ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (κωδ. 722β)

Transcript

1 ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΩΝ ΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ (κωδ. 722β) Χειμερινό εξάμηνο ο ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη

2 Ο όρος προϊστορία αναφέρεται στο χρονικό διάστημα από τη δημιουργία του Σύμπαντος και στην περίοδο της εμφάνισης ζωής στη Γη, οπότε αντιμετωπίζεται περισσότερο ως γεωλογικός χρόνος, ή από την εμφάνιση ανθρωπόμορφων όντων.

3

4 Οι ιστορικοί χρησιμοποιούν τυπικά το σύστημα τριών εποχών. 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Παλαιολιθική (2.5 εκ π.χ.) Μεσολιθική ( π.χ.) Νεολιθική ( π.χ.) Χαλκολιθική ( π.χ. 2. Εποχή του Ορείχαλκου ( π.χ.) 3. Εποχή του Σιδήρου ( π.χ.) 4. Πρωτογεωμετρική Εποχή ( π.Χ.) 5. Γεωμετρική Εποχή ( π.χ.)

5 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Παλαιολιθική εποχή 2.5 εκ π.χ. Ξεκινά με την πρώτη χρήση λίθινων εργαλείων.

6 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Η Παλαιολιθική Εποχή στην Ελλάδα (2 εκατομμύρια χρόνια πριν μέχρι π.χ.) Αρχαία Παλαιολιθική εποχή ( π.χ.) Μέση Παλαιολιθική εποχή ( π.χ.) Νέα Παλαιολιθική εποχή ( π.χ.)

7 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Η κατοίκηση εντοπίζεται σε ελάχιστες θέσεις της Κατώτερης Παλαιολιθικής σε σπήλαια, βραχοσκεπές υπαίθριες θέσεις.

8 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Η πρώτη κατοίκηση στον ελληνικό γεωγραφικό χώρο, είναι βεβαιωμένη στην Ηλεία, την Ήπειρο και την Θεσσαλία. Σπήλαια στον Άγιο Γεώργιο Πρέβεζας από το Στη θέση Κοκκινόσπηλος στον ποταμό Λούρο της Ηπείρου Στο Σιδάρι της Κέρκυρας

9 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Στην Ελλάδα κατοικούσαν άνθρωποι σε όλη τη διάρκεια της Παλαιολιθικής Εποχής Σπήλαιο Πετράλωνων Χαλκιδικής Είναι η αρχαιότερη μαρτυρία κατοίκησης του ελληνικού χώρου. Το σπήλαιο Πετραλώνων και ο αρχάνθρωπος των ετών

10 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Μέση Παλαιολιθική εποχή ( )

11 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Μέση Παλαιολιθική εποχή ( )

12 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Μεσολιθική ( π.χ.) Η περίοδος της ανθρώπινης τεχνολογίας μεταξύ της Παλαιολιθικής και της Νεολιθικής περιόδου της Λίθινης Εποχής.

13 Προϊστορική Περίοδος στον ελλαδικό χώρο 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Μέση Παλαιολιθική εποχή ( ) Σπήλαιο Θεόπετρας Τρικάλων π.χ. Σπήλαιο Θεόπετρας: Το αρχαιότερο μέχρι σήμερα γνωστό τεχνικό έργο παγκοσμίως

14 Σπήλαιο Θεόπετρας Τρικάλων

15 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική εποχή π.χ. Ήταν μια περίοδος πρωτόγονης τεχνολογικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Μνημειακό κτήριο στο Λούνι σουλ Μινιόνε στη Μπλέρα, Ιταλία, ΠΚ

16 Είσοδος στο συγκρότημα ναών Χατζάρ Κιμ της φάσης Τζαντίγια της Μάλτας, 3900 π.χ Τεράστιες πέτρινες κολόνες στο Γκιομπεκλί Τεπέ, στη νοτιοανατολική Τουρκία, ανεγερθείσες για λατρευτική χρήση από ανθρώπους της πρώιμης Νεολιθικής περιόδου πριν από χρόνια.

17 Θέση Σέσκλο Μαγνησία Αναπτύχθηκε στο λοφώδες περιβάλλον κοντά στον Παγασητικό κόλπο και τη λίμνη Κάρλα. Βρίσκεται νοτιοανατολικά του σύγχρονου ομώνυμου χωριού σε απόσταση 14 χλμ. από την πόλη του Βόλου. Το Σέσκλο κατοικήθηκε για πρώτη φορά στην αρχή της 7ης χιλιετίας (6800 π.χ) και ερημώθηκε λίγο πριν το τέλος της 5ης χιλιετίας π.χ (4.400 π.χ). Η συνεχής κατοίκηση στον ίδιο χώρο και οι αλλεπάλληλες οικοδομικές φάσεις χωρίς την απομάκρυνση των ερειπίων από τα παλαιότερα κτίσματα, πρόσθεσαν ύψος στο χώρο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία γήλοφου. Το πιο εκτεταμένο τμήμα του οικισμού, γνωστό ως «πόλη», με πυκνά δομημένα σε συστάδες οικήματα, που χρονολογούνται στην Αρχαία και Μέση Νεολιθική Εποχή, αναπτύχθηκε στην επίπεδη πλαγιά στα δυτικά της Ακρόπολης, σε έκταση μεγαλύτερη των 100 στρεμμάτων.

18 Σέσκλο Μαγνησία «Μέγαρο» Σέσκλο

19 Θέση Διμήνι Μαγνησία Το Διμήνι ήταν προϊστορικός οικισμός (4.800 π.χ.) της νεότερης νεολιθικής εποχής που βρισκόταν κοντά στη σημερινή ομώνυμη κωμόπολη που απέχει 4 χλμ. ΝΔ του Βόλου. Ο οικισμός είχε έκταση 30 στρέμματα, με έξι αλλεπάλληλους περιβόλους και ευρύχωρη κεντρική αυλή. Το καλύτερα διατηρημένο σύστημα αποχέτευσης της νεολιθικής εποχής σε οικιστικό σύνολο έξω από τον μυκηναϊκό οικισμό στο Διμήνι (4.800 π.χ.). Αποτελείται από δίκτυο λιθόκτιστων αυλάκων. Σώζεται σε μήκος 4.00μ., έχει πλάτος 0,40μ., κατασκευασμένο από 2 παράλληλες σειρές με ακατέργαστες πέτρες και καλύπτεται από σχιστόπλακες.

20 Θέση Διμήνι Μαγνησίας

21

22 Νεολιθικός οικισμός Άργισσα Τύρναβος, Λάρισα Η τοποθεσία με την ονομασία Άργισσα Μαγούλα αποτελεί χώρο Νεολιθικού οικισμού στην περιοχή του Τύρναβου στη Θεσσαλία, κοντά στην αρχαία πόλη της Άργισσας. Θεωρείται από τους σημαντικότερους οικισμούς νεολιθικής εποχής στη Θεσσαλία, καθώς βρέθηκαν αξιόλογα ευρήματα της 7 ης χιλιετίας π. Χ. Ο οικισμός παρατηρείται να έχει συνεχή διάρκεια κατοίκισης μέχρι και τους κλασσικούς ελληνιστικούς χρόνους. Κατά μία άποψη η θέση του ταυτίζεται με την αρχαία πόλη Άργισσα ή Αργούρα. Η Μαγούλα έχει μήκος περίπου 300 μ., πλάτος 200 μ. και ύψος γύρω στα οκτώ. Πάνω από το humus βρέθηκαν ίχνη της προκεραμικής περιόδου (εργαλεία λίθινα και οστέινα και άφθονα κόκαλα ζώων).

23 Μέση Παλαιολιθική εποχή ( π.χ.) Νεολιθικός οικισμός Άργισσα Άργισσα, Λάρισα Η Μαγούλα (λόφος-τύμβος) της Άργισσας

24 Μέση Παλαιολιθική εποχή ( π.χ.) Νεολιθικός οικισμός Οτζάκι Μαγούλα Τύρναβος, Λάρισα Σε μικρή έκταση, εντοπίστηκαν συνολικά πέντε τάφροι και ίχνη από δύο χωμάτινους περιβόλους.

25 Νεολιθική Εποχή Καρδίτσα Προϊστορικός Οικισμός Συκεώνα Συκεώνα, Καρδίτσα Στα ανατολικά όρια της δυτικής θεσσαλικής πεδιάδας, πάνω στον οδικό άξονα Καρδίτσας Λάρισας, στη θέση «Ζευγαρολίβαδο» του πιο πάνω Δημοτικού Διαμερίσματος, αποκαλύφθηκε οικιστική δραστηριότητα της Νεολιθικής εποχής. Πρόκειται για τον προϊστορικό οικισμό του Συκεώνα, γνωστός και ως «Μαγούλα Συκεώνα». Η πρώτη σωστική ανασκαφική έρευνα έδωσε αποσπασματικά λείψανα οικιών της Νεολιθικής εποχής. Παρατηρήθηκε έντονη παρουσία ανθρωπογενούς δραστηριότητας με την αποκάλυψη τμημάτων πήλινων δαπέδων, αποσπασματικά τμήματα πηλών από τις επαλείψεις των τοίχων και της στέγης, καθώς και οπές ξύλινων πασσάλων και τμήματα εστιών. Ο προϊστορικός οικισμός στη Μαγούλα Συκεώνα συνίσταται από πασσαλόπηκτες καλύβες κατασκευασμένες από κορμούς δέντρων, πλεγμένα κλαδιά και πηλό, ή σε άλλες περιπτώσεις με λίθινη κρηπίδα. Κατά γενική ομολογία είναι μονόχωρες κατασκευές με εστία και δάπεδο από πατημένο χώμα ή πηλό. Στο εσωτερικό παρατηρούνται χώροι αποθήκευσης, προετοιμασίας τροφής και ύπνου. Η στέγη τους είναι κατασκευασμένη από πηλό, κλαδιά και άλλα φυτικά. Στον οικισμό παρατηρήθηκαν εξωτερικοί, κοινόχρηστοι χώροι για διάφορες εργασίες, όπως την κατασκευή λίθινων εργαλείων ή την κατεργασία των οστών, καθώς και άλλων οικοτεχνικών δραστηριοτήτων. η Μαγούλα Συκεώνα κατοικήθηκε αδιάκοπα από τις αρχές ως το τέλος της Νεολιθικής εποχής, ενώ παρατηρήθηκαν και στοιχεία της Εποχής του Χαλκού.

26 Όστρακα Νεολιθικής Εποχής Οστέινο Εργαλείο Εργαλείο πυριτόλιθου Προϊστορικός Οικισμός Συκεώνα Συκεώνα, Καρδίτσα

27 Νεολιθική Εποχή Καρδίτσα Ερμήτσι, Καρδίτσα Στην περιοχή του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου Ερμητσίου κατά την εκτέλεση του έργου της νέας χάραξης της οδού Καρδίτσας Λάρισας, στον κόμβο Ερμητσίου Παλαμά, αποκαλύφθηκαν αρχιτεκτονικά λείψανα εγκατάστασης της Μέσης Εποχής Χαλκού. Σε θέση βόρεια του χωριού, αποκαλύφθηκαν λείψανα από τη θεμελίωση τριών κτιρίων (Α, Β, Γ), από τα οποία τα δύο είναι αψιδωτά, καθώς και μικρά τμήματα τοίχων από άλλες κατασκευές. Μετά την εγκατάλειψή του ο οικισμός καλύφθηκε με αλλουβιακές αποθέσεις πάχους 0,80 1,30 μ. Στον αρχαιολογικό χώρο του Ερμητσίου κατά το παρελθόν υπήρξαν ενδείξεις της Ύστερης Εποχής Χαλκού, καθώς και της Πρωτογεωμετρικής και Αρχαϊκής Εποχής. Η ανασκαφική έρευνα αποκάλυψε πολλά οικιστικά κατάλοιπα σε οικόπεδα, όπως τμήματα τοίχων, δύο πηγάδια κατασκευασμένα με πήλινους αγωγούς, ιπνό, ενσφράγιστες κεραμίδες, τμήματα πίθων, άφθονη κεραμική, πήλινες αγνύθες, νομίσματα και διάφορα σιδερένια, μολύβδινα και χάλκινα αντικείμενα που χρονολογούνται από τους αρχαϊκούς έως τους ελληνιστικούς χρόνους. Ο χώρος του Ερμητσίου ταυτίζεται σύμφωνα με επιγραφικά στοιχεία (ενσφράγιστες κεραμίδες) με τις αρχαίες Πειρασίες που μέχρι τώρα τοποθετούνταν στην περιοχή του Βλοχού.

28 Ερμήτσι, Καρδίτσα Ερμήτσι. Αψιδωτά κτίρια

29 Νεολιθική Εποχή ( π.χ.) Στη Θεσσαλία άλλες θέσεις ήταν η Παλιόσκαλα (στην όχθη της αποξηραμένης λίμνης Κάρλας, με μεγάλες ομοιότητες μετο Διμήνι), η Μάνδρα (στην οποία ανασκάφηκε περίβολος αλλά και τάφρος) και το Μακρυχώρι (και πάλι με τάφρο). Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου

30 Νεολιθικός οικισμός Μακρυχωρίου

31 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Χαλκολιθική εποχή π.χ. Η μεταβατική περίοδος κατά την οποία η πρώιμη μεταλλουργία του χαλκού εμφανίστηκε μαζί με τη διαδεδομένη χρήση λίθινων εργαλείων. Η περίοδος αυτή είχε σε μεγάλο βαθμό ακόμη χαρακτήρα Νεολιθικό. Απεικόνιση της τειχισμένης πόλης της Εποχής του Χαλκού Λος Μιλάρες στην Ιβηρική Χαλκολιθικό ορυχείο χαλκού στην Κοιλάδα Τίμνα, στην Έρημο Νεγκέβ στο Ισραήλ.

32 2. Εποχή του Ορείχαλκου ( π.χ. ) Η Εποχή του Ορείχαλκου είναι η αρχαιότερη περίοδος κατά την οποία μερικοί πολιτισμοί έφθασαν στο τέλος της προϊστορίας, με την εισαγωγή γραπτών πηγών. Αλέτρι που το σέρνει βόδι, Αίγυπτος, περ ΠΚΕ. Εύρημα από την χάλκινη εποχή στην Κρήτη. Σφηνοειδής γραφή του Ξέρξη στο Φρούριο Βαν στη βορειοανατολική Τουρκία

33 3. Εποχή του Σιδήρου ( π.χ. ) Στην αρχαιολογία, ως εποχή του σιδήρου αναφέρεται η φάση της πολιτισμικής ανάπτυξης, στην οποία χρησιμοποιείται ο σίδηρος στη μεταλλουργία. Η υιοθέτηση του σιδήρου συνέπεσε με άλλες αλλαγές στις οποίες περιλαμβάνονται σύνθετες και εξειδικευμένες γεωργικές πρακτικές, θρησκευτικές πίστεις και καλλιτεχνικά στιλ. Ευρήματα της εποχής του χαλκού. Όπλα, π.χ. στην κεντρική Ευρώπη

34 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Μεσολιθική εποχή ( ) Συνεχίστηκε η κατοίκηση των θέσεων της μέσης παλαιολιθικής Δημιουργήθηκαν και νέες θέσεις σε όλη την Ελλάδα.

35 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Μεσολιθική εποχή ( ) Σπήλαιο Θεόπετρας Τρικάλων π.χ.

36

37 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( π.χ.) Ο Νεολιθικός τρόπος διαβίωσης, που βασίζεται στη γεωργική και κτηνοτροφική οικονομία σε μόνιμες εγκαταστάσεις διαδόθηκε στο γεωγραφικό χώρο της Ελλάδας από τη Μέση Ανατολή, περισσότερο με επικοινωνία παρά με πρόσθετες εποικήσεις. Λείψανα» αρχαίων πόλεων στη Δυτική Θεσσαλία Από τη Νεολιθική εποχή

38 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Σημαντικές θέσεις εγκατάστασης ανθρώπων είναι οι εξής: Μακεδονία: Δισπηλιό Καστοριάς, Αυγή Καστοριάς, Νέα Νικομήδεια, Σέρβια - Βαρυτιμίδης. Θεσσαλία: Σέσκλο, Άργισσα, Αχίλλειο, Μαγουλίτσα, Γεντίκι, Οτζάκι Μαγούλα, Σουφλί, Νεσσωνίς, Πύρασος, Πρόδρομος, Θεόπετρα. Στερεά Ελλάδα: Νέα Μάκρη. Πελοπόννησος: Λέρνα, Νεμέα, σπήλαιο Φράγχθι. Κρήτη: Κνωσός.

39 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Οι οικισμοί έμοιαζαν με μικρά χωριά, οι κάτοικοι συνέχιζαν τις ασχολίες τους με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ η κεραμική πήρε για πρώτη φορά τελειότερη μορφή. Τα αρχαιότερα δείγματα κεραμικής αυτού του είδους χρονολογούνται από το και βρέθηκαν στη Νέα Νικομήδεια ανάμεσα στους ποταμούς Αξιό και Αλιάκμονα.

40 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Οι νέες θέσεις εγκατάστασης με μορφή εκτεταμένου οικισμού ή γήλοφου δημιουργήθηκαν στην Ανατολική Μακεδονία στις περιοχές Σιταγροί και Ντικιλί Τας της Δράμας, στη Θεσσαλία στη θέση Διμήνι της Μαγνησίας και στη θέση Ραχμάνι, στις Κυκλάδες στη θέση Σάλιαγκος και στη Σαντορίνη από πληθυσμούς που μετοίκησαν από την Κρήτη το

41 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Οι υπαίθριοι οικισμοί έχουν συνήθως τη μορφή χαμηλού λόφου, ύψους 2-4 μέτρων και διαμέτρου μέτρων. Στη Θεσσαλική πεδιάδα είναι γνωστοί με το όνομα "Μαγούλα", ενώ στη Μακεδονία χαρακτηρίζονται με τον όρο "Τούμπα", που αποτελεί παραφθορά της λέξης "Τύμβος" (ταφικό μνημείο). Οι λόφοι αυτοί δεν αποτελούν φυσικά εξάρματα του εδάφους, αλλά δημιουργήθηκαν από τα αλλεπάλληλα στρώματα κατοίκησης στο ίδιο σημείο για πολλές εκατονταετίες ή και χιλιετίες.

42 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Προκεραμική Νεολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (6.800 π.χ. και π.χ.) Οι οικισμοί αποτελούνται από ημιυπόγειες καλύβες, δηλαδή σκαμμένες εν μέρει στο έδαφος, όπως αυτές που σώζονται στην Άργισσα Θεσσαλίας, τα Δενδρά Αργολίδας και την Κνωσό.

43 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Αρχαιότερη Νεολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (6.500 π.χ π.χ.) Κατά την Αρχαιότερη Νεολιθική οι οικισμοί αποτελούνται από πασσαλόπηκτες, μονόχωρες καλύβες, που κτίζονται ανεξάρτητες η μια από την άλλη (Νέα Νικομήδεια Μακεδονίας). Τα κτίσματα που γειτνιάζουν χρησιμοποιούν, κατά τις πρώτες φάσεις της Νεολιθικής, από κοινού τις εστίες και τους φούρνους που βρίσκονται στους κοινόχρηστους ελεύθερους χώρους, ανάμεσα στα σπίτια τους (Αχίλλειο Θεσσαλίας).

44 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Μέση Νεολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο ( π.χ π.χ.) Στην αρχιτεκτονική συνεχίζεται η κατασκευή πασσαλόπηκτων οικιών (Νέα Μάκρη), ενώ κτίζονται για πρώτη φορά (Σέσκλο) σπίτια με λίθινα θεμέλια και τοίχους από ωμές πλίνθους (άψητα τούβλα από μείγμα πηλού και άχυρου. «ΟΙΚΙΑ ΤΟΥ ΚΕΡΑΜΕΑ» Σέσκλο

45 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Μέση Νεολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (5.800 π.χ π.χ.) Το νέο αυτό τεχνολογικό και κοινωνικό γεγονός προβάλλεται με την κατασκευή πήλινων ομοιωμάτων σπιτιών, στα οποία αποδίδονται με γραπτή διακόσμηση οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες.

46 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Μέση Νεολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (5.800 π.χ π.χ.) Η οικία «τύπου Τσαγγλί» (τρία δείγματα στον οικισμό Τσαγγλί) έχει δυο εσωτερικές αντηρίδες, δηλαδή τοιχάρια που προεξέχουν, σε κάθε πλευρά, και με μια σειρά πασσάλων στο μέσον του τετράγωνου χώρου, ξεχωρίζει στην αρχιτεκτονική της Μέσης Νεολιθικής. Οι αντηρίδες εξυπηρετούν τόσο τη στέγαση του χώρου όσο και τη διάκριση διαφόρων λειτουργιών, όπως τροφοπαρασκευή, αποθήκευση, ύπνο κ.λπ.

47 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Μέση Νεολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (5.800 π.χ π.χ.) Η οικία «τύπου Τσαγγλί» Τα υλικά δόμησης είναι χοντροί ξύλινοι πάσσαλοι, καλάμια, πηλός (αχυροπηλός ή πλιθιά) και πέτρα για τα θεμέλια και την ανωδομή (τοίχοι), ενώ για τη στέγαση χρησιμοποιούνται κορμοί δένδρων, καλάμια, πηλός και άχυρο.

48 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Μέση Νεολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (5.800 π.χ π.χ.) Τα σπίτια είναι ορθογώνια, μονόχωρα ή διαθέτουν και ανοιχτό ή κλειστό προθάλαμο (τύπος μεγάρου). Είναι κτισμένα ανεξάρτητα το ένα από το άλλο, ισόγεια κατά κανόνα, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για χρήση και διώροφων οικημάτων (Σέσκλο).

49 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Νεότερη Νεολιθική Περίοδος Ι στον Ελλαδικό Χώρο (5.300 π.χ π.χ.) Η αρχιτεκτονική μορφή των οικισμών διαφέρει από τις προηγούμενες περιόδους. Οι οικισμοί περιλαμβάνουν μεγάλων διαστάσεων ορθογώνια και μεγαρόσχημα κτήρια (Βισβίκη), πασσαλόπηκτα (Σιταγροί, Ντικιλί Τας Μακεδονίας) ή με λίθινα θεμέλια. «Μέγαρο» Σέσκλο

50 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Νεότερη Νεολιθική Περίοδος Ι στον Ελλαδικό Χώρο (5.300 π.χ π.χ.) Οι τροφοπαρασκευαστικές κατασκευές (εστίες, φούρνοι) βρίσκονται πλέον κατά κανόνα στο εσωτερικό των σπιτιών. Πολλοί οικισμοί περιβάλλονται από τάφρους με πλάτος 4-6 και βάθος 1,5-3,5 μέτρα (π.χ. Οτζάκι, Γαλήνη, Μακρύγιαλος). «Μεγαροειδές» κτίσμα Μέσης Νεολιθικής περιόδου

51 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Νεότερη Νεολιθική Περίοδος ΙΙ στον Ελλαδικό Χώρο (4.800 π.χ π.χ) Γνωστή και ως πολιτισμός Διμηνίου. Οι πυκνά δομημένοι οικισμοί της Νεότερης Νεολιθικής Ι, που βρίσκονται κυρίως σε πεδιάδες, κατοικούνται χωρίς διακοπή. Περιλαμβάνουν μεγάλων διαστάσεων ορθογώνια και μεγαρόσχημα λιθόκτιστα (Διμήνι), αλλά και πασσαλόπηκτα κτήρια (Μάνδαλο).

52 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Τελική Νεολιθική ή Χαλκολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (4.500 π.χ π.χ.) Οι απαρχές της χρήσης των μετάλλων (χρυσού, αργύρου, χαλκού) για την κατασκευή κοσμημάτων και εργαλείων ανάγονται στην Τελική Νεολιθική, που για το λόγο αυτό ονομάζεται και Χαλκολιθική. Στη Θεσσαλία είναι γνωστή με το όνομα Ραχμάνι.

53 ανταλλαγών. 1. Εποχή του Λίθου (2.5 εκ π.χ.) Νεολιθική Εποχή ( ) Τελική Νεολιθική ή Χαλκολιθική Περίοδος στον Ελλαδικό Χώρο (4.500 π.χ π.χ.) Οι οικισμοί περιβάλλονται συχνά από τάφρους (Διμήνι), ενώ στην αρχιτεκτονική χρησιμοποιούνται ορθογώνια λιθόκτιστα και, για πρώτη φορά, αψιδωτά κτίσματα (Ραχμάνι). Η εντονότερη χρήση των σπηλαίων κατά την Τελική Νεολιθική σχετίζεται με την ιδιαίτερη ανάπτυξη της κτηνοτροφίας και με την εντατικοποίηση των θαλάσσιων επαφών και εμπορικών

54 2. Εποχή του Ορείχαλκου Εποχή Χαλκού ( π.χ.) Η εποχή του χαλκού στη Θεσσαλία συμπεριλαμβανομένης και της μυκηναϊκής περιόδου κράτησε περισσότερο από 15 αιώνες ( π.χ.). Γίνεται το λίκνο των πρώτων Ελληνικών φύλων με ιδιαίτερη ανάπτυξη κατά τους Μυκηναϊκούς χρόνους. Οι σημαντικότερες ανακαλύψεις για την πρώτη φάση αυτής της περιόδου (μέχρι το π.χ.) ήταν από το Διμήνι και το Σέσκλο, το Ραχμάνι και τη Τζάνη Μαγούλα.

55 2. Εποχή του Ορείχαλκου Εποχή Χαλκού ( π.χ.) Στην αρχιτεκτονική μορφή οι οικίες θεμελιώνονται με μεγάλους λίθους και οι τοίχοι κτίζονται με ωμούς πλίθους (άψητα τούβλα με άχυρο και πηλό). Είναι μονόχωρα ή δίχωρα με προθάλαμο. Είναι όλα μονώροφα, αν και δεν αποκλείεται να υπήρξαν και διώροφα. Οι οικισμοί της Χαλκοκρατίας περιβάλλονται από τάφρους, βάθους 1,5-3μ. (όπως στο Μακρυχώρι) ή λίθινους περιβόλους ύψους 1,5-2 μ. (Διμήνι). Αξίζει να αναφερθεί ότι στη φάση Ραχμάνι (τελευταία περίοδος της ΝΝ) κτίζονται αψιδωτά κτίσματα.

56 2. Εποχή του Ορείχαλκου Εποχή Χαλκού ( π.χ.) Ο οικισμός της Άργισσας Ο πολιτισμός Λάρισας ή φάση Λάρισας. Έτσι ονομάζεται η περίοδος π.χ.

57 Οικισμός Άργισσας

58 2. Εποχή του Ορείχαλκου Εποχή Χαλκού ( π.χ.) Ταφικά μνημεία εποχής Χαλκού Στην ταφική αρχιτεκτονική κυριαρχούν τρεις τύποι τάφων: ο λακκοειδής, ο λαξευτός θαλαμοειδής ή θαλαμωτός και ο θολωτός.

59 2. Εποχή του Ορείχαλκου Εποχή Χαλκού ( π.χ.) Οι θολωτοί τάφοι είναι υπόγεια κυκλικά κτίσματα που αποτελούνται από την κυρίως θόλο και ένα μακρύ δρόμο. Μυκήνες. Θολωτός τάφος, γνωστός ως «θησαυρός του Ατρέως».

60

61

62 2. Εποχή του Ορείχαλκου Εποχή Χαλκού ( π.χ.) Μαγνησία

63 Θολωτός τάφος «Λαμιόσπιτο» Διμηνίου Θολωτός τάφος «Τούμπα» Διμηνίου

64 μικρά ευρήματα της Ύστερης Εποχής του Χαλκού. Εποχή Χαλκού Καρδίτσα Προϊστορικός και μυκηναϊκός οικισμός Παλαμάς, Καρδίτσα Στην πόλη του Παλαμά υπάρχουν μια σειρά από προϊστορικές θέσεις, μαγούλες της Νεολιθικής και της εποχής του Χαλκού, όπως Μαντέικα, Παλούκι, Παπαντίνα και Παπαβασιλείου. Στον αρχαιολογικό χώρο του γήλοφου «Μαγούλα Παπουτσή» ή «Μαγούλα Χανδακλή ή Χαντάκι» έχουν διαπιστωθεί από ετών λείψανα του προϊστορικού και μυκηναϊκού οικισμού. Αποκαλύφθηκε τμήμα του τείχους που φθάνει σε μήκος τα 6,30 μ. και πλάτος 1,60 μ. Είναι κατασκευασμένο από καλής ποιότητας πελεκημένους ασβεστόλιθους με πολύ καλή αρμογή, ενώ το γέμισμα αυτού έγινε από απορρίμματα λίθων ακανόνιστου μεγέθους. Το τμήμα του αμυντικού αυτού περιβόλου έχει κατεύθυνση από ΒΑ προς ΝΔ. Βορειοδυτικά της εσωτερικής παρειάς του τείχους εμφανίσθηκε τμήμα δρόμου με πλάτος 5,70 μ., που πιθανόν ακολουθούσε την πορεία του τείχους. Το κατάστρωμα δημιουργήθηκε από πατημένο χώμα και μικρές λατύπες. Ακόμη στη συνέχεια του δρόμου προς τα ΒΔ αποκαλύφθηκε τμήμα κτιρίου, το οποίο αναπτύσσεται παράλληλα προς το τείχος και το δρόμο. Το τείχος εισχωρεί στη ΝΔ παρειά του οικοπέδου, ενώ το κτίριο στη ΒΔ παρειά του εδάφους του οικοπέδου. Αρχιτεκτονικές κατασκευές, ήτοι τμήματα αρχαίου τείχους, δρόμου και οικοδομήματος και ενδιαφέροντα

65 Προϊστορικός και μυκηναϊκός οικισμός Παλαμάς, Καρδίτσα Άποψη τείχους

66 δομημένη κατά το εκφορικό σύστημα και σώζεται ακέραια. Εποχή Χαλκού Καρδίτσα Μυκηναϊκός θολωτός τάφος Γεωργικού Ξινονερίου Γεωργικό Ξινονέρι, Καρδίτσα Βρίσκεται στη θέση «Κούφια Ράχη» στα όρια των κτηματικών εκτάσεων των Δ.Δ. Γεωργικού και Ξινονερίου του Δήμου Καρδίτσας, σε απόσταση 2 χιλ. ΒΑ της Μητρόπολης και 5,5 χιλ. ΝΔ της Καρδίτσας. Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα διατηρημένα ταφικά μνημεία της Μυκηναϊκής περιόδου στην Θεσσαλία και χρονολογείται κατά την ΥΕΙ ή κατά την ΥΕ ΙΙΙΒ-Γ. Ο τάφος έχει κατασκευασθεί σε μεμονωμένο απότομο λόφο σε πεδινό έδαφος που αποτελείται από μαλακό βράχο με ιζηματογενείς στρώσεις ανάμεσα στις οποίες παρεμβάλλονται και στρώσεις σκληρότερου ψαμμίτη. Αποτελείται από το δρόμο, το στόμιο και τη θόλο. Ο δρόμος έχει κατεύθυνση από βορρά προς νότο και διαστάσεις 10.45μ-10.60μ Χ 2,74μ. Οι τοίχοι των παρειών του δρόμου είναι κτισμένοι με ασβεστολιθικές πέτρες μικρών διαστάσεων και έχουν σαν συνδετικό υλικό λάσπη από χώμα. Το πλάτος τους είναι 0,93 μ-1.15μ το δε σωζόμενο ύψος τους κυμαίνεται από 0.51μ ως 2.16μ. Το δάπεδο του δρόμου αποτελούσε ο λαξευτός μαλακός βράχος που είχε μικρή κλίση προς τα κάτω, στα νότια, με διαφορά κλίσης 0,36μ. Το στόμιο, το οποίο έχει μήκος 10,35μ, πλάτος 2.10μ-2.40μ και ύψος κοντά στην θόλο 2.60μ., καλύπτεται με τεράστια υπέρθυρα σε όλο το μήκος του. Η θόλος διαμέτρου 8.80μ και ύψους 8.80μ είναι

67 Μυκηναϊκός θολωτός τάφος Γεωργικού Ξινονερίου Γεωργικό Ξινονέρι, Καρδίτσα

68 3. Εποχή του Σιδήρου π.χ. Η εποχή του σιδήρου στην Ελλάδα αρχίζει τον 11ο και φτάνει μέχρι τον 8 ο π.χ. αιώνα. Συνοδεύεται με την πτώση του Μυκηναϊκού πολιτισμού της εποχής του χαλκού.

69 γεγονός που δείχνει ότι ολοκληρώθηκε η κατάκτηση της χώρας από τους Θεσσαλούς.. 4. Γεωμετρική Εποχή π.χ. Η προοδευτική εξάπλωση των Θεσσαλών πέρα από τη Θεσσαλιώτιδα όπου κατοικούσαν, παρακολουθείται από τα αρχαιολογικά δεδομένα. Κυρίως η κεραμική χρονολογείται στον 11 ο και 10 ο αιώνα π.χ.. Προέρχεται από διάφορες περιοχές της Θεσσαλίας και μαρτυρά 3 τοπικούς πολιτισμούς. Ο πρώτος επιχωριάζει στην κεντρική και δυτική Θεσσαλία και θεωρείται, ότι είναι προϊόν εισβολέων. Ο δεύτερος που παρατηρείται στην ευρύτερη περιοχή της Λάρισας. Ο τρίτος στα παράλια του Παγασητικού κόλπου. Από τον 9 ο αιώνα π.χ. η πολιτισμική ενότητα αποκαθίσταται,

70 4. Γεωμετρική Εποχή π.χ. Τάφοι Οικίες Ιερά

71 Στην Προϊστορική περίοδο διακρίνουμε τα ακόλουθα αρχιτεκτονικά είδη: Σπήλαια Οικισμούς Απλά αρχιτεκτονικά οικοδομήματα και κτίσματα Αποχετευτικά συστήματα Ακροπόλεις Ταφές

72 Πρωτογεωμετρική Καρδίτσα Θολωτός Γεωμετρικός Τάφος Ματαράγκα, Καρδίτσα Στα πλαίσια του έργου κατασκευής της Εθνικής Οδού Καρδίτσας - Λάρισας, κοντά στον κόμβο Ματαράγκας Παλαμά και στη θέση «Χωματόκαστρο» του Δημοτικού Διαμερίσματος Ματαράγκας που υπάγονταν στην αρχαιότητα στη «χώρα» του αρχαίου Κιερίου, ήρθε στο φως ένας κτιστός θολωτός τάφος πρωτογεωμετρικής εποχής. Ο τάφος της Ματαράγκας είναι μικρών διαστάσεων και συνίσταται από τμήμα της θόλου και το στόμιο, χωρίς καμιά απολύτως ένδειξη για την ύπαρξη δρόμου πριν από αυτό. Έχει προσανατολισμό ΒA-ΝΔ. Η θόλος έχει κυκλική κάτοψη διαμέτρου 2,00 μ. και κτίστηκε απευθείας πάνω στο αργιλώδες χώμα, φαινόμενο αρκετά συχνό στους θολωτούς τάφους. Σώθηκε σε μέγιστο ύψος 0,86 μ. και είναι κατασκευασμένος από ακατέργαστες ασβεστολιθικές πέτρες μεγάλων κυρίως διαστάσεων, αλλά και μικρότερων, τοποθετημένες σε τρεις ως τέσσερις σειρές δόμων με λάσπη ως συνδετικό κονίαμα. Στο εσωτερικό του τάφου είχε εναποτεθεί ο νεκρός της κύριας ταφής, στο δάπεδο της θόλου, ενώ περιμετρικά αυτής και σε επαφή με τα τοιχώματα της παρατηρήθηκαν παραμερισμένες ταφές, «ανακομιδές». Δύο μικρού μεγέθους ασβεστολιθικές πέτρες, η μία ως είδος προσκέφαλου, οριοθετούσαν την κεντρική ταφή.

73 Αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα Αρχαίας Μητρόπολης Μητρόπολη, Καρδίτσα

74 Πρωτογεωμετρική Καρδίτσα Θολωτός Γεωμετρικός Τάφος Άγιοι Θεόδωροι, Καρδίτσα Ο θολωτός τάφος σώζεται σε ύψος 4,10μ., με διάμετρο εσωτερικά στο κάτω μέρος 5,50 μ. Έχει κατασκευαστεί με πλακαρές ασβεστολιθικές πέτρες που έχουν τοποθετηθεί σε σειρές κατά το εκφορικό σύστημα. Η νότια πλευρά του κυκλικού θαλάμου διατηρείται σε καλύτερη κατάσταση. Σε αυτή την πλευρά βρίσκεται το άνοιγμα του δρόμου που είναι στεγασμένος με μεγάλες ασβεστολιθικές πλάκες. Ο δρόμος έχει μήκος 5,05 μ., ύψος 1,50 μ. και τα πλευρικά του τοιχώματα κλίνουν προς το εσωτερικό. Στο εξωτερικό άνοιγμα του υπάρχει κτισμένος χαμηλός τοίχος, ενώ μια αδιαμόρφωτη μεγάλη πλάκα με απόληξη τριγωνική έκλεινε το άνοιγμα. Από την κεραμική κυρίως χρονολογείται η κατασκευή και η χρήση του θολωτού τάφου των Αγίων Θεοδώρων από τον 10 ο έως και τον 8 ο αιώνα π. X.

75 Θολωτός Γεωμετρικός Τάφος Άγιοι Θεόδωροι, Καρδίτσα

76 Προϊστορική Περίοδος στον Ελλαδικό χώρο 4. Γεωμετρική Εποχή π.χ. θολωτός τάφος Κιερίου Καρδίτσας Λακκοειδής τάφοι με λίθινο περίβολο και αποθέτη προσφορών της μυκηναϊκής περιόδου

77 Ευχαριστώ για την προσοχή σας