ΛΙΓΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

Transcript

1 ΛΙΓΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ Τό περιοδικό μας, μέ τήν τρίτη αύτη παρουσία του, βυν»χίζ&ε την πορεία του στον πνευματικό χώρο, τόσο τον Κυθηραϊκό άλλά κ* ί γενικώτερα τού έσωτερικού και εξωτερικοί). Ή διστακτικότητα πού χαρακτηρίζει όλους μας, Οταν είναι να δεχθούμε ένα καινούργιο προϊόν, ύποχωρει μπροστά στήν έπιθυμία να τό δοκιμάσουμε και νά, γευτούμε την ποιότητα του. Έτσι έγινε και με την έκδοσί μας. Εκείνοι πού πήραν το πρώτο τεύχος με πολλή περιέργεια περίμεναν τό δεύτερο, για να ιδούν, να κρίνουν, νά σταθμίσουν τα ύπέρ και τα κατά, καί να καταλήξουν σ' ένα συμπέρασμα θετικό ή αρνητικό. Οί αντιδράσεις δεν διέψευσαν τις προσδοκίες μας. Χο ότι ήδη τό τρίτο τεύχος μας καλύπτεται άπό συνεργασίες παλαιών και νέων φίλων μας και τό ότι έχει εξασφαλίσει μακροχρόνιο ύλικό για τις επόμενες εκδόσεις του, μαρτυρεί τήν θετική αποδοχή του, άπό όλους όσους είναι σέ θέσι νά κρίνουν μ&ά προσφορά. α θέλαμε άκόμα να κάνουμε μια διευκρίνησι, τονίζοντας, ότι τα «ΙΙνευματικά Κύθηρα» είναι τελείως «ά-πολιτιικά» και γι' αυτό και οί σελίδες τους είναι άνοιχτές και στην διάθεσι όποιαβδήποτε άποχρώσεως πνευματικού Ανθρώπου, και πολύ περισσότερο σ" αύτούς πού πιστεύουν ότι τό πνεύμα δέν έχει σύνορα και φυλετικές διακρίσεις. Κίδικώτερα δέ για έμάς τούς ϋυθηριους, είναι σημαντικά παρήγορο τό γεγονός, ότι ανάμεσα στούς συνεργάτες μας, περιλαμβάνονται και νέοι άνθρωποι πού τώρα ξεκινούν την πορεία τους στόν πνευματικό χώρο παράλληλα μέ τις πιστημονικές τους έπιδόσεις. Εύχή μας, νά φιλοξενήσουμε κι' άλλους στις σελίδες μας. ΛΡΗΧ Ο. ΤΪΙΤΧΙΛΙΛΪ Λ ^ΠΙΑΤΙΚΑ ΚΓΘΜΡΑ

2 αχό ΦΕΚ σχίΐς γιά νά επακολουθήσει ή της ύ- ποτροφίας άκόμα άργότερα. Γιά τή χρονιά αύτή προκηρύχτηκαν 30 θέσε ς υπέβαλαν αιτήσεις 10 καί έγκρίθηχαν 9 'Εφέτος προβλέπεται νά είναι ά- κόμα λιγότεροι, ενώ έμειναν πολλοί εξω γιατί δεν πληροφορήθηκαν έγκαίρως τήν προκήρυξη της υποτροφίας. 'Υποτροφίες γιά μεταπτυχιακές σπουδές στό έξωτερικό μέ μηνιαίο έπίδομα δρχ. προκηρύχτηκαν γ:ά 10 θέσεις. Οί Ινδιαφερόμενοι πρέπει νά ύ- ποβάλουν τά ίδια δικαιολογητικά μέ τούς πρωτοετείς αλλά τό πτυχίο τους πρέπει νά εχει βαθμό «λίαν καλώς». Πρέπει επίσης νά έχουν έκπληρώσει τίς στρατιωτικές τους υποχρεώσεις ή νά έχουν πάρει ά- ναβολή καί νά δώσουν έξετάσε'.ς σέ μιά ξένη γλώσσα. Ε Τ ναι γεγονός δτι τό κληροδότημα Μαρίας Σπ. Στάη ελυσε τό πρόβλημα τών νέων Κυθηρίων σπουδαστών κατά 'τρόπο προνομιακό σέ συνδυασμό καί μέ τίς κρατικές διευκολύνσεις ώστε νά μην χει κανένας νέος Α- νεξάρτητα μέ τήν οικογενειακή καί τήν οικονομική του κατάσταση τό παράπονο δτι δεν μπόρεσε νά συνεχίσει τίς σπουδές του. Καί ε- χει ιδιαίτερη σημασία δτι τό οώτ ροδότημα αύτό τό δημιούργησε δ Σπ. Στάης. Ή Μαρία Στάη στή &ιαθή*1 της δρίζει νά γίνεται έτήσιο μν*γ μόσυνο τοϋ συζύγου της καί δι* της στίς 24 Νοεμβρίου έπέτειο τ 5 θανάτου τοο Σπ. Στάη, ή τήν ηρώ' τη μετ' αύτήν Κυριακή, μέ δαλ^' νη τοϋ κληροδοτήματος Τό αναφέρουμε πρός γνώση κείνων πού ζήτησαν ή πρόκε-τ ' νά ζητήσουν τήν ένίσχυση του κλί)' ροδοτήματος γιά νά περατώ^ν τίς σπουδές τους. Δ. Λ. ΚΟΜΙΙ^ «Ο Α Λ Η Τ Η Σ» "Ενα ακόμη χαρακτηριστικό έργο τ 0 " εκλεκτού συμτίατριώτη μας ζωγρ^φ 0 " Χαράλ. Κορωναίου. ΤΑ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ Κ Γ Θ ^

3 Συμ.παχρ ώτης μας Επιστήμων, ύψηλού πνευματικού έπιπέδου, μας Εστειλε τήν συνεργασία του. Σεβόμαστε τήν άνωνυμία του, καί τόν εύχαρι- "οομε. Ή Ευτυχία ΓΑγνώστβυ ποιητοϋ) Μιά πράξι μας εύσπλαχνική, μιά θάλασσα πού άγριεμένη σπάζει στ' άκρογ/άλι, ή μυρωδιά πού χύνει τό τριαντάφυλλο, Ή μελωδία πού τ' άηδόνι ψάλλει Μιας μουσικής καλοπαιγμένης τ' άκουσμα, Ή θέα μιας εικόνας Ραφαήλου, Τό σφίξιμο κορμιού πού λαχταρούσαμε, τό χέρι ένός άγαπημένου φίλου. Εναν καιρό πρίν άπό χρόνια άμέτρητα ί^ήν?κχασι το0 Κόσμου τήν αιθέρια V ν * παράξενο άστέρι έγύριζε ^ζί μέ τ' 4χχα Χ0ο του ουρανού ούρανού τ' άστέρια. 'Ηταν μικρό. Άλλά τή λάμψη γύρω του ^ση χήν έσκόρπίζε άφθονία, ξ»» καί δ ήλιος έμπροστά του χλωμιαζε Κλ '' έχάνετο. Τό λέγανε Ευτυχία. μέρα κει πού διάβαινε δλόφωτο ^πασε. θρυμματίστηκε τ' άστέρι. ^ανω στή γη μας πέσαν τά κομμάτια του Χαί ^ δλα της σκορπίσανε τά μέρη. τώ ρα, μέσα σέ κρημνούς σέ θάλασσες αγκάθια καί σέ βάτους, ένα, ενα ^ζ ευτυχίας βρίσκαμε τά θρύμματα ε0ω καί κει νά κείτωνται σπαρμένα. θερινή βραδυά σεληνοφώτιστη, Χαμόγελο, δυό μαϋρα μάτια, κεφάλι λατρευτό, ξανθόμαλλο, Ή εύτυχίας είναι τά χρμμάτια. "Ενα τσιγάρο κάποτε, ενα φίλημα, "Ενα κρασί άφράτο Καμπανίας Μιά νύχτα μέσα σ' άγκαλιά μυριόλουστη Είναι δλα θρύμματα τής εύτυχίας. Κι άκόμα μιά της νειότης μας άνάμνησις Λίγα μαλλιά σέ φάκελλο κρυμμένα, Είναι κι' αυτά τής εύτυχίας λείψανα Μέσ' στού παρόντος τή νυχτιά θαμμένα. Παντού, παντού τής εύτυχίας βρίσκομε Λίγο, πολύ τ' άτίμητα κομμάτια Πάτε σέ φτωχικές καλύβες ξύλινες καί πότε σέ χρυσόχτιστα παλάτια. Πότε τά σφίγγομε άπληστα καί γύρω μας πετούνε, φεύγουν σάν στιγμές, οί χρόνοι, ΙΧότε μέ πόθο άπό μακρυά τά έγγίζομε κι' άξαφνα πέφτουνε μπροστά μας σκόνη. Έτσ^τήν ευτυχία πάντα κράζοντας, Μέ τά κομμάτια της μονάχα ζούμε. Τό άστέρι πού μιά μέρα θρυμματίστηκε δλόκληρο, ποτέ δέν θά τδ βρούμε. ΤΑ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΎΘΗΡΑ

4 Τό χρονογράφηρά ρας "Ενας θαυμάσιος Τσιριγώτικος «τύπος» Τό παρατσούκλι του ήταν άλλο. Έγώ δμως δέν νομίζω πώς πρέπει νά τό κοινολογήσω, γιατί ήταν πολύ γνωστός στο Τσιρίγο. Γι' αυτό τόν άποκαλώ «παπά - Μηνα». Ό παπα - Μήνας ήταν Ινα πολύ συμπαθητικό τσιρ γωτάκι. Τ Ηταν άγρότης, άλλα ε Τ χε κάποια κοινωνικότητα. Τ Ηταν εύχάριστος και ωραίος τύπος. Τ Ηταν καί φιλόμουσος καί έπαιζε καί βιολί. Βέβαια δέν είχε σπουδάσει σέ κανένα ωδείο. "Επαιζε πρακτικά, αλλά θά έλεγε κανείς, μέ σχετική έπιτυχία. Δέν έλειπε ποτέ άπό τά πανηγύρια των χωριών τοϋ νησιού μας, χόρευε κάποτε, άλλά πρό πάντων δέν Αποχωριζότανε τό βιολί του. 'Έπαιζε αυτός καί διασκέδαζαν καί χόρευαν οί άλλοι. Μέ τόν καιρό ή τύχη τοφερε καί έγ'νε υστέρα άπό χρόνια παπάς,, καί είχε γίνει πασίγνωστος σάν «παπα - Μηνάς». Άλλά μ' δλο πού ήταν πιά παπάς, δέν άπουσίαζε ποτέ άπό τά διάφορα γλέντια Έτσι ο Δεσπότης μας πού δέν μπορούσε νά τοϋ τό συχωρέσει, θ.'μωσε καί κάποια μέρα του έστειλε ενα σημείωμα πού έλεγε: «"Αμα τή λήψε'- του παρόντος νά παρουσιασθήτε άνυπερθέτως ένώπιόν μου στή Μητρόπολη». Ταράχτηκε δ παπα Μηνάς μέ τό σημείωμα έ- κεΐνο. Δέν μπορούσε νά ήσυχάση, δέν μπορούσε νά κοιμηβή. Καί τήν άλλη μέρα, πρωί, νύχτα άκόμα, καβάλικε στό γα'δουράκι του τότε έπιτρεπότανε αύτό στό Τσιρίγο. Τώρα οί παπάδες έχουν μηχανάκια τρίκυκλα καί κινούνται καί τράβηξε γραμμή γ ά τή Χώρα. Τ Ηταν σχεδόν νύχτα άκόμα καί τά πάντα ήσαν κλειστά. Βρέθηκε δμως μιά ταβερνούλα άνοιχτή καί μπήκε μέσα δ παπάς. Ό ταβερνιάρης τόν είδε πώς ήταν πολύ άναστατωμένος καί τόν ρώτησε: "Ιντα σο0 συμβαίνει παπα Μηνά; Αύτός δέν άπάντησε. 'Αναστέναξε βαθειά καί κάθησε σέ μιά καρέκλα,- βάζοντας τό καλ μαύχι του πάνω σ' ένα βαρέλι, καί λέει: Θέλω νά πάω σΐη''μητρόπολη. Μέ ζητάει δ Δέσποτας. Είναι κλειστά άκόμα τοϋ άπάντησε δ ταβερνιά- 6 ρης. Ή Μητρόπολη άνοίγει στίς έννιά τό πρωΐ. 'Επί τέλους δ παπάς κατά τίς έννιά ή ώρα τρέχ εί γιά τή Μητρόπολη, ξέχασε δμως τό καλιμαύχι τοϋ στήν ταβέρνα!... Ό Δεσπότης διατάζει τόν κλητήρ* καί του παρουσιάζει τόν παπά. Πώς τολμάς καί έρχεσαι έτσι ένώπιόν μου, κάλυπτος; τόν ρωτά θυμωμένος. Ό παπάς δέν τά χάνει. "Αν μέ θωρείς έτσι Δέσποτά μου, μή γνοιάζεβ» 1 Δέν τό χάνω τό καλιμαύχι μου. Τό ξέχασα στήν ταβέρνα. Βάσταξε νά μή γελάσει δ Δεσπότης καί τόν τά: Δέ μου λές, πώς πηγαίνεις έσύ στά πανηγύρι καί γλεντοκοπάς καί παίζεις καί βιολί; Ξέχ*^ τήν άποστολή σου; Μά, Δέσποτά μου, άπαντα δ παπάς Δέν τίποτα τό κακό. Καί τό Ευαγγέλιο λέει: «Τμνε ίΐε Αύτόν έν τυμπάνψ και χορψ. Υμνείτε Αύτόν ^ ψαλμωδίες καί κιθάρα». Έγώ Δέσποτά μου δέν ' χω οδτε κιθάρα, οδτε τύμπανο. Βιολί Iχω καί τό παίζω! Δηλαδή, του άπαντα δ Δεσπότης, μέ τά τράγο" δ'α σου αυτά τά «τσιφτετέλια» καί τόν «μπουρδάρ"!" δοξάζεις τό Θεό, καταραμένε; "Α, Δέσποτά μου, γιατί μέ βρίζεις; Έσύ Δέοιί ' τας άνθρωπος, έπιτρεπότανε νά μοϋ γράψης «δ^ τή μοβόρικη λέξη «άνυπερθέτως»; "Ιντα είναι»ύ^ ή βρισιά καί δέν τήν κατέχω. Ό Δεσπότης χαμογέλασε κρυφά - κρυφά νά ^ πάρει θάρρος δ παπα - Μηνάς, καί τοϋ λέει αύ^ί ρά: "Αντε νά πηγαίνεις, καί νά μή μάθω πώς πήγες πουθενά κ 1 ' έπαιξες βιολί, γιατί θά σέ άργό! Μ' άκουσες; Πήγαινε! Τράβηξε μουδιασμένος δ παπά - Μηνάς, στήν ταβέρνα καί πήρε πίσω τό καλιμαύχι του έφυγε στεναχωρημένος. Μά έκείνη τή... μοβόρ^ λέξη «άνυπερθέτως», δέν μπορούσε οδτε νά τ ' χωνέψη, οδτε νά τήν ξεχάση! ΔΙΙΜ. Γ. ΑΡΓΓΡΟΠΟΓΛΟί (ΤΑΚΗΣ ΜΩΜΟΪ) ΤΑ ΙΙΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓθΒ?Α

5 ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ... Τ* βουνά ψηλό καί μέ άπότομους κατήφορους ή- σά νάχε δουλευτή μέ σφυριές. Ό ήλιος πύρωνε τα προσηλιακά του μέρη, κι' δπου σχηματίζονταν ("»γάζα,σάλτερνε τό κρύο σαν λύκος που ξεσκίζει Μάζωνε άκόμα λίγα σύννεφα, που^τό γα^ 4ν καί προσπαθούσε νά τά κρατήση γυρω άπ τις' κήιν^-' λυκό κ ρφές του, έκείνα ξέφευγαν σαν άπειρο θη- "0 '?ρ * έβλεπε κανείς τό στερέωνε στή θέση του ό μένου ζ τ»^ εν^ρα είχαν τήν ύπομονή του έρωτευξε " έδερνε ή βροχή, τα σάλευε ό άέρας.. Οί λή0η η; 0 ' '^άχοι πρόσμεναν κάποιον νά τους κολνά χαράδρες άφογκράζονταν τήν φωνή γιά ^ γ 1 ν Αντιλαλήσουν. Παντού μιά παρουσία καί νϊ " Λ " Ηθελα νά βροντήξω τήν πόρτα του καί φνάκ'ϊ 1^ Τό Ινοωθα πελώριο κι' έλκυστικό νά Ε.*' Ρ"* Χρειάζονταν να μαγικό ραβδί γιά ήτ&ν 1 *άτι, πού χρειαζόμουνα. Κι' αύτό η «έριπέ-ίια!... τά δ^'! Τ ^Χοντας στό νού τίς άρκοϋδες, τά βρνια, 7ΐ(0ρήσ μονοπάτια, πού μπορούσαν νά μέ ταλαι- Βρέ^υν - Κι' άξαφνα τάραξε δ άγέρας τά δάση.. δρα γ7 Χ ""κεφαλής σέ ενα πόλεμο, πού τά δέν ΐίς ^ ρν * ν "σύγκορμα γιά νά πιάσουν λιθάρια γιά Χωρίσω νες τους ^ταν ώστ^σο εύκολο νά ξε~ Χιχ ί πο ά π ' 1^ αυτά δοκίμαζαν τό πείσμα τους ΐαν'ίν, πέφταν νεκ Ρά Μιά συνεχής βουή άκούον μή τ σ άλο των κλαδιών καί κάποτε μιά κρωγλώναν Ι Αε μονωμένα περαστικά πουλιά, πού χαμηάγέρα ^αυι»στά άποκρούοντας τίς βίαιες ριπές τ' ΐήν Οφθαλμαπάτη μού πρόσφερε κάθε τόσο μισοκρυμμένης στά κλαδιά κα- 0οθσα' π υ ήταν τό προσφιλέστερο άπ' δ,τι πο-, τουτγ ί τ ή στιγμή, ό Αί ιών να τ. περνούσε -- τόν διοχέτευαν βου'χτός έξω στίς άπ' τσιμινιέρες τήν πε- Ρ'οχή Γ ' υς ρων τούς > πού κάμπους τόν διονέτευαν καί τήν ΙΕω θάλασσα. άπ' τλν πε- Po5 ffav τό βουνό. Ωστόσο είχε κι' ένα «PTAV μον πάτι Τ Ητ Ηταν Τ*. τά ιιι'ιηΐίϊ μύρια m φύλλα AUrr TITwj τών δέν- v- >')." πού τλν I «"-Ι τ -, ι ζ«ν, πο), Α α ν στρώσει καί ήταν, τώρα πού σά- % Ρ ύχ.α α ΧΡ υσ ι j/ 1^ ι. ά. - Χα -- ρόμουνα ι «νά r^v σαλεύω w m w j u i μέ J τήν w I 5 V πη 1 7 υ ν αύτό τό μαλακό, πλούτο,, τ'. πεφθο χρυη η υ «φηνε ΛΓ^ «?JV. τό φρού'σμά του, τήν άσημένια,. II Ι*-«ΛΙ/,1 ΑΥΥ ΛΥΛΊΝΙ (ΛΥ ΙΑΠ μου καί πού κυλιόταν άπ' τόν ά- Ροθσε ' αστά πό τε - πότε. Έτσι άλλως τε μπο- II ιό νά 6αδ ζγ] κουβενχιάζοντας μαζί τους. σε ι5,πώ Χ» περίμενε ή ποταμιά του. Τό νερό κυλούσες ' χάσματα μέσα στίς συγκλίνουσες, νά νανουρίζονταν σιγά κι' εδειχνε τήν ύ- που ε χε στό βουνό, καθώς πιστό σκυλί του, Ηΐϊ»*«.-.., ΑΤΙΚΑ ΚΓΘΗΡΑ Δέν είχε άλλο τίποτε τό βουνό. Ε Τ χα φουσκώσει τό στήθος μου δρασκελίζοντάς το καί θέλησα νά ξελαχανιάσω, δταν ένας βοσκός, σάν αρχαίος σάτυρος, μέ σαντάλια άπό γουρουνοτόμαρο, ξέσκουφος καί φαλακρός μέ φουσκωτά κόκκινα μάγουλα καί μέ μιά παληοκάπα στόν ώμο, παρουσιάστηκε μπρος μου. Κουβεντιάσαμε γιά τήν ώραία σπηλιά πού ή- ταν κοντά καί προσφέρθηκε νά μού τήν δείξη. Έτσι κ'νήσαμε πρός τήν κατεύθυνσή της μέ στρωτό στήν άρχή βάδισμα. Προχωρήσαμε άρκετά κι' απαντήσαμε ενα κλο ό βράχων, πού εφραζε τό πέρασμα. 'Εννόησα πώς ήταν άνάγκη νά γαντζώσουμε τώρα στό βράχο. Τόν είδα, πού σάν κουβάρι λοξοπλάγιαζε τό σώμα σέ κάποια σκαλίσματα, πού πραγματικά σού έ- πέτρεπαν νά τ' άνεβαίνης καί τόν άκολούθησα κάμνοντας μέ τό σώμα μου τήν προσπάθεια νά προχωρώ κι' έγώ σκαρφαλώνοντας. Οί ριπές τ' άγέρα, κοίταζαν νά μας ξεκολλήσουν καί ρίξουν στό γκρεμνό, μά τά χέρια μας Ιβαζαν τήν τέχνη τους γ'ά νά βροΰν κανένα αύτάκι προεξοχής καί νά στερεωθούν μ' άσφάλεια. "Ενα βήμα γιά νά γυρίσης πίσω ήταν άδύνατο Τό σώμα θάπρεπε νά πάρη μιά δλόκληρη στροφή δίνοντας τήν ράχη τώρα πρός τό βράχο καί κοιτώντας μέ τεντώματα τοΰ ποδιού καί νέα πιασήματα νά τόν κατεβή. Τό συνεχίσαμε λοιπόν ώς τήν κορφή του κι' άπ' έκεϊ άρχισε ή άντίστροφη αύτή έργασία, έξ ίσου έπ κίνδυ>νη καί δύσκολη. "Ύστερα άπό άρκετή ώρα πατούσαμε πάλι σέ βατό μονοπάτι καί κοντά μας πρόβαλε ή σπηλιά. Μιά παράδοση εφερνε γι' άρχαία τή σπηλιά, μά εξόν άπό τό βάθος της δέν είχε τίποτε τό παράξενο. Τό φως λίγο - λίγο χάνονταν καί σέ μιά στροφή της άπλωνε μιά κρυάδα κι' ενα πυκνό άδιαπέραστο σκοτάδι. "Εσκυψα έπίμονα ατούς τοίχους της ψάχνοντας γ ά σκαλιστά τυχόν γράμματα καί τήν έρεύνησα αο δυνόμουν, μά τίποτε δέν βρήκα πού νά μ' ίκανοποιήση. Είχα κάνει κόπο χωρίς νά ύπάρχη άνάγκη κι' δ ζήλος μου μαράθηκε άπότομα. Μιά μάλιστα Ιδέα μού πέρασε στό μυαλό. 'Ήμουνα χωρίς νά τό θέλω στή διάθεση τοΰ παράξενου τσομπάνη. Χωρίς αύτόν θά ήταν άδύνατο νά βρώ τά πατήματα γιά τό σκαρφάλωμα τού γυρισμού. Καί τό τοπίο ήταν άπομονωτικό, τόσο πού άν συνέβαινε τίποτα, άπλώς τά κόκκαλά μου θά περισώζονταν... Δέν πρόφτασα νά κάνω τίς σκέψε'ς αυτές κι' δ τσομπάνης είχε μακρύνει άπό κοντά μου Φαίνονταν νά γαντζώνη στό βουνό σάν έντομο μπρός σέ περικοκλάδα κι' ύψώνονταν βιαστικά στή κορφή του. Μιά

6 Απελπισία μ' Ιπιασε κι* έτρεξα πίσω του. Άλλ' Απ' τήν κορφή άκόμα άμπωχνε και τίς λίγες πέτρες, πού ε Τ χαν σχηματιστή άπδ ξεφτίσματα τοϋ βράχου. Του φώναξα νά κατεβή για νά βρώ τα πατήματα. Μά μάτα'α. Μου φάνηκε σαν Ινα άπ' τα τέρατα τής Χαλιμ&ς, μέ τήν άστραπιαία σβελτάδα του και τήν περίρεγη μορφή του, σαν έκεΐνο πού βασάνισε τδν Σεβάχ θαλασσινό... "Αρχισα νά ρίχνω στήν Απόσταση, πού μέ χώριζε μαζί του, σαν σκοινί σωτηρίας τα παρακαλητά καί τίς Ικεσίες μου. Ή φωνή μου είχε Ιναν Απεγνωσμένο τόνο. Ήταν στιγμές κάποιου λές έφιαλτικοΰ όνείρου.. 'Αποσβολώθηκα μέ τήν ύπόνοια τοΰ κόκκινου ειρωνικού του μισοχαμόγελου. Ήταν σαν νά μοο Ιλεγε: «Κάτσε, είσαι καλά τώρα». Άντελήφθηκα πώς δέν είχα περιθώριο για νά σπαταλώ τδν πολύτ:μο χρόνο μου, άφοΰ πολλές ώρες είχαν περάσει άπ' τδ ξεκίνημά μου στό βουνό, κι' άρχισα ν' αυτοσχεδιάζω κάποια πατήματα για νά τ' άνέβω, μά σ" δλα άποδείχτηκα άτυχος, άφοΰ Ιπειτα Απδ πεντέξη έπικίνδυνα γαντζώματα βρισκόμουνα σέ πιότερη Αμηχανία. Στδ μυαλό μου τριγύριζα τδν Σισύφειο μύθο. Ζούσα τήν καταδικασμένη μοίρα του. Ό ιδρώτας μοο πάγωνε τούς ώμους καί τίς μασχάλες καί μ' Απειλούσε ή νύχτα... Επανέλαβα μερικές φορές τή προσπάθειά μου καί χάραζα σημάδια στίς δοκιμασμένες σχισμές τοΰ βράχου. Ξαναεπεχείρησα μέ πιότερη ψυχραιμία καί πραγματικά τώρα είχα βρεθή κάπως ψηλότερα άπ' τίς προηγούμενες φορές Ζήτησα Ινα καινούργιο δ- μως γάντζωμα καί μούλειψε... "Ετσι κατελήφθηκα άπό μια σκοτοδύνη. θάρρεψα δτι θάπεφτα, μά δέν ξεύρω, πώς μπόρεσα νά συγκρατηθώ. Ή Κ&Ρ '* μου χτυπούσε δυνατά. Τόσο δυνατά, πού κι' δ W χος λές είχε πραγματική καρδιά κι' 6 δυνατές ^ τος χτύπος ήταν τής δικής του. Θά ήταν άναπόφευχτα κακή ή τύχη μου άν δ λόκοτος τσομπάνος δέν έρχόταν μέ κίνδυνο πραΐΐ*' τικδ τής ζωής του νά μέ πιάσει κι' δδηγήσει α χ ' * σφαλή πατήματα. Τ ν αισθάνθηκα παρά τδν είδα, σάν θεό. Τδν νοιωσα σάν μοίρα, πού τρεμόπαιξε νά σβύση *'. νέβαλλε τή φλόγα τής ζωής μου, σάν μάγο, πού \Γ πρόσφερε δλο τδν παράξενο κόσμο καί τήν ^ Ρ ρυθμη υφή τοΰ βουνού... Προχωρήσαμε στό μονοπάτι, Ινώ σύγκορμα 11 νασσόμουνα άπό ρίγη, πού μοΰ γεννούσαν πυρετό. Δέν τόλμησα νά τόν μαλώσω γιά τδ χωρ * του. «Εμείς στό βουνό, είπε, έν ξέρουμ' Απδ π«'χ ν 'ί δια. Δέν Ιχουμε κανένα νά μ&ς διασκεδάση. πρέπει νά δοκιμάζουμ' έσάς τούς γενναιόψυχο^"' Ήβελε νά παίξη καί τίποτες άλλο... Ήταν τώρα ή αίσια Ικβαση τής περιπέ«1 *^ πού χάρισε γούστο καί νοστιμάδα στή χοντρό* 5111, του. Μοΰ είχε προσφέρει δ,τι πεθύμησα άπ' τδ 6 " νό. Νά ποτισθώ άγωνία, νά λικνιστώ στδ Μοδδειξε άκόμα, πώς Ιλαμψε τδ στιγμαΐο μίσος ^, καί πώς τδκανε νά συντριφτγ) αύτόματα κάτω * τήν αιώνια μου εύγνωμοσύνη. Τδν χαιρέτησα μέ τήν καρδιά μου καί πατδ^ τδ χρυσάφ τών φύλλων σκεφτόμουνα τδν άπί βί, ι το πλούτο έντυπώσεων, πού βά κρατούσα πιά 6 θ'ύμησή μου. MIX. Κ. ΠΕΤΡΟΧΕΙΛΟΊ fil 0ι mm M f Α.. 8 TA ΙΓΝΈΓΜΑΤΙΚΑ ΚΥΘ&'*

7 'Αντικύθηρα TD«ΑΟσ * καλοκαίρια στό Τσιρίγο καί στά Αντικυθη χα είχα καταφέρει νά πάω. Κι' ή ^ λαχταρούσα, αύτά τά τελευταία χρόνια. *α τ4 ^ρίοχα περίπου παράλογο, νά μήν ^ I 1»ύτό τό ταξίδι, τδ θεωρούσα κάτι σάν προδοσία. «ολλούς είχα μυήσει γιά τόν πόθο μου αυτό. μάλιστα μαζέψει καί τις σχετικές πληροφο [η- Τό βαπόρι πηγαίνει τότε, κάνει τόσο, υπαρχ ι Χα > **ΐκι Λ ό Καψάλι, είναι δύσκολο νά βρεις ^ νά μείνεις. "Οσοι μέ ά κ ο υ γ α ν, άντιδρουσαν πανομοιότυπα: Μά τί λές. παιδακι μου τι νά κάνεις ατά 'Αντικύθηρα, δέν θάσαι καλα, *Ρό«χε μ6νο χαλ4αει δ κα'ρδς και ξεμείνεις. Σάν παιιδί πεισματάρικο άγνοοοσα δλες αύτές τις άποτροπής καί άποδοκιμασίας. π4 Τ Ρ^λά έρωτευμένη μέ τήν Ελλάδα, έβγαζα 4" Ίναι ύπόνοια, δτι μπορεί καί νά μήν 2πω ί θά ε,'? ύθγ )Ρ' α ό παράδεισος αύτής τής γής, 1 «οτό. ςε ΡΡ ι ζωνα Ινα άγρ όχορτο, Δέ θέλω νά πώ δτι περίμενα έναν άλλο κήπο τής Εδέμ, πε- P W κάτι σνετικδ uk τδ άπέριττο τοπίο των ινυ * 4 Κ τδ έ?αγ ^ένο άπ' τήν τδ βαφτισμένο στδν άσβέστη καί «ή? * φιλτραρισμένο μέσα άπδ τδ κ^λαδιτικο ά 2**. άσκρογάλ^ζο φως. "Ως έναλλακτικη ^ ^ ^Ρ^να κάτι σχετικδ μέ τδ Τσιριγώτικο τοπίο,το Η* Κυκλάδες καί^ Κύθηρα τά λατρέψει καί τά 'Αντικύθηρα που 4 ^ οοσαν ατή φαντασία μου προέκταση των ^ **** ή συμπλήρωμα τού Τσιρίγου. λοιπόν τ' αύτιά μου, σ' δσα ά*ουγα κι μέσα μου «κι' δμως, έγώ θά πάω». Λ 0 " ' ^ άρκετό καιρό, μέ είδ^οίησαν νά Γ α *ήν Τηλεόραση μιά έκπομπή γα τά Αντικυ > Επιτέλους, σκέφτηκα, νά μιά εΰκαιρία νά 25* διάψευϊή τους κι ή δικαίωση μου. Καί J προετοιμασμένη ψυχικά, νά δ ε χ τ ώ, περ που 34 σέ μυσταγωγία, τήν καινούργια έμπειρία. \ * ρ α άργότερα βρισκόμουν tiv ι» τόπο. who» " * - ->-' " "» '»-'«"ο ι' β,ct άπ' Γ αύτ ούς τούς άνθρώπους έκεϊ κάτω. * ΐ4 «έπλ β Υ εϊ 2να χέρι πού τ Ρ άδγ 1" ι 4π " μάτια μου καί σάρωσε κάθε εΐ- ^ V i j T ^ γ'ά νά άναδυθοΰν άπ' αύτήν Ρ4ί μούς δπως πραγματικά είναι: χωρίς έξω- ^οίιέ; Έληνικό νησί μέ χρυσές άμοι4, ' Χ τ *ποδάκι στή σχάρα, ούζο καί ξεγνοια- Τλ 0Ν^ΚΛΤΙΚΑ ΚΓΘΗΡΑ Αύτό πού έβλεπα μπροστά μου, σέ άπόσταση τριών μέτρων ήταν Ινας βράχος άνεμάδαρτος, χωρίς αμμουδιές, χωρίς άρχιτεκτονικές γραφικότητες, χωρίς καμμιά υποψία πράσ-νου, χωρίς έλεος. Ήταν μιά χούφτα άνθρωποι, πού θαρρείς προσπαθούσαν νά κρατηθούν άπ' τίς πέτρες ή άπ' τά φρυγμένα πουρνάρια γιά νά μήν τούς σκορπίσει δ άέρας στά τέσσερα σημεία. Κι από πάνω δ ήλιος έχθρικδς κι αύτδς νά πυρακτώνει τά πάντα άσυγκράτητος. Μά ήταν καί τό χαμόγελο αύτών των ανθρώπων Πού άνάβλυζε βασανσμένο, μέσα άπό μιά έξ ίσου βασανισμένη ψυχή, γεμάτη δμως δροσιά πού κανένας ήλιος δέν έφτανε νά στεγνώσει. Μικρά παιδιά,, νέες γυναίκες, άνθρωποι ήλικιωμένοι ζουν πάνω σ' αυτό τό βράχο και άγωνίζονται νά δημιουργήσουν, νά βελτιώσουν μόνοι τους δ,τι μπορούν, χωρίς νά περιμένουν πολλά - πολλά άπ' τούς «έξω». 'Αγωνίζονται γιά νά παραμείνουν σ' αύτό τό βράχο κι είναι μέ θλίψη πού τόν έγκαταλείπουν δταν δέν μπορούν νά κάνουν άλλιώς. Μιά χούφτα άνθρωποι, άφημένοι στό Ιλεος τοϋ θεού καί τής φύσης, καταδικασμένοι στήν απομόνωση (ισόβια ποινή γιά πολλούς άπ' αυτούς) μά ταυτόχρονα ταγμένοι στήν ύπόθεση τής περηφάνειας καί τοΰ ήρω'ίσμού, έδωσαν Ινα μάθημα λεοεν τιας, σ' έμάς τούς υπόλοιπους: πού τακτοποιημένοι στίς τσιμεντένιες κυψέλες μας, μέ τό γιατρό δίπλα μας, τό σχολικό νά περιμένει τά παιδιά μας άπδ κάτω, τίς δεκάδες κινηματογράφους καί θέατρα πού «δέν παίζουν καί τίποτα τής προκοπής», τό σούπερ μάρκετ δπου δέν βρήκαμε τήν άγαπημένη μας σάλτσα γιά τή σαλάτα, μιλάμε γιά μοναξ ά, γιά άπάνθρωπες συνθήκες ζωής στήν πόλη, γιά άφόρητη πλήξη. Νομίζω, πώς τό μήνυμα πέρασε,, έκείνη τή βραδιά, μέσα σέ πολλά σπίτια κι' άς ξεχάστηκε υ- στέρα. Νομίζω, πώς πολλοί θά σκέφτηκαν καί θά αισθάνθηκαν δπως κι έγώ. Ήταν ένα άγκάθι αύτή ή έκπομπή. "Αλλοι θά τδ ένιωσαν έντονώτερα, άλλοι μπορεί νά ένοχλήθηκαν. "Ολους πάντως, κάτι, κάπου θά τούς άγγιξε, δέν είναι λίγο αύτό. "Ετσι, γι άνά μή ζούμε άνυποψίαστοι. 'Εξακολουθώ νά θέλω νά πάω στά 'Αντικύθηρα Μόνο τά κίνητρά μου άλλαξαν. Δέν είναι πιά ή αισθητική άπόλαυση. Είναι δ σεβασμός κι δ θαυμασμός. θέλω νά πάω γιά νά σφίξω κάποια τραχε:ά χέρια, θέλω νά πάω γιά Ινα προσκύνημα. ANNITA Π. ΠΑΝΑΡΕΤΟ Γ

8 Ματιές στα Κύθηρα Αγια Μόνη Ένχχ πολύπλευρο βαρύτιμο διαμάντι, πού λαμπυρίζει ττάνω στό γαλάζιο ταπέτο τριών πέλαγων μοιάζουν τά Κύθηρα. Και σάν νούφαρο πού τό δροσίζουν τό 'Ιόνιο, τό Κρητικό, τό Αιγαίο. Νησί πού πρωτολατρεύτηκε ή Θεά τού ανυπέρβλητου κάλλους. Και τής ανεπανάληπτης ομορφιάς. "Η Ουράνια 'Αφροδίτη. Μιά ήσυχη ευλογημένη άττ' τό Θεό γωνιά του, ττού προσφέρει τήν ψυχική ανάταση και χαρίζει τήν πνευματική και σωματική ξεκούραση, είναι ή Άγια Μόνη. Τόπος χαράς. Τόπος γεμάτος φώς. Πλημμυρισμένος άττ' τό ήλιόφωτο. Πού καταρράκτες άσωτα τό ρίχνει ό Μεσογειακός ήλιος. Μιά γωνιά τού νησιού μας, πού προσφέρει στόν επισκέπτη της μιά βιβλική ύπερκόσμια γαλήνη και μακαριότητα. Στήν φρουιριακή μορφή, πού έχει ή κτηριακή Της συγκρότηση, σπάζει ή αντάρα των ανέμων τόν χειμώνα. Και μοιάζει σάν καράβι νά παλεύει στόν ώκεανό. Και τό καλοκαίρι συναντιώνται στό καμπαναριό Της οί 'Ιόνιες κγ οί Αιγαίες αύρες. Σ' ένα ολόδροσο κι' άέρινο γιορτάσι. Οί καμπάνες τής Άγιας Μόνης σκορπούν τό γλυκόλαλο τής χαράς και τής ελπίδας μήνυμα σε όλους τούς ανθρώπους. Σ' αύτούς πού κατοικούν στό νησί και σ" αυτούς πού έφυγαν. Ή Άγια Μόνη είναι ό μαγνήτης, πού τραβάει και φέρνει πίσω κάθε ξενηιτε,μένο μας στήν πατρική γή. Τήν Άγια Μόνη πρωτοαντικρύζει ό Τσιριγώτης σάν καβαντζάρει τόν Καβαμαλιά στό γυρισμό του. Κ Γ Αυτήν σάν φεύγει στέρνο βλέπε ι. Χρυσάφι όλογεμάτες οί πλαγιές της, σάν πρωτοβγαί νει ό ήλιος. Σέ αλλοτινά χρόνια ήταν κατάφυτες και δασωμένες. Τώρα εύδοκιμούν τό θυιμάρι και ή θρούμπη. Η φασκομηλιά και τ' άγριο δενδρολίβανο. Οί μυρωδιές τους σμίγουν σ' ένα ύπέροχο κγ απόκοσμο ά- ρωμα. Πού άντί γιά λιβάνι προσφέρεται στή Χάρη Της θυιμίσιμα. Γεμάτοι κατανυκτική γοητεία κ»' ευλάβεια όρθροι και έσπβρινοϊ. Αυγινά καλημερίσματα στόν ήλιο, στόν Καβομαλιά, στή θάλασσα. Μιά ρόδινη πάχνη σάν έσάρπα σκεπάζει τήν μεριά τής 'Ανατολής πριν βγει ό ήλιος. Μικρά πλεούμενα και βάρκες μέ ολόλευκο πανί λικνίζονται στά διάφεγγα νερά της. Μιά ατέλειωτη καταγάλανη θάλασσα. Πού τις πιό πολλές φορές γίνεται ένα μέ τό γαλάζιο φόντο τ' ούρ,ανού. Μιά θάλασσα μέ χίλια χρώματα. 'Από τό ά- σημένιο μέχρι τό πράσινο. Τό βαθύ μπλέ, τό μολυβένιο και τό γαλάζιο άνοιχτό. Στό άνέβασμα τού ήλιου άλλάζει χρώιματα σάν ένα πολύτιιμο ζαφείρι. Μέ όλες τις άποχρώσεις τού γαλάζιου και τής γλαυκότητας. Πού σάν βγαίνει ό ήλιος, όλοένα και περισσότερο τήν 10 ίριδίζουν φωτει νές χιλιοπλούμιστες άντ.αύγ»ες.. Ρόδινα μαγευτικά δαντελλωτά ακρογιάλια. Μονοδι κής ώραιότητας ή αμμουδιά τού Διακοφτιού. Ένα "" λόλευκο ψαοροχώρι ό Αΰλέμονας. Μέ τούς σάν μ'"ρ"' σκόπικά φιόρδ ορμίσκους του. Σάν απαλές πινελιά νησάκια ο'ί Δραγονάρες και τό νησί τών λογοτεχνών τά Μακρυκύθηρα. Μιά άμαλή γεμάτη θυμάρι κορφίζει μέ τό εκκλησάκι τ' Άγιου Γιωργισύ κορώ 1 * 0 '' Πού τόχτισε μιά τού Βυζαντίου Βασίλισσα πριν"' λια τετρακόσια χρόνια. Και στά βάθη τού όρίζ ;ι1 " ό Καβομαλιάς κι' ή Μήλος. Αιθέρια τ' ΆντικύθηΡ και τά βουνά τής Κρήτης. Και πιό δεξιά μας ή ""Ρ ποφόρα κοιλάδα τής Παλιόπολης. *Η ζαφειρένια άμμ 0 "' διά της κι' ή καταπράσινη ρεματιά τών Μητάτων. Στά καιτάγιαλα τής Παλιάπολης μιά προχριστΐ<* ν ' κή Θεά, ή Θεά τής ομορφιάς, ή Άνασσα τών ΚυθήρΟ* έλουζε τά πυρόξανθα μαλλιά της τόν παλιό καιρό:', πρώτα αύγινά ήλιοφιλήματα πού δεχόταν. Τό &Ρ ω τών μυριάδων λουλουδιών άπ' τό Παλιόκαστρο καΐ γύρω πλαγιές σέ μιά όλόδροση μυρωμένη πνοή. Οί λιες τών πουλιών, πού φωλιάζουν στις ολόδροσες περιοχές, σέ μιά θεία ύπερκόσμια μελωδία. Όλ" άποτελούσαν τις φυσικές λοσιόν στήν κι' αθάνατη ομορφιά Της. ^ άνεπανάλη 1^" Πανοραμική θέα πρός όλες τις. μεριές. Πράγμα "", παραδεισένια όαση μέσα στήν ύγρή άπεραντοσύνη, Αίγαιίου, ικά πνεύματα ή Άγια σού Μάνη. δίνουνε Και φτερά τήν γιά νύχτα, νά πετάξει? όταν ό λά. Αύγερινός Πολύ ψηλά και στόν βρίσκεται σύρανό. ψηλά 'Ανάμεσα ή Πούλια, στ' άστρα, ένας τά ρίπατος νοιώθεις πάνω. δίπλα στά δώματα σου. Κόβεται και τις κάθε ταράτσες. δεσμός τών σοκ τ τόν λιών. τόπο 'Εδώ και σάν τόν περπατάς χρόνο. Γίνεσαι τήν νύχτα, αέρινος μυστ ταξιδε^' Ενδιάμεσα στά άστρα. Σέ κόσμους μαγικούς ττου,ι ριαρχεί τό όνειρο. Τότε έν' ατέλειωτο χαμόγελο στό πρόσωπο σου ^^ πει. Κι' άθελα τά χείλη σου αρχίζουν νά ψελίζουν μνους και Δοξολογίες; Στού Σύμπαντος τόν Στόν μοναδικό 'Αρχιτέκτονα τής τέλειας όμσρφιάς ^ ώθεις νά τα>ξιδεύεις πάνω σέ μιά απέραντη καταυ*** 0 ", θάλασσα. Μέσα σ' ένα χωρίς άκρες ολόφωτο ούρ^. Κι' αύθόρμητα υμνολογείς τόν Παντοκράτορα Χ ' Θεομήτορα Παναγία: «Τήν Μόνη τών πάντων "Ελπίδα. Τήν Άγια Τά πάντα γύρω σου, σάν βρίσκεσαι ολόφωτο. Ουρανός και θάλασσα. Θάλασσα Μό*" 1 '' έδώ, είναι άπέροη"" ΤΑΣΗΣ ΚΟΓΚΟΓΛΗΣ ΤΑΙ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓΘΊ«^

9 Ο Παπά - Πανούργος Kti ή λειτουργία τής Mopouñoúq ^ ^ '<"0p!o ττού θά σάς πώ χρονολογιέται πριν Χρόνια καί είναι μιά άληθινή ιστορία. κα,τ ο«μ«τής τού χωριού, πάνω ατό δημόσιο Wo& r v 6pl<rK,TaV Τ < τίτι τού τταπτά - Παναγιώτη, Ιμ^, ^Ρατσούκλιαζαν «παπά - Πανούργο»! Εύκολα Utpiá ^ <*ύτό τό σπίτι, γιατί άιτό τή ζούλας 70ϋ δρ^μου ' C 'X ζερβόδεξα στην πόρτα του πετ!< : πεζούλες, είχε ολημερίς ξαπλωμένη ^Ρασ-τ > T0U 1Γ0Πτά< ; Γουστάριζε νά πειράζει τούς κο!, 1Κου< ' "'ερισσέττερο τις γυναίκες, μέ πονηρά κ«! 4^( <ΤΙΐΓΜτβ ά<γτ εία, πολλές φορές χοντροκομμένα. Σ' ocflrréc τά αστεία του τά παρδαλά, μέ τον..^ υμενα < χρωστούσε σίγουρα τό παρατσούκλι tjty, V τόν ζητούσες «παπά - Πανούργο», δέν ή- «ύς εκουμενος εξηντάρης παπάς, κοιλαράς, κατά «ax K tl f^' 1 "περισσότεροι παπάδες, άνθρωπος όμως (h{tlk ' KOf I άστείος, θά μπορούσε νάναι συμπαγή μ,1(4 Χαΐ ϊύ χάριστός. Μά ή μεγάλη ανεμελιά του ^locy νο,κ<>κυ Ρεμένη ζωή και περισσότερο τό καικο- κ «κομοί ρη, άδικα πολλές φορές, άσιιμπάθιμ^ρϊς 1 νο σ "λο πτι του και ή άπλυσιά του, τόν κά άκάμα καί κείνες τις χειμωνιάτικες τις ^ 4κανε νάβ Υει ό ήλιος, ό παπάς ήτανε ξα- <*αμβρ ς ^^ ττεζούλα του. Χωμένος στό κοντογούνι ^δο^0^" 0 ''" Τ01 '' ' να παμπάλαιο σουρτούκο, πού ό ^ "Ρίν πόσα χρόνια τόχαν ύφάνει στόν άρδι ή^βνε ττ,ά φαγωμένο και μαδημένο τό χνού- "»Ρΐνό Τί>ν πολύχρονη τή χρήση, κγ άπό τό καθη- <ούλϊξ κ βισιό. Μά καί οΐ πέιτρες άκόμα στις πε-»ει 1τ νω στις καθίστρες, είχανε κι αώτές γυαλί- 'Αν "ΛΛ ^^ Υ'^ονε ίδιες μαρμαρόπλακες, άπό τό κάτσε - τρίψε -τρίψε τού παπά. οτήν ^ έβλεπες έτσιδά, ξαπλωμένο ντεμπέλικα τρΐχες ένα κοντόχοντρο παχύδερμο, γεμάτο ν* ^ Υίνια *«! μαλλιά, βρώμικα καί άπεριποίιντα, τό μούτρο του, τ* αύτιά το καί *«Υες ' ^να "<οτωμίνα καί άγρια, σίγουρα θά τόν πέρ-»ος 4 ' ^ρκ ύδα. Άντε τώρα νά πιστέψεις πώς τού- ΤΑ ^^'^^Ρωπος, είναι άντιπρόσωπος τού ΘΕΟΥ 'τουργές του, πλασμένος συχώρεσέ με Θέ ΏΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓΘΗΡΑ τό μου!! «Ικατ' εικόνα καί όμοίωσή Του!!». Ό παπά Παναγιώτης δέν είχε δική του οικογένεια. Ζούσε μέ κάποιο άνηψιό του, πού τόν λέγανε κι' αύτόν Παναγιώτη καί στά στερνά τόν έκανε καί κληρονόμο του. Ή ζωή του ήτανε μίζερη καί χωρίς άξιώσεις. Εκείνος όμως συνήθιζε νά λέει πάντα, πώς περνούσε καλά. Δέν είχε στενοχώριες καί ήτανε εύχαριστημένος ιμέ ό,τι τούδινε τό πετραχήλι του. «Δόξα νάχει ό ΘΕΟΣ!!». Μπορεί νά μήν είχε άξιώσεις ό παπάς, μπορεί νά περνούσε καλά όπως έλεγε, είχε όμως κγ αύτός ό δύστυχος τά μεράκια του!! Είχε κι* αύτός τούς καημούς του!! Είχε τήν ξάπλα στην πεζούλα καί τό άλκολίικι του γιά τό κυνήγι τού λαγού. Γιά τούτα τά δύο, δέ λογάριαζε μά τό Θεό! καί τήν ψυχή του νά πουλήσει στόν όξαποδό!!! Λέγανε όλοι στό χωριό πώς ό παπάς φοβόταν διαολεμένά τά ξωτικά καί γινότανε μεγάλο σούσουρο, πώς τάχα, ούτε γιά κατούρήμα, πού λέει ό λόγος, δέ ξειμύτιζε τή νύχτα. Καί πρέπει νάτανε άλήθεια, γιατί κάθε φορά πού πήγαινε ή είχε νά λειτουργήσει σέ κάνα ξωκλήσι, φρόντιζε πάντα νάχει συντροφιά. Σ' αύτές τις εξορμήσεις του είχε ταχτική του παρέα ένα άνθρωπάκο άπό τό γειτονικό χωριό. Ένα φουκαρά, λιγάκι τσεβ&ό, πού τόν λέγανε Δημήτρη «Δημήτγη Μπόνη». Ό παπάς τόχε σέ κακό νά τόν πει μέ τ' άνομά του. Συνήθιζε νά τόν φωνάζει άκαμάτη καί άχαΐρευτο. Λές κι' ό ίδιος ήτανε όλο προκοπή καί νοικοκυρωσύνη!! Αύτός ήτανε σέ σύντομη σκιαγραφία ό παπά Πανούργος καί ή... πεζούλα του!! 'Εκεί τόν βρήκε ή κερά Κατερίνα ή Μαρουλού ένα ζεστό απομεσήμερο, νά λιάζεται ξαπλωμένος φαρδύς πλατύς. Σίμωσε... τόν ξύπνησε γιατί τόν είχε κοντοπάρει ό ύπνος καί τού φίλησε τό χέρι. Ηάσαι καλό παπά μου και νάχω τήν εύχή σου! Καλώς τηνε τή Μαρουλού... Νάχεις τήν εύχή μου! Λέεις παπά μου νά μπορέσεις νά μου λειτουργήσεις μεθαύριο τήν Πέψτη στή χάρη Του στόν "Αγιο Γιάννη στόν γκρειμό;; Τάχτηκα ή κακομοίρα πέρυσι πού αρρώστησε τό παιδί μου καί κόντευα νά τό χάσω... Μά δέ μπόρεσα ή αμαρτωλή ώς τώρα, νά κάνω τό τάμα μου!! Συχώρεσέ με Άγιε μου Γιάννη!! Μωρέ τέτοιες ευκαιρίες δέν είναι πολλές συλλογί- 11

10 στηκε ό παπάς! Μ' ένα σμπάρο δυό τρυγόνια!! Και τ ή λειτουργία μου θάχω και τό κυνήγι μου θά καν«!! "Αλλά, ίντα τσ' ήρθε τσή παλαβής τσή Μαρουλούς και διάλεξε αύτονά τόν Άγιο, τόν Άγιο Γιάννη στό γκρ*- ιμό, να κάνει τό τάμα τση;; Ετούτος ό Άγιος «Μεγάλη νάναι ή χάρη του!!» δέν τόν βόλευε καθόλου τόν παπά!! Και δέν τόν βόλευε, γιατί σάν παλιός κυνηγός τόξερε καλά πώς τούτα τά κακοτράχαλα τά μέρη γύρω - γύρω στόν Άγιο Γιάννη και δυσκολοκυνήγητα είναι και λαγούς δέ «μποτάσουνε». Μά συλλογιζότανε καϊ κάτι άλλο πολύ trió σοβαρό ό κακομοίρης ό παπάς!! Συλλογιζότανε, π4ς άν ό Άγιος Γιάννης είναι έκειδά κοντά κοντά στή Χώρα, οτή Μητρόπολη, νά τόν δε! κανένα μάτι, «κανένας αντίχριστος» ιτώς κυνηγούσε και τόσωνε συχαρίκι του ζευζέκη τού Δεσπότη, ό εός ξέρει τι θά γινόταν!! Άν τά κατάφερνε ν' αλλάξει τόν Άγιο τής Μαρουλούς!! Άν τήν κατάφερνε νά πάει τό τάματση σ" άλλον Άγιο!! Νά, σά νά πούμε, κάτω έκεί στόν Άγιο Βασίλη στσοί 'Αλώνες, θάχε ήσυχο τό κεφάλι του. Χέ τούτη τήν εξοχή και λαγούς μπόλικους έχει και άνθρωπου μάτι δέ σέ βλέπει. Μ' αύτές τις σκέψεις έβαλε μπιροστά τό σχέδιο του. Μωρή καημένη Μαρουλού, πού στό Θεό σου τόν ηύρες και τόν διάλεξες αύτονά τόν Άγιο νά κάνεις τό τάμα σου;; Χαθήκανε μωρή οί άλλοι Άγιοι;; Και δω πού τά λέμε και πιό μεγάλοι είναι και πιό θαυματουργοί!! Δέ σού λέω καλός και Άγιος κι* ό Άγιος Γιάννης «Μεγάλη νάναι ή χάρη Του!!», μά σάν τόν Ά- Τΐο Βασίλη καημένη Μαρουλού!!... Πού τάξερα έγώ παπά μου ή κακομοίρα αύταδά!! Ίνταλώς νά πάρω τώρα πλέα τό τάμα μου άπό τόν Άγιο Γιάννη και νά τό δώσω στον Άγιο Βασίλη;; Λέ θά κολαστώ ή κακομοίρα, άνέ κάνω τέτοια άμαρτία; Ό παπάς πού κατάλαβε πώς ζύγωσε καλά στό στόχο του, βαθειά συγκινημένος τάχα καιί μέ χριστιανική καλοσύνη και άγαθότητα, τής είπε: Άστηνε πάνω μου την άμαρτία Μαρουλού!! Γιατί μωρή καψερή τά φορούμε τούτα τά ράσα και τό πετραχήλι;; 'Ειμείίς Μαρουλού θά δώσουμε λόγο στό θεό γιά τσοί δικές σας τσοί αμαρτίες!! Ό Άγιος Γιάννης «προσκυνώ τή χάρη του!!», είναι μεγάλος Άγιος και καλός φίλος τού Άγιου Βασίλη, ά φχαριστηθεί νά κάνεις τό τάμα σου στό φίλο του. Μά έγνοια σου Μαρουλού. Και γώ που ξέρω πώς «ίσαι μιά καλή γυναίκα και καλή χριστιανή, 66 σον κάνω μά μεγάλη λετουργία. Θά σού λετουργήσω και τσοί δύο Άγιους, ά πάρω τά κονίισματά τους στό 'Ιερό και θά τσοί έχω όλη την ώρα τσή λειτουργίας έκειά, κοντά - κοντά τόν ένα στόν άλλο, νά μέ βλέπουνε και νά τσοί βλέπω. Κ<ι* άμα φτάσει ή ώρα τσή μεγάλης προσποράς, θά τούς πώ: «Τά σά έκ τών σών καϊ στοί δύο σας προσφέραμε κατά πάντα και διά πάντα...». Έ- τσι πού λές Μαρουλού μου, θάναι καϊ οΐ δυό Άγιοι Φχαριίστημένοι και θάναι και οΐ δυό βοήθειά σου. Πάαινε όμως τώρα στό σπίτι σου Μαρουλού νά Ετοιμάσεις τά χρειαζούμενα γιά τή λετουργία και μή οί γνοιάζει. Όλα τ' άλλα είναι δική μου δουλειά. «ινάσαι καλά παπά μου!! Νάσαι καλά και ό θεός νά μαύ κόβει μέρες και νά σού τσοί δούνει χρόνους!!» Του φίλησε τό χέρι τού εύχήθηκε καλό βράδυ καϊ έφ 0 * γε γιά τό σπίτι της καταφχαριστημένη. Τήν ίδια μέρα ό παπάς παράγγειλε σέ κείνο το* άλλο τόν άχαΐρευτο, τό Δημήτγη, ότι τήν Πέμπτη νωρίς - νωρίς, στις τρεις άπ' τά μεσάνυχτα, θά τόν περιμένει νά πάνε κυνήγι στόν Άγιο Βασίλη. Άλλες φορές συνήθιζαν πριν ξεκινήσουν τά πρωΐνάι νά βρέχουν κανένα παξιμάδι στό κρασί και νά πίνουν και κάνα δυό ποτήρια. Μά σήμερα είχαν βλέπεις λειτουργία τής Μαρουλούς και έπρεπε νάναι νηστικοί Τί νά κάνουν; "Ωστόσο φαυμάρανε άπό ένα χσντροστριμένο τσιγάρο από ντόπιο καπνό, κοιμμένο άπό τούς ίδιους. "Ο παπάί συνηβούσε νά λέει: «Φορμάρισε μωρέ, δέ πειράζει!! Ό καπνός, καπνός είναι και φεύγει και χάνεται. Δέν είναι δά φαί νά σού καργάρει τό στομάχι!!». Ύστειρα λύσανε τά γαϊδουράκια τους, κρεμάσανε ΟΓΤΟ σαμάρι τά ταγάρια τους, κάτσανε καβάλα και ξεκινήσανε γιά τόν Άγιο Βασίλη. Μπροστά ά παπάς, πίσω ' τσεβδός ό Δηιμήτγης. Και πηγαίνανε καβάλα πάντα στους γαϊδάρους. Χ 4 *" ρις νά βγάζουνε μιλιά. Δέν άκουγόταν τίποτ' άλλο μ*" σα στή νύχτα, παρά μονάχα καμιά γερή ραβδιά πού Ρ'" χνανε στά πισιινά τών γαϊδάρων γιά νά τρέχουν γρήγορα και ένας βαθύς χοντρόβηχας γεμάτος φλέμβ* τα, άλάθευτο σημάδι τού καπνιστή, πού τράνταζε σώθικα, πότε τού ένός και πότε του άλλσνού. Άγκαλά κάπου - κάπου κάτι σιγομουρμούριζε ό πάς, μά τόσο σιγανά, πού δέν μπορούσε κανείς νά χωρίσει άν έψελνε ή σιγοβλαστημούσε. Είχαν περάσει τά Φράτσια και θάχαν φτάσει κάπον κοντά στήν καημένη έλαια, πέρα άπό τά μισά τού δρδ" μου. Ξαφνικά, ό παπάς, πού πήγαινε πάντα μπροστά καβάλα στό γάϊδοορο, κόβοντας εκείνη τή καταθλιπτικά βουβαμάρα, είπε μέ τή χοντρή φωνή του, στόν άλλον«/ τά Δημήτγη, πού έρχόνταν πίσω του: «Βγάλε μωρέ ^ σκούφο σου και βγάζω τά Άγια!!...». Σέ λίγο φτάσανε στόν Άγιο Βασίλη. Ό παπάς είχ τελειώσει τώρα τή λειτουργιά τής Μαρουλούς. Ξεπέζ'' ψαν, δέσανε και σιγούρεψαν τούς γαϊδάρους κάπου έ κ1 ' παράμερα, ύστερα στάθηκαν μέ εύλάβεια μπροστά κλεισμένη πόρτα τής εκκλησιάς, κάνανε τρεις φορές σταυρό τους, είπε ό παπάς τό «Δι' εύχών τών *ΑγΙ ων παιτέρων ήμών Κύριε 'Ιησού Χριστέ έλέησον και σώσο* ήμάς αμήν», σταυροκοπήθηκαν ξανά και ξεκίνησαν Υ'^1 τό κυνήγι τού λαγού, τραβώντας πέρα κατά τό Παλιδκαστρο. ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΔΑΡΗ* 12 ΤΑΙ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓΘΊ«^

11 Κνήμες τσιριγώτικης ντοπιοαααιας «Κακομοιριές κι β Αναποδιές» Λΐτ u/ \ σκγ. ν ή σ' ένα χωριά του Τσιρίγου ενα πρω' 1 '- ν6 το 11) 1946) σκάλα, τσιέ ξεστραμπούλιξα τσιέ ντοέ έγινε νταβούλι. τόν άστράγαλό μου ε σου τσ'ύρ Χαραλάμπαινα! σο " τσέ σένα τσύρ Άντωνού! Ιντάχεις Π "Αχ., Άντωνού μου, ται κοπανίζεσαι μπρε πρωί - πρωί; μαύρη τσ' άραχνη νύχτα Χ νώσοον Χα Ρ αλά^παινα γατί τσα " πού νά μή τό βρη τό βράδυ, έ- ΐβέ&,χ 50 '» γύρισα έψε τό συρίπωμα πό τή βοστσίνα βω γ ι Va Ψ' Χ α^ ατό στόμα μου, ε Τ πα νά ξαπλώάκού Χα χεία μπονώρα πάω μαθές γιά ξυλοκόπι, μου τσέ νιαουρίσματα. Είπ' Άντωνού πέση τό σποίτι Θέ μου ξεμίστευε νά μέ λύννά^' Σηκώνομαι ή καϋμαίχολη τσ' άνάβω τό χ η Λ Χσέ νά γδω. Τό γατί πού κακοχρόνο νδκ λάτ σερνε κάμαρη έν, άθοτύρι τσέ λάδι$ στέ Ι 1 '* ή τανε βουτηγμένο στό gλ 00^5 τσεφάλι τό μαυροσκότεινο πού νά μή g Τ Γιαννιού Παναγία μου, τσέ μού- Αρπώ να ' σωρ0 στ<^ σοιφρά τσέ στί καρέκλες. Τό e, τ ή σα ρωμάτα τσέ τό βάνω στό τσινυγητό νά βρ* ^ τσείνο πού νά δώση δ Θεός νά μή τό Τσέ ι/0~ αυρ αν ή MP«, σκατζουρώνει στή πιατοθήτση Ρεμένν) 0 Τ^ τ^σσε Ρ α πιάτα πού τάχα πό τή συχωμέ τσυ Ρ ά τσέ μοϋ ρίχνει τό τζέτζερη γι ^ π λαγιομάνους πού μαλακώνανε, πού τσείχα *ολατσό των έργατώνε αΰριο. τε p V πώ Άντωνού μου τέτοια έζμία, ούτοθ? Ρ ιανοί μοο κάμανε στό πόλεμο "Ας είναι, ν&ς q? τά, Ρ ω τ ή σαρωμάτα, τσέ τσείνος δ σαταατή ξεμίστευε, πέρνει δρόμο, τσέ μοϋ πάει γχρε.^2 μου καταλαδώνει τή μαντήλα, τσέ μοο γ<θν ({)ν κα θρέφαη τσέ τσή φωτογραφίες τώ γλδσσα Ε ιου, πού νά κάμη δ Θεός νά κρέμεται ή tou ώς κρέμεται τό τυρί πό τό στόμα του. ltd ^ ^αναπ λυτάρω τή σαρωμάτα τσέ τσείνο πηδά Yfi> στί ω τί τσεφάλι μου τσέ βγιένει βξω, τδ τσινυτόι. τσέ τό βλέπω πού τρυπώνει στό καπό τό ν ^ βάλω τή μπετούγ'α στήν πόρτα, τσιά J μου τσιέ τή σύχισή μου, γκρεμίζομαι στή "Ας είναι βάνω τή μπετούγια, τσ'έ τρέχω στή γειτονία νά πώ του Σταύρου του άγροφύλακα ναρθή νά ξεκάμη τό μαυρόγατο. Έτσεΐνος έτσοιμότανε μ' άμα τού 'πα τί τρέχει, φορα τή πουκαμίσα του, τσι άρπα τό ντουφέτσι. Μαζεύτη δλη ή γειτονία τσιέ μπαίνει δ Σταύρος στό κατώ', τσ'έ σέ λιγάτσι ξαναβγαίνει τσιέ λέε πώς νιαουρίσματα άκούει, μά γάτο δέ γλέπει. Μπήτσε ούλο τό τσούρμο στό κατόι, τσιέ τσείνος δ ζουρλός δ γιός τοϋ παπα, άλλος δ άολος Θέ μου συχώρεσε, ηύρε τό γάτο νά κολυμπά τσιέ νά νιαουρίζη μέσ' τό πθάρι πού 'χα τ' άθωτύρια ΕΓπ' Άντωνού μου πώς θά μού 'ρθη κόλπος. "Εμού ενα σωρό έζμία μοϋκαμε τό μαυρόγατο πού νάναι ξωρτσισμένο, έμού μου μαγάρ'σε τά τυρία πού τάχα πό τή ζούλα πού πούλησα τσί προάλλες τοο Νενέ. Τ Ηρθε τσί δ δάσκαλος τσιέ μούπε νά πετάξω οΰλα τά τυρία τσιέ τό λάδι γιατ' είναι μαγαρισμένα, τσιέ τού λέω πώς τά γατί δέν ε Τ ναι στσύλος νάχη λύσα, μά τσεΐνος που ν' άκούση, τσ έ δέ μέ γνοιάζει τίποτ' άλλο Άντωνού μου παρά πού μού 'ρχεται δ ά- νηψίος μου άπό τήν Αυστραλία τήν άλλη Πέφτη, τσιέ ί'ντα νά τονε ταΐσω, στσιέτα λάχανα τσιέ γούλες; τσι άμέ τό σπίτι ίνταλώς νά τό παστρέψω πού μου σώθη τσ' ή ποτάσα. Τσιέ τούν έργατώνε ί'ντα νά τουνε δώκω; νάτουνε κάμω λιγάτσι φάβα μπάρε μου τσιέ τό τί θ' άκούσω δέ λέγεται πού πέρυσι τσιέ πριόπερση πάλι φάβα τούν είχα. "Ας είναι Άντωνού μου συμπάθα με πού σου τά λέω, μά τό τί τράβηξα δλη νύχτα, ούτε τοϋ δχτροϋ σου τό στσιλί. Πρίστη τσιέ τό πά>ι μου αά τ' νά κάμω, ή καϋμαίχολη πού μέ πα'δεύει δ Θεός σά τό Ντάνταλο. Περιμένω τσιέ τή προβατίνα μου νά γεννήση στό λέστεκο, έχω τσιέ τή γα'δάρα τσι δλο γνέθει πό τά προχτές, μά τί νά τζή κάμω πού τηνε θέλω νά μέ κουβαλή στό νομάδι Τσιέ τώρα δά πού μέ γλέπεις, παένω νά βρώ τά Λαγωνάρη νά 'ρθη νά πετάξη τά τυρία στή Πορταίδιέλα. Γειά σου τσυρ Άντωνού. Γειά σου τσέ σένα Χαραλάμπαινα. ΧΑΡΗΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ ΤΛ ΟΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓθΗΡΑ 13

12 ΣΚΙΤΣΑ ΑΠΟ ΜΝΗΜΕΣ ΤΗΣ ΠΑΙΔΙ ΚΗΣ ΜΑΣ ΖΩΗΣ Τό σκοινί της Καμπάνας Μεγαλώσαμε. Έφύγαμε άπό τό νησί μας, διανύσαμε μακριά του τό δρόμο της ζωής, φτάσαμε στη μεγάλη ηλικία, τήν ξεπεράσαμε, μπήκαμε στό περιθώριο. Δέ μας καλ: αρέσει, άλλα άς κάνουμε κι' άλλοιώς... Νά ξαναρχίζαμε., λέει τή ζωή, νά ξαναγ νόμαστε παιδιά... Μόνο ή φαντασία μπορεί νά μας βοηθήσει. Τήν άφήνουμε νά μας φέρει πίσω. Σύννεφο οί παιδικές άναμνήσε ς κατακλύζουν τό μεγαλύτερο χώρο του μυαλοϋ μας. Τα τόσα χρόνια πού πέρασαν έξιδανίκευσαν τα δύσκολα καί τά δυσάρεστα, τις παιδικές άγωνίες καί τα καμώματα, δλα γίνανε σήμερα τερπνά δράματα πού συναγωνίζονται.. ποιό νά πρωτοβγή... στόν άέρα (ατή γλώσσα της τηλεόρασης). Καί μ à τέτοια άναπαράσταση, πρέπει νά πάρει σειρά στήν αφηγηματική μανία της συντροφιάς τών συνομηλίκων... π3ύ άπέμειναν στή ζωή! Είναι γεγονός οτι αυτό π'ύ θέλει καί λαχταρά ή παιδ:κή ψυχή, είναι τό παιχνίδι. Ή περίοδος της προσχολικής ήλικίας μέχρι καί τής έφηβ'ας, έκφράζει, δ,τι καλύτερο Ιχει νά έπι- δείξε' δ 'Ανθρώπινος Κόσμος, στή διαδρομή τής ζωής του. Απ' αύτή τήν περίοδο παίρνουμε τά π:ό έντονα βιώματα πού μας συνοδεύουν σ' δλη μας τή ζωή! "Εντονα τά φέρνει ή μνήμη, έξ ίσου Ιντονα τά χρωματίζει ή φαντασία κι' δλ' αυτά, άποτελοϋν τό '' ίο «ΧΤΕΣ» τής ζωής μας, στολίδι, του «ΣΗΜΕ- ΡΑ». Καί θυμόμαστε δλοι Λ Καραβίτ'ες τόν παιδικό καϋμό μας. Δέν είχαμε, ενα άνοιχτό μέρος, μια πλατεία Ινα ϊσ ωμα νά παίξουμε. Μόνο τό μ'κρό προαύλιο τής 'Εκκλησίας μας προσφερόταν κάπως γιά δμαδικδ παιχνίδι. Μαζευόμαστε λοιπόν δλα τά παιδιά, σ' αυτό τό προαύλιο Οί γέροι δμως τής έποχής, τά πα'χνίδ α μας, τά χαρακτήριζαν άσέβεια πρός τό ναό, καί μας έδιωχναν. Ώς τώρα διατηρώ στή μνήμη μου ζωηρή τήν εικόνα τής θείας Γιανάκενας τής καντηλανάφτισας, πού δέ μας άφηνε σέ χλωρό κλαρί. Παρά τήν ήλικ'α της, ίσως άπό θρησκευτικό φανατισμό, εύρισκε τή δ-ίναμη νά μας έκσφεντινίζει, κάτω χαμηλά, σουρτή στίς πλάκες τή μαγκούρα της άπό άγριελ ά... καί δποιον πάρει 6 Χάρος. Πηδούσαμε, γιά ν" άποφύγουμε τό σερνάμενο κίνδυνο. Έπίστευε ή άγαθή γραία, δτι Ιτσι ευχαριστούσε τόν "Αγιο Χαράλαμπο... κυνηγώντας λέει τούς.. Βελζεβούληδες. Κι' ήμαστε δλοι άπό 5, μέχρι δώδεκα χρόνων. Τί νά κάναμε..., ποο νά πηγαίναμε. Οί δρόμοι στενοί, καλντερίμια, άνηφοροκατήφοροι. Τραβούσα* με κάτω στόν Αμηργιαλή, στό μεγάλο λαγκάδι 'Εκεί, ξεφεύγαμε άπό τίς μεγάλες έπιτηρήσεις. Σΐίί λιμνούλες ρίχναμε τά πλεούμενά μας, μικρές βαρ' κουλές μονόξυλα π:ύ γιά νά τίς κατασκευάσουμε, κατατρυπούσαμε τά χέρια μας μέ τούς Κολοκοτρώ" νέ'κους σουγιάδες (αυτά... τά έργαλεΐα δ-αθέτα" με..) Πιάναμε καβούρ α, άφθονα στίς δχθες τοο λαγκαδιοΰ τά δέναμε (γιατί- άλλιώς πηδούσαν στό νερό) στ" άλμπουρο γιά Καπετάνιους, καί γ 1^ ναύτες στίς κουπαστές... ξελημεριαζόμαστε. "Οταν πε νούσαμε, Ινα παξιμάδι μουσκεμένο στή βρύση τής «Πορτοκαλιάς», μας Εφτανε. "Ομως καμμιά φ 2 * ρά, ε Τ ναι ή άλήθεια μας συγκινούσαν, άβάσταχτα> έκείνες οί προκλητικές μουσμουλιές των γύρω περ'* βολ'ών... τήν άλλη μέρα, δ Δάσκαλος: Ποιός; Ποιοι;., κανένας δέ μορτυροΰσε. "Ολη ή τάξη> νηστεία!... Ό πατέρας μου, Ιβλεπε τόν ψυχ τραυματισμό του κυνηγημένου παιδόσκοσμου. Δέ φέρνεις τά παιδιά, έκεΐ στό χωράφι στόν Ξέρανα, πού εχει δσο θέλεις ίσιωμα, νά παίζε* τε δλα μαζί; Αύτή ή πρόταση του πατέρα μου, βούϊζε ώς & σήμερα στ' αύτιά μου. «Δέ φέρνεις τά πα διά ΙκεΤ * Ή πιό μαύρη μας έποχή ήταν οί δυό μήνες, 'ί* ούλιος καί Αύγουστος, πού μας στρώνανε στ' άμ υ ' γδαλα, καί παρακαλούσαμε: 'Εφέτος οί άμυγδ " λιές, νά.. μήν έχουνε, ούτε ένα. Καταδιωγμένοι άπό τή μαγκούρα καί τίς φωνέί όλωνώνε καί τ'ς στριγγλ'.ές ττίς θείας Γιαννάκεναί' καθόμαστε έν' άπόγευμα περίλυποι στή σκά μοναδικού πε'κου, π'σω άπό τό ίερό τής έκκλησίαί Λέγαμε ιστορίες (δ π.ό άστεΐος καί δ μεγαλύτεροί ήτα"ε δ Νικόλας δ Βαρβάκης) γιά φαντάσματα» νεράιδες καί ξωτικά, όνειρευόμαστε παιδικά κατορ' θώματα, σχεδιάζαμε έκδρομές αύριο - λαγκάδ' * λαγκάδι ώς τήν πλατέαν άμμο γιά μπάνιο...,σ*?' στοί άπ' τό σπίτι μας... Τώρα τί γίνεται. Λέει ό παρχηγός τής παρέας, λεπτοκαμωμένος, συνομή' λ κος, δ Παναγιώτης Τσκλαρίδη τόν λέγαμε. -"* «Θ' άνέβω στήν Εκκλησία». Τό περάσαμε γιά τοεπίδειξη, γελάσαμε κοροϊδευτικά. "Ενα χοντρ σά σκοινί, στριφτό σύρμα, πιασμένο μέ σιδερένιεί θηλιές κολητό στόν τοίχο του ίεροϋ, ήταν, ή γείωση τού άλεξικέραυνου- Τόν βλέπουμε νά πετόί τό σα*' κάκι του, καί νά σκαρφαλώνει... κρατούσαμε τήν & ναπν;ή μας... τώρα θά γλυστρίσει. "Ομως τά δά" χτυλα τών ποδ-ών καί των χεριών του, ήταν καλ^ γυμνασμένα. Μέ άγκομαχητό καί μέ πείσμα, 2φτα0* 14 ΤΑΙ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓΘΊ«^

13 ί*^όφο ος ^ κεραμίδια. Μέγα τό κατόρθωμα. ^ 5 -ί στόμα άνοιχτό. - Τώρα θά πετάξω, ^ φωνάζει, κι' άπλωνε' τά χέρια του σα φτερά. Σεργιάνιζε έπδε ιχτικά στήν π ι δ ψηλή σειρά ^ '«Ρ&μιδι^ν τής πανύψηλης έκκλησιάς μας, ν" τέλειωσε τήν Ιπίδειξή του πού σήμαινε ουσιατήν άφαίρεση τής άρχηγίας άπδ τδ Βαρβάκη, ε **τσε στήν άκρη και φαίνεται νά μελετούσε τδ *="έβασμα Κύτταζε τδ σύρμα, τά κούναγε,.. τρεμό" Μ ε ή άντένα του άλεξικέραυνου. 'Αρχίσαμε ν* δλέπουμε τήν άνησυχία του. 'Ερχότανε στ αυτια Κ«κάποιο παραμιλητά, πού Ιμοιαζε μέ κλαψουρ.- - Τώρα βρέ, τί γίνεται μέ τό κατέβασμα; τοο? ω νάζε. δ Βαρβάκης. Κι' έγώ θ' άνέβαινα... τί νό- Παναγιώτη. Κάτσε τώρα κειδα ν αγ.α ΠροσκυνοΟμεν σε ά ε - Παναγιώτη, και σταυ ΡΡίοπιότανε ύποκλινόμενος. 'Εμείς κάναμε να γελλ μα δέν τδ μπορέσαμε, ύστερα άπο ι.ο α μ κυρίεψε συμπόνοια για τό φίλο μας μέναμε έμεϊς οί μικρότεροι κάποιονε να &οη Βρέ σύ, του φωνάζε. δ άρχηγός, ν-άτι κα $*» ή καρκάλα μου Πήγαινε στήν άλλη _άκρη, *Ρεμάσου άπδ τδ σκοινί της καμπάνας, της με δμως δχι τής μικρής, (δέν είχαν Χ τει Χύ τ, Ε ** δύο κωδωνοστάσια) και γλύστραγε σιγά - σγα ί?>πού.μα - - ν «πατή3ουνε τά πόδια σου κάτω. Τ' άκοΰς;,νε δ,τ λέω! τόν διέταξε. Τρέξαμε δλοι άπό σχρο ' ν! τ Ρ' ντ Ρίντριννν, κελα'δοΰσε περ'εργα τό σί- % χα ^καμπάναζ σ( * ν νά ϊ ελο5σε Ό Παναγιώνί.. α ' νε μιά χαρά, κρεμασμένος άπό τό σκοιχτή^ αν π: ά πατήσανε τά πόδια του, τδν ύποδεχτες ^ άλλαλαγμούς. 'Εκείνος κύταζε τίς φού- I '4νάψ. ΐνσοΟ, " ανε οί παλάμες μου πώ πώ πώ,.. Τίς ϋανχήχ, φ ζ έ φτυνε. "Αλλη φορά θά παίρνω "Ήθελε 'ι/^ δλλγ ί I χέ Ρ α ' τ ά ϊδ α δ Παναγιώτης, ριδ τι λε^>. νά έξασκηθή. "Ακουγε δλο τδ χω- ^ πε ριεργ0 ντιντίρισμα... Προσγειώνεται δ Παλ«γε ' Τάμαθε δ πατέρας του, τδν παραφύσμα, βοέο 1 καφενείο, μέ τό πρώτο ντιντ'ρ - Χι' με[ κάτω άπό τό σκοινί τής καμπάνας,»ρ θαυ μ-αστές γύρω του. 'ιγάι^παναγιώτη μου... μπράβο παιδί μου... Τ 4 ' Ιλα καλώς τόνε-. Τδν πιάνε άπδ ίτεν η\: 1 ' νά ζ ε ι δυό - τρεις φορές τό δεξί του, πέ- 'ίι' «. τ 'μανίκι του'μ ά βέργα, τή φουχτώνει... τό ξύλο!... Ένα ξύλο., μά τί ξύλο!... τδν ι αμε ' κάνα 1 1ε πέρα. Πήγε δ Βαρβάκης ^ ' " δ υ ό 1, τοώει αιά στά πουτοα. κάνε πί- *έρ«ζ ) έ τ Ρ ΐς ' β'.τσιές στδν άέρα,... άναστέναξε δ *έρα ε, ς πόνεσε! Έμ εις σκορπίσαμε μακρυά, %*?αν, βεληνεκές τής βέργας, δμως δ Βαρβάμ ά^. ν ' ι Υ'ουργιάρε, ν- άρπάξει τή 6έργα, τρώει α ύτί... Ωχ, τ* αύτί μου, βάζει τίς φωνές, Ιψαχνε νά βρει τ' αύτί του. Γέμισε αίματα ή παλάμη του, βλαστημοϋσε, Ιβριζε, έκλαιγε, «ώχ, τό αύτί μου τ' αύτάκι μου..» Νάτο του λέει κάποιος πού έφτασε άπό τό καφενείο, νάτο έπεσε καημένε Βαρβάκη στά πόδια σου... Ό Βαρβάκης τ' άπάντησε μέ μιά κλωτσιά. Φτάσανε κ:' άλλοι άπδ τόν καφενέ νά γλυτώσουνε τό παιδί, χωρίσανε τόν πατέρα, του πήρανε τή βέργα, τόν μάλωσαν. "Ε, τί θέλεις, νά μήν παίξουνε τά παιδιά; Άπό τό προαύλιο τά κυνηγάμε - πού νά παίξουνε δέν τούς λέμε, τρέχουνε στά λαγκάδια,, άνεβαίνουνε στά πλατάνια γιά φωλιές, κλέβουνε λέει τά μούσμουλα, δ δάσκαλος τά βάζε, νηστε'α, ποιδς φρόντισε γιά δαϋτα. Γινήχανε λέει συμμορίες. 'Εσύ Βαρβάκη, τί λές; Λέω ν' άγιάσει τό στόαα σου. Νά πού βρέθηκε κι' ένας άνθρωπος μέ μυαλό στό χωριό μας.. Πηγαίνετε, μάς λένε, στά Παθούλια νά παίξετε πέρα στά θοδωράκια στοϋ Δ'α όλου τή μάνα, μες στά κρωτήρια, καί τρέχα γύρευε! Πώς νά τά μαζέψω τόσο μακρυά! "Ενας άλλος γεροντότερος συμβούλευε τόν πατέρα: Μωρέ σύ κόντευες νά τά σκοτώσεις τό παιδί, 2ε δχι κι' έτσι... Μπα τίς περισσότερες, τίς έφαγα του λόγου μου. Τρύπωνε τό άτ μο στά σκέλια μου,... μά,... σχεδόν τίς μοιραστήκαμε!... Καλά! Δέ σκέφτηκε κανένας σας τί θά μπορούσε νά συμβεί δν κοβότανε τό σκοινί, ή έρχ-ότανε κάτω ή καμπάνα;... Ό Παναγιώτης, δέν ξανανέβηκε πιά στήν 'Εκκλησία. Τδν πρόδινε έκείνη ή καμπάνα ή κουτσομπόλα, πού άπλωνε σ' δλο τόν κόσμο τήν ιδια στιγμή ή άφιλότιμη τό μαντάτο, μέ τό ίδιόρρυμθο γέλιο της. "Ομως, τό άναρρ'χιτικό του δαιμόνιο, εύρισκε άλλοϋ τήν Εκανοποίησή του Σκαρφάλωνε γιά φωλ'ές στά πιό ψηλά πλατάνια τοο λαγκαδιοϋ. Ξέρω, είκοσι - έφτά καρδερ'νίσιες φυλ'ές μάς Ελεγε. "Ολοι μας ξέραιιε άπδ πέντ - 2ξι. άλλά σέ μυγδαλιές. Που ν' άνεβοϋμε στά θεώρατα πλατάνια. "Ολοι μας Ιΐχαμε καμπατζέδες καί κλουβ'.ά ιιέ καρδερίνες καί καρδερινόπουλα, δσα θέλαμε! Μά έκεΐνο τόν κα'ρό, τό τί γινότανε άπδ πουλιά, καρδερίνες, φλώρια, άγριοκάναρα, λογαράκια είναι κάτι τό άπίστευτο! Σέ κάθε πλαγιά, σέ κάθε λόφο, σ' δλόκληρη τήν περιοχή τοο Καραβά, μιλιούν^α κοπαδιαστά τέτο'α ώδικά πτηνά... (δπως μάς τά παρουσιάζουν οί σχολικοί χάρτες), βόσκανε στήν πλούσια λουλουδιασμένη άνοιξιάτικη βλάστηση ζευγαρώνανε χτίζανε τίς φωλιές τους στις άπειρες άμυγδαλ-.ές, καί τ' άδιάκοπα κελα'ι'δήματά τους (μέ σκηνοθέτη τήν θεσπέσια άνο'ξη, καί μαέστρο λές τό φτερωτό γιό τής Κυθέριας) άπλωναν στήν άνοιξιάτικη άτμόσφαιρα τοϋ Καραβά μιά πειθαρχημένη ατούς νόμους τής Αρμονίας Συναυλία, πού άνέβαζε στά ούράνια, τή ψυχή τοο άνθρώπου. ΧΑΡ. Ε. ΚΡΙΘΑΡΗΣ ΑΤΙΚΑ ΚΓΘΗΡΑ ; 15

14 Επιστημονικά ρεαετήρατα Αυτοδύναμη περιφερειακή ανάπτυξη (Τά Κύθηρα: Ένα ροντέαο γιά πρόταση) Ή ανάπτυξη της περιφέρει ας, η αποκέντρωση κι ή μεταφορά των άναγκαίων πόρων γιά την πραγματοποίηση τους ήταν λεκτικά τουλάχιστον τό κύριο μέλημα όλων των κυβερνήσεων τά τελευταία χρόνια. "Ολα τά προγράμματα άναπτύξεως είναι γεμάτα μέ ωραιότατα σχέδια γιά τήν πραγματοποίηση τών παραπάνω στόχων, τά όποΐα στήν μεγαλύτερή τους έκταση έμειναν σχέδια. 'Εκεί πού πράγματι γίνεται μιά σοβαρή προσπάθεια τά τελευτα'α χρόνια είναι ή ΕΟΚ όπου έκπονήθηκαν πολ λά προγράμματα καί έφαρμόστηκαν κατά τό μεγαλύτερο ποσοστό. Ή χώρα μας τώρα μετέχει πιά στήν Κοινότητα κι ένδιαφέρεται Ιδιαίτερα γιά τήν περι φερειακή άνάπτυξη συμμετέχοντας ένερ γά σ' όλα τά άντίστοιχα προγράμματα τής ΕΟΚ. Παράλληλα τό έκπονούμενο νέο πενταετές πρόγραμμα άφιερώνει σύμ φωνα μέ τις έξαγγελίες τής κυβερνήσεως καί τις πληροφορίες μας μεγάλο μέρος του στήν άνάπτυξη τής περιφέρειας. Γιά νά συμμετάσχουμε όμως ένεργά στά προγράμματα τής ΕΟΚ καί γιά νά μήν υστερήσουμε στήν έφαρμογή αύτών τού πενταετούς θά πρέπει νά φροντίσουμε ώστε οί υπηρεσίες πού θ' άσχοληθούν μέ τό θέμα νά έφαρμόζουν τ'ς έντολές τού Κέντρου καί παράλληλα ν' άποτελούν πομπό άναμετάδοσης τών θέσεων, προβληματισμών καί προτάσεων τής πε ριφέρειας. Κοντά σ' αύτά θά πρέπει όλοι οί φορείς πού δρούν στήν περιφέρεια ή ά- σχολούνται μ' αύτήν, είτε είναι πολιτιστικοί, είτε έπιστημονικοί είτε εύρύτερα Οίκονομικοί (συνεταιρισμοί κλπ.) νά προτείνουν ό,τι θεωρούν σωστότερο κ α;' ν' άναπτύξουν τήν προβληματική τους πάνω στήν άνάπτυξη τής ίδιας τής περιψέρειάς τους. 'Ακόμη κι ή Τοπική Αύ τοδιοίκηση μπορεί νά παίξει κάποιο ρό λο κι οί ένώσεις Κοινοτήτων όπου μπορούν νά έκπροσωπήσουν μιά γεωγραφική ένότητα οικονομικά καί πολιτιστικά ό- μοιογενή. 'Επειδή τά Κύθηρα προσφέρονται γιά μοντέλο τέτοιας ένότητας ξεκινάμε μιά προβληματική άσχολούμενοι μέ τό θέμα, έλπίζοντας πώς κι άλλοι θ' άκολουθήσουν γιά ένα δημιουργικό διάλογο. 'Ελπίζουμε καί προτείνουμε ή προβληματική αύτή ν' απασχολήσει τή νεοσύστατη 'Εταιρεία Κύθηρα ικών Μελετών όπου μιά όμάδα της, πλαι σιούμενη κα" μέ νέα μέλη πού μπορούν νά προσφέρουν, θά ήταν δυνατό νά μελε τήσει εύρύτερα τό θέμα κάνοντας καί σχετικές εϊσηγήσεις στους άρμόδιους. Τί προσφέρουν λοιπόν τά Κύθηρα ώ- στε ν' άποτελούν «μοντέλο» όπως προαναφέραμε; Πρώτ' άπ' όλα είναι νησί δηλ. παρέχει μιά γεωγραφική ένότητα στήν ό- ποία οί κάτοικοι έχουν μεταξύ τους Ι- διαίτερους οίκονομικούς καί πολιτιστικούς δεσμούς. "Υστερα έχει τήν Ιδιομορφία ν' άνήκει μέν διοικητικά στό Νομό 'Αττικής, ν' άποτελε" όμως προβληματική περιοχή λόγω τού ύψηλού είδικά στό παρελθόν δείκτη μετανάστευσης καί τής ώς έκ τούτου έρήμωσης τού πληθυσμού πούχει έπέλθει άπό αύτήν. Ή πολιτιστική διαφοροποίηση τού νησιού λόγω τού ότι αποτελούσε μιά ένότητα μέ τά Επτάνησα μέχρι τό '64, είχε Ιδιαίτερα εύνοϊκές έπιδράσεις στόν πληθυσμό, πού άποτελείται κατά κανόνα άπό άνθρώπους φιλοπρόοδους μέ Ι- διαίτερα ύψηλή ένεργητικότητα σέ σχέ ση πάντα μέ τήν άλλη 'Ελλάδα. (Παρα δείγμα ή δημιουργία τού άεροδρομίου τού νησιού πού έγινε άπό πρωτοβουλία τών κατο κων). 01 στενοί δεσμοί τών Κυθηρίων τής διασποράς άποτέλεσαν κι άποτελούν πάντα τό Ιδιαίτερο σημείο ά ναφοράς όπου συναντώνται μέ τούς δια μένοντες στά νησί. Αύτό είχε σάν άπο τέλεσμα τή μεγάλη ροή πόρων πρός αύτό πού έδωσαν καί μιά οίκονομική άνθί* ση έκεί όπου ό μαρασμός θάταν σίγ 0 " ρος γιά άλλες περιοχές χωρίς αύτδ χαρακτηριστικό. Άπό τήν άλλη μεριά ή μακρυνή πόσταση άπό τό Κέντρο δημιούργησε νασχετικό παράγοντα στήν άνάπτυξΐ Α- τού νησιού μιά κι ό Τουρισμός ποο ποτελούσε τόν κύριο μοχλό οίκονομ'*'!'' άνάπτυξης στόν 'Ελληνικό νησιωτ"^ χώρο άργησε νάρθει στό νησ\ καί τώρ" πού δειλά κάνει τήν έμφάνισή του είμαστε σέ μιά διεθνή κάμψη του, πού οί έ 1 " πτώσεις της άρχισαν νά φαίνονται στήν οίκονομία μας. "Ολ' αύτά πού ναφέρθηκαν παραπάνω έδωσαν στό vfl" τή φυσιογνωμία πού έχει σήμερα, έγΐν ' δέν συναντά κανείς ένα τόπο έγκα "*' λελειμένο όπως σ' άλλες 'Ελληνικέ«; ^ παρχίες. Σ' όποιο χωριό τού νησιού Μ^' νει έστω κι ένας άνθρωπος υπάρχουν στοιχειώδεις άνέσεις τού πολιτι^μ 0 " πού σ' άλλα μέρη καθυστέρησαν ή πήγαν άκόμη. Κι άν περπατώντας τό χειμώνα νησί δέν συναντάς Ισως ζωντανή wapo"" σία, δέν άποκλείεται νά δεγς κάποια νοτική λάμπα σέ κολόνα τής ΔΕΗ, καίει άκόμη θυμίζοντας έκτός άπό σπατάλη ένεργείας τήν ύπαρξη τού 1f0 " λιτισμού σ' αύτό τό άπόμερο crnp 6 '" τής 'Ελληνικής γής. "Αν κανείς νη άλλα σημεία τής 'Ελλάδας μέ τά θηρα ή σύγκριση είναι πάντα ύπέρ τελευταίων. Ποτέ τά Κύθηρα δέν ήτ < * ν. χασμένα άπό τήν Πολιτεία, όσο toi" χιστον νομίζουν οί κάτοικοι τους ότι ταν. Πάντα οί πόροι πού έρχονταν περιφέρειά μας ήταν περισσότερο' ^ αύτούς πού δικαιολογούσαν, ό μός καί ή Οίκονομική σημασία του ^ σιού ή ή δίκαιη κατανομή τους 0 έπικράτεια. ΑύτοΙ όμως οί πόροι μοποιήθηκαν όρθολογικά ή άποτελο^ ^ ^ ^ 16 ΤΑΙ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓΘΊ«^

15 δήγματα τυχαίας τοποθετήσεως ύ Κτίζονταν μέ τήν ίκάστοτε πολιτική τήν δύναμη πιέσεως διαφδρων παραγ4ντ«ν; 'Εδώ νομίζουμε δτι ή απάντηση β"ναι σαφώς γιά τδ δεύτερο. Μεγα- Μτερη άπδδειξη τδ λιμάνι. Χρδνια τώρα δονήθηκαν έκατομμύρια πού άποπλη-»ρΐζδμενα στήν έποχή μας θά μάς έδιναν Ισως ίνα έξαίρετο λιμενικό έργο άν ^ηοτελούσαν είσροή βασιζόμενη σέ μιά έπιστηιι~» 1στ ΐμονική μελέτη γι" αύτδ τδ σκό- «4. νης δπ λεσμα λ ' πδν ώτής Τής άλ " λιμά δΐ,? ς ήτ ν νδ έ Χ "μ ε Τ "Ρ«δύο ν ' 1Γού Ικανοποιούν 6έ6αια τδν τοξω»"(γ Κδ ίγωϊσμό τών «μέσα» καΐ «έίζυπ *. ΒορεΙων»' «Νοτίων») άλλά δέν σβ»3 ετ0ύν ούσ,ασ τικά ούτε τούς «μέ- - ούτε τούς «έξω». 'Αναφέρω αύτδ τδ παράδειγμα γιατί είναι τδ πιδ χτυπητό 4 *λά συγχρδνως κα μέ Ιδιαιτερότητα Υ'δ τήν οικονομά τού νησιού. Πδσο δια» Ρΐτική θά μπορούσε νά είναι ή θέση Τού νησιού όσον αφορά τις δυνατότητες "ένδυσης άν ύπήρχε ένα άσφαλές και «Υδλο λιμάνι; 'Εδώ θά πρέπει νά σημειώσουμε ότι δν «ξάρτητα άπό τδν έλλειπή πρόγραμμα τι μδ πολλά άπό τά έργα πού έγιναν ^ηρέτησαν ή θά έξυπηρετήσουν τούς *θτοίκους καΐ τήν Οικονομία τού νησι- (η Χ "Οδοποιία, δίκτυο "Υδρευσης κλπ.). <ι έρχ6μαστε τώρα σ. ινα σημείο που Χε ' Ιδιαίτερη σημασία γιά τδ παρόν ΚαΙ τ4 μέλλον. Ε"ναι οι δυνατότητες οΐ- * ον ομικής άνάπτυξης άπό πόρους ύ * Όίρχοντα. άπό τήν Ιδια τήν Οίκονομ α τού νησιού. Ποιές δυνατότητες έ- ^δύσεως ύπάρχουν; ΤΙ μπορεί νά προ- «Ρουν; 0 μδνος 1_ μετ& τους λίγους 'οιύτες - «..- < * Yöv Οτό οικονομικά ένεργός παράνετα4ρισ ^ησι ε 'ναι δ Ελαιουργικός Συ ομδς, μ ς Αειδαδίου. Ό ΣυνεταιριiV. * Ε δυνατότ νατότητες ntcr ιι* ν' Λ.ί,ντττπΓΓ. άναπτυξει»t* τις IPtcrltj.. Κοος,. προσφέρει στούς κατο" ** W ^αιτερα στού^ ά ΥΡδτες. Πρέβχ(ΙρΙσ. ^ειδοποιήσουμε ότι ή δι- τηιι~ Συνεταιρισμών κατά τδ σύ ρν ^ * ΤΜιι, δ e. ημοσιων έπ,χειρήσεων δηλ. Μέ _,μ6 6 ς ίλλε μμα καϊ άτελείωτο δαλίβϊ, δέν λάθο ν δδ ηυεί πουθενά και θ' άποτε.ι, ς ίτγ 'λογή άν γΐνη κι έδώ κά- "Οιο»»ρ * Ρές» ' χει έπαναληφθεί πολλές ν 'ϊτττυ)(0^ς, ίΐ ' ας συνεταιρισμός γιά ν' ά Ρίζετα, λογικά χρειάζεται νά στη 4ιτ ΐίς ο[ κέ Ρδος και νά λειτουργεί ώς ε Ινβι! Τ ' κέ< = έπιχειρήσεις. Άλλο. 1,4 τήν, 0Γγκασ μίνος νά έξαρτάται ά- *Ρ4τ0υς Ικον μ'κή γενναιοδωρία τού "Οζ Υιά" V π ύ ε,ναι δ Χ ε >ρδτερος τρά ΤΑ "" δημιουργηθώ μ,ά ζωντανή ^ΕΠΙΑΤΙΚΑ ΚΓΘΗΡΑ οικονομική μονάδα μέ προοπτική. Έξ άλλου ή δημιουργία μιάς μεγάλης μονάδας, όπως όραματίζονται πολλοί, δέν δικαιολογείται άπό τήν γεωργική παραγωγή τού νησιού πού ε, ναι τδ λάδι και τό έξαίρετης ποιότητας μέλι. "Ο,τι νομίζουμε σωστότερη επιλογή, είναι ή δημιουργία μιάς μικρής εύέλικτης μονάδας πού Θά απορροφά τήν ντό πια παραγωγή. Σήμερα πού ή οικονομική κρίση είναι παρούσα παντού, ή δημιουργία μικρών κι εύέλικτων μονάδων έχει δώσει τή θέση της στή δημιουργία μεγάλων κατ δυσκίνητων μέ ύψηλό κδστος έγκαταστάσεως και συντηρήσεως. ΟΙ μονάδες όμως αύτές γιά νά πετύχουν πρέπει νάχουν έκτδς άπ" αύτά πού άναφέραμε (κερδοο'κοπίι.κό χαρακτήρα, όργάνωση όπως ο* Ιδιωτικές πιχειρήσεις, μικρό μέγεθος, ευελιξία) κι ένα πρόσθε το χαρακτηριστικό πού δυστυχώς στή χώ ρα μας έχει παραμεληθεί σ' όλες σχεδόν τις οίκονομικές μας δραστηριότητες. Είναι ή ποιότητα τών Παραγομένων προϊόντων. Μιά μικρή μονάδα λοιπόν πού θά παραγάγει λίγα, άλλά υψηλής ποιότητος προϊόντα είναι δυνατόν ν' ά ποτελέσει τό ξεκίνημα γιά τήν έκμετάλ λευση τής γεωργικής παραγωγής τού νη σιού. 'Εδώ θά σημειώσουμε δτι είναι πολύ εύκολη ή άπορρόφηση τών προϊόντων ά- πό τήν άγορά, πού στή χώρα μας ειδικά, διψά γιά προϊόντα ποιότητος. Στόν Ιδιωτικό τομέα τώρα πολλά μπο ρεί νά γίνουν άφού λυθεί τό πρόβλημα τού λιμανιού. Ή έλλειψη έργατικών χεριών πού παρατηρε'ται στό νησί ξεπερ νιέται άν λάβουμε ύπ' όψη μας τόν ύ- ψηλό δείκτη άνεργίας πού έμφανίζεται στή χώρα. Προτείνουμε λοιπόν μιά μονάδα παραγωγής άδρανών ύλικών μέ έξαγωγικό χαρακτήρα. Πολλές χώρες - κυρίως 'Αραβικές ι ζητούν τέτοια προϊόντα κι ή ζήτησή τους δέ φαίνεται νά έπηρεάζεται δραστικά άπό τήν Οικονομική κρίση λόγω τής Ιδιαίτερης άνάγκης πολ λών χωρών (π.χ. Λιβύης) στά ύλικά αύτά. Μετά άπ' αύτό θά προτείναμε πολλές άλλες δυνατότητες γιά έπένδυση ό- πως βιοτεχνίες ειδών λαϊκής τέχνης κ. ά. καϊ άπομένει στούς "διώτες πού μέ τήν έπιχειρηματική τους όξύνοια μπορεί νά έκμεταλλευθούν. Άπδ πού όμως θ" άντληθούν οι πόροι γιά τή δημιουργία όλων αύτών; 'Εδώ έρχδμαστε νά διαψεύσουμε όλους δ- σους μιλούν γιά τό φτωχδ νησί μέ τήν άνύπαρκτη οικονομία του. 01 Ιδιωτικές καταθέσεις στίς Τράπεζες τού νησιού φτάνουν κι Ισως ήδη ξεπερνούν τά πεντακόσια έκατομμύρια δρχ. Ποσά πολύ μεγάλο σέ σχέση μέ τούς κατοίκους τού νησιού. ΟΙ καταθέσεις αύτές άντλούνται κυρίως άπδ τούς μετανάστες πράγμα πού σημα νει ότι μέ μιά έξυπνη πολιτική σέ έθνική ή τοπική κλίμακα μπορεί νά εισρεύσουν κι άλλα κεφάλαια γιά κατάθεση ώστε νά μήν είμαστε μακρυά άπό τήν πραγματικότητα άν πούμε πώς εφικτό άποτέλεσμα μιάς τέτοιας πολιτικής θά είναι ή συγκέντρωση σέ Τράπεζες τών Κυθήρων ένδς δισ. δρχ. σέ σύντομο σχετικά διάστημα. "Ολ' αύτά τά προτείνουμε γιά νά ρίξουμε τήν Ιδέα τής Αυτόνομης Οικονομικής άνάπτυξης τής περιφέρειας άπδ πόρους πού προέρχονται άπ' αύτήν. Μέ τόν τρδπο πού προαναφέραμε συγ κεντρώνεται ένα σεβαστά ποσό πού Οά μπορούσε νά χορηγήσει ή Τράπεζα σέ Ι- διώτες έπιχειρηματίες ή συνεταιρισμούς. Τά ύψος του δέν θά ύπολείπεται πολύ τών 300 κατ. άν λάβουμε σάν βά ση καταθέσεις ένός δισ. Σ' αύτό Οά πρέ πει νά προσθέσουμε πώς έφ' δσον κράτος κρατεί μέ διάφορες μορφές τό 50ο)ο τών Ιδιωτικών καταθέσεων γιά δική του δανειοδότηση (έντοκα γραμμάτια δημοσ ου) θά πρέπει τδ νά έπανεπενδύει τό ποσό αύτό στήν περιφέρεια ά- πό τήν όποΐα προέρχεται, σύμφωνα μέ τό μοντέλο πού προτείνουμε. Σ' αύτό τό ποσό άν προσθέσουμε άλλο ένα 2Ιο)ο πού άποτελεί δάνεια πού δίνονται άπό τις Τράπεζες μέ τήν κατεύθυνση ά- πό τό κράτος (Βιοτεχνικά κλπ.) θά δούμε πώς τό κράτος έλέγχει άμεσα ένα 71ο)ο των Ιδιωτικών καταθέσεων και γιά τήν περίπτωσή μας σέ καθαρά ποσά γύρω στά 350 έκατ. μέ τις σημερινές καταθέσεις καϊ 700 έκατ. μέ τις δυνητικές όπως είπαμε. Βέβαια έδώ θά πρέπει νά σημειώσουμε μιά άναγκαΐα διαφοροπο ηση τών έ- πιτοκίων γενικά γιά νά συμφέρει τις Τράπεζες (έδώ τή«εθνικη μόνο) δ δανεισμός τού ποσού πού τούς άπομένει (29ο)ο), δεδομένου δτι οΐ καταθέσεις είναι κυρίως προθεσμιακές (πράγμα πού σημαίνει ύψηλό κόστος τών Τραπεζών). Μέ όσο μπορούσαμε π ιό άπλά λόγια, ρίχνουμε έδώ τό σπόρο γιά τήν Αύτοδύναμη Οικονομική "Ανάπτυξη τής περιφέρειας χρησιμοποιώντας γιά μοντέλο τό νησί Κύθηρα. Δέν ξέρουμε πόσες περιοχές μπορεί νά έχουν τά Ιδια χαρακτηριστικά ούτε καϊ μπορέσαμε νά βρούμε περισσότερα στοιχεία γιά τ" ς καταθέσεις. Πιστεύου με πώς ή πρόταση μπορεί νά ένδιαφέρει 17

16 Ό Επιτάφιος ιών «Πιστών» Άπό τό βράδυ τοΰ 'Επιταφίου σ' Ινα χωριό τοϋ νησιού μας πριν λίγα χρόνια Τρόμαξε ή Παναγιά μέ τό βιαστικό τό θύμιασμα άπόψε. Καί δ Χριστός πού πρόσμενε συρ'άνι νά τόν βγάλουν ξαφνιάστηκε μέ τοΰ παππά τό μάλωμα γιά τούς «κουφούς» «πιστούς» της ένορίας. Κατσούφιασαν τοΰ τέμπλου οί άγιοι ψηλά μέ τούς ψαλτάδες κάτω στήν πλατεία. Δέν συμφωνούσαν ποιός θά πει γιά τη βραδυά τά πιότερα τραγούδια. "Ετσι σάν τέλεωσε δ ψαλμός μέ τέτοια αρμονία βγάνει άπό τήν πίσω πόρτα δ παππάς μέ τό Χριστό ένώ στήν άλλη πρόσμενε δ μαέστρος. Τάχα ποιός άπό τούς 'δυό σωστά τό δρόμο άπόψε περπατεϊ μέσα στήν άγια νύχτα; Βλέπω σαστισμένο τό Χριστό άνήμπορο ξεφτέριγα κι άνθρώπους ν' άκολουθά τό Γολγοθά άκόμη ν' άνεβαίνει. τό Γολγοθά άκάμη ν' άνεβαίνει. 'Ακούω τόν παππά νά φοβερίζει πώς θά «προστάξει» τό Χριστό πίσω ξανά στήν έκκλησία νά γυρίση καί τό μαέστρο κάτω άπό τά δένδρα τόν παππά νά κυνηγά μιας καί τό δρόμο έκεΐνος έχει χάσει. Μένουν άμήχανα τ' αμούστακα παιδιά σώπασε ή μπάντα πρίν άρχίσει. Δακρύζει δ δόλιος δ Χριστός μές στό σκοτάδι μουρμουρίζει. «Φτο)χοί θνητοί έγώ γιά τό χατήρι σας ώς πότε θά πεθαίνω;» «Ώς πάτε τό σταυρό θά κουβαλώ πίσω του έσεϊς νά κρύβετε τούς δρόμους τούς δικούς σας;» Χτυπήσανε τά τύμπανα άρχή καί οί ντρουμπέτες τό τροπάρι άκολούθησε πιό πίσω μέ τούς ψαλμούς του δ παππάς βρήκε δ μαέστρος τόν ειρμό τής συνοδείας Τουρτούριζαν οί φλόγες πάνω στά κερ'ά καί οί τουρίστες θαύμαζαν τή τάξη.. Κάποια θυμήθηκε πώς είχε άφήσει τά ζά της άνοιχτά καί έκανε κρύο άπόψε συχώρα Θέ μου τέτοιο βράδυ... ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΓθΕΡΗ^ καί τήν κυβέρνηση. Δέν είναι δυνατόν νά μιλούμε γιά περιφερειακή ανάπτυξη ό- ταν στήν 'Αθήνα έχει συγκεντρωθεί τό 70ο)ο τής ΟΙκονομικής δραστηριότητος τής χώρας. Ούτε όμως οί αφορισμοί καί τά ευχολόγια πού κατά καιρούς βγαίνουν στόν άέρα φαίνεται ν' άποδίδουν στήν έ- ποχή μας. Οί προτάσεις μας πού άνοπττύχθηκαν περιληπτικά ίσως νά συμβάλουν κατά μια μικρή πέτρα στό κτ ριο τής περιφερειακής 'Ανάπτυξης πού είναι ά τ.οραίτητο ν' άρχίσει κάποτε νά κτίζεται οοβαρά. Τό σημείωμα αύτό άποτελεΐ συγχρόνως κι έκκληση γιά τούς τοπικούς παράγοντες τού νησιι-ύ νά καταλάβουν τήν πρόκληση καί νά συμβάλουν μέ προτάσεις τους, όσοι μπορούν καί στό μέτρο Τι ου μπορούν. Οί διαρκείς άερολογίες καί τά cu χολόγια συνδυασμένα μέ μπόλικη ττολ'^ τική σκοπιμότητα, άφθονη τοπικιστι" ι-ακϊα καί πληθωρική πολιτιστική(;) ^ «άρα δέν προσφέρουν τ'ποτα. "Εκτός τού ότι δέν χρειάζονται c-κέψη γιά τούς... δημιουργούς. MAN. Π. ΚΑΛΛΙΓΕΡΟΣ j. 18 ΤΑ ΠΝΕΓΜΑΤ1ΚΑ ΚΓΘΗΐ' Λ

17 MO TON ΚΟΣΜΟTHIΤΕΧΝΗΣ Ένας διεθνής Τσιριγώτης Κώστας Κουλεντιονος «Οί ταπετσαρίες τοϋ Κώστα Κουλεντ'-ανοΟ δεν ε- Ύ'ναν γιά νά τίς βλέπομε, άλλά γ-.ά νά υπάρχουν να αυ τές κάπου. Δεν άνήκουν στό χώρο τής αισθητι- '*%> δέν στολίζουν ούτε θέλουν νά μιμηθούν λίγο - τή φύση. Είναι αυτό πού είναι, μέ μ.ά μοναχή *ομψ6τητα. Σά τή γη, τόν ούρανό, τή θαλασσα γπο ο &χλο ύλ,κό πού συμμετέχει στή σύνθεση, &ΐΤ4 5 3 δ π α Ρ ΜΐΓ ΛΝΟΟΙ8 ΗΑΒΜ!Ν 39, ακολούθησε τήν μοίρα δλων μας τό 1940 καί γι' αυτό είναι Ιθελοντής σ' αύτόν τό πόλεμο- Σέ ή- λικία 27 χρονών εφθασε στή Γαλλία μέ υποτροφία πού του δόθηκε άπό τήν τότε Γαλλική Κυβέρνηση. Σέ ήλικία δμως 28 χρονών περνάει γιά λιγοστό διάστημα άπό τό άτελιέ τού ΖΑΚΤΙΝ στήν Γκράν Ο πΐσ? ^ουλεντιανός άνήκει σ' αυτούς πού άπόδωσαν σ>, μέταλλο, μέ μεγάλη απλότητα άλλά καί. τουξ π ύ ύπηρέτη'σαν πιστά καί μέ πολλή εΐγα τήν άρχιτεκτονική, τά μνημειακά του ερυ π νήντα, είναι σκορπισμένα σ' δλη τή κυ ρίως στά νότια, έκτός άπό εναν σιδερένιο MitoXi πού ε να ' στημένος σέ μιά πλατεία τής τίΐΐοτ ν ' αζ- Ό κόσμιος του Κουλεντιανοΰ δέν εχει πνοή* άχ ίνητο, τίποτα τό κλε'στό. Έχει τήν et J τ, ^ πυ ρ ακτωμένου ήφαίστε ου, δέν τόν άναπαύοτέ δ ίίπνος». JEAN LUC EPIVENT Ο Ê7 Μήδεια πέρα γιά πέρα τούτο δτι δ καλλιtxuyfl Χα^ Τ ^ άνθρωπος γενικά δέν μπορεί νά άνασχή* fi στή χώρα του καί ιδιαίτερα π'ό πολύ μιχχΐκώ 0 ' α ' τέ Ρα του πατρίδα, άλλοτε λόγω των κομ- ^λοτε V ' ^ 0 Τ ε γιατί δέν τόν καταλαβαίνουν καί, 1 ϊ 1ίχ τί δέν ύπάρχουν άφθονα μέσα προπΐχρ- παίρνει τά δρόμο τής ξενητε ας, τής πολύ % ^ενγ ΐτειάς δ μεγάλος αυτός άγνωστος ατό Ρ*» δη αι Ρ ι γώτικο Κοινό. «Τά Πνευματικά Κίθη- V4 ς Χα τάφεραν νά μας τόν φέρουν κοντά μας, too ^νω ρίσουμε π ό πολύ μιας καί είναι γέννημα T Joιοϋ μας< Ν Ό ν, <η ϊ>οο, στα ί Κουλεντιανός γεννήθηκε στά Χρι- Μλΐς 1' J 1 ** στί «21 Δεκεμβρίου τοϋ 1918 καί πού τ Είωσε τά Γυμνάσιο έγγράφεται στή Σχολή ε Χνών τών 'Αθηνών δηλ. γύρω στό Σωμ έρ, ένώ έργάζεται έντατικά στήν Ακαδημία τής κυρίας Ααβριλιέ, έδώ δμως συμβαίνει ή πιό δ" μορφη καμπή στή σταδιοδρομία του, φτιάχνει μιά μικρή σε ρά γλυπτά δπου δλα τούτα μαρτυρούν τήν μεγάλη του άπόφαση ν' άπορρ'ψει τήν 'Ακαδημαϊκή άντίληψη τής γλυπτικής καί α" αυτήν τήν νεαρά ήλικία έκθέτει γιά πρώτη φορά στήν «Φθινοπωρινή "Εκθεση» στδ αιώνιο Παρίσι. 19 ^ΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓΘΗΡΑ

18 «l e e ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ (doró ξύλο και σίδερο) Μπιενάλε Βενετίας Καλοκαίρι Στά 1950, ώριμος νέος, συνθέτει χαρτιά κολλητά μέ την σκέψη νά καταπιαστεί άργότερα μέ την ταπετσαρία, μετά δυό χρόνια άρχιζε' νά δουλεύει τό σίδερο καί κάνει τό πρώτο του ταξίδι εκτός Γαλλίας, πάει στό Μαρόκο, δπου έκεΐ άνακαλύπτει τήν έρημο, είναι μπορώ νά τονίσω μιά έμπειρία πού θα τόν σημαδέψει. Εις τά 43 του κάνει τήν πρώτη του σοβαρή άπόπειρα νά ένσωματώσει δηλ. τήν ΓΛΓΠΤΙΚΗ μέσα στήν ΑΡΧΤΤΕΚΤΟΝΙΚΗ μαζί μέ τόν άρχ τέκτονα ΠΙΕΡ ΝΤΟΣ καί δπου γιά πρώτη φορά μας δίνει μιά προσωπική έκθεση στό Παρίσι, ατή Γκαλερί της Γαλλίας. Τό 1964 δ Κώστας Κουλεντιανός, υστέρα άπό μιά παραγγελιά τοϋ άρχιτέκτονα Γκαστόν Ζουμπέρ φτιάχνει ένα γλυπτό άπό μπρούντζο γιά τό Τεχνικό Λύκειο της Σαλόν-άν-ΙΙροβάνς καί δπου έχει ΰψος 7 μέτρα" είς τά 1968 μέχρι καί σήμερα μένει μόνιμα στή Σ ΑΒ ΑΝ-Σ ΓΡ-ΛΕ-Σ Ο ΓΖ καί έκτοτε φτιάχνει πολλές ταπετσαρίες, μά τόν έπόμενο χρόνο φτιάχνει τά πρώτα σφηνωμένα γλυπτά. "Οπως είπα παραπάνω δ Κ. Κ. άρχισε νά παίρνει μέρος σέ πολλές δμαίσιικές έκθέσεις τόσο στή δεύτερη πατρίδα του τήν Γαλλία, κι' άλλο τόσο καί στό έξωτερικό, 1955 στή Μπιενάλ τοϋ Σάο Πάολο, 1964 στή Μπιενάλ της Βενετίας καί τώρα πέρυσι τό καλοκαίρι στή Διεθνή "Εκθεση - Μπιενάλε τής Βενετίας. Σημειώνω άκριβώς τά λόγια τοϋ JEAN - FRAN- COTS CHABRUN : «C EST UN MIRACLE ET C EST UN FAIT QUI SONT ICI TRANSMUTES: LA FASCINANTE AUSTERITE DES GRANDS DESERTS SUD ET LE CHARME LUMINEUSEMENT GRIS DESLONGUES PLAGES DU NORD, OU SE MARIENT AUSSI LE SILENCE ETLE REVE». Καί μεταφράζω «είναι ένα θαϋμα καί ένα γεγ ' νός πού μετουσιώνονται έδώ μέ τήν μαγευτική λιτότη' τα τών μεγάλων έρήμων τοϋ νότου καί τή γκρίζ* χάρη δλο φως τών απέραντων άκτών τοϋ βορρά., &' κει πού ταιριάζει ή σιωπή μέ τ' δνειρο». Οί ταπετσαρίες τοϋ Κ. Κ άποτελοΰν τήν ήχ ω τών γλυπτών του μέσα στό χώρο, αυτός δ άκούρ«' στος καλλιτέχνης στό παρελθόν μας έξεπροσώπ*]^ στήν Μπιενάλε τής 'Ιταλίας δπου καί βλέπουμε μ"* 1 λεπτομέρεια άπό ένα έργο του, πού τό όνομάζει Y ê * ν:κά «ΤΑ ΔΕΝΤΡΑ». Εκτός αύτών τόν βλέπουμε πάλι λίγο στό παρελ' θόν μέ προσωπικές έκθέσεις 1952 στήν Καζαμπλάν χα, 1955 στήν 'Αθήνα, 1956 στό Λονδίνο, 1964 στή περίφημη γκαλερί τής Ν. Υόρκης «BERTHA SHAEFFER» καί τόν 'ίδιο χρόνο στή Λυών, 196» στό θέατρο «DU HUITIEME» στήν ϊδια πόλη; 1971 στήν 'Ελβετία (Νυόν) μέ ταπετσαρίες *<*' γλυπτά καί στά 1972 στό Πολιτιστικό Κέντρο Γαλλίας CHALON - SUR - SAONE πάλι μέ τ* πετσαρίες καί γλυπτά. Ό Κουλεντιανός έχει τό έμβλημα δτι ή δημιο υ Ρ' γία είναι κατάκτηση καί ίσως έκεΐ μέσα βρήκε tw. έύκαιρία νά κατακτήση καί μάς τούς "Ελληνες ** συμπατριώτες τούς δμορφους Τσιριγώτες. Αύτόζ ν ταν καθώς κα ίτό έργο του πού άνήκει καί λέγει"" ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΓΛΕΝΤΙΑΝΟΣ, εύχομαι πάντα W τυχίες, μεγάλε "Ελληνα καί Τσ ριγώτη Καλλι"«χνη πού μας τιμάς δ πλά στό έξωτερικό. Α. Σ. 20 ΤΑΙ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ ΚΓΘΊ«^

19 D Βεροϋΐνο έχει ανάγκη τά Κύθηρα ο Άντουάν Βαττώ, δ υπέρτατος «**ΚΗκής γαλλικής ζωγραφικής, της ζωγράώς γνωστόν, 5ύο πίνακες μέ θέμα * Κύθηρα. Στή γνωστή, μεγάλης κυκλοφορίας «ρμαν.κή εφημερίδα «Ντή Τσάϊτ» τής δημοσιεύθηκε τδ παρακάτω Ρβρο πού παραθέτουμε σέ μετάφραση. "0 θ! 1τ ΡοκΑηθ' Κ< " : Χάεντσ6λλ <>» χρειάζεται χρήματα. Ζτμιιές μέλλ' Ι<Γϊ<: <rt " r 10 "?' κα "ϊ λέγεται, άπειλούν ν οικογενειακού πύργου τ»ν Χόεντσόλλειρν Λΐύς Κβ! ναι μέν οί έιπισκευάσεις έπείγουν, ης μϊνμ ληρωθθύν άμλ,ς ο1 ' λο ' ο1 Ιδιοκτήξε,ς ^, ν β! *«*» γνωρίζουν πόσο κοστίζει τδ νά ρί- 4»r* ^ ' ν0υργ, < : όροψές, νά προφυλάξεις τούς τοίχους i»n 0; _Ι Ρυα * βι "»ή χλόη, νά στερεώσες μιαν έτοιμόρροοικοδομή. 'ή- 'Ακόμα Μι οί τρόποι προστασίας καί πεμη Ρ5ύν" Tt>V ""Ή»«!«" σέ περιορισμένη κλίΐμακα Piitoi μόνο HT^ βοηθήσουν. Ti γίνεται λοιττόν; Στήν περί-»pfc*, * εντ οόλλερν γιά νά άνακαινισθεί δ πύργος, πίνακας. Έτσι τά μέσα θά έ- ΚΓ ύπερπλεσνάζον μέτρο μάλιστα. κο\4. YlCBT ï δέν πιρόκειται γιά έναν οποιονδήποτε ρ 'Ημο να * ' * fwo ' ov καλού ζωγιράψου, άλλά γιά τόν πετού Άντουάν Βοπτώ «'Αναχώρηση Υ>ά νησί τού έρωτα τών μακάρων. Γίνεται μ. ' """οσά ανερχόμενο σέ 15 έκαταμμύρια γερμανι- Α» ( δραχμές), σέ κύκλους ειδικών Yifc j. αυα ΡΪα όμως φαίνεται ότι ψιθυρίστηκε κάτι Οθθ _ 5Λ ίκα τομ μύρ,α γερμανικά μάρκα ( ^μΐο δραχμές). Μετά τόν πρώτο πα- Υο j "βτά τή διανομή τής περιουσίας τού " τακι Ρ βτ ορικού οίκου αύττός ό Βαττώ πα- (ΓΓού< : Χόενττσόλλερν. Τώρα έκτίθεται άπό, w<»' ούτος ειπείν, διαρκές ένέχυρο στόν πύρ- ΤΎβν^ούργκ, ό όποιος έχβι τεθεί ύπό τήν * α! έπιιμιέλεια τής Διοίκησης τών Κρατικών " Κήπ«,. ^ πίνακα ώς γεγονός καθαυτό δέν είναι *U*oP0, 1 ' 0 "άτι τέτοια ζούνε οί δημοπρασίες κι οί 4ν 4 PCerr4 ' πωλητές άγάλλονται άσχι- ^Ι _ Καθέν ας τους τό κάνει μέ διαφορετικό τρόπο ^λάτ-τ λύγο. Στήν περίπτωση ΜπερλΙν - -,,ΐΡο ' ^νμΐγ ούργκ ^μως ττρ^ικειται γιά κάτι περισσό- ΤΑ Ύ, βιτ πολύ - πολύ περισσότερο, πρόκειται γιά ν,)<: μ * ποιάττκτα έξω άπ' τά συνηθισμένα καί ΠΝ ΕΓΗΑΤΙΚΑ ΚΓΘΗΡΑ μοναδικής ιστορικής σημασίας, πού κινδυνεύει νά φύγει άπ* τόν πύργο μετά άπό 200 έτη πρωσσικής κυραότιγτας. Ό πίνακας πού έχει πλάτος δύο μέτρα καί τέλειωσε τό 1717 ανήκει στις πλέον έξαίσιες καί σημαντικές δημιουργίες τού γαλλοφλαμανδού Άντουάν Βαττώ, ό όποιος μαζί μέ τόν Τιέπολο καί τόν Γκόγια σνμπληρώνε τήν ύψηλή χορεία τών μεγάλων ζωγράφων τού 18ου αιώνα. Μιά πρώτη, λιγότερο πλούσια σέ μορφικό στοιχείο παραλλαγή του «νησιού τού έρωτα» σέ άλλο πίνακα έπιδαψίλευσε σ-τόν Βαττώ τήν είσοδο του στήν 'Ακαδημία ό έν λόγω πίνακας έκτίβεται σήμερα στό Λούβρο τών Παρισίων. Έκτοτε, ά- φού ό Φρειδερίκος Β' ό Μέγας άπόκτησε τόν πίνακα άπ' τόν φίλο καί χορηγό - μαικήνα τού Βαττώ Ζυλιέν ντέ Ζυλιέν τό έργο έξετίθετο στούς πύργους του στό Πόντσνταιμ καί τό Βερολίνο μέχρι τήν έκκένωσή τους στό δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Πρώτη φορά στά 1883 εττετραττη ή πρόσβαση στό κοινό, όπότε ένας Γάλλος έμπορος πρόσφερε χρυσά μάρκα, γιά νά ξανοπτάρει τόν πίνακα γιά λογαριασμό τής Γαλλίας. Ό Πάουλ Μάντς, βιογράφος τού Βαττώ, έγραφε στά 1892: «Τό έκθεμα τού πύργου τού Βερολίνου διασώθηκε κατά θαυμαστό τρόπο. Πρόκειται γιά έναν άπ' τούς ώραιάτερους Βαττώ τού κόσμου». "Ενα τέτοιο έργο πού έχει συνυφανθεί γιά πάνω ά- πό δύο αιώνες μέ τήν Ιστορία τής Πρωσσίας καί τήν ιστορία τών πρωσσικών πύργων, δέ μπορεί καί δέν επιτρέπεται νά τό πουλήσει κανείς έτσι άπλά καί έ- λαφρά τή καρδία στό εξωτερικό. Τό χωρισμένο στά 6υδ Βερολίνο έχει φτωχύνει άπό άπόψεως άρχιτεκτονικής καί αυθεντικών δομικών διαρρυθμίσεων πύργων άπ" τόν περασμένο αιώνα ήδη. Ή βραδεμβουργιανή Πρωσσία παρά τήν κατά κόρον πρωσσική προβολή δέν έχει ύψηλή τρέχουσα τιμή. ΓΓ αυτό άξίζει κι έχει σημασία νά διατηρηθούν τά λίγα αποθέματα αύτής τής πόλης άβλαβή κι άπρόσβλητα. Τώρα μιλάνε γιά τό δικαίωμα προαγοράς τού 'Ιδρύματος Πρωσσικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στό όποιο ανήκει καί ή γκαλερί ζωγραφικής τού Ντάαλεμ καί ή όποια θά έρχόταν νά «απολαύσει» αύτόν τόν πίνακα, άν γινόταν πραγματικότητα μιά απόληψη κέρδους μέσω τού Ιδρύματος. Ό κίνδυνος μιάς ένδεχόμενης φυγής τής «άναχώρησης γιά τά Κύθηρα» πρός τό Μόναχο, τή Στουτγκάρδη ή τήν Καρλσρούη ή κάπου άλλού, φαίνεται νά έ- ξορκίζεται, άν τό ίδρυμα θελήσει πραγματικά νά «σηκώσει» τά 15 έκατομμύρια γερμανικά μάρκα. Γιά χρόνια τότε θά μπλοκάρονταν σχεδόν όλοκληρωτικά οί τίτλοι άγορών γιά τά ύπόλοιπα Βερολινέζικα Μουσεία. Ή φασαρία γιά τή «σωτηρία» τού Βαττώ γιά τό Σαρλόητενμπουργκ δέν έρχεται άπ' τήν λάβρως έχουσα 91

20 λαϊκή ψυχή πού έπαναστατεί κατά τών μηχανορραφιών τών ιδιωτικών και! εμπορικών συμφερόντων. "Εχει σημασία άμως νά καταστεί σαφές στη Σύγκλητο τού Βερολίνου, άτι ένας πίνακας τέτοιας καί τόσο υψηλής καλλιτεχνικής καί ιστορικής τάξης πρέπει νά παραμείνει οπωσδήποτε στόν πύργο Σαρλόττενμπουργκ. 'Ανήκει στήν ιστορία τής Πρωσσίας, όπως τόνισε καί στό λόγο τών εγκαινίων τής πρωσσικής έκθεσης ό δήμαρχος Ρίχαρτ Φόν Βάϊτσζαίκερ, ό οποίος μεταξύ άλλων είπε ότι «πολλού άπέχει νά Ιδωθεί άπό κριτική απόσταση, άλλά βρίσκεται πλησίον τού νά καταστήσει ευκρινές πόσο πολύ παρόν έδράζεται στά θεμέλια τού παρελθόντος, τόσο στό καλό όσο καί στό κακό». Ό Βαττώ είναι ένα πανάκριβο αγκωνάρι αύτών τών θεμελίων κι ώς έκ τούτου δέ θόοπρεπε νά έκχωρηθεί ούτε στήν Πινακοθήκη ούτε σέ κάποιο άλλο Μουσείο. 'Εδώ θά μπορούσε νά έλθει άρωγός καί τό Έθν*κό Ίδρυΐ»Α τό όποιο ένεργοποιήθηκε κι άλλη ψορά στό παρελθόν/ όταν τή συνηγορία τού Έρμαν Άμπς εξασφάλισε γα ΟΠΓ' Τ ήσυλλογή Χίρς γιά τά γερμανικά μουσεί ' Τώρα έπι&άλλεται τόσο ή Σύγκλητος τού Βερολίνο 1 ; όσο κι οι Βερολινέζοι νά δράσουν έττσι, ώστε καί Ρ* τή βοήθεια αύτού τού άλλως ύπνώττοντος ματος νά σώσουν τόν Βαττώ γιά τό Βερολίνο. ΑΞΕΑ ΦΟΝ ΖΑΑΝΤΕΡΝ ΣΗΜ. Ό καθηγητής Άξελ Φόν Ζάλντερν είνο» Διεθυντής τού Μουσείου Τέχνης καί Χειροτεχνίας 'Αμβούργου....: ι' Λ - " ' Μετάφραση: ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩ^ί Οί 'Ελπίδες "Εχουν μισέψει πιά οί έλπίδες μας μέ ποντοπόρα, βαρετά βαπόρια. Γιά μακρινούς γιαλούς. Γ ά λευκούς τάφους. Γιά λησμονημένα παραμύθια.. ί ' ΛΜ:. '.'.. ι,,ν ' ; Μην τίς αναζητήσεις, κορίτσι του καλοκαιριού! Έσύ, γιατί νά έλπίζεις; Γιατί νά προσδοκάς;... Ή νιότη πού δλα τ&χει δέν τά περιμένει... Μά γιά τούς άλλους, τούς πολλούς, κάθε έλπίδα καί χαμόγελο, κάθε λουλούδι,.καί τραγούδι- Γιά μάς τούς άλλους, τούς πολλούς:.'. Πιστεύω τώρα νά μέ νοιώθεις! '?ιι Ν (..^Κ-'* * "" νϊ '«. ' >...-.ν }.; "" ι'»!.».'!.'.; >.. ' :' ' :. ;..ι. νυπ,;:' " _ ν : ' /.»,*,.ιν..ιΐΐυ*.'..,..,, /;>* <...ν... Μ*" '.. Γ.ΛίΤ ;...,:, ;'..'.,.-ι '*>* ' ', >' ;;.. ; ',. ; I : ' ('.( ;.. ',. ι'.",;.,,,!.',» ιι.".' -!. '. «Μ-ι. >. ΔΙΟΝ ί ΣΗΣ ΚΟΓΛΕΝΤΙΑΝΟΣ -ΙΚΗΜΙΜ ΤΑ ΠΝΕΓΜΑΤΙΚΑ