ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ» 9

Transcript

1 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ὁ συγγραφεύς τοῦ πονήματος αὐτοῦ δέν θεωρεῖ ὅτι εἶναι τό πλέον ἁρμόδιο πρόσωπο προκειμένου νά ἐνδιατρίψη καί νά ἀποφανθῆ σχετικῶς μέ τά θέματα τῆς «ψυχιατρικῆς» ἄλλοι, πλέον εἰδικοί, ἔχουν ἀναμφισβήτητα τόν πρῶτο λόγο ἐπειδή, ὅμως, τό γνωστικό ἀντικείμενο τοῦ ὑπογράφοντος «πυρηνική ἰατρική»: α) ἀποτελεῖ τό κατ ἐξοχήν ἐρευνητικό μέσον (μέ τίς διαγνωστικές τεχνικές τῆς μονοφωτονιακῆς καί ποζιτρονιακῆς τομογραφίας SPECT και PET, ἀντιστοίχως) τῆς μελέτης τῶν νευροδιαβιβαστῶν στόν ἐγκέφαλο καί τῆς παθολογικῆς φυσιολογίας τῶν «ψυχιατρικῶν» νόσων -ἀλλά καί τῆς βιοκινητικῆς καί τοῦ τρόπου δράσεως τῶν «ψυχιατρικῶν» φαρμάκων- καί β) συνεισφέρει σημαντικά στή διαφορική διάγνωση ὁρισμένων νευρο-ψυχιατρικῶν νόσων, ὅπως π.χ. τά παρκινσονικά σύνδρομα καί οἱ ἄνοιες, ἀπεφάσισε, μετά σαράντα δύο ἔτη ἀσκήσεως τῆς ἰατρικῆς, νά ἐκθέση ἁπλῶς τίς σκέψεις του καί νά δώση ἀφορμή σέ πλέον εἰδήμονες νά συζητήσουν καί νά δώσουν ἐνδεχομένως ἀπάντηση στά ἀκόλουθα τρία ἐρωτήματα: α) ἔχουν ὅλες οἱ «ψυχιατρικές» νόσοι ὡς πρωτεύοντα αἰτιολογικό παράγοντα συγκεκριμένο βιολογικό ὑπόστρωμα, ὅπως πολλοί «ψυχίατροι» πιστεύουν; β) ὑπάρχει αἰτιολογική συσχέτιση μεταξύ πνευματικῶν νοσημάτων (παθῶν) καί «ψυχιατρικῶν» νόσων; ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ» 9

2 γ) ποιός εἶναι ὁ ρόλος τῆς χρησιμοποιήσεως τῶν «ψυχοφαρμάκων» γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν διαφόρων «ψυχιατρικῶν» ἀσθενειῶν; Ὅπως εἶναι γνωστό, τό ἀντικείμενο κάθε ἰατρικῆς εἰδικότητος εἶναι ἡ ἔρευνα καί ἡ μελέτη τῆς αἰτιολογίας, τῶν παθογενετικῶν μηχανισμῶν, τῆς κλινικῆς σημειολογίας καί, ἐν τέλει, τῆς θεραπείας τῶν νόσων τοῦ κάθε ἑνός ὀργανικοῦ συστήματος, ὅπως τοῦ κυκλοφορικοῦ, τοῦ κεντρικοῦ καί περιφερικοῦ νευρικοῦ, τοῦ ἀναπνευστικοῦ κ.τ.λ. Γιά ὅλα τά ὀργανικά συστήματα ὑπάρχουν ἐπαρκεῖς πληροφορίες πού ἀφοροῦν στήν ἀνατομία, στήν ἱστολογία, στή φυσιολογία καί στήν παθολογική φυσιολογία τῶν μελετωμένων ὀργάνων καί ὀργανικῶν συστημάτων. Στήν εἰδικότητα, ὅμως, τῆς «ψυχιατρικῆς» ὑπάρχει μία μοναδική ἰδιαιτερότητα τό ἀντικείμενο τῆς εἰδικότητος, ἡ «ψυχή», δέν ἔχει ὁρισθῆ ἀκριβῶς ἀπό τήν «ψυχιατρική». Περαιτέρω, δέν ἔχει ἀποφανθῆ ἡ «ψυχιατρική» περί τῶν κατωτέρω: ποιά εἶναι ἡ φύση τῆς ψυχῆς, πότε ἐνοικεῖ ἐντός τοῦ σώματος καί πότε λύεται ἡ «συμφυΐα» ψυχῆςσώματος, ποῦ ἑδράζεται, ἐάν εἶναι ἁπλή ἤ σύνθετη, ἐάν εἶναι ἄυλη καί πῶς ἑνοῦται κατά τέλειο τρόπο μέ τό ὑλικό σῶμα μέ τέτοια ἀκατάληπτη συνάφεια «κατά τόν ἄφραστον τῆς ἀνακράσεως λόγον» -ἀποτέλεσμα τῆς ὁποίας εἶναι οἱ πολυποίκιλες ψυχικές ἐκφάνσεις-, ποιά εἶναι ἡ φυσιολογική καί ποιά ἡ παρά φύσιν κατάσταση καί κίνησή της καί ποιά εἶναι ἡ γενεσιουργός αἰτία τῶν παθῶν ἐντός αὐτῆς καί, τέλος, ἐάν εἶναι θνητή ἤ ἀθάνατη. Μήπως, ὅμως, -τό κυριώτερον- ὅλα τά ἀνωτέρω εἶναι ὑπεράνω τῶν δυνατοτήτων της καί, κατά συνέπειαν, εἶναι 10 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ»

3 φύσει ἀδύνατον νά ἀποφανθῆ περί αὐτῶν; Ἐξετάζονται, λοιπόν, καί μελετῶνται οἱ παθολογικές ἐκδηλώσεις τῆς ψυχῆς τῶν πασχόντων, χωρίς νά ἔχη ἐπαρκῶς ὁρισθῆ καί ὁριοθετηθῆ ἡ φυσιολογική της λειτουργία! Ἐν ὄψει τῶν δυσχερειῶν, οἱ ὁποῖες προανεφέρθησαν, ἡ διεθνής ψυχιατρική κοινότης ἐγκατέλειψε τόν ὅρο «ψυχιατρική ἀσθένεια» καί τόν ἀντικατέστησε μέ τόν ὅρο «διανοητική διαταραχή» μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά παρέκαμπτε μέ τόν ὅρον αὐτόν τά ὑπαρκτά, ἀναφυόμενα προβλήματα. Συμφώνως πρός τήν ψυχοβιολογική ἄποψη τοῦ Adolf Meyer, oἱ «διανοητικές διαταραχές» παριστοῦν ἀντιδράσεις τῆς προσωπικότητος σέ ψυχολογικούς, κοινωνικούς καί βιολογικούς παράγοντες 1 ὁπωσδήποτε, εἶναι σημαντικό νά ὑπομνησθῆ ὅτι «οὐδείς ὁρισμός προσδιορίζει ἐπαρκῶς τά ἀκριβῆ ὅρια τῆς ἐννοίας τῆς διανοητικῆς διαταραχῆς» 2. Προχωρώντας ἕνα βῆμα περαιτέρω, ἡ ἰδία κοινότης, κατήργησε τόν ὅρον «ὀργανικό ψυχοσύνδρομο» θεωρώντας ὅτι ἡ αἰτιολογία ὅλων τῶν «διανοητικῶν διαταραχῶν» (καί ὄχι μόνον ἐκείνων πού ἐκδηλώνονται κατά τό ὀργανικό ψυχοσύνδρομο) δέον ὅπως ἀναζητηθῆ στό διατεταραγμένο ὀργανικό ὑπόστρωμα (τοῦ ἐγκεφάλου) τῶν ἀσθενῶν αὐτῶν. Τοιουτοτρόπως, οἱ αἰτίες τῶν «ψυχιατρικῶν» νόσων ἀναζητοῦνται ὑπό πολλῶν «ψυχιάτρων» στίς λειτουρ- 1 Diagnostic and Stastistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Text Revision, DSM- IV- TR, American Psychiatric Association, Arlington. VA, 2000, 14 th Printing, p. XXV. 2 ἔ. ἀ., p. XXX. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ» 11

4 γικές μεταβολές (ποσοτικές καί ποιοτικές) τῶν νευροδιαβιβαστῶν ἤ ἀκόμη καί στίς δομικές μεταβολές (μικροσκοπικές καί μακροσκοπικές) τῶν διαφόρων ἀνατομικῶν σχηματισμῶν τοῦ ἐγκεφάλου. Ἐπακόλουθη συνέπεια αὐτῆς τῆς θεωρήσεως εἶναι ὅτι τό πλεῖστον τῆς ἐρευνητικῆς προσπαθείας -ἡ ὁποία ἀποσκοπεῖ στήν ἀνεύρεση τῶν αἰτίων τῶν «ψυχιατρικῶν» νόσων- ἑστιάζεται στή μελέτη τῶν νευροδιαβιβαστῶν καί, κατ ἐπέκταση, στή μελέτη τῶν μεταβολῶν τῶν χρωματοσωμάτων καί στήν ἔκφραση τῶν γονιδίων, οἱ ὁποῖες ἐνοχοποιοῦνται γιά τίς ἀποκλίσεις ἀπό τή φυσιολογική δραστηριότητα τῶν νευροδιαβιβαστῶν. Ἀκολούθως, ἡ ἀντιμετώπιση τῶν «ψυχιατρικῶν» νόσων ἐπιχειρεῖται μέ «ψυχοφάρμακα», τά ὁποῖα τροποποιοῦν τή διατεταραγμένη ἐπικοινωνία τῶν νευρώνων. Φρονοῦμε ὅτι, προκειμένου νά ἀπαντηθοῦν τά προαναφερθέντα ἐρωτήματα, θά πρέπει νά ληφθῆ ὑπ ὄψιν ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀποτελεῖται, «κατά τόν ἄφραστον τῆς ἀνακράσεως λόγον» (βλ. σελ. 22), ἀπό τήν ἀπερίγραπτη καί μοναδική συνάφεια τῆς ἄυλης, λογικῆς καί νοερᾶς ψυχῆς μέ τό βιολογικό σῶμα. Ὑπάρχει ἀσφαλῶς δυναμική, ἀμφίδρομη ἀλληλεπίδραση ψυχῆς καί σώματος οἱ μηχανισμοί, ὅμως, τῆς ἀλληλεπιδράσεως αὐτῆς διαφεύγουν τοῦ ἐλέγχου τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης συνιστῶντες μυστήριον ἀκατάληπτο! Πολύτιμα βοηθήματα γιά τή συγγραφή τοῦ πονήματος αὐτοῦ, τά ὁποῖα χρησιμοποιήθηκαν ἐκτενῶς γιά τή λήψη βιολογικῶν πληροφοριῶν, ἦταν κατά πρῶτο λόγο τό σύγγραμμα: «Nuclear Medicine in Psychiatry» τῶν Α. Otte, K. Audenaert, K. Peremans, K. Van Heeringen, R.A. Diercks (Eds), Springer, Berlin, 2004, κατά δεύτερο λόγο τό σύγγραμμα: 12 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ»

5 «The Molecular and Genetic Basis of Neurologic and Psychiatric Disease», R.N. Rosenberg, S. Di Mauro, H.L.Paulson, L. Ptacec, E.J.Nestler (Eds), 4 th Ed., Wolters Kluwer/ Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia, 2008, ἐνῶ γιά τήν ἀνάπτυξη τοῦ κεφαλαίου τῶν πνευματικῶν νοσημάτων χρησιμοποιήθηκε ἐκτενῶς τό πυκνότατο σέ Πατερικές ἀναφορές, πολύ ἀξιόλογο σύγγραμμα τοῦ Jean Claude Larchet «H ΘΕΡΑ- ΠΕΥΤΙΚΗ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ», τόμοι Α και Β, Ἐκδόσεις Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθήνα, 2008 γιά τόν προαναφερθέντα λόγο, εὐχαριστοῦμε θερμῶς τούς ἐκδότες καί τούς κοπιάσαντες συγγραφεῖς τῶν ἀνωτέρω τριῶν συγγραμμάτων. Το πόνημα αὐτό ἐστάλη πρός σχολιασμό σέ διαφόρους ἰατρούς, θεολόγους, ἱερομονάχους καί κληρικούς, τούς ὁποίους εὐχαριστοῦμε θερμῶς γιά τήν πρόθυμη ἀνταπόκρισή των στήν παράκλησή μας καί γιά τήν προσφερθεῖσα βοήθεια. Ἰδιαιτέρως εὐχαριστοῦμε: α) τόν κ. Δημήτριο Τσελεγγίδη, Καθηγητή τῆς Δογματικῆς στή Θεολογική Σχολή τοῦ Α.Π.Θ., ὁ ὁποῖος ἤλεγξε τό θεολογικό μέρος τοῦ πονήματος αὐτοῦ, προβάς στίς ἀναγκαῖες ὑποδείξεις καί σχόλια γιά τήν ἀκριβέστερη διατύπωση ὁρισμένων ἐννοιῶν καί β) τόν ἀξιότιμο συνάδελφο κ. Δημήτριο Θεοδωρίδη τόν ἐπί ἱκανό ἀριθμό δεκαετιῶν ὑπηρετήσαντα καί ἀπό δημόσιες θέσεις- τίς εἰδικότητες τῆς Νευρολογίας καί τῆς Ψυχιατρικῆς στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες τῆς Ἀμερικῆς, ὁ ὁποῖος προέβη σέ ἐκτενῆ σχόλια καί λίαν εὔστοχες παρατηρήσεις κατά τή μελέτη τοῦ πονήματος αὐτοῦ. Ἐπίσης, εὐχαριστῶ θερμῶς τή σύζυγό μου Ἑλένη γιά ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ» 13

6 τή συμπαράσταση καί τήν ὑπομονή της καθ ὅλη τή διάρκεια τῆς ἐπίπονης αὐτῆς ἐργασίας, καθώς καί τή θυγατέρα μας Εὐμορφία, καθηγήτρια φιλόλογο, γιά τήν ὑποδειγματική ἐπιμέλεια στήν ἀκριβή παράθεση τῶν βιβλιογραφικῶν ἀναφορῶν. Τέλος, εὐχαριστῶ ἐκ καρδίας τόν κ. Νικόλαο Ζουρνατζόγλου, Ἐπισμηναγό ἐ. ἀ., ὑπεύθυνο τοῦ ἐκδοτικοῦ οἴκου «ΑΓΙΟΤΟΚΟΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ» γιά τήν πρωτοβουλία καί τήν ἐξαιρετική φροντίδα προκειμένου νά ἐκδοθῆ καί κυκλοφορηθῆ τό παρόν πόνημα. Ὅπως διαπιστώνει ὁ ἀναγνώστης, στό κείμενο τοῦ πονήματος αὐτοῦ ἔχουν χρησιμοποιηθῆ τυπογραφικά στοιχεῖα δύο μεγεθῶν τό κείμενο μέ τό μικρότερο μέγεθος ἀπευθύνεται στούς ἐπιστήμονες μέ ἐξειδικευμένες γνώσεις στά συζητούμενα γνωστικά ἀντικείμενα. Σημαντική ἐπισήμανση: Οἱ προσωπικές ἀπόψεις, οἱ ὁποῖες διατυπώνονται εἰς τήν παροῦσα μελέτη, ἀποτελοῦν ὅλως θεωρητική προσέγγιση - ἰατρική, φιλοσοφική και θεολογική- τοῦ συζητουμένου θέματος εἰς οὐδεμία, λοιπόν, περίπτωση ἀποτελοῦν εἰσήγηση γιά ἀλλαγή τῆς θεραπευτικῆς ἀγωγῆς, τήν ὁποία λαμβάνουν ἀπό τούς ὑπευθύνους θεράποντες ἰατρούς των, ἀσθενεῖς μέ προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας. Σημείωση: Ἡ τοποθέτηση ἐντός εἰσαγωγικῶν τῶν λέξεων «ψυχιατρική», «ψυχιατρικές» ἀσθένειες, «διανοητικές διαταραχές», «ψυχιατρικοί» ἀσθενεῖς, ὅπως καί τῶν λέξεων «ψυχοφάρμακα» καί «ψυχίατροι», οὐδόλως ὑποδηλώνει ὑποτίμηση τοῦ κλινικοῦ ἔργου, τό ὁποῖο ἐπιτε- 14 ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ»

7 λεῖται ὑπό τῶν συναδέλφων, οἱ ὁποῖοι ἐπιλαμβάνονται τῆς θεραπείας τῶν ἀσθενῶν με προβλήματα ψυχικῆς ὑγείας ὑποδηλώνει μόνον τήν ἔντονη ἐπιφύλαξη τοῦ συγγραφέως γιά τήν ὀρθότητα τῆς χρήσεως τῶν ὅρων αὐτῶν, οἱ ὁποῖοι χρησιμοποιοῦνται εἰς τήν (μεταβαλλόμενη) ἰατρική βιβλιογραφία. ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ» Ο ΣΙΣΥΦΕΙΟΣ ΜΟΧΘΟΣ ΤΗΣ «ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ» 15