«Συντήρηση αχλαδιών σε νερό. υπό την παρουσία σπόρων σιναπιού (Sinapis arvensis).»

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "«Συντήρηση αχλαδιών σε νερό. υπό την παρουσία σπόρων σιναπιού (Sinapis arvensis).»"

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΩΠΟΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΤΟΜΕΑΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΛΕΝΗ Π. ΠΑΠΑΤΣΑΡΟΥΧΑ Πτυχιούχος Τεχνολόγος Τροφίμων της Γεωπονικής Σχολής (Α.Π.Θ.) «Συντήρηση αχλαδιών σε νερό υπό την παρουσία σπόρων σιναπιού (Sinapis arvensis).» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2012 I

2 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΕΛΕΝΗ Π. ΠΑΠΑΤΣΑΡΟΥΧΑ Πτυχιούχος Τεχνολόγος Τροφίμων της Γεωπονικής Σχολής - (Α.Π.Θ.) «Συντήρηση αχλαδιών σε νερό υπό την παρουσία σπόρων σιναπιού (Sinapis arvensis).» ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ Υποβλήθηκε στη Γεωπονική Σχολή Τομέας: Επιστήμης & Τεχνολογίας Τροφίμων Ημερομηνία Προφορικής Εξέτασης: 13 Ιούλιος 2012 ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ : Αναπληρωτής Καθηγητής: Δ. Γερασόπουλος, Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ., Τομέα Επιστήμης & Τεχνολογίας Τροφίμων, Επιβλέπων Επίκουρος Καθηγητής: Κ. Κουτσουμανής, Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ., Τομέα Επιστήμης & Τεχνολογίας Τροφίμων, Μέλος Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής Λέκτορας: Α. Γούλα, Γεωπονικής Σχολής Α.Π.Θ., Τομέα Επιστήμης & Τεχνολογίας Τροφίμων, Μέλος Τριμελούς Εξεταστικής Επιτροπής II

3 Αφιερωμένο στους γονείς μου, Παναγιώτη & Σουλτάνα Ως μικρό δείγμα ευγνωμοσύνης και αναγνώρισης των θυσιών τους για εμένα. III

4 ΕΛΕΝΗ Π. ΠΑΠΑΤΣΑΡΟΥΧΑ Α.Π.Θ «Συντήρηση αχλαδιών σε νερό υπό την παρουσία σπόρων σιναπιού (Sinapis arvensis).» ISBN «Η έγκριση της παρούσας Μεταπτυχιακής Διατριβής από τη Γεωπονική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωμών του συγγραφέως» (Ν.5343/1932, άρθρο 202, παρ.2). IV

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σε αυτή την μελέτη εξετάστηκαν οι μικροβιολογικές και φυσικοχημικές μεταβολές κατά τη διάρκεια συντήρησης αχλαδιών σε νερό υπό την παρουσία σπόρων Sinapis arvensis (ΜΖΣ), ενός προϊόντος που παρασκευάζονταν σε οικιακό επίπεδο σύμφωνα με μια Ελληνική παραδοσιακή μέθοδο. Επίσης, συντηρήθηκαν αχλάδια σε σκέτο νερό, ως μάρτυρας (ΜΖΜ). Κατά τη διεργασία της ζύμωσης υπήρξε ανάπτυξη γαλακτικών βακτηρίων (LAB) που προέρχονταν από την επιφάνεια των αχλαδιών και τους σπόρους σιναπιού, ενώ τα Enterobacteriaceae και τα Coliforms που εντοπίστηκαν αρχικά παρουσίασαν μείωση (P<0,05), μετά από δύο εβδομάδες συντήρησης. Αυτό μπορεί να αποδοθεί στην μείωση του ph του ΜΖΣ (P<0,05). Τα γαλακτικά βακτήρια (LAB) επικράτησαν όλων των άλλων μικροβιακών ομάδων και στα δύο συστήματα ζύμωσης. Όλες οι απομονώσεις γαλακτικών βακτηρίων (LAB) που πραγματοποιήθηκαν (στο σύνολο 49) στο πείραμα της ζύμωσης, ταυτοποιήθηκαν ως Leuconostoc mesenteroides subsp. cremoris με την μέθοδο της ηλεκτροφόρησης πρωτεϊνών ολόκληρου του κυττάρου με SDS-PAGE, ενώ με τα αποτυπώματα της RAPD-PCR και τον προσδιορισμό της μερικής αλληλουχίας 16S του ριβοσωμικού RNA (rrna) επιλεγμένων απομονώσεων δεν βρέθηκε διαφοροποίηση αυτών σε επίπεδο υποείδους. Το φρούτο, στο τέλος της διεργασίας της ζύμωσης, είχε χαμηλότερο ph, ολική οξύτητα (ΟΟ), πτητική οξύτητα (ΠΟ), φαινολικές ενώσεις (ΦΕ), αντιοξειδωτική ικανότητα (ΑΙ), διαλυτά στερεά συστατικά (ΔΣΣ), αντίσταση της σάρκας στην πίεση (ΑΣΠ), φωτεινότητα ή λαμπρότητα (L*) και υψηλότερο χρώμα (b*), δηλαδή πιο καφέ και εσωτερική συγκέντρωση CO 2. Τα φρούτα που συντηρήθηκαν σε ΜΖΣ είχαν υψηλότερη ΟΟ, ΠΟ, ΦΕ, ΑΙ, χαμηλότερο ph και ΑΣΠ, από τα φρούτα ΜΖΜ. Όλες οι φυσικοχημικές παράμετροι παρουσίασαν αύξηση στα μέσα ζύμωσης (P<0,05) εκτός από το ph που μειώθηκε. Αυτά τα αποτελέσματα συμπίπτουν με την παρουσία των γαλακτικών βακτηρίων (LAB) σε υψηλότερη αναλογία στο ΜΖΣ καθώς και με τα επίπεδα του κιτρικού, γαλακτικού και οξικού οξέος που είναι υψηλότερα σε σχέση με αυτά του ΜΖΜ. Το οξαλικό οξύ και συγγενείς χημικές ενώσεις βρέθηκαν σε υψηλότερο επίπεδο στο ΜΖΣ από ότι στο ΜΖΜ και πιθανόν αυτοί οι παράγοντες ενίσχυσαν την ανάπτυξη των γαλακτικών βακτηρίων (LAB) και/ή συνεισέφεραν στην μείωση των Enterobacteriaceae. Η οργανοληπτική αξιολόγηση έδειξε ότι τα φρούτα που συντηρήθηκαν σε ΜΖΣ είχαν καλύτερη ολική αποδοχή σε σύγκριση με αυτά του ΜΖΜ, αλλά και στα επιμέρους οργανοληπτικά χαρακτηριστικά. V

6 SUMMARY In this research, the microbiological and physicochemical changes during preservation of pears in water in the presence of Sinapis arvensis seeds (PWS FL) according to the traditional Greek home food manufacture were studied. Pears preserved in water served as control (PW FL). The growth of lactic acid bacteria (LAB) coming from the pear surface was enhanced in the presence of sinapis seeds, while Enterobacteriaceae and coliforms declined rapidly (P<0,05), but only after two weeks. This can be attributed to lower (P<0,05) ph of the PWS FL. LAB predominated over the other microbial groups in the fermentation liquids (FLs) of both systems. All the 49 LAB isolates from one fermentation experiment were identified as Leuconostoc mesenteroides subsp. cremoris by the SDS-PAGE of whole-cell proteins, while the RAPD-PCR fingerprinting and partial 16S rrna sequence determination of selected isolates did not discriminate them at a subspecies level. Fruit at the end of preservation had lower ph, titratable or volatile acidity, phenolic compounds or antioxidant capacity, soluble solids content, firmness, lightness and higher b* colour value and internal CO 2 concentration. Fruit preserved in PWS FL had higher titratable or volatile acidity, phenolic compounds or antioxidant capacity as well as lower ph and firmness than the control fruit. All values of the physicochemical parameters of the FLs increased (P<0,05) except of the ph which decreased. In agreement with a higher population of LAB in PWS FL the levels of citric, lactic and acetic acid were also higher than in control. Oxalic acid and related unknown substances were found at higher levels in PWS FL than the control and may be the agent(s) enhancing the growth of LAB and/or contributing partially to the decline of Enterobacteriaceae. The organoleptic test showed that fruit preserved in PWS FL had better overall acceptability than the control, and that it retained most of the positive sensorial traits. VI

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η παρούσα μεταπτυχιακή διατριβή εκπονήθηκε στο εργαστήριο Μηχανικής Τροφίμων και στο εργαστήριο Μικροβιολογίας και Υγιεινής Τροφίμων, του Τομέα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων, της Γεωπονική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, τη χρονική περίοδο Οκτώβριος 2009 Δεκέμβριος 2010 στα πλαίσια του προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών, Ειδίκευσης επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων, της Γεωπονική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, για την απονομή Μεταπτυχιακού Διπλώματος. Με τη διεκπεραίωση και τη συγγραφή της παρούσας διατριβής που αποτελεί τον επίλογο των μεταπτυχιακών μου σπουδών, έχω την υποχρέωση να ευχαριστήσω θερμά τους ανθρώπους που συνέβαλαν στην εκπόνησή αυτού του εγχειρήματος. Πρωταρχικά, θα ήθελα να ευχαριστήσω τον επιβλέποντα καθηγητή και επιστημονικό υπεύθυνο του παρόντος πονήματος, τον κ. Γερασόπουλο Δημήτριο, Αναπληρωτή καθηγητή της Γεωπονικής σχολής του ΑΠΘ, για την ανάθεση αυτής της μελέτης, την εμπιστοσύνη που έδειξε στο πρόσωπό μου, την επιστημονική, ηθική και πνευματική υποστήριξη, την καθοδήγηση και τη συνεχή εμψύχωση που μου παρείχε καθ όλη τη διάρκεια της διεξαγωγής της διατριβής. Η συμβολή του ήταν καθοριστική ως προς το σχεδιασμό, τη διεξαγωγή και τη συγγραφή της παρούσας διατριβής. Ευχαριστώ ιδιαιτέρως, την κ. Λιτοπούλου-Τζανετάκη Ευανθία, ομότιμη καθηγήτρια της Γεωπονικής σχολής του ΑΠΘ, που συνέβαλε στην επιλογή του θέματος της μεταπτυχιακής μου διατριβής. Καθώς επίσης, για την επιστημονική καθοδήγηση της με ιδιαίτερη φροντίδα και μεράκι, ως προς τον τρόπο διεξαγωγής της έρευνας, ως συνεπιβλέπουσα και καθοδηγήτρια στο μικροβιολογικό μέρος της. Επιπλέον, θα ήθελα να την ευχαριστήσω για τη διακριτικότητα, την ευγένεια, την καθημερινή ενασχόλησή της και τον πολύτιμο προσωπικό χρόνο που μου διέθεσε. Ευχαριστώ, επίσης, τον κ. Τζανετάκη Νίκο, ομότιμο καθηγητή της Γεωπονικής Σχολής του ΑΠΘ, για το ενδιαφέρον, τις εποικοδομητικές συμβουλές και υποδείξεις που μου παρείχε καθ όλη τη διάρκεια της εκπόνησης της διατριβής. Οφείλω να ευχαριστήσω, την κ. Χατζηκαμάρη Μαγδαλινή, μέλος ΕΕΔΙΠ του τομέα Ε.Τ.Τ., Α.Π.Θ, για την άψογη και απαράμιλλη συνεργασία και την καταλυτική βοήθεια καθοριστικής σημασίας, την απλόχερη επιστημονική βοήθεια, τις υποδείξεις, τις πολύτιμες οδηγίες, τις ανεκτίμητες συμβουλές και γνώσεις που μου προσέφερε στην διεξαγωγή μέρους της διατριβής μου. Επίσης, ευχαριστώ την κ. VII

8 Χαριτωνίδου Ευγενία, μέλος ΕΕΔΙΠ του τομέα Ε.Τ.Τ., Α.Π.Θ, για την ουσιαστική, άμεση και αφειδώλευτη προθυμία και ενδιαφέρον που επέδειξε όποτε χρειάστηκα επιστημονική και τεχνική στήριξη για τη διεκπεραίωση του πειράματος μου. Επίσης, ευχαριστώ την κ. Κάλλιου Μαρία, μέλος ΕΕΔΙΠ του τομέα Ε.Τ.Τ., Α.Π.Θ, για την αμέριστη και ανιδιοτελή βοήθειά της. Επίσης, Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Κουτσουμανή Κωσταντίνο και την κ. Γούλα Αθανασία του τομέα Ε.Τ.Τ., Α.Π.Θ για την τιμή που μου έκαναν, να αποδεχτούν να αποτελέσουν μέλη της εξεταστικής επιτροπής. Καθώς επίσης, τον κ. Μπιλιαδέρη Κωσταντίνο για την κριτική ανάγνωση του κειμένου και τις ουσιαστικές υποδείξεις για τις απαραίτητες διορθώσεις ή διευκρινήσεις επί της συγγραφής του κειμένου. Επιπλέον, θα ήθελα να ευχαριστήσω όλους του καθηγητές του Τομέα Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων για τις γνώσεις που μου μετέδωσαν και τα εφόδια που μου προσέφεραν στη διάρκεια των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών μου σπουδών. Ευχαριστώ όλους τους συναδέλφους, μεταπτυχιακούς φοιτητές και διδάκτορες, με τους οποίους είχα την χαρά να συνεργαστώ, για την πολύτιμη συνεισφορά και τη βοήθειά τους, κατά τη διάρκεια της εκπόνησης του πειράματος μου, στα εργαστήρια Μηχανικής Τροφίμων, Μικροβιολογίας και Υγιεινής Τροφίμων, Οπωροκηπευτικών και Αμπέλου, καθώς και Χημείας και Βιοχημείας Τροφίμων. Παραμένω βαθύτατα ευγνώμων στους γονείς μου που με ανέθρεψαν με μόχθους, θυσίες και στερήσεις, για τις αρχές που μου δίδαξαν και την γαλούχηση μου να γίνω καλύτερος άνθρωπος, τη δύναμη και τα κίνητρα που μου έδωσαν να συνεχίσω να αγωνίζομαι για την υλοποίηση των στόχων μου και που μου έμαθαν να εκτιμώ την γνώση. Θα ήθελα να ευχαριστήσω από τα βάθη της καρδιάς μου, τους ανθρώπους που ήταν δίπλα μου όλα αυτά τα χρόνια των σπουδών μου, για την πολύπλευρη και ανεξάντλητη στήριξη και ενθάρρυνση, την απεριόριστη αγάπη, την αγόγγυστη υπομονή και κατανόηση, την αφοσίωση, την πίστη σε εμένα, που επέδειξαν και που περισσότερο από εμένα πίστεψαν ότι αυτή η εργασία κάποτε θα ολοκληρωθεί. Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2012, Παπατσαρούχα Ελένη VIII

9 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ... V SUMMARY...VΙ ΠΡΟΛΟΓΟΣ... VIΙ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ...ΙΧ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ... ΧΙΙ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ... ΧIΙI ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ... ΧV ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ... ΧVΙ ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ... ΧVΙΙ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ Ζύμωση & ζυμούμενα τρόφιμα Ζυμούμενα τρόφιμα παγκόσμια Ταξινόμηση ζυμούμενων τροφίμων Οι μικροοργανισμοί στα ζυμούμενα τρόφιμα Γαλακτικά βακτήρια στη ζύμωση Leuconostoc sp Γενικά για το Σινάπι Είδη Σιναπιού Ιδιότητες, χημική σύσταση & θρεπτική αξία σιναπιού Αντιμικροβιακές & φαρμακευτικές δράσεις σιναπιού Αντιμικροβιακες & φαρμακευτικές δράσεις βοτάνων Γενικά για τα Αχλάδια Ιδιότητες, χημική σύσταση & θρεπτική αξία αχλαδιών Ενζυμική αμαύρωση Πρόληψη Ενζυμικής αμαύρωσης Αντιοξειδωτικά Ενεργές μορφές οξυγόνου (ROS) Ενζυμικός αντιοξειδωτικός μηχανισμός Μη ενζυμικός αντιοξειδωτικός μηχανισμός Ασκορβικό οξύ (AA) Γλουταθειόνη Αντιοξειδωτικές ενώσεις στα αχλάδια IX

10 2.10. Φαινολικές ενώσεις Φαινολικές ενώσεις στα αχλάδια Αναπνευστική λειτουργία Αναπνευστική λειτουργία υπό συνθήκες ανοξίας /υποξίας Άλλες μεταβολικές αντιδράσεις των φυτών κατά την αναεροβίωση Κυτοπλασματική οξέωση (Cytoplasmic acidosis) Προϊόντα μεταβολισμού ζύμωσης Παραγωγή οργανικών οξέων Παραγωγή αρωματικών-πτητικών συστατικών Επίδραση στην δομή του φρούτου ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Υλικά & μέθοδοι Φυτικό υλικό & μεταχειρίσεις Μικροβιολογικές αναλύσεις Υποστρώματα & συνθήκες επώασης μικροχλωρίδας Απομόνωση μικροχλωρίδας Ταυτοποίηση των απομονώσεων με μορφολογικές, φυσιολογικές και βιοχημικές δοκιμές Φαινοτυπικός προσδιορισμός του πρωτεϊνικού προφίλ των απομονώσεων με SDS-PAGE PCR & αλληλούχιση βάσεων Φυσικοχημικές αναλύσεις Προσδιορισμός οργανικών οξέων με HPLC Προσδιορισμός του ph Προσδιορισμός της τιτλοδοτούμενης Ολικής & Πτητικής Οξύτητας Προσδιορισμός Διαλυτών Στερεών Συστατικών Προσδιορισμός Αντίστασης της Σάρκας στην Πίεση Προσδιορισμός Χρώματος Προσδιορισμών Αερίων (C 2 H 4, CO 2, O 2 ) Προσδιορισμός Αντιοξειδωτικής Ικανότητας Προσδιορισμός Φαινολικών Ενώσεων Οργανοληπτική αξιολόγηση X

11 3.5. Στατιστική ανάλυση Σκοπός της μελέτης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ & ΣΥΖΗΤΗΣΗ Μικροβιολογικές μεταβολές Αυτόχθονη μικροχλωρίδα ζύμωσης Ταυτοποίηση των γαλακτικών βακτηρίων (LAB) Ταυτοποίηση με SDS-PAGE RAPD PCR Φυσικοχημικές Ιδιότητες Μεταβολή των οργανικών οξέων κατά την διάρκεια της ζύμωσης- HPLC Φυσικοχημικές μεταβολές στο μέσο & το φρούτο ph Ολική οξύτητα (ΟΟ) Πτητική οξύτητα (ΠΟ) Διαλυτά Στερεά συστατικά (ΔΣΣ) Αντίσταση της σάρκας στην πίεση (ΑΣΠ) Αντιοξειδωτική ικανότητα (ΑΙ) & φαινολικές ενώσεις (ΦΕ) Χρώμα Μεταβολή της σύστασης της εσωτερικής ατμόσφαιρας των αχλαδιών κατά τη ζύμωση Ενζυμική αμαύρωση Οργανοληπτική αξιολόγηση ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ XI

12 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΠΙΝΑΚΩΝ Πίνακας Ζυμούμενα προϊόντα από όλο τον κόσμο. σελ. 6 Πίνακας Ζυμούμενα προϊόντα φρούτων & λαχανικών από όλο τον σελ. 8 κόσμο. Πίνακας Ταξινόμηση με βάση το είδος της ζύμωσης. σελ. 10 Πίνακας Ταξινόμηση των ζυμούμενων τροφίμων. σελ. 11 Πίνακας Μικροοργανισμοί που συναρτώνται σε ζυμούμενα φρούτα και σελ. 13 λαχανικά. Πίνακας Τα κύρια γαλακτικά βακτήρια (LAB) στη ζύμωση φυτικών σελ. 14 προϊόντων. Πίνακας Χαρακτηριστικά γαλακτικών βακτηρίων (LAB) σε ζύμωση σελ. 15 λαχανικών. Πίνακας Σύσταση σιναπιού (θρεπτικά συστατικά, λιπίδια και σάκχαρα). σελ. 26 Πίνακας Σύσταση σιναπιού (βιταμίνες και ανόργανα συστατικά). σελ. 26 Πίνακας Χημική σύσταση επί τις % στο έλαιο της άγριας μουστάρδας σελ. 27 (Sinapis arvensis L.). Πίνακας Ευρωπαϊκές ποικιλίες αχλαδιών. σελ. 31 Πίνακας Κλιμακτηριακοί και μη κλιμακτηριακοί καρποί. σελ. 32 Πίνακας Σύσταση αχλαδιού (Pyrus communis) (θρεπτικά συστατικά, σελ. 35 λιπίδια και σάκχαρα). Πίνακας Σύσταση αχλαδιού (βιταμίνες και ανόργανα συστατικά). σελ. 35 Πίνακας Φαινολικές ενώσεις. σελ. 53 Πίνακας Φαινολικές ενώσεις σε διάφορες ποικιλίες και χυμό αχλαδιού. σελ. 58 Πίνακας Φυτικό υλικό-μεταχειρίσεις αχλαδιών. σελ. 79 Πίνακας Κατηγορίες μικροοργανισμών, υποστρώματα και σελ. 82 συνθήκες επώασης των ομάδων βακτηρίων που εξετάστηκαν. Πίνακας Πηγή απομόνωσης μικροοργανισμών ζύμωσης αχλαδιών. σελ. 83 Πίνακας Μέθοδος υπολογισμού της τελικής συγκέντρωσης των σελ. 99 πρότυπων διαλυμάτων. Πίνακας Φυσιολογικοί και βιοχημικοί χαρακτήρες στελεχών που σελ. 108 απομονώθηκαν κατά την διάρκεια της συντήρησης σε MΖΜ και ΜΖΣ στους 12 o C για 3 εβδομάδες. Πίνακας Η συγκέντρωση των οργανικών οξέων στο ΜΖΜ και ΜΖΣ κατά την διάρκεια της συντήρησης των αχλαδιών στους 12 o C για 3 εβδομάδες. σελ. 114 XII

13 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΕΙΚΟΝΩΝ Εικόνα Παράγοντες που συμμετέχουν στη ζύμωση λαχανικών. σελ. 4 Εικόνα Η χημική δομή της σιναλμπίνης και της σινιγρίνης. σελ.24 Εικόνα Δομές μερικών αρωματικών γλυκοσινολιτών. σελ.25 Εικόνα Οι χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή στην Ευρώπη. σελ.30 Εικόνα Παγκόσμια παραγωγή αχλαδιών. σελ.30 Εικόνα Παραλλαγές της ποικιλίας William s. σελ.31 Εικόνα Ο μηχανισμός δράσης της PPO: (1) υδροξυλίωση των σελ.40 μονοφαινολών σε διφαινόλες, (2) οξείδωση των διφαινιλών σε κινόνες. Εικόνα Η παραγωγή μελανίνων από την τυροσίνη. σελ.40 Εικόνα Οι φαινολικές ενώσεις και ενζύμα σε ένα τυπικό φυτικό σελ.41 κύτταρο. Εικόνα Στερεοχημικός τύπος ασκορβικού οξέος σελ.47 Εικόνα Η γλουταθειόνη. σελ.49 Εικόνα Σύνθεση φαινυλοπροπανοειδών. σελ.52 Εικόνα Η δομή των πιο κοινών (1) φαινολικών οξέων, (2) σελ.53 φλαβονοειδών. Εικόνα Μεταβολές στον κύκλο του Kreb s υπό αναερόβιες συνθήκες σελ.62 και υψηλη συγκέντρωση CO 2. Εικόνα Οδοί αλκοολικής και γαλακτικής ζύμωσης στα φυτά. σελ.67 Εικόνα Διάταξης συλλογής των αερίων από το εσωτερικό του καρπού. σελ.94 Εικόνα ,1-δυφαίνυλο-2-πικρύλ- υδραζύλιο (DPPH) σελ.96 Εικόνα Δενδρόγραμμα των πρωτεϊνικών αποτυπωμάτων, μετά από ηλεκτροφόρηση σε πηκτή πολυακρυλαμιδίου (SDS-PAGE) του συνόλου του πρωτεϊνικού εκχυλίσματος των απομονώσεων Leuconostoc. Χρησιμοποιήθηκε ο συντελεστής συσχέτισης Pearson correlation coefficient (r) και η ομαδοποίηση έγινε βάσει της μεθόδου UPGMA. Μ: οι απομονώσεις από το ΜΖΜ, S: οι απομονώσεις από το ΜΖΣ. σελ.111 Εικόνα Τα RAPD-PCR μοτίβα που προέκυψαν με εκκινητή M13 και πρότυπο DNA από τις απομονώσεις. Η λωρίδα M : μοριακή σελ.112 XIII

14 Εικόνα Εικόνα κλίμακα 1Kb (Invitrogen). Οι λωρίδες 1 έως 13 (S2.9, S2.1, S3.6, S3.4, S1.7, S1.8, S2.2, S3.5, S3.1, S2.10, S1.1, S1.2) : Leuconostoc mesenteroides subsp. mesenteroides LMG 6893 T. Χρωματογράφημα των οργανικών οξέων στα 220 nm για τα εκχυλίσματα από τα αχλάδια και τους σπόρους του σιναπιού (Α) καθώς επίσης και για μάρτυρα (ΜΖΜ) και σινάπι (ΜΖΣ) μετά την συντήρηση των αχλαδιών στους 12 o C για 3 εβδομάδες (Β). Η κορυφή 1: οξαλικό οξύ και συνεκλουόμενες ουσίες, 2: κιτρικό οξύ, 3: μηλικό οξύ 4: ηλεκτρικό οξύ, 5: γαλακτικό οξύ, 6: φουμαρικό οξύ, 7: οξικό οξύ, U: άγνωστο. Οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του φρούτου των αχλαδιών που διατηρήθηκαν σε ΜΖΜ και ΜΖΣ στους 12 o C για 3 εβδομάδες. Για το κάθε χαρακτηριστικό, οι τιμές με το ίδιο γράμμα δεν έχουν στατιστικώς σημαντική διαφορά σε επίπεδο P<0.05. σελ.114 σελ.131 XIV

15 ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΩΝ Διάγραμμα Πρότυπη καμπύλη ΑΑ. σελ.96 Διάγραμμα Πρώτυπη καμπύλη CΑ. σελ.100 Διάγραμμα Μετρήσεις (log 10 cfu.ml -1 or g -1 ) των μικροοργανισμών κατά την διάρκεια της συντήρησης σε ΜΖΜ (Αχλάδια σε νερό) και ΜΖΣ (Αχλάδια σε νερό υπό την παρουσία σπόρων σιναπιού) στους 12 o C για 3 εβδομάδες. Διαγράμμα Μεταβολές στο ph, την ολική οξύτητα, την πτητική οξύτητα και τα στερεά διαλυτά συστατικά του καρπού και του μέσου ζύμωσης στην διάρκεια της ζύμωσης αχλαδιών για 3 εβδομάδες. Διάγραμμα Αντίσταση της σάρκας στην πίεση (ΑΣΠ)- συνεκτικότητα του καρπού κατά τη διάρκεια της ζύμωσης αχλαδιών για 3 εβδομάδες. Διάγραμμα Ολική αντιοξειδωτική ικανότητα (ΑΙ) και συνολικές φαινολικές ενώσεις (ΦΕ) του καρπού και του μέσου ζύμωσης κατά τη διάρκεια της ζύμωσης αχλαδιών για 3 εβδομάδες. Διάγραμμα Η μεταβολή του χρώματος της επιδερμίδας και του εσωτερικού του καρπού των αχλαδιών κατά την διάρκεια της ζύμωσης 3 εβδομάδων, ως προς τις παραμέτρους L*, a* και b*. Διάγραμμα Συγκέντρωση αιθυλενίου, διοξειδίου του άνθρακα και οξυγόνου στο εσωτερικό των αχλαδιών κατά την διάρκεια της ζύμωσης 3 εβδομάδων. Διάγραμμα Μεταβολές στο χρώμα του καρπού σε συνάρτηση με το χρόνο (ενζυμική αμαύρωση). σελ.106 σελ.120 σελ.121 σελ.123 σελ.125 σελ.127 σελ.129 XV

16 ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΗ ΕΡΓΑΣΙΑ: Papatsaroucha E., Pavlidou S., Hatzikamari M., Lazaridou A., Torriani S., Gerasopoulos D. & Litopoulou Tzanetaki E., (2012), Preservation of pears in water in the presence of Sinapis arvensis seeds: A Greek tradition., International Journal of Food microbiology., Vol. 159, Issue 3, p XVI

17 FLs/ΜΖ PW FL/MZM ΣΥΝΤΜΗΣΕΙΣ Fermentation liquids/ Mέσο ζύμωσης (νερό βρύσης) Pear water fermentation liquid/ Mέσο ζύμωσης μάρτυρα (σκέτο νερό) PWS FL/ΜΖΣ Pear water and sinapis fermentation liquid/ Μέσο ζύμωσης σιναπιού (νερό & LAB AC/ΑΙ F/ΑΣΠ PC/ΦΕ SSC/ΔΣΣ VA/ΠΟ ΤΑ/OO SDS-PAGE GC HPLC RAPD-PCR SDS APS bis DPPH TEMED ANOVA LSD/ΕΣΔ GRAS FAO WHO DNA RNA rrna σπόροι σιναπιού) Lactic acid bacteria/ Γαλακτικά βακτήρια Antioxidant capacity/ Αντιοξειδωτική ικανότητα Firmness/Αντίστασης της σάρκας στην πίεση Phenolic compounds/ Φαινολικές ενώσεις Soluble solid content/ Διαλυτά στερεά συστατικά Volatile acidity/ Πτητική οξύτητα Titratable acidity/ Ολική (Ογκομετρούμενη-Τιτλοδοτούμενη) οξύτητα Sodium dodecyl sulfate poly-acrylamide gel electrophoresis / Ηλεκτροφόρηση σε πηκτή ακρυλαμιδίου παρουσία δωδεκαξυλ-θειϊκού νατρίου Gas chromatography/ Αέρια χρωματογραφία High-performance liquid chromatography/yγρή χρωματογραφία υψηλής απόδοσης Randomly Amplified Polymorphic DNA Polymerase Chain Reaction/ Αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης βασισμένη στον πολυμορφισμό τυχαία πολλαπλασιαζόμενου DNA Sodium Dodecyl Sulfate/ Δωδεκυλοξυθειικό νάτριο Ammonium PerSulfate/ Υπερθειϊκό αμμώνιο Ν,Ν -methylene-bis-acrylamide /N,N-μεθυλεvo-δις-ακρυλαμίδιo 1,1-diphenyl-2-picryl hydrazyl/1-διφαινυλό-2-πικρυλυδραζίλιο Tetramethylethylenediamine /Ν,Ν, 'Ν, 'Ν τετραμεθυλαιθυλενοδιαμίνη Analysis of variance/ Ανάλυση της στατιστικής διακύμανσης Least significance difference/ Ελάχιστη τυπική απόκλιση-ελάχιστη σημαντική διαφορά Generally recognised as safe/γενικά αποδεκτά ως ασφαλή Food and agriculture organization/ Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας World health organization/ Διεθνής Οργανισμός Υγείας Deoxyribonucleic acid /Δεοξυ-ριβονουκλεϊκό όξυ Ribonucleic acid/ Ριβονουκλεϊκό οξύ Ribosomal RNA/ Ριβοσωμικό RNA XVII

18 ADP ATP NADH NDP NTP Pi PPi ADH LDH PAL PDC PG POD PPO APX CAT DHAR GR SOD ΑΟΧ GSH DHAA AA/ DHA AEAC CA QH 2 ACC ROS AITC CFU Adenosine diphosphate/ Διφωσφορική αδενοσίνη Adenosine triphosphate/ Τριφωσφορική αδενοσίνη Nicotinamide adenine dinucleotide/ Νικοτιναμίδιο δινουκλεοτίδιο της αδενίνης Nucleotide diphosphate/ Διφωσφορικό νουκλεοτίδιο Nucleotide triphosphate/ Τριφωσφορικό νουκλεοτίδιο Inorganic phosphate/ Ανόργανο φωσφορικό άλας Ιnorganic Pyrophosphate/ Ανόργανο πυροφωσφορικό άλας Alcohol dehydrogenase/ Αλκοολική δεϊδρογενάση Lactate dehydrogenase/ Γαλακτική δευδρογενάση Phenylalanine-ammonia lyase/ Αμμωνιακή λυάση της φαινυλαλανίνης Pyruvate decarboxylase/ Πυρουβικής δεκαρβοξυλάσης PPO, o-diphenol : O2 oxidoreductase, EC / Πολυγαλακτουρονάση Peroxidase/ Περοξειδάση Polyphenol oxidase/ Πολυφαινολοξειδάση Ascorbate peroxidase/ Ασκορβική υπεροξειδάση Catalase/ Καταλάση Dehydroascorbate reductase/ Αναγωγάση αφυδρογωνομένου ασκορβικού οξέος Glutathione reductase/ Αναγωγάση της γλουταθειόνης Super oxidase dismutase/ Υπεροξειδική δισμουτάση Alternative oxidase/ Εναλλακτική οξειδάση Glutathione sulfhydryl/ Μόρια γλουταθειόνης σε ανηγμένη μορφή Dehydroascorbic acid/ Αφυδρογωνομένο ασκορβικό οξύ L- Ascorbic, L- Dehydroascorbic acid/ L-ασκορβικό, L-διδρο-ασκορβικό οξύ Ascorbate Equivalent Antioxidant Capacity/ ισοδύναμα αντιοξειδωτικής ικανότητας ασκορβικού οξέος Caffeic acid(3,4 dihydroxy cinnamic acid)/ Καφεϊκό οξύ (3,4 διύδροξυ κιναμμωμικό οξύ) Coenzyme Q/ Ανηγμένου συνένζυμου Q 1-aminocyclopropane-1-carboxylic acid/ 1- αμινοκυκλοπροπανιο-1- καρβοξυλικού οξέος Reactive oxygen species/ Ενεργές μορφές οξυγόνου Αlly1 isothiocyanate/ Αλληλοισοθειοκυανιούχο οξύ Colony forming units/ Σχηματισμός αποικιών ανά μονάδα XVIII

19 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Βασιζόμενοι στις αναφορές για τα ζυμούμενα λαχανικά και φρούτα, προβήκαμε στην παρασκευή ενός παραδοσιακού προϊόντος ζυμούμενων αχλαδιών που διατηρούνταν σε νερό, με απουσία κάποιου βοηθητικού μέσου οξίνισης και υπό την παρουσία σπόρων σιναπιού. Ο σκοπός αυτής της μελέτης ήταν να μελετηθούν, υπό σταθερές συνθήκες εργαστηρίου, οι μικροβιολογικές και φυσικοχημικές μεταβολές κατά τη διάρκεια της ζύμωσης. Το παραδοσιακό αυτό προϊόν έλκει την προέλευση του από τη Δυτική Μακεδονία και παρασκευάζονταν από αχλάδια τα οποία δεν ήταν κατάλληλα για βρώση, λόγω του ότι δεν είχαν ωριμάσει καλά και ανήκαν στην ποικιλία «Γκόρτσια». Γι αυτό το λόγο, για την μη απόρριψη αυτών των αχλαδιών και την εκμετάλλευση τους γινόταν συλλογή από τα νοικοκυριά και αφήνονταν να ωριμάσουν όσο ήταν δυνατό. Στη συνέχεια τοποθετούνταν σε στρώσεις μέσα σε πήλινα δοχεία, που γενικότερα χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικά σκεύη τροφίμων, όπως σιτηρά, τουρσιά και διάφορα άλλα προϊόντα. Αφού λοιπόν τοποθετούνταν τα αχλάδια σε στρώσεις γινόταν η προσθήκη του σιναπόσπορου και ακολουθούσε η προσθήκη νερού. Το προϊόν αυτό στη συνέχεια αφήνονταν για δύο με τρείς εβδομάδες στα δοχεία, μέσα σε δροσερούς χώρους, όπως τα κελάρια και τα υπόγεια, όπου οι θερμοκρασίες ήταν χαμηλότερες των 15 ο C, έτσι ώστε να πραγματοποιηθεί η ζύμωση των αχλαδιών. Μετά το πέρας της χρονικής περιόδου που απαιτούνταν για την ολοκλήρωση της διεργασίας της ζύμωσης του, το προϊόν μπορούσε να καταναλωθεί χωρίς κάποια επιπλέον επεξεργασία. Η διεργασία της ζύμωσης αυτού του προϊόντος συντελούνταν υπό την παρουσία της αυτόχθονης μικροχλωρίδας της επιφάνειας του φρούτου με αποτέλεσμα, οι παρόντες μικροοργανισμοί να συμβάλλουν στην τελική διαμόρφωση του προϊόντος, ως προς τη θρεπτική του αξία και τη διατηρησιμότητά του από μικροβιολογικής άποψης. Ωστόσο και οι ιδιότητες των σπόρων του σιναπιού επηρέαζαν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του τελικού προϊόντος. Γενικότερα, θα λέγαμε ότι η παραγωγή αυτού του προϊόντος είναι ξεχωριστή, γι αυτό το λόγο θα αναλυθούν εκτενέστερα στο πειραματικό μέρος της παρούσας διατριβής όλοι οι επιμέρους παράγοντες της διεργασίας ζύμωσης αυτού του παραδοσιακού προϊόντος. 1

20 2. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ 2.1. Ζύμωση & ζυμούμενα τρόφιμα Η ζύμωση ως μέθοδος παρασκευής και συντήρησης τροφίμων είναι από τις αρχαιότερες και οικονομικότερες μεθόδους συντήρησης τροφίμων, τόσο ζωικής όσο και φυτικής προέλευσης. Τα ζυμούμενα τρόφιμα αποτελούσαν και αποτελούν απαραίτητο συστατικό της ανθρώπινης διατροφής σε πολλά μέρη του κόσμου (Rose, 1982, McKay & Baldwin, 1990). Ζύμωση είναι η αργή διαδικασία αποσύνθεσης των οργανικών ουσιών που προξενείται από τους μικροοργανισμούς ή από ένα σύμπλεγμα αζωτούχων ουσιών (ένζυμα) φυτικής ή ζωικής προέλευσης (Walker, 1988, Battcock & Sue, 1998). Μπορεί να περιγραφεί ως μια βιοχημική αλλαγή, που συμβαίνει υπό αναερόβια ή μερικώς αναερόβια οξείδωση των υδατανθράκων, που λειτουργούν ως αποδέκτες ηλεκτρονίων (Adams, 1990), από τους μικροοργανισμούς ή τα ένζυμα, με αποτέλεσμα την παραγωγή μεγάλης ποικιλίας προϊόντων, κυρίως οργανικά οξέα (υπό την επίδραση γαλακτικών βακτηρίων), αιθανόλη (από ζύμες) και διοξείδιο του άνθρακα (Ray & Daeschel, 1992, Ross et al., 2002, Steinkraus, 2002). Η ζύμωση αποτελεί διαφορετική διεργασία από τη σήψη, η οποία είναι το αποτέλεσμα της αποσύνθεσης πρωτεϊνικών συστατικών (Battcock & Sue, 1998). Γενικά, ζυμούμενα τρόφιμα είναι τρόφιμα των οποίων τα συστατικά έχουν υποστεί επιθυμητές βιοχημικές αλλαγές μέσω της προσβολής ή ανάπτυξης μικροοργανισμών και ένζυμων τους, όπως οι αμυλάσες, πρωτεάσες, λιπάσες που υδρολύουν τους πολυσακχαρίτες, τις πρωτεΐνες και τα λιπίδια, σε μη τοξικά προϊόντα με γεύση, άρωμα και δομές ευχάριστες και ελκυστικές στον άνθρωπο (Campbell- Platt, 1987, 1994, Steinkraus, 1994, 1995, 1996, 1997, 2002). Η ζύμωση παίζει έναν πενταπλό θα λέγαμε ρόλο στην επεξεργασία των τροφίμων: (1) Εμπλουτίζει τη διατροφή του ανθρώπου μέσω της ανάπτυξης μιας ευρείας ποικιλίας γεύσεων, αρωμάτων και δομών στα τρόφιμα. (2) Συντηρεί σημαντικές ποσότητες τροφίμων. Η συντήρηση πραγματοποιείται μέσω των διαφόρων τύπων ζυμώσεων όπως, η γαλακτική, η αλκοολική, η οξική, η αλκαλική και η ζύμωση με αλάτι. (3) Εμπλουτίζει τα τρόφιμα με συστατικά που είναι σημαντικά από βιολογικής απόψεως, όπως οι βιταμίνες, οι πρωτεΐνες, τα απαραίτητα αμινοξέα και λιπαρά οξέα. (4) Τα αποτοξινώνει κατά τη διάρκεια της διαδικασίας της 2

21 ζύμωσης και βοηθάει στην αποικοδόμηση ανεπιθύμητων συστατικών όπως οι πολυφαινόλες, οι τανίνες, το φυτικό οξύ, τα κυανογενικά γλυκοσίδια, οι εστέρες οξαλικού οξέος, οι σαπωνίνες (γλυκοσίδια), οι λεκτίνες και η αναχαίτιση ενζύμων όπως είναι η α-αμυλάση, η τρυψίνη και χυμοτρυψίνη κλπ. Τα παραπάνω συστατικά εμπλέκονται στη διαθεσιμότητα των ιχνοστοιχείων και την πεπτικότητα των πρωτεϊνών και υδατανθράκων. (5) Τέλος, μειώνει τη διάρκεια μαγειρέματος και τις απαιτήσεις σε καύσιμα (Reddy et al., 1994, Steinkraus, 1994, 1997, 2002, Nzigamasabo & Nimpagaritse, 2009). Οι αλλαγές που προκαλούνται από τη ζύμωση μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές. Η ζύμωση μπορεί να εκκινηθεί από μικροοργανισμούς που βρίσκονται ως φυσική μικροχλωρίδα του προϊόντος ή είναι πολλές φορές αποτέλεσμα του εμπλουτισμού της, ιδιαίτερα στην περίπτωση των φρούτων και των λαχανικών. Ωστόσο, αν η ζύμωση είναι ελεγχόμενη μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Η ζύμωση είναι μια σχετικά αποδοτική, χαμηλής σε ενέργεια διαδικασία συντήρησης, η οποία μεγαλώνει τη διάρκεια ζωής στο ράφι και μειώνει την ανάγκη για ψύξη ή άλλες μορφές συντήρησης των τροφίμων. Επίσης, είναι υψηλής σημασίας τεχνική στις αναπτυσσόμενες χώρες και τις απομακρυσμένες περιοχές, όπου η τεχνολογία μεταποίησης είναι περιορισμένη (Cook, 1994, Battcock & Sue, 1998). Η ζύμωση των τροφίμων εμπλουτίζει τη διατροφή του ανθρώπου με ποικιλία προϊόντων με διαφορετικά γευστικά χαρακτηριστικά, αυξάνει τη διατηρησιμότητα με τη μείωση του ph λόγω παραγωγής γαλακτικού και άλλων οργανικών οξέων, ή την ανύψωσή του μέσω αλκαλικών ζυμώσεων (η πεπτικότητα και η θρεπτική αξία σε πολλές περιπτώσεις βελτιώνεται σε σχέση με τις πρώτες ύλες), οδηγεί στη μείωση ή εξάλειψη ανεπιθύμητων ουσίων που μπορεί να υπάρχουν στην πρώτη ύλη. Επιπλέον, η ανάπτυξη των μολυσματικών και/ή παθογόνων μικροοργανισμών σε πολλές περιπτώσεις αναχαιτίζεται, ενώ παρατηρείται σημαντική μείωση του χρόνου και των ενεργειακών απαιτήσεων για το μαγείρεμα των τροφίμων (Steinkraus, 1986, 1996, Caplice & Fitzgerald, 1999). Τα φρούτα και τα λαχανικά από τη στιγμή της συγκομιδής τους είναι φθαρτά, λόγω της δράσης των βακτηρίων, των μυκήτων, των μούχλων, των ζυμών αλλά και των μικροβιακών ενζύμων. Η διαδικασία της αυθόρμητης ζύμωσης αυτών, σχετίζεται με την αυτόχθονη μικροχλωρίδα της επιφάνειάς τους, η οποία πιθανώς παίζει έναν σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διεργασία (Fleet, 2003). Οι μικροοργανισμοί και τα ένζυμα αποικοδομούν τα διάφορα συστατικά και τα μετατρέπουν σε 3

22 απλούστερα συστατικά. Αυτό βοηθάει στη διατήρηση των φρούτων και λαχανικών σε καλή κατάσταση και επεκτείνει τη διάρκεια της συντήρησης για αρκετό χρονικό διάστημα. Στην αυθόρμητη ζύμωση, η φυσικά διαθέσιμη μικροχλωρίδα μετατρέπει τα σάκχαρα των φρούτων και των λαχανικών σε οξέα, αλκοόλες και άλλα συστατικά, μέσω βιοχημικών, ενζυμικών και φυσικοχημικών αντιδράσεων, ενώ τα γαλακτικά βακτήρια (LΑΒ), όπως ο Lb. plantarum, Lb. pentosus και Leu. mesederoides sp. ανήκουν στα κύρια είδη που απομονώνονται από την αυτόχθονη μικροχλωρίδα της ζύμωσης και είναι ιδιαιτέρως απαραίτητα καθώς μπορεί να βελτιώσουν την ασφάλεια των προϊόντων και την πεπτικότητα των πρωτεϊνών τους (Oliver et al., 1999) (Εικόνα 2.1.1). Εικόνα Παράγοντες που συμμετέχουν στη ζύμωση λαχανικών (Oliver et al., 1999) Ζυμούμενα τρόφιμα παγκόσμια Όπως προαναφέρθηκε, η ζύμωση είναι μία από τις πιο γνωστές και αρχαιότερες μεθόδους επεξεργασίας και συντήρησης των τροφίμων στον κόσμο. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας αυτής χάνεται στα βάθη των αιώνων, καθώς οι γνώσεις σχετικά με τη τεχνολογία των ζυμούμενων τροφίμων μεταδίδονταν από γενιά σε γενιά. Ωστόσο κάποια προϊόντα και πρακτικές χάθηκαν κατά το μέσο της πορείας αυτής (Battcock & Sue, 1998, Caplice & Fitzgerald, 1999, Oliver et al., 1999). Τα ζυμούμενα τρόφιμα στη διατροφή του ανθρώπου υπήρχαν πιθανώς πολύ πριν την ύπαρξη των καταγεγραμμένων αναφορών για την παραγωγή και την 4

23 κατανάλωσή τους. Πιστεύεται ότι ο άνθρωπος άρχισε να κυνηγά και να συλλέγει τρόφιμα πριν από χρόνια (Campbell-Platt, 1994). Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν την άποψη ότι η κατανάλωση των ζυμούμενων τροφίμων υπήρχε και πριν από τον άνθρωπο (Stanton, 1985). Έρευνες δείχνουν ότι τα πρώτα ζυμούμενα τρόφιμα ήταν πιθανώς ζυμωμένα φρούτα. Τρόφιμα όπως το ψωμί, το τυρί και το κρασί παρασκευάζονταν εδώ και εκατοντάδες χρόνια και είναι στενά συνδεδεμένα με τον πολιτισμό και την παράδοση του ανθρώπου. Υπάρχουν αναφορές για ζυμούμενα προϊόντα που παραγόταν πριν από χρόνια στην Βαβυλώνα (το σημερινό Ιράκ), πριν χρόνια στην Αίγυπτο (Μεσοποταμία), πριν χρόνια στο Μεξικό και πριν στο Σουδάν (Pedersen, 1979, Dirar, 1993, Fox, 1993, Battcock & Sue, 1998). Πιο συγκεκριμένα, η παραγωγή του ψωμιού σύμφωνα με αναφορές προέρχεται από την Αίγυπτο πριν από χρόνια (Sugihara, 1985). Ευρήματα ζυμούμενων προϊόντων με πρώτη ύλη το γάλα έχουν βρεθεί στην Βαβυλώνα, στο σημερινό Ιράκ χρόνια πριν και στην Ινδία, καθώς και ζυμούμενα προϊόντα κρέατος. Η παρασκευή του τυριού ανάγεται περίπου χρόνια πριν (Fox, 1993). Ιστορικά ευρήματα επίσης μαρτυρούν ότι η χώρα που πρωτοεμφανίστηκαν τα ζυμούμενα λαχανικά σύμφωνα με τη βιβλιογραφία φαίνεται να είναι η Κίνα (Yokotsuka, 1985, Battcock & Sue, 1998). Αναφορές σχετικά με την αλκοολική ζύμωση κριθαριού σε μπίρα, σταφυλιών σε κρασί ανάγονται σε περισσότερο από χρόνια πριν, δηλαδή περίπου το Π.Χ. και σχετίζονται με τους Αιγύπτιους και τους Σουμέριους (Borgstrom, 1968, Stanton, 1993, Campbell-Platt, 1994, Ross et al., 2002) (Πίνακας 2.2.1). Στην Ευρώπη παράγονται προϊόντα γάλακτος, δημητριακών καθώς αλκοολούχα ποτά και προϊόντα κρέατος. Επίσης παράγονται ζυμούμενα ψωμιά προερχόμενα από σιτάρι, σίκαλη και μια μεγάλη ποικιλία ζυμούμενων ροφημάτων από δημητριακά. Στην Ελλάδα παρασκευάζεται ένας τύπος ψωμιού που προέρχεται από ζύμωση ρεβιθιού, το λεγόμενο εφτάζυμο (Hatzikamari et al., 2007a, Hatzikamari et al., 2007b). Ωστόσο, στις αναπτυσσόμενες χώρες, μεγάλο μέρος του πληθυσμού με τα πενιχρά μέσα που διαθέτει, βασίζεται ακόμη και σήμερα στη ζύμωση για τη διατήρηση των τροφίμων και την παρασκευή νέων προϊόντων. Σε αυτές, λοιπόν, τις χώρες παρασκευάζονται κυρίως ζυμωμένα προϊόντα αμυλούχων καρπών, οσπρίων και θαλασσινών (Desphande et al., 2000). 5

24 Πίνακας Ζυμούμενα προϊόντα από όλο τον κόσμο. ΠΡΟΙΟΝ ΧΩΡΑ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ Ψωμί Διεθνές Saccharomyces cerevisiae, Σιτάρι, σίκαλη, άλλα LAB & άλλες ζύμες σιτηρά Bongkrek Ινδονησία Rhizopus oligosporus Πιεσμένο κέικ από ινδική καρύδα Gari Δυτική Αφρική Corynebacterium manihot, Ρίζα από λάχανο LAB (Lb. plantarum, Streptococcus sp.) & άλλες ζύμες Idli Νότια Ινδία LΑΒ (Leuc. mesenteroides, Ρύζι & μαύρα ρεβίθια (black gram dhal) Ent. faecalis) Torulopsis, Candida, Trichosporon pullulans Kenkey Γκάνα Άγνωστο Αραβόσιτος Kimchi Κορέα LΑΒ Λάχανο, λαχανικά, μερικές φορές θαλασσινά, καρύδια Mahewu Νότια Αφρική LΑΒ Αραβόσιτος Ogi Νιγηρία Αραβόσιτος Δυτική Αφρική LΑΒ Cephalosporium, Fusarium, Aspergillus, Penicillium sp., Saccharomyces cerevisiae, Candida mycoderma, Candida valida, Candida vini Oncom Ινδονησία Neurospora intermedia ή Rhizopus oligosporus Σάλτσες σόγιας Ιαπωνία, Κίνα, Φιλιππίνες Aspergillus oryzae ή Aspergillus soyae, Lactobacillus, Zygosaccharomyces rouxii Rhizopus oligosporus Κέικ από πιεσμένα φιστίκια Σόγια & σιτάρι Tempeh Ινδονησία (Surinam) Σόγια Nan Ινδία Saccharomyces cerevisiae Αλεύρι από σιτάρι Γαλακτικά βακτήρια Τυρί Διεθνές LΑΒ, (Lb. lactis, Str.thermophilus, Lb. shermanii bulgaricus, Propionibacterium shermanii), μερικές φορές μύκητες (Penicillium sp.) Γιαούρτι Διεθνές Str. thermophilus, Lb. bulgaricus Ζυμούμενα τρόφιμα Νότια και Κεντρική Ευρώπη, Ηνωμένες πολιτείες Αμερικής (U.S.A.) LΑΒ (lactobacilli, pediococci), θετικοί στην καταλάση κόκκοι (S. carnosus, S. xylosus, M. varians) μερικές φορές ζύμες &/ή μύκητες Λάχανο Διεθνές LΑΒ Leuc. mesenteroides, Lb. brevis, Lb. plantarum, Lb. curvatus, Lb. sake Γάλα Γάλα, σκόνη γάλακτος Λουκάνικα από κρέας θηλαστικών, χοιρινό &/ή βοδινό, λιγότερο συχνά από κοτόπουλο Λάχανο Πίκλες Διεθνές P. cerevisiae, Αγγούρι Lb. plantarum Ελιές Μεσόγειος Leuc. mesenteroides, Πράσινες ελιές Lb. plantarum *Πηγή: Jay, 1996, Beuchat, 1997, Knorr, 1998, Lücke, 1998, Caplice & Fitzgerald,

25 Τα προϊόντα ζύμωσης που καταγράφονται στη διεθνή βιβλιογραφία είναι πάρα πολλά ενώ πολλά από αυτά δεν έχουν μελετηθεί ακόμη εκτενώς. Ο Campbell- Platt (1987) αναφέρει περισσότερες από 250 κατηγορίες ζυμούμενων τροφίμων και περισσότερα από διαφορετικά προϊόντα (Cook, 1994) (Πίνακας 2.2.2). Σήμερα, διάφορα ζυμούμενα προϊόντα παράγονται με παραδοσιακές μεθόδους σε οικιακό και βιομηχανικό επίπεδο από διάφορα νωπά υλικά, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά, καθώς η ζύμωση είναι σχετικά απλή διαδικασία, οικονομική και δεν απαιτεί ιδιαίτερο μηχανολογικό εξοπλισμό. Παραδείγματος χάριν, τα σταφύλια ζυμώνονται για την παραγωγή κόκκινου και λευκού κρασιού, καθώς επίσης μήλα ζυμώνονται μέσα σε ξύδι (Steinkraus, 1989, Campbell-Plat, 1994). Γενικότερα, σε όλον τον κόσμο παράγονται πίκλες από λαχανικά, αγγούρια, ρεπάνια, καρότα και διάφορα άλλα λαχανικά και μερικά πράσινα φρούτα όπως είναι οι ελιές, η παπάγια και το μάγκο. Στην Ευρώπη, υπάρχουν πολλά διαφορετικά προϊόντα ζυμούμενων λαχανικών, χυμών και μείγματα χυμών από λαχανικά και πολλά από αυτά τα προϊόντα είναι αποτέλεσμα γαλακτικής ζύμωσης (Buckenhuskes, 1993, 1997, Caplice & Fitzgerald, 1999). Ο Mukerjee (1987) αναφέρει ότι οι Ινδοί μπορούσαν να συντηρούν αποτελεσματικά τα πλεονάζοντα λαχανικά μέσω της γαλακτικής ζύμωσης. Αυτό βελτίωσε την προμήθεια και τη διαθεσιμότητα των λαχανικών καθ όλη τη διάρκεια του χρόνου (Steinkraus, 1983a, b, 1994, 1996, 1997, 2002). Το πιο κλασικό παράδειγμα γαλακτικής ζύμωσης είναι το λάχανο τουρσί (Pederson & Albury, 1969, Pederson, 1979). Ακολούθως, γίνεται αναφορά σε ζυμούμενα προϊόντα από σινάπι και αχλάδια, αφού αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως πρώτες ύλες για την παραγωγή του υπό μελέτη παραδοσιακού προϊόντος. Από το αχλάδι παράγονται διάφορα προϊόντα όπως είναι ζυμούμενος πολτός, μαρμελάδες, χυμός αχλαδιού και πίκλες από αχλάδια (Park et al., 2002, Barroca et al., 2006, Bhalla & Bhalla, 2007, Chen et al., 2007). Επίσης, ένα χαρακτηριστικό προϊόν είναι το Perry (οίνος από αχλάδια), το οποίο είναι ένα αλκοολούχο ποτό που παρασκευάζεται από ζυμούμενα αχλάδια και είναι πολύ κοινό στην Αγγλία και την Γαλλία. Παραδοσιακά παρασκευαζόταν με όμοιο τρόπο όπως και ο μηλίτης οίνος (Cider). Αρχικά γίνεται η διαλογή των φρούτων, ακολουθεί η σύνθλιψη και η πίεση τους για την έξοδο του χυμού, ο οποίος στη συνέχεια ζυμώνεται μαζί με τις άγριες ζύμες που υπάρχουν στην επιφάνεια της σάρκας του φρούτου. Στη συνέχεια το προϊόν μέχρι να ωριμάσει περνάει από μια ατελή γαλακτική ζύμωση (Arthey & Ashurst, 1996). 7

26 Πίνακας Ζυμούμενα προϊόντα φρούτων & λαχανικών από όλο τον κόσμο. ΟΝΟΜΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΟΧΗ Ινδική Υπό-ήπειρος (Indian sub-continent) Acar, Achar, Tandal achar, Garam nimboo achar Gundruk Πίκλες λεμονιού, Πικλες λάϊμ, Πίκλες μάγκο Νότια Ανατολική Ασία Asinan, Burong mangga, Dalok, Jeruk, Kiam-chai, Kiamcheyi, Kong-chai, Naw-mai-dong, Pak-siam-dong, Paw-tsay, Phak-dong, Phonlami-dong, Sajur asin, Sambal tempo-jak, Santol, Si-sek-chai, Sunki, Tang-chai, Tempoyak, Βανίλλια Bai-ming, Leppet-so, Miang Nata de coco, Nata de pina Ανατολική Ασία Bossam-kimchi, Chonggak-kimchi, Dan moogi, Dongchimi, Kachdoo kigactuki, Kakduggi, Kimchi, Mootsanji, Muchung-kimchi, Oigee, Oiji, Oiso baegi, Tongbaechukimchi, Tongkimchi, Totkal kimchi Cha-tsai, Hiroshimana, Jangagee, Nara senkei, Narazuke, Nozawana, Nukamiso-zuke, Omizuke, Pow tsai, Red in snow, Seokbakji, Shiozuke, Szechwan cabbage, Tai-tan tsoi, Takana, Takuan, Tsa Tzai, Tsu, Umeboshi, Wasabi-zuke, Yen tsai Σάλτσα από καυτερή πιπεριά Αφρική Ξύδι από φρούτα Σάλτσα από καυτερή πιπεριά Lamoun makbouss, Mauoloh, Msir, Mslalla, Ελιά Ελαιούχοι σπόροι, Ogili, Ogiri, Σπόροι ιβίσκου Κρασιά Αμερική Πίκλες από αγγούρια, Πίκλες άνηθου, Ελιές, Λάχανο Σπόροι από λούπινο, Ελαιούχοι σπόροι Βανίλλια, Κρασιά Μέση Ανατολή Kushuk Lamoun makbouss, Mekhalel, Ελιές, Τουρσί, Tursu Κρασιά Ευρώπη και Παγκόσμια Μανιτάρια, ζύμες Ελιές, Sauerkohl, Sauerruben Ξύδι από σταφύλι, ξύδι από κρασί Κρασιά, Κίτρο *Πηγή: Campbell-Platt,1987 ΤΥΠΟΣ ΠΡΟΙΟΝΤΟΣ Πίκλες φρούτων και λαχανικών Αποξηραμένα ζυμούμενα λαχανικά Πίκλες φρούτων και λαχανικών Ζυμούμενα φύλλα τσαγιού Ζυμούμενος χυμός φρούτων Ζύμωση σε άλμη Πίκλες φρούτων και λαχανικών Ξύδι Πίκλες φρούτων και λαχανικών Ζυμούμενοι σπόροι φρούτων και λαχανικών Ζυμούμενα φρούτα Πίκλες φρούτων και λαχανικών Πικλες ελαιούχων σπόρων Ζυμούμενα φρούτα και λαχανικά Ζυμούμενα φρούτα και λαχανικά Πίκλες φρούτων και λαχανικών Ζυμούμενα φρούτα Μύκητες Πίκλες φρούτων και λαχανικών Ξύδι Ζυμούμενα φρούτα 8

27 Σύμφωνα με στοιχεία από τη βιβλιογραφία, τα προϊόντα ζύμωσης στα οποία χρησιμοποιείται το σινάπι είναι διάφορα παραδοσιακά προϊόντα όπως το τουρσί. Η συμβολή του σιναπιού σχετίζεται με τη διατήρηση ενός καλού χρώματος, δηλαδή στην αποφυγή της αμαύρωσης του προϊόντος. Ωστόσο, παρασκευάζεται και τουρσί σινάπι, δηλαδή σινάπι μέσα σε ξύδι, ως αυτό καθ αυτό το προϊόν 1. Διάφορα άλλα προϊόντα με βάση τους σπόρους μουστάρδας είναι το Rai (σπόροι Brassica juncea) και το Kanji (από καρότο και σπασμένους σπόρους μουστάρδας και καυτερή πιπεριά σε σκόνη), από την Ινδία (Sioud & Luh, 2007). Άλλο παραδοσιακό προϊόν στο οποίο χρησιμοποιούνταν σινάπι, ήταν η σταφλαρμιά ή σταφυλαρμιά (σταφύλι διατηρημένο σε άλμη και σιναπόσπορους) που παρασκευάζονταν στην Θράκη, στην Στερεά Ελλάδα και σε άλλες περιοχές της Ελλάδος. Η σταφυλαρμιά ή αλλιώς σταφυλλοτουρσί, γινόταν από σταφύλια, τα οποία τα καθάριζαν, τα έπλεναν, τα στέγνωναν και έπειτα, τα τοποθετούσαν σε πήλινα δοχεία σε σειρές (σταφύλιασινάπι-σταφύλια) και έριχναν από πάνω χαντράλι (σινάπι) σπασμένο και ύστερα τα περιέχυναν με μούστο θειαφισμένο (μούστο που πρώτα τον περνούσαν από τη θολοστάχτη ή το ασπρόχωμα για ένα τενεκέ μούστο χρειαζόταν δύο χούφτες από τη θολοστάχτη ή το ασπρόχωμα). Στη συνέχεια, τα έκλειναν καλά και τα άφηναν να ζυμωθούν, ενώ τα άνοιγαν μετά από δυο μήνες και μπορούσαν να τα διατηρήσουν μέχρι και ένα χρόνο. Όταν το προϊόν ήταν έτοιμο μπορούσε να καταναλωθεί μαζί με ψωμί επάνω στο οποίο και αλείφονταν Ταξινόμηση ζυμούμενων τροφίμων Τα ζυμούμενα τρόφιμα μπορούν να ταξινομηθούν με πολλούς τρόπους όπως και έχει γίνει από τον Yokotsuka (1982) σύμφωνα με τους μικροοργανισμούς που περιέχουν, τις χημικές, φυσικές και διατροφικές αλλαγές που συμβαίνουν σ αυτά (Kuboye, 1985, Campbell-Platt, 1987, Odunfa, 1988). Κατά τον Dirar (1993) παρουσιάζεται η κατηγοριοποίηση των τροφίμων σύμφωνα με την Σουδανική παράδοση και όχι με βάση τους μικροοργανισμούς ζύμωσης ή το προϊόν αλλά με βάση τη λειτουργικότητα των τροφίμων (Steinkraus, 1995, 1996, 1997, 2002, Sahlin, 1999). Επίσης, γίνεται ταξινόμηση και με βάση το είδος της ζύμωσης (Steinkraus, 1983a, 1996) (Πίνακας & 2.3.2). Ο διαχωρισμός μεταξύ των κατηγοριών των ζυμούμενων τροφίμων δεν είναι πάντοτε τόσο ευδιάκριτος (Steinkraus, 1997, 2002, Sahlin, 1999). 9

28 Πίνακας Ταξινόμηση με βάση το είδος της ζύμωσης. ΕΙΔΟΣ ΖΥΜΩΣΗΣ Ζυμώσεις που δημιουργούν δομές από πρωτεΐνες λαχανικών με συστατικά κρέατος και μίξη οσπρίων /δημητριακών Σάλτσες και ζυνμούμενες πάστες κρέατος με υψηλή περιεκτικότητα άλατος/πικάντικη γεύση και άρωμα /αμινοξέα/πεπτίδια Γαλακτική ζύμωση Αλκοολική ζύμωση Οξική ζύμωση Αλκαλική ζύμωση ΠΡΟΪΟΝΤΑ Ινδονησιακό Τempe και Οntjom (Ινδονησία) Σάλτσα από σόγια (Κίνα), Shoyu και Miso (Ιαπωνία), Kecap (Ινδονησία), Kicap (Μαλαισία), Kanjang (Κορέα), Inyu (Ταϊβάν), Taosi (Φιλιππίνες), Tauco (Ινδονησία), Doenjang/Kochujang (Κορέα), Σάλτσες από ψάρια: Nuocmam (Βιετνάμ), Patis (Φιλιππίνες), Budu (Μαλαισία), Πάστες από ψάρια: Bagoong (Φιλιππίνες), Belachan (Μαλαισία), Mam (Βιετνάμ), Prahoc (Καμπότζη), Trassi (Ινδονησία)και Jeotkal (Κορέα). Αυτές είναι παραδοσικά ανατολίτικες ζυμώσεις αλλά η χρήση αυτών των προϊόντων έχει διαδοθεί και στην Αμερική (the United States) Πίκλες από λάχανο, αγγούρι, ελιές (Δύση), Πίκλες λαχανικών (Μέση ανατολή, Αίγυπτο), Πίκλες λαχανικών (Ινδία) και Kim-chi (Κορέα), Thai pak-sian-dong, Hum-choy (Κίνα), Ζυμούμενα λαχανικά και Tempoyak (Μαλαισία). Η γαλακτική ζύμωση γάλακτος περιλαμβάνει: Γιαούρτια (Δύση), Kefir (Ρωσία), Γιαούρτια (Μέση Ανατολή), Liban (Iraq), Dahi (Ινδία), Laban rayab (Αίγυπτος), Laban zeer, Tairu (γάλα σόγιας)(μαλαισία). Τυριά γαλακτικής ζύμωσης (Δύση) και Sufu/Tofu-ru (Κίνα). Προϊόντα γαλακτικής ζύμωσης από μίξη γιαουρτιού /σιταριού : Kishk (Αίγυπτος), Tραχανάς (Ελλάδα), Tραχανάς (Τουρκία). Προϊόντα γαλακτικής ζύμωσης από δημητριακά και κόνδυλους (Cassava): Pozol (Μεξικό), Ghanian kenkey, Gari (Νιγηρία), Bρασμένο ρύζι /ωμή γαρίδα/ωμό ψάρι σε ανάμειξη: Balao balao (Φιλιππίνες), Burong dalag, Ψωμι με προζύμι γαλακτικής ζύμωσης: Ψωμί με ξινή μαγιά, Idli (Ινδία), Dhokla, Khaman, Hoppers (Στριλάνγκα), Enjera (Αιθιοπία), Kisra (Σουδάν) και Puto (Φιλιππίνες), Ζυμούμενα λουκάνικα και Thai nham (ζυμούμενο φρέσκο χοιρινό κρέας) Κρασί από σταφύλι, Pulque (Μεξικό), Κρασί με μέλι (Νότια Αμερική), Chicha (Ινδία) και Μπίρες, κρασιά και Bouza (Αίγυπτος, Μέση Ανατολη), Kρασί από χουρμά και αρτόκαρπο (Ινδία), Μπίρα από ρύζι (Ινδία), Madhu (Ινδία), Ruhi (Ινδία), Στην Αφρική: Tej (Αιθιοπία), Muratina (Κένυα), Κρασί από χουρμά, Urwaga (Κένυα), Μπίρες Kaffir/Βantu, Pito (Νιγηρία), Talla (Αιθιοπία), Busaa (Κένυα), Μπίρα από καλαμπόκι (Ζάμπια), Kρασί από ζαχαροκάλαμο (Δύση), Kρασί από χουρμά, Sake (Ιαπωνία), Tape (Ινδονησία), Tapuy (Μαλαισία), Lao-chao (Κίνα), Κράσι από ρύζι Thai, Βrem (Ινδονησία), Τapuy (Φιλιππίνες) Μηλίτης οίνος και ξύδι από κρασί (Δύση), Ξύδι από κρασί χουρμά (Αφρική) και Άπο Ανατολή), Ξύδι από χυμό Ινδικής καρύδας (Φιλιππίνες), Τσάϊ Fungus/Kombucha (Ευρώπη, Μαλαισία, Ινδονησία, Ιαπωνία και Αμερική, Nata de pina και Nata de coco (Φιλιππίνες) Daws dawa (Νιγηρία), Soumbara (Ivory Coast), Iru (Αφρική), Ogiri, Kenima (Ινδία), Natto and Thai thua-nao (Ιαπωνία) Ψωμιά με προζύμι (Leavened breads) Επίπεδα ψωμιά χωρίς προζύμι (unleavened breads) *Πηγή: Steinkraus, 1997, 2002 Ψωμιά με προζύμι και ξινή μαγιά-η αλκοολική (Ζύμες)/ γαλακτική (Lactobacilli) ζύμωση είναι περισσότερο συχνή, για παράδειγμα στα ψωμιά με ξινή μαγιά, μπίρες και τα κρασία και σάλτσες από σόγια (Κίνα)/ Shoyu (Ιαπωνία)/ Miso (Ιαπωνία) 10

29 Πίνακας Ταξινόμηση των ζυμούμενων τροφίμων. Yokotsuka, 1982 Αλκοολούχα ποτά με ζύμωση από ζύμες Ξύδια από ζύμωση με Acetobacter Γάλατα ζυμούμενα με Lactobacilli Πίκλες ζυμωμένες με Lactobacilli Ψάρι ή κρέας ζυμωμένα με Campbell-Platt, 1987 Ποτά, ροφήματα Προϊόντα δημητριακών Γαλακτοκομικά προϊόντα Προϊόντα από ψάρι Προϊόντα από φρούτα & Lactobacilli λαχανικά Φυτικές όσπρια πρωτεΐνες ζυμούμενες με μύκητες ή με ή χωρίς Lactobacilli & ζύμες Προϊόντα κρέατος Αμυλούχα προϊόντα Διάφορα προϊόντα *Πηγή: Sahlin, 1999 Odunfa, 1988 Ζυμούμενες αμυλούχες ρίζες Ζυμούμενα δημητριακά Kuboye, 1985 Λαχανικά Δημητριακά Dirar, 1993 Kissar (staples)-χυλός & ψωμιά όπως Αceda & Κissra Milhat (σάλτσα & καρυκεύματα ως βάση) Αλκοολούχα ποτά Όσπρια Μarayiss (τριάντα τύποι από σκούρα μπίρα, κρασί από χουρμάδες & ρόφημα από νερό, μέλι, μαγιά και ζύμη & άλλα αλκοολούχα ποτά) Ζυμούμενες φυτικές πρωτεΐνες Ζυμούμενες ζωικές πρωτεΐνες Ποτά, ροφήματα Akil-munasabat 2.4. Οι μικροοργανισμοί στα ζυμούμενα τρόφιμα Σε όλο τον κόσμο παράγονται πολλά διαφορετικά ζυμούμενα προϊόντα, στα οποία μια μεγάλη ποικιλία από διαφορετικά συστατικά μεταβολίζονται από διάφορους μικροοργανισμούς για την παραγωγή προϊόντων με μοναδικά και ελκυστικά χαρακτηριστικά. Σε πολλά από αυτά τα τρόφιμα η βιολογική και η μικροβιολογική βάση της ζύμωσης είναι ελάχιστα κατανοητή. Πολύ λίγες πληροφορίες είναι διαθέσιμες σχετικά με την ταυτοποίηση και τα χαρακτηριστικά της αρχικής μικροχλωρίδας στο τελικό προϊόν. Σε κάθε περίπτωση υπάρχει η ανάγκη να 11

30 μελετηθεί στο μέλλον η παραγωγή αυτών των προϊόντων ώστε να διασφαλίζεται η ποιότητα και η ασφάλεια των καταναλωτών. Αυτό έχει ως συνέπεια την ανάγκη της ταυτοποίησης των μικροοργανισμών που συμμετέχουν και τις επιμέρους διεργασίες που πραγματοποιούνται, έτσι ώστε η διεργασία της ζύμωσης να είναι αξιόπιστη και επαναλήψιμη. Είναι φανερό ότι η μικροβιολογική ανάλυση και η αναπτυσσόμενη τεχνολογία είναι τα πρώτα εργαλεία για την επίτευξη αυτού του στόχου (Caplice & Fitzgerald, 1999). Τα ζυμούμενα τρόφιμα είναι αποτέλεσμα μιας φυσικής διεργασίας υπό την επίδραση κάποιων μικροοργανισμών που με βάση τη διαθεσιμότητα των θρεπτικών συστατικών και των περιβαλλοντικών παραγόντων που επικράτησαν και οδήγησαν στη ζύμωσή τους. Η διεργασία της ζύμωσης είναι ευρέως διαδεδομένη και πολλά από τα ζυμούμενα τρόφιμα τα οποία δεν έχουν μελετηθεί πλήρως, παίζουν σημαντικό ρόλο στη θρέψη χιλιάδων ανθρώπων (στο συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό της γης), τόσο στις αναπτυγμένες όσο και στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου η μόλυνση των τροφίμων καθώς και οι ασθένειες που προέρχονται από τα τρόφιμα, όπως επίσης η πείνα, η αφυδάτωση και ο υποσιτισμός είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Μάλιστα πολλά από αυτά τα τρόφιμα διαδόθηκαν με τη μετανάστευση των ανθρώπων σε διάφορες περιοχές του κόσμου, από το ένα μέρος στο άλλο (Steinkraus, 1983a, 1986, 2002, Campbell-Platt, 1994, Oyewole, 1997). Τα ζυμούμενα τρόφιμα αποτελούν σημαντική πηγή μικροοργανισμών που έχουν αξία και στη βιοτεχνολογία, αν και σχετικά λίγοι έχουν αξιοποιηθεί από τη βιομηχανία (Cook, 1994). Οι ζυμώσεις τροφίμων με βάση τη φυσική μικροχλωρίδα του εκάστοτε προϊόντος είναι από τις παλαιότερες μορφές της βιοτεχνολογίας, αν και το δυναμικό των μικροοργανισμών που σχετίζονται με τη διεργασία της ζύμωσης δεν έχει μελετηθεί πλήρως. Σε πολλά τρόφιμα οι μικροοργανισμοί έχουν απομονωθεί και ταυτοποιηθεί και σε μερικές μελέτες έχουν προσπαθήσει να εκτιμήσουν την έκταση της γενετικής των πόρων που είναι διαθέσιμα, ή τα στελέχη τα οποία θα πρέπει να διατηρηθούν για το μέλλον. Πολλά βακτήρια και μύκητες σε τρόφιμα που έχουν υποστεί ζύμωση, βασίζονται για την ανάπτυξη τους στην αξιοποίηση των στερεών υποστρωμάτων. Περαιτέρω μελέτες γι αυτό το μοντέλο ζύμωσης θα μπορούσε να παρέχει τις απαραίτητες πληροφορίες ώστε να γίνει αποτελεσματική χρήση των μικροοργανισμών στον τομέα της βιοτεχνολογίας, είτε άμεσα είτε μετά από τη γενετική τροποποίηση που χρησιμοποιούν οι συμβατικές ή μοριακές τεχνικές (Cook, 1994) (Πίνακας 2.4.1). 12

31 Πίνακας Μικροοργανισμοί που συναρτώνται σε ζυμούμενα φρούτα και λαχανικά. ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ Γένος Acetobacter A. aceti A. pasteurianus A. peroxydans ΤΥΠΟΣ Αερόβια ραβδιά Οικ. Streptococcaceae Gram (+) κόκκοι Γένος Streptococcus Str. faecalis Str. bovis Str. thermophilus Γένος Leuconostoc Leuc. mesenteroides Leuc. dextranicum Leuc. paramesenteroides Leuc. oenos Gram (+) κόκκοι Γένος Pediococcus P. cerevisiae P. acidilactici P. pentosaceus Οικ. Lactobacillaceae Gram (+) ραβδιά, μη κινούμενα. Γένος Lactobacillus Ομοζυμωτικά Lactobacillus spp. Lb. delbrueckii Lb. leichmannii Lb. plantarum Lb. lactis Lb. acidophilus Ετεροζυμωτικά Lb. brevis Lb. fermentum Lb. buchneri Ζύμες Saccharomyces Cerevisiae Saccharomyces pombe Debaromyces Zygosaccharomyces rouxii Είδη Candida Geotrichum candidum *Πηγή: Battcock & Sue, 1998 Πολλές αερόβιες και κάποιες αναερόβιες ΒΕΛΤΙΣΤΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ a w 0,9 Οργανικά συστατικά (αλκοόλες) που οξειδώνονται από οργανικά οξέα (οξικό οξύ). Απαραίτητα στην παρασκευή ξυδιού. Ανθεκτικοί σε όξινο περιβάλλον a w 0,9 Ανθεκτικά σε όξινο περιβάλλον a w 0,9 Ανθετικές σε όξινο περιβάλλον και 40 % σάκχαρα, a w 0,85 ph 4-4, ο C Ομοζυμωτικά: Περισσότερο εμφανίζονται σε γαλακτοκομικά προϊόντα ζύμωσης. Ωστόσο, στα προϊόντα από λαχανικά ο πιο κοινός μικροοργανισμός είναι ο Str. Faecalis. Αυτά είναι ανθεκτικά στο αλάτι και μπορούν να αναπτυχθούν σε υψηλό ph. Ετεροζυμωτικά: Παράγουν γαλακτικό οξύ και οξικό οξύ, αιθανόλη και CO 2 από γλυκόζη. Μικρά βακτήρια, που όμως έχουν έναν σημαντικό ρόλο για την έναρξη της διεργασίας της ζύμωσης. Ο Leuc. oenos είναι συχνά παρόν στο κρασί. Μπορεί να χρησιμοποιήσει το μηλικό οξύ και άλλα οργανικά οξέα. Σαπροφυτικοί οργανισμοί σε ζυμούμενα λαχανικά, πούπλες, μπύρα και βότανα. Παραγωγή και αναχαίτιση της δράσης του γαλακτικού οξέος. Μεταβολίζουν τα σάκχαρα σε γαλακτικό οξύ, οξικό οξύ, αιθυλική αλκοόλη και CO 2. Το γένος διαιρείται σε δύο τύπους: ομο- και ετερο-ζυμώτες. Σαπροφυτικοί οργανισμοί. Που παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες οξέος από ότι οι κόκκοι. Παραγωγή μόνο γαλακτικού οξέος. Ο Lb. plantarum είναι απαραίτητος για τη ζύμωση των φρούτων και λαχανικών. Ανθεκτικά σε υψηλές συγκεντρώσεις άλατος. Παράγουν γαλακτικό οξύ (50 %) και οξικό οξύ (25 %), αιθυλική αλκοόλη και CO 2 (25 %). O Lb. brevis είναι ο πιο κοινός. Ευρέως διαδεδομένα στα φυτά και τα ζώα. Εν μέρη μετατροπή της φρουκτόζης σε μανιτόλη. Ο Saccharomyces cerevisiae μπορεί να αλλάξει μια διεργασία ζύμωσης σε οξειδωτική, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του οξυγόνου. Οι περισσότερες ζύμες παράγουν αλκοόλη και CO 2 από τα σάκχαρα. Ανθεκτικές σε υψηλές συγκεντρώσεις άλατος. Ανθεκτικές σε υψηλές συγκεντρώσεις άλατος. Ανθεκτικές σε υψηλές συγκεντρώσεις άλατος και χαμηλή a w. 13

32 2.5. Γαλακτικά βακτήρια στη ζύμωση Η γαλακτική ζύμωση είναι μια από τις κύριες διεργασίες στη συντήρηση τροφίμων και πιθανότατα η παλιότερη βιοτεχνολογική διεργασία που υπάρχει από τις απαρχές της υπάρξεως του ανθρώπινου είδους (Geisen & Holzapfel, 1996). Υπάρχουν και άλλες μέθοδοι συντήρησης των τροφίμων οι οποίες έχουν υψηλό κόστους παραγωγής σε σχέση με τη γαλακτική ζύμωση που αποτελεί μια από τις πιο πρακτικές και ευρέως διαδεδομένες μεθόδους για τη συντήρηση και την ενίσχυση των οργανοληπτικών ιδιοτήτων της πρώτης ύλης (Steinkraus, 1996, Tamang et al., 2005). Στη διεργασία της ζύμωσης συχνά συμμετέχουν τα γαλακτικά βακτήρια (LAB). Γαλακτικά βακτήρια (LAB) ονομάζονται αυτά τα βακτήρια που μετατρέπουν μέσω της ζύμωσης τα σάκχαρα σε γαλακτικό οξύ. Κυριότερα είδη είναι τα Leuconostoc mesenteroides, Lactobacillus brevis, Lactobacillus plantarum, Pediococcus cerevisiae, Streptococcus thermophilus, Streptococcus lactis, Lactobacillus bulgaricus, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus citrovorum, Bifidobacterium bifidus, κλπ. Οι ζυμώσεις που περιλαμβάνουν παραγωγή γαλακτικού οξέος είναι γενικά ασφαλείς (Steinkraus, 1997, 2002) (Πίνακας 2.5.1). Τα κυριότερα γαλακτικά βακτήρια (LAB) που συμμετέχουν στη γαλακτική ζύμωση είναι όπως φαίνεται τα εξής: Lactobacillus, Lactococcus, Leuconostoc, Pediococcus και Streptococcus (McKay & Baldwin, 1990). Πίνακας Τα κύρια γαλακτικά βακτήρια (LAB) στη ζύμωση φυτικών προϊόντων. ΟΜΟΖΥΜΩΤΙΚΑ ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΟΜΟΖΥΜΩΤΙΚΑ ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ ΕΤΕΡΟΖΥΜΩΤΙΚΑ Enterococcus faecium Lactobacillus bavaricus Lactobacillus brevis Enterococcus faecalis Lactobacillus casei Lactobacillus buchneri Lactobacillus acidophilus Lactobacillus coryniformis Lactobacillus cellobiosus Lactobacillus lactis Lactobacillus curvatus Lactobacillus confusus Lactobacillus delbrueckii Lactobacillus plantarum Lactobacillus coprophilus Lactobacillusleichmannii Lactobacillus sake Lactobacillus fermentatum Lactobacillus salivarius Streptococcus bovis Streptococcus thermophilus Pediococcus acidilactici Pedicoccus damnosus Pediococcus pentocacus *Πηγή: Beuchat, 1995, Battcock & Sue, 1998 Lactobacillus sanfrancisco Leuconostoc dextranicum Leuconostoc mesenteroides Leuconostoc paramesenteroides 14

33 Σύμφωνα με την παράδοση, τα γαλακτικά βακτήρια (LAB) είναι οι πιο κοινά χρησιμοποιούμενοι μικροοργανισμοί για τη συντήρηση των τροφίμων. Αυτή τους η κυριαρχία σχετίζεται κυρίως στην ασφαλή μεταβολική δραστηριότητα τους, ενώ η ανάπτυξη τους στα τρόφιμα σχετίζεται με τα διαθέσιμα σάκχαρα για την παραγωγή των οργανικών οξέων και άλλων μεταβολιτών. Η συχνή εμφάνισή τους, στα τρόφιμα και τις πρώτες ύλες σχετίζεται με τη μεγάλη διάρκεια ζωής και στη φυσική αποδοχή τους ως GRAS (Generally Recognised As Safe) για ανθρώπινη κατανάλωση (Aguirre & Collins, 1993). Ωστόσο, υπάρχουν διάφοροι τύποι ζυμούμενων τροφίμων στα οποία οι κυρίαρχες διαδικασίες συντελούνται και τα τελικά προϊόντα παράγονται από διάφορα ενδογενή ένζυμα και άλλους μικροοργανισμούς, όπως είναι οι ζύμες και οι μύκητες. Πολύ συχνά, ένας συνδυασμός από μικροοργανισμούς από τη φυσική μικροχλωρίδα των πρώτων υλών επιδρά στις περισσότερες διεργασίες ζύμωσης (Steinkraus, 1997, 2002). Πολλές μικροβιολογικές μελέτες πραγματεύονται την ταυτοποίηση των μικροοργανισμών που απομονώνονται από διάφορα τρόφιμα (Sahlin, 1999). Η γαλακτική ζύμωση είναι από τις πιο παλιές διεργασίες ζύμωσης και η τεχνολογία της μπορεί να οριστεί ως η διεργασία που περιλαμβάνει τις δράσεις των Gram (+) βακτηρίων, μη σπορογόνων, μη κινούμενων, αρνητικών στην καταλάση, αναερόβιων μικροοργανισμών, οι οποίοι ζυμώνουν τους υδατάνθρακες για να παράγουν γαλακτικό οξύ ως το μοναδικό ή επικρατέστερο οργανικό οξύ (Dirar, 1992, Oyewole, 1997) (Πίνακας 2.5.2). Πίνακας Χαρακτηριστικά γαλακτικών βακτηρίων(lab)σε ζύμωση λαχανικών. ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ Μορφολογία Καταλληλότερη θερμοκρασία Ανάπτυξη στους 45 Ο C Ανάπτυξη σε 8 % Nail Μεταβολισμός γλυκόζης Παραγωγή γαλακτικού οξέος από γλυκόζη Lactobacillus Plantarum Μικρά και μεσαίου μήκους ραβδιά, συνήθως μεμονωμένα Lactobacillus brevis Μικρά ραβδιά, μεμονωμένα ή σε μικρές αλυσίδες Pediococcus pentosaceus Κόκκοι μεμονωμένοι ή σε ζευγάρια και τετράδες Leuconostoc mesenteroides Κόκκοι ή βάκιλοι συνήθως σε ζευγάρια Ο C 30 Ο C 35 Ο C Ο C - - Ναι - Ναι - Ναι - (Ομοζυμωτικά) γαλακτικό οξύ *Πηγή: Daschle & Fleming, 1984 (Ετεροζυμωτικά) γαλακτικό και οξικό οξύ, αιθανόλη και CO 2 (Ομοζυμωτικά) γαλακτικό οξύ (Ετεροζυμωτικά) γαλακτικό και οξικό οξύ, αιθανόλη και CO 2 Ανιχνευτικέ Ανιχνευτικέ Ανιχνευτικέ Ανιχνευτικέ 15

34 Αυτή η κατηγορία βακτηρίων είναι υπεύθυνη για την παραγωγή και συντήρηση μεγάλων ποσοτήτων τροφίμων, διασφαλίζοντας την καταλληλότητά τους για κατανάλωση. Επιπροσθέτως, η γαλακτική ζύμωση παρέχει στον καταναλωτή μια μεγάλη ποικιλία αρωμάτων, γεύσεων και δομών που εμπλουτίζουν την ανθρώπινη διατροφή (McKay & Baldwin, 1990, Steinkraus, 1997, 2002). Η ζύμωση δεν εξασφαλίζει μόνο την αύξηση της διάρκειας ζωής και τη μικροβιολογική ασφάλεια των τροφίμων, αλλά επίσης κάνει κάποια τρόφιμα πιο εύπεπτα και σε ορισμένες περιπτώσεις μειώνει την τοξικότητα του υποστρώματος (Caplice & Fitzgerald, 1999). Τα γαλακτικά βακτήρια (LAB) λόγω των μοναδικών μεταβολικών χαρακτηριστικών τους συμμετέχουν σε πολλές διεργασίες ζύμωσης όπως των δημητριακών, των προϊόντων κρέατος, των γαλακτοκομικών, των ζυμούμενων χυμών φρούτων και λαχανικών (McKay & Baldwin, 1990, Ruiz-Barba et al., 1994, Stiles & Holzapfel, 1997, Ross et al., 2002, Trias et al., 2008a). Ωστόσο, σε βιομηχανικό επίπεδο οι καλλιέργειες εκκίνησης, που έχουν αναπτυχθεί κάτω από κατάλληλες συνθήκες, αποτελούν την πρώτη προτίμηση έτσι ώστε η ποιότητα των τελικών προϊόντων να μπορεί να είναι συγκεκριμένη ως προς τη συντήρηση. Επιπλέον, μοντέρνες μέθοδοι ως προς την τεχνολογία των γενών έχουν καταστήσει δυνατό για τους μικροβιολόγους να σχεδιάσουν και να αναπτύξουν καλλιέργειες εκκίνησης με συγκεκριμένες ιδιότητες (Steinkraus, 1997, 2002). Η επιλογή των καλλιεργειών εκκίνησης γίνεται με βάση την ικανότητα παραγωγής επιθυμητών μεταβολιτών ή αποτελεσματικών αλλαγών στο τελικό προϊόν, καθώς επίσης και σε σχέση με τη θετική επίδραση στην υγεία και τη θρεπτική αποδοχή των ζυμούμενων τροφίμων. Γνωρίζοντας, λοιπόν τη φυσιολογία, το μεταβολισμό, τη θρέψη, τα γενετικά και βιοχημικά χαρακτηριστικά των γαλακτικών βακτηρίων, μέσω της γενετικής μπορούμε να παράγουμε ζυμούμενα προϊόντα με επιθυμητά χαρακτηριστικά (Steinkraus, 1986, McKay & Baldwin, 1990). Έχουν πραγματοποιηθεί διάφορες μελέτες σχετικά με τη ζύμωση των γαλακτικών βακτηρίων (LAB) σε διάφορους τομείς όπως: ο μεταβολισμός των υδατανθράκων (Kandler, 1983), η παραγωγή αμυλασών (Steinkraus, 1986), το πρωτεολυτικό σύστημα (Law & Kolstad, 1983), ο μεταβολισμός και η μεταφορά σακχάρων (McKay & Baldwin, 1990), η ενεργειακή μετατροπή και μεταφορά διαλυτών ουσιών (Konings & Otto, 1983), οι λειτουργικές ιδιότητες πλασμιδίων (McKay, 1983), το σύστημα μεταφοράς γονιδίων (Gasson, 1983), οι βακτηριοφάγοι (Teuber & Lembke, 1983), οι μεσόφιλες καλλιέργειες σε γαλακτοκομικά προϊόντα 16

35 (Sharpe, 1979, Daly, 1983), οι θερμόφιλες καλλιέργειες (Auclair & Accolas, 1983), τα γαλακτικά βακτήρια σε κρέας (Egan, 1983), η μηλογαλακτική ζύμωση στα κρασιά (LaFon-Lafourcade et al., 1983) και στην παραγωγή τροφίμων γενικότερα (Steinkraus, 1983c). Για επιπλέον πληροφορίες σχετικά με τη βιοτεχνολογία, τη βιοχημεία, τη φυσιολογία, τη βιολογία των πλασμιδίων, τη γενετική, το μοντέλο έκκρισης πρωτεϊνών από αυτά τα στελέχη και το σύστημα ανταλλαγής γονιδίων στα γαλακτικά βακτήρια (LAB), μπορεί κάποιος να αντλήσει από την ακόλουθη βιβλιογραφία (Ralph, 1969, Kandler, 1983, McKay, 1983, Chassy, 1987, De Vos, 1987, Klaenhammer, 1987, Sondine, 1987, De Vos & Simons, 1988, Fitzgerald & Oasson, 1988, Klaenhammer, 1988, Kok & Venema, 1988, Mercenier & Chassy, 1988, Sanders, 1988, Thompson, 1988, Konings et al., 1989, McKay, 1989, McKay & Baldwin, 1990). Οι κυριότεροι παράγοντες που σχετίζονται με τη ζύμωση των γαλακτικών βακτηρίων είναι το χαμηλό ph, το χαμηλό οξειδοαναγωγικό δυναμικό και η αλλαγή της πεπτικότητας των θρεπτικών συστατικών. Επιπλέον, μπορούν να παράγουν μια μεγάλη ποικιλία από ανταγωνιστικούς πρωτογενείς και δευτερογενείς μεταβολίτες, όπως είναι το διοξείδιο του άνθρακα, τα οργανικά οξέα, το διακετύλιο, το υπεροξείδιο του υδρογόνου, η αιθανόλη, η ακετόνη και άλλα συστατικά μικρού μοριακού βάρους. Πολλές από αυτές τις ενώσεις παρουσιάζουν αντιμικροβιακή και αναχαιτιστική δράση ενάντια σε ανεπιθύμητους μικροοργανισμούς (Klaenhammer, 1988, Daeschel, 1989, Adams, 1990, Alakomi et al., 2000, Cleveland et al., 2001, Ross et al., 2002, Trias et al., 2008a), ενώ παράγουν και κάποια αντιβιοτικά, όπως η ρευτεροκυκλίνη (reuterocyclin) που παράγεται από το Lactobacillus reuteri (Ross et al., 2002). Επιπλέον, πολλά στελέχη μπορούν να παράγουν μια μεγάλη ποικιλία από βακτηριοσίνες, μερικές από τις οποίες έχουν δράση ενάντια σε παθογόνα όπως είναι η Listeria monocytogenes και το Clostridium botulinum (Ross et al., 2002). Η βιοπροστατευτική επίδραση των γαλακτικών βακτηρίων (LAB) και των βακτηριοσινών που παράγουν έχει μελετηθεί σε ζυμούμενους χυμούς φρούτων και λαχανικών (Settani & Corsetti, 2008, Trias et al., 2008a). Οι βακτηριοσίνες παρουσιάζουν αντιμικροβιακή δράση σε στενό φάσμα αφού δρουν μόνο ενάντια σε συγγενή βακτήρια. Παρά τις συνεχείς έρευνες για την εύρεση νέων βακτηριοσινών, μόνο η νισίνη, που παράγεται από το Lactococcus lactis subsp. lactis, έχει υιοθετηθεί από τη βιομηχανία (Kelly et al., 1998). Η νισίνη είναι σχετικά σταθερή σε υψηλή 17

36 θερμοκρασία και χαμηλό ph, και δρα ενάντια στα Gram (+) βακτήρια, έχει αποδειχθεί ότι είναι GRAS, και χρησιμοποιείται στα τρόφιμα σε περισσότερες από 40 χώρες (Delves-Broughton, 1990). Άλλες βακτηριοσίνες συνεχώς αποκτούν αναγνωσιμότητα ως συντηρητικά τροφίμων, αν και το ενδιαφέρον στρέφεται στην επέκταση στην ήδη υπάρχουσα δράση της νισίνης. Ωστόσο αν και αρκετά ζυμούμενα τρόφιμα αναφέρονται ως ασφαλή, παθογόνα που προέρχονται από τρόφιμα μπορεί να είναι ικανά να αναπτυχθούν σε κάποια προϊόντα (Cook, 1994, Caplice & Fitzgerald, 1999). Η διεργασία της ζύμωσης από τα γαλακτικά βακτήρια (LAB) αποτελεί μια διεργασία που είναι απλή και βοηθάει στη διατήρηση ή και τη βελτίωση της ασφάλειας, της θρεπτικής αξίας, της ποιότητας και της διάρκειας ζωής των διαφόρων φρούτων και λαχανικών. Η αυτόχθονη μικροχλωρίδα και η διαμόρφωσή της κατά τη διάρκεια της ζύμωσης παίζει σημαντικό ρόλο στην τελική ποιότητα του εκάστοτε προϊόντος. Τα γαλακτικά βακτήρια (LAB) αποτελούν μέρος της άφθονης μικροχλωρίδας των λαχανικών. Αν και πολλά διαφορετικά είδη από τα γαλακτικά βακτήρια (LAB) χρησιμοποιούνται για τη ζύμωση διαφόρων ειδών ζυμούμενων τροφίμων, από μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί είναι φανερό ότι μόνο ορισμένα από τα γαλακτικά βακτήρια (LAB) έχουν την ικανότητα να αναπτυχθούν κατά τη ζύμωση λαχανικών και φρούτων (Rodríguez et al., 2009). Ωστόσο, η χρησιμοποίησή τους σε φρέσκα φρούτα και λαχανικά δεν είναι ακόμη πολύ ανεπτυγμένη (Settani & Corsetti, 2008, Trias et al., 2008a). Σε χυμούς ή πολτούς ζυμούμενων λαχανικών και φρούτων συνήθως χρησιμοποιούνται ως καλλιέργειες εκκίνησης τα εξής είδη γαλακτικών βακτηρίων (LAB): Lactobacilli (όπως είναι: Lb. plantarum, Lb. casei, Lb. acidophilus), Lb. lactis και Leuc. mesenteroides (Caplice & Fitzgerald, 1999). Επίσης, στη ζύμωση λαχανικών συμμετέχουν οι εξής μικροοργανισμοί: Leuc. mesenteroides, Lb. plantarum και P. pentosaceus (McKay & Baldwin, 1990). Ο Lb. plantarum είναι ένα προαιρετικά αναερόβιο γαλακτικό βακτήριο (LAB), το οποίο μεταβολικά είναι πολύ ευέλικτο και ευμετάβλητο. Ο Lb. plantarum έχει χρησιμοποιηθεί ως καλλιέργεια εκκίνησης σε λαχανικά (Gardner et al., 2001, Salovaara, 2004) και σε προϊόντα κρέατος (Aymerich et al., 2003, Ammor & Mayo, 2007), ως προβιοτικό στον άνθρωπο (Ahrne et al., 1998, Goossens et al., 2005) και τα ζώα (Ahrne et al., 1998), και πιο πρόσφατα ως μέσο μεταφοράς θεραπευτικών σκευασμάτων (Pavan et al., 2000, Niers et al., 2005, Duncker et al., 2008). Ο Lb. 18

37 plantarum μπορεί να βρεθεί σε μεγάλο αριθμό διαφορετικών περιβαλλόντων σε σύγκριση με άλλα είδη (Axelsson, 2004). Η ικανότητα του Lb. plantarum να αναπτύσσεται σε διάφορα περιβάλλοντα σχετίζεται με το γεγονός ότι αυτό το βακτήριο είναι ικανό να ζυμώσει πολλά διαφορετικά σάκχαρα (Bringel et al., 2001, Tanganurat et al., 2009). Πιο συγκεκριμένα ο Lb. plantarum έχει βρεθεί ότι συμμετέχει: στη ζύμωση του λάχανου, των αγγουριών, των μελιτζανών και των ελιών (Ruíz-Barba et al., 1994, Vega Leal-Sánchez et al., 2003, Sánchez et al., 2004, Seseña et al., 2005, Seseña & Palop, 2007), της κάπαρης και των σπόρων κάπαρης (Pérez- Pulido et al., 2007), των καρότων, των φασολιών και των κολοκυθακίων (Iacumin et al., 2009), του kimchi (Kim & Chun, 2005), των ριζών μπαμπού (Tamang et al., 2008), του cassava (Huch et al., 2008), των χυμών φρούτων και τοματοχυμό (Di Cagno et al., 2009), του μούστου σταφυλιών και των κρασιών (Moreno-Arribas et al., 2003, Rodas et al., 2005, Rodríguez et al., 2009) Leuconostoc sp. Μεταξύ των γαλακτικών βακτηρίων (LAB), το γένος Leuconostoc sp. είναι παρόν σε πολλά διαφορετικά περιβάλλοντα, στους βλαστούς, τους καρπούς και τις ρίζες των φυτών και μπορεί πολύ εύκολα να πολλαπλασιαστεί σε ζυμούμενα και κατεψυγμένα τρόφιμα (Hemme & Foucaud-Scheunemann, 2004). Είναι πολύ ενδιαφέρον, το ότι αυτό το γένος περιλαμβάνει είδη που έχουν θετική επίδραση στην διεργασία της ζύμωσης, αν και σχετίζεται και με την επιμόλυνση προϊόντων τροφίμων (Conn et al., 1995). Η αντιμικροβιακή δράση των Leuconostoc sp.ενάντια στα παθογόνα και στους μολυσματικούς μικροοργανισμούς έχει αποδοθεί σε διαφορετικούς μηχανισμούς που περιλαμβάνουν διάφορα οργανικά οξέα (Blom et al., 1999, Alakomi et al., 2000), το υπεροξείδιο του υδρογόνου (Condon, 1987) καθώς και βακτηριοσίνες (Ennahar et al., 2000). Σε έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί τα Leuconostoc sp. που απομονώθηκαν από φρούτα και λαχανικά έχει βρεθεί ότι έχουν αναχαιτιστική δράση ενάντια στη L. monocytogenes χωρίς να προκαλούν αρνητική επίδραση στο προϊόν (Trias et al., 2008a,b). Τα Leuconostoc sp. είναι το κυριότερο γένος βακτηρίων για την αρχική φάση της γαλακτικής ζύμωσης στα λαχανικά. Αυτά τα βακτήρια συμμετέχουν στη σύνθεση πολυμερών δεξτράνης ή προβιοτικών ολιγοσακχαριτών (Eom et al., 2007). Ειδικότερα το Leuc. mesenteroides έχει βρεθεί ότι συμμετέχει: στη ζύμωση ελιών 19

38 (Ruíz-Barba & Jiménez-Díaz, 1994, Ruíz-Barba et al., 1994, Nychas et al., 2002, Panagou et al., 2003, Vega Leal-Sánchez et al., 2003, Ercolini et al., 2006, Chamkha et al., 2008, Hurtado et al., 2008), του λάχανου (Breidt et al., 1995, Plengvidhya et al., 2007), άλλων λαχανικών όπως αγγουράκια (Tamminen et al., 2004, Singh & Ramesh, 2008), καρότα, φασόλια, κολοκυθάκια (Di Cagno et al., 2008), kimchi (Kim & Chun, 2005), βλαστών μπαμπού (Tamang et al., 2008) και τέλος σε μούστο σταφυλιών και κρασιών (Moreno-Arribas et al., 2003, Rodas et al., 2005, Rodríguez et al., 2009). Σε μία μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε πουρέ αχλαδιών (kimchi) βρέθηκε ότι το Leuc. mesenteroides κυριαρχεί στη γαλακτική ζύμωση (Kim et al. 2010) Γενικά για το Σινάπι Με το όνομα σινάπι (sinapis, mustard) είναι γνωστά τα είδη των αυτοφυών φυτών που είναι εδώδιμα και πολύ διαδεδομένα στην Ευρώπη και τις παραμεσόγειες χώρες. Στη χώρα μας είναι γνωστά ως λαψάνες ή βρούβες και συλλέγονται ως άγρια χόρτα. Αυτά έχουν γεύση λίγο καυστική και όταν βράζονται αναδίδουν τη χαρακτηριστική μυρωδιά λάχανου, μπρόκολου και άλλων φυτών της οικογένειας Brassicaceae. Από την Ευρώπη που είναι ο τόπος καταγωγής τους, έχουν διαδοθεί σε όλες τις ηπείρους. Σήμερα το σινάπι καλλιεργείται σε πολλές χώρες της Ευρώπης (όπως είναι η Αγγλία, η Ολλανδία, η Ιταλία, η Γερμανία), της Αμερικής και της Ασίας (Κουτσός, 2006). Υπάρχουν αναφορές για τα διάφορα είδη σιναπιού (Sinapis alba, Brassica juncea, Sinapis nigra, Sinapis arvensis) στην Aρχαία Kίνα, στην Aίγυπτο, στην Ελλάδα και στην Ιταλία. Το νεοελληνικό «μουστάρδα» έλκει την καταγωγή του από το Ρωμαϊκό mustum ardens δηλαδή «καυτός μούστος», αναφορά στις σάλτσες ή καλύτερα στα «κονδιμέντα», όπως θα έλεγαν οι Βυζαντινοί, (πρώτη ύλη που έχει υποστεί μια πρώτη μετατροπή και συνοδεύει το φαγητό ή συμπεριέχεται στην παρασκευή του), από σιναπάλευρα και μούστο σταφυλιού ή αγουρίδα (χυμός άγουρου σταφυλιού). Η μουστάρδα το Μεσαίωνα παρασκευάζονταν από ξύδι και από κρασί, με την προσθήκη αρωματικών και σπόρων 3. Ανήκουν στην οικογένεια των σταυρανθών (Cruciferae, οικογένεια Brassicaceae), που αποτελείται περίπου από 340 γένη και είδη, της τάξης των 20

39 Capparales (Fahey et al., 2001, Κουτσός, 2006, Bendimerad et al., 2007) και ειδικότερα στο γένος Brassica που αποτελείται από πάνω από 150 είδη, τα περισσότερα από τα οποία καλλιεργούνται για την παραγωγή λαδιού ή ως λαχανικά ( e íšek et al., 1995). Οι κύριοι τύποι μουστάρδας που χρησιμοποιούνται είναι το λευκό ή κίτρινο, το μαύρο και το καφέ, μόνα τους ή σε συνδυασμό. Υπάρχει μια σύγχυση σχετικά με την ονοματολογία, το διαχωρισμό και την αναγνώριση των ιδιαίτερων ειδών του γένους Brassica και η σχέση μεταξύ μερικών από αυτά δεν είναι ακόμη απόλυτα ξεκάθαρη ( e íšek et al., 1995) Είδη Σιναπιού Sinapis alba: Λευκό σινάπι Το λευκό σινάπι του οποίου το βοτανικό όνομα είναι Sinapis alba συναντάται επίσης με διάφορες ονομασίες όπως Brassica alba, Leucosinapis alba, Raphanus albus και Brassica hirta ( e íše et al., 1995). Είναι μονοετής πόα, που σε νεανικό στάδιο έχει σχήμα ροζέτας με φύλλα άμισχα σε σχήμα λύρας, με χρωματισμό των νευρώσεων των φύλλων από πράσινο ανοιχτόχρωμο έως λευκό. Αργότερα, οι ροζέτες εκπτύσσουν ανθοφόρους βλαστούς ύψους μέχρι 80 cm, με έμμισχα φύλλα που μικραίνουν προς την κορυφή, όπου φέρουν πολλά άνθη σε ταξιανθίες κορύμβου. Τα άνθη έχουν τέσσερα κίτρινα πέταλα σε διάταξη σταυρού, από όπου προέρχεται και το όνομα της οικογένειας Σταυρανθή. Ο καρπός τους είναι το γνωστό κεράτιο των σταυρανθών, με δυο σειρές σπόρων, που κάθε μια σειρά χωρίζεται από την άλλη μέσα στο κεράτιο με περγαμηνώδη ιστό. Τα κεράτια του λευκού σιναπιού είναι πιο μεγάλα από του μαύρου, σε οριζόντια διάταξη, τριχωτά και με μεγάλο ακιδωτό άκρο. Οι σπόροι είναι λευκοί και γυαλιστεροί, σφαιρικοί με διάμετρο κατά μέσον όρο 1,5 mm (Κουτσός, 2006). Χρησιμοποιείται κυρίως ως υπακτικό, μπορεί όμως να ερεθίσει το στομάχι ή να αποβεί τοξικό. Ενώ τα κύρια συστατικά του είναι: μυροζίνη, λάδι, μια γλοιώδης ουσία (πολυσακχαρίτης), σιναπιζινίνη ή θειοσιναπιζινίνη. Brassica campestris: Κίτρινο σινάπι Το κίτρινο σινάπι του οποίου το βοτανικό όνομα είναι Brassica campestris ή Brassica besseriana είναι η κίτρινη ποικιλία σιναπιού που προέρχεται από τη μετάλλαξη της καφέ μουστάρδας. 21

40 Sinapis nigra: Μαύρο σινάπι Το μαύρο σινάπι του οποίου το βοτανικό όνομα είναι Brassica nigra με διάφορες συγγενείς ονομασίες όπως Sinapis nigra, Melanosinapis communis, Melanosinapis nigra ( e íšek et al., 1995). Είναι μονοετής πόα, που στο νεανικό στάδιο έχει σχήμα ροζέτας με φύλλα άμισχα, όπου ο χρωματισμός των νευρώσεων των φύλλων είναι σκουρόχρωμος ερυθροϊώδης. Αργότερα, οι ροζέτες εκπτύσσουν ανθοφόρους βλαστούς ύψους μέχρι 80 cm, με έμμισχα φύλλα που μικραίνουν προς την κορυφή, όπου φέρουν πολλά άνθη σε ταξιανθίες κορύμβου. Τα άνθη έχουν τέσσερα κίτρινα πέταλα σε διάταξη σταυρού. Το μαύρο σινάπι έχει μεγαλύτερους ανθοφόρους άξονες αλλά μικρότερα άνθη. Ο καρπός του είναι το γνωστό κεράτιο των σταυρανθών, με δυο σειρές σπόρων, που κάθε μια σειρά χωρίζεται από την άλλη μέσα στο κεράτιο με περγαμηνώδη ιστό και είναι λεία, σε όρθια διάταξη, με μικρό ακιδωτό άκρο. Οι σπόροι του είναι μαύροι, σφαιρικοί με διάμετρο κατά μέσον όρο 1,5 mm. Η γεύση του σπόρου του μαύρου σιναπιού είναι πιο καυστική (Κουτσός, 2006). Από το μαύρο σινάπι παράγεται η μουστάρδα. Επίσης, χρησιμοποιείται για καταπλάσματα δέρματος (σιναπισμός), αν μείνει όμως πολύ πάνω στο δέρμα, μπορεί να το νεκρώσει. Η μουστάρδα είναι τονωτική αντισκορβουτική, καθαρτική, ανάλογα με τη δόση. Τα κύρια συστατικά του είναι: λάδι, φυτικό λεύκωμα, μυροζίνη, μυρονικό κάλιο, σάκχαρο, κόμμι, σιναπιζίνη και άλατα. Brassica juncea: Καφέ σινάπι Το καφέ σινάπι (ανατολίτικη, φυλλώδης ή ινδική μουστάρδα) του οποίου το βοτανικό όνομα είναι Brassica juncea έχει συγγενείς ονομασίες όπως Raphanus junceus, Sinapis juncea ή Sinapis integrifolia και είναι ένα αμφιδιπλοειδές φυτό (amphidiploids), υβριδικής ποικιλίας ( e íšek et al., 1995). Sinapis arvensis: Άγριο σινάπι Το άγριο σινάπι, του οποίου το βοτανικό όνομα είναι Sinapis arvensis ή Brassica sinapistrum, φέρει και άλλα ονόματα με τα οποία είναι γνωστό όπως: άγρια μουστάρδα και Charlock (Shankaranarayana et al., 1972, Hejny S. & Slavik B., 1992, Ali et al., 2001, Bendimerad et al., 2007). Αναπτύσσεται στην Ευρώπη και δυτικο- Ευρωπαϊκό τμήμα της Ασίας και τη Βόρεια Αφρική (Bendimerad et al., 2007). 22

41 Φυτό μονοετές, που προτιμά καλώς αεριζόμενα εδάφη, που είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, ασβέστιο και οργανική ουσία. Σπανίως απαντάται σε όξινα εδάφη. Οι κοτυληδόνες των νεαρών φυτών είναι καρδιόσχημες. Τα κατώτερα φύλλα είναι έμμισχα και βαθιά σχισμένα. Τα ανώτερα φύλλα είναι άμισχα, αδιαίρετα και οδοντωτά. Ο βλαστός, ύψους cm, είναι όρθιος, διακλαδισμένος και φέρει τρίχες. Οι μίσχοι των κατώτερων φύλλων και τα ελάσματα των φύλλων καλύπτονται επίσης από τρίχες. Τα άνθη είναι κίτρινα και φέρονται κατά βοτρυοειδείς ταξιανθίες. Κάθε φυτό παράγει κατά μέσο όρο σπόρους, οι οποίοι είναι πολύ μικροί και βρίσκονται σε ομάδες των τεσσάρων στους καρπούς. Οι σπόροι αυτοί είναι σφαιροειδείς και χρώματος καφέ. Οι σπόροι φυτρώνουν καλύτερα σε μικρό βάθος εδάφους (0-2 cm), ενώ διατηρούν τη φυτρωτική τους ικανότητα πάνω από δέκα έτη. Η ανθοφορία του κρατάει από τα τέλη Μαΐου έως το Σεπτέμβρη (Gamier et al., 1961, Bendimerad et al., 2007, Ελευθοροχωρινός, 2008). Αυτό το είδος σιναπιού βοηθάει στην πέψη και στο μεταβολισμό του λίπους, ενώ χρησιμοποιείται εξωτερικά σε τραυματισμούς ως καταπραϋντικό και αντιφλεγμονώδες, βοηθάει στη δημιουργία υπεραιμίας στο στήθος (Esiyok et al., 2004). Οι σπόροι του κονιοποιούνται και χρησιμοποιούνται ως κατάπλασμα (σιναπισμοί), για να καταπραΰνουν φλεγμονές και ερεθισμούς εσωτερικών οργάνων. Επειδή ερεθίζει το δέρμα αναμειγνύεται με κονιοποιημένους σπόρους λιναριού. Τα κύρια συστατικά του είναι: αιθέριο έλαιο, σιναλπίνη. Άλλα συγγενή είδη που αυτοφύονται στη χώρα μας είναι τα : Sinapis pubescens και Sinapis dissectalag (Κουτσός, 2006). Ο σιναπόσπορος χρησιμοποιείται ως μπαχαρικό, καρύκευμα (επιτραπέζια μουστάρδα), στην ιατρική (ως καταπραϋντικό, αντιφλεγμονώδες, αντισκορβουτική δράση, υπό μορφή εμπλάστρων-καταπλάσματα-σιναπισμοί για μυϊκούς και ρευματικούς πόνους, ως εμετικό-καθαρτικό και το λάδι τους για χειρομαλάξεις) και επίσης ως πηγή εδώδιμων ελαίων από αρχαιοτάτων χρόνων (Shankaranarayana et al., 1972, e íšek et al., 1995). Οι τρυφεροί βλαστοί και τα φύλλα των σιναπιών έχουν λαχανοκομική χρήση και θεωρούνται ως η καλύτερη αντισκορβική τροφή. Ο σπόρος τους χρησιμοποιείται για την παρασκευή της μουστάρδας. Η χρήση της μουστάρδας ως βελτιωτικού της γεύσης ορισμένων τροφίμων ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους, αλλά η χρήση της γενικεύτηκε την Ρωμαϊκή εποχή. Από τους σπόρους των σιναπιών παράγεται επίσης το σιναπέλαιο, συγγενές του μπρασικέλαιου, που βγαίνει από φυτό της ίδιας 23

42 οικογένειας. Τα παραπροϊόντα (υπολείμματα της έκθλιψης των σπόρων) του σιναπέλαιου προστίθενται σε ειδικές ζωοτροφές, διότι έχουν μεγάλη θρεπτική αξία λόγω εμπλουτισμού του υπολείμματος σε πρωτεΐνες (Κουτσός, 2006) Ιδιότητες, χημική σύσταση & θρεπτική αξία σιναπιού Το σινάπι είναι πλούσιο σε διθειολθειόνες, ισοθειοκυανιούχα, καροτενοειδή, λουτείνη και ζεαξανθίνη, β-καροτένιο, φλαβονοειδή και οργανοσουλφίδια. Επίσης, περιέχει γλουταρικά, κουμαρίνες και άλλες φαινολικές ενώσεις, τερπένια, και βιταμίνη C. Το ασβέστιο είναι καλύτερα διαθέσιμο από ότι αυτό του γάλακτος. Η άγρια μουστάρδα (Wild mustard, Sinapis arvensis L.) πιο συγκεκριμένα περιέχει αλληλο-ισοθειοκυανικό άλας, καφεϊκό οξύ, χλωρογενικό οξύ, φελουρικό οξύ, π- κουμαρικό οξύ, πρωτοκατεχινικό οξύ, σιναπικό οξύ και βανιλικό οξύ (Esiyok et al., 2004). Ενδεικτικά παρατίθεται στη συνέχεια η χημική σύσταση του σιναπιού (Sinapis alba, Brassica juncea) (Πίνακας & ). Στους σπόρους της μουστάρδας, το νάτριο, το κάλιο, το μαγνήσιο και το ασβέστιο είναι τα μακροστοιχεία (Na, K, Ca, Mg) που βρίσκονται σε μεγαλύτερη αναλογία, ενώ ο χαλκός, ο σίδηρος, το μαγγάνιο και ο ψευδάργυρος είναι τα ιχνοστοιχεία που βρίσκονται σε μεγαλύτερη αναλογία (Cu, Fe, Mn, Zn) (López-Argüello et al., 1998). Η χαρακτηριστική γεύση και μυρωδιά του λευκού σιναπιού οφείλεται στη σιναλμπίνη (g ucosino ate sina bin), ενώ στο μαύρο και το καφέ έχουμε μια πιο έντονη γεύση κυρίως λόγω της σινιγρίνης (g ucosino ate sinigrin) ( e íšek et al., 1995). Η σινιγρίνη είναι ιονική ουσία με υδατική δομή (Jen-Fon et al., 2001) (Εικόνα ). Εικόνα Η χημική δομή της σιναλμπίνης και της σινιγρίνης (Jen-Fon et al., 2001, Toribio et al., 2009). Συνήθως περισσότεροι από ένας γλυκοσινολίτες (Εικόνα ) βρίσκονται σε καθένα από αυτά τα είδη σιναπιού, οι οποίοι υδρολύονται από το ένζυμο 24

43 μυροσινάση (myrosinase, thioglucosidase ή thioglucoside glucohydrolase) σε πτητικά ισοθειοκυανιούχα οξέα (isothiocyanates, έλαια σιναπιού) και μερικά άλλα συστατικά, όπως είναι οι αμίνες (Dalgaard et al., 1977, Olsen et al., 1979, Olsen et al., 1980, Larsen et al., 1984). Η πικρή γεύση, η χαρακτηριστική καυστικότητα και η μυρωδιά του σιναπιού οφείλεται κυρίως στην παρουσία ισοθειοκυανικών οξέων, που στο λευκό σινάπι οφείλεται κυρίως στη σιναλμπίνη που είναι μη πτητικό 4-υδροξυβενυλισοθειοκυανικό οξύ (4-ydroxybenzyl isothiocyanate), ενώ στη σινιγρίνη, στο μαύρο ή καφέ σιναπόσπορο που διασπάται στο πτητικό αλληλικο-ισοθειοκυανικό οξύ (allyl isothioeyanate) ( e íšek et al., 1995). Μεταξύ των γλυκοσινολητών, η σινιγρίνη είναι αυτή που είναι γνωστή για τη δυναμική μυκητοκτόνο πολλαπλή δράση της (Mithen et al., 1986, Mari et al., 1993, Jen-Fon et al., 2001). Πλευρική αλυσίδα (Γενική δομή γλυκοσινολιτών) Εικόνα Δομές μερικών αρωματικών γλυκοσινολιτών (Mithen et al., 1986). Στο λευκό σινάπι, η συγκέντρωση της σιναλμπίνης ποικίλει από 49,5 έως 115,5 μmo.g -1 (21 έως 49 g.kg -1 ) (Haelvae et al., 1986). Το συνολικό περιεχόμενο των γλυκοσινολιτών στο μαύρο σιναπόσπορο ποικίλει μmo.g -1 (25 έως 66 g.kg -1 ). Στο μαύρο σινάπι, η σινιγρίνη βρίσκεται σε ποσοστό %, το άλας του γλυκονικού οξέος (g uconapin) σε ποσοστό 0-10,8 %, η γλυκομπρασικαναπίνη (glucobrassicanapin) σε ποσοστό 0-0,3 %, η προγοϊτρίνη (progoitrin) σε ποσοστό 0-1,1 % (Gland et al., 1981). Στο καφέ σινάπι, έχουν βρεθεί τρεις διαφορετικοί τύποι γλυκοσινολιτών. Στον πρώτο τύπο, η σινιγρίνη είναι όμοια με αυτή του μαύρου σιναπόσπορου. Στο δεύτερο τύπο, η σινιγρίνη εμφανίζεται σε ποσοστό 20 % και το άλας του γλυκονικού οξέος σε ποσοστό 80 %. Ο τρίτος τύπος, περιλαμβάνει 25

44 σινιργίνη μόνο σε ίχνη, το άλας του γλυκονικού οξέος σε ποσοστό 80 %, ενώ η γλυκομπρασικαναπίνη και η προγοϊτρίνη (progoitrin) βρίσκονται σε αναλογία περίπου 10 % ( e íšek et al., 1995). Πίνακας Σύσταση σιναπιού (θρεπτικά συστατικά, λιπίδια και σάκχαρα). ΘΡΕΠΤΙΚΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΘΡΕΠΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΑΝΑ 100 g Νερό 5,27 g Ενέργεια 508/2126 kcal/kj Πρωτεΐνη 26,08 g Τέφρα 4,33 g Υδατάνθρακες 28,09 g Φυτικές Ίνες 12,2 g Φυτοστερόλες 118 mg Λιπίδια (Λίπος) 36,24 g Λιπαρά Οξέα, Κορεσμένα 1,989 g Λιπαρά Οξέα, Μονοακόρεστα 22,518 g Λιπαρά Οξέα, Πολυακόρεστα 10,088 g Σάκχαρα 6,79 g Σουκρόζη 3,69 g Γλυκόζη (Δεξτρόζη) 2,88 g Φρουκτόζη 0,02 g Γαλακτόζη 0,20 g *Πηγή: USDA National Nutrient Database for Standard Reference Πίνακας Σύσταση σιναπιού (βιταμίνες και ανόργανα συστατικά). ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΑΝΑ 100 g ΒΙΤΑΜΙΝΕΣ ΑΝΑ 100 g ΑΝΟΡΓΑΝΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΑΝΑ 100 g Βιταμίνη C 7,1 mg β-καροτένιο 18 mcg Na 13 mg Θειαμίνη 0,805 mg Λουτεΐνη mcg K 738 mg Ριβοφλαβίνη 0,261 mg Ζεαξανθίνη Ca 266 mg Νιασίνη 4,733 mg α-τοκοφερόλη 5,07 mg Mg 370 mg Παντοθενικό Οξύ 0,810 mg (Βιτ. E) Cu 0,645 mg Βιταμίνη B6 0,397 mg γ-τοκοφερόλη 19,82 mg Fe 9,21 mg Φολικό Οξύ 162 mcg δ-τοκοφερόλη 0,81 mg Mn 2,448 mg Χολίνη 122,7 mg Φυλλοκινόνη 5,4 mcg Zn 6,08 mg Βεταΐνη 1,9 mg (Βιτ. K) P 828 mg Βιταμίνη A 2 mcg_rae, 31 IU *Πηγή: USDA National Nutrient Database for Standard Reference Se 208,1 mcg 26

45 Το κύριο έλαιο από το σινάπι είναι πάρα πολύ δυνατό, καυτερό και έχει θειώδη μυρωδιά (Bendimerad et al., 2007) (Πίνακας ). Τα έλαια που προέρχονται από το σινάπι περιέχουν ενώσεις που διασπώνται σε ινδόλια, ισοθειοκυανιούχα οξέα κατά τη διάρκεια της επεξεργασίας, το μαγείρεμα και το μάσημα. Σε μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί σχετικά με τη χημική σύσταση του Sinapis arvensis οδήγησαν στην απομόνωση αρκετών φλαβονοειδών από εκχυλίσματα από τα άνθη και τα φύλλα (Durkee & Harborne, 1973, Bendimerad et al., 2007, Hinnawi et al., 2010). Αρκετοί γλυκοσινολίτες έχουν απομονωθεί επίσης από το σιναπόσπορο, ειδικότερα οι γλυκομπρασικίνη, νεογλυκομπρασικίνη και σιναπίνη (Ali et al., 2001, Bendimerad et al., 2007). Πίνακας Χημική σύσταση επί τις % στο έλαιο της άγριας μουστάρδας (Sinapis arvensis L.). ΧΗΜΙΚΕΣ ΕΝΩΣΕΙΣ ΑΝΑΛΟΓΙΑ ΕΠΙ ΤΙΣ % Μονοτερπένια υδρογονανθράκων 0,9 % Οξυγονομένα μονοτερπένια 0,3 % Ημιτερπένια υδρογονανθράκων 0,8 % Οξυγονομένα Ημιτερπένια 1,7 % Αζωτούχες ενώσεις (νιτρίλια) 1,8 % Θειούχες ενώσεις 43,8 % Αλκοόλες 2 % Αλδεύδες 6,9 % Κετόνες 10,7 % Εστέρες 0,9 % Αλκάνια 26,5 % Άλλες ενώσεις 5 % *Πηγή: Bendimerad et al., 2007 Στο λευκό σινάπι το περιεχόμενο σε 4-υδροξυ-βενζολικό ισοθειοκυανικό άλας από την αυτόλυση του κυμαίνεται μεταξύ 15 και 38 g.kg -1. Το πτητικό έλαιο που παίρνουμε από Brassica nigra αποτελείται από άλληλοισοθειοκυανικό άλας (4 έως 18 g.kg -1 ) που είναι το κύριο συστατικό, ενώ το έλαιο που παίρνουμε από το Brassica juncea αποτελείται από ένα μείγμα από άλληλο-ισοθειοκυανικό άλας (3,3 έως 4,4 g.kg -1 ) και 3-βουτένυλο ισοθειοκυανικό άλας (2,7 έως 3,6 g.kg -1 ) (Shankaranarayana et al., 1972). Έχει αποδειχθεί επίσης ότι ο 4-υδροξυ-βενζολικό ισοθειοκυανικό άλας περιέχεται σε επίπεδο μεγαλύτερο από 23 g.kg -1 στο Sinapis alba, το άλληλοισοθειοκυανικό άλας μεγαλύτερο από 10 g.kg -1 στο Brassica nigra 27

46 και μεγαλύτερο από 7 g.kg -1 στο Brassica juncea (International Organisation for Stadarization, 1981, e íšek et al., 1995) Αντιμικροβιακές & φαρμακευτικές δράσεις σιναπιού Η ποιοτική και ποσοτική ανάλυση του Sinapis arvensis έδειξε ότι περιέχει παράγωγα βενζολχολίνης, 4-υδροξυβενζολχολίνη, κιναμολχολίνης, 3,4- διμεθοχυβενζολχλόνη και 3,5-διμεθοξυ-4-υδροξυκιναμολχολίνη (Bouchereau et al., 1991). Αντίθετα, τα εκχυλίσματα του φυτού περιείχαν υδατάνθρακες, αλκαλοειδή, φλαβονοειδή, γλυκοσίδια, τανίνες, φαινόλες, αμινοξέα και σαπωνίνες (Durkee & Harborue, 1973, Bouchereau et al., 1991, Al-Younis & Abdullah, 2009). Τα φαινολικά εκχυλίσματα του Sinapis arvensis βρέθηκε ότι έχουν αναχαιτιστική επίδραση στην ανάπτυξη της E. coli και του S. aureus (Al-Younis & Abdullah, 2009). Έρευνες για την αντιμικροβιακή δράση, αντιβακτηριδιακή και μυκητοκτόνο δράση, έχουν δείξει ότι το σινάπι Sinapis arvensis παρουσιάζει φαρμακολογική δραστηριότητα ενάντια σε έντομα, ασθένειες και μικροοργανισμούς που προσβάλουν τα φυτά, όπως το Cladosporium cucumerinum (Sener, 1998). Αρκετά φυτά της οικογένειας Cruciferae έχει βρεθεί ότι έχουν αντιμικροβιακές ιδιότητες, που προέρχονται από τα ισοθειοκυανιούχα οξέα, όπου το αλληλοισοθειοκυανιούχο οξύ (AITC) είναι η πρώτη χημική ένωση που βρέθηκε στους φυτικούς ιστούς (Gilliver & Osborn, 1949). Οι σπόροι της μαύρης μουστάρδας περιέχουν AITC, που βρίσκεται στα φυτά ως γλυκοσίδιο (σινιργίνη) και μετατρέπεται, υδρολύεται σε ενεργή μορφή μέσο ενός ενδογενούς ενζύμου, μυροσινάση. Αντιδρά με τις αμίνες και άλλες ενεργές πρωτεϊνικές ομάδες (Kroll et al., 1994), με αποτέλεσμα την αδρανοποίηση ενζύμων, αλλά η διείσδυση των ισοθειοκυανικών οξέων στα κύτταρα είναι γενικά μικρή (Gaylarde, 1976). Αυτά είναι δυνατόν να συνδέονται με εξωτερικές πρωτεΐνες των κυτταρικών μεμβρανών χωρίς να εισχωρούν στο κυτόπλασμα του κυττάρου (Maddy, 1964), ή να διαρρηγνύουν τις κυτταρικές μεμβράνες (Gaylarde, 1976). Οι σπόροι του σιναπιού περιέχουν 0,8-2,0 % AITC. Επίσης, εκχύλισμα από Brassica nigra έχει βρεθεί να αναχαιτίζει τη δράση του Pseudomonas sp. και το μύκητα Aspergillus fumigates (Bento & Gaylarde, 1996). Η μαύρη μουστάρδα μπορεί να δράσει ως βιοκτόνος ουσία (biocide) ενάντια σε διάφορους μικροοργανισμούς (Gomes de Saravia & Gaylardeb,1998). 28

47 Αντιμικροβιακές & φαρμακευτικές δράσεις βοτάνων Είναι γενικά αποδεκτό ότι αντιμικροβιακές χημικές ενώσεις που παράγονται φυσικά, σε σχέση με αυτές που είναι συνθετικές, αποικοδομούνται πολύ πιο εύκολα και γι αυτό το λόγο είναι πιο αποδεκτές. Αυτή η υπόθεση βασίζεται στην ετερογένεια και προσαρμοστικότητα των μικροοργανισμών, οι οποίοι μπορούν να αποικοδομούν με φυσικό τρόπο τις περισσότερες από τις ουσίες που υπάρχουν φυσικά στον πλανήτη. Εκχυλίσματα από διαφορετικά είδη φυτών που μελετήθηκαν σχετικά με την ικανότητα τους να αναχαιτίζουν παθογόνους μικροοργανισμούς (Gilliver & Osborn, 1949), πολύ λίγα από αυτά βρέθηκαν να έχουν αποτελεσματική δράση και να μην είναι τοξικά για τον άνθρωπο, ειδικότερα όσον αφορά τη χρήση τους στα τρόφιμα (Herrmann, 1989, Masood et al., 1994) και στη φαρμακοποιία (Balandrin et al., 1985). Αρκετά έλαια και εκχυλίσματα από φυτά έχουν βρεθεί να έχουν αναχαιτιστική δράση ενάντια σε ζύμες (Baranowski et al., 1980, Sato et al., 1994), νηματοειδείς μύκητες (Heisey & Gorman, 1992, Masood et al., 1994) και βακτήρια (Herald & Davidson, 1983, Heisey & Gorman, 1992, Gomes de Saravia & Gaylardeb,1998) Γενικά για τα aχλάδια Η παραγωγή αχλαδιών στην Ελλάδα στο παρελθόν ξεπερνούσε τους τόνους. Σήμερα παρατηρείται έλλειψη αχλαδιών και η Ελλάδα εισάγει σημαντικές ποσότητες αχλαδιών κυρίως από Ισπανία, Ιταλία, Αργεντινή, Γερμανία, Ν. Αφρική και από χώρες της Ν. Αμερικής. Εξάγει μικρές ποσότητες αχλαδιών σε χώρες όπως η Ρουμανία, η Αλβανία και η Βουλγαρία (Dever & Bettini, 2010). Χώρες της Ευρώπης που παράγουν μεγάλες ποσότητες αχλαδιών είναι η Ιταλία, η Ισπανία, η Γαλλία και άλλες (Βασιλακάκης, 2006a) (Εικόνα & (USDA/FAS, 2006)). Σύμφωνα με τη WAPA η παραγωγή αχλαδιών στην Ελλάδα τα έτη 2008/2009 ήταν μεγατόνους, 2009/2010 ήταν μεγατόνους και για το 2010/2011 προβλέπεται ότι θα είναι περίπου μεγατόνους. Οι κύριες παραγωγές περιοχές είναι ο Τύρναβος, η Λάρισα, η Λακωνία και η Κορινθία. Οι κυριότερες ποικιλίες παραγωγής είναι: William Christ/Bartlett, Passa Crassana, Abate Fetel, και Coscia-Ercollini (Dever & Bettini, 2010). 29

48 Ιταλία Ισπανία Άλλες Πολωνία Ελλάδα Αυστρία Πορτογαλλία Ολλανδία Γαλλία Βέλγιο Γερμανία Εικόνα Οι χώρες με τη μεγαλύτερη παραγωγή αχλαδιών στην Ευρώπη. *Πηγή: Eurostat, Food and Agriculture Organization of the United Nations Εικόνα Παγκόσμια παραγωγή αχλαδιών (AGRI.C.2/POIR20/09, 2009). *Πηγή: Eurostat, Food and Agriculture Organization of the United Nations Η κύρια παραγωγή αχλαδιών στην Ελλάδα προέρχεται από ποικιλίες της καρδιόσχημης ή Ευρωπαϊκής αχλαδιάς (P.communis) και αυτές είναι oι: Τσακώνικη ή Κρυστάλλι, Κοντούλα, Abate Fetel, William s, Passa Crassana, Decana del Comicio, Kaiser Alexander (Bosc), Highland, Coscia, Santa Maria, Harrow Sweet, Conference, Tosca, Etrusca, Packham s Triumph, Sensation, Cascade και μερικές άλλες όπως Blanquila, Guyot, D. Comice, General Leclerc, Grand Champion, Beurre Hardy, P. pyrofolia, P. ussuriensis, P. betulaefolia, P. calleryanna (Ασιατική ή Ιαπωνική αχλαδιά). Άλλα είδη αχλαδιάς με μικρότερη σημασία είναι το P. amygdaliformis (Γκoρτσιά), που αυτοφύεται στην Ελλάδα και παράγει καρπούς μικρού μεγέθους με πολλά λιθώδη κύτταρα και το P. nivalis (snow pear) (Βασιλακάκης, 2006a) (Πίνακας 2.7.1). 30

Αθήνα, 21. 12. 2015. Α.Π. Φ80000/οικ.59819/1961

Αθήνα, 21. 12. 2015. Α.Π. Φ80000/οικ.59819/1961 Αθήνα, 21. 12. 2015 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΚΥΡΙΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Πασχαλινά Έθιμα στη Θράκη και στην Αίνο

Πασχαλινά Έθιμα στη Θράκη και στην Αίνο Πασχαλινά Έθιμα στη Θράκη και στην Αίνο Το Άγιο Πάσχα για τους Έλληνες θεωρείται η ``πιο τρανή γιορτή`` που πήρε όμως ιδιαίτερη σημασία τον καιρό της Τουρκοκρατίας. Δεν σήμαινε μόνο τα πάθη και την ανάσταση

Διαβάστε περισσότερα

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. στο σχέδιο νόμου «Συγκέντρωση και αδειοδότηση επιχειρήσεων Μέσων Ενημέρωσης και άλλες διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ. στο σχέδιο νόμου «Συγκέντρωση και αδειοδότηση επιχειρήσεων Μέσων Ενημέρωσης και άλλες διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ στο σχέδιο νόμου «Συγκέντρωση και αδειοδότηση επιχειρήσεων Μέσων Ενημέρωσης και άλλες διατάξεις» Προς τη Βουλή των Ελλήνων Ι. Επί της αρχής. Με τις διατάξεις του παρόντος σχεδίου νόμου

Διαβάστε περισσότερα

14PROC002476995 2014-12-15

14PROC002476995 2014-12-15 Μεσσήνη 09-12 - 2014 Αρ. πρωτ.: 41834 ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΠΡΟΧΕΙΡΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΔΗΜΟΥ ΜΕΣΣΗΝΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΟΜΙΚΩΝ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ Προκηρύσσει πρόχειρο μειοδοτικό διαγωνισμό με σφραγισμένες προσφορές

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 20 ο /26-8-2013 ΑΠΟΦΑΣΗ 907/2013

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 20 ο /26-8-2013 ΑΠΟΦΑΣΗ 907/2013 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 20 ο /26-8-2013 ΑΠΟΦΑΣΗ 907/2013 ΘΕΜΑ 16 ο Εισήγηση για την οικονομική ενίσχυση δράσεων της Αστικής μη κερδοσκοπικής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΠΙΟΝ ΠΑΝΤΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΩΔΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΔΗΛΩΣΗ

ΕΝΩΠΙΟΝ ΠΑΝΤΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΩΔΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΔΗΛΩΣΗ ΕΝΩΠΙΟΝ ΠΑΝΤΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΩΔΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΔΗΛΩΣΗ Της ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ ΕΝΩΣΕΩΝ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΩΝ ΓΙΑΤΡΩΝ ΕΛΛΑΔΑΣ (Ο.Ε.Ν.Γ.Ε.), που εδρεύει στην Αθήνα (οδός Λαμίας,

Διαβάστε περισσότερα

Για κάθε διδακτική ενότητα ακολουθείται η λεγόμενη τετραμερής πορεία, χωρίζεται δηλαδή η διδασκαλία σε τέσσερα κύρια στάδια.

Για κάθε διδακτική ενότητα ακολουθείται η λεγόμενη τετραμερής πορεία, χωρίζεται δηλαδή η διδασκαλία σε τέσσερα κύρια στάδια. Πορεία διδασκαλίας λέγεται η διαδρομή που πρέπει να ακολουθηθεί κατά τη διδασκαλία, ώστε να επέλθει η μάθηση η οποία προσδιορίζεται από τους Αντικειμενικούς Σκοπούς της κάθε διδακτικής ενότητας. Η πορεία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΞ.ΕΠΕΙΓΟΝ -FAX. Αθήνα, 15 Οκτωβρίου 2014

ΕΞ.ΕΠΕΙΓΟΝ -FAX. Αθήνα, 15 Οκτωβρίου 2014 ΕΞ.ΕΠΕΙΓΟΝ -FAX ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΣΟΔΩΝ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΛΕΓΧΩΝ ΤMHMA Α Αθήνα, 15 Οκτωβρίου 2014 ΠΟΛ.:1228 ΠΡΟΣ: Ως Π.Δ.

Διαβάστε περισσότερα

ΕΡΓΟ LIFE NATURE «ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΔΑΣ & ΖΑΖΑΡΗΣ» ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ

ΕΡΓΟ LIFE NATURE «ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΔΑΣ & ΖΑΖΑΡΗΣ» ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ ΕΡΓΟ LIFE NATURE «ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΓΡΟΤΟΠΩΝ ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΔΑΣ & ΖΑΖΑΡΗΣ» ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ «Διαχείριση υδατικών πόρων Διαχείριση καλαμώνων» ΜΑΪΟΣ 2004 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ... 3 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ...

Διαβάστε περισσότερα

FARM ΝΟΜΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Η ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΝΟΜΟ 4015/2011. εκδοση AgroNews.gr

FARM ΝΟΜΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Η ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΝΟΜΟ 4015/2011. εκδοση AgroNews.gr Η ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΣΤΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΝΟΜΟ 4015/2011 3 ΝΟΜΟΙ FARM ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ επανέρχεται το αφορολόγητο πλεόνασμα διευκολύνονται οι συγχωνεύσεις συμπράξεις, αναγκαστικοί και δασικοί συνεταιρισμοί

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η πρόσφατη οικονομική κρίση έχει δείξει ότι οι χώρες οι οποίες δεν έχουν προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, επηρεάστηκαν περισσότερο. Παράλληλα,

Διαβάστε περισσότερα

Θεσσαλονίκη: 177 πινακίδες σε 26 κόμβους... για να μη χανόμαστε στο Πανόραμα - Daveti Home Brok Thursday, 01 November 2012 12:13

Θεσσαλονίκη: 177 πινακίδες σε 26 κόμβους... για να μη χανόμαστε στο Πανόραμα - Daveti Home Brok Thursday, 01 November 2012 12:13 Λύση στο πρόβλημα του προσανατολισμού που αντιμετωπίζουν κάτοικοι και κυρίως επισκέπτες στην περιοχή του Πανοράματος επιχειρεί να δώσει ο δήμος Πυλαίας - Χορτιάτη, μέσω συγκοινωνιακής μελέτη που εκπόνησε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ Α. Β. Ε. Ε.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ Α. Β. Ε. Ε. ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Διπλωματική Εργασία Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΟΔΟ ΚΡΙΣΗΣ: της ΜΑΡΙΑΣ ΑΝΔΡΕΑΔΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

ΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΠΡΥΤΑΝΙΚΕΣ ΕΚΛΟΓΕΣ 2014 ΘΕΣΕΙΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΚΑΨΑΛΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΣ ΠΡΥΤΑΝΗΣ Ιωάννινα, Ιούνιος 2014 1 Οι βασικές στοχεύσεις και προτεραιότητες

Διαβάστε περισσότερα

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ. Ετήσια Έκθεση για το έτος 2005 ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Ζ. ΧΡ. ΣΩΖΟΥ 29 & 31 ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΚΥΠΡΟΣ

ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ. Ετήσια Έκθεση για το έτος 2005 ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Ζ. ΧΡ. ΣΩΖΟΥ 29 & 31 ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Ετήσια Έκθεση για το έτος 2005 ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ Ζ. ΧΡ. ΣΩΖΟΥ 29 & 31 ΛΕΥΚΩΣΙΑ ΚΥΠΡΟΣ Πρόεδρος Πανίκος Πούρος Εκπρόσωπος Υπουργού Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Ν. 16(Ι)/98 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΠΡΩΤΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ Αρ. 3234 της 6ης ΑΠΡΙΑΙΟΥ 1998 ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΜΕΡΟΣ Ι Ο ΠΕΡΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΩΝ ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑΣ ΝΟΜΟΣ ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΑΡΘΡΩΝ Άρθρο 1. Συνοπτικός τίτλος. 2.

Διαβάστε περισσότερα

Κατηγορία: Είσπραξη δημοσίων Εσόδων

Κατηγορία: Είσπραξη δημοσίων Εσόδων Κατηγορία: Είσπραξη δημοσίων Εσόδων Αιτιολογική έκθεση Στο σχέδιο νόμου "Ρυθμίσεις για την επανεκκίνηση της οικονομίας". Προς τη Βουλή των Ελλήνων Α. Επί της Αρχής : Με το προτεινόμενο σχέδιο νόμου προτείνονται

Διαβάστε περισσότερα

3. Βιτσιλάκη Χ., Γουβιάς Δ. (2007). ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΔΟΥΛΕΙΑ: Μία εμπειρική διερεύνηση της εφηβικής απασχόλησης. Αθήνα (εκδόσεις Gutenberg ).

3. Βιτσιλάκη Χ., Γουβιάς Δ. (2007). ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΔΟΥΛΕΙΑ: Μία εμπειρική διερεύνηση της εφηβικής απασχόλησης. Αθήνα (εκδόσεις Gutenberg ). Βιβλία Μελέτες 2007-2010 1. Βιτσιλάκη, Χ. (2007). Κοινωνιολογική, Γνωστική και Εκπαιδευτική Θεμελίωση του Θεσμού του Ολοήμερου Σχολείου. Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Αδελφών Κυριακίδη. 2. Βιτσιλάκη, Χ., Γκασούκα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 15171 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 1096 21 Ιουλίου 2010 ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθμ. 21219 Ετήσια Έκθεση του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού για το έτος 2009.

Διαβάστε περισσότερα

Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου

Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου 16MANTAS:Layout 1 6/22/09 3:07 PM Page 195 Παναγιώτης Μαντάς, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Ζαχαρούλα Ταβουλάρη, Σχολική Σύµβουλος Π.Ε. Θεόδωρος αλαβίκας, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Περίληψη Η αξιολόγηση του εκπαιδευτικού

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΓΕΝΙΚΗ Δ/ΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΚΗΡΥΞΕΩΝ ΚΑΙ ΔΗΜΟΠΡΑΣΙΩΝ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ Ο ΔΗΜΑΡΧΟΣ

Διαβάστε περισσότερα

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις). Μονάδες 25

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (100-120 λέξεις). Μονάδες 25 ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ Γ ΤΑΞΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΚΑΙ Δ ΤΑΞΗΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β ) ΤΕΤΑΡΤΗ 28 ΜΑΪΟΥ 2014 - ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΟ Η «ανθρωπιά» είναι

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ο ΗΜΑΡΧΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ /ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ & ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΚΗΡΥΞΕΩΝ & ΗΜΟΠΡΑΣΙΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ο ΗΜΑΡΧΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ /ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ & ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΚΗΡΥΞΕΩΝ & ΗΜΟΠΡΑΣΙΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ /ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ & ΤΑΜΕΙΑΚΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΚΗΡΥΞΕΩΝ & ΗΜΟΠΡΑΣΙΩΝ Προµήθεια παιχνιδιών για την κάλυψη των αναγκών των ηµοτικών Παιδικών Σταθµών

Διαβάστε περισσότερα

1932, πτώχευση. Οι πολίτες κλήθηκαν από πατριωτικό καθήκον να δώσουν τα κοσμήματά για να ενισχυθούν τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό

1932, πτώχευση. Οι πολίτες κλήθηκαν από πατριωτικό καθήκον να δώσουν τα κοσμήματά για να ενισχυθούν τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό 1932, πτώχευση Οι πολίτες κλήθηκαν από πατριωτικό καθήκον να δώσουν τα κοσμήματά για να ενισχυθούν τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό τους Τέτοιες μέρες, τον Απρίλιο του 1932, η κυβέρνηση των Φιλελευθέρων

Διαβάστε περισσότερα

Η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη μέσα από τις εφημερίδες.

Η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη μέσα από τις εφημερίδες. Του Σταύρου Καλλώνη.* Η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη μέσα από τις εφημερίδες. Ο χώρος τα πρόσωπα και το κατηγορητήριο. Η δίκη της ηγεσίας του ΚΚΕ, γιατί περί αυτού πρόκειται, συνηθίζεται να λέγεται ως δίκη

Διαβάστε περισσότερα

Πρόταση για το νέο Σύνταγμα του Ελληνικού Κράτους.

Πρόταση για το νέο Σύνταγμα του Ελληνικού Κράτους. Πρόταση για το νέο Σύνταγμα του Ελληνικού Κράτους. Υπό του κ. Κανένα γιατί δεν έχει σημασία ποιός το έγραψε, ούτε τι τίτλους σπουδών έχει, παρά μόνο τι λέει... (v.20120722225112) Άρθρο 0. Το Ελληνικό Κράτος

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ; ΝΑΟΥΜ ΙΩΑΝ. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΘΕΜΑ: «ΠΡΟΜΕΛΕΤΗ ΣΚΟΠΙΜΟΤΗΤΑΣ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΣΤΟ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. υπ αριθμόν 2

ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ. υπ αριθμόν 2 ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ υπ αριθμόν 2 Πρακτικά συνεδρίασης Διοικητικού Συμβουλίου του σωματείου, που εδρεύει στην Κόρινθο, με την επωνυμία «Σύλλογος Επιστημόνων Κοινωνικής Πολιτικής»

Διαβάστε περισσότερα

5 η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

5 η ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΙΚΗΣ ΕΠΑΡΚΕΙΑΣ Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ, ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ & ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΕΙΔΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ Ε.Π. «ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΗΜΟΣ ΘΑΣΟΥ ΦΑΚΕΛΛΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ

ΔΗΜΟΣ ΘΑΣΟΥ ΦΑΚΕΛΛΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α ΔΗΜΟΣ ΘΑΣΟΥ Διαμορφώσεις μικρής κλίμακας, κατασκευή παρατηρητηρίων και κέντρου ενημέρωσης επισκεπτών στην περιοχή Ατσπάς, Σκ. Μαριών ΦΑΚΕΛΛΟΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΣ Τ.Υ.

Διαβάστε περισσότερα

Προδημοσιεύτηκαν τα τέσσερις πρώτα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ που αφορούν

Προδημοσιεύτηκαν τα τέσσερις πρώτα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ που αφορούν Προδημοσιεύτηκαν τα τέσσερις πρώτα προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ που αφορούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ελευθέρους επαγγελματίες. Τονίζεται ότι τα προγράμματα είναι σε προδημοσίευση. Με τη δημοσίευση της

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 1. Εισαγωγή Βασικός σκοπός του μαθήματος είναι η καλλιέργεια ιστορικής σκέψης και η διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης. Με τη διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας,

Διαβάστε περισσότερα

Θέματα διαιτησίας- επικοινωνίαπληροφόρηση

Θέματα διαιτησίας- επικοινωνίαπληροφόρηση Θέματα διαιτησίας- επικοινωνίαπληροφόρηση Αγαπητοί Συνάδελφοι, σας καλωσορίζουμε στην ιστοσελίδα της Ε.Φ.Ο.ΕΠ.Α. Σκεφτήκαμε να εκμεταλλευτούμε την τεχνολογία για να επιτύχουμε συνεχή επικοινωνία και ενημέρωση

Διαβάστε περισσότερα

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ 1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Β ΤΑΞΗ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο Ενότητα 1.3 Η διεπιστημονικότητα στις κοινωνικές επιστήμες ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ 1/9 Δεν εξελίσσονται

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2005

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2005 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ «ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ» ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2005 Στη βάση του περίτεχνου ανδριάντα του Στρατηλάτη Θεόδωρου Κολοκοτρώνη στην Τρίπολη, υπάρχει το εξής έμμετρο επίγραμμα: «Σε άτι γοργό καβαλάρης

Διαβάστε περισσότερα

ΚΩ ΙΚΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ «ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ»

ΚΩ ΙΚΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ «ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ» ΚΩ ΙΚΑΣ ΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΩΝΥΜΙΑ «ΠΑΠΟΥΤΣΑΝΗΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΚΑΙ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1 Γενικά...3 2 Θέματα Απασχόλησης...3 3 Σύγκρουση συμφερόντων...4

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136

ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136 ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ ΑΜΕΡΙΚΗΣ 11, ΑΘΗΝΑ Τ.Κ. 10672, Τηλ. 210 3676400 Fax 210 3611136 Διεύθυνση Διοικητικού Αθήνα, 16.5.2014 Πληροφορίες: Χ. Νούνης Α.Π. 839/379 Διευθυντής Διοικητικού

Διαβάστε περισσότερα

«ενώ εδίδετο μία θαυμάσια γιορτή προς τιμήν της ιταλικής τέχνης, είχε ήδη ωριμάσει στην Ιταλία το σχέδιο να μαχαιρώσουν την φτωχή εκείνη χώρα.

«ενώ εδίδετο μία θαυμάσια γιορτή προς τιμήν της ιταλικής τέχνης, είχε ήδη ωριμάσει στην Ιταλία το σχέδιο να μαχαιρώσουν την φτωχή εκείνη χώρα. Τον Οκτώβρη του 1940, στο ανακαινισμένο βασιλικό θέατρο της Αθήνας, πρόκειται να ανεβεί η ιταλική όπερα «Μαντάμα Μπατερφλάι», του συνθέτη Τζάκομο Πουτσίνι. Την Τετάρτη 23 Οκτώβρη 1940, στο σταθμό Λαρίσης,

Διαβάστε περισσότερα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Α, Β ΤΑΞΕΙΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Α ΤΑΞΗ ΗΜΕΡΗΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΙ Α, Β ΤΑΞΕΙΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ----- ΕΝΙΑΙΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ Π/ΘΜΙΑΣ & Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ Δ/ΝΣΗ ΣΠΟΥΔΩΝ Δ/ΘΜΙΑΣ ΕΚΠ/ΣΗΣ ΤΜΗΜΑ Α ----- Ταχ. Δ/νση: Ανδρέα Παπανδρέου 37 Τ.Κ. Πόλη:

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΟΙΜΙΟ... 4-5 1.ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΩΝ... 6-20

ΠΡΟΟΙΜΙΟ... 4-5 1.ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΩΝ... 6-20 Πίνακας περιεχομένων ΠΡΟΟΙΜΙΟ... 4-5 1.ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΕΣΤΗΜΕΝΩΝ... 6-20 1.1 Αλλαγή του πολιτικού συστήματος... 6-9 1.1.1 Εξυγίανση του πολιτικού συστήματος. Διαφάνεια παντού...

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΜΟΝΑΔΩΝ ΥΓΕΙΑΣ & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ «Αξιολόγηση λειτουργίας και προτάσεις βελτίωσης του χειρουργικού τμήματος

Διαβάστε περισσότερα

Το συνέδριο σας πραγματοποιείται σε μια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία για τον τόπο, την οικονομία της χώρας, την κοινωνία και τον κόσμο της εργασίας.

Το συνέδριο σας πραγματοποιείται σε μια εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία για τον τόπο, την οικονομία της χώρας, την κοινωνία και τον κόσμο της εργασίας. ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ του ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗ ΜΠΑΛΑΣΟΠΟΥΛΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ της ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ της Π.Ο.Ε.-Ο.Τ.Α. στο ΤΑΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ της Κ.Ε.Δ.Ε. ΚΟΜΟΤΗΝΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012 Αγαπητοί Φίλοι, Θέλω εκ μέρους των

Διαβάστε περισσότερα

Ο Δήμαρχoς κoς Μουζάς Δημήτριος πρoσκλήθηκε και παρίσταται στη συvεδρίαση.

Ο Δήμαρχoς κoς Μουζάς Δημήτριος πρoσκλήθηκε και παρίσταται στη συvεδρίαση. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΕΒΡΟΥ ΔΗΜΟΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α ================= Από τo υπ' αριθμ. 11 ο Πρακτικό Συvεδρίασης τoυ Δημoτικoύ Συμβoυλίoυ Δήμoυ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΛΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΑΚΙΝΗΤΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ «ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Α.Ε.»

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΛΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΑΚΙΝΗΤΟΥ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΣ «ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Α.Ε.» ΚΤΙΡΙΑΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ Α.Ε. ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ & ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ Διεύθυνση Επιχειρησιακού Σχεδιασμού Τμήμα Ακίνητης Περιουσίας ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΠΛΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΜΙΣΘΩΣΗ ΑΚΙΝΗΤΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου

Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Του Σταύρου Ν. PhD Ψυχολόγου Αθλητικού Ψυχολόγου Η σχέση και η αλληλεπίδραση των αθλητών, των προπονητών και των γονιών αποτελεί μια αναπόσπαστη διαδικασία στην αθλητική ανάπτυξη του παιδιού. Η αλληλεπίδραση

Διαβάστε περισσότερα

Trans. D.A/Koss/LLM (EU Law) (UKC), MA (Soc. Sciences) (OU) 17 Ιουνίου 2015 1

Trans. D.A/Koss/LLM (EU Law) (UKC), MA (Soc. Sciences) (OU) 17 Ιουνίου 2015 1 1 Ένα σοσιαλδημοκρατικό μοντέλο για την Κίνα; Tony Andréani & Rémy Herrera Κριτικές παρατηρήσεις στο βιβλίο των Μ. Αλιετά & Γκούο Μπάι «Ο Κινέζικος Δρόμος: Καπιταλισμός και Αυτοκρατορία» Στο βιβλίο αυτό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ Για την στελέχωση του Κοινωνικού Φαρμακείου καλούνται οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι να υποβάλλουν αίτηση για την κάτωθι ειδικότητα:

ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΕΣ Για την στελέχωση του Κοινωνικού Φαρμακείου καλούνται οι ενδιαφερόμενοι υποψήφιοι να υποβάλλουν αίτηση για την κάτωθι ειδικότητα: ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΦΙΛΟΠΤΩΧΟ ΤΑΜΕΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΑΘΗΝΩΝ στο πλαίσιο της Απόφασης Πράξης με υπ αριθ: 2.17324/6.4112/31-07-2012 με τίτλο «ΠΟΡΕΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ Αθήνα, 22 Φεβρουαρίου 2008

ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ Αθήνα, 22 Φεβρουαρίου 2008 ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΩΝ Αθήνα, 22 Φεβρουαρίου 2008 ΚΑΙ ΤΕΛΩΝΕΙΑΚΩΝ ΘΕΜΑΤΩΝ Αρ. Πρωτ. 1023056 /1210/ΔΕ-Α' ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΦΟΡΟΛ. ΕΛΕΓΧΩΝ Δ/ΝΣΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΟΛ. 1041 ΤΜΗΜΑΤΑ A, Β, Γ Ταχ. Δ/νση: Κ. Σερβίας 10

Διαβάστε περισσότερα

Στο τέλος της μελέτης μας αναλύουμε το παράδειγμα του Δήμου Κερατσινίου και πως κατάφερε να αναπτυχθεί μέσω της ενίσχυσης των τοπικών φορέων.

Στο τέλος της μελέτης μας αναλύουμε το παράδειγμα του Δήμου Κερατσινίου και πως κατάφερε να αναπτυχθεί μέσω της ενίσχυσης των τοπικών φορέων. 1 Περιεχόμενα ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ... 1 Καλαμάτα, 2006... 1 Κεφάλαιο 1... 6 Ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης... 6 1.1. Γενικά... 6 1.2. Το συνταγματικό πλαίσιο... 9 1.3. II ιστορία της συνταγματικής κατοχύρωσης

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομικά Μαθηματικά

Οικονομικά Μαθηματικά Οικονομικά Μαθηματικά Ενότητα 3: Προεξόφληση Σαριαννίδης Νικόλαος Τμήμα Λογιστικής και Χρηματοοικονομικής Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ (Γ.Ε.Δ.Δ.)ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ (ΟΣΚ)

ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ (Γ.Ε.Δ.Δ.)ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ (ΟΣΚ) ΤΑ ΚΥΡΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ (Γ.Ε.Δ.Δ.)ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΣΧΟΛΙΚΩΝ ΚΤΗΡΙΩΝ (ΟΣΚ) Στον Γενικό Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (Γ.Ε.Δ.Δ.), στον Υπουργό Οικονομίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 27 ο /29-10-2014 ΑΠΟΦΑΣΗ 1161/2014

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 27 ο /29-10-2014 ΑΠΟΦΑΣΗ 1161/2014 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 27 ο /29-10-2014 ΑΠΟΦΑΣΗ 1161/2014 ΘΕΜΑ: 20 ο Έγκριση διαδικασίας Πρόσκλησης Ενδιαφέροντος για την Κατάρτιση

Διαβάστε περισσότερα

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΓΟΡΑΣΤΕΣ (ΔΗΜΟΙ): ΚΑΝΙΓΓΟΣ 20 ΑΓΑΘΟ : ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΟΦΟΡΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΑΡΙΘΜ FAX : C.P.V. : 34144512-0, 34144510-6 ΑΡΙΘΜ ΠΡΩΤ :

ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΑΓΟΡΑΣΤΕΣ (ΔΗΜΟΙ): ΚΑΝΙΓΓΟΣ 20 ΑΓΑΘΟ : ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΟΦΟΡΑ ΟΧΗΜΑΤΑ ΑΡΙΘΜ FAX : C.P.V. : 34144512-0, 34144510-6 ΑΡΙΘΜ ΠΡΩΤ : ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Αθήνα, / 02 / 2013 ΓΕΝ. Δ/ΝΣΗ ΚΡΑΤ. ΠΡΟΜΗΘΕΙΩΝ Αριθμ. Διακήρυξης. /2013 ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΩΝ ΜΕΣΩΝ & ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΑΝΟΙΚΤΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΤΜΗΜΑ: Α. ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΑΨΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ-ΠΛΑΙΣΙΟ

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΣΙΔΡΑΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΨΙΜΑ ΓΙΑ ΑΙΜΑΣΟΛΟΓΙΚΟΤ ΑΝΑΛΤΣΕ

ΑΝΣΙΔΡΑΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΨΙΜΑ ΓΙΑ ΑΙΜΑΣΟΛΟΓΙΚΟΤ ΑΝΑΛΤΣΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΤΓΕΙΑ 5 η Τ.ΠΕ. ΘΕΑΛΙΑ & ΣΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΝΙΚΟ ΝΟΟΚΟΜΕΙΟ ΑΜΥΙΑ ΔΙΑΚΗΡΤΞΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΜΕ ΣΙΣΛΟ: ΑΝΣΙΔΡΑΣΗΡΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΛΨΙΜΑ ΓΙΑ ΑΙΜΑΣΟΛΟΓΙΚΟΤ ΑΝΑΛΤΣΕ ΑΡ. ΠΡΨΣ.: 909/Δ/13

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. Αγγελική Περιστέρη Α 2

ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ. Αγγελική Περιστέρη Α 2 ΕΘΙΜΑ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Αγγελική Περιστέρη Α 2 ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ Ιρλανδία: Τη νύκτα της παραμονής των Χριστουγέννων όλα τα παράθυρα των σπιτιών που βλέπουν προς το δρόμο, φωτίζονται από ένα αναμμένο κερί, το οποίο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΩΠΙΟΝ ΠΑΝΤΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΩΔΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΔΗΛΩΣΗ

ΕΝΩΠΙΟΝ ΠΑΝΤΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΩΔΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΔΗΛΩΣΗ ΕΝΩΠΙΟΝ ΠΑΝΤΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΥ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΑΡΧΗΣ ΕΞΩΔΙΚΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΔΗΛΩΣΗ 1. ΑΓΟΡΑΝΟΥ Νικολάου, Ιατρού Ε.Σ.Υ., Επιμελητή Α Γενικής Ιατρικής στο Κέντρο Υγείας Ν. Μάκρης, δικαιοδοσίας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 23 /05/2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝ. ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 23 /05/2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝ. ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΑΔΑ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Αθήνα, 23 /05/2013 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, ΚΟΙΝ. ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ Αρ. Πρ.: Β/7/15878/2915 & ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΓΕΝIKH Δ/ΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ ΣΕΡΡΩΝ Α.Ε.

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ ΣΕΡΡΩΝ Α.Ε. Οικονομικές Καταστάσεις της χρήσης από 1 η Ιανουαρίου 2014 έως 31 η Δεκεμβρίου 2014 σύμφωνα με τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (Δ.Π.Χ.Α.) ως έχουν υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΑ

Διαβάστε περισσότερα

237 Χημικών Μηχανικών Θεσσαλονίκης

237 Χημικών Μηχανικών Θεσσαλονίκης 237 Χημικών Μηχανικών Θεσσαλονίκης Σκοπός κύριος σκοπός του Χημικού Μηχανικού είναι να αναλύει, να σχεδιάζει, να βελτιστοποιεί και να ελέγχει όλες τις χημικές και φυσικές διεργασίες της χημικής βιομηχανίας.

Διαβάστε περισσότερα

Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου

Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου Νεοελληνική Γλώσσα Λυκείου Πλαίσιο προδιαγραφών Ι. Δομή θεμάτων Η διαδικασία εισαγωγής των μαθητών/τριών στην Α Λυκείου προβλέπει τη δοκιμασία τους σε τρία θέματα Νεοελληνικής Γλώσσας, καθένα από τα οποία

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΛΥΚΕΣ Α.Ε.

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΛΥΚΕΣ Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΛΥΚΕΣ Α.Ε. Δ Ι Α Κ Η Ρ Υ Ξ Η ΑΝΟΙΚΤΟΥ ΜΕΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΘΕΣΗ ΤΩΝ ΧΕΡΣAIΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΑΛΑΤΟΣ Η εταιρία «ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΑΛΥΚΕΣ Α.Ε.» προκηρύσσει δημόσιο ανοιχτό μειοδοτικό διαγωνισμό,

Διαβάστε περισσότερα

Οικονομική Σημασία του ελέγχου στο ξενοδοχείο. Κωνσταντίνος Γ. Ζωγραφίδης. Σημαντικοί όροι :Πρότυπα, Προϋπολογισμός, Έλεγχος, Αποτελεσματικότητα

Οικονομική Σημασία του ελέγχου στο ξενοδοχείο. Κωνσταντίνος Γ. Ζωγραφίδης. Σημαντικοί όροι :Πρότυπα, Προϋπολογισμός, Έλεγχος, Αποτελεσματικότητα Οικονομική Σημασία του ελέγχου στο ξενοδοχείο Κωνσταντίνος Γ. Ζωγραφίδης Σημαντικοί όροι :Πρότυπα, Προϋπολογισμός, Έλεγχος, Αποτελεσματικότητα ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σε κάθε επιχείρηση έτσι και στις ξενοδοχειακές μονάδες

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΦΩΝ Π. ΜΠΑΚΑΛΑ. Το Δ.Σ του Ιδρύματος λαμβάνοντας υπ όψη του:

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΦΩΝ Π. ΜΠΑΚΑΛΑ. Το Δ.Σ του Ιδρύματος λαμβάνοντας υπ όψη του: ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ ΥΠΟΤΡΟΦΙΩΝ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΑΦΩΝ Π. ΜΠΑΚΑΛΑ Το Δ.Σ του Ιδρύματος λαμβάνοντας υπ όψη του: 1) Τις από 5/4/1959, 8/8/1960 και 20/10/1961 ιδιόγραφες διαθήκες του Κωνστ. Π. Μπάκαλα, δημοσιευθείσες από το

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΩΝ ΔΗΜΟΥ ΘΕΡΜΗΣ

ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΩΝ ΔΗΜΟΥ ΘΕΡΜΗΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΩΝ ΔΗΜΟΥ ΘΕΡΜΗΣ Αριθμός Απόφασης Δημοτικού Συμβουλίου Θέρμης 428/2011 1 Πίνακας περιεχομένων Άρθρο 1 - Γενικά 3 Άρθρο 2 Πεδίο εφαρμογής 3 Άρθρο 3 Γενικοί κανόνες

Διαβάστε περισσότερα

Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ

Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΌ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Η ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ & ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ

Διαβάστε περισσότερα

Α. Πολιτιστικοί φορείς... 3. 1. Πλήθος φορέων... 3. 2. Έδρα... 3. 3. Γεωγραφική κατανομή φορέων... 4. 4. Νομική μορφή... 5. 5. Έτος ίδρυσης...

Α. Πολιτιστικοί φορείς... 3. 1. Πλήθος φορέων... 3. 2. Έδρα... 3. 3. Γεωγραφική κατανομή φορέων... 4. 4. Νομική μορφή... 5. 5. Έτος ίδρυσης... ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Α. Πολιτιστικοί φορείς... 3 1. Πλήθος φορέων... 3 2. Έδρα... 3 3. Γεωγραφική κατανομή φορέων... 4 4. Νομική μορφή... 5 5. Έτος ίδρυσης... 6 6. Αντικείμενο δραστηριότητας... 7 1 7. Εργαζόμενοι...

Διαβάστε περισσότερα

ΑΔΑ: 4ΙΦΝΚ-ΔΘ. Αθήνα, 14 Δεκεμβρίου 2010 Αριθ. Πρωτ.: 71351. Ταχυδρομική. Σταδίου 27 Διεύθυνση: Ταχυδρομικός Κώδικας: 101 83 ΑΘΗΝΑ

ΑΔΑ: 4ΙΦΝΚ-ΔΘ. Αθήνα, 14 Δεκεμβρίου 2010 Αριθ. Πρωτ.: 71351. Ταχυδρομική. Σταδίου 27 Διεύθυνση: Ταχυδρομικός Κώδικας: 101 83 ΑΘΗΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΑΠΟΚΕΝΤΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥTΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΑΔΑ: Ταχυδρομική

Διαβάστε περισσότερα

ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ

ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ ΟΡΘΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΑΡΙΘΜ. ΠΡΩΤ. : 1882 /19-11-2013 ΠΡΑΚΤΙΚΟ 17 ο /2013 ΤΑΚΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΛΙΜΕΝΙΚΟΥ ΤΑΜΕΙΟΥ ΧΑΝΙΩΝ Το Διοικητικό Συμβούλιο

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το υπ' αριθμ. 06/17-03-2014 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το υπ' αριθμ. 06/17-03-2014 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ Από το υπ' αριθμ. 06/17-03-2014 Πρακτικό της Οικονομικής Επιτροπής Ιονίων Νήσων Αριθμ. απόφασης 161-06/17-03-2014 ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Έγκριση

Διαβάστε περισσότερα

WΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΕΩΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

WΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΕΩΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ WΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΕΣΤΙΑΣΕΩΣ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΑΠΌ 1 Η ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2011 ΕΩΣ 31 Η ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2011 ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΑ ΔΙΕΘΝΗ ΠΡΟΤΥΠΑ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΦΟΡΑΣ (ΔΠΧΑ), ΩΣ ΕΧΟΥΝ ΥΙΟΘΕΤΗΘΕΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ Π.Δ.407/80

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ Π.Δ.407/80 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΩΝ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ Π.Δ.407/80 Το Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΔΗΣΗΣ

ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Ο ΚΛΑΔΟΣ ΤΗΣ ΥΠΟΔΗΣΗΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΚΤΙΚΗ Διπλωματική Εργασία ΟΙ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Διαβάστε περισσότερα

Μεταϖτυχιακή Εργασία. Εκτίµηση εϖικινδυνότητας της ϖοιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης του ήµου Ηρακλείου του Νοµού Ηρακλείου Κρήτης

Μεταϖτυχιακή Εργασία. Εκτίµηση εϖικινδυνότητας της ϖοιότητας του νερού του δικτύου ύδρευσης του ήµου Ηρακλείου του Νοµού Ηρακλείου Κρήτης ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ ΤΜΗΜΑ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΕΛΕΓΧΟΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ» Μεταϖτυχιακή Εργασία Εκτίµηση εϖικινδυνότητας της ϖοιότητας

Διαβάστε περισσότερα

Δασικά Οικοσυστήματα και Τεχνικά Έργα

Δασικά Οικοσυστήματα και Τεχνικά Έργα Τμήμα Δασολογίας & Διαχείρισης Περιβάλλοντος & Φυσικών Πόρων Εργαστήριο Διευθέτησης Ορεινών Υδάτων και Διαχείρισης Κινδύνου Προπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Δασικά Οικοσυστήματα και Τεχνικά Έργα Κεφάλαιο

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΤΟΙΚΕΙΝ» ΚΟΙΝΟΧΡΗΣΤΟΙ ΧΩΡΟΙ ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΑΡΘΡΟ 1. ΟΡΙΣΜΟΙ Αξία καινούργιου: Είναι το ποσό που απαιτείται για την ανακατασκευή του κτιρίου

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από το Πρακτικό της 03ης Τακτικής Συνεδρίασης του ηµοτικού Συµβουλίου Σκοπέλου

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από το Πρακτικό της 03ης Τακτικής Συνεδρίασης του ηµοτικού Συµβουλίου Σκοπέλου ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΗΜΟΣ ΣΚΟΠΕΛΟΥ Πληροφορίες: Σπυριδούλα Καρβέλη Τηλέφωνο: 2424350103 E-mail: dstech@otenet.gr ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΙΑ ΙΚΤΥΟ ΑΡΙΘΜ. ΑΠΟΦ: 31 /2013 Α.Π. 1181 Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Από

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΙΧΘΥΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΑΑΤΙΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΙΧΘΥΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΑΑΤΙΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΣΧΟΛΗ ΓΕΩΠΟΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΠΟΝΙΑΣ ΙΧΘΥΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΥΑΑΤΙΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩ Π ON IΑΠχ Θ ΥΟΛΟΠ ΑΣ~ & ΥΔΑΤΙΝΟΥ Γ ΕΡΙΠΑΛΛΟΝΤΟΣ Αρ. Πρωτοκ...... 35.3... {Ημερομηνία;...

Διαβάστε περισσότερα

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΠΕΛΑΤΕΣ ΧΑΜΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ

ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΓΙΑ ΠΕΛΑΤΕΣ ΧΑΜΗΛΗΣ ΤΑΣΗΣ WATT AND VOLT AE ΕΜΠΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΔΡΑ: ΚΗΦΙΣΙΑΣ 116 & ΔΑΒΑΚΗ 1 Τ: 801 700 7080, FAX: 210 3619835 info@watt-volt.gr - www.watt-volt.gr ΓΕΝΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΣΥΜΒΑΣΗΣ ΠΡΟΜΗΘΕΙΑΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ ανοικτού δημόσιου Διαγωνισμού για το έργο «ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΕΙΔΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΔΗΜΟΥ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ»

ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ ανοικτού δημόσιου Διαγωνισμού για το έργο «ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΕΙΔΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΔΗΜΟΥ ΟΡΕΣΤΙΑΔΑΣ» ΤΕΥΧΟΣ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗΣ ανοικτού δημόσιου Διαγωνισμού για το έργο «ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ-ΘΡΑΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΟΡΕΣΤΙΑΔAΣ Ταχ. Δ/νση ΒΑΣ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ 11 ΟΡΕΣΤΙΆΔΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΓΡΟΝΟΜΩΝ ΚΑΙ ΤΟΠΟΓΡΑΦΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΟΔΗΓΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΘΗΝΑ 2009-2010 I Η εικόνα του εξώφυλλου είναι αντίγραφο έργου του διάσημου Έλληνα ζωγράφου Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΙΡΙΣ 7 (2003-2007) 277-285

ΣΙΡΙΣ 7 (2003-2007) 277-285 Παύλος Τσακιρίδης - Χρυσάνθη Σταμπουλή, Ζήλος παιδείας: Ημιγυμνάσιον Νιγρίτης 1921-1940 Γυμνάσιον εν Νιγρίτι 1940-1944 Νιγρίτα: Σύλλογος Γονέων & Κηδεμόνων Γυμνασίου Νιγρίτας, 2005, 252 σ.; εικ.; 24 εκ.

Διαβάστε περισσότερα

Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ

Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ Κύκλος Κοινωνικής Προστασίας ΠΟΡΙΣΜΑ (ΝΟΜΟΣ 2477/1997 Συνήγορος του Πολίτη και Σώµα Ελεγκτών-Επιθεωρητών ηµόσιας ιοίκησης Άρθρο 4, Παράγραφος 6) [ΑΥΤΕΠΑΓΓΕΛΤΗ ΕΡΕΥΝΑ 6487/18-5-2001] Θέµα: ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΚΑΙ

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 27 ο /17-10-2013 ΑΠΟΦΑΣΗ 1039/2013

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 27 ο /17-10-2013 ΑΠΟΦΑΣΗ 1039/2013 ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 27 ο /17-10-2013 ΑΠΟΦΑΣΗ 1039/2013 ΘΕΜΑ 7 ο Χορήγηση 3 ης Παράτασης Προθεσμίας Περαίωσης του έργου: «ΑΝΕΓΕΡΣΗ

Διαβάστε περισσότερα

Θεσσαλονίκη: 31-05-2012 Αριθμ. πρωτ: 159

Θεσσαλονίκη: 31-05-2012 Αριθμ. πρωτ: 159 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΓΕΩΤΕΧΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Ταχ. Δ/νση : Βενιζέλου 64 Τ.Κ. : 54631, ΘΕΣ/ΝΙΚΗ Τηλ. : 2310-221726 Φαξ : 2310-265468 Ιστοσελίδα : www.geotee-kma.gr

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Επιβλέπων: Καθηγητής Αρσένος Παναγιώτης

Διαβάστε περισσότερα

β) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής».

β) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής». ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ 2014 ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α1. α) αγροτική μεταρρύθμιση: σχολ. βιβλ. σελ 42 «καθώς. κοινωνικές συνθήκες». β) κίνημα στο Γουδί: σχολ. βιβλ σελ 86-87 «το 1909 μέσω της Βουλής». γ) Συνθήκη

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΝΤΑ

Α. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΓΕΓΟΝΟΝΤΑ Μηχαήλ Κ. Νομικός Ο Μιχαήλ Νομικός με καταγωγή από την Αμοργό, αρχικά υπήρξε ιδιοκτήτης τυπογραφείου και εκδότης της εφημερίδας στην Αίγυπτο σε διάσημη εφημερίδα. Αφού επέστρεψε στην Ελλάδα το 1882 αγόρασε

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ 8593 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 391 21 Φεβρουαρίου 2013 ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθμ. A2 176 Έγκριση απόφασης 318/14 12 2012 του Δ.Σ. του Οργανι σμού Κεντρικών Αγορών

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ: εκέµβριος 2015 (2010=100,0)

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. ΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ: εκέµβριος 2015 (2010=100,0) ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 22 Ιανουαρίου 2016 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΕΙΚΤΗΣ ΤΙΜΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΤΟΙΚΙΩΝ: εκέµβριος 2015 (2010=100,0) Ο Γενικός είκτης Τιµών Υλικών Κατασκευής

Διαβάστε περισσότερα

ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΕΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Αθήνα, 7 Αυγούστου 2014 ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΘΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΕΣΕΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΕΛΑΦΡΥΝΣΗΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ Το φορολογικό σύστημα αποτελεί το βασικότερο εργαλείο

Διαβάστε περισσότερα

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Α. ΟΡΓΑΝΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Με την υπαγωγή του τομέα και της πολιτικής για την Έρευνα και την Τεχνολογία στο Υπουργείο Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων (ΥΠΔΒΜΘ), το Υπουργείο ανέλαβε

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ

Ο ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΑΝΑΡΤΗΤΕΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ - ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΥΠΑΙΘ --- ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑΣ & ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣH ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ

Διαβάστε περισσότερα

ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 01.01-30.06.2010

ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ 01.01-30.06.2010 Μελέτη, Κατασκευή, Χρηματοδότηση, Λειτουργία, Συντήρηση και Εκμετάλλευση του Αυτοκινητόδρομου «Ελευσίνα Κόρινθος Πάτρα Πύργος Τσακώνα» ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΞΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ (σύμφωνα με

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΦΑΣΗ. Αθήνα, 03.11.2015 Αριθ. Πρωτ.: 112277

ΑΠΟΦΑΣΗ. Αθήνα, 03.11.2015 Αριθ. Πρωτ.: 112277 Αθήνα, 03.11.2015 Αριθ. Πρωτ.: 112277 ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΚΑΙ ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ ΑΓΟΡΑΣ Γραφείο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 58/ 2014 ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 58/ 2014 ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: 58/ 2014 ΝΟΜΟΣ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΔΗΜΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ Δ/ΝΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΜΕΛΕΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ : ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ Δ.Ε ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας Α.Ε. Ετήσιος Απολογισμός & Ετήσιο Δελτίο

Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας Α.Ε. Ετήσιος Απολογισμός & Ετήσιο Δελτίο Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας Α.Ε. Ετήσιος Απολογισμός & Ετήσιο Δελτίο 2011 Εταιρεία Ύδρευσης και Αποχέτευσης Πρωτεύουσας Α.Ε. Ετήσιος Απολογισμός & Ετήσιο Δελτίο 2011 Ετήσιος Απολογισμός

Διαβάστε περισσότερα

H κίνηση των εμπορικών καταστημάτων την περίοδο των εορτών

H κίνηση των εμπορικών καταστημάτων την περίοδο των εορτών H κίνηση των εμπορικών καταστημάτων την περίοδο των εορτών Σύμφωνα με την έρευνα του ΙΝΕΜΥ- ΕΣΕΕ για την κίνηση της αγοράς την περίοδο των Χριστουγέννων, οι πωλήσεις που παρουσίασαν φέτος στην πλειονότητά

Διαβάστε περισσότερα

Ο Υφυπουργός κατά την επίσκεψή του στο νέο κτίριο, ανακοίνωσε τα

Ο Υφυπουργός κατά την επίσκεψή του στο νέο κτίριο, ανακοίνωσε τα Τρίπολη, 4 Απριλίου 2008 Δηλώσεις του Υφυπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Ανδρέα Λυκουρέντζου μετά την επιθεώρηση των έργων μεταστέγασης της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Τρίπολης από το Μαντζούνειο

Διαβάστε περισσότερα

Προς. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ 2/2015 για τη σύναψη ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΧΡΟΝΟΥ για την υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Προς. ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ 2/2015 για τη σύναψη ΣΥΜΒΑΣΕΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΡΙΣΜΕΝΟΥ ΧΡΟΝΟΥ για την υλοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΝΟΜΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΣ ΑΛΙΜΟΥ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΔΙΟΙΚ. ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΤΜΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΙΔ.ΔΙΚΑΙΟΥ Ταχ. δ/νση: Αριστοτέλους 53, Άλιμος Τ.Κ. 174 55 Πληροφ: Λιναράκη Άννα Τηλέφωνο:

Διαβάστε περισσότερα

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΙΘΜ. 09/2011 ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ Α.Δ.Σ. 219/2011 ΘΕΜΑ : Καθορισμός των τμημάτων των

Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΙΘΜ. 09/2011 ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ Α.Δ.Σ. 219/2011 ΘΕΜΑ : Καθορισμός των τμημάτων των Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΤΗΣ ΑΡΙΘΜ. 09/2011 ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΑΛΜΩΠΙΑΣ Α.Δ.Σ. 219/2011 ΘΕΜΑ : Καθορισμός των τμημάτων των κοινόχρηστων χώρων που παραχωρούνται για χρήση Στην

Διαβάστε περισσότερα