Καλλιόπη ΚΑΚΔΕΡΗ 1, Σωτήρης ΑΡΓΥΡΟΥΔΗΣ 2, Μαρία ΑΛΕΞΟΥΔΗ 3, Αναστάσιος ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ 4, Κυριαζής ΠΙΤΙΛΑΚΗΣ 5

Transcript

1 3 o Πανελλήνιο Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής & Τεχνικής Σεισμολογίας 5 7 Νοεμβρίου, 2008 Άρθρο 1938 Σενάρια Σεισμικής Διακινδύνευσης και Στρατηγικές Διαχείρισης της Κρίσης για τον Λιμένα Θεσσαλονίκης Seismic Scenarios and Risk Management Strategies for Thessaloniki s Port Καλλιόπη ΚΑΚΔΕΡΗ 1, Σωτήρης ΑΡΓΥΡΟΥΔΗΣ 2, Μαρία ΑΛΕΞΟΥΔΗ 3, Αναστάσιος ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ 4, Κυριαζής ΠΙΤΙΛΑΚΗΣ 5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ : Η παρούσα εργασία παρουσιάζει την εφαρμογή στον Λιμένα Θεσσαλονίκης μια σύνθετης μεθοδολογίας για την αποτίμηση της τρωτότητας, την δημιουργία σεναρίων σεισμικού κινδύνου και την ανάπτυξη στρατηγικών για την διαχείριση της σεισμικής διακινδύνευσης δικτύων κοινής ωφελείας και υποδομών. Η αποτίμηση της σεισμικής τρωτότητας των δικτύων και υποδομών του Λιμένα πραγματοποιήθηκε για τρία σεισμικά σενάρια λαμβάνοντας υπόψη την τυπολογία, την σεισμική διακινδύνευση, τα γεωτεχνικά χαρακτηριστικά και μια λεπτομερή μελέτη σεισμικής απόκρισης των κύριων εδαφικών σχηματισμών. Μέσω της ανάλυσης «ολικής αξίας» των υπό κίνδυνο στοιχείων επιτυγχάνεται η ολιστική προσέγγιση της σεισμικής διακινδύνευσης, η ιεράρχηση της σπουδαιότητας και ο προσδιορισμός των ευαίσθητων σημείων. Επιπλέον, καθορίστηκαν κατά το δυνατό ρεαλιστικά σενάρια αποκατάστασης των αναμενόμενων βλαβών με την διαθέσιμη οργάνωση, λειτουργία και υλικοτεχνική υποδομή των αρμόδιων υπηρεσιών. Με βάση τα παραπάνω αποτελέσματα είναι δυνατό να καθοριστούν αποτελεσματικές στρατηγικές για την διαχείριση της κρίσης μέσω ενός συστήματος ιεραρχημένης και ορθολογικής λήψης αποφάσεων ως προς τις προτεραιότητες επέμβασης ή /και προσεισμικών ενισχύσεων. ABSTRACT : The paper presents the application in Thessaloniki s Port (Greece) of a general modular methodology for the vulnerability assessment, the construction of seismic scenarios and the seismic risk management of lifelines and infrastructures. The vulnerability assessment is performed for three different scenarios based on the inventory, the typology, and the vulnerability characteristics of the elements at risk, as well as the seismic hazard, the geotechnical characterization and the detailed site response of the area. The global value analysis of the elements at risk is used for the classification of their importance in different periods (normal, crisis and recovery) and the prioritization of the pre-earthquake retrofitting actions and the post earthquake restoration efforts. Moreover, reliable estimates of the restoration process are performed based on the available techniques, man-power, material and equipment. Thus, efficient disaster management plans aiming at the minimization of the restoration time, the efforts and the cost could be implemented. 1 Πολιτικός Μηχανικός, MSc, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, kakderi@civil.auth.gr 2 Πολιτικός Μηχανικός, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, sarg@civil.auth.gr 3 Δρ Πολιτικός Μηχανικός, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, alexoudi@civil.auth.gr 4 Λέκτορας, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, anas@civil.auth.gr 5 Καθ., Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, kpitilak@civil.auth.gr

2 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα δίκτυα κοινής ωφέλειας και οι υποδομές είναι ζωτικής σημασίας τόσο για την ανάπτυξη της σύγχρονης κοινωνίας και την οικονομική ευημερία, όσο και για την περίοδο αμέσως μετά την εκδήλωση ενός σεισμικού γεγονότος, καθώς διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις δράσεις άμεσης επέμβασης, διάσωσης και μείωσης των απωλειών, αλλά και στην διαδικασία αποκατάστασης και επαναφοράς της περιοχής στις προ του σεισμού συνθήκες. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται η εφαρμογή στον Λιμένα Θεσσαλονίκης μια σύνθετης μεθοδολογίας για την αποτίμηση της τρωτότητας, την δημιουργία σεναρίων σεισμικού κινδύνου και την ανάπτυξη στρατηγικών για την διαχείριση της σεισμικής διακινδύνευσης δικτύων κοινής ωφελείας και υποδομών. Η παρουσία σχεδόν του συνόλου των δικτύων κοινής ωφελείας και υποδομών εντός των λιμενικών εγκαταστάσεων και η ύπαρξη πολλαπλών αλληλεπιδράσεων μεταξύ τους, καθιστά την περίπτωση του σύνθετου αυτού συστήματος ιδανική για την παρουσίαση της μεθοδολογίας και των αποτελεσμάτων αυτής. Η σημαντική επιρροή των γεωλογικών συνθηκών και της τοπογραφίας της περιοχής στα χαρακτηριστικά της σεισμικής κίνησης λαμβάνεται υπόψη μέσω ειδικών μελετών σεισμικής διακινδύνευσης και αποτίμησης της επιρροής των τοπικών εδαφικών συνθηκών στην ισχυρή εδαφική κίνηση. Η δημιουργία σεισμικών σεναρίων στηρίζεται στα τυπολογικά χαρακτηριστικά και την τρωτότητα των επιμέρους σε κίνδυνο στοιχείων, στη σεισμική διακινδύνευση της περιοχής, τα γεωτεχνικά χαρακτηριστικά και μια λεπτομερή μελέτη της σεισμικής απόκρισης των κύριων εδαφικών σχηματισμών. Παρουσιάζονται παραδείγματα της αποτίμησης της τρωτότητας διαφόρων συνιστωσών του Λιμένα Θεσσαλονίκης καθώς και στρατηγικές αποκατάστασης και διαχείρισης της κρίσης με βάση την ολική (φυσική και λειτουργική/ κοινωνική) τρωτότητα των υπό διακινδύνευση στοιχείων. Τα αποτελέσματα που παρουσιάζονται στην παρούσα εργασία αποτελούν μέρος του ερευνητικού προγράμματος SRM-LIFE ( ) (Πιτιλάκης και συν., 2008) στο οποίο συμμετείχαν πανεπιστημιακοί φορείς, εταιρείες και οργανισμοί διαχείρισης των δικτύων, οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης, δημόσιοι φορείς και κατασκευαστικές εταιρείες. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Η δομή και τα επιμέρους βήματα της μεθοδολογίας που αναπτύχθηκε για την αποτίμηση της τρωτότητας και την διαχείριση της σεισμικής διακινδύνευσης των δικτύων κοινής ωφελείας και των κρίσιμων υποδομών απεικονίζεται στο Σχήμα 1. Η αποτίμηση των απωλειών (φυσικές βλάβες, άμεσες και έμμεσες απώλειες) εξαρτάται από τα υπάρχοντα κατασκευαστκά, λειτουργικά και τυπολογικά χαρακτηριστικά των υπό διακινδύνευση στοιχείων, τα μοντέλα τρωτότητας που χρησιμοποιούνται και τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των διαφόρων συνιστωσών. Το πρώτο βήμα περιλαμβάνει την ανάπτυξη ενός καταλόγου απογραφής με όλα τα απαραίτητα στοιχεία για την ταξινόμηση και τον καθορισμό της τυπολογίας των συνιστωσών των δικτύων κοινής ωφέλειας, των υποδομών και των κρίσιμων υπηρεσιών, καθώς και την χαρτογράφησή τους σε περιβάλλον GIS. Ο προσδιορισμός της τυπολογίας αποσκοπεί στην περιγραφή και τον καθορισμό των τεχνικών και λοιπών χαρακτηριστικών των επιμέρους συνιστωσών του κάθε δικτύου. Τα τυπολογικά αυτά 2

3 χαρακτηριστικά καθορίζουν σε σημαντικό βαθμό το επίπεδο της σεισμικής συμπεριφοράς για ένα ορισμένο επίπεδο σεισμικής έντασης και σχετίζονται άμεσα με τον καθορισμό της μεθοδολογίας εκτίμησης της σεισμικής τρωτότητας. Το επίπεδο της σεισμικής διέγερσης καθορίζεται με βάση τα αποτελέσματα της Μικροζωνικής μελέτης προκειμένου να ληφθούν υπόψη η σεισμική απόκριση των σχηματισμών καθώς και η επιρροή των τοπικών εδαφικών συνθηκών. Η εκτίμηση του αναμενόμενου επιπέδου των άμεσων απωλειών για διαφορετικά σεισμικά σενάρια αποτελεί το στάδιο της αποτίμησης της τρωτότητας των υπό μελέτη στοιχείων χρήσει κατάλληλων καμπυλών και σχέσεων τρωτότητας. Παράλληλα, στο πλαίσιο της μεθοδολογίας προτείνεται ένα σύστημα ανάλυσης της «ολικής αξίας» των εκτιθέμενων σε σεισμικό κίνδυνο στοιχείων, που λαμβάνει υπόψη τις συνιστώσες του αστικού δικτύου, καθώς και τις μεταξύ τους σχέσεις, ανά περίοδο λειτουργίας, με σκοπό τον καθορισμό της σπουδαιότητάς τους. Συνδυάζοντας την αποτίμηση της τρωτότητας με την σπουδαιότητα των στοιχείων, στην προ και μετα-σεισμική περίοδο, είναι δυνατό να καθοριστούν αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης της κρίσης και κατάλληλες δράσεις αντιμετώπισης και αποκατάστασης των απωλειών. Τέλος, σημαντικό βήμα για την εφαρμογή ενός αποτελεσματικού εργαλείου μείωσης της σεισμικής διακινδύνεσης αποτελεί μια απλοποιημένη, ή πιο σύνθετη ανάλυση αξιοπιστίας των συστημάτων, με και χωρίς βλάβες, με στόχο την αποτίμηση του βαθμού εξυπηρετικότητας και λειτουργικότητας των δικτύων. ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ Σεισμικότητα, μοντέλα σεισμικών πηγών, σχέσεις Πληθυσμός, χρήσεις γης, κοινωνικο-οικονομική δραστηριότητα, δόμηση, κ.τ.λ ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ των δικτύων ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ των δικτύων (αρχικό δίκτυο) ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ των δικτύων (δίκτυο με βλάβες) Κατασκευαστικά χαρακτηριστικά ΤΥΠΟΛΟΓΙΑ των στοιχείων των δικτύων ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ Καμπύλες τρωτότητας ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ Κατανομή βλαβών ΑΠΩΛΕΙΕΣ (ανθρώπινες, υλικές, άυλες) ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ (Άμεσες, έμμεσες) ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ 100, 475, 1000χρόνια ΜΙΚΡΟΖΩΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ - Τοπικές εδαφικές συνθήκες - Εδαφική ταλάντωση - Ρευστοποίηση - Κατολισθήσεις - Γειτνίαση με ρήγμα Παράμετροι της σεισμικής εδαφικής κίνησης -Εδαφική ταλάντωση -Μόνιμες μετακινήσεις ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Σχήμα 1. Γενικό διάγραμμα αναπτυχθείσας μεθοδολογίας (SRMLIFE, ). 3

4 ΣΕΙΣΜΙΚΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΜΙΚΡΟΖΩΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Στην Μητροπολιτική περιοχή της Θεσσαλονίκης έχει πραγματοποιηθεί μια λεπτομερής Μικροζωνική Μελέτη για τρεις διαφορετικές μέσες περιόδους επαναφοράς Tm= 100, 475 και 1000 χρόνια (Πιτιλάκης και συν., 2008). Η μελέτη στηρίχτηκε στα αποτελέσματα μιας πιθανολογικής ανάλυσης σεισμικής επικινδυνότητας χρήσει πρόσφατων δεδομένων σχετικά με την σεισμικότητα της περιοχής, τις αντίστοιχες σεισμικές ζώνες και τα ρήγματα (RISKUE, , SRMLIFE, ). Για την αποτίμηση της επιρροής των τοπικών εδαφικών συνθηκών στην σεισμική κίνηση πραγματοποιήθηκε για κάθε σενάριο μια πληθώρα μονοδιάστατων ισοδύναμων γραμμικών αναλύσεων, λαμβάνοντας υπόψη τα γεωτεχνικά χαρακτηριστικά και τις δυναμικές ιδιότητες των κύριων εδαφικών σχηματισμών. Οι αναλύσεις αυτές έγιναν με χρήση πέντε διαφορετικών, ανηγμένων στις τιμές επιτάχυνσης σχεδιασμού, επιταχυνσιογραφημάτων (που αντιπροσωπεύουν τις συνθήκες σε βράχο) επιλεγμένων με βάση τα αποτελέσματα της ανάλυσης σεισμικής επικινδυνότητας. Με αυτό τον τρόπο υπολογίστηκε και απεικονίστηκε με την μορφή θεματικών χαρτών GIS (Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών) η χωρική κατανομή των κύριων χαρακτηριστικών της σεισμικής διέγερσης για κάθε σενάριο [π.χ. μέγιστη εδαφική επιτάχυνση (Peak Ground Accelaration, PGA) και ταχύτητα (Peak Ground Velocity, PGV), αντίστοιχες φασματικές τιμές, διατμητικές τάσεις και παραμορφώσεις κλπ]. Επίσης, υπολογίστηκαν και κατασκευάστηκαν ειδικοί θεματικοί χάρτες σχετιζόμενοι με τα δευτερογενώς προκαλούμενα φαινόμενα [μόνιμες εδαφικές παραμορφώσεις (PGD) λόγω ρευστοποίησης]. Στα Σχήματα 2 και 3 απεικονίζεται η χωρική κατανομή των μέσων τιμών της μέγιστης εδαφικής επιτάχυνσης και της μέγιστης εδαφικής ταχύτητας με βάση τα αποτελέσματα της Μικροζωνικής Μελέτης για τον Λιμένα της Θεσσαλονίκης και για σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. Σχήμα 2. Χωρική κατανομή των μέσων τιμών της μέγιστης εδαφικής επιτάχυνσης (PGA: g s) στον Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. 4

5 Σχήμα 3. Χωρική κατανομή των μέσων τιμών της μέγιστης εδαφικής ταχύτητας (PGV: cm/s) στον Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. Επίσης, στα Σχήματα 4 και 5 δίνεται η κατανομή των αναμενόμενων τιμών της μόνιμης εδαφικής παραμόρφωσης (καθιζήσεις και πλευρική εξάπλωση) λόγω ρευστοποίησης για το ίδιο σενάριο. Στην παραλιακή ζώνη της Θεσσαλονίκης και κυρίως στην περιοχή του λιμένα συναντούνται εδαφικοί σχηματισμοί ιδιαίτερα επιδεκτικοί σε ρευστοποίηση, με αποτέλεσμα να αναμένονται σημαντικές μόνιμες εδαφικές παραμορφώσεις που φτάνουν μέχρι και τα 31 cm για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 1000 χρόνια. Σημειώνεται το γεγονός ότι το φαινόμενο της ρευστοποίησης αποτελεί την σημαντικότερη αιτία εμφάνισης σεισμικών βλαβών στις λιμενικές εγκαταστάσεις και κυρίως στα παράκτια λιμενικά έργα λόγω της αύξησης των ωθήσεων αλλά και της προκαλούμενης καθίζησης και πλευρικής εξάπλωσης του επιχώματος που συμπαρασύρει και τον τοίχο (Werner, 1998). Σχήμα 4. Χωρική κατανομή των μόνιμων εδαφικών μετακινήσεων/ καθιζήσεων λόγω ρευστοποίησης στον Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. 5

6 Σχήμα 5. Χωρική κατανομή των οριζόντιων μόνιμων εδαφικών μετακινήσεων λόγω πλευρικής εξάπλωσης στον Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΕΝΑΡΙΑ ΑΠΩΛΕΙΩΝ Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης καλύπτει μια έκταση m 2 και εμπορεύεται περίπου τόνους φορτίου ετησίως. Διαθέτει ικανότητα εμπορευματοκιβωτίων και 6 αποβάθρες με συνολικό μήκος κρηπιδωμάτων 6.500m. Σε συνεργασία με τον Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ) συλλέχθηκαν, καταγράφηκαν και ψηφιοποιήθηκαν σε περιβάλλον GIS δεδομένα σχετικά με τα κατασκευαστικά, λειτουργικά και τυπολογικά χαρακτηριστικά των στοιχείων υπό κίνδυνο, τα οποία περιλαμβάνουν τον εξοπλισμό διαχείρισης φορτίου, τα κρηπιδώματα, το δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας (υποσταθμοί, γραμμές μεταφοράς και διανομής), το δίκτυο ύδρευσης και αποχέτευσης (αγωγοί), το δίκτυο τηλεπικοινωνιών (γραμμές και κέντρα), το σιδηροδρομικό (γραμμές) και οδικό δίκτυο (γραμμές και γέφυρα) καθώς και τις κτιριακές εγκαταστάσεις και άλλες κρίσιμες υποδομές. Η παρουσία όλων των παραπάνω δικτύων και υποδομών σε μια περιορισμένη έκταση επιτρέπει την πλήρη εφαρμογή της μεθοδολογίας για την αποτίμηση της σεισμικής τους διακινδύνευσης και τον καθορισμό πιθανών αδύναμων σημείων. Η αποτίμηση των απωλειών αναφέρεται στον καθορισμό των άμεσων βλαβών καθώς και των έμμεσων απωλειών λόγω διακοπής της λειτουργικότητας κάποιων συνιστωσών, δικτύων και υποδομών εντός των λιμενικών εγκαταστάσεων. Ιδιαίτερα οι τελευταίες για ένα σύνθετο σύστημα όπως είναι το λιμάνι μπορεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Ως παράδειγμα αναφέρεται το λιμάνι του Kobe το οποίο υπέστη σοβαρές βλάβες κατά τον σεισμό του 1995, και παρά την σχετικά γρήγορη αποκατάσταση και επαναφορά σε πλήρη λειτουργία, οι απώλειες -ιδιαίτερα οι οικονομικές- συνέχιζαν για μεγάλο χρονικό διάστημα να είναι πολύ σημαντικές, καθώς κάποιες πλοιοκτήτριες εταιρείες κατέφυγαν σε άλλα κοντινά λιμάνια για την εξυπηρέτηση των εμπορικών δραστηριοτήτων τους, και παρέμειναν σε αυτά ακόμη και μετά την αποκατάσταση του πρώτου (Chang, 2000). 6

7 Στην παρούσα εργασία, η αποτίμηση των βλαβών πραγματοποιήθηκε για τις λιμενικές εγκαταστάσεις (κρηπιδότοιχοι, συστήματα μεταφοράς και διαχείρισης φορτίου), τα δίκτυα κοινής ωφελείας (ύδρευσης, αποχέτευσης, τηλεπικοινωνιών, δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας), τα μεταφορικά δίκτυα (δρόμοι, σιδηροδρομικές γραμμές) και τις κτιριακές εγκαταστάσεις του λιμένα Θεσσαλονίκης με βάση τα αποτελέσματα της Μικροζωνικής Μελέτης για τα τρία σεισμικά σενάρια με μέση περίοδο επανάληψης 100, 475 και 1000 χρόνια. Χρησιμοποιήθηκαν ανά περίπτωση κατάλληλες καμπύλες και σχέσεις τρωτότητας, καθώς και τα τυπολογικά χαρακτηριστικά των υπό διακινδύνευση στοιχείων. Προσδιορίστηκε το είδος, η έκταση και η χωρική κατανομή των αναμενόμενων βλαβών για το σύνολο των υποδομών εντός των εγκαταστάσεων του λιμένα για τα τρία σεισμικά σενάρια. Παρακάτω δίνονται για επιλεγμένα σεισμικά σενάρια ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτίμησης του αναμενόμενου επιπέδου των άμεσων απωλειών για τις λιμενικές (κρηπιδότοιχοι, γερανοί) και τις κτιριακές εγκαταστάσεις, καθώς και για το δίκτυο ύδρευσης του λιμένα Θεσσαλονίκης. Λιμενικές εγκαταστάσεις (Εξοπλισμός διαχείρισης φορτίου/ Κρηπιδότοιχοι) Η βάση δεδομένων που αναπτύχθηκε για τα κρηπιδώματα του Λιμένα Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει διάφορα στοιχεία όπως ονομασία, τοποθεσία, λειτουργικό βάθος (m), έτος κατασκευής, εξοπλισμό, υλικό κατασκευής, τύπο, είδος θεμελίωσης, συντήρηση, βλάβες από προηγούμενους σεισμούς και μήκος (m). Ο έλεγχος και η αξιολόγηση των υπαρχουσών εμπειρικών καμπυλών τρωτότητας για κρηπιδότοιχους έχει πραγματοποιηθεί με βάση στοιχεία βλαβών από πρόσφατους Ευρωπαϊκούς σεισμούς (Λευκάδα, 2003) (Κακδέρη και συνεργάτες, 2006). Στην παρούσα μελέτη η αποτίμηση της τρωτότητας πραγματοποιήθηκε με χρήση των καμπυλών τρωτότητας για τα παράκτια λιμενικά έργα που προτείνονται από το HAZUS (NIBS, 2004), ενώ ως παράμετροι της εδαφικής κίνησης λήφθηκαν οι εκτιμώμενες τιμές της μόνιμης εδαφικής παραμόρφωσης λόγω ρευστοποίησης, με βάση τα αποτελέσματα της Μικροζωνικής Μελέτης για τα τρία σεισμικά σενάρια. Για τους γερανούς και τον εξοπλισμό φορτο-εκφόρτωσης τα διαθέσιμα στοιχεία της αντίστοιχης βάσης δεδομένων περιλαμβάνουν τα εξής: τύπος, ανυψωτική ικανότητα (t), ακτίνα εργασίας (m), έτος κατασκευής, προέλευση, τοποθεσία, είδος αγκύρωσης, τύπος φορτίου και μορφή ενέργειας που καταναλώνει, ύπαρξη εναλλακτικής πηγής ενέργειας, συντήρηση και βλάβες από προηγούμενους σεισμούς. Οι καμπύλες τρωτότητας που προτείνονται από το HAZUS (NIBS, 2004) χρησιμοποιήθηκαν και στην περίπτωση αυτή για την αποτίμηση της τρωτότητας, με βάση την χωρική κατανομή των τιμών της μέγιστης εδαφικής επιτάχυνσης (PGA) και των μόνιμων εδαφικών παραμορφώσεων λόγω ρευστοποίησης (PGD). Στο Σχήμα 6 δίνεται η χωρική κατανομή του αναμενόμενου επιπέδου των άμεσων απωλειών (δυσμενέστερο πιθανό επίπεδο βλάβης με πιθανότητα υπέρβασης >50%) για τους κρηπιδότοιχους και τον εξοπλισμό διαχείρισης φορτίου του Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. Και στις δυο περιπτώσεις οι αναμενόμενες βλάβες αποδίδονται στην εμφάνιση φαινομένων ρευστοποίησης και σχετίζονται με την χωρική κατανομή της σεισμικής κίνησης και τις τοπικές εδαφικές συνθήκες (χαλαρές, κορεσμένες, επιδεκτικές σε ρευστοποίηση εδαφικές αποθέσεις). 7

8 Σχήμα 6. Κατανομή των βλαβών για τους κρηπιδότοιχους και τον εξοπλισμό διαχείρισης φορτίου του Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. Δίκτυα και υποδομές Το δίκτυο ύδρευσης του Λιμένα Θεσσαλονίκης περιλαμβάνει αγωγούς συνολικού μήκους 19,3 Km. Πρόκειται για ένα πλήρως κυκλικό δίκτυο, μετά την πρόβλεψη και τοποθέτηση σε κατάλληλες θέσεις βανών και δικλείδων απομόνωσης, το οποίο τροφοδοτείται από το εξωτερικό δίκτυο από τέσσερις ανεξάρτητες θέσεις. Ο κατάλογος απογραφής που αναπτύχθηκε, περιλαμβάνει κατασκευαστικά και λειτουργικά χαρακτηριστικά των αγωγών όπως το μήκος του αγωγού, το υλικό κατασκευής του, τη διάμετρό του, το βάθος τοποθέτησης και τον τρόπο έδρασης του αγωγού. Η αποτίμηση της τρωτότητας των αγωγών στηρίζεται στην εκτίμηση του αναμενόμενου Ρυθμού Επιδιορθώσεων (Repair Rate) ανά χιλιόμετρο (RR/km). Οι αναμενόμενες βλάβες (διαρροές και/ ή θραύσεις) λόγω εδαφικής ταλάντωσης εκτιμώνται με βάση την σχέση τρωτότητας των O Rourke & Ayala (1993) που προτείνεται από το HAZUS (NIBS, 2004), στην οποία το επίπεδο της σεισμικής διέγερσης καθορίζεται από την τιμή της μέγιστης εδαφικής ταχύτητας (PGV). Για την αποτίμηση των αναμενόμενων βλαβών λόγω εδαφικής αστοχίας συναρτήσει της μόνιμης εδαφικής παραμόρφωσης, γίνεται χρήση της σχέσης τρωτότητας των Honegger & Eguchi (1992). Ο έλεγχος και η αξιολόγηση των παραπάνω εμπειρικών σχέσεων τρωτότητας έχει πραγματοποιηθεί με βάση τεκμηριωμένα στοιχεία βλαβών από πρόσφατους σεισμούς στην Λευκάδα το 2003 και στην Duzce-Τουρκία το 1999 (Αλεξούδη, 2005). Στο Σχήμα 7 απεικονίζεται η ένταση και η χωρική κατανομή των αναμενόμενων βλαβών για τους αγωγούς του δικτύου ύδρευσης του Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο των 1000 χρόνων. Ο αριθμός, η ένταση και η τοποθεσία των βλαβών σχετίζονται με την χωρική κατανομή των κύριων χαρακτηριστικών της σεισμικής διέγερσης για το συγκεκριμένο σενάριο καθώς και τα τυπολογικά χαρακτηριστικά των υπό εξέταση στοιχείων. Σημειώνεται το γεγονός ότι η αναμενόμενη σεισμική απόκριση των αγωγών καθορίζεται και για τα τρία 8

9 σεισμικά σενάρια από την εκδήλωση φαινομένων ρευστοποίησης και μόνιμων εδαφικών μετακινήσεων στην περιοχή. Σχήμα 7. Κατανομή των βλαβών του δικτύου ύδρευσης του Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 1000 χρόνια. Κτιριακές εγκαταστάσεις Οι κτιριακές εγκαταστάσεις ενός λιμένα περιλαμβάνουν μια πληθώρα στοιχείων, για την στέγαση λειτουργιών διοίκησης, ελέγχου της κίνησης επιβατών και πλοίων, ασφάλειας, συντήρησης, αποθήκευσης φορτίων, και άλλες υπηρεσίες κρίσιμες για την ομαλή λειτουργία του (Wright & Ashford, 1998). Παράλληλα, στην παραπάνω κατηγορία εντάσσονται και τα κτίρια συνοδείας των δικτύων κοινής ωφελείας και υποδομών που υπάρχουν εντός των εγκαταστάσεων του λιμένα (π.χ. αντλιοστάσια, μηχανοστάσια, υποσταθμοί ηλεκτρικής ενέργειας κτλ). Στην βάση δεδομένων των κτιριακών εγκαταστάσεων του Λιμένα εντάχθηκαν 88 στοιχεία, η τυπολογία των οποίων καθορίστηκε με βάση το υλικό κατασκευής τους, τον δομικό τους τύπο, το ύψος και το επίπεδο αντισεισμικού κανονισμού. Η αποτίμηση της τρωτότητας των κτιρίων οπλισμένου σκυροδέματος πραγματοποιήθηκε και για τα τρία σεισμικά σενάρια συναρτήσει της μέγιστης εδαφικής επιτάχυνσης PGA με βάση τις καμπύλες τρωτότητας που προτάθηκαν από τους Kappos et al, Οι τελευταίες αναπτύχθηκαν με χρήση μιας υβριδικής μεθόδου και συνδυασμό αναλυτικών αποτελεσμάτων και στατιστικών στοιχείων. Ορίζονται αντίστοιχα έξι επίπεδα βλάβης (damage states, DS) η ονομασία των οποίων τροποποιήθηκε ελαφρά για λόγους συμβατότητας με την ονοματολογία των επιπέδων βλάβης άλλων στοιχείων των δικτύων: καθόλου βλάβες (DS0), πολύ μικρές (DS1), μικρές (DS2), μέτριες (DS3), σοβαρές (DS4) και καθολικές (DS5). Χρησιμοποιήθηκαν επίσης καμπύλες τρωτότητας (συναρτήσει τόσο της PGA όσο και της Sd) για κατασκευές φέρουσας τοιχοποιίας που αναπτύχθηκαν για όλες τις τυπολογίες κτιρίων που υπάρχουν στην Ελλάδα (Penelis et al., 2002). Η αποτίμηση του επιπέδου των άμεσων απωλειών έγινε και για τα τρία σενάρια με βάση τα αποτελέσματα της 9

10 Μικροζωνικής Μελέτης και χρήση ενός ενιαίου μειωτικού συντελεστή, ίσου με 0,7, για τη μετάβαση από τις μέγιστες στις ενεργές τιμές εδαφικής επιτάχυνσης. Η χρήση των ενεργών τιμών στην περίπτωση των κτιρίων συνάδει με τις σύγχρονες κανονιστικές διατάξεις αντισεισμικού σχεδιασμού. Η κατανομή των αναμενόμενων βλαβών για τις κτιριακές εγκαταστάσεις του λιμένα και για το σενάριο των 475 χρόνων δίνεται στο Σχήμα 8. Σχήμα 8. Κατανομή των βλαβών για τις κτιριακές εγκαταστάσεις του Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. ΑΝΑΛΥΣΗ ΟΛΙΚΗΣ ΑΞΙΑΣ Στόχος της ανάλυσης ολικής αξίας αποτελεί ο καθορισμός των κύριων στοιχείων κάθε δικτύου μέσω της βαθμολόγησης της σπουδαιότητας των εκτιθέμενων σε κίνδυνο στοιχείων. Η ολική αξία εξαρτάται όχι μόνο από την συγκεκριμένη οικονομική αξία ή το περιεχόμενο τους (φυσικό και έμψυχο), αλλά επίσης και από την χρησιμότητα και τον σχετικό ρόλο τους σε όλο το αστικό δίκτυο (δηλαδή την έμμεση-άϋλη αξία σχετική με την λειτουργία του αστικού συστήματος). Διαφοροποιείται ανάλογα με την χρονική περίοδο που προηγείται ή έπεται έναν ισχυρό σεισμό και που μπορεί να διακριθεί σε περίοδο κανονική, κρίσεως και αποκατάστασης. Ορίζεται από παραμέτρους όπως λειτουργικά χαρακτηριστικά, χρήσεις γης, τον πληθυσμό που επηρεάζεται και αλληλεπιδρά, τις συνέπειες στο ανθρώπινο δυναμικό, την οικονομική και κοινωνική βαρύτητα, τον βαθμό συνέργιας με άλλα δίκτυα, τη ταυτότητα/ ακτινοβολία/ εμβέλεια και τις πιθανές περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις. Με τον ορισμό κατάλληλων ποιοτικών και ποσοτικών δεικτών για κάθε περίοδο (Αλεξούδη, 2005) είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί ο καθορισμός των «πρωταρχικών», «σημαντικών» και «δευτερεύοντων» συνιστωσών καθώς και τα «αδύναμα» στοιχεία κάθε συστήματος. Η κατανομή με τον τρόπο αυτό της ολικής αξίας των στοιχείων στις τρεις διαφορετικές περιόδους αποτελεί την βάση για τον καθορισμό κατάλληλων προτεραιοτήτων προσεισμικών επεμβάσεων αλλά και την χάραξη αποτελεσματικών στρατηγικών διαχείρισης της κρίσης και αποκατάστασης. 10

11 Ο προσδιορισμός της «ολικής αξίας» (για όλες τις συνιστώσες, δίκτυα και υποδομές εντός του Λιμένα) χρήσει κατάλληλα τροποποιημένων δεικτών, πραγματοποιήθηκε για τις τρεις περιόδους λειτουργίας: κανονική, κρίσης και αποκατάστασης. Τα αποτελέσματα της εφαρμογής απεικονίζονται σε θεματικούς χάρτες GIS με την "ολική αξία" και την ιεράρχηση της σπουδαιότητας κάθε συνιστώσας ανά περίοδο. Ενδεικτικά, δίνονται στους Πίνακες 1 και 2 οι δείκτες μέτρησης της ολικής αξίας καθώς και οι κλίμακες και οι τιμές σχετικής αξίας τους για τον εξοπλισμό διαχείρισης φορτίου και τις κτιριακές εγκαταστάσεις του Λιμένα Θεσσαλονίκης. Οι αντίστοιχοι δείκτες καθορίστηκαν σε συνεργασία με τον ΟΛΘ και αντικατοπτρίζουν τα λειτουργικά χαρακτηριστικά των παραπάνω συνιστωσών για το Λιμάνι της Θεσσαλονίκης και σε σημαντικό βαθμό για τις λιμενικές εγκαταστάσεις της χώρας. Στο Σχήμα 9, παρουσιάζεται η χωρική κατανομή της σπουδαιότητας των κρηπιδωμάτων του Λιμένα για την περίοδο της κρίσης. Πίνακας 1. Δείκτες μέτρησης της ολικής αξίας και ιεράρχησης της σπουδαιότητας για τους γερανούς/ συστήματα μεταφοράς και διαχείρισης φορτίου του Λιμένα Θεσσαλονίκης. Γερανοί/ Συστήματα μεταφοράς και διαχείρισης φορτίου Περίοδος Συνιστώσες Δείκτες Περιγραφή Κανονική Κρίσης Αποκατάστασης Λειτουργία 1. Ανυψωτική ικανότητα Ανυψωτική ικανότητα σε tn. Λειτουργία 2. Θέση Θέση / κρηπίδωμα. Λειτουργία 3. Δυνατότητα φορτίου Είδος φορτίου που μπορεί να σηκώσει. Λειτουργία 4. Εναλλακτική χρήση (Redundancy Δυνατότητα κάλυψης δραστηριότητας από - περίσσεια) γειτονικά στοιχεία. συμμετοχή της συνιστώσας στην περίοδο που εξετάζεται - μη συμμετοχή της συνιστώσας στην περίοδο που εξετάζεται Πίνακας 2. Δείκτες μέτρησης της ολικής αξίας και ιεράρχησης της σπουδαιότητας για τις κτιριακές εγκαταστάσεις του Λιμένα Θεσσαλονίκης. Γερανοί/ Συστήματα μεταφοράς και διαχείρισης φορτίου Περίοδος Συνιστώσες Δείκτες Περιγραφή Κανονική Κρίσης Αποκατάστασης Με βάση το είδος της χρήσης που στεγάζει το κτίριο (διοικητικές Λειτουργία 1. Είδος χρήσης υπηρεσίες, τεχνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες υποστήριξης, υπηρεσίες ασφαλείας, αποθήκες) Με βάση την στέγαση ή μη 2. Χρήση σε κρίσιμων υποδομών Αστικές κατάσταση (υγειονομικής περίθαλψης, δραστηριότητες & επείγουσας πυροσβεστικοί σταθμοί, αλληλεπιδράσεις ανάγκης κρίσιμες λειτουργίες στην περίοδο της κρίσης, κτλ). - Αστικές δραστηριότητες & αλληλεπιδράσεις 3. Ακτινοβολία/ αναγνωρισιμότητα Με βάση την ιδιαίτερη αξία για το λιμάνι (συμβολική αξία, απήχηση, κτλ) συμμετοχή της συνιστώσας στην περίοδο που εξετάζεται - μη συμμετοχή της συνιστώσας στην περίοδο που εξετάζεται - 11

12 Σχήμα 9. Ιεράρχηση της σπουδαιότητας των κρηπιδωμάτων του Λιμένα Θεσσαλονίκης για την περίοδο της κρίσης. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΣΕΙΣΜΙΚΗΣ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΣΗΣ Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία των στρατηγικών διαχείρισης κρίσεων είναι ο καθορισμός των προτεραιοτήτων με βάση τις οποίες θα γίνει η αποκατάσταση των βλαβών έτσι ώστε η λειτουργία του εκάστοτε δικτύου κοινής ωφέλειας να επανέλθει σε κατάσταση κανονικής λειτουργίας στο βέλτιστο δυνατό χρόνο. Επιπλέον οι προτεραιότητες θα πρέπει να είναι τέτοιες ώστε κατά την σταδιακή αποκατάσταση των βλαβών να παρέχεται το βέλτιστο επίπεδο εξυπηρετικότητας, αλλά και οι οικονομικές απώλειες να είναι οι μικρότερες δυνατές. Αντίστοιχα, κατάλληλες προτεραιότητες είναι δυνατό να καθοριστούν για την περίοδο πριν το σεισμό, με στόχο την ενίσχυση των πλέον κρίσιμων συνιστωσών. Για παράδειγμα, προσεισμικές μέθοδοι μείωσης της διακινδύνευσης αποτελούν η δομική ενίσχυση των συνιστωσών δικτύων και υποδομών, η βελτίωση της απόκρισης των δικτύων, η οργάνωση και εξασφάλιση επάρκειας σε αυτά, η εφαρμογή προηγμένων τεχνολογιών κατά την διάρκεια της κρίσης (συστήματα πρόωρης ειδοποίησης, αποτίμηση βλαβών σε πραγματικό χρόνο). Η μεθοδολογία που εφαρμόζει την προσέγγιση της «ολικής αξίας», χρησιμοποιεί την ιεράρχηση της σπουδαιότητας των στοιχείων ανάλογα με την ολική τους αξία. Η ιεράρχηση της σπουδαιότητας των εκτιθέμενων σε κίνδυνο στοιχείων γίνεται σε τρία επίπεδα (πρωταρχική, σημαντική και δευτερεύουσα) και σε διαφορετικές περιόδους λειτουργίας (κανονική, κρίσης, αποκατάστασης). Συνδυάζοντας την ολική αξία με την τρωτότητα και το αναμενόμενο επίπεδο βλαβών, είναι δυνατό να εκτιμηθεί η σειρά προτεραιότητας αποκατάστασης των βλαβών ενός συστήματος για ένα δεδομένο σεισμικό σενάριο. Ωστόσο, η συμβολή του φορέα διαχείρισης του κάθε δικτύου στον προσδιορισμό της σειράς προτεραιότητας είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς υπεισέρχονται παράγοντες, (π.χ. οικονομικές δυνατότητες, διαθέσιμα υλικοτεχνικά μέσα και υποδομές, πολιτική και δομή του κάθε φορέα), που διαφοροποιούνται ανά περίπτωση και εντάσσονται στις αρμοδιότητες και δυνατότητες του εκάστοτε φορέα. 12

13 Τέλος, προκειμένου να γίνουν αξιόπιστες εκτιμήσεις του απαιτούμενου χρόνου για αποκατάσταση μετά τον σεισμό, θα πρέπει να καθοριστούν αντίστοιχες καμπύλες για κάθε συνιστώσα υπό κίνδυνο με συμμετοχή των αντίστοιχων οργανισμών κοινής ωφέλειας, τοπικών υπηρεσιών και ειδικών με χρήση κυρίως ποιοτικών εκτιμήσεων. Με τον τρόπο αυτό είναι δυνατό να καθοριστούν αποτελεσματικές στρατηγικές αποκατάστασης, οι οποίες θα υπόκεινται στα προηγουμένως καθορισμένα επίπεδα προτεραιότητας και δυνατότητες, αποτελώντας ένα πολύτιμο εργαλείο κατά την διάρκεια περιόδων κρίσης και αποκατάστασης. Ο Πίνακας 3 δείχνει την εφαρμογή της προτεινόμενης μεθοδολογίας για τον εξοπλισμό μεταφοράς/ διαχείρισης φορτίου του Λιμένα Θεσσαλονίκης. Οι καμπύλες αποκατάστασης καθορίστηκαν σε συνεργασία με τον Οργανισμό Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ), με βάση με την οργάνωση, την δυνατότητα και αμεσότητα λήψης αποφάσεων, το επίπεδο επιχειρησιακής ετοιμότητας και την υλικοτεχνική υποδομή, τις διαθέσιμες τεχνικές και την τοπική εμπειρία. Υποθέτοντας ότι υπάρχουν μόνο δυο διαθέσιμες ομάδες τεχνικών που μπορούν να δουλέψουν ταυτόχρονα, ο χρόνος που απαιτείται για την πλήρη αποκατάσταση των γερανών/ γερανογεφυρών που υπέστησαν βλάβη για το σενάριο των 475 χρόνων είναι 6 χρόνια. Για την εκτίμηση του αναμενόμενου ρυθμού αποκατάστασης των παράκτιων λιμενικών έργων, θεωρήθηκε ότι σε κάθε χρονική στιγμή εργάζεται ένα συνεργείο σε τμήμα αποβάθρας μήκους περίπου 200 m. Η αποκατάσταση των βλαβών όλων των κρηπιδωμάτων για το σενάριο των 475 χρόνων ολοκληρώνεται σε 24 ημέρες. Το Σχήμα 10 δείχνει τις προτεραιότητες αποκατάστασης για τους γερανούς/ γερανογέφυρες του Λιμένα, ενώ τα Σχήματα 11 και 12 απεικονίζουν το επίπεδο λειτουργικότητας του εξοπλισμού διαχείρισης φορτίου και των κρηπιδωμάτων σε 90 και 7 μέρες αντίστοιχα μετά την εκδήλωση του σεισμικού γεγονότος, θεωρώντας ότι η διαδικασία αποκατάστασης άρχισε αμέσως μετά τον σεισμό. Σχήμα 10. Προτεραιότητες αποκατάστασης του εξοπλισμού μεταφοράς/ διαχείρισης φορτίου του Λιμένα Θεσσαλονίκης για το σενάριο με μέση περίοδο επανάληψης 475 χρόνια. 13

14 Πίνακας 3. Προτεραιότητες αποκατάστασης του εξοπλισμού μεταφοράς/ διαχείρισης φορτίου του Λιμένα Θεσσαλονίκης. Σπουδαιότητα Επίπεδο βλάβης Πρωταρχική Σημαντική Δευτερεύουσα Καθολικές/ Εκτεταμένες βλάβες 1 η προτεραιότητα 1 η προτεραιότητα 2 η προτεραιότητα Μέτριες βλάβες 1 η προτεραιότητα 2 η προτεραιότητα 3 η προτεραιότητα Μικρές βλάβες 1 η προτεραιότητα 2 η προτεραιότητα 4 η προτεραιότητα Σχήμα 11. Ποσοστό λειτουργικότητας του εξοπλισμού μεταφοράς/ διαχείρισης φορτίου του Λιμένα Θεσσαλονίκης σε τρεις μήνες (90 μέρες) μετά τον σεισμό (Tm=475 χρόνια). Σχήμα 12. Ποσοστό λειτουργικότητας των κρηπιδωμάτων του Λιμένα Θεσσαλονίκης σε επτά μέρες μετά τον σεισμό (Tm=475 χρόνια). 14

15 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η εκτίμηση της τρωτότητας και της σεισμικής διακινδύνευσης με σύγχρονες μεθόδους είναι υψίστης σημασίας για την αποτίμηση και στην συνέχεια την μείωση της διακινδύνευσης στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η μείωση της διακινδύνευσης επιτυγχάνεται μέσω της λήψης κατάλληλων μέτρων για την προσεισμική ενίσχυση του δομημένου περιβάλλοντος (κτιρίων, δικτύων κοινής ωφέλειας και υποδομών), αλλά και την αποτελεσματικότερη οργάνωση για την ουσιαστική διαχείριση της κρίσης και την αποκατάσταση των βλαβών μετά το σεισμό. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται η εφαρμογή στο Λιμάνι της Θεσσαλονίκης μιας μεθοδολογίας για την αποτίμηση της τρωτότητας και την διαχείριση του σεισμικού κινδύνου δικτύων και υποδομών. Η αποτίμηση της σεισμικής τρωτότητας της κάθε συνιστώσας των δικτύων κοινής ωφελείας και συγκοινωνιακών δικτύων που βρίσκονται εντός του Λιμένα της Θεσσαλονίκης πραγματοποιήθηκε για τρία σεισμικά σενάρια με μέση περίοδο επαναφοράς 100, 475 και 1000 χρόνια αντίστοιχα. Για τον σκοπό αυτό λήφθηκαν υπόψη η τυπολογία των επιμέρους σε κίνδυνο στοιχείων καθώς και η σεισμική διακινδύνευση της περιοχής, τα γεωτεχνικά χαρακτηριστικά και μια λεπτομερής μελέτη της σεισμικής απόκρισης των κύριων εδαφικών σχηματισμών για τρία σεισμικά σενάρια. Για τον προσδιορισμό του επιπέδου και της χωρικής κατανομής των αναμενόμενων για κάθε σενάριο βλαβών χρησιμοποιήθηκαν κατάλληλες καμπύλες τρωτότητας με βάση την ελληνική τυπολογία και κατασκευαστική πρακτική. Στο πλαίσιο της ανάλυσης «ολικής αξίας», προτάθηκαν για κάθε συνιστώσα των λιμενικών εγκαταστάσεων, κατάλληλοι δείκτες για τον προσδιορισμό και την ιεράρχηση της σπουδαιότητάς τους στις τρεις περιόδους (κανονικής λειτουργίας, κρίσης και αποκατάστασης). Κεντρικός στόχος της εργασίας ήταν η ολιστική προσέγγιση της σεισμικής διακινδύνευσης και ο προσδιορισμός των ευαίσθητων σημείων των δικτύων και υποδομών. Με την μέθοδο που παρουσιάστηκε είναι δυνατό να καθοριστούν με αποτελεσματικό τρόπο κατάλληλες προτεραιότητες προ-σεισμικών επεμβάσεων και μετα-σεισμικών δράσεων αποκατάστασης. Επίσης, καθορίστηκαν κατά το δυνατό ρεαλιστικά σενάρια αποκατάστασης των αναμενόμενων βλαβών με βάση την οργάνωση, την λειτουργία και την υλικοτεχνική υποδομή των αρμόδιων υπηρεσιών. Με τις εφαρμογές και τα παραδείγματα που παρουσιάστηκαν αποδεικνύεται η δυνατότητα δημιουργίας ενός κατάλληλου και ολοκληρωμένου μεθοδολογικού εργαλείου για την αποτελεσματική διαχείριση της κρίσης μέσω ενός συστήματος ιεραρχημένης και ορθολογικής λήψης αποφάσεων ως προς τις προτεραιότητες επέμβασης ή προσεισμικών ενισχύσεων. Στόχος αποτελεί η ελαχιστοποίηση των απωλειών, του χρόνου και του κόστους της αποκατάστασης. ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Μεγάλο τμήμα της έρευνας που παρουσιάστηκε πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια εκπόνησης του προγράμματος SRMLIFE («Ανάπτυξη ολοκληρωμένης μεθοδολογίας εκτίμησης της σεισμικής τρωτότητας δικτύων κοινής ωφέλειας, υποδομών, κτιρίων στρατηγικής σημασίας 15

16 για τη διαχείριση του σεισμικού κινδύνου σε πολεοδομικά συγκροτήματα. Εφαρμογή στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης». Κωδ.: ΔΠ19) με χρηματοδότηση από την Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) στα πλαίσια του προγράμματος ΕΠΑΝ. Επίσης, αναγνωρίζεται η υποστήριξη του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) στην πρώτη από τους συγγραφείς. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Chang S.E. (2000), Disasters and transport systems: loss, recovery and competition at the Port of Kobe after the 1995 earthquake, Journal of Transport Geography, 8, pp Honegger D.G. and Eguchi R.T. (1992), Determination of the Relative Vulnerabilities to Seismic Damage for Dan Diego Country Water Authority [SDCWA] Water Transmission Pipelines. Kappos A., Panagopoulos G., Panagiotopoulos Ch., and Penelis Gr. (2006), A hybrid method for the vulnerability assessment of R/C and URM buildings, Bulletin of Earthquake Engineering, 44, pp National Institute of Building Sciences (NIBS) (2004), Earthquake loss estimation methodology. HAZUS. Technical manuals, FEMA, Washington, D.C. O'Rourke M.J. and Ayala G. (1993), Pipeline damage due to wave propagation, Journal of Geotechnical Engineering, ASCE. 119 (9), pp Penelis Gr.G., Kappos A.J., Stylianidis K.C. and Panagiotopoulos C. (2002), 2nd level analysis and vulnerability assessment of URM buildings, International Conference Earthquake Loss Estimation and Risk Reduction, Bucharest, Romania. Pitilakis K., Alexoudi A., Argyroudis S., Monge O., and Martin C. (2005), "Chapter 9: Vulnerability assessment of lifelines", C.S. Oliveira, A. Roca and X. Goula ed. Assessing and Managing Earthquake Risk. Geo-Scientific and Engineering Knowledge for Earthquake Risk mitigation: Developments, Tools and Techniques, Springer Publ. RISK-UE, ( ), An Advanced Approach to Earthquake Risk Scenarios with Applications to Different European Towns, Research Project, European Commission, DG ΧΙI , CEC Contract Number: EVK4-CT SRM-LIFE ( ), «Ανάπτυξη ολοκληρωμένης μεθοδολογίας εκτίμησης της σεισμικής τρωτότητας δικτύων κοινής ωφέλειας, υποδομών, κτιρίων στρατηγικής σημασίας για τη διαχείριση του σεισμικού κινδύνου σε πολεοδομικά συγκροτήματα. Εφαρμογή στο πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης», Ερευνητικό Πρόγραμμα, Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ). Werner S.D. (1998). Seismic Guidelines for Ports, Technical Council on Lifeline Earthquake Engineering, Monograph No. 12, March Wright P.H. and Ashford N.J. (1998), Transportation Engineering, Planning and Design, Fourth Edition, John Wiley & Sons, Inc. Αλεξούδη Μ. (2005), «Συμβολή στην ανάλυση της σεισμικής τρωτότητας δικτύων κοινής ωφέλειας σε αστικό περιβάλλον. Ανάπτυξη ολοκληρωμένης μεθοδολογίας διαχείρισης της σεισμικής διακινδύνευσης», Διδακτορική διατριβή, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Κακδέρη Κ., Ραπτάκης Δ., Αργυρούδης Σ., Αλεξούδη Μ., Πιτιλάκης Κ., (2006), «Σεισμική απόκριση και τρωτότητα κρηπιδότοιχων. Το παράδειγμα της Λευκάδας.», 5 ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γεωτεχνικής και Γεωπεριβαλλοντικής Μηχανικής, αριθμός εργασίας Πιτιλάκης Κ., Αναστασιάδης Α., Αργυρούδης Σ., Κακδέρη Κ., Αλεξούδη Μ., (2008), «Αποτίμηση Τρωτότητας και Διαχείριση Σεισμικής Διακινδύνευσης Δικτύων Κοινής Ωφέλειας, Υποδομών και Κρίσιμων Υπηρεσιών. Εφαρμογή στην Μητροπολιτική Θεσσαλονίκη.», 3 o Πανελλήνιο Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής & Τεχνικής Σεισμολογίας, 5 7 Νοεμβρίου, Αθήνα, άρθρο