Λοιμώξεις στην κοινότητα και σε ειδικούς πληθυσμούς

Transcript

1 Σχολή Επιστημών Υγείας Τμήμα Νοσηλευτικής Τρίτη 07 Μαΐου η Θεματική Ενότητα Μάθημα: ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ Ακαδ. Έτος: Λοιμώξεις στην κοινότητα και σε ειδικούς πληθυσμούς Δρ. Ευτυχία Σ. Ευαγγελίδου ΠΕ Νοσηλεύτρια, MSc, MHSc, PhD, Νοσηλεύτρια Επιτήρησης Λοιμώξεων, Γ.Ν.Νέας Ιωνίας «Κωνσταντοπούλειο Πατησίων» efeva@nurs.uoa.gr efievaggelidou@gmail.com

2 Εκπαιδευτικοί Στόχοι Ι, ΘΕ 9 Μετά την ολοκλήρωση της θεματικής ενότητας οι φοιτητές θα γνωρίζουν: ποια μέτρα πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων μπορούν να εφαρμοστούν σε ασθενείς με νοσήματα του ανώτερου και κατώτερου πεπτικού από το κοινοτικό νοσηλευτή γαστρεντερολογίας ποια μέτρα πρόληψης και ελέγχου λοιμώξεων μπορούν να εφαρμοστούν σε ασθενείς με νοσήματα του ήπατος από το κοινοτικό νοσηλευτή ηπατολογίας

3 «2% του πληθυσμού στην Ελλάδα πάσχει από χρόνια ηπατίτιδα C με πιθανές επιπτώσεις την κίρρωση και τον ΗΚΚ» «Η αυξημένη κάθετη μετάδοση της HBV στα νεογνά μπορεί να προληφθεί» «Η αυξημένη επίπτωση της λιπώδους διήθησης του ήπατος οφείλεται στο σύγχρονο τρόπο ζωής (συνήθειες και έξεις)»

4 Βασικοί Άξονες Τί είναι ηπατική νόσος; Υφίσταται νοσηλευτικός ρόλος στην ηπατική νόσο; Μπορεί ο νοσηλευτής να παρέμβει στην Κοινότητα και πως; Πρόληψη και παρέμβαση σε ποιά ηπατικά νοσήματα; Παρεμβάσεις στην Κοινότητα ανά νόσημα Ποιοι είναι οι ειδικοί πληθυσμοί και πως ασκείται πρόληψη ή παρέμβαση σε αυτούς;

5 Βασικοί Άξονες Παρέμβαση από ποιους, με ποιες δράσεις, σε ποιους και που; Άμεση προτεραιότητα η συμμετοχή του νοσηλευτή στα προγράμματα παρέμβασης στην κοινότητα και στους ειδικούς πληθυσμούς

6 Ηπατική Νόσος ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΗΠΑΡ

7 Ηπατική Νόσος ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΗΠΑΡ Λοιμώξεις Τραυματισμό Έκθεση σε φάρμακα ή τοξικές ουσίες Κάποια αυτοάνοση διεργασία ή κάποια γενετική ανωμαλία (όπως η αιμοχρωμάτωση)

8 Ηπατική Νόσος Ηπατική ανεπάρκεια η πλήρης απώλεια λειτουργικότητας του ήπατος λόγω κίρρωσης, η οποία κίρρωση με τη σειρά της μπορεί να οφείλεται σε διάφορες παθήσεις του ήπατος (Αμερικανικό Ίδρυμα Ήπατος, ALF)

9 Ηπατική Νόσος Συνήθη αίτια της κίρρωσης: Ιογενείς Ηπατίτιδες (HΒV & HCV) Αλκοολική νόσος του ήπατος Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) & μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH) Αυτοάνοση ηπατίτιδα Πρωτοπαθής χολική κίρρωση (PBC) και πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα Μεταβολικές παθήσεις, όπως αιμοχρωμάτωση, νόσος του Wilson (ηπατοφακοειδής εκφύλιση) και έλλειψη α1-αντιθρυψίνη Ca Ήπατος

10 Συνήθη αίτια της κίρρωσης: Ιογενείς Ηπατίτιδες (HΒV & HCV) Αλκοολική νόσος του ήπατος Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) & μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα (NASH) Αυτοάνοση ηπατίτιδα Πρωτοπαθής χολική κίρρωση (PBC) και πρωτοπαθής σκληρυντική χολαγγειίτιδα Μεταβολικές παθήσεις, όπως αιμοχρωμάτωση, νόσος του Wilson (ηπατοφακοειδής εκφύλιση) και έλλειψη α1-αντιθρυψίνη Ca Ήπατος Ηπατική Νόσος

11 HEALTHY FIBROSIS CIRRHOSIS CANCER

12 Νοσηλευτής Ηπατολογίας Κλινική Ηπατολογία (Κλινικός Νοσηλευτής σε Νοσηλευτικό Τμήμα, Τακτικό Εξωτερικό Ηπατολογικό Ιατρείο) Κοινότητα: οργάνωση, συντονισμός και εφαρμογή προγραμμάτων κατ οίκον νοσηλείας και πρόληψης τόσο στο γενικό πληθυσμό όσο και σε ειδικές πληθυσμιακές ομάδες

13 Νοσηλευτής Ηπατολογίας Συμβάλλει σε όλα τα επίπεδα πρόληψης Κατέχει ρόλο συμβουλευτικής και εκπαίδευσης τόσο του ασθενούς όσο και της οικογένειάς του, ως ισότιμος και απαραίτητος συνεργάτης σε προγράμματα προληπτικού ελέγχου Η εκπαίδευση πραγματοποιείται είτε μέσω προγραμμάτων αγωγής υγείας είτε μέσω άμεσων οδηγιών στον ασθενή και την οικογένεια για τη νόσo

14 Προϋποθέσεις επιτυχίας προληπτικών προγραμμάτων στην κοινότητα Πρόληψη και αντιμετώπιση νοσημάτων που εμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα και παρουσιάζουν υψηλή θνησιμότητα Ύπαρξη μεθόδων πρόληψης που διαθέτουν α) ικανοποιητική ευαισθησία και ειδικότητα, β) είναι αποδεκτές από τους ασθενείς, γ) είναι εύκολα προσβάσιμες, δ) έχουν αποτελεσματικότητα σε σχέση με το κόστος όφελος και στ) δεν προκαλούν βλάβες

15 Προληπτικά προγράμματα στην Κοινότητα Νοσήματα του ήπατος που μπορούν να προληφθούν είτε πρωτογενώς ή δευτερογενώς, όπως: Ιογενείς ηπατίτιδες Αλκοολική ηπατοπάθεια Μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος Κακοήθη νεοπλάσματα Αυτοάνοση Ηπατίτιδα

16 Ιογενείς Ηπατίτιδες Σημαντικός ο ρόλος του νοσηλευτή γαστρεντερολογίας στην πρόληψη των ιογενών ηπατιτίδων (Ηπατίτιτιδα Α - ΗΑV, Ηπατίτιδα Β HBV, Ηπατίτιτδα C ΗCV, Ηπατίτιδα D ΗDV και Ηπατίτιδα E, HEV) στην κοινότητα, νοσήματα που μπορούν να προληφθούν είτε: α) μέσω της παθητικής και ενεργητικής ανοσοποίησης με διαθέσιμα εμβολιαστικά σχήματα ή β) μέσω της εκπαίδευσης για τους τρόπους πρόληψης, προφύλαξης ή και έγκαιρης διάγνωσης

17 Ιογενείς Ηπατίτιδες Σημαντικός ο ρόλος του νοσηλευτή γαστρεντερολογίας στην πρόληψη των ιογενών ηπατιτίδων (Ηπατίτιτιδα Α - ΗΑV, Ηπατίτιδα Β HBV, Ηπατίτιτδα C ΗCV, Ηπατίτιδα D ΗDV και Ηπατίτιδα E, HEV) στην κοινότητα, νοσήματα που μπορούν να προληφθούν είτε: α) μέσω της παθητικής και ενεργητικής ανοσοποίησης με διαθέσιμα εμβολιαστικά σχήματα ή β) μέσω της εκπαίδευσης για τους τρόπους πρόληψης, προφύλαξης ή και έγκαιρης διάγνωσης

18 Ιογενείς Ηπατίτιδες Σημαντικός ο ρόλος του νοσηλευτή ηπατολογίας στην πρόληψη των ιογενών ηπατιτίδων (Ηπατίτιτιδα Α - ΗΑV, Ηπατίτιδα Β HBV, Ηπατίτιτδα C ΗCV, Ηπατίτιδα D ΗDV και Ηπατίτιδα E, HEV) στην κοινότητα, νοσήματα που μπορούν να προληφθούν είτε: α) μέσω της παθητικής και ενεργητικής ανοσοποίησης με διαθέσιμα εμβολιαστικά σχήματα ή β) μέσω της εκπαίδευσης για τους τρόπους πρόληψης, προφύλαξης ή και έγκαιρης διάγνωσης

19 Ηπατίτιδα Α (HAV) KE.EΛ.Π.ΝΟ., 2018

26 επιδημίες ηπατίτιδας Α σε πληθυσμούς αθίγγανων 2016 η πλειονότητα των δηλωθέντων κρουσμάτων (88,8%) πληθυσμό των προσφύγων/μεταναστών που παραμένουν στη χώρα μας λόγω του κλεισίματος των συνόρων τον Απρίλιο του σε ευρωπαϊκό επίπεδο αύξηση της συχνότητας δήλωσης κρουσμάτων ηπατίτιδας Α μεταξύ MSM

27 Ο νοσηλευτής ηπατολογίας στην κοινότητα: Οργανώνει προγράμματα ενημερώσης και εκπαίδευσης του γενικού πληθυσμού σχετικά: με τους τρόπους μετάδοσης του νοσήματος με τους τρόπους προφύλαξης με αυστηρή τήρηση των γενικών κανόνων υγιεινής (πλύσιμο χεριών μετά από επαφή με ασθενή, διαχείριση και αποστείρωση απεκκριμάτων και άλλα) με τη λήψη μέτρων για την ενίσχυση της εμβολιαστικής κάλυψης ομάδων υψηλού κινδύνου με τον εμβολιασμό με το διαθέσιμο υποχρεωτικό αδρανοποιημένο εμβόλιο

28 με τον εμβολιασμό επίνοσων ατόμων που πρόκειται να ταξιδέψουν ή να εργαστούν σε περιοχές υψηλής ή ενδιάμεσης ενδημικότητας αλλά και άλλων ομάδων υψηλού κινδύνου (χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών ουσιών, ομοφυλόφιλοι, ασθενείς με χρόνια ηπατική νόσο) η σφαιρίνη άνοσου ορού, γνωστή ως ανοσοσφαιρίνη (Immune Serum Globulin, ISG), δεν χρησιμοποιείται πλέον Στην Ελλάδα, ο εμβολιασμός κατά της ηπατίτιδας Α είναι υποχρεωτικός για όλα τα υγιή παιδιά άνω του ενός έτους με εμβολιαστικό σχήμα δύο δόσεων και επιλεκτικά στους ενήλικες που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου (Υπουργικές αποφάσεις: Υ1/Γ.Π/οικ21868, 13/02/08 και Υ1/Γ.Π , 23/01/08-Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης).

29 Η σχολαστική απολύμανση των επιφανειών στο σπίτι, σε βρεφονηπιακούς/ παιδικούς σταθμούς, σε σχολεία και σε χώρους εστίασης, συνιστάται. Σε περίπτωση ασθενούς στην κοινότητα, ενημέρωση των φροντιστών για τους τρόπους μετάδοσης και του ασθενούς ότι δεν υπάρχει ειδική θεραπεία και η αντιμετώπιση της νόσου είναι συμπτωματική (όχι περιορισμοί στη δίαιτα ή στη δραστηριότητα) Συμβουλευτική στο μαγείρεμα οστρακοειδών στον ατμό για τουλάχιστον 90 δευτερόλεπτα ή βράσιμό τους στους βαθμούς Κελσίου για 4 λεπτά πριν την κατανάλωση

30 ΚΕΕΛΠΝΟ, 2017

31

32 Ειδικές Πληθυσμιακές Ομάδες... Αύξηση δηλωθέντων κρουσμάτων ηπατίτιδας Α στην Ελλάδα, πληθυσμός των ανδρών που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες (MSM) Τον τελευταίο χρόνο παρατηρείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο της συχνότητας δήλωσης κρουσμάτων ηπατίτιδας Α μεταξύ MSM 06/ /09/2017, επιβεβαιωμένα κρούσματα ηπατίτιδας Α από 20 κράτη μέλη E.E. Στη χώρα μας, 01/01/ /10/ (183 άνδρες και 38 γυναίκες) κρούσματα ηπατίτιδας Α στο ΚΕΕΛΠΝΟ, μέσω του Συστήματος Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων. 83/183 (45,3%) κρούσματα δήλωσαν ότι είναι MSM ECDC, 2016 ECDC, 2017 ΜΕΛΛΟΥ, 2014

33 Συμπερασματικά... Ο εμβολιασμός αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο πρόληψης από τη μετάδοση του ιού της HAV (HAVRIX, 2 δόσεις, 0 6,12) Ειδικές ομάδες πληθυσμού υψηλού κινδύνου (MSM, ΧΕΝ, άτομα με χρόνια ηπατική νόσο, αθίγγανοι), πρέπει αφενός να εμβολιάζονται αφετέρου να ενημερώνονται και να εκπαιδεύονται Ιδιαίτερη προσοχή σε φάρμακα που είναι ηπατοτοξικά ή μεταβολίζονται από το ήπαρ

34 ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Β (ΗΒV) Ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα δημόσιας υγείας Από τα 2 δισεκατομμύρια ανθρώπους που έχουν μολυνθεί παγκοσμίως, περισσότεροι από 350 εκατ. έχουν χρόνια λοίμωξη Οι ασθενείς με χρόνια λοίμωξη βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη κίρρωσης και ηπατοκυτταρικού καρκίνου, επιπλοκές που είναι υπεύθυνες για 1 εκατομμύρια θανάτους ετησίως De Jongh FE et al. Survival and prognostic indicators in hepatitis B surface antigen-positive cirrhosis of the liver. Gastroenterology 1992; 103: Hadziyannis SJ et al. Analysis of liver disease, nuclear HBcAg, DNA viral replication, and hepatitis B virus in liver and serum HbeAg vs anti-hbe positive carriers of hepatitis B. Hepatology 1983; 3: Η χρόνια λοίμωξη από τον HBV αποτελεί το κύριο αίτιο χρόνιας ηπατοπάθειας, κίρρωσης και ηπατοκυτταρικού καρκίνου παγκοσμίως

35 Στη χώρα μας ο υψηλός επιπολασμός της χρόνιας ηπατίτιδας Β την τελευταία εικοσαετία οφειλόταν σε κάθετη και/ή ενδοοικογενειακή μετάδοση του ιού, με κύρια αίτια τις χαμηλές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και τη κοινή χρήση βελονών και συριγγών πολλαπλών χρήσεων. Τα τελευταία όμως χρόνια φαίνεται να έχει επέλθει σημαντική μείωση του επιπολασμού της νόσου (ενδιάμεση ενδημικότητα)

36 Η Ελλάδα «μεταπίπτει» από χώρα μέτριας σε χώρα χαμηλής ενδημικότητας (συχνότητα HBsAg <2%) Ο επιπολασμός στη χώρα μας ενδέχεται να αλλάξει, αφού σε μειονοτικούς πληθυσμούς (π.χ. Έλληνες Ρομά) καθώς και σε μετανάστες από χώρες της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, εξακολουθεί να παραμένει υψηλός ανάγκη αυστηρής τήρησης και εφαρμογής όλων των κανόνων δημόσιας υγείας

37 ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ Β (ΗΒV) Ο ιός της ηπατίτιδας Β δεν μεταδίδεται με νερό, τροφή, σκεύη μαγειρικά ή εστιάσεων, τουαλέτες, την κοινωνική επαφή (χειραψία, αγκαλιά, φιλί, βήχας, φτέρνισμα) Άτομα που μολύνθηκαν με τον ιό δεν αποκλείονται από δουλειά, σχολείο, παιχνίδι, φροντίδα παιδιών και άλλες δομές

38 Άτομα που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για ηπατίτιδα Β, είναι: α) τα άτομα που έχουν σεξουαλική επαφή με πάσχοντες, β) ομοφυλόφιλοι άνδρες, γ) όσοι έχουν πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους, δ) όσοι έχουν άλλο σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα, ε) νεογνά μολυσμένων μητέρων, στ) χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών, ζ) επαγγελματίες υγείας, η) ασθενείς σε μονάδες τεχνητού νεφρού, θ) μέλη οικογένειας χρόνιων πασχόντων από ηπατίτιδα Β που δεν έχουν εμβολιαστεί, ι) πρώην φυλακισμένοι

39 O νοσηλευτής για να ανταποκριθεί στις ανάγκες του πληθυσμού, μπορεί: α) να ενημερώσει για τους τρόπους μετάδοσης, πρόληψης και προφύλαξης από τον HBV β) να εφαρμόζει πολιτικές εμβολιασμού (Recombivax HB, HBvaxPro, Engerix B, 0-1-6) και σε μεμονωμένα ατόμα και ομάδες πληθυσμού υψηλού κινδύνου γ) να οργανώνει κοινοτικά προγράμματα πρόληψης και προφύλαξης μετά από τυχόν έκθεση στον HBV (χρησιμοποίηση ειδικής ανοσοσφαιρίνης αντι HBs, Hepatitis B immune globulin, HBIG ή έναρξη εμβολιασμού για τα άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί, αναλόγως της περίπτωσης)

40 Πιο συγκεκριμένα στο γενικό πληθυσμό: Ενθαρρύνει τη χρήση προφυλακτικών κατά τη σεξουαλική επαφή Ενημερώνει για την απαγόρευση κοινής χρήσης συριγγών, βελόνων, φιαλιδίων, νυχοκοπτών, ή άλλων προσωπικών αντικειμένων Σε δραστηριότητες όπως περιποίηση νυχιών, βελονισμός, τατουάζ, τρύπημα σημείων του σώματος επιβάλλεται η χρήση αποστειρωμένων εργαλείων Ενθαρρύνει τον εμβολιασμό επαγγελματιών υγείας

41 Ενημερώνει ότι υπάρχει τρόπος προφύλαξης μετά από έκθεση από γνωστή ή άγνωστη πηγή Ενημερώνει για τον επιβεβλημένο εμβολιασμό ειδικών ομάδων υψηλού κινδύνου (σύντροφοι ανθρώπων με ΗΒV, πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι, ομοφυλόφιλοι, ΧΕΝ) Ενθαρρύνει τα άτομα της κοινότητας που είναι χρόνιοι φορείς του HBV, να μιλήσουν για το νόσημά τους και να δοθούν οδηγίες τόσο σε αυτούς όσο και στις οικογένειές του

42

43 Οργανώνει προγράμματα ορολογικής ανταπόκρισης μετά την ολοκλήρωση εμβολιαστικών σχημάτων σε ειδικές ομάδες πληθυσμού (ΗΙV, ΧΕΝ, σύντροφοι χρονίως πασχόντων,ανοσοκατασταλμένοι) Οργανώνει προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου με έλεγχο αντισωμάτων για εντοπισμό ατόμων υψηλού κινδύνου πριν την έναρξη εμβολιασμού (ΧΕΝ, MSM, σύντροφοι χρονίως πασχόντων,πρώην φυλακισμένοι) Εντοπίζει τους ασθενείς και προχωρά σε έλεγχο αντισωμάτων για επιβεβαίωση οξείας ή χρόνιας λοίμωξης Περιορισμός της περιγεννητικής μόλυνσης με έγκαιρη ανίχνευση των μητέρων με ηπατίτιδα Β και άμεση χορήγηση υπεράνοσης γ σφαιρίνης και εμβολιασμό των νεογνών

44

45 Για ασθενείς με χρόνια ΗΒV: Ενθαρρύνει αυτούς να παρακολουθούνται από εξειδικευμένο ηπατολογικό κέντρο για την πιθανότητα ή αναγκαιότητα έναρξης αντιικής αγωγής Ενθαρρύνει τη χρήση προφυλακτικών, ανάμεσα στους συντρόφους (εφόσον δεν έχουν φυσική ανοσία ή δεν έχουν εμβολιαστεί αποτελεσματικά) Να καλύπτουν τραυματισμούς και λύσεις συνεχείας του δέρματος για την προφύλαξη ολόκληρης της οικογένειας Ενθαρρύνεται ο εμβολιασμός όλων των μελών της οικογένειας και των παιδιών (ενδοοικογενειακή οριζόντια μετάδοση) από βρεφική ηλικία

46 Ενημερώνει ότι δε μπορούν να είναι αιμοδότες ή δωρητές οργάνων Ενημερώνει ότι τα προσωπικά αντικείμενα δε τα μοιράζονται με άλλους Ενθαρρύνει τον εμβολιασμό για ΗΑV Ενημερώνει για την αναγκαιότητα αποχής ή ελάχιστης κατανάλωσης αλκοόλ, ενημέρωσης του ηπατολόγου για οποιαδήποτε έναρξη θεραπειών, ενημέρωσης οδοντιάτρου ή οποιασδήποτε δομής φροντίδας για τη νόσο Ενημερώνει για συλλόγους ασθενών ή ομάδες υποστήριξης ατόμων με χρόνια ΗBV Ανακουφιστική φροντίδα σε ασθενείς με τελικού σταδίου ηπατική νόσο (μεταμόσχευση) ή με ΗΚΚ και ψυχολογική προετοιμασία των φροντιστών

47

48

49

50 Εμβόλιο για ΗΑV και ΗΒV Ένα συνδυασμένο εμβόλιο για τον HAV και τον HBV (TWINRIX) έχει δημιουργηθεί και αδειοδοτηθεί σε 3πλο εμβολιαστικό σχήμα δόσεων σε ενήλικες 18 ετών Η χορήγηση ΙΜ (σε 0 μήνες, 1 ο και 6 ο μήνα μετά την έναρξη του σχήματος) του εμβολίου, αναπτύσσει την ίδια ανοσογονικότητα με αυτή των επιμέρους μονοδύναμων εμβολίων για τον HAV και τον ΗΒV

51 ΗΠΑΤΙΤΙΔΑ C (ΗCV) Επιδημιολογία Παγκοσμίως, o εκτιμώμενος επιπoλασμός της λοίμωξης από τον ιό της ηπατίτιδας C (HCV, Hepatitis C Virus) είναι 2,2% > άτομα παγκοσμίως παρουσιάζουν χρόνια λοίμωξη 60-80% χρόνια ηπατική νόσο και 20% κίρρωση 5-7% καταλήγουν από επιπλοκές άμεσα σχετιζόμενες με την HCV λοίμωξη θάνατοι συμβαίνουν ετησίως από αίτια σχετιζόμενα με την HCV λοίμωξη Άγνοια νόσου, δύσκολος πληθυσμός, μη ύπαρξη ενημέρωσης Mohd Hanafiah et el., Hepatology 2013; 57: Mohamed et al., World J Hepatol 2015; 7:

52 Για τον ιό της ηπατίτιδας C δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο!!!

53 O νοσηλευτής στην κοινότητα μπορεί να: Εφαρμόσει προληπτικά προγράμματα που εστιάζουν α) πρωτογενώς στον περιορισμό της μετάδοσης του ιού μέσα από ενημέρωση και εκπαίδευση για τους τρόπους μετάδοσης, τρόπους πρόληψης β) δευτερογενώς στην πρόληψη μετάπτωσης σε χρόνια ηπατική νόσο μέσω της ειδικής θεραπείας, σε ασθενείς που έχουν ήδη μολυνθεί από τον HCV (ΧΕΝ, ασθενείς που μεταγγίστηκαν πριν το 1992, μαζικοί εμβολιασμοί), αφού εντοπισθούν και εκτιμηθούν για θεραπεία γ) τριτογενώς στον προγραμματισμό σχεδίων φροντίδας και στην υπενθύμιση της αναγκαιότητας του επιβεβλημμένου τακτικού επανελέγχου, σε ασθενείς με εγκατεστημένη χρόνια ηπατοπάθεια (επιτήρηση για πρώιμη διάγνωση ΗΚΚ)

54 Εντοπίσει μέσω προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου (έλεγχος anti-hcv, έλεγχος τρανσαμινασών) τους ήδη μολυσμένους από τον HCV, ειδικά σε ομάδες υψηλού κινδύνoυ : γιατί αυτοί αποτελούν το ρεζερβουάρ μετάδοσης σε νέες περιπτώσεις μόλυνσης για να εκτιμηθεί η λοίμωξή τους από ηπατολόγο με διενέργεια εξετάσεων και να ξεκινήσουν έγκαιρα την συνιστώμενη αντιική θεραπεία Ενθαρρύνει τη διακοπή ΧΕΝ, ή να εκπαιδεύσει σε ορθές πρακτικές για τη μείωση της ευρείας μετάδοσης

55 Αναφορικά με τους ασθενείς που πάσχουν από χρόνια HCV, o νοσηλευτής ενημερώνει ότι: πρέπει να έχουν τακτική ιατρική παρακολούθηση από εξειδικευμένο ηπατολογικό κέντρο, να μην καταναλώνουν αλκοόλ, να μη λαμβάνουν φάρμακα χωρίς ιατρική οδηγία και να εμβολιάζονται για την ηπατίτιδα Α και Β υπάρχει θεραπεία για όλους τους γονοτύπους του ιού Πανγονοτυπικά φάρμακα Άρση των κριτηρίων ένταξης? Δύσκολος πληθυσμός

56

57 ΕΘΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ Επιτακτικός ο έλεγχος για HCV σε όσους έχουν γεννηθεί μεταξύ Πρόσβαση των ασθενών χωρίς ραντεβού για εξέταση και θεραπεία σε 26 νοσοκομεία της χώρας Αδιάγνωστοι 8/10 ασθενείς με HCV στην Ελλάδα (>75%, > άνθρωποι) ΣΤΟΧΟΣ ΑΥΞΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

58 Θεραπεία HCV; Εύκολη, άρση κριτηρίων ένταξης, πανγονοτυπική ΟΧΙ ενέσιμη 1 pill per day/8weeks, (12 weeks for cirrhosis) Ποσοστά εκρίζωσης % Εξαιρετική ασφάλεια, χωρίς παρενέργειες ή σημαντικές αλληλεπιδράσεις με άλλα συγχορηγούμενα φάρμακα

59 ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ΑΠΟ ΕΜΠΕΙΡΟ ΚΑΙ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟ ΝΟΣΗΛΕΥΤΗ ΑΜΕΡΙΚΗ, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ, Β.ΕΥΡΩΠΗ

60 η μετάδοση είναι σπάνια σε άτομα με σταθερούς ερωτικούς συντρόφους (1%), αλλά αυξάνει σε άτομα με πολλαπλούς ερωτικούς συντρόφους, κατά τη διάρκεια οξείας νόσησης και σε συνύπαρξη ερπητικής λοίμωξης των γεννητικών οργάνων

61 οι νέες μητέρες μπορούν να θηλάσουν (με σωστή περιποίηση θηλών) δε μπορεί να γίνει αιμοδότης ή δωρητής οργάνων απαγορεύεται να μοιράζεται προσωπικά αντικείμενα πρέπει να καλύπτει κάθε ανοικτή πληγή ή τραύμα δεν θα πρέπει να υποβάλλονται σε κανενός είδους περιορισμό στην εργασία τους ή την άθληση και δε χρειάζεται να χρησιμοποιούν ατομικά σκεύη φαγητού, πετσέτες ή ατομικές τουαλέτες

62 Μη Αλκοολική Λιπώδης Νόσος ήπατος (NAFLD) Η συσχέτιση της μη αλκοολικής λιπώδης νόσου του ήπατος (NonAlcoholic Fatty Liver Disease, NAFLD) με την επίπτωση της κίρρωσης του ήπατος και του ΗΚΚ, ιδιαίτερα στον ανεπτυγμένο κόσμο (Δυτικό κόσμο), φαίνεται να είναι ιδιαίτερα υψηλή NAFLD α) NAFL β) NASH Έρευνες αποδεικνύουν ότι το φύλο, η ηλικία και η εθνικότητα συνδέοονται με διαφορετική επίπτωση της νόσου

63 Ο νοσηλευτής ηπατολογίας οργανώνει: προγράμματα πρόληψης στην κοινότητα που μπορούν να περιορίσουν σημαντικά τους παράγοντες κινδύνου (παχυσαρκία, ΣΔ ΙΙ, δυσλιπιδαιμία, μεταβολικό σύνδρομο) ΥΙΟΘΕΤΗΣΗ ΥΓΙΕΙΝΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΖΩΗΣ, ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗΣ προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου σε άτομα υψηλού κινδύνου με σύσταση για διενέργεια ειδικού εργαστηριακού ή/και απεικονιστικού ελέγχου (u/s ήπατος, ελαστογραφία ήπατος) προγράμματα ενημέρωσης νοσήματος και της εξέλιξής του του

64 προγράμματα ενημέρωσης των πασχόντων για την επιβεβλημμένη τακτική παρακολούθηση από εξειδικευμένο ηπατολογικό κέντρο προγράμματα εκπαίδευσης των πασχόντων για τροποποίηση των παραγόντων κινδύνου (υγιεινή ζωή, διατροφή, άσκηση, έλεγχος ΣΒ, έλεγχος ΣΔ, χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων). Περιορισμός ή διακοπή κατανάλωσης αλκοόλ προγράμματα ενθάρρυνσης, ψυχολογικής υποστήριξης και φροντίδας, εφόσον η νόσος μεταπέσει σε κίρρωση προγράμματα τακτικού επανελέγχου σε περίπτωση NAFL ή ΝΑSH κίρρωσης (ελαστογραφία ήπατος, αfp)

65 ΑΛΚΟΟΛΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ (ALD) ΙΣΤΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΑΔΙΑ Λιπώδες Ήπαρ ή Απλή Στεάτωση Αλκοολική Ηπατίτιτδα Χρόνια Ηπατίτιδα με Ίνωση ή Κίρρωση Έλληνες πάσχουν από κατάχρηση του αλκοόλ θάνατοι ετησίως Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν. 2017

66 ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΣΤΗΝ ALD Οργανώνει προγράμματα ενημέρωσης στην κοινότητα για πρόληψη και ευαισθητοποίηση Εντοπίζει άτομα με προδιάθεση για εκδήλωση ALD (χρόνιοι κοινωνικοί πότες, παραβατική συμπεριφορά, ενδοοικογενειακή βία) Παραπομπή σε εξειδικευμένα κέντρα απεξάρτησης από το αλκοόλ Ενθάρρυνση για αποχή από την αιθυλική αλκοόλη (άμεση και εφ όρου ζωής), συμμόρφωση στη φαρμακευτική υποστήριξη της αποχής, για το σύνδρομο στέρησης Υποστήριξη για συμμόρφωση με τη θεραπεία της ΑΗ Αντιμετώπιση των επιπλοκών της κίρρωσης

67 ΝΟΣΗΛΕΥΤΗΣ ΣΤΗΝ ALD Παραπομπή σε διεπιστημονική ομάδα παρακολούθησης (ψυχίατρος, νοσηλευτής, εργοθεραπευτής, ηπατολόγος) Συχνές επισκέψεις στο εξωτερικό ηπατολογικό ιατρείο Υπενθύμιση για εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις Σε χρόνια ηπατίτιδα με κίρρωση μη αντιρροπούμενη, υποστηρικτική, ανακουφιστική φροντίδα στο πάσχοντα Υποστήριξη στη θρέψη Ενημέρωση του περιβάλλοντος για την εξέλιξη του νοσήματος και συμπαράσταση σε όλα τα στάδια του θρήνου

68 Καρκίνος Ήπατος Ο καρκίνος του ήπατος (ΗΚΚ) δεν προλαμβάνεται με προσυμπτωματικό έλεγχο ρουτίνας Μεγάλο ποσοστό ΗΚΚ σχετίζεται με τον HBV και τον HCV. Οι περισσότεροι όμως ασθενείς αγνοούν τη νόσο τους Ωστόσο, αν σχετίζεται με χρόνια νοσήματα του ήπατος και κιρρωτική διεργασία, μπορεί με την ενδεδειγμένη συστηματική παρακολούθηση να γίνει πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση η οποία στα πρώιμα στάδια είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική

69 Ca Ήπατος Παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση Ca του ήπατος: το φύλο η φυλή η παχυσαρκία η κατανάλωση αλκοόλ η κατανάλωση προϊόντων καπνού η επαφή με καρκινογόνες ουσίες η χρήση στεροειδών αναβολικών ο διαβήτης τύπου Β σπάνιες ασθένειες όπως η νόσος του Wilson οι χρόνιες ιογενείς ηπατίτιδες η κίρρωση του ήπατος

70

71 Ο νοσηλευτής: Οργανώνει προγράμματα ενημέρωσης για τη νόσο Ενημερώνει για τους προδιαθεσικούς παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη ΗΚΚ (κατανάλωση αλκοόλ, παχυσαρκία, ΣΔ ΙΙ, μεταβολικό σύνδρομο, κίρρωση, ΗΒV, HCV, μη αλκοολική νόσο ήπατος, αλκοολική ηπατοπάθεια, αιμοχρωμάτωση, κατανάλωση φαγητών με αφλατοξίνη) και την αντιμετώπιση ή αποφυγή αυτών Ενθαρρύνει τον εμβολιασμό για τον HBV, τον έλεγχο για HCV σε ομάδες υψηλού κινδύνου Έγκαιρη διάγνωση + πρώιμη αντιμετώπιση = ΔΥΝΗΤΙΚΗ ΙΑΣΗ (σε όγκους που μπορούν να εξαιρεθούν ή να καυτηριαστούν έως 3 cm)

72 σε περίπτωση ασθενούς με κίρρωση, τον παροτρύνει για την τήρηση του προβλεπόμενου εργαστηριακού (afp) και απεικονιστικού ελέγχου (ultrasound) σε όλες τις περιπτώσεις κακοήθους νεοπλασίας καλείται να ενημερώσει το οικογενειακό περιβάλλον για την πορεία της νόσου και να παραμείνει υποστηρικτικός σε όλα τα στάδια μέχρι την κατάληξη του ασθενούς σημαντική είναι και η σύσταση ελέγχου στα άτομα της οικογένειας του ασθενούς με κίρρωση ή ΗΚΚ για ανεύρεση τυχόν παραγόντων κινδύνου εμφάνισης ΗΚΚ εκπαιδεύει στη αυτοδιαχείριση της νόσου με έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων και συμμόρφωση σε θεραπευτικές επιλογές που μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου

73 Παρέμβαση στην Κοινότητα. Από ποιούς; Κοινοτικός Νοσηλευτής με ειδίκευση Ηπατολογίας Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Ήπατος ΜΚΟ Σύλλογος Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» (HLPA "Prometheus ) Ευρωπαϊκή ομπρέλα Συλλόγου Ασθενών Ήπατος ELPA (European Liver Patient Association) Παγκόσμια Οργάνωση Ασθενών Ήπατος World Hepatitis Alliance Athens&ThessCheckpoint

74 ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΛΚΟΟΛ Δημόσια Νοσοκομεία (Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών) ΚΕ.ΘΕ.Α. (πρόγραμμα «ΑΛΦΑ») Επιστημονική Τεκμηρίωση {Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (Ε.Κ.ΤΕ.Π.Ν.)} Κοινωνικοί Φορείς (Μη-Κυβερνητική οργάνωση «Νηφάλιοι», οι Ομάδες Αλκοολικών Ανώνυμων, το Κέντρο Υποστήριξης Εξαρτημένων Ατόμων «ΟΑΣΙΣ» στη Θεσσαλονίκη)

75

76

77

78

79

80

81

82 ΤΟΜΥ ΚΑΙ ΣΑΗΕ «ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ» H 2 η Τ.ΟΜ.Υ Αθηνών σε συνεργασία με τον Σύλλογο Ασθενών Ήπατος Ελλάδος «Προμηθέας» πραγματοποίησε δημόσια δράση με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για την ηπατίτιδα C Σταθμός ΗΣΑΠ Κάτω Πατήσια (14/11/2018), Πλατεία Βικτωρίας (15/11/2018) και Πλατεία Βάθης (23/11/2018), εκπρόσωποι της 2ης Τ.Ο.Μ.Υ. και του Συλλόγου «Προμηθέα» διένειμαν το ενημερωτικό υλικό της εκστρατείας Οι ενδιαφερόμενοι πληροφορήθηκαν σχετικά με τις δομές, όπου κάποιος μπορεί να εξεταστεί δωρεάν Η σωστή ενημέρωση του κοινού για μία νόσο που μπορεί να προσβάλει τον καθένα μας, καθώς και η παρακίνηση του πληθυσμού να προβεί στην εξέταση αντισωμάτων του ιού, με ιδιαίτερη έμφαση σε όσους έχουν γεννηθεί μεταξύ 1945 και 1980

83 ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ να μπορούν όλοι οι ασθενείς με νόσους του ήπατος να διαγιγνώσκονται έγκαιρα, να αντιμετωπίζονται με σεβασμό, και να έχουν ίση πρόσβαση στο καλύτερο επίπεδο της ιατρικής περίθαλψης ανεξάρτητα από την προέλευση τους, τον τρόπο ζωής που κάνουν, και το είδος ή το στάδιο της ηπατικής νόσου «Ένας κόσμος χωρίς ηπατική νόσο»

84 ΣΤΟΧΟΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ Υπεράσπιση των δικαιωμάτων των χρονίως πασχόντων, ιδιαίτερα της απρόσκοπτης πρόσβασης τους σε διαγνωστικές εξετάσεις και φάρμακα, που τα τελευταία χρόνια συναντά σοβαρά εμπόδια. Η ευαισθητοποίηση στο ευρύ κοινό και σε επί μέρους κοινωνικούς φορείς και ομάδες για το αυξανόμενο πρόβλημα των ιογενών ηπατιτίδων, την πρόληψη και την αντιμετώπισή τους, καθώς και των άλλων ηπατικών νοσημάτων Η ψυχολογική στήριξη των ασθενών, η εξάλειψη του στίγματος και του κοινωνικού αποκλεισμού των ασθενών

85 ΗΠΑΤΟΛΟΓΙΚΟ ΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΝΤΡΑ ΑΠΕΞΑΡΤΗΣΗΣ ΑΛΚΟΟΛ/ΧΡΗΣΗΣ ΟΥΣΙΩΝ ΗΠΑΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ/ ΑΣΘΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

86

87 O νοσηλευτής ηπατολογίας: είναι ισότιμος και απαραίτητος συνεργάτης της ομάδας υγείας στην κοινότητα έχει πολυδιάστατο και διακριτό ρόλο στα προγράμματα πρόληψης, αντιμετώπισης, συμβουλευτικής και εκπαίδευσης του πληθυσμού