούν µόνο την άσκηση των δικαιωµάτων από τους φορείς, αλλά καθοδηγούν και τη δράση της διοίκησης, των κρατικών οργάνων γενικότερα. Πρόκειται για αντικειµενικούς κανόνες που αφορούν τη γενικότερη δράση, αποτελούν γενικότερες αντικειµενικές συνταγµατικές αρχές, που αφορούν τη συνολική έννοµη τάξη. Η σχέση των διατάξεων των µερικότερων συνταγµατικών δικαιωµάτων µε τις γενικές ρήτρες βρίσκεται σε σχέση γενικού προς ειδικού. Η σχέση αυτή δεν είναι πάντοτε σχέση αλληλοαποκλεισµού, αλλά και συνεφαρµογής. ΕΝΟΤΗΤΑ Β : Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Σύµφωνα µε την αρχή της συνταγµατικής νοµιµότητας η γενικότερη δράση όλων των κοινωνών του δικαίου, ιδιωτών και κρατικών οργάνων, πρέπει να είναι σύµφωνη µε το Σύνταγµα και µε τους σύµφωνους προς αυτό νόµους. Η άσκηση των συνταγµατικών δικαιωµάτων ή η δράση των 4. Βλ. Τσάτσο, θεµελιώδη ικαιώµατα, Σελ. 261 επ. 10

11 κρατικών οργάνων δεν είναι υπεράνω του Συντάγµατος και των νόµων, αλλά υπόκειται σε αυτούς. Κάθε ανθρώπινη δράση οφείλει να εναρµονίζεται και να είναι σύµφωνη µε το Σύνταγµα, δηλαδή µε τις διατάξεις, που έχουν αυξηµένη τυπική δύναµη καθώς και µε όλες τις διατάξεις του κοινού δικαίου που εξειδικεύουν τις συνταγµατικές και είναι σύµφωνες µε αυτές. Η αρχή της νοµιµότητας (Σ αρθρ. 5 παρ. 1) αποτελεί γενική συνταγµατική αρχή εφαρµοζόµενη στη συνολική έννοµη τάξη. Η ρήτρα αυτή ισχύει παντού και πάντοτε και δεν χρειάζεται να επαναλαµβάνεται σε κάθε διάταξη. 2. ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΩΣ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΣΚΗΣΗ ΘΕΜΕΛΙΩ ΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Το ότι η ανάπτυξη της προσωπικότητας, εποµένως η άσκηση οποιουδήποτε συνταγµατικού δικαιώµατος, οφείλει να µην παραβιάζει το Σύνταγµα αποτελεί πράγµατι αυτονόητο ορισµό 5. Το Σύνταγµα ως σύνολο, όλες δηλαδή οι διατάξεις του αποτελούν γενική οριοθέτηση στην άσκηση οποιουδήποτε θεµελιώδους δικαιώµατος. Η κατοχύρωση της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και η συνταγµατική διασφάλιση οποιουδήποτε θεµελιώδους δικαιώµατος δεν παρέχουν εξουσία παραβίασης των συνταγµατικών διατάξεων. Οι ίδιες οι συνταγµατικές διατάξεις θέτουν ένα ευρύτερο πλαίσιο, ένα όριο µέσα στο οποίο πρέπει να ασκούνται τα θεµελιώδη δικαιώµατα. Για τον λόγο άλλωστε αυτό και όχι µόνο οι αναφερόµενες στα θεµελιώδη δικαιώµατα συνταγµατικές διατάξεις δεν πρέπει να ερµηνεύονται αποµονωµένα αλλά σε συνδυασµό µε τις υπόλοιπες διατάξεις του Συντάγµατος. Η αναγωγή εποµένως του Συντάγµατος σε γενική οριοθέτηση της άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων δεν προκύπτει απλά και µόνο από το άρθρο 5 παρ. 1, το οποίο οπωσδήποτε αναγνωρίζει αυτή την οριοθέτηση. Προκύπτει άλλωστε και από τη γενική υποχρέωση σεβασµού του Συντάγµατος που κατοχυρώνεται στο άρθρο 120παρ. 2. Στις γενικές οριοθετήσεις της δράσης του ατόµου, ανήκει η απαγόρευση παραβίασης του Συντάγµατος. Ο συντακτικός νοµοθέτης, ορίζοντας τα διαγραφόµενα από το Σύνταγµα και τους σύµφωνους προς αυτό νόµους όρια ως όρια της επιτρεπόµενης άσκησης των θεµελιωδών δικαιωµάτων, δεν παρέχει «γενική επιφύλαξη νόµου». Ο κοινός νοµοθέτης δεν µπορεί επικαλούµενος γενικά και αόριστα το «Σύνταγµα» και όχι κάποια συγκεκριµένη διάταξη, να περιορίζει τα θεµελιώδη δικαιώµατα. Η γενική ρυθµιστική αρµοδιότητα του κοινού νοµοθέτη υπάγεται και αυτή στο Σύνταγµα και δεσµεύεται από κάθε συνταγµατική διάταξη. Το αποτέλεσµα της νοµοθετικής εργασίας ελέγχεται ως προς τη συµφωνία 5. Ράικος. Θεµελιώδη ικαιώµατα, Σελ

12 του προς το Σύνταγµα. 3. Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ «ΝΟΜΟΥ» ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩ Η ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ Ως Σύνταγµα θα πρέπει να θεωρηθεί όχι µόνο το σύνολο των κανόνων που απορρέουν από το συνταγµατικό κείµενο, αλλά και οι θεµελιώδεις αρχές που αυτό καθιερώνει, όπως η δηµοκρατική αρχή, η αρχή του κοινωνικού κράτους και η αρχή του σεβασµού της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, ακόµη και οι κανόνες, συνταγµατικοί και µη, που προβλέπουν την άσκηση εξουσιαστικής αρµοδιότητας από πολιτειακά όργανα του Κράτους ή των νοµικών προσώπων δηµοσίου δικαίου 6. Το ελληνικό Σύνταγµα για να εφαρµοσθεί ορθά οφείλει να ερµηνευθεί, τόσο µάλλον που στηρίζεται επάνω σε δυο διαφορετικούς ή και αντιθετικούς άξονες: από το ένα µέρος, την ιδέα της προσωπικότητας και της ελεύθερης συµµετοχής του καθενός και όλων µαζί στην κοινωνική, οικονοµική και πολιτική ζωή (άρθρο 5 παρ. 1), από το άλλο µέρος, τον εκ των άνω σχεδιασµό και τις µονοµερείς επεµβάσεις του κράτους. Η ουσιώδης λειτουργία της «επιφυλάξεως του νόµου» συνίσταται σε µια σχετική υποστολή της «υποχρέωσης αποχής» της κρατικής εξουσίας στον τοµέα των αυτόνοµων πράξεων των ατόµων και των οµάδων. Η «ρύθµιση» των δικαιωµάτων και των ελευθεριών από το νόµο αποβλέπει στην περαιτέρω εξασφάλιση της κοινωνικής λειτουργίας τους σύµφωνα µε το ουσιαστικό περιεχόµενο που έχει αποδοθεί σε αυτά από τα ίδιο το Σύνταγµα. Το ουσιαστικό περιεχόµενο κάθε θεµελιώδους δικαιώµατος είναι πραγµατικά «δεδοµένο», ρητά ή σιωπηρά, µέσα στην ίδια τη διάταξη που το διακηρύσσει ή το προστατεύει και µέσα στο σύστηµα των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Αληθινά η ρύθµιση δεν έχει ως αποστολή να ορίσει τις ελευθερίες, ακόµη και στην περίπτωση που η πραγµατοποίηση ενός συγκεκριµένου δικαιώµατος θα εξαρτάτο εντελώς από τη δηµοσίευση ενός «νόµου». Ο ρόλος των συγκεκριµένων εξουσιών ή των υποδεέστερων οργάνων της διοίκησης και της αστυνοµίας δεν συνίσταται στο να καθορίσουν τα δικαιώµατα της προσωπικότητας, ερµηνεύοντας ελευθέρως τους συνταγµατικούς κανόνες και ρήτρες, αλλά στο να κάνουν δυνατή την έµπρακτη απόλαυση αυτών των δικαιωµάτων, όπως είναι ήδη καθορισµένα από το Σύνταγµα. Θα το πράξουν «ρυθµίζοντας» τις ελευθερίες, δηλαδή δίνοντας τους µια νοµική διατύπωση και εντάσσοντας αυτές στην τάξη του θετικού δικαίου, χάρη σε ένα σύνολο µέσων ή τρόπων ενέργειας προορισµένων να εξασφαλίσουν, επ ευνοία 6. Παραράς Πέτρος, Σύνταγµα 1975 Corpus αρ. 1-50, Σελ Βλ. Γ.Κ.Βλάχου, Η «επιφύλαξη του Νόµου» και τα θεµελιώδη δικαιώµατα, Σελ

13 των ατόµων και των ατόµων, µια απόλαυση σύµφωνη προς το συνταγµατικό καθεστώς των δικαιωµάτων του ανθρώπου 7. 4 ΑΡΧΕΣ ΑΡΜΟ ΙΕΣ ΝΑ ΘΕΤΟΥΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥΣ Σε ένα σχήµα κοινωνικής και εθνικής οργάνωσης όπου η ελευθερία του ατόµου λαµβάνεται σαν το φυσικό και προϋπάρχον δεδοµένο και σαν τελικός σκοπός της πολιτικής εξουσίας περιορισµοί σ αυτήν δεν µπορούν να νοηθούν παρά µε την εµφάνιση και τη θέληση του νόµου. Τη φιλοσοφία αυτή συνόψιζε η ιακήρυξη των ικαιωµάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη του 1789, ορίζοντας ότι: «Ο νόµος είναι η έκφραση της γενικής θελήσεως» και ότι «Πρέπει να είναι ο ίδιος για όλους, είτε προστατεύει είτε τιµωρεί» (άρθρο 6), για να θέσει, στο επόµενο άρθρο, τη µεγάλη αρχή: «Κανένας άνθρωπος δε διώκεται, δε συλλαµβάνεται ούτε φυλακίζεται παρά στις περιπτώσεις που καθορίζει ο Νόµος» «και σύµφωνα µε τους τύπους που διαγράφει». Γεγονός όµως είναι ότι από την εποχή της ιακήρυξης και των πρώτων Συνταγµάτων που δεν τολµούσαν να µην τιµήσουν τις πιο αναπόδραστες αρχές της, η αρµοδιότητα των οργάνων της εκτελεστικής εξουσίας, αρχίζοντας από τα ανώτατα, να συµπληρώνουν το νόµο, θεσπίζοντας και αυτές, µε επίσηµες και δηµόσιες πράξεις τους, κανόνες εξ ίσου γενικούς και απρόσωπους όσο ο συνήθης νόµος, αναγνωρίσθηκε και δεν έπαυσε να φαίνεται ολοένα πιο αναγκαία και απαραίτητη. Η δηµοκρατική δικαιολογία της ήταν και µένει η ίδια η θέληση του νόµου, δηλαδή η εξουσιοδότηση που δίνει στην εκτελεστική εξουσία να επεξεργασθεί και να φέρει πιο κοντά προς την ειδική, ατοµική εφαρµογή τους κανόνες του νόµου. Αν όµως υπάρχει µια σφαίρα κανόνων όπου ο νόµος, µε τα δυο συστατικά της αυθεντίας του στοιχεία, διατηρεί την αποκλειστική αρµοδιότητα του, αυτή είναι η σφαίρα των θεµελιωδών ατοµικών δικαιωµάτων και των ελευθεριών. Η εγγύηση των ατοµικών δικαιωµάτων, άρα και οι θεµιτοί όροι και περιορισµοί τους, ανήκουν στο νοµοθετικό όργανο, οπωσδήποτε ή σε τελική κρίση. Γι αυτό δεν µπορεί να γεννηθεί το ζήτηµα ότι οι παραποµπές του Συντάγµατος στο «νόµο» γίνονται στη νοµοθετική πράξη του νοµοθετικού οργάνου και σε αυτή µόνο. Το όργανο αυτό είναι αρµόδιο να ορίσει το καθεστώς και τους περιορισµούς ατοµικών δικαιωµάτων και το αποκλειστικά ικανό να ιδρύσει αρµοδιότητες δηµοσίων αρχών για την έκδοση είτε ατοµικών πράξεων, είτε και κανονιστικών στα θέµατα που ρύθµισε ή προσδιορίζει ο νόµος. Το γεγονός, ότι όλες αυτές οι πράξεις έχουν κύρος µόνο εφόσον έχουν εκδοθεί από το όργανο που προσδιόρισε και µέσα στα όρια που χάραξε ο νόµος, δείχνει ότι ποτέ οι πράξεις αυτές 13

14 δεν µπορούν να ρυθµίσουν αυτόβουλα και αυτόνοµα την τύχη ατοµικών δικαιωµάτων. Και έτσι ποτέ η παραποµπή που το Σύνταγµα απευθύνει στο νόµο, δεν µπορεί να αφορά τις εκτελεστικές αρχές απευθείας. Αφορά το νόµο και τις άλλες δηµόσιες πράξεις που συνδέονται µε αυτόν στο συγκεκριµένο θέµα. Για τους λόγους που αναφέραµε ο νόµος είναι ο συχνότερος δέκτης των παραποµπών και των επιφυλάξεων του Συντάγµατος στα θέµατα των ατοµικών δικαιωµάτων. εν είναι όµως και ο µόνος. Υπάρχουν διατάξεις που απευθύνονται στις διοικητικές ή δικαστικές αρχές και τους παρέχουν εξουσία περιορισµού της άσκηση ορισµένου δικαιώµατος ή ελευθερίας στις ειδικές περιπτώσεις χωρίς να υπάρχει ανάγκη προηγούµενης παρέµβασης του νόµου. Είναι µάλιστα περισσότερες από όσες ήταν άλλοτε και αυτή είναι µια ακόµα ένδειξη της συντηρητικής τάσης του νέου Συντάγµατος 8. ΕΝΟΤΗΤΑ Γ : Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ 1.ΟΡΙΣΜΟΣ Το άρθρο 29 παρ. 2 της Οικουµενικής ιακήρυξης ικαιωµάτων του Ανθρώπου ορίζει ότι «Κατά την άσκηση των δικαιωµάτων και των ελευθεριών καθένας υπόκειται µόνο στους περιορισµούς που θέτει ο νόµος αποκλειστικά για να εξασφαλιστεί η αναγνώριση και ο σεβασµός των δικαιωµάτων και ελευθεριών των άλλων και να ικανοποιούνται οι ορθές απαιτήσεις της ηθικής, της δηµόσιας τάξης και της γενικής ευηµερίας σε µια δηµοκρατική κοινωνία». Ο Έλληνας συντακτικός νοµοθέτης καθιερώνει επίσης την αρχή της κοινωνικότητας. Η αρχή αυτή έχει δυο διαστάσεις. Προς ένα έκαστο των κοινωνών και προς όλους µαζί, δηλαδή προς το κοινωνικό σύνολο. Προς ένα έκαστο αναφέρεται ο συντακτικός νοµοθέτης µε τα «δικαιώµατα των άλλων» στο άρθρο 5 παρ. 1. Στο κοινωνικό σύνολο αναφέρεται µε την προάσπιση του γενικού συµφέροντος στο άρθρο 25 παρ. 1 και στο 106 παρ. 2. Η κοινωνική οριοθέτηση των συνταγµατικών δικαιωµάτων αποτελεί καταρχήν πραγµατική αναγκαιότητα, που απορρέει από αυτή την ίδια την κοινωνική συνύπαρξη. Τα συνταγµατικά δικαιώµατα, η ελευθερία, δεν είναι ελευθερία του Ροβινσώνα, όπως χαρακτηριστικά λέγεται, δηλαδή δεν είναι ελευθερία του µεµονωµένου ατόµου. Ο άνθρωπος ζει σε κοινωνία, τα δικαιώµατα του υπάρχουν µόνο µέσα στην κοινωνία, η οποία του τα αναγνωρίζει, εποµένως η άσκηση τους µέσα σε αυτήν αναγκαία οριοθετείται από το κοινωνικό περιβάλλον. Γίνεται σήµερα 8. Βλ. Φ.Θ. Βεγλερή, Τα δικαιώµατα του ανθρώπου και περιορισµοί τους, Σελ

15 δεκτό, ότι ο κοινωνικός περιορισµός των ατοµικών δικαιωµάτων απορρέει ήδη από την κοινωνική δέσµευση του ατόµου, από το γεγονός δηλαδή ότι ο άνθρωπος δεν είναι µόνο ένα αυτοτελές και αυτόνοµο άτοµο, αλλά και, εκ φύσεως, «κοινωνικόν ζώον», αφού µόνο στο πλαίσιο µιας κοινωνίας µπορεί να αναπτύξει πλήρως την προσωπικότητά του. Τα ανθρώπινα δικαιώµατα πρέπει λοιπόν, χωρίς να αγνοούν ούτε την ατοµικότητα ούτε την κοινωνικότητα του ανθρώπου, να είναι προσανατολισµένα προς µια σύνθεση και των δύο: την προσωπικότητα. Εφόσον το δικαίωµα έχει λόγο ύπαρξης µόνο µέσα στην κοινωνία, καθόσον υπάρχει µόνο εφόσον αναγνωρίζεται από αυτή, ο κοινωνικός χαρακτήρας των συνταγµατικών δικαιωµάτων είναι δεδοµένος. Τον κοινωνικό αυτό χαρακτήρα τονίζει ο συντακτικός νοµοθέτης ορίζοντας, ότι τα δικαιώµατα του ανθρώπου ως ατόµου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου τελούν υπό την εγγύηση του κράτους (Σ αρθρ.25 παρ. 1). Ο συντακτικός νοµοθέτης ρητά ορίζει, ότι τα δικαιώµατα του ανθρώπου αναγνωρίζονται, ταυτόχρονα ως δικαιώµατα του ατόµου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου. Επαναλαµβάνει µάλιστα, ότι η αναγνώριση και η προστασία των θεµελιωδών και απαράγραπτων δικαιωµάτων του ανθρώπου από την Πολιτεία αποβλέπει στην πραγµάτωση της κοινωνικής προόδου µέσα σε ελευθερία και δικαιοσύνη (Σ αρθρ. 25 παρ. 2). Η διττή αυτή ιδιότητα αποτελεί τη βάση της συνταγµατικής αναγνώρισης και προστασίας των θεµελιωδών δικαιωµάτων. 2. ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ Στον κύκλο της προβληµατικής των γενικών οριοθετήσεων των θεµελιωδών δικαιωµάτων ανήκει και το γενικό ή κοινωνικό ή δηµόσιο συµφέρον. Το Σύνταγµα, κατά την κατοχύρωση διάφορων δικαιωµάτων, προβλέπει ρητώς την κοινωνική τους δέσµευση, περιέχει δηλαδή περιορισµούς αναφερόµενους στο συµφέρον του κοινωνικού συνόλου. Επίσης. Το Σύνταγµα ορίζει γενικά ότι «τα εξ αυτής.δικαιώµατα δεν δύνανται να ασκώνται εις βάρος του γενικού συµφέροντος» 9. Τέλος, κατά το Σύνταγµα, «η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται εις βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, ή επί βλάβη της εθνικής οικονοµίας» 10, προς ζηµία δηλαδή του κοινωνικού συνόλου. Η παραδοσιακή νοµική θεωρία και γενικότερα η συνταγµατικοπολιτική σκέψη, βασισµένη στα κοινωνικοοικονοµικά δεδοµένα της εποχής της επικράτησης της αστικής κοινωνίας, επηρεασµένη επίσης από τα ανύπαρκτα πλέον συνταγµατικά πρότυπα του κράτους αποχής και του µεµονωµένου ατόµου, διακρίνει αντιθετικά 9. Άρθρο 17 1 Συντ. 10. Άρθρο 16 2 Συντ. 15

16 ανάµεσα στο γενικό και στο ατοµικό συµφέρον. Η αντιθετική διάκριση δηµόσιου και ιδιωτικού δικαίου, κοινού και ατοµικού συµφέροντος, είναι αποτέλεσµα της ατοµικής ή εταστικής αρχής και τη ανάλογης θεώρησης του δικαίου. Αλλά η αντίληψη αυτή, στη σύγχρονη συνταγµατικοπολιτική πραγµατικότητα, είναι εντελώς εσφαλµένη. Αγνοεί ότι το σύγχρονο κράτος έχει ανάψει ως στόχους του, σκοπούς που παλαιότερα εθεωρούνται «ιδιωτικές υποθέσεις». Το προσωπικό συµφέρον, η ευηµερία του ατόµου οφείλει κατά το Σύνταγµα να αποτελεί βασική επιδίωξη του σύγχρονου δηµοκρατικού κράτους. Ταυτόχρονα η ατοµική ή ιδιωτική δραστηριότητα στον κοινωνικό, πολιτικό και οικονοµικό χώρο δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται πέρα από τους σκοπούς που θέτει το ίδιο το Σύνταγµα. Ο συγκερασµός αυτός κοινού και προσωπικών συµφερόντων, αποτελεί βασική αρχή της νέας ελληνικής συνταγµατικής τάξης. Κατά το άρθρο 25. παρ. 1 του Συντάγµατος, η αναγνώριση και προστασία των θεµελιωδών δικαιωµάτων του ανθρώπου από την πολιτεία, αποβλέπει στην πραγµατοποίηση της κοινωνικής προόδου. Αλλά επίσης κατά το άρθρο 106 παρ. 2 η ιδιωτική οικονοµική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής οικονοµίας. Στη σύγχρονη εποχή η κοινωνικοοικονοµική εξέλιξη οδήγησε στην αλληλεξάρτηση των µελών της κοινωνίας. Το κοινό συµφέρον δεν είναι αντίθετο, αλλά περιλαµβάνει τα προσωπικά συµφέροντα. Ο κανόνας δικαίου είτε του «ιδιωτικού» είτε του «δηµοσίου» δεν µπορεί παρά να έχεις ως επιδίωξη τον συγκερασµό των συµφερόντων. Εποµένως και το σχήµα δηµόσιο δίκαιο, δίκαιο του γενικού συµφέροντος ιδιωτικό δίκαιο, δίκαιο του ατοµικού συµφέροντος, δεν ανταποκρίνεται στη δοµή και το πνεύµα της σύγχρονης έννοµης τάξης. Η ενότητα της σύγχρονης έννοµης τάξης, βασίζεται στη σύνθεση δηµόσιου και ιδιωτικού, όχι στην υπεροχή του ενός πάνω στον άλλο, αλλά στην τοποθέτηση τους στο ίδιο επίπεδο. Η σχέση αυτή ισοτιµίας και συγκερασµού προκύπτει άλλωστε και από το περιεχόµενο της δηµοκρατικής αρχής, όπως έχει διαµορφωθεί 11. Κατά το Σύνταγµα το γενικό συµφέρον τίθεται ως όριο, µόνο εφόσον πρόκειται για την άσκηση οικονοµικών δικαιωµάτων, όπως προκύπτει κυρίως από τα άρθρα 106 και 17. Αντίθετα προς τα δικαιώµατα των άλλων, τα χρηστά ήθη και την απαγόρευση καταχρηστικής άσκησης, στο Σύνταγµα δεν προβλέπεται ως γενική οριοθέτηση το «δηµόσιο συµφέρον», διότι ακριβώς δηµόσιο συµφέρον συνιστά η άσκηση κάθε θεµελιώδους δικαιώµατος. Εποµένως δεν είναι δυνατός ο εν ονόµατι του γενικού συµφέροντος νοµοθετικός περιορισµός των θεµελιωδών 11. ηµητρόπουλος Α., Κοινωνικός Ανθρωπισµός και Ανθρώπινα ικαιώµατα, Σελ

17 δικαιωµάτων, εφόσον δεν βασίζεται σε συγκεκριµένη ειδική διάταξη ΤΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ Ως δικαιώµατα των άλλων νοούνται όχι µόνο τα εκ µέρους του άρθρ. 5 παρ. 1 όµοια δικαιώµατα, αλλά γενικότερα όλα τα υπό του ιδιωτικού και δηµόσιου δικαίου αναγνωρισµένα στους τρίτους δικαιώµατα. Τρίτοι είναι όχι µόνο οι συνάνθρωποι φυσικά πρόσωπα, αλλά και τα νοµικά πρόσωπα του ιδιωτικού δικαίου, ακόµη δε και του δηµοσίου δικαίου εφόσον ενεργούν ως fiscus. Βέβαια τα παραπάνω δικαιώµατα των τρίτων, που περιορίζουν την ελευθερία ενέργειας, εφόσον προστατεύονται από το Σύνταγµα, όπως είναι τα ατοµικά δικαιώµατα, καλύπτονται και από τον περαιτέρω περιορισµό που θέτει το άρθρο 5 παρ. 1, ότι δηλαδή δεν επιτρέπεται να παραβιάζεται το Σύνταγµα 13. Τον χαρακτήρα της γενικής οριοθέτησης έχουν και τα οριζόµενα στο άρθρο 5 παρ. 1 «δικαιώµατα των άλλων». Ο συντακτικός νοµοθέτης θέτει ως βασική αρχή της συνολικής έννοµης τάξης, το σεβασµό των δικαιωµάτων των άλλων. Η ελεύθερη δράση του ατόµου στην κοινωνία οριοθετείται από τα δικαιώµατα των άλλων, δηλαδή τόσο από τα συνταγµατικά δικαιώµατα, όσο και από τα δικαιώµατα τα προβλεπόµενα στην κοινή νοµοθεσία. Η συνταγµατική αυτή οριοθέτηση της δράσης του ατόµου, αποτελεί ρητή αναγνώριση της απόλυτης αµυντικής ενέργειας των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Το άτοµο κατά τη δράση του οφείλει να µην προσβάλλει τα δικαιώµατα των άλλων. Κατά τη δράση του το άτοµο οφείλει να µην παραβιάζει την ανθρώπινη αξία και τα συνταγµατικά δικαιώµατα των άλλων. Στη γενική αυτή συνταγµατική οριοθέτηση εµπεριέχεται η απόλυτη αµυντική ενέργεια των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Όπως η ρήτρα της νοµιµότητας, έτσι και τα «δικαιώµατα των άλλων» δεν παρέχουν στον κοινό νοµοθέτη εξουσία εισαγωγής αόριστων περιορισµών. 4. Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Η ΕΣ Α Η προσαρµογή της συνταγµατικής ερµηνείας στις απαιτήσεις του δικαίου της Ευρωπαϊκής Σύµβασης των ικαιωµάτων του Ανθρώπου µπορεί να βρει έρεισµα στο άρθρο 25 παρ. 1 του Συντάγµατος. Η διάταξη αυτή θέτει «υπό την εγγύηση του Κράτους.τα δικαιώµατα του ανθρώπου, ως ατόµου και ως µέλους του κοινωνικού συνόλου» και υποχρεώνει «όλα τα κρατικά όργανα να διασφαλίζουν την ανεµπόδιστη άσκησή τους». Ακόµη από το άρθρο 25 παρ. 1 Συντ. διαφαίνεται ο 12. Βλ. την ορθή κριτική του αγτόγλου στην Ελληνική νοµολογία, σε Ατοµικά ικαιώµατα, Α, Σελ. 140 επ, Παραράς Πειρος, Σύνταγµα Corpus αρθρ. 1-50, Σελ

18 σεβασµός από το κράτος των δικαιωµάτων του ανθρώπου δεν εξαντλείται µε την αποχή του από επεµβάσεις στη σφαίρα της ιδιωτικής αυτονοµίας, αλλά αναλύεται περαιτέρω και στην υποχρέωση θετικών ενεργειών µε σκοπό τη διασφάλιση της άσκησης τους και τον παραµερισµό των οποίων πραγµατικών εµποδίων υφίστανται. Το κράτος έχει άρα συνταγµατική υποχρέωση να λαµβάνει όλα τα µέτρα που είναι πρόσφορα προκειµένου να επιτευχτεί η πρακτικά αποτελεσµατική ενσωµάτωση των επικυρωµένων διεθνών συµβάσεων για την προστασία των δικαιωµάτων του ανθρώπου στην ελληνική έννοµη τάξη. Κατά αυτόν τον τρόπο οι διεθνείς συνθήκες για την προστασία των δικαιωµάτων του ανθρώπου, ύστερα από την κύρωσή τους µε νόµο και τη θέση τους σε ισχύ αποκτούν στο ελληνικό δίκαιο ένα status διακεκριµένο από αυτό των κοινών διεθνών συνθηκών µε άλλα αντικείµενα. Τούτο ισχύει κατεξοχήν για την ΕΣ Α, η οποία, χωρίς να καθίσταται µέρος του τοπικού Συντάγµατος, εντάσσεται στον νοηµατικά ενιαίο κατάλογο των δικαιωµάτων του ανθρώπου που ισχύει στην εσωτερική έννοµη τάξη και έτσι καθορίζει αποφασιστικά το περιεχόµενό τους. Η σύµφωνη µε την ΕΣ Α ερµηνεία του Συντάγµατος, η οποία βρίσκει έρεισµα στο άρθρο 25 παρ. 1 Συντ., έχει διπλή διάσταση, τόσο αρνητική όσο και θετική. Στην αρνητική διάσταση η σύµφωνη µε την ΕΣ Α ερµηνεία του Συντάγµατος σηµαίνει ότι µεταξύ περισσότερων εκδοχών για την έννοια µιας συνταγµατικής διάταξης ο ερµηνευτής πρέπει να απορρίψει εκείνη ή εκείνες που προκαλούν πρόβληµα αντίθεσης µε τη Σύµβαση. Θετικά η σύµφωνη µε την ΕΣ Α ερµηνεία σηµαίνει ότι ο εφαρµοστής του εθνικού δικαίου µπορεί να επωφεληθεί από την επεξεργασία και την οριοθέτηση των δικαιωµάτων του ανθρώπου από τα δικαιοδοτικά όργανα της Σύµβασης, προκειµένου να ερµηνεύσει τις σχετικές διατάξεις του Συντάγµατος. Το τελευταίο ζήτηµα που πρέπει να εξετασθεί στο πλαίσιο της παρούσας ενότητας είναι αυτό του κύκλου των αποδεκτών των επιταγών της Σύµβασης στην ελληνική έννοµη τάξη. Η ελληνική θεωρία και λιγότερο η νοµολογία έχουν ασχοληθεί αρκετά µε το θέµα της θεωρίας της «τριτενέργειας» των δικαιωµάτων αυτών. Στην παραδοσιακή αντίληψη ότι τα δικαιώµατα αυτά δεσµεύουν κατά κύριο λόγο την κρατική εξουσία, η θεωρία αυτή αντιτάσσει ότι δέσµευση µπορεί να παράγεται και για τρίτους και µάλιστα ιδιώτες. Η πιο µετριοπαθής εκδοχή, της «έµµεσης» τριτενέργειας, είναι ότι τα συνταγµατικά δικαιώµατα διεισδύουν στις ιδιωτικές έννοµες σχέσεις µέσω διαύλων όπως είναι οι γενικές ρήτρες και οι αόριστες νοµικές έννοιες του ιδιωτικού δικαίου. Αντίθετα για «άµεση» τριτενέργεια γίνεται λόγος εφόσον θεωρηθεί ότι ένα συνταγµατικό δικαίωµα ισχύει άµεσα στις ιδιωτικές έννοµες σχέσεις, δηµιουργώντας αξιώσεις erga 18

19 omnes. Η θεωρία φαίνεται τουλάχιστον να δέχεται ότι το κράτος καταρχήν δεσµεύεται από τα συνταγµατικά δικαιώµατα, έστω και όταν δρα µε τις µορφές και τα µέσα του ιδιωτικού δικαίου. Θα πρέπει να προστεθεί εδώ ότι µε την πρόσφατη συνταγµατική αναθεώρηση (του Απριλίου 2001) περιλήφθηκε στην παρ. 1 του άρθρου 25 Συντ. εδάφιο γ, που προβλέπει ότι τα «δικαιώµατα αυτά ισχύουν και στις σχέσεις µεταξύ ιδιωτών που προσδιορίζουν». Ο αναθεωρητικός νοµοθέτης εισήγαγε έτσι µια γενική αρχή, χωρίς να υπεισέλθει στα ειδικότερα θέµατα άµεσης ή έµµεσης τριτενέργειας. Σε κάθε περίπτωση το νέο εδάφιο αναφέρεται γενικά στα δικαιώµατα του ανθρώπου του α εδαφίου, άρα και σε όσα κατοχυρώνονται από την ΕΣ Α. Η εισαγωγή της διάταξης αυτής υποστηρίζεται ότι θεµελιώνει ένα «τεκµήριο υπέρ της τριτενέργειας». Το τεκµήριο αυτό είναι όµως µαχητό αφού η ίδια η διάταξη αφήνει ανοικτό το ενδεχόµενο της ύπαρξης ιδιωτικών εννόµων σχέσεων στις οποίες δεν προσιδιάζουν συγκεκριµένα δικαιώµατα 14. ΕΝΟΤΗΤΑ : Η ΡΗΤΡΑ ΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΤΗΤΑΣ 1. ΟΡΙΣΜΟΣ Ως χρηστά ήθη νοούνται οι κανόνες κοινωνικής ηθικής µε το περιεχόµενο που δίνουν σε αυτούς τα διδάγµατα της κοινής πείρας και το θετικό δίκαιο. Τα χρηστά ήθη είναι αόριστη νοµική έννοια. Στη γενικότερη ρήτρα της χρηστότητας περιλαµβάνονται ο σεβασµός των χρηστών ηθών, η τήρηση της καλής πίστης και η απαγόρευση κατάχρησης. Η αρχή της χρηστότητας κατά ένα µέρος εµπεριέχεται στη ρήτρα της συνταγµατικής νοµιµότητας, αλλά και στα δικαιώµατα των άλλων. Και η αρχή της χρηστότητας αποτελεί γενικότερη συνταγµατική αρχή η οποία διέπει τη δράση των ιδιωτών και των κρατικών οργάνων. 2. Η ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ ΤΩΝ ΧΡΗΣΤΩΝ ΗΘΩΝ Εφόσον οι δυο προηγούµενες οριοθετήσεις (δικαιώµατα των άλλων, Σύνταγµα) έχουν γενικό χαρακτήρα, το ερώτηµα της γενικής εφαρµογής αφορά κυρίως τα χρηστά ήθη. Το ζήτηµα δηλαδή που γεννάται είναι αν τα χρηστά ήθη αποτελούν οριοθέτηση µόνο της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας, ή ταυτόχρονα οριοθετούν οποιοδήποτε θεµελιώδες δικαίωµα. Το ερώτηµα δεν αφορά τα θεµελιώδη δικαιώµατα που ρητά περιέχουν αυτή την οριοθέτηση 15. Το επιχείρηµα, ότι η διάταξη του αρθρ. 5 παρ. 1 ως γενική υποχωρεί έναντι των άλλων διατάξεων, των 14. Χρυσογόνος Κ,Η ενσωµάτωση από ΕΣ Α στην Εθνική έννοµη τάξη, Σελ Σ. άρθρ. 13 παρ. 2 εδ. β, κατά το οποίο «η άσκηση της λατρείας δεν επιτρέπεται να προσβάλλει τη δηµόσια τάξη ή τα χρηστά ήθη». Το Σύνταγµα προβλέπει τα χρήστα ήθη και ως οριοθέτηση της δηµοσιότητας των συνεδριάσεων των δικαστηρίων, Βλ. άρθρ. 93 παρ

20 θεµελιωδών διατάξεων ως ειδικών, δεν πείθει 16 ούτε επίσης το επιχείρηµα a contrario από την ειδική αναφορά των χρηστών ηθών στο άρθρο 13 παρ. 2 εδ. γ και 93 παρ. 2. Άλλωστε και στο άρθρο 16 αναφέρεται ειδικά το Σύνταγµα, χωρίς όµως αυτό να σηµαίνει όπως ήδη σηµειώθηκε ότι δεν αποτελεί ταυτόχρονα και γενική οριοθέτηση, εφαρµοζόµενη σε όλα τα συνταγµατικά δικαιώµατα. Τα χρηστά ήθη ως γενική ρήτρα εφαρµόζονται σε κάθε περίπτωση και συντρέχουν µε τις ειδικές ρυθµίσεις και ασφαλώς δεν αποκλείονται από αυτές, όπως άλλωστε συµβαίνει στις ανάλογες περιπτώσεις, που υπάγονται στο ρυθµιστικό πεδίο του ΑΚ. Η ορθή άποψη, που είναι άλλωστε σύµφωνη µε τη γενικότερη απαραίτητη στη σύγχρονη εποχή- «ηθικοποίηση του δικαίου» απαιτεί τη µορφοποίηση του περιεχοµένου και την άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων σύµφωνα µε τα χρηστά ήθη. Στις γενικές οροθετήσεις της δράσης του ατόµου, ανήκει και η απαγόρευση παραβίασης, ο σεβασµός των χρηστών ηθών, στην οποία επίσης περιέχεται η απόλυτη αµυντική ενέργεια των θεµελιωδών δικαιωµάτων 17. Στη σύγχρονη εποχή, µπορεί χωρίς αµφιβολία να υποστηριχθεί, ότι κάθε προσβολή της ανθρώπινης αξίας και των συνταγµατικών δικαιωµάτων, που την εξειδικεύουν, έρχεται σε αντίθεση προς τα χρηστά ήθη. Επιφυλάξεις ως προς την εφαρµογή των χρηστών ηθών ενισχύονται από διαφορετικές εκτιµήσεις, είτε ως προς το πραγµατικό περιεχόµενο είτε ως προς το λειτουργικό ρόλο των χρηστών ηθών, ως οριοθετήσεων (και όχι περιορισµών). Ασφαλώς τα χρηστά ήθη δεν αφορούν αποκλειστικά τη γενετήσια ηθική αλλά αφορούν όλο το πλέγµα των διανθρώπινων σχέσεων. Τα χρηστά ήθη αναδεικνύουν τη συµπεριφορά του έντιµου ανθρώπου που ενισχύει την εµπιστοσύνη µεταξύ των κοινωνών του δικαίου. Πάντως τα χρηστά ήθη ρυθµίζονται ήδη από την κοινή νοµοθεσία, εποµένως είτε θα πρέπει να εφαρµόζονται είτε πρέπει να τίθεται ζήτηµα συνταγµατικότητας των σχετικών ρυθµίσεων. Όπως για το «Σύνταγµα» και «τα δικαιώµατα των άλλων», έτσι και για τα «χρηστά ήθη», ο συντακτικός νοµοθέτης δεν παρέχει εξουσιοδότηση στον κοινό νοµοθέτη να εισάγει, είτε ορίζοντας την έννοια των χρηστών ηθών, είτε µε οποιονδήποτε άλλο συναφή τρόπο, περιορισµούς των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Η γενική ρήτρα των χρηστών ηθών αποσκοπεί στην αποτροπή κάθε ανήθικης άσκησης θεµελιώδους δικαιώµατος. εσµεύει κατά συνέπεια τον κοινό νοµοθέτη, ο οποίος δεν µπορεί µε το κοινό δίκαιο να επιτρέπει την αντίθετη προς τα χρηστά ήθη άσκηση οποιουδήποτε δικαιώµατος. Ταυτόχρονα δεν αποτελεί η ρήτρα των χρηστών ηθών κατά την αντίληψη του συντακτικού νοµοθέτη δίαυλο εισαγωγής ασφυκτικών νοµοθετικών περιορισµών, «εν ονόµατι των χρηστών ηθών». Η έννοια των χρηστών 16. Βλ. Ράικο, Θεµελιώδη ικαιώµατα,, σελ.179, Τσάτσο, Θεµελιώδη ικαιώµατα, σελ Αντίθετα Ράικος, όπ. παρ. σελ. 179 άλτογλου, Ατοµικά ικαιώµατα Α σελ Σε άλλο σηµείο πάντως 5π. παρ.τ Α Α σελ. 420 και τ.β σελ. 1013, δέχεται ο ίδιος τα χρηστά ήθη ως περιορισµό της ελευθερίας της έκφρασης και της γενικής οικονοµικής ελευθερίας. 20

21 ηθών, ευρύτατη αξιολογική έννοια, διαχέεται σε ολόκληρη την έννοµη τάξη, σε κάθε µερικότερη δικαιική περιοχή, στην οποία και προσλαµβάνει ειδικότερη µορφή. Κάθε όµως συγκεκριµένη νοµοθετική ρύθµιση ελέγχεται ως προς τη συµφωνία της µε το Σύνταγµα, ώστε να µην εισάγονται αδικαιολόγητος οριοθετήσεις ή περιορισµοί µε το πρόσχηµα της τήρησης των χρηστών ηθών. Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ Κατάχρηση δικαιώµατος (Σ άρθρ. 25 παρ.3) είναι η νοµότυπη πλην όµως υπερβολική και για τούτο µη ανεκτή από την έννοµη τάξη άσκηση δικαιώµατος. Ο συντακτικός νοµοθέτης δεν ορίζει την έννοια της κατάχρησης δικαιώµατος την οποία θεωρεί δεδοµένη. Η έννοια αυτή είναι η ίδια τόσο στην περιοχή του ιδιωτικού, όσο και σε εκείνη του δηµόσιου δικαίου. Νοµότυπο: Η κατάχρηση αποτελεί καταρχήν νοµότυπη άσκηση δικαιώµατος. ε συνιστά δηλαδή παράβαση των κανόνων δικαίου. Ο καταχρώµενος το δικαίωµα του το ασκεί καταρχήν νοµίµως, µε την έννοια, ότι δεν παραβαίνει κάποια συγκεκριµένη διάταξη. εν πρόκειται δηλαδή για κατάχρηση δικαιώµατος αν προηγείται παράβαση οποιαδήποτε άλλης διάταξης. Άλλωστε και η χρησιµότητα της απαγορευτικής αυτής ρήτρας βρίσκεται ακριβώς στο ότι απαγορεύει συγκεκριµένη συµπεριφορά, που όµως δεν απαγορεύεται από άλλες διατάξεις. Υπερβολή: Το στοιχείο της υπερβολής αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισµα της κατάχρησης. Η καταχρηστική συµπεριφορά είναι υπερβολική συµπεριφορά, όπως άλλωστε προκύπτει από την ίδια την ετυµολογία της Λέξης. Η υπερβολικότητα της κατάχρησης έχει βασικά ποιοτικό περιεχόµενο, το οποίο συνδέεται µε τον ποσοτικό προσδιορισµό της. Ο χαρακτήρας της κατάχρησης ως υπερβολικής συµπεριφοράς είναι εκείνος, που τη διαφοροποιεί και τη και τη µετατρέπει από καταρχήν νόµιµη σε τελικά παράνοµη συµπεριφορά. Το στοιχείο της υπερβολικότητας είναι δυνατό να διαφοροποιείται σε µερικότερους δικαιϊκούς κλάδους, ανάλογα µε τις ιδιαίτερες συνθήκες, που επικρατούν. ιαλεκτικότητα: Η κατάχρηση είναι σε τέτοιο βαθµό υπερβολική συµπεριφορά, ώστε πλέον δεν είναι ανεκτή από την έννοµη τάξη. Η διαλεκτικότητα της κατάχρησης βρίσκεται στο ότι συµπεριφορά καταρχήν νόµιµη χαρακτηρίζεται τελικά ως µη ανεκτή από την έννοµη τάξη. Η κατάχρηση δικαιώµατος, αν και καταρχήν νόµιµη (νοµότυπη συµπεριφορά) «µεταβαίνει εις άλλο γένος» και περνά από το χώρο της νοµιµότητας στην περιοχή της µη νοµιµότητας, της δικαιϊκής αποδοκιµασίας. Κακή χρήση: Η κατάχρηση συνιστά «υπερβολική χρήση» και ως εκ τούτου «κακή χρήση». Η καταχρηστική συµπεριφορά ως ποιοτικά 21

22 υπερβολική συµπεριφορά περιέχει στις περισσότερες περιπτώσεις το στοιχείο της εκµετάλλευσης, Ο καταχρώµενος το δικαίωµα του εκµεταλλεύεται την εξουσία, που του αναγνωρίζει η έννοµη τάξη για σκοπούς εντελώς ξένους από εκείνους για τους οποίους του παρεσχέθη το δικαίωµα και οπωσδήποτε για σκοπούς αντίθετους προς την έννοµη τάξη. Ο εννοιολογικός καθορισµός της κατάχρησης δικαιώµατος, επιδιώκεται κυρίως σε συνάρτηση µε δυο σκοπούς, αφενός µε το σκοπό του δικαιώµατος δηλαδή τον σκοπό για τον οποίο παρέχεται το δικαίωµα, εποµένως τον σκοπό του νόµου και αφετέρου τον σκοπό για τον οποίο ασκείται το δικαίωµα από το φορέα του. Όταν ο σκοπός του νοµοθέτη και ο σκοπός του φορέα, που ασκεί το δικαίωµα συµπίπτουν, τότε υπάρχει οµαλή, µη καταχρηστική άσκηση δικαιώµατος. Η κατάχρηση εµφανίζεται από τη στιγµή, που οι δυο αυτοί σκοποί διίστανται. Κάτω από αυτό το πρίσµα κατάχρηση δικαιώµατος είναι η χρήση του δικαιώµατος για σκοπούς άλλους από εκείνους για τους οποίους παρεσχέθη Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ ΩΣ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Κατά το άρθρο 25 παρ. 3 Σ, η καταχρηστική άσκηση δικαιώµατος δεν επιτρέπεται. Επίσης στο άρθρο ΙΙ-111 του ΣΕυρΣ και υπό τον τίτλο, απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος ορίζεται: Καµία από τις διατάξεις του παρόντος Χάρτη δεν πρέπει να ερµηνεύεται ως συνεπαγόµενη δικαίωµα επίδοσης σε δραστηριότητα ή εκτέλεσης πράξης που αποσκοπούν στην κατάλυση των δικαιωµάτων ή ελευθεριών που αναγνωρίζονται στον παρόντα Χάρτη ή σε περιορισµούς των δικαιωµάτων και ελευθεριών ευρύτερους από τους προβλεπόµενους σε αυτόν. Ο συντακτικός νοµοθέτης θέτει βασικό αξίωµα, γενικότερη αρχή του δικαίου. Απαγορεύεται η καταχρηστική άσκηση δικαιώµατος στο πλαίσιο των σχέσεων κράτους πολιτών, αλλά και στο πλαίσιο των διαπροσωπικών σχέσεων. Το Σύνταγµα θέτει αντικειµενικό κανόνα δικαίου που ισχύει στη συνολική έννοµη τάξη. Το άρθρο 25 παρ. 3 εφαρµόζεται τόσο στο «δηµόσιο», όσο και στο «ιδιωτικό» δίκαιο. Η ρητά αναγνωριζόµενη στο άρθρο 25 1γ ενότητα της έννοµης τάξης αίρει οποιοδήποτε κατά το παρελθόν νοµικοτεχνικό εµπόδιο εφαρµογής της διάταξης και του ιδιωτικού δικαίου και το ουσιαστικό της περιεχόµενο της εξασφαλίζει εφαρµογή στη συνολική έννοµη τάξη. Η αρχή της απαγόρευσης κατάχρησης δικαιώµατος αποτελεί γενικότερη αρχή του δικαίου, την οποία ορθότατα συµπεριέλαβε ο συντακτικός νοµοθέτης στο νέο Σύνταγµα 19. Η αντίστοιχη διάταξη του κοινού δικαίου, η διάταξη του 18. Τσάτσος, Θεµελιώδη ικαιώµατα σελ. 283, Ράικος, Θεµελιώδη ικαιώµατα σελ ηµητρόπουλος, Η συνταγµατική προστασία του ανθρώπου κτλ, σελ 89, σηµ.39 22

23 άρθρου 281 ΑΚ αποτελεί εξειδίκευση της ιεραρχικά ανώτερης συνταγµατικής διάταξης. Σύµφωνα µε το άρθρο 281 ΑΚ, η άσκηση του δικαιώµατος απαγορεύεται αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονοµικός σκοπός του δικαιώµατος. Ο περιορισµός της απαγόρευσης της καταχρηστικής άσκησης του δικαιώµατος από τη διάταξη αυτή, που αποτελεί την πιο θεµελιώδη διάταξη του ΑΚ, αφού είναι καταλύτης της άσκησης του δικαιώµατος που στη συγκεκριµένη περίπτωση µπορεί να δηµιουργεί κατάσταση αντίθετη προς το δίκαιο, υπαγορεύτηκε από την ανάγκη της κοινωνική δικαιοσύνης, η οποία είναι ο συντελεστής της εκπλήρωσης της κοινωνικής λειτουργίας τους δικαιώµατος. Η απόλυτη ελευθερία στην άσκηση του δικαιώµατος, για την εξυπηρέτηση του, βρίσκεται σε αντίθεση µε την αποστολή του, που συνδέεται και επηρεάζεται από τη φύση, έκταση, και αξία των συµφερόντων εκείνου κατά του οποίου προβάλλεται η άσκηση ή του κοινωνικού συµφέροντος. Η οριοθέτηση άσκησης του δικαιώµατος, µε τον περιορισµό της ελευθερίας στο όριο σύγκρουσης µε τα πιο πάνω συµφέροντα, επιτελεί οριακή αποστολή στο δίκαιο, γιατί παραµερίζει το ατοµικό συµφέρον στο σκοπό εξυπηρέτησης και διασφάλισης ενός άλλου συµφέροντος, που επιβάλλει το περί δικαίου αίσθηµα και έτσι το δίκαιο ικανοποιεί το ίδιο το δίκαιο, όπως επιτάσσει η αποστολή του και πρέπει να στοχεύει για να υφίσταται πάντοτε η ασφάλεια δικαίου ή τόσο αναγκαία για οµαλή εξέλιξη των θεσµών, της κοινωνικής συµβίωσης και των συναλλαγών 20. Συµπερασµατικά η διάταξη του άρθρου 25 παρ. 3 απαγορεύει την καταχρηστική άσκηση δικαιώµατος και περιέχει γενική οριοθέτηση της δράσης των ατόµων, είτε ως ιδιωτών είτε ως φορέων δηµόσιας εξουσίας. Κατάχρηση Σ : Η διάταξη του άρθρου 25 παρ. 3 απαγορεύει καταρχήν την κατάχρηση θεµελιωδών δικαιωµάτων. Ως συνταγµατική όµως διάταξη αναφέρεται και ρυθµίζει και τα παρεπόµενα από το κοινό δίκαιο δικαιώµατα. Η γενική αυτή αρχή αναφέρεται σε όλα τα δικαιώµατα και τα δηµόσια και τα ιδιωτικά. Κατά το άρθρο 25 παρ. 3 του ισχύοντος Συντάγµατος «η καταχρηστική άσκηση δικαιώµατος δεν επιτρέπεται». Για την διάταξη αυτή δε γεννάται αµφιβολία ότι εισάγει γενική οριοθέτηση, που αφορά όλα τα θεµελιώδη δικαιώµατα 21. Κατάχρηση εξουσίας: Η απαγόρευση της κατάχρησης αναφέρεται στην άσκηση των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Όµως το αντικειµενικό νόηµα της διάταξης είναι πολύ ευρύτερο. Το Σύνταγµα απαγορεύει την κατάχρηση του δικαιώµατος µε την ευρύτερη έννοια της εξουσίας. Απαγορεύει εποµένως και την κατάχρηση εξουσίας. Η καταχρηστική 20. βλ. Βαθρακοίλη «Αναλυτική ερµηνεία Νοµολογία ΑΚ» 21. Αυτό προκύπτει, εκ πρώτης όψεως και από την ίδια την θέση της διάταξης, καθόσον είναι τοποθετηµένη στο τέλος του αναφερόµενου στα θεµελιώδη δικαιώµατος τµήµατος. 23

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΑΠΑΡΑΒΙΑΣΤΟΥ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων

Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων Προπτυχιακή Εργασία Έλενα Κοντραφούρη Η Αρχή της Νομιμότητας ως Οριοθέτηση των Συνταγματικών Δικαιωμάτων ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΜΕΡΟΣ a) Συνταγματικά δικαιώματα Το θέμα που τίθεται υπό διαπραγμάτευση

Διαβάστε περισσότερα

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας

Η γενική αρχή του σεβασµού και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ. Θέµα: Η αρχή της ανθρώπινης αξίας ΒΑΣΙΛΙΚΗ. ΓΡΙΒΑ. ιδάσκων Καθηγητής: Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ Θέµα:

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο

Η ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΤΑΧΡΗΣΤΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ(α.25παρ.3Σ) Με τον όρο γενικές συνταγµατικές αρχες εννοούµε ένα σύνολο εργασία 1η σχεδιαγραµµα 1)εισαγωγή:έννοια γενικών συνταγµατικών αρχών 2)ειδικότερα, η απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος α)έννοια β)καθιέρωση της αρχής γ)εκταση εφαρµογής και σχέση α.25παρ3σ και 281 ΑΚ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος

Θέµα εργασίας. Η ερµηνεία του άρθρου 8 παρ. 1 του Συντάγµατος Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ:ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ,2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 2: Κράτος Δικαίου 2 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ- ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: Η Αρχή της φορολογικής ισότητας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η εφαρµογή του δικαιώµατος της επικοινωνίας στον οικογενειακό χώρο» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Η εφαρµογή του δικαιώµατος της επικοινωνίας στον οικογενειακό χώρο» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ 6 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «ΤΟ ΙΚΑΙΩΜΑ ΕΠΙ ΤΗΣ Ι ΙΑΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΤΩΝ ΗΜΟΣΙΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ. «Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας, ως γενικής συνταγµατικής αρχής της ελληνικής έννοµης τάξης»

ΕΡΓΑΣΙΑ. «Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας, ως γενικής συνταγµατικής αρχής της ελληνικής έννοµης τάξης» Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου ----------------------------------------------------- Μεταπτυχιακό ίπλωµα

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 5 η : ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΕΓΓΥΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΦΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑΣ ΒΟΥΛΗΣΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα.

Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Το Σύνταγμα της Ελλάδας του 1975/86/01 στο δεύτερο μέρος του περιλαμβάνει τις διατάξεις τις σχετικές με τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα. Ο κατάλογος των δικαιωμάτων αυτών αποτελεί τη βασική κατοχύρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΛΟΥΚΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2003 Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ :

ΜΙΑ ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΧΗ : Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου --------------------------------------------------------------------------------------------------

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ

Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑΣ ΩΣ ΣΥΝΕΠΕΙΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΚΡΑΤΟΥΣ ΙΚΑΙΟΥ Καθορίζοντας το γενικό περιεχόµενο ενός δικαιώµατος, µε διατάξεις δικαίου στο πλαίσιο γενικής σχέσης, προσδιορίζονται τα ανώτατα όρια άσκησης

Διαβάστε περισσότερα

Προπτυχιακή Εργασία. Κολικονιάρη Φανή. Η Οριοθετική Λειτουργία του Άρθρου 5 περ. 1 Σ ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Προπτυχιακή Εργασία. Κολικονιάρη Φανή. Η Οριοθετική Λειτουργία του Άρθρου 5 περ. 1 Σ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Προπτυχιακή Εργασία Κολικονιάρη Φανή Η Οριοθετική Λειτουργία του Άρθρου 5 περ. 1 Σ ΠΡΟΛΟΓΟΣ α.5 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ [Ελεύθερη ανάπτυξη προσωπικότητας και συμμετοχή στη ζωή της χώρας. προστασία ζωής, τιμής, ελευθερίας.

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας : Γενικές Συνταγµατικές Αρχές «Απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος» Καµιντζή Ιωάννα Α.Μ:322 Ε Mail:

Θέµα εργασίας : Γενικές Συνταγµατικές Αρχές «Απαγόρευση κατάχρησης δικαιώµατος» Καµιντζή Ιωάννα Α.Μ:322 Ε Mail: Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η :

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ. ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η : ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 4 4 ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΙΣ ΗΜΟΣΙΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ:

Διαβάστε περισσότερα

«ΥΠΑΓΩΓΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ»

«ΥΠΑΓΩΓΗ ΘΕΣΜΙΚΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΑΚΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ» ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΕΣ: ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Σελίδα 1 από 5. Τ

Σελίδα 1 από 5. Τ Σελίδα 1 από 5 ΔΕΟ 10 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ- ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΤΟΜΟΙ Α & Α1 & Β ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ 1. Τι είναι κράτος; Κράτος: είναι η διαρκής σε νομικό πρόσωπο οργάνωση λαού

Διαβάστε περισσότερα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα

Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό. ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα Θέμα: Θρησκευτική Ελευθερία Η σχολιαζόμενη απόφαση παρουσιάζει σημαντικό ενδιαφέρον τόσο γιατί πραγματεύεται σημαντικά νομικά ζητήματα αναφορικά με το περιεχόμενο του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: ΘΕΣΜΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος

Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/ Οι θεμελιώδεις αρχές του πολιτεύματος Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Κανελλοπούλου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το πολίτευμα που προβλέπει το ελληνικό Σύνταγμα του 1975/1986/2001/2008 Διάγραμμα του

Διαβάστε περισσότερα

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

# εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ 1 # εργασία αρ.3# ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΟΥ ΣτΕ ΟΠΟΥ ΓΙΝΕΤΑΙ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΑΞΙΑΣ 1]ΙΣΤΟΡΙΚΟ Σ Χ Ε Ι Α Γ Ρ Α Μ Μ Α 2]ΝΟΜΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ 3]ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΝΟΜΟΛΟΓΙΑ 4]ΚΡΙΣΙΜΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΙΚΑΙΟΥ 5]ΑΝΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 1: Κράτος Δικαίου 1 Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου

Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ξενοφών Κοντιάδης Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Δικηγόρος, Πρόεδρος Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου Ο συνταγματικός θεσμός της συλλογικής αυτονομίας (Εισήγηση στην ημερίδα "Κλαδικές Συλλογικές

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Πρόλογος ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος VΙΙ Ι. Γενικό Μέρος Α. Βασικές έννοιες... 1 1. Θέματα ορολογίας... 1 1.1. Οι χρησιμοποιούμενοι όροι... 1 1.2. Οι βασικές έννοιες... 2 1.3. «Εγγυήσεις θεσμών» και «εγγυήσεις θεσμικές»...

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση

Διοικητικό Δίκαιο Ι. Μαθητική σχέση έννομη σχέση δημόσιου διοικητικού δικαίου. Αντικείμενο Διοικητικού Δικαίου Διοίκηση Διοικητικό Δίκαιο Ι Διοικητικό Δίκαιο: Κομμάτι δικαίου που μας συνοδεύει από τη γέννηση μέχρι το θάνατο μας. Είναι αδύνατον να μην βρεθούμε μέσα σε έννομες σχέσεις διοικητικού δικαίου. Μαθητική σχέση έννομη

Διαβάστε περισσότερα

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Αρχή της αναλογικότητας. Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 6 η : Αρχή της αναλογικότητας Λίνα Παπαδοπούλου Aν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ:

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ: ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ Α ΕΞΑΜΗΝΟ ΕΤΟΣ: 2009-2010 ΘΕΜΑ: «Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ» ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΦΥΤΡΟΥ ΛΥΔΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Πρόλογος 2. Ο Κανονισμός της βουλής 3. Η αρχή της αυτονομίας 4. Περιεχόμενο

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΘΕΜΕΛΙΟΥ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος: Μεθοδολογικές και εννοιολογικές αποσαφηνίσεις Ι. Αντικείμενο της μελέτης, σκοπός και μεθοδολογία ΙΙ. «Δικαιώματα» και «υποχρεώσεις» πολιτειακών οργάνων ΙΙΙ. Η αρμοδιότητα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 9 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 9 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑ ΚΟΛΛΙΝΤΖΑ ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Πατρίκιος, Δικηγόρος, Μ.Δ.Ε., Υπ. Δ.Ν ΘΕΜΑΤΑ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΔΟΚΙΜΩΝ ΣΗΜΑΙΟΦΟΡΩΝ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ 2011 ΜΑΘΗΜΑ: ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ - ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α) Πηγες Διοικητικου Δικαιου Ως πηγή διοικητικού

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΝΗΘΗ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΑΣΤΟΧΙΕΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΝΗΘΗ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΑΣΤΟΧΙΕΣ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΥΝΗΘΗ ΛΑΘΗ ΚΑΙ ΑΣΤΟΧΙΕΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΛΟΓΙΚΗ ΔΟΜΗ Καθαρότητα στη σκέψη Σαφήνεια στην έκφραση Η μία σκέψη να εισάγει την άλλη Η προηγούμενη σκέψη να τεκμηριώνει την επόμενη

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων I (Μον.Πρωτ.Θεσ/νίκης 1080/1995) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου

Συνταγματικό Δίκαιο Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 4: Πηγές του Δικαίου Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγµατος ΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ άρθρο 20 παρ. 1 του Συντάγµατος ΙΚΑΙΩΜΑ ΠΡΟΣΩΡΙΝΗΣ ΙΚΑΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ άρθρο 20 παρ. 1 του

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ.

Διοικητικό Δίκαιο. Εισαγωγή στο Διοικητικό Δίκαιο 1 ο Μέρος. Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Εισαγωγή στο 1 ο Μέρος Αν. Καθηγήτρια Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Νομική Σχολή Α.Π.Θ. Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες,

Διαβάστε περισσότερα

Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας : Άρθρο 2 παρ. 1 Συντάγµατος( Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας) Σχολιασµός Αποφ. 40/1998 Α.Π

Θέµα εργασίας : Άρθρο 2 παρ. 1 Συντάγµατος( Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας) Σχολιασµός Αποφ. 40/1998 Α.Π Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ,ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ,ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ «Θεσµική εφαρµογή της θρησκευτικής ελευθερίας στα πλαίσια της θρησκευτικής

Διαβάστε περισσότερα

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α A. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...2 Β. ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ...3 Β.1. Δομή του όρου συνταγματικό δικαίωμα...3 Β.2. Οριοθέτηση...5 Β.3. Οριοθέτηση, περιορισμός και πυρήνας δικαιώματος...6 Γ. ΤΟ ΑΡΘΡΟ

Διαβάστε περισσότερα

Προπτυχιακή Εργασία. Δημητρακοπούλου Χριστίνα. Το Ζήτημα της Εφαρμογης των Γενικών Οριοθετικών Ρητρών ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Προπτυχιακή Εργασία. Δημητρακοπούλου Χριστίνα. Το Ζήτημα της Εφαρμογης των Γενικών Οριοθετικών Ρητρών ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Προπτυχιακή Εργασία Δημητρακοπούλου Χριστίνα Το Ζήτημα της Εφαρμογης των Γενικών Οριοθετικών Ρητρών ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΠΕΡΙΛΗΨΗ 1 2. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 2.1. Έννοια και ορισμός συνταγματικών δικαιωμάτων 3 2.2. Έννομη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ 1.ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΩΔΗ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ,ΓΕΝΙΚΑ Ο σύγχρονος πολιτισμός αναπτύσσεται με κέντρο και σημείο αναφοράς τον Άνθρωπο. Η έννομη τάξη, διεθνής και εγχώρια, υπάρχουν για να υπηρετούν

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΣΥΝΘΕΣΗ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ : ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΑΝ ΡΕΑΣ Γ.

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006

Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Οργάνωση και Λειτουργία του Κράτους 19 ος Διαγωνισμός ΕΣΔΔ 2 ος Διαγωνισμός ΕΣΤΑ Σάββατο 09 Δεκεμβρίου 2006 Θέμα 2 ον : Η δικαστική λειτουργία αποτελεί μία από τις τρεις θεμελιώδεις λειτουργίες του κράτους.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ

ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΕΛΕΝΗ Α. ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ρ.ν Ι Κ Η Γ Ο Ρ Ο Σ ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2003 1 ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ Η ΤΑΧΥ ΡΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΑΓΗ 1. Το Σύνταγµα εκτός από την

Διαβάστε περισσότερα

Το Ζήτηµα της Τριαδικής Ρύθµισης του Άρθρου 5 1

Το Ζήτηµα της Τριαδικής Ρύθµισης του Άρθρου 5 1 ιδάσκων Καθηγητής: Α. ηµητρόπουλος Εργασία στο Μάθηµα: «Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα» Το Ζήτηµα της Τριαδικής Ρύθµισης του Άρθρου 5 1 Αικατερίνη Βασιλική Αγγελική Εµµανουήλ ΑΜ:1340200600656 Εξάµηνο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 11 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 11 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ.

Θέµα εργασίας: «Θεσµική εφαρµογή των θεµελιωδών δικαιωµάτων».υπόθεση Κλόντια Σίφερ. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου. Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα «Συνταγµατικό ίκαιο», 2003

Διαβάστε περισσότερα

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ)

Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Η ΑΡΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ ΤΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ 1. ΟΙ ΙΣΧΥΟΥΣΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΣΕ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΚΑΙ ΥΠΕΡΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ (ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ) Σύμφωνα με το άρθρο 19 του ελληνικού Συντάγματος: "1. Το απόρρητο των

Διαβάστε περισσότερα

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος

1ο Κεφάλαιο Το δικαίωµα του συνεταιρίζεσθαι στα πλαίσια του άρθρου 12 του Συντάγµατος Πρόλογος Η κατοχύρωση και η προστασία του δικαιώµατος της συνένωσης ή του συνεταιρίζεσθαι στο άρθρο 12 του ελληνικού Συντάγµατος δίνει σάρκα και οστά στο εύστοχο αρχαίο απόφθεγµα «η ισχύς εν τη ενώσει».

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ AΘΗΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΤΟΥΣ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ AΘΗΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ AΘΗΝΩΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΣΠΟΥ ΩΝ ΤΟΜΕΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΕΤΟΥΣ 2003-2004 Υπεύθυνος Καθηγητής: Ανδρέας ηµητρόπουλος Μάθηµα: Συνταγµατικό ίκαιο ΘΕΜΑ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΘΟ ΟΥ ΕΡΜΗΝΕΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Τα ατομικά δικαιώματα συνιστούν εξουσίες που το εκάστοτε. ισχύον δίκαιο απονέμει στα άτομα προκειμένου να τους εξασφαλίσει

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Τα ατομικά δικαιώματα συνιστούν εξουσίες που το εκάστοτε. ισχύον δίκαιο απονέμει στα άτομα προκειμένου να τους εξασφαλίσει ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα ατομικά δικαιώματα συνιστούν εξουσίες που το εκάστοτε ισχύον δίκαιο απονέμει στα άτομα προκειμένου να τους εξασφαλίσει την ακώλυτη απόλαυση ορισμένων στοιχειωδών ελευθεριών. Τα δικαιώματα όμως

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Π.Μ.Σ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Μάθημα: Συνταγματικό Δίκαιο Διδάσκοντες: Δημητρόπουλος Ανδρ., Καθηγητής

Διαβάστε περισσότερα

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ)

669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) 669/2013 ΜΠΡ ΑΘ ( 597917) (Α ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΝΟΜΟΣ) Δικαίωμα για παροχή έννομης προστασίας κατά το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ. Εννοια και περιεχόμενο. Θέσπιση από τον κοινό νομοθέτη περιορισμών και προϋποθέσεων

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ 2009-2014 Επιτροπή Νοµικών Θεµάτων 26.4.2012 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΠΡΟΣ ΤΑ ΜΕΛΗ (0046/2012) Αφορά: Αιτιολογηµένη γνώµη του γερµανικού Οµοσπονδιακού Συµβουλίου (Bundesrat) σχετικά µε την πρόταση

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ. Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι 1. ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΆΣΚΗΣΗΣ... 5 2. ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ.. 9 3. ΕΠΙΦΥΛΑΞΗ ΝΟΜΟΥ.... 14 4. ΟΡΙΑ ΤΩΝ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΩΝ..... 16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ 1. ΑΝΕΠΙΦΥΛΑΚΤΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 24-12-2013 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/8150/24-12-2013 Α Π Ο Φ Α Σ Η 158/2013 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος,

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001)

Θέµα εργασίας. Η Θεσµική Προσαρµογή των Συνταγµατικών ικαιωµάτων ΙΙ (ΣτΕ 438/2001) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων

Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων P6_TA(2006)0108 Νοµικά επαγγέλµατα Ψήφισµα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά µε τα νοµικά επαγγέλµατα και το γενικό συµφέρον στην οµαλή λειτουργία των νοµικών συστηµάτων Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχοντας

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΣΤΟ ΗΜΟΣΙΟ ΙΚΑΙΟ ΑΚΑ ΗΜΑΪΚΟ ΕΤΟΣ 2003-2004 ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΘΕΜΑ: Σχολιασµός της υπ αριθµ.

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝ/ΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ Ν.Ο.Π.Ε. ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/ 2656/ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ 2/2016

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/ 2656/ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ 2/2016 1 Αθήνα, 25-04-2016 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/ 2656/25-04-2016 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΓΝΩΜΟ ΟΤΗΣΗ 2/2016 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε πλήρη Ολοµέλεια στο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΤΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΗΡΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Η ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΔΑΣΚΩΝ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΓΝΩΜΟΛΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΕΡΩΤΗΜΑ Ερωτάται αν αν είναι στα πλαίσια ή όχι του Συντάγματος η εφαρμογή της παραγράφου 2 του άρθρου 139 του Κώδικα Δικαστικών Επιμελητών με την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής

Διαβάστε περισσότερα

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑ Β : TO ΔΙΚΑΙΟ Κεφάλαιο 2: Ατομικά & Κοινωνικά Δικαιώματα Περιεχόμενα 1. Δικαιώματα & υποχρεώσεις 2. Άσκηση & κατάχρηση δικαιώματος 3. Τα ατομικά δικαιώματα 4. Τα πολιτικά δικαιώματα

Διαβάστε περισσότερα

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου

Δικαίωμα στην εκπαίδευση. Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 12 η : Δικαίωμα στην εκπαίδευση Λίνα Παπαδοπούλου Επ. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1382/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 24/2014

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1382/ Α Π Ο Φ Α Σ Η 24/2014 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 27-02-2014 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/1382/27-02-2014 Α Π Ο Φ Α Σ Η 24/2014 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνεδρίασε σε σύνθεση Τµήµατος, στην

Διαβάστε περισσότερα

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ Η ΔΕΣΜΕΥΣΗ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΙΚΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΠΡΟΣΘΕΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ ΤΗΣ ΕΣΔΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΕΙΣΗΓΗΣΗ ΣΠΥΡΟΥ Γ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΗ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΗΣΤΑ ΗΘΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΗΜΟΣΙΟΥ Α. ΕΤΟΣ

Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΗΣΤΑ ΗΘΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΗΜΟΣΙΟΥ Α. ΕΤΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΗΣΤΑ ΗΘΗ ΣΥΝΘΕΣΗ ΗΜΟΣΙΟΥ Α. ΕΤΟΣ 2005-2006 Επιβλέπων Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών

Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών Περιεχόμενο: Αρχή διάκρισης των λειτουργιών ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ : Γεώργιος Κ. Παυλόπουλος, Δικηγόρος, Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Παν/μίου Αθηνών Η αρχή της Διάκρισης των Λειτουργιών

Διαβάστε περισσότερα

Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011.

Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011. Άποψη περί εφαρμογής ν 4030/2011. Α. Την 25/10/2012 περιήλθε στην Περιφερειακή Συμπαραστάτη του Πολίτη και της Επιχείρησης της Περιφέρειας Αττικής και έλαβε αριθμ. πρωτ. 157658/387 το ανωτέρω σχετικό,

Διαβάστε περισσότερα

θέτει στη μεταβατική διάταξη του άρθρου 17 [Σημείωση: Με την εν λόγω διάταξη ορίζεται ουσιαστικώς μία μεταβατική περίοδος που χρονικά τοποθετείται από

θέτει στη μεταβατική διάταξη του άρθρου 17 [Σημείωση: Με την εν λόγω διάταξη ορίζεται ουσιαστικώς μία μεταβατική περίοδος που χρονικά τοποθετείται από H συνέπεια του χαρακτηρισμού τηλεοπτικού σταθμού ως εθνικής, περιφερειακής ή τοπικής εμβελείας για τον προσδιορισμό του ποσού της χρηματικής ικανοποιήσεως λόγω ηθικής βλάβης στις περιπτώσεις επιληψίμου

Διαβάστε περισσότερα

Βουλή είναι εξοπλισμένη με αναθεωρητική αρμοδιότητα. Το ερώτημα συνεπώς που τίθεται αφορά την κατά χρόνον αρμοδιότητα αυτού τούτου του αναθεωρητικού

Βουλή είναι εξοπλισμένη με αναθεωρητική αρμοδιότητα. Το ερώτημα συνεπώς που τίθεται αφορά την κατά χρόνον αρμοδιότητα αυτού τούτου του αναθεωρητικού ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ Η πρώτη σύνοδος αναθεωρητικής Βουλής και η λειτουργία τμήματος διακοπής των εργασιών της Βουλής : Η περίπτωση της Ζ Αναθεωρητικής Βουλής (συμβολή στην ερμηνεία των άρθρων 40, 64, 71

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ. στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση του κράτους δικαίου

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ. στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ. Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση του κράτους δικαίου ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Στρασβούργο, 11.3.2014 COM(2014) 158 final ANNEXES 1 to 2 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ στην ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Ένα νέο πλαίσιο της ΕΕ για την ενίσχυση

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Ένα ερµηνευτικό παράδειγµα από το Σύνταγµα» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΕΡΓΑΣΙΑ 4 η ΜΕ ΘΕΜΑ: «Ένα ερµηνευτικό παράδειγµα από το Σύνταγµα» Ι ΑΣΚΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: κ. ΑΝ ΡΕΑΣ ΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: «ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ

Διαβάστε περισσότερα

05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ

05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ 05 Ευτυχία Γ. Αρµένη Η ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΙΣΟΤΗΤΑΣ Η αρχή της ισότητας είναι άρρηκτα συνυφασµένη µε την πολιτική και την ατοµική ελευθερία, στις οποίες θεµελιώνεται η έννοια της ηµοκρατίας. Σε όλα τα δηµοκρατικά

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα: Επαναφορά των προτάσεων του Συνηγόρου του Πολίτη για την φορολογική ισότητα ανδρών και γυναικών

Θέµα: Επαναφορά των προτάσεων του Συνηγόρου του Πολίτη για την φορολογική ισότητα ανδρών και γυναικών 21 Μαρτίου 2017 Αριθµ. Πρωτ.: 216077/12786/2017 Ειδικ. Επιστήµονας: Μαρία Λιαδή Τηλ. 2131306828 Ανεξάρτητη Αρχή ηµοσίων Εσόδων Υπόψη ιοικητή, κυρίου Γ. Πιτσιλή Καραγεώργη Σερβίας 8 105 62 Αθήνα Θέµα: Επαναφορά

Διαβάστε περισσότερα

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015

Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία τους για τις Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές. Αναλυτικό διάγραμμα του μαθήματος της Δευτέρας 5/10/2015 ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΚΑΙ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Εισαγωγή στο Διεθνές και Ευρωπαϊκό Δίκαιο Α εξάμηνο 2015/2016 Ν. Αθ. Κανελλοπούλου-Μαλούχου Αναπλ. Καθηγ. Συνταγματικού Δικαίου Το Δίκαιο, η Νομική Επιστήμη και η σημασία

Διαβάστε περισσότερα

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/550-1/ Γ Ν Ω Μ Ο Ο Τ Η Σ Η ΑΡ. 1 /2018

Αθήνα, Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/550-1/ Γ Ν Ω Μ Ο Ο Τ Η Σ Η ΑΡ. 1 /2018 ΑΡΧΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ Αθήνα, 27-02-2018 Αριθ. Πρωτ.: Γ/ΕΞ/550-1/27-02-2018 Γ Ν Ω Μ Ο Ο Τ Η Σ Η ΑΡ. 1 /2018 Η Αρχή Προστασίας εδοµένων Προσωπικού Χαρακτήρα συνήλθε, µετά από πρόσκληση

Διαβάστε περισσότερα

<< Το ζήτηµα της εφαρµογής της Τριαδικής Ρύθµισης του άρθρου 5 παράγραφος 1 του Συντάγµατος >>

<< Το ζήτηµα της εφαρµογής της Τριαδικής Ρύθµισης του άρθρου 5 παράγραφος 1 του Συντάγµατος >> Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Τµήµα Νοµικής Εφαρµογές ηµοσίου ικαίου > Καθηγητής : Ανδρέας Γ. ηµητρόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 3 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ. Διάλεξη 3 η. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής Τμήμα Νομικής ΑΠΘ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΧΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διάλεξη 3 η Κυριάκος Κυριαζόπουλος, Επίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟ ΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΧΟΛΗ ΝΟΜΙΚΩΝ, ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΝΟΜΙΚΗΣ, ΤΟΜΕΑΣ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΙΠΛΩΜΑ ΗΜΟΣΙΟΥ ΙΚΑΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟ ΙΚΑΙΟ, 2003-2004

Διαβάστε περισσότερα

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Προλογικό σημείωμα... Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 1

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ. Προλογικό σημείωμα... Εισαγωγικές παρατηρήσεις... 1 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Προλογικό σημείωμα...... VII Εισαγωγικές παρατηρήσεις............ 1 ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ Οι υποχρεώσεις εχεμύθειας και μη ανταγωνισμού κατά τη διάρκεια της σύμβασης εργασίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ

Διαβάστε περισσότερα

«ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.»

«ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.» Από τη δευτεροβάθμια συνδικαλιστική οργάνωση με την επωνυμία «ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΣΩΜΑΤΕΙΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ Ο.Σ.Π.Α.» τέθηκαν υπόψη μου το εξής περιστατικά: Οκτώ (8) από τα είκοσι ένα (21) μέλη του Δ.Σ., το

Διαβάστε περισσότερα

Θέµα εργασίας. Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας (Εφετείο Λάρισας408/2002)

Θέµα εργασίας. Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας (Εφετείο Λάρισας408/2002) Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών Σχολή Νοµικών, Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Νοµικής, Τοµέας ηµοσίου ικαίου Μεταπτυχιακό ίπλωµα ηµοσίου ικαίου Μάθηµα : Συνταγµατικό ίκαιο Καθηγητής:

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ. Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία. Δικαστήρια

ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ. Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία. Δικαστήρια ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ ΚΥΠΡΟΣ Σύνταγμα Διεθνείς Συμβάσεις Πρωτογενής νομοθεσία Δευτερογενής νομοθεσία Δικαστήρια Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι μια συνταγματική δημοκρατία βασισμένη στις αρχές της νομιμότητας, της ύπαρξης

Διαβάστε περισσότερα

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο

Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΙΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Διοικητικό Οικονομικό Δίκαιο Η οικονομική ελευθερία υπό το πρίσμα της επιχειρηματικής ελευθερίας Ευγ. Β. Πρεβεδούρου Σχολής Α.Π.Θ. Άδειες

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΚΠΑ Τµήµα Νοµικής Τοµέας ηµοσίου ικαίου Ατοµικά και Κοινωνικά ικαιώµατα ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ Ελένη Καρατζά Αθήνα, Μάιος 2006 Περιεχόµενα 1. Εισαγωγή...3 2. Γενικά για τα συνταγµατικά δικαιώµατα...4

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ

ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΟΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ 1. Εισαγωγή Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής (Ν. 3985/2011) & Ταμείο Αξιοποίησης Ιδιωτικής Περιουσίας του Δημοσίου (αρ. 1 επ. Ν. 3986/2011):

Διαβάστε περισσότερα

Ο διορισµός Πρωθυπουργού - Μια απόπειρα ερµηνείας του άρθρου 37 παρ. 4 του Συντάγµατος.

Ο διορισµός Πρωθυπουργού - Μια απόπειρα ερµηνείας του άρθρου 37 παρ. 4 του Συντάγµατος. Πρόγραµµα Μεταπτυχιακών Σπουδών Τοµέα ηµοσίου ικαίου 2003 2004 Συνταγµατικό ίκαιο Επιβλέπων Καθηγητής: Κος Ανδρέας ηµητρόπουλος Ο διορισµός Πρωθυπουργού - Μια απόπειρα ερµηνείας του άρθρου 37 παρ. 4 του

Διαβάστε περισσότερα

Συνταγματικό Δίκαιο. Ενότητα 8: Συντακτική Εξουσία και Αναθεωρητική Λειτουργία

Συνταγματικό Δίκαιο. Ενότητα 8: Συντακτική Εξουσία και Αναθεωρητική Λειτουργία ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Ενότητα 8: Συντακτική Εξουσία και Αναθεωρητική Λειτουργία Λίνα Παπαδοπούλου, Αν. Καθηγήτρια Συνταγματικού Δικαίου Σχολής ΑΠΘ Άδειες Χρήσης

Διαβάστε περισσότερα

6. Την πολυπλοκότητα της ταυτόχρονης προστασίας αντικρουόµενων θεµελιωδών ανθρώπινων δικαιωµάτων όπως η προστασία των ανηλίκων, η προστασία των προσωπ

6. Την πολυπλοκότητα της ταυτόχρονης προστασίας αντικρουόµενων θεµελιωδών ανθρώπινων δικαιωµάτων όπως η προστασία των ανηλίκων, η προστασία των προσωπ Κώδικας εοντολογίας για τις υπηρεσίες προστιθέµενης αξίας µέσω κινητών τηλεφώνων και την προστασία των ανήλικων χρηστών Ο παρόν Κώδικας θεσπίζεται µεταξύ των Εταιρειών Παροχής Υπηρεσιών Κινητής Τηλεφωνίας

Διαβάστε περισσότερα

1) Εισαγωγή (γενικά - πρόλογος για τις γενικές αρχές του Συντάγµατος ) 2) Νοµική κατοχύρωση του απαραβίαστου της ανθρώπινης αξίας

1) Εισαγωγή (γενικά - πρόλογος για τις γενικές αρχές του Συντάγµατος ) 2) Νοµική κατοχύρωση του απαραβίαστου της ανθρώπινης αξίας Παπαδοπούλου Χριστούλα ΑΜ: 336 Το απαραβίαστο της ανθρώπινης αξίας Σχεδιάγραµµα: 1) Εισαγωγή (γενικά - πρόλογος για τις γενικές αρχές του Συντάγµατος ) 2) Νοµική κατοχύρωση του απαραβίαστου της ανθρώπινης

Διαβάστε περισσότερα