Διαμόρφωση και Ανάπλαση Παραλιακής Περιοχής Το Παραλιακό Μέτωπο (το λιμάνι) του Αιγίου. Πρόλογος

Transcript

1

2 Πρόλογος Με κίνητρο την αγάπη και την θέληση για να εξερευνήσω αλλά και να προσπαθήσω να δημιουργήσω ένα πιο ευχάριστο και άνετο μικροκλίμα για τους κατοίκους της ιδιαίτερης πατρίδας μου, της περιοχής του Αιγίου Νομού Αχαΐας, είναι η αφορμή της ιδέας μου πρότασης αυτής της πτυχιακής εργασίας. Το θέμα αυτής έχει να κάνει με το πιο χαρακτηριστικό κομμάτι της πόλης μου, το οποίο είναι η περιοχή του λιμανιού. Και η αναφορά μου ως το πιο χαρακτηριστικό κομμάτι είναι λόγω το ότι το λιμάνι, είναι το σημείο το οποίο έχει άμεση πρόσβαση ο οποιοσδήποτε και από απόψεως θέας και κατάληξης των κατοίκων αυτής για χαλάρωση, αναψυχή, διαλογισμό, αλλά και από εμπορικής απόψεως-λειτουργικότητας. Γι αυτό και το θέμα «Το παραλιακό μέτωπο του Αιγίου», όπως και η ίδια η ιδέα, αναφέρεται στη διαμόρφωση και ανάπλαση του λιμανιού, αλλά και σε τρόπους ενοποίησης με το αστικό κομμάτι της πόλης - το κέντρο. Το γενικό πλάνο της εργασίας μου χωρίζεται σε τρεις πολύ βασικούς τομείς, σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση, εναποθέτω μια γενική εικόνα της ορολογίας των θαλάσσιων μετώπων προσδιορίζοντας την έννοια, αλλά και μια μικρή αναφορά στον τρόπο ανάπλασης τέτοιων ιδιάζουσων περιοχών και στις παραμέτρους που ερευνάμε πριν από οποιαδήποτε ενέργειά μας. Στη συνέχεια, περνώντας στη δεύτερη φάση, παρουσιάζω την περιοχή μελέτης μου κάνοντας μια ιστορική αναδρομή καθώς και μια πλήρη περιγραφή ολόκληρης της περιοχής και τι μπορεί κανείς να συναντήσει σ αυτήν. Με αρκετό φωτογραφικό υλικό θεώρησα ότι η περιοχή θα αποκτήσει σώμα και μορφή ακόμα και σε όσων δεν έτυχε να γνωρίσουν την πόλη μπαλκόνι του Κορινθιακού, όπως την χαρακτηρίζουν πολλοί. Τέλος, η τρίτη φάση περιλαμβάνει προτάσεις παρόμοιων παραθαλάσσιων περιπτώσεων, κάποιους βασικούς άξονες σχεδιασμού βάση των οποίων λειτούργησα καθώς επίσης και τρόπους αναβάθμισης - πρότασης ανάπλασης και διαμόρφωσης της περιοχής. Βασικός στόχος της έρευνας είναι να εντοπιστούν όλοι αυτοί οι παράγοντες που συντέλεσαν στην παρακμή του παράκτιου τοπίου και στην αποσύνδεσή του από το ιστορικό κέντρο της πόλης, ενώ παράλληλα να προταθούν τρόποι αναβάθμισής του και ταυτόχρονα επανασύνδεσής του. Οκτώβριος

3 Περιεχόμενα Προοίμιο.5 Α Μέρος: Γενική θεώρηση για τα θαλάσσια μέτωπα Ορισμός του θαλάσσιου μετώπου Τυπολογία θαλάσσιων μετώπων Η εξέλιξη των παραθαλάσσιων πόλεων και θαλάσσιων μετώπων Η σημασία των θαλάσσιων μετώπων Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες ζώνες..14 Η ανάπλαση των θαλάσσιων μετώπων Η έννοια της ανάπλασης Η πολυπλοκότητα των αστικών θαλάσσιων μετώπων Παράγοντες που οδήγησαν στην αλλαγή χρήσης και την ανάπλαση των θαλάσσιων μετώπων Μοντέλα αναπλάσεων που επικρατούν Οι θεματικές ενότητες σχεδιασμού ενός γενικού σχεδίου οργάνωσης (master plan) Συνέπειες των αναπλάσεων 35 Β Μέρος: Εισαγωγή για την περιοχή μελέτης Ιστορική αναδρομή Αιγίου 37 Γενική περιγραφή της πόλης του Αιγίου Ανάλυση της περιοχής μελέτης Θέση και ταυτότητα περιοχής..63 Προσβάσεις από την Κάτω στην Άνω πόλη. 73 Χρήσεις γης γύρω από την περιοχή..77 Οκτώβριος

4 Χαρακτήρα της περιοχής..78 Σημαντικές λειτουργίες στην περιοχή...80 Δίκτυο οδικής κυκλοφορίας..81 Πολεοδομικοί κανονισμοί Υπάρχοντα κτίρια κατασκευές και υλικά Θέες Λειτουργίες του χώρου Τοπογραφία Υδρολογία και αποστράγγιση Βλάστηση Πανίδα Μικροκλιματική ανάλυση Φυσικοί παράγοντες μικροκλίματος Γ Μέρος: 1. Ανάλυση παρόμοιων περιπτώσεων παραθαλάσσιων πόλεων Ανάπλαση του Moll de la Riba Badalona Promenade Torrevieja Promenade Παραλιακός πεζόδρομος Santa Cruz στο Oleiros Διαγωνισμοί Castelvetrano Διαμόρφωση της Δυτικής παραλιακής ζώνης του Ρεθύμνου Κτίζοντας την πόλη πάνω στην πόλη Ηράκλειο, Κρήτη Πρόγραμμα ΗΡΑΚΛΗΣ Βόλος Πάτρα Συμπερασματικά σχόλια Η περίπτωση του Αιγίου: Έργα υπό μελέτη 125 Οκτώβριος

5 3. Βασικοί άξονες σχεδιασμού πτυχιακής εργασίας - Κεντρική ιδέα πρότασης ανασχεδιασμού Αρχές οργάνωσης Αρχές σχεδιασμού για τη βελτίωση του μικροκλίματος Κεντρική ιδέα πρότασης ανασχεδιασμού.130 Έκθεση σχεδίων Βιβλιογραφία 143 Οκτώβριος

6 Προοίμιο Μέσω της ερευνητικής αυτής εργασίας προσπάθησα να ανακαλύψω τα προβλήματα εκείνα τα οποία έχουν μετατρέψει το Αίγιο σε μια πόλη αποκομμένη από τη θάλασσα καθώς επίσης και χωρισμένη σε δύο ζώνες σχεδόν ανεξάρτητες, οι οποίες παρουσιάζουν μια υψομετρική διαφορά της τάξης των 50 μέτρων λόγω του ότι η πόλη του Αιγίου είναι χτισμένη πάνω σε λόφο. Αφ ενός μεν το λιμάνι, αφ ετέρου δε η σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Πάτρας που διέρχεται από την παραλία, συντέλεσαν στη δημιουργία ενός φράγματος ανάμεσα στην πόλη και τη θάλασσα. Μελετώντας αντίστοιχες με το πρόβλημα του Αιγίου πόλεις και στην ίδια κλίμακα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο, θα μελετήσουμε τον τρόπο με τον οποίο οι πόλεις αυτές αντιμετώπισαν το πρόβλημα αυτό και θα προτείνουμε βασικούς άξονες πάνω στους οποίους θα στηριχτεί στη συνέχεια η διπλωματική εργασία, της οποίας στόχος είναι η επανάκτηση της σχέσης της πόλης με τη θάλασσα καθώς επίσης και η ουσιαστική επανένωση της Άνω με την Κάτω πόλη του Αιγίου ( οι δύο ζώνες στις οποίες προαναφερθήκαμε ). Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να ευχαριστήσω σημαντικούς ανθρώπους που στάθηκαν δίπλα μου σε όλη αυτή την προσπάθεια και τη φάση της ζωής μου, είτε με την ηθική τους στήριξη είτε έμπρακτα, βοηθώντας με να φέρω εις πέρας την πτυχιακή αυτή μελέτη. Πρώτα απ όλους ευχαριστώ την οικογένειά μου και τους δικούς μου ανθρώπους και φίλους που πιστεύουν σε εμένα, με υποστηρίζουν και με στηρίζουν. Οι άνθρωποι αυτοί, όπου είναι από τα πρώτα βήματα της ζωής μου και των επιλογών μου, δίπλα μου και είναι η «κληρονομιά» μου, τους οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ και μια υπόσχεση.. ότι θα κάνω τα αδύνατα δυνατά να μην τους απογοητεύω. Αναλυτικά, είναι χρέος μου να αναφέρω τα ονόματά τους ξεκινώντας από τους γονείς μου, Σωτήριο & Ξανθή Τσαγρή, την αδερφή μου Τεχνολόγο Γεωπόνο Ευγενία Τσαγρή και Γεωργία και Βασιλική Τσαγρή. Από το στενό φιλικό μου περιβάλλον, Αγγελική Σπηλιωτοπούλου, Βαλεντίνα Αντωνή, Κωνσταντίνα Αντωνοπούλου, Κατερίνα Γιαννοπούλου, καθώς και στη Δήμητρα Παλαιολογοπούλου. Στη συνέχεια, θέλω να εκφράσω τη μεγάλη μου ευγνωμοσύνη και τις θερμές ευχαριστίες μου σε ανθρώπους που με τη γνώση και την εμπειρία τους, με συμβούλεψαν και με βοήθησαν ώστε η συγκεκριμένη μελέτη να φτάσει σε ένα ικανοποιητικό στάδιο ενημέρωσης και σχεδιαστικής κάλυψης. Στην Αρχιτέκτον Μηχανικό Μαρία Μαυρουδή, που με καθοδήγησε όσον αφορά την τεχνική υλοποίησης του σχεδιαστικού μέρους της μελέτης καθώς και φωτογραφικού υλικού από το προσωπικό της αρχείο. Στην καθηγήτρια Πανεπιστημίου Γεωπονίας Τεχνολόγο Γεωπόνο του τμήματος Ανθοκομίας & Αρχιτεκτονικής τοπίου Ελένη Αθανασιάδου, που με υποστήριξε από την πρώτη στιγμή και μου έδωσε αρκετά βήματα μάθησης και καθοδήγησης. Καθώς επίσης, και στον υπεύθυνο καθηγητή, Νικόλαο Σπιτάλα για τη βοήθειά του και την ανάθεση θέματος της πτυχιακής εργασίας. Τέλος, στον πολιτικό μηχανικό Στεφανίδη Χαράλαμπο για την πολύτιμη βοήθειά όσον αφορά την επαγγελματική του πείρα αφού συμμετείχε σε ομάδα μελέτης σχεδίασης της παιδικής χαράς του λιμανιού και στην υπάλληλο και υπεύθυνη Δημοτικής Βιβλιοθήκης Αιγίου Μαρία Κοσκορέλου που με βοήθησε για το ιστορικό και φωτογραφικό υλικό της πόλης του Αιγίου. Οκτώβριος

7 Α Μέρος Γενική θεώρηση για τα θαλάσσια μέτωπα 1.1. Ο ορισμός του θαλάσσιου μετώπου Στην ελληνική γλώσσα η μετάφραση του αγγλικού όρου Waterfront, έχει δεχτεί ένα μεγάλο αριθμό παρεμφερών ερμηνειών με επικρατέστερη, στις βιβλιογραφικές πηγές, τον όρο «θαλάσσιο μέτωπο». Παρόλα αυτά, αν και όρος αυτός συναντάται πολύ συχνά στην ορολογία μελετών, αναπλάσεων, παρεμβάσεων καθώς και γενικότερων δράσεων πολεοδομικού, χωροταξικού, αρχιτεκτονικού και περιβαλλοντικού χαρακτήρα δεν ανταποκρίνεται νομικά σε καμία ορισμένη μορφή η γεωγραφική ζώνη η οποία μπορεί και ρυθμίζεται από την ελληνική νομοθεσία. Παράλληλα, ο όρος «θαλάσσια μέτωπα» έχει χρησιμοποιηθεί στη συγγραφή κειμένων χωρίς όμως να γίνει εμφανής ο ορισμός του, πιθανόν γιατί οι συγγραφείς υποθέτουν ότι το νόημα των ίδιων των λέξεων είναι ξεκάθαρο δηλαδή το τμήμα της ξηράς μπροστά από τη θαλάσσια υδάτινη μάζα. Ταυτόχρονα διάφοροι άλλοι όροι χρησιμοποιούνται στη θέση του θαλάσσιου μετώπου (waterfront) αναφερόμενοι σε ένα τμήμα ή σε ολόκληρη την περιοχή. Τέτοιοι όροι είναι ο cityport δηλαδή η πόλη-λιμάνι (Tunbridge & Ashworth, 1992, Hoyle, 2002) και ο harbourfront δηλαδή το λιμενικό μέτωπο (Vallentin, 1991). Από φυσική άποψη το θαλάσσιο μέτωπο αποτελεί μια ζώνη που περιλαμβάνει την ακτογραμμή και μια λωρίδα ξηράς και θάλασσας εκατέρωθεν αυτής (εικ.1). Αποτελεί δηλαδή τον χώρο εκείνο στον οποίο το χερσαίο περιβάλλον επηρεάζει αυτό της θάλασσας και το αντίστροφο. Η ζώνη αυτή έχει μεταβαλλόμενο πλάτος και καθορίζεται ανάλογα με την περίπτωση. Δηλαδή από τις φυσικές και ανθρωπογενείς συνθήκες που επικρατούν στην εκάστοτε περιοχή. Από την πλευρά του χερσαίου τμήματος η ζώνη αυτή εμπεριέχει το σύνολο του πλάτους της παραλίας και μπορεί να επεκτείνεται και πέρα από αυτή. Έτσι λοιπόν είναι αδύνατο να τεθούν σαφή γεωγραφικά όρια στα θαλάσσια μέτωπα, γιαυτό και ο όρος αυτός πρέπει να λαμβάνεται με την ευρεία έννοια, δηλαδή ως περιοχή όπου το χερσαίο τμήμα έρχεται σ επαφή με το υδάτινο στοιχείο (Αντωνιάδου, 2001). Σύμφωνα με το λεξικό Oxford American Dictionary of Current English το θαλάσσιο μέτωπο είναι το τμήμα της πόλη που γειτνιάζει με την θάλασσα. Άλλος ένας επίσημος ορισμός που προέρχεται από τον οργανισμό US federal Coastal Zone Management Act (OOCR, Οκτώβριος

8 1972:Τμήμα 306Α ) ορίζει ότι το αστικό θαλάσσιο μέτωπο ως μια οποιαδήποτε παρυδάτια αναπτυγμένη περιοχή που είναι πυκνοκατοικημένη και χρησιμοποιείται ή είχε χρησιμοποιηθεί για αστικούς, οικιστικούς, εμπορικούς, λιμενικούς ή βιομηχανικούς σκοπούς. Ο Guo² (1998) βλέπει το θαλάσσιο μέτωπο ως μια περιοχή στην πόλη όπου η στεριά συναντά τη θάλασσα και χωροταξικά περιλαμβάνει μια έκταση 200m-300m από την ενδιάμεση ζώνη από την πλευρά της θάλασσας και 1Km-2Km από την πλευρά της ξηράς. Πρόκειται για ένα ολοκληρωμένο σύστημα το οποίο αποτελείται από πολλαπλάσια χαρακτηριστικά, εκ των οποίων το νερό αποτελεί το κέντρο, ενώ περικλείεται από στεριά αντικείμενα (Wu and Gao, 2002). Στο εισαγωγικό κεφάλαιο του βιβλίου του Urban Waterfront Development, o Wrenn 3 (1983) ορίζει ως αστικό θαλάσσιο μέτωπο τις λιμενικές περιοχές μεγάλων αστικών κέντρων όπως για παράδειγμα αυτών της Βοστώνης, της Βαλτιμόρης, της Νέας Ορλεάνης του Σαν Ντιέγκο και του Σηάλτ. Αναφέρεται επίσης και σε μικρές κωμοπόλεις με ενεργές τις λιμενικές τους περιοχές, εμπορικά ψαροχώρια καθώς και σε πολλές μεσαίου μεγέθους βιομηχανικές πόλεις που εντοπίζονται κατά μήκος πλεύσιμων υδάτων. Η επέκταση των θαλάσσιων μετώπων μπορεί να γίνει και αυταπόδεικτα γιατί περιορίζονται από αξιώματα σχετικά ομογενών χρήσεων, όπως η κατοικία, μεγάλες βιομηχανικές μονάδες ή παραθαλάσσια πάρκα. Σε μερικές περιπτώσεις τα όρια μπορεί να είναι ασαφή, ειδικά σε εγκαταλελημμένες βιομηχανικές περιοχές όπου μόνο ένα μικρό τμήμα συνορεύει με το εμπορικό κέντρο ή μια κατοικημένη περιοχή, και μπορεί να αποτελέσει το ερέθισμα για προσπάθειες ανάπλασης της περιοχής (Goodwin, 1999). Εικόνα 1: Απεικόνιση αιγιαλού και παραλίας Οκτώβριος

9 1.2. Τυπολογία θαλάσσιων μετώπων Τα θαλάσσια μέτωπα έχουν την δυνατότητα να ταξινομηθούν με ποικίλους τρόπους. Μια αρχική διάκριση αυτών είναι σε φυσικά και τεχνητά. Τα φυσικά θαλάσσια μέτωπα αποτελούν τις εδαφικές εκτάσεις ή τα τμήματα των πόλεων που εντοπίζονται μπροστά στο νερό και τα οποία δεν έχουν υποστεί κανενός είδους ανθρώπινη παρέμβαση. Αντίστροφα, τεχνητά είναι τα θαλάσσια μέτωπα που εντοπίζονται μπροστά σε τεχνητά κανάλια ή λίμνες καθώς και εκείνα από τα φυσικά τα οποία έχουν μετασχηματιστεί, λόγω των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων π.χ. επέκταση, επιχωμάτωση, ισοπέδωση κ.τ.λ. με τη βοήθεια μηχανικών μέσων. Μια άλλη προσέγγιση είναι η ταξινόμηση των θαλάσσιων μετώπων σε αστικοποιημένα και μη αστικοποιημένα. Από το συνδυασμό αυτών των δυο τρόπων ταξινόμησης προκύπτουν τέσσερις κατηγορίες θαλάσσιων μετώπων: 1. Τα αστικοποιημένα φυσικά θαλάσσια μέτωπα 2. Τα μη αστικοποιημένα φυσικά θαλάσσια μέτωπα 3. Τα αστικοποιημένα τεχνητά θαλάσσια μέτωπα 4. Τα μη αστικοποιημένα τεχνητά θαλάσσια μέτωπα Στην πλειοψηφία τους παρουσιάζονται τα θαλάσσια μέτωπα της δεύτερης και τρίτης κατηγορίας. Σαφώς δεν πρέπει να παραλείψουμε να αναφέρουμε, ότι τμήματα της ίδιας περιοχής είναι δυνατόν να ανήκουν σε περισσότερες από μια από τις προαναφερθείσες κατηγορίες, καθώς και ότι μια περιοχή μπορεί να μετατραπεί από τον έναν τύπο στον άλλο. Οι παραπάνω κατηγορίες θαλάσσιων μετώπων απαντώνται σε: - Λιμενικές περιοχές - Σε παραλιακά τμήματα πόλεων - Σε παραθαλάσσιες κατοικημένες περιοχές - Σε παράκτιες περιοχές Στην παρούσα διατριβή θα αναφερθούν γενικά στοιχεία για όλους τους παραπάνω τύπους θαλάσσιων μετώπων με ιδιαίτερη όμως έμφαση στα αστικοποιημένα τεχνητά θαλάσσια μέτωπα. Οκτώβριος

10 1.3. Η εξέλιξη των παραθαλάσσιων πόλεων και θαλάσσιων μετώπων Μέσα από την ιστορία παρατηρούμε ότι τα αστικά θαλάσσια μέτωπα ακολουθούν μια κυκλική πορεία εξέλιξης, ενώ ποικιλία ειδών χρήσεις όπως η αλιεία, το εμπόριο, οι μεταφορές, η βιομηχανία κ.α. έχουν λάβει μέρος σε αυτήν. Καθεμία από αυτές τις δραστηριότητες επηρέασε την μορφή των θαλάσσιων μετώπων σε διαφορετικούς τρόπους και προσέφερε ένα ξεχωριστό μοντέλο σε κάθε περίπτωση. Η εξέλιξη των θαλάσσιων μετώπων μπορεί να θεωρηθεί ως ο καθρέφτης της εξέλιξης της κοινωνίας. Η έρευνα σε αυτό το σημείο θα επικεντρωθεί στην ιστορική εξέλιξη των θαλάσσιων μετώπων, πόλεων που αποτελούσαν σημαντικά λιμάνια. Αν και κάθε πόλη έχει διαφορετική εξελικτική πορεία η οποία εξαρτάται από τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά, το μέγεθος, την οικονομία και άλλα τοπικά γνωρίσματα, είναι δυνατόν να εντοπιστεί ένα κοινό μοντέλο ανάπτυξης για όλες τις πόλεις-λιμάνια. «Αυτή η διαδικασία μπορεί να εικονογραφηθεί από το Σαν Φρανσίσκο ως το Σίνδεϋ, από το Σάουθμπον ως τη Σιγκαπούρη Κάθε περίπτωση είναι μοναδική αλλά η βασική αρχή παραμένει η ίδια» (Hoyle 1993). Όπως είναι γνωστό από τους αρχαίους χρόνους η γειτνίαση με το υδάτινο στοιχείο ήταν ένα σημαντικό κριτήριο για την χωροθέτηση του αστικού ιστού. «Ανάμεσα στις νεοσύστατες πόλεις της Μεσοποταμίας, η κινητήρια δύναμη ήταν η παρουσία ενός μεγάλου ποταμού που παρείχε την δυνατότητα μεταφοράς των υλικών αγαθών, αποτελούσε αμυντικό μηχανισμό, πηγή πόσιμου νερού, δηλαδή ήταν μια σημαντική πηγή δύναμης» (Craig-Smith & Fagence, 1995). Εκτός από τα πλεονεκτήματα που προσέφερε στις βασικές δραστηριότητες το υδάτινο στοιχείο αποτέλεσε σημαντικό μέσο για την ανάπτυξη των εμπορικών δραστηριοτήτων. Με την βελτίωση του εμπορίου, οι μικρού μεγέθους λιμένες που προσέφεραν πρόσβαση σε άλλες πόλεις, κατασκευάστηκαν στο όριο της θάλασσας με τη ξηρά εξελίσσοντας έτσι το μοντέλων των πόλεων-λιμανιών. Αυτό το φαινόμενο προκάλεσε χωρικές αλλαγές στις ακτογραμμές με αποτέλεσμα τα θαλάσσια μέτωπα να γίνουν το κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων των πόλεων. Εκείνη τη χρονική περίοδο, λειτουργούσαν και ως σημεία κοινωνικών δραστηριοτήτων. Τον 19 ο αιώνα «η επίσκεψη σε μια πόλη-λιμάνι σήμαινε και την γνωριμία με τον μικρόκοσμο που συμπεριελάμβανε διαφορετικές εθνικότητες, κουλτούρες και πολιτισμούς. Η επίσκεψη σε μια πόλη που ήταν και λιμάνι αποτελούσε την γνωριμία με τον κόσμο» (Meyer, 1999). Ως επί το πλείστον, εκείνη την χρονική περίοδο υπήρχε μια στενή χωρική αλλά και λειτουργική σύνδεση μεταξύ της πόλης και του λιμανιού. Στα τέλη του 19 ου αιώνα, το τοπίο των θαλάσσιων μετώπων άρχισε να αλλάζει με αποτέλεσμα αυτά να μετατραπούν σε περιοχές βιομηχανιών λειτουργιών. Ως αποτέλεσμα της γρήγορης βιομηχανοποίησης και της εξέλιξης της τεχνολογίας στη ναυπηγική, μια νέα κλίμακα δραστηριοτήτων, που απαιτούσε διαφορετική χωρική οργάνωση, εισήχθει στην εξέλιξη των θαλάσσιων μετώπων. Εργοστάσια, μεγάλης κλίμακας, αποθηκευτικοί χώροι και αποβάθρες κατασκευάστηκαν στη θέση των ξύλινων, ενώ νέες λιμενικές ζώνες αναπτύχθηκαν. Εκείνη τη Οκτώβριος

11 χρονική περίοδο τα αστικά θαλάσσια μέτωπα δεν ήταν ελκυστικοί τόποι, κατάλληλοι για αναψυχή. Υπήρχε η κυριαρχία της βιομηχανοποίησης, παρά χρήσεων σχετικών με την ανθρώπινη κλίμακα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τον φυσικό και κοινωνικό διαχωρισμό μεταξύ πόλης και θαλάσσιου μετώπου. Όπως ανάφεραν και οι Craig-Smith και Fagence, τα τελευταία 200 χρόνια τα θαλάσσια μέτωπα χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για βιομηχανικές και λειτουργικές δραστηριότητες όπως λιμενικές εγκαταστάσεις, βιομηχανίες, ναυπηγικές δραστηριότητες, παροχή υδάτων, παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας κ.α. (Craig-Smith & Fagence, 1995). Αυτές οι χρήσεις απαγόρευαν την πρόσβαση των κατοίκων σε αυτά. Για αυτό το λόγο, αν και τα θαλάσσια μέτωπα είχαν σημαντικές ωφέλειες στην οικονομία της πόλης, επιδρούσαν αρνητικά στην εικόνα της. Στα μέσα του 20 ου αιώνα, οι βιομηχανικές και λιμενικές δραστηριότητες των κέντρων των πόλεων μετακομίζουν στις εξωτερικές ζώνες της πόλης αφήνοντας πίσω τους μεγάλα αστικά κενά. Για παράδειγμα, 2000 εκτάρια θαλάσσιου μετώπου στο Λονδίνο και 17,5 μίλια στο Πίτσμπουργκ εγκαταλείφθηκαν (Hall, 1993). Η τεχνολογική εξέλιξη δεν ήταν ο μοναδικός λόγος που οδήγησε σε αυτή την πολιτική. Οι νέες απαιτήσεις, η οικολογική ευαισθητοποίηση, οι αλλαγές στο βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων και η ανάγκη για νέες δραστηριότητες είναι μερικοί από τους παράγοντες που συντέλεσαν στο φαινόμενο αυτό. Τα θαλάσσια μέτωπα απομονώθηκαν από τη φυσική, κοινωνική και οικονομική ζωή της πόλης. Μετατράπηκαν σε εγκαταλελημμένες αστικές περιοχές. Αυτή την περίοδο, το άρρηκτο μοντέλο πόλης-λιμανιού του 19 ου καταρρίπτεται προκαλώντας σημαντικές αλλαγές τόσο στη δομή της πόλης, όσο και του θαλάσσιου μετώπου. Στο δεύτερο μισό του 20 ου αιώνα, η ανανέωση των θαλάσσιων μετώπων προέκυψε ως ένα από τα σημαντικότερα θέματα αστικού σχεδιασμού. Έτσι δόθηκε η ευκαιρία βελτίωσης των οικονομικών, κοινωνικών και κοινωνικών συνθηκών των πόλεων. «Παράλληλα με την εγκατάλειψη μιας παλιάς πόλης-λιμανιού που έχει ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση των οικονομικών κεφαλαίων από την πόλη, στην πραγματικότητα ανοίγεται μια ανεκτίμητη ευκαιρία της αναβάθμισης της εικόνας της» (Marshall, 2001). Η γειτνίαση με τη θάλασσα είναι που κάνει ξεχωριστές αυτές τις αστικές περιοχές. Προσφέρουν μοναδικές ευκαιρίες αστικής ανάπτυξης. Οι αυξημένες απαιτήσεις για νέες δημιουργικές δραστηριότητες, καθορίζουν την ανάπτυξη των θαλάσσιων μετώπων τα οποία σχεδιάζονται κυρίως ως νέοι αστικοί υπαίθριοι χώροι με ιδιαίτερο ενδιαφέρον που πηγάζει από την προηγούμενη τους δομή. Με την είσοδο του 21 ου αιώνα, η παγκοσμιοποίηση του εμπορίου καθώς και η ανάπτυξη των συνδυασμένων μεταφορών ενθάρρυναν τον επαναπροσδιορισμό και την συχνή επανατοποθέτηση των λιμενικών λειτουργιών. Επανεξετάζοντας τις σχέσεις ανάμεσα στην πόλη και στο λιμάνι παρατηρούμε ότι τώρα εμπλέκεται η ανανέωση των συνδέσεων, η επανασύγκλιση της πολιτικής καθώς και οι νέες μορφές συνεργασίας. Η ανάπλαση των θαλάσσιων μετώπων είναι μέρος αυτής της διαδικασίας. Εκτιμώντας ότι η σχέση ανάμεσα στην πόλη και το θαλάσσιο μέτωπο είναι μια διαδραστική κατάσταση, κατά κύριο λόγο ανταποκρίνεται καλύτερο στο διοικητικό ή πολιτικοοικονομικό μοντέλο ανάπτυξης. Το θαλάσσιο μέτωπο αποτελεί μια ιδιαίτερη γεωγραφική ζώνη, στα όρια με το υδάτινο στοιχείο, που παλαιότερα αποτελούσε τμήμα του λιμανιού αλλά πλέον είναι ζωτικό τμήμα της πόλης. Οκτώβριος

12 Το τελικό στάδιο του μοντέλου εξέλιξης, που ισχύει έως και σήμερα, επικαλείται την ανανεωμένη συνεργασία ανάμεσα στην πόλη και το λιμάνι καθώς όλο και περισσότερα θαλάσσια μέτωπα αναπλάθονται. Η σχέση μεταξύ του αστικού ιστού και του θαλάσσιου μετώπου της, που παραδοσιακά εμφανίζεται άρρηκτη, προσωρινά διαταράχθηκε και εμφανίζεται σήμερα μετασχηματισμένη. Αν και σήμερα η πόλη και το θαλάσσιο μέτωπο της συνεργάζονται στο τομέα του σχεδιασμού και της διαχείρισης, και παρά τις εξαιρέσεις, η ανάπλαση του παλιού θαλάσσιου μετώπου σε σχέση με τον αστικό ιστό, παρά η εισαγωγή νέων χρήσεων είναι που ολοκληρώνει την διαδικασία της εξέλιξης Η σημασία των θαλάσσιων μετώπων Η μοναδική τοποθεσία που δημιουργείται ανάμεσα στην ενδιάμεση ζώνη μεταξύ ξηράς και θάλασσας θεωρείται κέντρο για πολυδιάστατες έρευνες. Ακόμη, αποτελεί τον κύριο λόγο ύπαρξης, εξέλιξης και ανάπτυξης της πόλης σε όλους τους τομείς που συνθέτουν την οργάνωσή της, τον οικονομικό, τον πολιτιστικό και τον κοινωνικό. Αυτή η σημασία του αποδεικνύεται από τις πολυάριθμες χρήσεις, λειτουργίες και δραστηριότητες που απαντώνται σε αυτό. Η μεγάλη σημασία που δίνεται στα θαλάσσια μέτωπα έγκειται στο γεγονός ότι αποτελούν το όριο στεριάς θάλασσας που είναι μια περιοχή φορτισμένη με συμβολισμούς, μνήμες, ιστορικές διαδρομές, συναισθήματα αλλά και κοινωνικοοικονομικούς συμβολισμούς. Αντιπροσωπεύει τη γραμμή κατά μήκος της οποίας επιβιώνει η οπτική επαφή μεταξύ πόλης και αρχαιότητας, μεταξύ πόλης και φύσης, όπως στο παρελθόν αυτό συνέβαινε καθ όλο το μήκος της αστικής παραμέτρου. Η ανάπτυξη της πόλης και κυρίως ο τρόπος αυτής της ανάπτυξης, η αστική επέκταση εκμηδένισε τη διαφορά μεταξύ του εντός και του εκτός, μεταξύ πόλης και μη πόλης μηδενός εξαιρουμένου. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το σύνορο μεταξύ αστικού χώρου και υδάτινου στοιχείου κουβαλά πάνω του τόσο την εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής του όσο και ένα μέρος της κληρονομιάς της πόλης. Έτσι κάθε πρόθεση ανάκτησης της σχέσης της πόλης με τη θάλασσα εναλλάσσεται με την έκφραση της μέσω ενός ισχυρού προσωπικού ιδιώματος, με σταθερές παραμέτρους τη πόλη, το νερό και το σύνορο. Η πόλη ως σύνολο, είτε ως αστικό φαινόμενο είτε ως στιγμιαία εικόνα σύμβολο, συναλλάσσεται με τη θάλασσα, άλλοτε με την ιδιότητα ως δυναμικού αστικού κενού ενδιάμεσος χώρος καλείται να ενσωματώσει τα φυσικά χαρακτηριστικά ενός ανοικτού τόπου, του υδάτινου στοιχείου, με τα τεχνητά χαρακτηριστικά ενός αστικού μετώπου, της φαινομενικής γραμμής όπου αρχίζει ή τελειώνει η πόλη. Οκτώβριος

13 Σκοπός επομένως κάθε σχεδιαστικής παρέμβασης είναι η αναζήτηση ενός σχεδίου-προγράμματος το οποίο να μπορεί να ενεργεί στον ενδιάμεσο χώρο, ανάμεσα στα δυο άκρα. Μια λωρίδα με μεγαλύτερο ή όχι βαθμό μόρφωσης αναπτύσσεται σε γραμμική παράθεση ανάμεσα στον πυκνό αστικό ιστό κατοικίας και την υδάτινη λεκάνη. Άρα, ένας χώρος όριο ανάμεσα στην αστική μάζα και το μεγάλο αστικό κενό καλείται να δημιουργήσει τους χώρους υποδοχής ενός σχεδίου επεμβάσεων υπερτοπικού χαρακτήρα και διαχρονικής επιρροής. Πιο συγκεκριμένα ο ρόλος που κατέχουν τα θαλάσσια μέτωπα τόσο σε σχέση με τον αστικό ιστό όσο σε σχέση και με τους χρήστες είναι ο εξής: Α) στην οργάνωση του χώρου και των λειτουργιών της πόλης Το θαλάσσιο μέτωπο αποτελεί το σημείο πρόσβασης της πόλης και της υπόλοιπης ενδοχώρας στο θαλάσσιο περιβάλλον και το αντίστροφο, δηλαδή το σημείο εισόδου στον αστικό ιστό από τη θάλασσα. Ο κύριος λόγος για μια παραθαλάσσια πόλη να ιδρυθεί, να αναπτυχθεί και να συνεχίσει να υφίσταται είναι η στρατηγική θέση που κατέχει στο θαλάσσιο μέτωπο, το οποίο και χρησιμοποιείται ως κομβικό σημείο εισόδου και εξόδου, συνδέοντας τη χώρα με το εξωτερικό και το αντίστροφο. Ας μην ξεχνάμε ότι τα σημαντικότερα αστικά κέντρα στους προηγούμενους αιώνες ήταν παραθαλάσσια ή χωροθετούνταν κατά μήκος μεγάλων ποταμών ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι ίδιες οι πόλεις ήταν χτισμένες πάνω στο νερό. Τόσο οι κάτοικοι της παραθαλάσσιας πόλης όσο και οι επισκέπτες της έχουν την τάση να προσανατολίζουν τις κινήσεις τους με βάση το υδάτινο στοιχείο, το οποίο και κυριαρχεί στην δομή του αστικού ιστού. Μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις η παρουσία του αποκτά εμβληματική σημασία, σε τέτοιο βαθμό που μπορεί να μετατραπεί σε αντιπροσωπευτικό στοιχείο ολόκληρης της πόλης. Το θαλάσσιο μέτωπο των πόλεων είναι ουσιαστικό στοιχείο του αστικού σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής του τοπίου διότι αποτελεί μια ιδιαίτερη κατηγορία του δημόσιου χώρου της πόλης, έναν συλλογικό χώρο που συμβάλλει στην κοινωνικοποίηση και την εξέλιξη του αστικού ιστού. Από μια άλλη οπτική γωνία η μοναδικότητα αυτού του δημόσιου χώρου στον περιβαλλοντικό τομέα είναι που τον κάνει και πολύτιμο. Για αυτό και πρέπει να προστατεύεται για να αποφευχθεί η αλλοίωση και η οριστική υποβάθμιση του. Τον θαλάσσιο μέτωπο ως ιδιαίτερος αστικός χώρος κρίνεται κατάλληλος για δραστηριότητες αναψυχής και διασκέδασης. Τα παραλιακά μέτωπα των πόλεων πάντοτε αποτελούσαν τόπο εκτόνωσης των κατοίκων της πόλης οι οποίοι και προσπαθούσαν να ξεφύγουν από την πίεση της καθημερινότητας απολαμβάνοντας την ηρεμία της θάλασσας. Άλλωστε τα παράκτια ύδατα θεωρούνται κατάλληλα για ένα μεγάλο εύρος θαλάσσιων δραστηριοτήτων. Οκτώβριος

14 Κατά καιρούς τα θαλάσσια μέτωπα χρησιμοποιήθηκαν ως χώροι για βιομηχανικές και εμπορικές δραστηριότητες και λειτουργίες εφόσον η άμεση πρόσβαση στη θάλασσα τους έδινε το συγκριτικό πλεονέκτημα. Η εξέλιξη όμως της τεχνολογίας στον τομέα των μεταφορών και της ναυπηγικής καθώς και η παρακμή της βιομηχανίας οδήγησαν στην μεταφορά των λιμανιών μακριά από τα αστικά κέντρα, με αποτέλεσμα οι περιοχές αυτές να υποβαθμιστούν και να εγκαταλειφθούν, αφήνοντας πίσω τους μεγάλα αστικά κενά. Πίσω όμως από την εικόνα αυτή κρύβεται η δυνατότητα, με τη σωστή διαχείριση και τον προσεκτικό σχεδιασμό, να επαναπροσδιοριστεί η σχέση τους με τον αστικό ιστό βελτιώνοντας σε ένα μεγάλο βαθμό την βιοτική, οικολογική και οικονομική κατάσταση της πόλης. Β) στην αντίληψη και την αισθητική τους από τους χρήστες Η παρουσία του υδάτινου στοιχείου σε μια παραθαλάσσια πόλη αποτελεί το συγκριτικό της πλεονέκτημα σε σχέση με τις υπόλοιπες, όχι μόνο λειτουργικά αλλά και αισθητικά και αντιληπτικά. Είναι γνωστές οι θετικές επιρροές που ασκεί το φυσικό περιβάλλον στον ανθρώπινο οργανισμό, για αυτό και άλλωστε ο άνθρωπος προσπάθησε να το ενσωματώσει στον πυκνό αστικό ιστό, δηλαδή στον χώρο που βιώνει στην καθημερινότητά του. Οι τρόποι με τους οποίους προσπάθησε να επανεισαχθεί η φύση στο δομημένο αστικό περιβάλλον ήταν ποικίλοι από την δημιουργία πάρκων και κήπων, την αξιοποίηση υπαρχόντων ρεμάτων και ποταμών μέχρι την επανένταξη του παραλιακού μετώπου στη δομή της πόλης. Το υδάτινο στοιχείο αποτελεί ένα από τα βασικά στοιχεία της ζωής του ανθρώπου τόσο για την επιβίωσή του όσο και ως στοιχείο απόλαυσης, χαλάρωσης και αυτοσυγκέντρωσης. Αυτές οι ιδιότητες του είναι που το καθιστούν βασικό συνθετικό στοιχείο των περισσοτέρων αστικών υπαίθριων χώρων. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις δημόσιων χώρων που η παρουσία του νερού σε συνδυασμό με το πράσινο τους έδωσε τις ζωή. Έτσι, ως επί το πλείστον αποτελεί σημαντικό παράγοντα στη δομή του χώρου επεμβαίνοντας άμεσα στη ψυχολογία και αντίληψη του χρήστη. Οργανικό ρόλο παίζει η μορφή με την οποία χρησιμοποιείται το υδάτινο στοιχείο στη δομή του χώρου, με κύριο στόχο την διαμόρφωση του χώρου αυτού και την άμεση ένταξη του νερού στο ευρύτερο περιβάλλον. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την μορφή με την οποία χρησιμοποιείται το νερό κατά τη διαμόρφωση των υπαίθριων χώρων είναι ο πολιτισμός και χρονική περίοδος. Στη σύγχρονη εποχή το στοιχείο του νερού αποτελεί ενδιαφέρον εργαλείο για το σχεδιασμό με την μορφή που απαντάται στη φύση, δηλαδή στα ποτάμια, τις λίμνες, τους χειμάρρους χωρίς την τεχνητή μεσολάβηση του ανθρώπου δημιουργώντας τοπία που εντάσσονται στο φυσικό περιβάλλον και συνθέτουν ένα αρμονικό σύνολο (Da Sacco, M., 1998). Οκτώβριος

15 Η παρουσία του νερού στον αστικό ιστό είναι πιο δυναμική ειδικά στην περίπτωση που το ένα αποτελεί όριο του άλλου. Στην προκειμένη περίπτωση η ενδιάμεση ζώνη της παραλίας αποτελεί το σημείο σύνδεσής τους. Με αυτόν τον τρόπο διαμορφώνεται ένα φυσικό πλαίσιο δυο αυστηρά συνδεδεμένων κόσμων, που παρά το γεγονός ότι με την πρώτη ματιά φαίνεται να εμπεριέχει στοιχεία ασύνδετα μεταξύ τους λόγω των αντίθετων μορφολογικών και λειτουργικών γνωρισμάτων, στην πραγματικότητα διακρίνεται για την συνοχή και τη συνέχειά του. Με άλλα λόγια, η πόλη είναι αυτή που χαρακτηρίζεται για τους γρήγορους ρυθμούς της σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων της, ενώ η παραλία αποτελεί ένα χώρο ξεκούρασης και ηρεμίας. Ακόμη, το παραλιακό μέτωπο φέρει στην αντίληψη του ανθρώπου μια άλλη κλίμακα. Αυτό συμβαίνει γιατί ο υδάτινος όγκος δημιουργεί μια τεράστια επίπεδη επιφάνεια που σε συνδυασμό με τις αντανακλάσεις και την διάχυση του φωτός που δημιουργούνται από τον ήλιο, επιτυγχάνουν την μετάβαση από την φυσική κλίμακα στην μη πραγματική, την αντιληπτική, κάνοντας κατανοητό μόνο την ύπαρξη του τεχνητού ορίου. Τέλος, σημαντική στη σχέση του νερού με τον άνθρωπο είναι η οικολογική του ισορροπία. Σύμφωνα με τη συνθήκη Ramsar οι παραθαλάσσιες περιοχές αποτελούν σημαντικά οικοσυστήματα, που με τις αλόγιστες ανθρωπογενείς επεμβάσεις απειλούνται οι λειτουργίες τους και μειώνονται οι αισθητικές και λειτουργικές τους αξίες. Για να μπορέσουν οι περιοχές αυτές να ανταπεξέλθουν στις συνεχώς αυξανόμενες ανθρωπογενείς πιέσεις απαιτείται ολοκληρωμένη διαχείριση από τους δημόσιους φορείς Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες ζώνες Οι παράκτιες ζώνες είναι στρατηγικής σημασίας για όλες τις χώρες παγκοσμίως. Σε αυτές διαμένει μεγάλος αριθμός πολιτών, αποτελούν πηγή τροφής και πρώτων υλών ενώ συνιστούν ζωτικής σημασίας μεταφορικό και εμπορικό κόμβο. Σε αυτές εντοπίζονται ορισμένα από τα πολυτιμότερα ενδιαιτήματα. Επίσης, αποτελούν προσφιλείς τόπους αναψυχής. Ωστόσο οι παράκτιες ζώνες αντιμετωπίζουν σοβαρά οικολογικά προβλήματα λόγω της καταστροφής των ενδιαιτημάτων τους, της ρύπανσης των υδάτων, της παράκτιας διάβρωσης και εξάντλησης των πόρων. Αυτή η εξάντληση των περιορισμένων πόρων των παράκτιων ζωνών (συμπεριλαμβανομένου του περιορισμένου χώρου) δημιουργεί ολοένα και συχνότερα προβλήματα μεταξύ των χρήσεων. Επιπλέον, οι παράκτιες ζώνες μαστίζονται από σοβαρά κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά προβλήματα, όπως η εξασθένιση του κοινωνικού ιστού, η περιθωριοποίηση, η ανεργία και η καταστροφή περιουσιών εξαιτίας της διάβρωσης. Δεδομένης της ζωτικής σημασίας των ακτών και των δυνατοτήτων τους, τα εν λόγω προβλήματα πρέπει να λυθούν. Οκτώβριος

16 Μέσω του προγράμματος επίδειξης για την ΟΔΠΖ, η Επιτροπή παρακολούθησε συγκεκριμένα προβλήματα σε 35 αντιπροσωπευτικές περιοχές σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τα εν λόγω σημεία ενδεχομένως δεν καλύπτουν το σύνολο των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες ζώνες παγκοσμίως και η μελέτη άλλων περιοχών θα μπορούσε, αναμφίβολα, να εντοπίσει περαιτέρω ειδικά προβλήματα. Παρόλα αυτά, τα εν λόγω σχέδια παρέχουν μια γενική εικόνα, από την οποία μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα. Το βασικό οικολογικό πρόβλημα στις παράκτιες ζώνες συνιστάται στο γεγονός ότι η ανάπτυξη ξεπερνά τα όρια της τοπικής περιβαλλοντικής φέρουσας ικανότητας. Ορισμένες από τις συνηθέστερες εκφάνσεις αυτού του προβλήματος είναι : 1. Η εκτεταμένη παράκτια διάβρωση που συχνά επιδεινώνεται από τον μεγάλο αριθμό κατασκευής έργων υποδομής (συμπεριλαμβανομένης της υποδομής που αποσκοπεί στην «παράκτια άμυνα») και ανάπτυξης πολύ κοντά στην ακτογραμμή. Τα τεχνικά έργα σε ορισμένες περιοχές λιμένων συνέβαλλαν στην ταχύτερη διάβρωση της παρακείμενης ακτογραμμής, επειδή δεν έλαβαν επαρκώς υπόψη τους τη δυναμική και τις διεργασίες της παράκτιας ζώνης. Ακόμη, η γρήγορη ανάπτυξη κατά μήκος των ακτών και των χειμάρρων έχει ανατρέψει τις φυσικές διεργασίες. Η άντληση φυσικού αερίου αποτελεί έναν ακόμη παράγοντα που μπορεί να προκαλέσει παράκτια διάβρωση. Η μελέτη Living with costal erosion in Europe: Sediment and space for Sustainability διαπιστώνει ότι το 1/5 των ακτών της Ευρώπης των 25 έχει επηρεαστεί ήδη σοβαρά από τη διάβρωση με την ακτογραμμή να υποχωρεί κατά 0,5 έως 2 m κάθε χρόνο και σε κάποιες περιπτώσεις μέχρι και 15 m. Για να αντιμετωπιστούν αυτά τα φαινόμενα θα πρέπει να αποκατασταθεί η ισορροπία των εδαφολογικών συστατικών της προβληματικής περιοχής. 2. Η καταστροφή ενδιαιτημάτων ως αποτέλεσμα ανεπαρκούς οικοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού ή αξιοποίησης των θαλασσών. Η καταστροφή των φυσικών οικοσυστημάτων μειώνει τις πιθανότητες άμυνας απέναντι στις φυσικές καταστροφές που προκαλούνται από τα ακραία καιρικά φαινόμενα, γιατί αυτά αποτελούν τους βασικούς αμυντικούς μηχανισμούς έναντι τέτοιων καταστάσεων. Το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαίτερο σημαντικό σε περιοχές με ταχεία οικονομική ανάπτυξη, όπως οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. 3. η απώλεια της βιολογικής ποικιλότητας, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των αποθεμάτων ιχθύων, τόσο των παράκτιων όσο και εκείνων της ανοιχτής θαλάσσης, ως αποτέλεσμα της καταστροφής παράκτιων τόπων αναπαραγωγής. Τα περιφερειακά σχέδια δράσης για τη βιολογική ποικιλότητα έχουν προσδιορίσει έως και 30 δράσεις που απαιτούνται για την πρόληψη νέων απωλειών ενδιαιτημάτων και την αντιμετώπιση της μείωσης των ειδών σε ορισμένες παράκτιες περιοχές της βορειοδυτικής ευρωπαϊκής μητροπολιτικής περιοχής. Οκτώβριος

17 4. Η μόλυνση των χερσαίων και υδάτινων πόρων ως αποτέλεσμα της ρύπανσης από θαλάσσιες ή χερσαίες πηγές, συμπεριλαμβανομένων των χώρων υγειονομικής ταφής, προς την ακτογραμμή. Σε ορισμένα κράτη της Ευρώπης, η μεταφερόμενη από τους ποταμούς ρύπανση που προέρχεται από γεωργικές εκροές γειτονικών χωρών στο άνω ρου των ποταμών επηρεάζει την ποιότητα των παράκτιων υδάτων. Ακόμη, η μόλυνση των θαλάσσιων υδάτων επηρεάζει την ικανότητα τους να αποτελούν ενδιαιτήματα διάφορων πληθυσμών, μειώνοντας έτσι την βιοποικιλότητα της περιοχής, προκαλώντας ευτροφισμό των υδάτων. 5. Προβλήματα που αφορούν στην ποιότητα και στην ποσότητα των υδάτων, καθώς η ζήτηση υπερκαλύπτει τις δυνατότητες της παροχής ή της επεξεργασίας λυμάτων. Η διείσδυση αλμυρών υδάτων από την υπερεκμετάλλευση των παράκτιων υδροφόρων οριζόντων αποτελεί κύριο πρόβλημα σε πολλές περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου. Η ζημιά στον υδροφόρο ορίζοντα έχει συνήθως ως αποτέλεσμα τη μόνιμη μείωση των διαθέσιμων υδάτινων πόρων. 6. Το φαινόμενο του θερμοκηπίου αλλά και οι αλλαγές στις κλιματικές συνθήκες όλου του πλανήτη είναι ένα συνεχές εξελισσόμενο φαινόμενο. Τα αποτελέσματα που επιφέρει στις παραθαλάσσιες ζώνες είναι η άνοδος της στάθμης των θαλασσών, η αύξηση των πιθανοτήτων για ακραία καιρικά φαινόμενα σε συνδυασμό με τον κίνδυνο πλημμυρών. Σε πολλές περιπτώσεις, τα εν λόγω οικολογικά προβλήματα προκάλεσαν ή επιδείνωσαν τα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι παράκτιες ζώνες, καθώς αυξάνει ο αριθμός και η ένταση των ανθρώπινων χρήσεων, ήτοι: i. Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού πολλές φορές είναι ταχύτερη από αυτή της ενδοχώρας. Οι περισσότερες ακτογραμμές δέχονται ανθρωπογενείς επεμβάσεις με αποτέλεσμα να μετατρέπονται σε τεχνητές με συνεχώς αυξανόμενο ρυθμό. Το 61% των τεχνητών επιφανειών οφείλεται στην οικιστική ανάπτυξη, την παροχή υπηρεσιών και στους χώρους αναψυχής. Βιομηχανικές και εμπορικές χρήσεις επίσης κατέλαβαν χώρο στις χρήσεις γης των περιοχών αυτών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των τεχνητών επιφανειών κατά μήκος ενός αστικού θαλάσσιου μετώπου οφείλεται στην οικιστική ανάπτυξη (περισσότερο από 45% στη Ευρώπη). Οι συγκοινωνιακές υποδομές αν και δεν καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις λειτουργούν ως οδηγός δημιουργίας τεχνητών περιοχών κατά μήκος της παραθαλάσσιας ζώνης. Την τελευταία δεκαετία, οι περισσότερες παραθαλάσσιες περιοχές, ιδίως αυτές της Μεσογείου δέχονται συνεχή αστική ανάπτυξη, που συνδέεται τις περισσότερες φορές με την δημιουργία των παραθαλάσσιων συγκοινωνιακών υποδομών. Μάλιστα οι τεχνητές επιφάνειες αυξήθηκαν κατά 190 Km ετησίως μεταξύ μόνο στην περιοχή της Ευρώπης. Αυτές οι αλλαγές θεωρήθηκαν ως οι βασικές απειλές της βιωσιμότητας των θαλάσσιων μετώπων. Οκτώβριος

18 ii. Η παρακμή παραδοσιακών, περιβαλλοντικά συμβατών τομέων που έχει ως αποτέλεσμα την ανεργία, τη μαζική μετανάστευση και την κοινωνική αστάθεια. Είτε λόγω της συρρίκνωσης των αλιευτικών πόρων είτε λόγω τεχνολογικών αλλαγών, πολλές παραδοσιακές πηγές εισοδημάτων, όπως η παράκτια αλιεία, έχουν καταστεί ασύμφορες, δημιουργώντας κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα. Αυτά τα προβλήματα μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη άλλων, λιγότερο βιώσιμων τομέων. iii. ο ανταγωνισμός μεταξύ των χρηστών για πόρους και η απώλεια ευκαιριών σταθερής απασχόλησης, ως αποτέλεσμα της υποβάθμισης των ήδη υπαρχόντων. Η μικρή διαθεσιμότητα χώρων για υδατοκαλλιέργεια, ως αποτέλεσμα της διάθεσης χώρου για άλλες χρήσεις, αποτελεί σημαντικό περιοριστικό παράγοντα για την επέκταση της εν λόγω δραστηριότητας. iv. η καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς και διάλυση του κοινωνικού ιστού ως αποτέλεσμα της ανεξέλεγκτης ανάπτυξης (ιδίως του τουρισμού). Πολλές από τις νήσους της Ευρώπης από τις Κανάριες Νήσους ως το αρχιπέλαγος της Σουηδίας και της Φιλανδίας αντιμετωπίζουν αυτό το πρόβλημα. v. Η απώλεια περιουσίας και δυνατοτήτων ανάπτυξης ως αποτέλεσμα της παράκτιας διάβρωσης. Σε τοπικό επίπεδο, η παράκτια διάβρωση θεωρείται ως η σημαντικότερη απειλή για τη διατήρηση των εισοδημάτων σε πολλές περιοχές που ζουν από τον τουρισμό. vi. η περιθωριοποίηση και μετανάστευση που επιδεινώνονται από την έλλειψη κατάλληλης υποδομής, συμπεριλαμβανομένων δικτύων επικοινωνιών και μεταφορών που λειτουργούν καθόλη τη διάρκεια του έτους. Το ανεπαρκές οδικό δίκτυο και η ελλιπής συνολική ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας σε πολλές περιφερειακές ή απομονωμένες παράκτιες περιοχές θεωρήθηκε ως αιτία μετανάστευσης, η οποία με τη σειρά της έχει ως αποτέλεσμα χαμηλού επιπέδου εγκατάστασης, που συμβάλλουν στη προσέλκυση και στη διατήρηση μιας δραστήριας τοπικής κοινωνίας. vii. βασικό στοιχείο των ακτογραμμών και κυρίως αυτών της Μεσογείου είναι η μεγάλη ποικιλότητα στα τοπία αλλά και στους πολιτισμούς. Πρέπει αυτή η ποικιλία να αναγνωριστεί έτσι ώστε να αναποφευχθούν τυχόν φαινόμενα ομογενοποίησης τόσο των τοπίων όσο και των πολιτισμών. Το θαλάσσιο μέτωπο λοιπόν αποτελεί σημαντικό παράγοντα για τη διατήρηση αλλά και την παραγωγή φυσικών πόρων καθώς και κάποιων λειτουργιών του οικοσυστήματος. Με βάση αυτή τη παραδοχή οι παραθαλάσσιες περιοχές αποτελούν ένα μη ανανεώσιμο πόρο εξαιτίας της περιορισμένης χωρικής τους υπόστασης, αφού αποτελούν μια στενή λωρίδα κατά μήκος της ακτογραμμής, η οποία δέχεται συνεχώς αλλαγές για βιομηχανική ή αστική χρήση. Ακόμη, το θαλάσσιο μέτωπο ως πόρος αποτελείται από τον επαναπροσδιορισμό των προτεραιοτήτων Οκτώβριος

19 των οικονομικών συμφερόντων μικροπρόθεσμα, σε βάρος της ρύθμισης και της τροφοδότησης υπηρεσιών που μπορούν να εξαφανιστούν μόνιμα. Οι παραθαλάσσιες περιοχές είναι ικανές να αντιμετωπίσουν ένα συγκεκριμένο αριθμό δραστηριοτήτων χωρίς να υποστούν οικολογική υποβάθμιση. Λόγω της βαθμιαίας επέκτασης των διαφόρων ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, οι περιοχές αυτές έχουν προσαρμοστεί σε ενα μεγάλο αριθμό δραστηριοτήτων που τις περισσότερες φορές βασίζονται σε ένα μακροπρόθεσμο χωροταξικό σχεδιασμό. Αυτές οι δραστηριότητες επηρεάζουν ακόμη και τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Επομένως, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη σε όλους τους τομείς προκάλεσε την ύπαρξη μικτών χρήσεων γης, πολλές φορές ασύνδετων μεταξύ τους, καθώς και τον κατακερματισμό του δημόσιου χώρου (Belpaeme and Konings, 2004). 2. Η ανάπλαση των θαλάσσιων μετώπων 2.1.Η έννοια της ανάπλασης Σύμφωνα με την επιστήμη της πολεοδομίας, η πόλη αποτελεί έναν τρόπο συγκέντρωσης διαφορετικών χρήσεων, που παίρνουν χωρικές διαστάσεις στα πλαίσια αυτής. Οι χρήσεις και οι συγκεντρώσεις που παρουσιάζονται στα διάφορα τμήματα του αστικού ιστού, προσδιορίζουν το χαρακτήρα περιοχών και τμημάτων της πόλης, καθορίζοντας τη μορφή και τις ιδιαιτερότητες τους. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περιοχής αποτελούν τις βασικές προσδιοριστικές παραμέτρους στις μελέτες ανάπλασης, κατευθύνοντας τους στόχους και τους σκοπούς της πολεοδομικής παρέμβασης. Μια από τις σημαντικότερες κατηγορίες περιοχών που αποτελούν συχνά πεδία επεμβάσεων είναι οι περιοχές που συνορεύουν με το υγρό στοιχείο δηλαδή τα μέτωπα της πόλης προς το νερό. Τα σχέδια ανάπλασης των υδάτινων μετώπων επαναπροσδιορίζουν τη σχέση ανάμεσα στην πόλη και το υδάτινο στοιχείο. Η έννοια όμως της πολεοδομικής παρέμβασης, εντασσόμενη κάτω από το γενικό τίτλο ανάπλαση, είναι ευρεία. Για το λόγο αυτό κάθε περίπτωση ανάλογα με το κέντρο βάρους, με τον ιδιαίτερο δηλαδή εκείνο στόχο, αλλά και ανάλογα με τον τρόπο και τις μορφές δράσης που αυτή θα ακολουθήσει κατά τη διαδικασία της εφαρμογής της, προκύπτει μεγάλη σειρά αναπλάσεων διαφορετικού περιεχομένου. Είναι λοιπόν φυσικό, ότι μια ανάλογη ονοματολογική ποικιλία, προσπαθεί να καλύψει όλες τις περιπτώσεις, όπως είναι εξίσου φυσικό η ορολογία αυτή να παρουσιάζει και μια εξελικτική πορεία, αφού παρακολουθεί τόσο την εξέλιξη της ιδεολογίας όσο και τις τεχνικές παρέμβασης στην πρόοδό τους. Οκτώβριος

20 Επιχειρώντας, λοιπόν να ομαδοποιήσουμε το ευρύ φάσμα των όρων που συμπεριλαμβάνονται στην έννοια της ανάπλασης οδηγούμαστε στα ακόλουθα συμπεράσματα: Ο καθαυτός όρος ανάπλαση, σημαίνει την επαναμορφολόγιση κάποιας περιοχής, δηλαδή καταρχήν παρέμβαση σε μορφολογικό επίπεδο. Κάποιος χώρος που έχει πλασθεί μορφολογικά με κάποιον τρόπο έχει υποστεί αλλοιώσεις, υποβάθμιση, φθορές ή καταστροφές και χρειάζεται ανάπλαση. Όμως ο όρος της ανάπλασης είναι καθαρά μορφολογικός. Στην κλίμακα της αστικής ανάπλασης δεν αλλάζουν μορφή μόνο τα κελύφη και ο περιβάλλον χώρος, αλλά όλη η διαδικασία παρέμβασης έχει πάντα επιπτώσεις και αναφέρεται αναμφίβολα και στις λειτουργίες τους, όπως και στο ανθρώπινο δυναμικό τους, για το λόγο αυτό ο όρος ανάπλαση καλύπτεται πληρέστερα με την έννοια της αστικής ανανέωσης. Ο όρος όμως αυτός δεν ανταποκρίνεται ακριβώς στο περιεχόμενο της ανάπλασης γιατί ως αστική ανανέωση νοείται η κατεδάφιση ενόψει μια νέας κατασκευής ενός τμήματος της πόλης που καταλαμβάνεται όνο από κατοικίες, δραστηριότητες ή μικτές χρήσεις. Όσον αφορά τον όρο αποκατάστασης, που συμπεριλαμβάνεται στα πλαίσια της έννοιας της ανάπλασης, πρόκειται για την επαναδόμηση ενός εξωτερικού χώρου ή κτιριακής υποδομής, επί τη βάση γραπτών ή εικονογραφικών στοιχείων. Ο επανασχεδιασμός είναι η εκ νέου σχεδίαση και προγραμματισμός ενός τόπου. Συγκεκριμένα πρόκειται για την αναβίωση ενός τόπου μέσω της ανάπλασης των υποδομών του. Για να γίνει εμφανής η δυνατότητα βίωσης του τόπου, χρησιμοποιούνται ευρέως οι όροι αναβίωση, αναζωογόνηση, αναδιάταξη, αναγέννηση, επανάχρηση, επαναχρησιμοποίηση, επανάκτηση κ.τ.λ. Με τον όρο αναβίωση εννοείται η δραστηριότητα η οποία αποσκοπεί στην επαναφορά στην ενεργό ζωή περιοχών καταστραφέντων σε αστικά ή αγροτικά σύνολα. Μάλιστα η αναβίωση αντικαθίσταται συχνά με τον όρο αναζωογόνηση. Η αναδιάταξη είναι ο επαναπροσδιορισμός τόσο των φυσικών όσο και των χρηστικών λειτουργιών. Έτσι, ο πρώτος στόχος είναι η επανένωση του κατακερματισμένου χώρου της πόλης και η ενεργοποίηση ενός νέου χαρακτήρα διατηρώντας σε μια ισορροπία όλα τα ετερόκλητα στοιχεία. Η αναγέννηση συνεπάγεται επανεξέταση και αναζωογόνηση των αστικών ζωνών, οι οποίες είναι σημαντικής κλίμακας και γειτνιάζουν με το κέντρο της πόλης. Οι περιοχές αυτές όποιες και αν είναι οι χρήσεις τους, χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής όσον αφορά την στρατηγική αναβάθμισης. Ως επανάχρηση χαρακτηρίζεται ένα σύνολο εργασιών με σκοπό τον μετασχηματισμό ενός χώρου, μιας περιοχή ή ενός κτιρίου, ώστε να γίνει κατάλληλο για κατοικία ή άλλη χρήση, εξασφαλίζοντας μια διάρκεια, και διατηρώντας τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους. Με τον όρο επανάκτηση γίνεται φανερή η προσπάθεια να εντοπιστεί το επίκεντρο της όλης παρέμβασης στον άνθρωπο χρήστη του χώρου. Μάλιστα τα σχέδια επανάκτησης κτιριακών υποδομών μεσολαβούν στη δομή των θαλάσσιων μετώπων εισάγοντας νέες δραστηριότητες και χρήσεις. Από αυτή την άποψη το περιβάλλον του θαλάσσιου μετώπου λειτούργησε ως εργαστήριο μεσολάβησης στις υπάρχουσες περιοχές, Οκτώβριος

21 παρουσιάζοντας εργασίες που καλύπτουν όλο το φάσμα της επανάκτησης περνώντας από την αυστηρή δομή του κτιρίου σε πιο πολύπλοκες και ριζοσπαστικές δομές. Μια άλλη μορφή ανάπλασης αποτελεί η έννοια της ευμορφοποίησης με κύριο στόχο την αισθητική αναβάθμιση μιας περιοχής. Είναι προφανές ότι αυτού του είδους η ανάπλαση από μόνη της δεν στοχεύει στη καλύτερη οργάνωση λειτουργιών. Αποσκοπεί καθαρά στην αισθητική αποκατάσταση ή αισθητική τόνωση του χώρου. Τέλος, η βελτίωση περιλαμβάνει της μικρής κλίμακας παρέμβασης για την καλυτέρευση της εμφάνισης και της λειτουργίας των χώρων ή των κτιρίων. Βέβαια, οι όροι οι οποίοι αναφέρθηκαν παραπάνω δεν είναι οι μόνοι που εμφανίζονται στη βιβλιογραφία για να επεξηγήσουν την έννοια της ανάπλασης. Η διεθνής αρθογραφία περιλαμβάνει και πολλούς άλλους που όμως δεν κρίνεται απαραίτητο να αναφερθούν στην παρούσα ερευνητική εργασία εξαιτίας της δευτερευούσης σημασίας τους Η πολυπλοκότητα των αστικών θαλάσσιων μετώπων Από τους μετασχηματισμούς θαλάσσιων μετώπων μεγάλης κλίμακας, παρατηρούμε ότι σε κάθε περίπτωση έχουμε συγκερασμό ποικίλων δραστηριοτήτων και χρήσεων σε διαφορετικά ποσοστά ανάλογα με την περίπτωση. Με αυτό τον τρόπο, νέα τμήματα της πόλης μετατρέπονται σε χώρους ζωτικής σημασίας, καθώς σηματοδοτούνται από ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά τα οποία συνεπάγονται την πολυπλοκότητα. Η πολυπλοκότητα είναι μια ιδιότητα που χαρακτηρίζει τις ολοκληρωμένες και σωστά αρθρωμένες αστικές δομές. Αποτελεί συχνά το αποτέλεσμα μιας χρονοβόρας διαδικασίας που συμπεριλαμβάνει επιτυχημένες ιστορικές φάσεις και μετασχηματισμούς. Από αυτή την άποψη, η πολυπλοκότητα του αστικού θαλάσσιου μετώπου είναι το προϊόν μιας έξυπνης και συνεχούς εξέλιξη μέσα στους αιώνες. Παρόλα αυτά, η πολυπλοκότητα μπορεί να είναι το αποτέλεσμα ενός μοναδικού σχεδιαστικού έργου με διαβαθμίσεις ως προς τη σημαντικότητα. Δηλαδή μπορεί να είναι το αποτέλεσμα μιας τμηματικής επιχείρησης και όχι το αποτέλεσμα έως συνολικού σχεδιασμού. Κατόπιν προσεκτικής εξέτασης η σύγχρονη πόλη επιδιώκει διαφορετικές ποιότητες σε διαφορετικές χρονικές περιόδους όσον αφορά τις υποδομές. Κατά διαστήματα συναντώται πρωτοβουλίες στηριζόμενες σε απλοποιημένα μοντέλα και σε κοινότυπους στόχους, ενώ μεμονωμένα κτίρια ή αστικές ζώνες προσφέρουν έναν πλούτο ερεθισμάτων εφάμιλλων με τις τυπικές ή πιο συμπαγείς αστικές δομές. Η εξέλιξη των θαλάσσιων μετώπων δεν απέδρασε από αυτό δίπολο, είτε προσφέροντας ενδιαφέροντα τοπία σκιαγραφώντας προσεκτικά το θέμα της Οκτώβριος

22 καινοτομίας στα ιστορικά αστικά τοπία, είτε παράγοντας ομογενή σύνολα τοπίων, πανομοιότυπα με έργα που εφαρμόστηκαν σε άλλες περιοχές ανά τον κόσμο Παράγοντες που οδήγησαν στην αλλαγή χρήσης και την ανάπλαση των θαλάσσιων μετώπων Στο παρελθόν τα θαλάσσια μέτωπα αποτελούσαν χώρους συγκέντρωσης βασικών λιμενικών δραστηριοτήτων, καθώς και εμπορικές, τουριστικές και βιομηχανικές δραστηριότητες. Με το πέρασμα όμως των χρόνων, οι χρήσεις αυτές εκτοπίστηκαν σε άλλες περιοχές και τη θέση τους πήραν νέες δραστηριότητες που ανταποκρίνοντας περισσότερο στο κλίμα της εποχής. Σύμφωνα με το Robers (2000), οι παράγοντες που οδήγησαν σε αυτή την αλλαγή χρήσεων ήταν κοινωνικοοικονομικής, πολιτικής, τεχνολογικής και οικολογικής φύσεως. Σύμφωνα δηλαδή με την εξέλιξη της τεχνολογίας των μεταφορών άλλαξε και ο τρόπος μαζικής μεταφοράς των επιβατών μεταξύ παραθαλάσσιων πόλεων που βρίσκονται σε μεγάλες αποστάσεις. Με αφορμή μάλιστα, την κατασκευή και την διάθεση στο κοινό των πρώτων διηπειρωτικών αεροσκαφών, στα τέλη της δεκαετίας του 50, έφερε τη μεγάλη επανάσταση στο χώρο των παραθαλάσσιων μετώπων. Βέβαια, αυτό είχε ως αποτέλεσμα την κατακόρυφη μείωση της μετακίνησης των επιβατών με πλοία και τον περιορισμό των τερματικών τους σταθμών. Η εξέλιξη της τεχνολογίας των μεταφορών δεν επηρέασε μόνο τον τρόπο μαζικής μεταφοράς των επιβατών αλλά και των εμπορευμάτων και φορτίων, μεταξύ πόλεων ή χώρων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η μεταφορά των εμπορευμάτων γίνονταν με τη βοήθεια των container (πλοίων-φορτηγών). Γεγονός που γέννησε την ανάγκη της μεταφοράς των λιμανιών σε περιοχές με μεγαλύτερη έκταση για την ικανοποίηση των αναγκών αυτών των νέων μεταφορικών μέσων. Η μεταφορά των λιμενικών εγκαταστάσεων μακριά από το κέντρο των πόλεων είχε ως άμεση συνέπεια την εγκατάλειψη και υποβάθμιση αυτών των περιοχών δημιουργώντας ανεκμετάλλευτους χώρους μέσα στον πυκνό αστικό ιστό. Η ανάγκη για την εισαγωγή νέων χρήσεων στις περιοχές των θαλάσσιων μετώπων των πόλεων, λόγω της παγκοσμιοποίησης και της αλλαγής του οικονομικού μοντέλου ανάπτυξης των πόλεων από βιομηχανικό σε μοντέλο στηριζόμενο στην παροχή υπηρεσιών δημιούργησε κατακόρυφα τον ανταγωνισμό αλλά παρόλα αυτά οδήγησε τα παραθαλάσσια αστικά κέντρα στην είσοδο στη διεθνή αγορά. Ένας άλλος εξίσου σημαντικός παράγοντας, ήταν η μεταφορά των βιομηχανικών ζωνών στα όρια των πόλεων γεγονός που οδήγησε στην παρακμή της δομής της βιομηχανικής πόλης, η οποία ήταν τόσο ραγδαία όσο και υπερμεγέθης σε κλίμακα, μετασχηματίζοντας σημαντικά την εικόνα και τη δομή της πόλης του 20 ου αιώνα. Σήμερα οι πόλεις χαρακτηρίζονται ως μεταβιομηχανικές. Οι συνέπειες αυτής της Οκτώβριος

23 καταστροφής είναι εμφανής και συνεπάγονται βαθμιαία αχρήστευση και εγκατάλειψη του χώρου, καθώς και κοινωνική και οικολογική υποβάθμιση του τοπίου, με αποτέλεσμα την ανάγκη αλλαγής της χρήσης τους αλλά και ανάπλασης της ευρύτερης περιοχής. Ακόμη, η άνοδος του βιοτικού επιπέδου των ανθρώπων, σε συνδυασμό με την αλλαγή της νοοτροπίας όσον αφορά τον τρόπο διαβίωσης συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό, στην αλλαγή χρήσης αλλα και την ανάπλαση των θαλάσσιων μετώπων. Σήμερα η παγκόσμια κουλτούρα που επικρατεί επιθυμεί περισσοτέρους ελεύθερους χώρους για διασκέδαση και αναψυχή. Με την ανάπτυξη της μεσαίας τάξης και την αλλαγή των προτύπων εργασίας σε πολλές χώρες, μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων απολαμβάνουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Η αύξηση τόσο των μεταφορών όσο και του ελεύθερου χρόνο βοήθησε στην επέκταση του τουρισμού και του οικοτουρισμού. Οι παράγοντες αυτοί μαζί με την κατασκευή σύνθετων υποδομών κατά μήκος των σωμάτων νερού που συνδυάζουν τους υπαίθριους χώρους αναψυχής με εμπορικά καταστήματα, καφέ και εστιατόρια παρέχουν τόσο πολιτιστικές όσο και ψυχαγωγικές δραστηριότητες. Άλλος ένας λόγος ο οποίος οδήγησε την αλλαγή χρήσης και την ανάπλαση των θαλάσσιων μετώπων ήταν κυρίως περιβαλλοντικά προβλήματα με σοβαρότερο εκείνο της απορρύπανσης των υδάτινων σωμάτων που εμπεριέχονται στη δομή του αστικού ιστού. Η απαίτηση για απορρύπανση των υδάτων για την εξασφάλιση της δημόσιας υγείας, αποτελεί βασική προϋπόθεση για τα έργα ανάπλασης των θαλάσσιων μετώπων. Τέλος, ένας ακόμη λόγος ήταν η ανάγκη για τη διατήρηση της πολιτισμικής και ιστορικής κληρονομιάς ορισμένων περιοχών, η οποία και γεννήθηκε μέσα στη δεκαετία του πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι η διατήρηση της κληρονομιάς ήταν η αντίδραση απέναντι στο αρχιτέκτονα κίνημα της εποχής, τα οποία και προκαλούσαν τη δυσαρέσκεια του κόσμου αλλά και αμηχανία στους πολεοδόμους. Η διεθνής τάση προς το πολιτισμικό τουρισμό, έκανε πολλές πόλεις να στραφούν στις οικονομικές δυνατότητες που προσφέρουν η συντήρηση και αποκατάσταση ιστορικών κτιρίων και τοπίων Μοντέλα αναπλάσεων που επικρατούν Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, αν και έχει επικρατήσει η άποψη ότι κάθε σχέδιο ανάπλασης επηρεάζεται από τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο που πραγματοποιείται και το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό πλαίσιο που επικρατεί, παρά ταύτα έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες κατηγοριοποιήσεις αυτών με βάση κάποια κοινά χαρακτηριστικά που παρουσιάζουν. Οκτώβριος