ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ ΣΗ ΘΕΑΛΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ & ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ Λάριζα, 16 Ιοσνίοσ Δρ. Κωνζηανηίνος Αραβώζης, Πρόεδρος ΕΕΔΣΑ - Λέκηορας ΕΜΠ

Transcript

1 ΑΝΑΚΤΚΛΩΗ ΣΗ ΘΕΑΛΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ & ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ Λάριζα, 16 Ιοσνίοσ 2011 Δρ. Κωνζηανηίνος Αραβώζης, Πρόεδρος ΕΕΔΣΑ - Λέκηορας ΕΜΠ

2 Δυο ςημαντικζσ οδηγίεσ με εφαρμογή ωσ το 2020: Σταδιακι εκτροπι των βιοαποδομιςιμων αποβλιτων από τουσ ΧΥΤΑ (2,7 mio to/ ζτοσ) 2

3 ΣΚΟΠΟΣ Θζςπιςθ προδιαγραφϊν για τισ εγκαταςτάςεισ και τθν πρακτικι τθσ υγειονομικισ ταφισ, ςυμπεριλαμβανομζνθσ τθσ εκτροπισ των ΒΑΑ, κακϊσ αυτά προκαλοφν τισ περιςςότερεσ περιβαλλοντικζσ επιπτϊςεισ των ΧΥΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟ ΜΕΧΡΙ 16/7/2010 : Οι ΧΥΤΑ μποροφν να δζχονται ζωσ το 75% των ΒΑΑ που είχαν παραχθεί το 1995 ΜΕΧΡΙ 16/7/2013 : Οι ΧΥΤΑ μποροφν να δζχονται ζωσ το 50% των ΒΑΑ που είχαν παραχθεί το 1995 ΜΕΧΡΙ 16/7/2020 : Οι ΧΥΤΑ μποροφν να δζχονται ζωσ το 35% των ΒΑΑ που είχαν παραχθεί το 1995 ωσ το ,1 mio to/ ζτοσ τι θα γίνει; ωσ το ,9 mio to/ ζτοσ 3

4 Η νζα Οδθγία πλαίςιο για τα απόβλθτα 2008/98 ενοποιεί και εκςυγχρονίηει τθν υφιςτάμενθ νομο κεςία και, όπωσ προαναφζρκθκε, πρζπει να ζχει γίνει θ αναγκαία προεργαςία από τισ αρμόδιεσ εκνικζσ αρχζσ, ϊςτε να τεκεί ςε εφαρμογι ςτισ Στθν χϊρα μασ, αυτό ακόμθ δεν ζχει γίνει. Ειδικότερα θ Οδθγία: αποςαφθνίηει τουσ οριςμοφσ «ανακφκλωςθ», «ανάκτθςθ», ειςάγει τθ «διευρυμζνθ ευκφνθ του παραγωγοφ» 4

5 Σφμφωνα με τθν αρχι αυτι οι επιχειριςεισ που διακζτουν προϊόντα ςτθν αγορά, αναλαμβάνουν τθν οικονομικι ευκφνθ για τισ δραςτθριότθτεσ που αφοροφν τθν πρόλθψθ, επαναχρθςιμοποίθςθ και ανακφκλωςθ ι άλλεσ μορφζσ ανάκτθςθσ για τα απόβλθτα που παράγονται από τθ χριςθ των προϊόντων τουσ. Επίςθσ, οφείλουν να πλθροφοροφν το κοινό για το βακμό ςτον οποίο το προϊόν μπορεί να επαναχρθςιμοποιθκεί ι να ανακυκλωκεί. Βαςικά ςημεία: 1. Τίκεται ςτόχοσ ανακφκλωςθσ 50% μζχρι το Θεςμοκετείται διακριτι διαχείριςθ των οργανικϊν αποβλιτων (χωριςτι ςυλλογι ςτθν πθγι των οργανικϊν) 3. Τίκενται κριτιρια τζλουσ ηωισ των αποβλιτων (Τίκενται κριτιρια για το τι είναι απόβλθτο) 4. Ιεραρχείται θ ενεργειακι αξιοποίθςθ πριν τθν ταφι (κερμικι ι αναερόβια επεξεργαςία) 5. Οριςμόσ για τθν αποτζφρωςθ με βάςθ τθν ενεργειακι απόδοςθ(>0,65 για νζεσ εγκαταςτάςεισ). 5

6 Τα κράτθ-μζλθ οφείλουν να ενκαρρφνουν: τον ςχεδιαςμό των προϊόντων κατά τρόπον ϊςτε να μειϊνονται οι αρνθτικζσ ςυνζπειζσ τουσ ςτο περιβάλλον και θ δθμιουργία αποβλιτων κατά τθ διαδικαςία παραγωγισ και χριςθσ τουσ, τθν ανάπτυξθ, παραγωγι και εμπορία προϊόντων που είναι κατάλλθλα για πολλαπλζσ χριςεισ, αν κεκτικά από τεχνικι άποψθ και, αφοφ καταςτοφν απόβλθτα, κατάλλθλα για ορκι και αςφα λι ανάκτθςθ και διάκεςθ ςυμβατι με το περι βάλλον. 6

7 Ιεραρχεί τισ μεκόδουσ διαχείριςθσ αποβλιτων ωσ εξισ: α) πρόλθψθ, β) προετοιμαςία για επανα χρθςιμοποίθςθ, γ) ανακφκλωςθ, δ) άλλου είδουσ ανάκτθςθ, π.χ. ανάκτθςθ ενζργειασ, και ε) διάκεςθ. Απαιτεί από τα κράτθ-μζλθ: α) να επιλζγουν μεκόδουσ διαχείριςθσ που επιφζρουν το καλφτερο δυνατό αποτζλεςμα από περιβαλλοντικισ απόψεωσ, όπωσ μεκόδουσ επεξεργαςίασ που ςυνοδεφονται από υψθλά ποςοςτά ανάκτθςθσ υλικϊν ι ενζργειασ, β) να καταρτίηουν προγράμματα πρόλθψθσ δθμιουργίασ αποβλιτων, τα οποία να λαμβάνουν υπόψθ ολόκλθρο τον κφκλο ηωισ των προϊόντων και των υλικϊν. 7

8 Θζτει ςτα κράτθ-μζλθ τουσ ακόλουκουσ ςυγκεκριμζνουσ ςτόχουσ: α) ζωσ το 2020, αφξθςθ τουλάχιςτον ςτο 50%, κατά βάροσ, τθσ προετοιμαςίασ για τθν επαναχρθςιμοποίθςθ και τθν ανακφκλωςθ των υλικϊν αποβλιτων, όπωσ το χαρτί, το μζταλλο, το πλαςτικό και το γυαλί από νοικοκυριά και ενδεχομζνωσ άλλθσ προζλευςθσ, ςτο βακμό που τα απόβλθτα αυτά είναι παρόμοια με τα απόβλθτα των νοικοκυριϊν, β) ζωσ το 2020 αφξθςθ τουλάχιςτον ςτο 70% κατά βάροσ τθσ προετοιμαςίασ για τθν επαναχρθςιμοποίθςθ, ανακφκλωςθ και ανάκτθςθ άλλων υλικϊν, ςυμπεριλαμβανομζνων των εργαςιϊν υγειονομικισ ταφισ όπου γίνεται χριςθ αποβλιτων για τθν υποκατάςταςθ άλλων υλικϊν, μθ επικίνδυνων αποβλιτων καταςκευϊν και κατεδαφίςεων, εξαιρουμζνων των υλικϊν που απαντοφν ςτθ φφςθ και τα οποία ορίηονται ςτθν κατθγορία του καταλόγου αποβλιτων. γ) τα κράτθ-μζλθ οφείλουν να καταρτίςουν ζνα ι περιςςότερα ςχζδια Διαχείριςθσ Αποβλιτων (ΣΔΑ) τα οποία μόνα τουσ ι ςυνδυαςμζνα, να καλφπτουν ολόκλθρθ τθ γεωγραφικι επικράτεια του κράτουσ-μζλουσ. 8

9 Παρ. 4 (β). Κακορίηεται ο ςτόχοσ ανακφκλωςθσ ποςοςτοφ 70% ωσ το 2020, για μθ επικίνδυνα απόβλθτα από καταςκευζσ και κατεδαφίςεισ, αλλά είναι αςαφζσ επί ποίασ βάςθσ. Να διευκρινιςτεί ςτο νόμο, αντίςτοιχα με τθν προθγοφμενθ παρατιρθςθ Άρθρο 23: Κρίνεται ωσ πάρα πολφ κετικό, το γεγονόσ ότι καταργείται θ πλθκϊρα παράλλθλων και επάλλθλων αδειϊν και αντικακίςταται μόνο από δφο, τθν ΑΕΠΟ και τθν άδεια λειτουργίασ 9

10 Χωριςτι ςυλλογι τουλάχιςτον για το χαρτί, μζταλλο, πλαςτικό, γυαλί ζωσ το 2015 Όπου αυτό είναι τεχνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό Όπου αυτό είναι ενδεδειγμζνο για να επιτευχκοφν τα αναγκαία ποιοτικά πρότυπα ςτουσ αντίςτοιχουσ τομείσ Ο διαχωριςμόσ του ξθροφ κλάςματοσ από τα λοιπά ρεφματα κρίνεται απαραίτθτοσ Τα ανακυκλϊςιμα κα πρζπει να ςυλλζγονται ςε ξεχωριςτό κάδο από τα οργανικά ςε όλθ τθν Ελλάδα Συλλογι του ξθροφ κλάςματοσ ςε ζνα κάδο; Απαιτείται τεκμθρίωςθ και εξαρτάται από τθν απόδοςθ του ςυςτιματοσ διαλογισ ανακυκλϊςιμων υλικϊν 10

11 Ενκαρρφνεται Η χωριςτι ςυλλογι βιολογικϊν αποβλιτων, ενόψει τθσ λιπαςματοποίθςθσ και τθσ ηφμωςθσ των βιοαποβλιτων Η επεξεργαςία των βιολογικϊν αποβλιτων με υψθλό επίπεδο περιβαλλοντικισ προςταςίασ Η χριςθ περιβαλλοντικϊσ αςφαλϊν υλικϊν παραγόμενων από βιολογικά απόβλθτα Αναμζνεται αξιολόγθςθ για τθν ςκοπιμότθτα κακοριςμοφ ελάχιςτων απαιτιςεων για τθ διαχείριςθ των βιοαποβλιτων και ποιοτικϊν κριτθρίων για τθ λιπαςματοποίθςθ και τθ ηφμωςθ βιοαποβλιτων 11

12 Το Σχζδιο Απόφαςθσ τθσ Ε.Ε. για τισ μεκόδουσ υπολογιςμοφ δίνει 4 επιλογζσ για τον υπολογιςμό του ςτόχου 12

13 13

14 Η ιεράρχθςθ ςτθν διαχείριςθ των αποβλιτων τοποκετεί τθν πρόλθψι ωσ πρϊτθ προτεραιότθτα και τθν τελικι διάκεςθ υπολειμμάτων ςε ΧΥΤΥ ωσ τελευταία Η χωριςτι διαλογι και θ ανακφκλωςθ απορριμμάτων κα πρζπει να ζχει προτεραιότθτα, όπου αυτό είναι περιβαλλοντικά και οικονομικά εφικτό Τα εναπομείναντα υλικά, που δεν μποροφν να επαναχρθςιμοποιθκοφν ι ανακυκλωκοφν πλιρωσ, κα πρζπει να υποςτοφν τθν, δυνατόν φιλικότερθ προσ το περιβάλλον, επεξεργαςία 14

15 Τα απόβλθτα, αντί να ςτζλνονται προσ ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ), κα πρζπει να ανακτϊνται και να εξυπθρετοφν χριςιμουσ ςκοποφσ, αντικακιςτϊντασ άλλουσ πόρουσ τθσ ευρείασ οικονομίασ. Με εξαίρεςθ τθν Τςεχία και τθν Σλοβακία, όλα τα νζα Κράτθ-μζλθ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ αναφζρουν ποςοςτό αποβλιτων που καταλιγει ςε ΧΥΤΑ, μεγαλφτερο από 80%. Αυτό επίςθσ ιςχφει και για δφο παλαιότερα Κράτθ-μζλθ, τθν Ελλάδα και τθν Ιρλανδία. Η Ευρωπαϊκι Πολιτικι κα επιβάλει ςτα Κράτθ-μζλθ να εκπλθρϊνουν τουσ ςτόχουσ τθσ Ευρωπαϊκισ Οδθγίασ για τουσ ΧΥΤΑ (Landfill Directive): να εκτρζπουν από τουσ ΧΥΤΑ τα βιοδιαςπϊμενα απόβλθτα με βάςθ τουσ ςυγκεκριμζνουσ ςτόχουσ. Αυτό κα πρζπει να γίνεται με ςυνδυαςμό μεκόδων επεξεργαςίασ αποβλιτων 15

16 Τα κράτθ μζλθ τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ που ζχουν μειϊςει, επιτυχϊσ, τθν εξάρτθςθ από τουσ ΧΥΤΑ, το ζχουν κάνει με ςυνδυαςμό ανακφκλωςησ, βιολογικήσ επεξεργαςίασ (π.χ. κομποςτοποίηςη και αναερόβια χϊνεψη) και ενεργειακήσ αξιοποίηςησ. Τα απόβλθτα μποροφν να αποτελζςουν πόρο. Περίπου το 50% των Αςτικϊν Στερεϊν Αποβλιτων των EU-25, κάβεται ςε ΧΥΤΑ. Στουσ ΧΥΤΑ κα πρζπει να κάβονται μόνο μθ εκμεταλλεφςιμα υπολείμματα (ΧΥΤΥ) Οι ςφγχρονεσ τεχνολογίεσ Ενεργειακισ Αξιοποίθςθσ, ςυμβάλλουν ςθμαντικά τόςο ςτο περιβάλλον όςο και ςτθν ενεργειακι πολιτικι 16

17 Μζςα από μια διαδικαςία βελτιςτοποίθςθσ του ςχεδιαςμοφ διαχείριςθσ αποβλιτων μποροφν να αποφευχκοφν οι περιοριςμοί και τα προβλιματα ςτθν ανάπτυξθ τθσ αγοράσ ανακφκλωςθσ Όπωσ δείχνει ο ακόλουκοσ πίνακασ, οι χϊρεσ τθσ Ευρϊπθσ που εμφανίηουν τα υψθλότερα επίπεδα ανακφκλωςθσ, εμφανίηουν επίςθσ υψθλά επίπεδα Ενεργειακισ Αξιοποίθςθσ και χαμθλά επίπεδα εξάρτθςθσ από τουσ ΧΥΤΑ (Αυτζσ οι επιλογζσ επεξεργαςίασ διευκολφνουν ςτθν μείωςθ του ποςοςτοφ αποβλιτων που κα καταλιγει ςε ΧΥΤΑ) 17

18 18

19 MSW (kg/ca/year) recycled landfilled Year 19

20 Ενϊ ςυηθτοφςαμε, ωσ πρόςφατα, ςτθν Ελλάδα για το πϊσ κα κλείςουμε τισ χωματερζσ και κα τισ αντικαταςτιςουμε με χϊρουσ υγειονομικισ ταφισ απορριμμάτων (ΧΥΤΑ), αποδεικνφεται ότι ιδθ θ φιλοςοφία τθσ ΕΕ ζχει προχωριςει προσ τθν κατεφκυνςθ τθσ ιεράρχθςθσ τθσ διαχείριςθσ των ςτερεϊν αποβλιτων, με τθν ταφι των απορριμμάτων να βρίςκεται τελευταία ςτθν λίςτα. Οι άλλεσ προθγμζνεσ χϊρεσ τθσ Ε.Ε. ιδθ προπορεφονται, τουλάχιςτον μια δεκαετία. Τρζχουμε να προλάβουμε τθν Ευρϊπθ, αλλά είμαςτε πίςω ςυνεχϊσ. 20

21 Η πρόλθψθ δεν ζχει αρχίςει να μασ απαςχολεί παρά μόνο ωσ ρθτορικι, θ ανακφκλωςθ προχωρά, αλλά υπολείπεται των ςτόχων, ενϊ θ επεξεργαςία των απορριμμάτων ζχει «κολλιςει». Η υλοποίθςθ των Περιφερειακϊν Σχεδιαςμϊν Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων (ΠΕΣΔΑ) ζχει ουςιαςτικά βαλτϊςει, κακϊσ ςχεδόν κανζνα, άξιο λόγου ζργο,από όςα προβλζπονται, δεν ζχει ολοκλθρωκεί ι ζςτω προχωριςει ςτισ περιςςότερεσ περιοχζσ τθσ χϊρασ. Η Χωροκζτθςθ εγκαταςτάςεων ολοκλθρωμζνθσ διαχείριςθσ απορριμμάτων, οι τεχνολογίεσ επεξεργαςίασ τουσ και θ χρθματοδότθςθ των ςχετικϊν ζργων, δεν ζχουν ακόμθ ξεκακαριςτεί ωσ κζματα από τθν κυβζρνθςθ. 21

22 Είναι χαρακτθριςτικά τα παραδείγματα τθσ Πελοποννιςου όπου θ πρόοδοσ υλοποίθςθσ του Περιφερειακοφ Σχεδιαςμοφ (ΠΕΣΔΑ) είναι μθδενικι, κακϊσ και τθσ Αττικισ, όπου, παρά το γεγονόσ ότι παράγει το μεγαλφτερο αρικμό αςτικϊν απορριμμάτων ςτθν χϊρα, τα ζργα του περιφερειακοφ τθσ Σχεδιαςμοφ προχωροφν με εξαιρετικά αργοφσ ρυκμοφσ. Τα νζα δεδομζνα που επιβάλλει ο «Καλλικράτθσ» είναι βζβαιο ότι κα εντείνουν τισ κακυςτεριςεισ ςτθν εφαρμογι των ΠΕΣΔΑ, ενϊ ενιςχφουν τθν αβεβαιότθτα για τθν λειτουργία και τθν αποτελεςματικότθτα των Φορζων Διαχείριςθσ Στερεϊν Αποβλιτων (ΦΟΔΣΑ). 22

23 Οι εξελίξεισ (και οι νομοκετικζσ απαιτιςεισ τθσ ΕΕ) κακιςτοφν επιτακτικι, πλζον, τθν ανάγκθ να προχωριςουν τα απαιτοφμενα ζργα για τθν Διαχείριςθ των απορριμμάτων ςτθν χϊρα μασ, με βάςθ ζναν νζο εκνικό ςχεδιαςμό, ζτςι ϊςτε ωσ το 2013, οπότε και κα πρζπει ιδθ, ςφμφωνα με τθν οδθγία πλαίςιο για τουσ ΧΥΤΑ, να εκτρζπονται 50% των βιοαποδομιςιμων αποβλιτων, να επιτφχουμε τον ςτόχο αυτόν. Διαφορετικά, νζα εξοντωτικά πρόςτιμα (αντίςτοιχα αυτϊν για τισ ανεξζλεγκτεσ ανοικτζσ χωματερζσ - ΧΑΔΑ) μασ περιμζνουν από τθν ΕΕ. 23