ΕΘΝΙΚΗ ΦΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ. ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θζμα: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Επιβλζπουςα: ΠΑΠΑΣΤΛΙΑΝΟΤ ΑΝΑΣΑΙΑ.

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΕΘΝΙΚΗ ΦΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ. ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θζμα: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ. Επιβλζπουςα: ΠΑΠΑΣΤΛΙΑΝΟΤ ΑΝΑΣΑΙΑ."

Transcript

1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΦΟΛΗ ΔΗΜΟΙΑ ΔΙΟΙΚΗΗ Κ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΙΑ Θζμα: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Επιβλζπουςα: ΠΑΠΑΣΤΛΙΑΝΟΤ ΑΝΑΣΑΙΑ Σπουδάςτρια: ΚΑΡΑΔΗΜΑ ΜΑΡΙΑ ΑΘΗΝΑ [1]

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξαθάησ εξγαζία πξαγκαηεχεηαη ηελ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ζηα ζχγρξνλα αληηπξνζσπεπηηθά ζπζηήκαηα δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο, θαηαγξάθνληαο ηηο βαζηθέο ηεο πηπρέο (ζεσξεηηθέο θαη ηερλνινγηθέο), ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηνπο θηλδχλνπο πνπ απηή ελέρεη. ε απηφ ην πιαίζην, αλαδεηθλχεηαη ε κεγάιε ζπλεηζθνξά ησλ λέσλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ, θαη ηδηαίηεξα ηνπ δηαδηθηχνπ, πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο βειηίσζεο ησλ παξαδνζηαθψλ δεκνθξαηηθψλ δνκψλ. Απηή αθνξά θπξίσο ηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο πνιηηηθψλ θαη ιήςεο απνθάζεσλ, ε νπνία κε ηε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ αθνινπζεί κηα ακθίδξνκε πνξεία, ε νπνία εκπιέθεη ηνπο πνιίηεο ελεξγά ζε φια ηα ζηάδηα παξαγσγήο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Ζ κεζνδνινγία πνπ αθνινπζήζεθε γηα ην ζθνπφ απηφ ήηαλ ε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε, πνπ πεξηιακβάλεη εθδφζεηο βηβιίσλ θαζψο θαη επηζηεκνληθψλ κειεηψλ θαη άξζξσλ παγθφζκησλ, επξσπατθψλ θαη εζληθψλ νξγαληζκψλ. Δπηπιένλ, αθνινπζήζεθε έξεπλα κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Ζ δνκή πνπ αθνινπζείηαη είλαη ε εμήο: χληνκε θαηαγξαθή ησλ κνληέισλ δεκνθξαηίαο Πεξηγξαθή ηεο ζχγρξνλεο δεκνθξαηίαο θαη ησλ αηειεηψλ ηεο Ο ξφινο ηνπ δηαδηθηχνπ ζηε ζχγρξνλε επνρή Ζ ζηνηρεηνζέηεζε ηνπ φξνπ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία Ζ ζρέζε ηεο κε ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε Σα επίπεδα ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο Ζ θαηαγξαθή δπλεηηθψλ κνληέισλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο Οη εθαξκνγέο θαη ηα εξγαιεία ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, θαη ε αμηνιφγεζή ηνπο Ζ ζπλεηζθνξά ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο Οη θίλδπλνη ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο Ζ θαηαγξαθή πνιηηηθψλ θαη εθαξκνγψλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο ζε επξσπατθφ θαη παγθφζκην επίπεδν Ζ ειιεληθή πεξίπησζε Αλαγθαηφηεηεο θαη πξννπηηθέο Δμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ [2]

3 ΛΔΞΔΗ-ΚΛΔΗΓΗΑ Ζιεθηξνληθή δεκνθξαηία, ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή, ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε [3]

4 ABSTRACT The following essay deals with the application of e-democracy, in the contemporary representative systems of democratic governance, describing its basic aspects (theoretical and technological), as well its advantages and dangers. Within this framework, the big contribution of new Information and Communication Technologies (ICTs), and particularly the internet, concerning the improvement of traditional democratic structures, emerge. This concerns mainly the policy formulation and decision-making process, which with the use of new technologies becomes interactive, engaging citizens in the all the policy-making stages. The research of the subject was based on bibliographic review, including publications as well as international, European and national scientific surveys. Moreover, an internet research was conducted. The structure is the following: Description of models of democracy Description of modern democracy and its imperfections The role of internet in the modern era Definition of e-democracy The relation between e-democracy and e-governance e-democracy levels Potential models of e-democracy Applications and tools of e-democracy, and their evaluation Contribution of e-democracy Dangers of electronic democracy Policies and practices of electronic democracy in European and global level The Greek case Necessities and prospects Conclusion KEY-WORDS e-democracy, e-participation, e-engagement, e-governance, e-government [4]

5 ΠΛΝΑΚΑ ΠΕΡΛΕΧΟΜΕΝΩΝ ΕΛΑΓΩΓΘ... 7 ΚΕΦΑΛΑΛΟ ΜΟΝΣΕΛΑ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ ΚΡΛΣΛΚΙ ΚΑΛ ΑΔΤΝΑΜΛΕ ΣΘ ΤΓΧΡΟΝΘ ΦΛΛΕΛΕΤΚΕΡΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΔΛΑΔΛΚΣΤΟΤ ΚΕΦΑΛΑΛΟ ΑΠΟ ΣΘ ΔΛΑΚΤΒΕΡΝΘΘ ΣΘΝ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΛΑΚΤΒΕΡΝΘΘ ΚΑΛ ΣΘΝ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ ΕΠΛΠΕΔΑ ΟΛΟΚΛΘΡΩΘ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΛΑΚΤΒΕΡΝΘΘ ΘΛΕΚΣΟΡΝΛΚΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ & Ε.Ε ΧΕΘ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΛΑΚΤΒΕΡΝΘΘ ΚΑΛ ΘΛΕΚΣΟΡΝΛΚΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ- ΕΝΑ ΑΝΟΛΧΣΟ ΠΟΛΛΣΛΚΟ ΤΣΘΜΑ ΧΩΡΛ ΑΠΟΚΛΕΛΜΟΤ ΑΠΟΑΦΘΝΛΘ ΕΝΝΟΛΩΝ ΕΠΛΠΕΔΑ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ ΚΑΣΕΤΚΤΝΣΘΡΛΕ ΑΡΧΕ ΓΛΑ ΣΘΝ ΠΡΟΩΚΘΘ ΣΘ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΕΜΠΛΟΚΘ ΣΩΝ ΠΟΛΛΣΩΝ ΣΘΝ ΠΑΡΑΓΩΓΘ ΠΟΛΛΣΛΚΘ ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΕΠΛΣΤΧΟΤ ΕΛΑΓΩΓΘ ΣΠΕ ΣΘΝ ΠΛΘΡΟΦΟΡΘΘ, ΔΛΑΒΟΤΛΕΤΘ & ΤΜΜΕΣΟΧΘ ΜΟΝΣΕΛΑ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ ΚΕΦΑΛΑΛΟ ΕΦΑΡΜΟΓΕ E-DEMOCRACY Σο επικοινωνιακό μοντζλο τθσ θλεκτρονικισ δθμοκρατίασ Α. Παράμετροι Θλεκτρονικοφ Διαλόγου Β. Δομικά ςυςτατικά του μοντζλου τθσ Θλεκτρονικισ υμμετοχισ Β.1 Κεςμικζσ και νομικζσ υποδομζσ Β.2 Δραςτθριοποίθςθ των φορζων τθσ αγοράσ Β.3 Σεχνολογικζσ υποδομζσ Β.4 Θλεκτρονικι διαβοφλευςθ (e-consultation) Β.5 Θλεκτρονικι ψθφοφορία (e-voting) Β.5.1 ΣΑΔΛΑ & ΕΛΔΘ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΨΘΦΟΦΟΡΛΑ ΚΕΦΑΛΑΛΟ υνειςφορά θλεκτρονικισ δθμοκρατίασ Κοινωνία πολιτϊν & θλεκτρονικι δθμοκρατία Κίνδυνοι θλεκτρονικισ δθμοκρατίασ [5]

6 ΚΕΦΑΛΑΛΟ ΠΟΛΛΣΛΚΕ ΚΑΛ ΠΡΑΚΣΛΚΕ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ Θ διεκνισ & ευρωπαϊκι εμπειρία Θ ελλθνικι περίπτωςθ Τφιςτάμενθ κατάςταςθ ΚΕΦΑΛΑΛΟ ΑΝΑΓΚΑΛΟΣΘΣΕ & ΠΡΟΟΠΣΛΚΕ ΧΣΛΗΟΝΣΑ ΝΟΜΛΚΑ, ΠΟΛΛΣΛΚΑ & ΚΕΜΛΚΑ ΠΛΑΛΛΑ-ΑΞΛΟΛΟΓΩΝΣΑ ΣΛ ΕΠΛΔΟΕΛ 70 ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ ΒΛΒΛΛΟΓΡΑΦΛΑ ΠΑΡΑΡΣΘΜΑΣΑ Α. Θλεκτρονικι διακυβζρνθςθ Β. ΤΜΜΕΣΟΧΘ & ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΤΜΜΕΣΟΧΘ Γ. ΕΦΑΡΜΟΓΕ, ΕΡΓΑΛΕΛΑ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΔΘΜΟΚΡΑΣΛΑ & ΣΑΔΛΑ ΠΟΛΛΣΛΚΙ Δ. ΚΑΣΕΤΚΤΝΣΘΡΛΕ ΑΡΧΕ ΓΛΑ ΣΘΝ ΠΡΟΩΚΘΘ ΣΘ ΘΛΕΚΣΡΟΝΛΚΘ ΤΜΜΕΣΟΧΘ ΣΩΝ ΠΟΛΛΣΩΝ ΣΘΝ ΠΑΡΑΓΩΓΘ ΠΟΛΛΣΛΚΘ [6]

7 ΕΙΑΓΨΓΗ Ζ Γεκνθξαηία ζεκειηψλεηαη ζηελ αξρή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία αλψηαην/θπξίαξρν φξγαλν ηνπ Κξάηνπο, θχξηνο πνιηηεηαθφο παξάγνληαο, θχξηνο θνξέαο θξαηηθήο εμνπζίαο, είλαη ν Λαφο 1, απφ ηνλ νπνίν πεγάδεη θάζε εμνπζία πνπ αζθείηαη απφ ην Κξάηνο. Χζηφζν, ζηηο ζχγρξνλεο κεγάιεο θαη πνιχπινθεο θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο ζπλζήθεο, πνιινί είλαη νη παξάγνληεο πνπ νδεγνχλ ζηελ θξίζε ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ δεκνθξαηηθνχ ζπζηήκαηνο δηαθπβέξλεζεο, κε απνηέιεζκα λα κελ πξαγκαηψλνληαη ζεκειηψδεηο αξρέο θαη αμίεο ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. Ζ απαίηεζε απφ ηελ κεξηά ησλ πνιηηψλ γηα θαιχηεξε δηαθπβέξλεζε θαη ε ηαπηφρξνλε κείσζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο, ζέηνπλ ην δήηεκα ηεο αιιαγήο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο κε ηελ εηζαγσγή ακεζνδεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ ζηελ έκκεζε δεκνθξαηία. Οη λέεο Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ, θαίλεηαη λα κπνξνχλ λα δψζνπλ ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο ηε δπλαηφηεηα πξαγκάησζεο αξρψλ θαη αμηψλ πνπ ηα παξαδνζηαθά κέζα δελ κπνξνχλ. Ο ζπλδπαζκφο ησλ αξρψλ ηεο δεκνθξαηίαο κε ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, ζε φια ηα ζηάδηα ηεο παξαγσγήο δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, νδεγεί ζηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία ή θαηά άιινπο ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή. ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΜΟΝΣΕΛΑ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Δίλαη ιάζνο λα ζεσξνχκε ηε δεκνθξαηία ζαλ έλα εληαίν θαη κνλνζήκαλην θαηλφκελν, αθνχ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ππάξρνπλ πιήζνο αληίπαιεο ζεσξίεο ή κνληέια δεκνθξαηίαο, θαζέλα εθ ησλ νπνίσλ πξνζθέξεη ηελ δηθή ηνπ εθδνρή πεξί ιατθήο θπξηαξρίαο. Σν γεγνλφο απηφ δε δείρλεη απιψο ηελ πνηθηιία ησλ δεκνθξαηηθψλ κνξθψλ θαη κεραληζκψλ αιιά επίζεο, θαη θπξίσο, πφζν δηαθνξεηηθέο είλαη νη βάζεηο 1 Ο Λαόσ αποτελεί βαςικό ςυςτατικό ςτοιχείο ενόσ κράτουσ. [7]

8 πάλσ ζηηο νπνίεο κπνξεί λα ζεκειησζεί έλα δεκνθξαηηθφ θαζεζηψο. Έηζη κπνξεί λα δηαθξίλεη θαλείο κεηαμχ δχν βαζηθψλ αληηηηζέκελσλ κνληέισλ δεκνθξαηίαο: άμεζη/κλαζική δημοκραηία. Δίλαη έλα ζχζηεκα ιήςεο απνθάζεσλ γηα ηα δεκφζηα δεηήκαηα, ζην νπνίν νη πνιίηεο ζπκκεηέρνπλ άκεζα. Ζ-λνκνζεηηθήεμνπζία, αζθείηαη απφ ηνλ ίδην ηνλ, ελ ζηελή ελλνία 2, Λαφ, κέζσ πλειεχζεσλ. Ο φξνο 3 επηλνήζεθε θαη πηνζεηήζεθε θαηά ηνλ 5 ν π.υ. αηψλα, ζηελ θιαζηθή Διιάδα, ππνδειψλνληαο ην πνιίηεπκα εθείλν ζην νπνίν ε εμνπζία βξίζθεηαη ζηα ρέξηα ηεο ζπλέιεπζεο ησλ ερφλησλ πνιηηηθά δηθαηψκαηα 4. Απηφ πνπ έθαλε ηελ ελ ιφγσ δεκνθξαηία ηφζν μερσξηζηή ήηαλ ν βαζκφο πνιηηηθήο δξαζηεξηνπνίεζεο ησλ πνιηηψλ ηεο. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη φηη πεξίπνπ ην 1/3 ησλ πνιηηψλ πάλσ απφ ηα ζαξάληα ππεξεηνχζε επί δηεηία, ζε θάπνηα ζηηγκή ζηε δσή ηνπ, ζηε Βνπιή ησλ Πεληαθνζίσλ 5. θιλελεύθερη ανηιπροζωπεσηική/έμμεζη δημοκραηία 6. Απνηειεί έλα ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο ζην νπνίν πεγή εμνπζίαο είλαη ν, ελ επξεία έλλνηα, Λαφο 7, ν νπνίνο αζθεί ηελ εμνπζία ηνπ κέζσ ησλ αληηπξνζψπσλ πνπ εθιέγεη ν, ελ ζηελή ελλνία, Λαφο, δειαδή ην εθινγηθφ ζψκα. Ζ λνκνζεηηθή ιεηηνπξγία αζθείηαη κέζσ αληηπξνζσπεπηηθψλ ζσκάησλ (Κνηλνβνχιην). Οη εθινγέο αλάδεημεο αληηπξνζψπσλ απνηεινχλ ζπλήζσο ηελ θχξηα κέζνδν ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ, ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ άκεζε δεκνθξαηία. Ηζηνξηθά, ε κνξθή ηεο Γεκνθξαηίαο πνπ έθαλε πξψηε ηελ εκθάληζή ηεο είλαη απηή ηεο άκεζεο Γεκνθξαηίαο ζηελ αξραία Αζήλα, θαη αθνινχζεζε κεηά απφ πεξίπνπ δχν ρηιηεηίεο ε έκκεζε Γεκνθξαηία, ε νπνία θαη επηθξάηεζε θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 20 νπ αηψλα ζηνλ δπηηθφ θφζκν. 2 Σο Λαό εν ςτενι εννοία αποτελεί το εκλογικό ςϊμα. 3 Δεν είναι ςίγουρο ότι θ λζξθ χρθςιμοποιικθκε από τθ ςτιγμι τθσ γζννθςθσ τθσ Δθμοκρατίασ, αλλά από το 460 π.χ. είναι γνωςτι θ φπαρξθ του όρου «Δθμοκράτθσ». 4 Θ ιδιότθτα του Πολίτθ ςτθν κλαςικι δθμοκρατία: Παρά το γεγονόσ ότι για τθ λιψθ των αποφάςεων ίςχυε ο κανόνασ τθσ πλειοψθφίασ, θ αρχαία δθμοκρατία ιταν μειοψθφικι, κακϊσ οι μζτοικοι, οι δοφλοι (θ πλειοψθφία του πλθκυςμοφ), και οι γυναίκεσ δεν είχαν κανενόσ είδουσ πολιτικά δικαιϊματα και ςυνεπϊσ δεν μετείχαν ςτουσ κεςμοφσ. 5 Θ Βουλι των πεντακοςίων είχε διαχειριςτικά κακικοντα για τθν εφρυκμθ λειτουργία τθσ Πόλθσ και περνοφςε ψθφίςματα για ιδιαίτερα ηθτιματα. Αντίκετα, οι νόμοι διαμορφϊνονταν από τουσ νομοκζτεσ. Σα δικαςτιρια ιταν ςθμαντικό τμιμα τθσ δθμοκρατικισ ηωισ, τόςο για τα πολιτικά ηθτιματα που εξζταηαν, όςο και ςαν μζςα επίλυςθσ επιχειρθματικϊν διαφορϊν. 6 Κφριοι εκφραςτζσ αυτοφ του μοντζλου υπιρξαν, κατά το 17 ο και 18 ο αιϊνα, ο John Locke και οι Ωφελιμιςτζσ(J.Bentham και J.Mill). 7 Λαόσ εν ευρεία εννοία είναι το ςφνολο των πολιτϊν ενόσ κράτουσ. [8]

9 1.2 ΚΡΙΣΙΚΉ ΚΑΙ ΑΔΤΝΑΜΙΕ ΣΗ ΤΓΦΡΟΝΗ ΥΙΛΕΛΕΤΘΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Δλψ δελ κπνξεί λα κελ αλαγλσξίζεη θαλείο ηε ζπνπδαηφηεηα πνπ έρνπλ νξηζκέλεο ζεκειηψδεηο θηιειεχζεξεο αξρέο («απξφζσπε» δνκή ηεο δεκφζηαο εμνπζίαο, χπαξμε ζπληάγκαηνο, δηαρσξηζκφο θξάηνπο απφ ηελ Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ θιπ), νη παξαδνζηαθέο θηιειεχζεξεο δεκνθξαηίεο παξνπζηάδνπλ νξηζκέλα ειαηηψκαηα ζηελ πξάμε. πγθεθξηκέλα, απηέο ηείλνπλ λα πεξηνξίδνπλ ηελ πνιηηηθή ζπκκεηνρή, ζηελ αλάδεημε αληηπξνζψπσλ κέζσ εθινγψλ. Έηζη νη εθινγέο πνπ δηεμάγνληαη γηα ηελ αλάδεημε ησλ αληηπξνζψπσλ ηνπ ιανχ, θαίλνληαη ζα ηε κνλαδηθή επθαηξία ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηελ πνιηηηθή δσή 8, ειαρηζηνπνηψληαο ηε δπλαηφηεηα άζθεζεο επηξξνήο ζην πνιίηηθφ ζχζηεκα. Καηά απηφλ ηνλ ηξφπν ε ζπκκεηνρή θαη ε ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε, θηλδπλεχεη λα ράζεη ην λφεκά ηεο, θαη λα γίλεη κηα δηαδηθαζηηθή εθπιήξσζε ππνρξεψζεσλ. Δπηπιένλ, ζηηο ζχγρξνλεο αληηπξνζσπεπηηθέο δεκνθξαηίεο απνθιείνληαη, απφ ηελ άζθεζε ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο, νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο είλαη νη ειηθησκέλνη θαη άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο, αθνχ απαηηείηαη ε θπζηθή παξνπζία ηνπο. Οξηζκέλνη θηιειεχζεξνη ππνζηεξηθηέο ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο έρνπλ αζθήζεη θξηηηθή ζε απηφ ην κνληέιν, φπσο ιεηηνπξγεί ζηελ πξάμε. Απηνί ζεσξνχλ φηη ζεζκνί άκεζεο δεκνθξαηίαο, φπσο είλαη, κεηαμχ άιισλ, ην δεκνςήθηζκα, ε λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία θαη ε δηαβνχιεπζε ζηε δηακφξθσζε θαη ιήςε πνιηηηθήο απφθαζεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε πνιηηηθή σξίκαλζε ηνπ πνιίηε θαη ζε θαιχηεξεο κνξθέο δηαθπβέξλεζεο. ηφρνο ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο είλαη ε δηεχξπλζε ηνπ πιήζνπο ησλ αλζξψπσλ πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, αιιά θαη ε εκβάζπλζε ηεο πξφζβαζεο απηήο. Σεξάζηηα ζεκαζία απνθηά γηα ηε ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία φρη κφλν ην ζπγθεθξηκέλν πνιηηηθφ απνηέιεζκα, αιιά θαη ε δηαδηθαζία, ν δξφκνο πνπ νδεγεί ζην απνηέιεζκα απηφ. Γχν είλαη ηα θχξηα θξηηήξηα πνπ πξνηάζζνπλ νη ππνζηεξηθηέο ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο: ε ακεζφηεηα ηεο ζπκκεηνρήο θαη ε δηαβνχιεπζε ζηε δηακφξθσζε πνιηηηθήο απφθαζεο. 8 Αυτό ζχει ςαν αποτζλεςμα τθ μετάβαςθ ςε μια εκλογικι δθμοκρατία, όπου ο ρόλοσ του πολίτθ περιορίηεται δραματικά, αρχίηοντασ και τελειϊνοντασ ςτθν ςυμμετοχι του ςτισ εκλογικζσ διαδικαςίεσ. [9]

10 ηνηρεία άκεζεο Γεκνθξαηίαο φπσο ε λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία θαη ην δεκνςήθηζκα, πηνζεηνχλ πνιιά ζχγρξνλα δεκνθξαηηθά πνιηηεχκαηα. Έλαο ζηνηρεηψδεο ηχπνο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαο εμαζθείηαη ζηελ Διβεηία φπνπ, παξάιιεια κε ηηο ζπλήζεηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο φπνπ εκπιέθνληαη νη εθιεγκέλνη αληηπξφζσπνη ησλ πνιηηψλ, ιακβάλνπλ ρψξα θαη ηαθηηθά δεκνςεθίζκαηα γηα δηάθνξα δεηήκαηα, ζηα νπνία έρεη ην δηθαίσκα λα ζπκκεηάζρεη ην ζχλνιν ησλ πνιηηψλ. 1.3 Ο ΡΟΛΟ ΣΟΤ ΔΙΑΔΙΚΣΤΟΤ Ζ άλνδνο ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ (ΣΠΔ- Information and Communications Technology-ICT), θαη ηδηαίηεξα ηνπ δηαδηθηχνπ έρεη αιιάμεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν επηθνηλσλνχκε, ςπραγσγνχκαζηε, εξγαδφκαζηε θαη πξαγκαηνπνηνχκε κηα ζεηξά δξαζηεξηνηήησλ ηεο θαζεκεξηλήο καο δσήο. Ο φξνο Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ, πεξηγξάθεη νπνηαδήπνηε ηερλνινγία βνεζάεη ηελ παξαγσγή, δηαρείξηζε, απνζήθεπζε, επηθνηλσλία ή/θαη δηάδνζε ηεο πιεξνθνξίαο. Σν δηαδίθηπν, νξίδεηαη σο ην παγθφζκην ζχζηεκα αιιεινζπλδεφκελσλ δηθηχσλ, πνπ ρξεζηκνπνηεί ηελ ππνδνκή ησλ ηειεπηθνηλσληψλ θαη ζηηο κέξεο καο ππνζηεξίδεη έλα κεγάιν αξηζκφ κνξθψλ πιεξνθνξίαο θαη ηχπσλ αληαιιαγήο απηήο, νη νπνίεο βαζίδνληαη ζηελ επηθνηλσλία ησλ ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ. Σα «λέα ειεθηξνληθά κέζα», ελψ θαηαξρήλ κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ σο κηα πξνζζήθε ζηα ππάξρνληα Μέζα Μαδηθήο Δπηθνηλσλίαο (ΜΜΔ), απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε ςεθηνπνίεζε 9, πνπ απνηειεί ίζσο ηε πην ζεκαληηθή πιεπξά ησλ ΣΠΔ, θαη νη λέεο δπλαηφηεηεο επηθνηλσλίαο έρνπλ πνιχ πην ζεκαληηθέο επηπηψζεηο. Τπάξρνπλ νξηζκέλα ζηνηρεία ηα νπνία δηαθνξνπνηνχλ ην δηαδίθηπν ζεκαληηθά απφ ηα ππφινηπα ΜΜΔ (ξαδηφθσλν, ηχπνο, ηειεφξαζε). Έλα απφ απηά είλαη, ην γεγνλφο φηη απνηεινχλ έλα ζεζκφ ηφζν ηεο δεκφζηαο φζν θαη ηεο ηδησηηθήο επηθνηλσλίαο. Βαζηθφ ζηνηρείν δηαθνξνπνίεζεο είλαη επίζεο νη λέεο ζρέζεηο πνπ δηέπνπλ ηελ επηθνηλσλία. Ζ έλλνηα ηνπ «πνιιά πξνο πνιιά», ελ αληηζέζεη κε ην «έλα /ιίγα πξνο πνιιά» πνπ πθίζηαληαη ζηα θιαζζηθά ΜΜΔ, πξνζδίδεη ηδηαίηεξε δπλακηθή ζην δηαδίθηπν. Απηφ πνπ είλαη επίζεο θαηλνχξγην ζην δηαδίθηπν, είλαη φηη 9 Ψθφιοποίθςθ (digitalization), είναι θ διαδικαςία διαμζςου τθσ οποίασ όλα τα κείμενα μποροφν να περιοριςτοφν ςε ζνα δυαδικό (binary) κϊδικα και να μοιραςτοφν μζςω τθσ διαδικαςίασ τθσ παραγωγισ, τθσ διανομισ και τθσ αποκικευςθσ ςε όλα τα μζρθ του ακροατθρίου. [10]

11 κπνξεί λα ζπλδπάδεη κηα δηαδξαζηηθφηεηα κε ηα θαηλνηφκα ζηνηρεία ηεο καδηθήο επηθνηλσλίαο (απεξηφξηζην πεξηερφκελν, έθηαζε ηεο θάιπςεο ηνπ αθξναηεξίνπ, νηθνπκεληθφηεηα ηεο επηθνηλσλίαο) 10. Οη ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξεη αλήθνπλ ζε δχν βαζηθέο θαηεγνξίεο: ηηο ππεξεζίεο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ 11 θαη ηηο ππεξεζίεο πξφζβαζεο ζε πιεξνθνξίεο 12. Σα εξσηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ επξεία εηζαγσγή ηνπ δηαδηθηχνπ ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο, είλαη κεηαμχ άιισλ, αθελφο, εάλ νη θνηλφηεηεο ηνπ θπβεξλνρψξνπ ζπκβάιινπλ ζην ζρεκαηηζκφ κηαο παγθφζκηαο θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζηε δεκηνπξγία κηαο παγθφζκηαο δεκφζηαο ζθαίξαο, θαη αθεηέξνπ, αλ απφ ηηο ελ ιφγσ θνηλφηεηεο κπνξνχλ λα αλαδεηρζνχλ κνξθέο ζπιινγηθήο δξάζεο ζην πεδίν ηνπ πνιηηηθνχ αληαγσληζκνχ. ην εξψηεκα είλαη αλ είλαη εθηθηή ε δηαβνχιεπζε κεηαμχ ησλ πνιηηψλ ζήκεξα, θαη ηειηθά ε ζπλδηακφξθσζε ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, πνιινί απαληνχλ φηη κέζσ ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο θαηάιιειεο ρξήζεο ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσλίαο (ΣΠΔ), θαη εηδηθφηεξα ηνπ δηαδηθηχνπ (internet), θάηη ηέηνην κπνξεί λα ζπκβεί θαη λα νδεγήζεη ζηε δεκηνπξγία ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. Καίξην ξφιν πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή κπνξεί λα παίμεη ε ζηελή ζπλεξγαζία ηνπ θξάηνπο κε ηελ Κνηλσλία Πνιηηψλ θαη ηηο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο πνπ ηελ απνηεινχλ, θαζψο απηή απνηειεί έλα ρψξν φπνπ νη νξγαλσκέλνη πνιίηεο αμηνπνηνχλ ηελ ειεπζεξία ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη σο δχλακε εθδεκνθξαηηζκνχ «απφ ηα θάησ». ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΑΠΟ ΣΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ ΣΗΝ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ ΚΑΙ ΣΗΝ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Σα ηειεπηαία ρξφληα ν ξφινο, ε ιεηηνπξγία θαη νη θαζεκεξηλέο πξαθηηθέο ησλ δεκφζησλ δηνηθήζεσλ αιιάδνπλ δξαζηηθά, θαη έρεη εηζρσξήζεη ζηελ πνιηηηθή αηδέληα αιιά θαη ζηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ πνιηηψλ ν φξνο «ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε» (egovernment ή e-governance), πνπ αθνξά έλα λέν κνληέιν δεκφζηαο δηνίθεζεο. Ζ Δ.Δ. νξίδεη επίζεκα ηελ Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε σο ηε "ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ 10 Livingstone, Θλεκτρονικό ταχυδρομείο ( ), θλεκτρονικζσ ςυηθτιςεισ κλπ. 12 World Wide Web (www). [11]

12 ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε ζε ζπλδπαζκφ κε νξγαλσηηθέο αιιαγέο θαη λέεο δεμηφηεηεο ηνπ πξνζσπηθνχ, κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο εμππεξέηεζεο ηνπ θνηλνχ, ηελ ελδπλάκσζε ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ" 13. Ο ελ ιφγσ νξηζκφο αθελφο νξηνζεηεί ηνπο ζηφρνπο ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο (εμππεξέηεζε πνιηηψλ θαη επηρεηξήζεσλ, βειηίσζε ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ππνζηήξημε ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ), θαη αθεηέξνπ ζπλδέεη άξξεθηα ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε κε επξχηαηεο νξγαλσηηθέο αιιαγέο ζην εζσηεξηθφ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο ΕΠΙΠΕΔΑ ΟΛΟΚΛΗΡΨΗ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ Γηα λα επηηεπρζεί ν πιήξεο κεηαζρεκαηηζκφο ηεο δηνίθεζεο θαη λα ππάξμεη κεηάβαζε απφ ηελ παξαδνζηαθή ζηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε, απαηηείηαη κηα πξννδεπηηθή εμέιημε ε νπνία πεξλάεη κέζα απφ επίπεδα δηαθνξεηηθήο δπζθνιίαο θαη πιεξφηεηαο (ζρήκα 1). 1ν επίπεδν: Πιεξνθόξεζε Γεκνζίεπζε (Information). Οη πιεξνθνξίεο αθνξνχλ ηα δηθαηνινγεηηθά πνπ πξέπεη λα πξνζθνκηζηνχλ, ηνπο θνξείο πνπ εκπιέθνληαη γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ππεξεζίαο, ηε ζεηξά εθηέιεζεο ησλ ζπλαιιαγψλ πνπ πεξηιακβάλεη ε ππεξεζία, θιπ. 2ν επίπεδν: Γηάδξαζε Αιιειεπίδξαζε (One-way interaction). Παξέρεηαη επίζεκν πιηθφ (πξφηππα αηηήζεσλ, βεβαηψζεσλ, θιπ), ην νπνίν νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα «θαηεβάζνπλ» ζηνλ ππνινγηζηή ηνπο, λα ην ηππψζνπλ θαη λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ θαηά ηε ζπλαιιαγή ηνπο κε ην θνξέα. 3ν επίπεδν: Ακθίδξνκε δηάδξαζε (Two-way interaction). Πξνζθέξνληαη online θφξκεο γηα ζπκπιήξσζε θαη ειεθηξνληθή απνζηνιή, θάηη πνπ πξνυπνζέηεη κεραληζκφ αλαγλψξηζεο, ηαπηνπνίεζεο θαη πξνζηαζίαο ησλ δεδνκέλσλ πνπ απνζηέιιεη ν ρξήζηεο ηεο ππεξεζίαο. 4ν επίπεδν: πλαιιαγή (Transaction). Πεξηιακβάλνπλ ηελ νινθιήξσζε νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο πνπ πεξηιακβάλεη ε ππεξεζία 13 The Role of egovernment for Europe s Future, { SEC (2003) 1038}. [12]

13 5ν επίπεδν: Πξνζσπνπνίεζε: Πξνιεπηηθή, ζηνρεπκέλε παξνρή ππεξεζηώλ (proactive service delivery). Απηφ ην ζηάδην ςεθηαθήο νινθιήξσζεο κηαο ππεξεζίαο πξνζηέζεθε θαη κεηξήζεθε γηα πξψηε θνξά ζηελ έθζεζε ηνπ ρήκα 1: Δπίπεδα Οινθιήξσζεο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο Εξατομικευμζνεσ Τπθρεςίεσ (Προλθπτικι, Αυτόματθ Παροχι) Φεθηαθή Δηνηκφηεηα Γεκνζίνπ Σνκέα Διαδραςτικζσ Τπθρεςίεσ (θλεκτρονικζσ φόρμεσ) υναλλακτικζσ Τπθρεςίεσ (πλιρθσ θλεκτρονικι διευκζτθςθ) Επικοινωνιακζσ Τπθρεςίεσ (κατζβαςμα εντφπων) Πλθροφοριακζσ Τπθρεςίεσ (θλεκτρονικζσ φόρμεσ) ΗΛΕΚΣΟΡΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ & Ε.Ε. Σν 2005 ε Δ.Δ. πξνρψξεζε ζηελ ηξίηε ππνπξγηθή δηάζθεςε γηα ηελ Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε 14, ζηελ νπνία ηέζεθαλ ζαθείο ζηφρνη γηα δηεπξπκέλα θαη κεηξήζηκα νθέιε απφ ηελ Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε κε ρξνληθφ νξίδνληα ην ηε ζπλέρεηα, θαη κε ηε ζπλεξγαζία ησλ θξαηψλ κειψλ, δηακνξθψζεθε ην ζρέδην δξάζεο «i2010 egov: Δπηηάρπλζε ηεο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο ζηελ Δπξψπε πξνο φθεινο φισλ» 15. Έλαο απφ ηνπο ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο απηνχ ηνπ ρεδίνπ 14 Αυτι ζλαβε χϊρα ςτο Μάντςεςτερ τθσ Αγγλίασ. 15 Πιρε τθν τελικι μορφι με τθν απόφαςθ COM(2006) 173 FINAL/ Σο πρόκεμα i περιλαμβάνει τρεισ ερμθνείεσ. H πρϊτθ ερμθνεία-ςτόχοσ ("internal market for information services") αφορά ςτθ δθμιουργία ενόσ κοινοφ ευρωπαϊκοφ χϊρου για τθν ΚτΠ, όπου θ τεχνογνωςία και θ τεχνολογία κα διαχζονται με μεγαλφτερθ ταχφτθτα και κα αξιοποιοφνται από όλουσ τουσ πολίτεσ. Θ δεφτερθ ερμθνεία-ςτόχοσ ("investment in ICT innovation for competitiveness") επικεντρϊνεται ςτο ηιτθμα των επενδφςεων για τθν αξιοποίθςθ των νζων τεχνολογιϊν πλθροφορικισ και επικοινωνιϊν [13]

14 Γξάζεο ήηαλ θαη ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ηωλ πνιηηώλ θαη ελδπλάκωζε ηωλ δεκνθξαηηθώλ δηαδηθαζηώλ (ζηφρνο 5). Γίλεηαη θαλεξφ φηη, ελψ ν φξνο Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε, αξρηθά ζπλδέζεθε κε ηε ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ γηα ηε δηεθπεξαίσζε ησλ ζπλαιιαγψλ ηνπ θνηλνχ κε ην θξάηνο 16, ζηε ζπλέρεηα δηαπηζηψζεθε πσο ην Γηαδίθηπν ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη γηα ηελ ελδπλάκσζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, κε ηνπο πνιίηεο λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δηαβνπιεχνληαη κε ηε δηνίθεζή ηνπο ή θαη λα ςεθίδνπλ γηα ζέκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ. Έηζη ν πέκπηνο ζηφρνο ηνπ i2010, επηδηψθεη λα εμαζθαιίζεη φηη ε δηαβνχιεπζε κε ηα ελδηαθεξφκελα κέξε θαη ε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο ζε ηνπηθφ, εζληθφ θαη επξσπατθφ επίπεδν- φξνη απαξαίηεηνη γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ζπλνρήο ηεο «επξσπατθήο θνηλσλίαο»-ζα βειηησζνχλ ζεκαληηθά κε ηε ρξήζε πξαθηηθψλ ηεο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο ΦΕΗ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΚΤΒΕΡΝΗΗ ΚΑΙ ΗΛΕΚΣΟΡΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ- ΕΝΑ ΑΝΟΙΦΣΟ ΠΟΛΙΣΙΚΟ ΤΣΗΜΑ ΦΨΡΙ ΑΠΟΚΛΕΙΜΟΤ Φαίλεηαη απφ ηα παξαπάλσ φηη ε Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε δελ απνηειεί κηα κνλνζήκαληε έλλνηα, αιιά νη δξάζεηο ηεο απεπζχλνληαη πξνο φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο θαη αθνξνχλ ηελ παξνρή πιεξνθνξηψλ, πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Απηφ κπνξεί λα απνδνζεί πην παξαζηαηηθά απφ ηελ ππνδηαίξεζε ηεο έλλνηαο ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο θαη απφ ηα βαζηθά κνληέια ηεο (Πίλαθαο 1): Τπεξεζίεο πξνο ηνπο Πνιίηεο-Καιχηεξε πνηφηεηα δσήο (Government to Citizens ζπλαιιαγέο, G2C). Αθνξνχλ θπξίσο ζέκαηα λνκνζεζίαο θαη δεκνθξαηίαο. Δδψ γίλεηαη θπξίσο αλαθνξά ζηε δηαθάλεηα, ηε ινγνδνζία θαη ην άλνηγκα ησλ δεκφζησλ δεδνκέλσλ, ηα νπνία πξέπεη λα είλαη και αφορά κυρίωσ ςτθν άνοδο τθσ ανταγωνιςτικότθτασ τόςο των κρατϊν-μελϊν όςο και ςυνολικά τθσ ΕΕ. H τρίτθ και τελευταία ερμθνεία-ςτόχοσ ("inclusion and better quality of life") αφορά ςτθν εξαςφάλιςθ καλφτερθσ ποιότθτασ ηωισ για τουσ Ευρωπαίουσ πολίτεσ, κακϊσ και ςτθν αντιμετϊπιςθ των φαινομζνων κοινωνικοφ αποκλειςμοφ με όχθμα πάντα τθν ΚτΠ. 16 Για παράδειγμα, ζνασ πολίτθσ κα μποροφςε να υποβάλει τθ φορολογικι του διλωςθ, απευκείασ, από το ςπίτι του, χρθςιμοποιϊντασ τον προςωπικό του υπολογιςτι. [14]

15 αιιεινζπλδεκέλα θαη δηαζέζηκα κε θάζε ηξφπν. Παξαδείγκαηα απηήο ηεο ιεηηνπξγίαο είλαη ε επεμεξγαζία θαη έγθξηζε ρνξήγεζεο ζχληαμεο, ειεθηξνληθή ππνβνιή θνξνινγηθήο δήισζεο θ.α. Τπεξεζίεο πξνο ηηο Δπηρεηξήζεηο-Δλδπλάκσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο (Government to Business ζπλαιιαγέο, G2B). Απηέο αθνξνχλ ηφζν ηηο ζπκβάζεηο πνπ ζπλάπηεη ην θξάηνο, π.ρ. αλάζεζε έξγσλ, φζν θαη ηελ επνπηεία, ζε κεγάιν ή κηθξφ βαζκφ, πνπ αζθεί ην θξάηνο ζηελ νηθνλνκηθή δξαζηεξηφηεηα. Δληνπίδεηαη ζε ζπλεξγαζίεο, θνηλέο δξαζηεξηφηεηεο ηφζν ζε εζληθφ φζν θαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Τπεξεζίεο πξνο ηηο Γεκόζηεο Τπεξεζίεο-Δλδπλάκσζε ηεο ζπλεξγαζίαο κεηαμχ Γεκνζίσλ Τπεξεζηψλ (Government to Government ζπλαιιαγέο, G2G). Απηή απνηειεί ηε ζεκαληηθφηεξε ιεηηνπξγία ηνπ e-gov γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο γξαθεηνθξαηίαο θαη ηελ επέιηθηε ιεηηνπξγία ηνπ θξάηνπο. Οπζηαζηηθά ζπληζηά ηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ δεκφζησλ νξγαληζκψλ. Κπβέξλεζε πξνο ΜΚΟ (G2N). Ζ χπαξμε ζπλεξγαζίαο ηεο θπβέξλεζεο κε ηηο Με Κπβεξλεηηθέο Οξγαλψζεηο (ΜΚΟ) πνπ απνηεινχλ ηελ νξγαλσκέλε Κνηλσλία Πνιηηψλ, είλαη απαξαίηεηε. Απφ ηε κηα κεξηά ε ελδπλάκσζή ηνπο ζηα ζχγρξνλα θπβεξλεηηθά ζπζηήκαηα είλαη απαξαίηεηε αλ ζέινπκε λα κηιάκε γηα δεκνθξαηηθή δηαθπβέξλεζε, θαη απφ ηελ άιιε κεξηά, ε εκπεηξία θαη ε εμεηδίθεπζε απηνχ ηνπ αλεμάξηεηνπ «παίθηε» κπνξεί λα δψζεη ψζεζε ζηηο δξάζεηο ηεο θπβέξλεζεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε πινπνίεζεο θαηλνηφκσλ, γηα ηε δεκφζηα δηνίθεζε θαη ηελ θνηλσλία, δξάζεσλ. [15]

16 Πίλαθαο 1. πζρεηίζεηο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο E-GOV Citizen (Πνιίηεο) Public Administration (Γεκφζηα Γηνίθεζε) Business (Δπηρείξεζε) Non Governmental Organizations (Μ.Κ.Ο.) Citizen (Πνιίηεο) C2C G2C B2C C2N Public Administration G2C G2G G2B G2N (Γεκφζηα Γηνίθεζε) Business (Δπηρείξεζε) B2C B2G B2B B2N Non Governmental Organizations (Μ.Κ.Ο.) N2C N2G N2B N2N Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη αληηιεπηή ε ζπζρέηηζε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο κε ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε, απηφ πνπ πξέπεη λα επηζεκαλζεί είλαη -φπσο θαίλεηαη θαη απφ ην παξαπάλσ ζρήκα- φηη νη ζρέζεηο πνπ πεξηγξάθεθαλ, έρνπλ θαη αληίζεηεο θαηεπζχλζεηο, φπσο είλαη π.ρ. ε ζρέζε πνιίηεο πξνο θπβέξλεζε (C2G), επηρεηξήζεηο πξνο θπβέξλεζε (B2G) θαη ΜΚΟ πξνο θπβέξλεζε (Ν2G). Δλδεηθηηθφ παξάδεηγκα ηεο ζρέζεο C2G απνηειεί, ε δεκηνπξγία αξρείνπ πξνβιεκάησλ ησλ θαηνίθσλ κηαο πφιεο γηα λα αληηκεησπηζηνχλ κε ηνλ έλα ή άιινλ ηξφπν, φπσο ζπλέβε κε κεγάιε επηηπρία, ζηε Μεγάιε Βξεηαλία κε ην FixMyStreet θαη ζηηο ΖΠΑ κε ην SeeClickFix.com. Καη νη δχν ηζηφηνπνη έρνπλ ηεξάζηηα δπλακηθή. Παξάδεηγκα ηεο ζρέζεο C2C θαη ηεο δπλακηθήο πνπ κπνξεί απηή λα απνθηήζεη, απνηεινχλ νη έμππλεο κεηαθηλήζεηο (Clever Commute) ζην New Jersey, φπνπ φζνη κεηαθηλνχληαη κε ηξέλν εγγξάθνληαη ζην δηαδηθηπαθφ ηφπν ησλ «έμππλσλ [16]

17 κεηαθνξψλ» θαη ζηε ζπλέρεηα εηδνπνηεί ν έλαο ηνλ άιινλ θάζε πξσί γηα ηηο ηξέρνπζεο θαζπζηεξήζεηο. Σν ζχζηεκα απηφ ιεηηνπξγεί κε πνιχ κηθξφ θφζηνο πνιχ θαιχηεξα απφ νηηδήπνηε πξνζπάζεζε λα θάλεη ην επίζεκν New Jersey Transit. Δπηπιένλ, φια απηά ηα κέξε είλαη θαη κεηαμχ ηνπο αιιειέλδεηα, δεκηνπξγψληαο πιήζνο αιιειεπηδξάζεσλ, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ε ζρέζε πνιηηψλ-πνιηηψλ (π.ρ. πξνζσπηθά ζρφιηα ζε blogs), πνιηηψλ-επηρεηξήζεσλ (π.ρ. δήηεζε θαη πξνζθνξά εξγαζίαο on line), επηρεηξήζεσλ-επηρεηξήζεσλ (αλάζεζε έξγσλ απφ κηα εηαηξία ζε άιιε) 17 ή πνιηηψλ-μκο (π.ρ. ελεκέξσζε γηα πεξηβαιινληηθά ζέκαηα). Παξάιιεια, γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο ζρέζεο κεηαμχ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο θαη ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο απαηηείηαη λα επηζεκαλζεί θαη ε ζρέζε ηνπ Πνιηηηθνχ πζηήκαηνο κε ην Γηνηθεηηθφ (ρήκα 2). ε έλα ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο, σο ε έλσζε ηνπ πνιηηηθνχ θαη δηνηθεηηθνχ ππνζπζηήκαηνο, δχν ηχπνη αιιειεπηδξάζεσλ κε ηελ θνηλσλία κπνξνχλ λα δηαγλσζηνχλ 18. Απηφο απφ ηελ θνηλσλία πξνο ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, πνπ πεξηιακβάλεη αιιειεπίδξαζε κέζσ ηεο αλάιπζεο, δηακφξθσζεο θαη επηινγήο ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ (ζπκκεηνρή/δεκνθξαηία), θαη απηφο απφ ηελ θνηλσλία πξνο ην δηνηθεηηθφ ζχζηεκα, πνπ πεξηιακβάλεη αιιειεπηδξάζεηο κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο παξνρήο δεκνζίσλ ππεξεζηψλ, θαη θαιχπηεη θαη ηηο εζσηεξηθέο αιιά θαη ηηο εμσηεξηθέο επηθνηλσλίεο ηνπ ζπζηήκαηνο, δειαδή, επηθνηλσλία θπβέξλεζεο κε θπβέξλεζε (government to government-g2g), θπβέξλεζεο κε πνιίηεο (government to citizens-g2c), θαη θπβέξλεζεο κε επηρεηξήζεηο (government to businesses-g2b). ηαλ ζηνπο δχν απηνχο ρψξνπο γίλεηαη ρξήζε ησλ ΣΠΔ γηα ηηο δηεξγαζίεο θαη δηαδηθαζίεο ηνπο, ηφηε κηιάκε γηα ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή/δεκνθξαηία (e-participation/e-democracy) θαη ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε (e-government), αληίζηνηρα. Ζ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε απνηειψληαο ην εθηειεζηηθφ θαη δηαρεηξηζηηθφ κέξνο ηεο εθαξκνγήο ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ αλαδεηθλχεηαη ζε ζεκαληηθφ θαη απαξαίηεην παξάγνληα γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. 17 Προτάκθκε, χωρίσ να ζχει γίνει αποδεκτι, θ αυτόνομθ παρουςία ενόσ τζταρτου είδουσ. Αυτοφ τθσ ςχζςθσ κράτουσ - εργαηομζνων (Government to Employees). Ουςιαςτικά με τθν αυτονόμθςθ τθσ ςχζςθσ κυβζρνθςθσ-εργαηομζνων, προωκοφνται τα εργαςιακά δικαιϊματα και προςτατεφονται καλφτερα οι εργαηόμενοι, ενϊ υπάρχει θ δυνατότθτα αμεςότερθσ επικοινωνίασ μεταξφ δθμοςίου υπαλλιλου με κεντρικι εξουςία, δίχωσ τθ διαμεςολάβθςθ τθσ προϊςτάμενθσ υπθρεςίασ του υπαλλιλου. 18 IEEE Computer Society, Transforming E-government and E-participation through IT, [17]

18 ρήκα 2. πζρεηίζεηο Ζιεθηξνληθήο Γεκνθξαηίαο Κοινωνία Πολιτϊν Πολιτικό φςτθμα Διοικθτικό φςτθμα Με ηνλ ηξφπν απηφ ην ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο θαζίζηαηαη πξαγκαηηθά αλνηρηφ, ην νπνίν μεπεξλάεη ηελ ειεθηξνληθή παξνρή ππεξεζηψλ απφ ην θξάηνο θαη θηλείηαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ελδπλάκσζεο δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη δνκψλ, δειαδή πξνο ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία (Πίλαθαο 2). Χζηφζν, ην λα είλαη έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα αλνηρηφ, φζν απαξαίηεην θαη αλ είλαη, δελ είλαη αξθεηφ ψζηε λα εμαζθαιίζεη πςειά επίπεδα ζπκκεηνρηθφηεηαο ρσξίο απνθιεηζκνχο. Ζ δηαζθάιηζή ηνπο πνπ είλαη θαίξηαο ζεκαζίαο γηα ιφγνπο απνδνηηθφηεηαο θαη δηθαηνζχλεο, κπνξεί λα επηηεπρζεί αλ, απφ ηε κηα κεξηά, νη θπβεξλήζεηο αληηιακβάλνληαη θαη αμηνπνηνχλ ηηο εηζξνέο ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα γηα ηελ παξαγσγή δεκφζησλ πνιηηηθψλ, θαη αλ, απφ ηελ άιιε κεξηά, θαηαβάινπλ πξνζπάζεηεο ψζηε λα κπνξέζνπλ λα πιεζηάζνπλ φζνπο δελ έρνπλ ηα θαηάιιεια εθφδηα γηα λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε δεκφζηα ζθαίξα. Οη παίθηεο ινηπφλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, είλαη πνιινί πεξηζζφηεξνη, απφ απηνχο ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο. απηνί είλαη: νη πνιίηεο, νη θπβεξλήζεηο, νη ηνπηθέο αξρέο, νη επηρεηξήζεηο, νη επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο, ηα πνιηηηθά θφκκαηα, νη θνηλσληθνί εηαίξνη, νη δηεζλείο θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί, νη κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο θαη ηα ΜΜΔ. Δλδεηθηηθά, νξηζκέλεο ζπζρεηίζεηο πνπ δεκηνπξγνχληαη ζε απηήλ θαίλνληαη ζηνλ Πίλαθα 2. [18]

19 Πίλαθαο 2: Δλδεηθηηθέο πζρεηίζεηο Ζιεθηξνληθήο Γεκνθξαηίαο Non E- Local Citizen Business Governmental DEMOCRACY Government (Πνιίηεο) (Δπηρείξεζε) Organizations (ηνπηθή (Μ.Κ.Ο.) απηνδηνίθεζε) Local Government G2G G2C G2B G2N (ηνπηθή απηνδηνίθεζε) Citizen (Πνιίηεο) C2G C2C C2B C2N Business (Δπηρείξεζε) B2G B2C B2B B2N Non Governmental Organizations (Μ.Κ.Ο.) N2G N2C N2B N2N ΑΠΟΑΥΗΝΙΗ ΕΝΝΟΙΨΝ Ίζσο νη λέεο ηερλνινγίεο θαη ηδηαίηεξα ην δηαδίθηπν λα είλαη έλαο ηξφπνο λα αλαθηήζνπλ νη θπβεξλήζεηο ηελ εκπηζηνζχλε, αιιά θαη ηε λνκηκνπνίεζε πνπ ρξεηάδνληαη απφ ηνπο πνιίηεο, ζηηο ζχγρξνλεο δεκνθξαηίεο, ζπκβάιινληαο ζηελ θνηλσληθή ζηαζεξφηεηα. Πξνυπφζεζε αιιά θαη άκεζν απνηέιεζκα απφ ηελ αλάπηπμε [19]

20 θαη εγθαζίδξπζε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο απνηειεί ην γεγνλφο φηη έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα πξέπεη λα είλαη αλνηρηφ, ρσξίο απνθιεηζκνχο 19. Κνηλή παξαδνρή απνηειεί, φηη νη θπβεξλήζεηο αδπλαηνχλ πιένλ λα αληηκεησπίζνπλ κφλεο ηνπο ηηο πξνθιήζεηο πνπ θάλνπλ ηελ εκθάληζή ηνπο, ηφζν ζε παγθφζκην, φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα νη θιηκαηηθέο αιιαγέο. Παξάιιεια, νη πνιίηεο ζήκεξα εκθαλίδνληαη πην κνξθσκέλνη θαη πην ελεκεξσκέλνη, θαη θξίλνπλ ηηο θπβεξλήζεηο ηνπο ηφζν γηα ηηο «δεκνθξαηηθέο επηδφζεηο» ηνπο, δειαδή γηα ην βαζκφ ζηνλ νπνίν νη δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ ζε θπβεξλεηηθφ επίπεδν αληαπνθξίλνληαη ζηηο ζεκειηψδεηο αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο, φζν θαη γηα ηηο «πνιηηηθέο επηδφζεηο» ηνπο, δειαδή γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα παξάγνπλ ζεηηθά απνηειέζκαηα γηα ηηο θνηλσλίεο. ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε, ε άκεζε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε ιήςε ησλ θπβεξλεηηθψλ απνθάζεσλ, είλαη ην δπζθνιφηεξν λα πινπνηεζεί θαη λα δηαηεξεζεί, απνηειψληαο ηελ πην ακθηζβεηνχκελε θαη βεβαίσο ηε ιηγφηεξν αλαπηπγκέλε εθαξκνγή ηεο ηερλνινγίαο ζηε δηαθπβέξλεζε. Ο φξνο «Ζιεθηξνληθή Γεκνθξαηία» έθαλε ηελ εκθάληζε ηνπ αξθεηά ρξφληα κεηα ηελ εκθάληζε ηνπ φξνπ «Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε», θαη ν φξνο ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή κεηά ην Αξρηθά ε ρξήζε ηνπ φξνπ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία δελ ήηαλ επξεία, θαη νη ζρεηηθέο αλαθνξέο πνπ ππνλννχζαλ ηελ αλάπηπμή ηεο έθαλαλ ιφγσ γηα «ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ θαη ελδπλάκσζε ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ» (Δ.Δ. i2010 egov: Δπηηάρπλζε ηεο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο ζηελ Δπξψπε πξνο φθεινο φισλ), θαη γηα ελίζρπζε «ηεο εκπινθήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο πνιηηηθήο» (ΟΟΑ-engaging citizens in policy-making). Σειηθά ν φξνο «ειεθηξνληθή δεκνθξαηία» γξήγνξα εδξαηψζεθε, ηφζν ζηε βηβιηνγξαθία, φζν θαη ζηηο εθζέζεηο δηεζλψλ νξγαληζκψλ, ελζσκαηψλνληαο ζηνηρεία φπσο πιεξνθφξεζε, δηαβνχιεπζε θαη ζπκκεηνρή, πάληα κε ηελ ππνζηήξημε ησλ λέσλ ΣΠΔ θαη ηδηαίηεξα ηνπ δηαδηθηχνπ. Ζ ηζηνξία ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, μεθηλάεη ην 1994 ζηελ Πνιηηεία ηεο Minnesota, φπνπ γελλήζεθε ad hoc γηα ηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή φισλ ησλ πνιηηψλ ζηελ εθινγή ησλ αληηπξνζψπσλ ηεο ακεξηθαληθήο απηήο Πνιηηείαο. Με ηε ρξήζε ησλ ππεξεζηψλ ελφο δηθηπαθνχ ηφπνπ, νη πνιίηεο κπφξεζαλ λα αληαιιάμνπλ απφςεηο θαη ηδέεο, λα ζπκκεηάζρνπλ ζε on-line debates κε φινπο ηνπο ππνςήθηνπο θπβεξλήηεο θαη 19 Focus on Citizens: public engagement for better policy and services Norwegian Board of Technology & Ministry of Government Administration and Reform Workshop on Democracy 2.0, 10 June Joanne Caddy (OECD). [20]

21 γεξνπζηαζηέο θαη λα ελεκεξσζνχλ γηα ην πνιηηηθφ ηνπο πξφγξακκα. Μηα νκάδα εζεινληψλ, είρε αλαιάβεη λα αλαξηήζεη φιν ην πιηθφ ηεο θακπάληαο ησλ ππνςεθίσλ θαη λα ελεκεξψλεη ην site κε ηα ζηνηρεία ηεο πνξείαο ησλ απνηειεζκάησλ κέρξη ηε ζηηγκή ηεο εθινγήο. Ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ, κε ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, πνιίηεο κηα ρψξαο ζπκκεηείραλ ειεθηξνληθά ζηε δεκνθξαηηθή ιήςε απνθάζεσλ θαη ράξαμεο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Χζηφζν, ππάξρνπλ ηφζεο πξνζεγγίζεηο ηνπ φξνπ ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, φζεο είλαη θαη νη ζεσξήζεηο πεξί ηεο δεκνθξαηίαο, θαη εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη απηή θάλεη ηα πξψηα ηεο βήκαηα αλαπφθεπθηα, ππάξρνπλ παξεξκελείεο ζρεηηθά κε ην πεξηερφκελν θαη ηνλ νξηζκφ ηεο. Έηζη αλάινγα κε ηε ζεψξεζε γηα ηε ιεηηνπξγία θαη ηελ εθαξκνγή ηεο, αιιάδεη θαη ν ηξφπνο πνπ απηή νξίδεηαη. Γηα νξηζκέλνπο, ινηπφλ, ε ειεθηξνληθή δεκνθξαηία νξίδεηαη σο «ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ γηα λα ππνζηεξίμεη ηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο, φπνπ απηέο νη δηαδηθαζίεο κπνξνχλ λα αληηκεησπηζζνχλ απφ δχν πξννπηηθέο. Ζ κηα εμεηάδεη ηελ εθινγηθή δηαδηθαζία, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο, θαη ε άιιε ηελ ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηε δεκνθξαηηθή ιήςε απνθάζεσλ» 20. Οξηζκέλνη ζεσξνχλ φηη κέζσ ηεο ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζην πνιηηηθφ πεδίν, κπνξεί λα ππάξμεη κεηάβαζε ζε έλα ζχζηεκα δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο κε ακεζνδεκνθξαηηθά ζηνηρεία (ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία), άιινη, φηη ππάξρεη ε δπλαηφηεηα αλαβίσζεο ηεο άκεζεο δεκνθξαηίαο, φπσο απηή ιεηηνχξγεζε ζηελ Αξραία Αζήλα κε ηελ δεκηνπξγία κηαο «Γηθηπαθήο Αγνξάο», φπνπ νη άλζξσπνη δηαβνπιεχνληαη θαη απνθαζίδνπλ, θαη άιινη ζεσξνχλ φηη κπνξεί λα εληζρπζνχλ νη ζεζκνί θαη νη δνκέο ηεο αληηπξνζσπεπηηθήο δεκνθξαηίαο φπσο απηή ιεηηνπξγεί ζήκεξα, αλαθηψληαο ηελ εκπηζηνζχλε ησλ πνιηηψλ. ε θάζε πεξίπησζε πάλησο ε ειεθηξνληθή δεκνθξαηία ζπληζηά κηα πην ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, ζηηο δηαδηθαζίεο δηακφξθσζεο δεκνζίσλ πνιηηηθψλ θαη ιήςεο απνθάζεσλ ζην πεδίν ηεο πνιηηηθήο, ιφγσ ησλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξεη ην δηαδίθηπν, νη ηειεπηθνηλσλίεο, θαη γεληθά νη ζχγρξνλεο ηερλνινγίεο. Απηφ πνπ έρεη ζεκαζία λα θαηαλνεζεί είλαη φηη ελψ ε ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, βαζίδεηαη ζηελ ηερλνινγία, πνπ ελψ δελ ηελ πξνθαιεί απηφκαηα, ηελ εληζρχεη θαη κπνξεί λα ηε δηεπξχλεη ζεκαληηθά. Γηαθαίλεηαη άιισζηε κηα ηεξάζηηα δπλακηθή ζπκκεηνρηθφηεηαο ζην δηαδίθηπν πνπ κπνξεί λα αιιάμεη ηα κέρξη ηψξα 20 Professor Ann Macintosh (International Teledemocracy Centre, Napier University, UK) [21]

22 δεδνκέλα. Γελ είλαη βέβαηα κφλν ηερλνινγηθφ δήηεκα, αιιά ηαπηφρξνλα πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ, ε επηηπρία ηνπ νπνίνπ ζηεξίδεηαη θαηαξρήλ ζηε ζσζηή ζρεδίαζε, εθαξκνγή, αμηνπνίεζε θαη αμηνιφγεζε, ζηε ζπλεξγαζία ηεο θπβέξλεζεο κε ηνπο πνιίηεο γηα ηελ επίηεπμε ησλ παξαπάλσ, αιιά θαη ζηελ νπζηαζηηθή απνδνρή θαη άζθεζή ηνπο απφ φιεο ηηο πιεπξέο. 2.2 ΕΠΙΠΕΔΑ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Ζ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία θαη θαηά άιινπο ε ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή, απνηειεί έλα ρψξν ζηνλ νπνίν νη «ειεθηξνληθνί» πνιίηεο θαη ε «ειεθηξνληθή» θπβέξλεζε αιιεινδξνχλ, κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ, πξνθεηκέλνπ νη δεκνθξαηηθέο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο λα παξάγνπλ πνηνηηθφηεξα απνηειέζκαηα θαη λα απνθηήζνπλ κεγαιχηεξε λνκηκνπνίεζε. Ζ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία άπηεηαη φισλ ησλ εκπιεθνκέλσλ ζηε δεκνθξαηία: θπβέξλεζε, πνιηηηθά θφκκαηα, ΜΜΔ, νκάδεο ζπκθεξφλησλ, νξγαλσκέλε θνηλσλία πνιηηψλ θαη κεκνλσκέλνπο πνιίηεο. ε φινπο ινηπφλ ηνπο κεηέρνληεο, πξέπεη λα ελδπλακσζεί ε δξάζε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο 21. Ο ΟΟΑ (Οξγαληζκφο γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη Αλάπηπμε, OECD-Organisation for Economic Co-Operation and Development), έρεη δηεμάγεη εθηεηακέλεο έξεπλεο ζε ζέκαηα ειεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο θαη ειεθηξνληθήο Γεκνθξαηίαο, κε ζθνπφ ηε ζσζηή εθαξκνγή θαη αλάπηπμε ηνπο. ηφρνο είλαη ε βειηίσζε ησλ δεκνζίσλ δηνηθήζεσλ θαη ε κεγαιχηεξε εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, αληίζηνηρα. Ο ΟΟΑ παξέρεη ζηήξημε ζε φιεο ηηο θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ κειψλ ηνπ ψζηε λα δεκηνπξγήζνπλ θαη λα εδξαηψζνπλ απνηειεζκαηηθέο, απνδνηηθέο, δηαθαλείο θαη ππεχζπλεο θπβεξλεηηθέο δνκέο, ψζηε λα ελδπλακσζνχλ νη ζρέζεηο ηνπο κε ηνπο πνιίηεο, θαη ηειηθά λα ελδπλακσζνχλ νη δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο. ήκεξα, φιεο νη ρψξεο κέιε ηνπ ελ ιφγσ νξγαληζκνχ, αλαγλσξίδνπλ ηηο λέεο ΣΠΔ, σο ηζρπξά εξγαιεία γηα ηελ αχμεζε ηεο εκπινθήο θαη δέζκεπζεο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο πνιηηηθήο (citizen engagement in public policy-making). Αλαγλσξίδνπλ επίζεο φηη ηα εκπφδηα γηα κεγαιχηεξε εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηελ ελ ιφγσ δηαδηθαζία είλαη θπξίσο πνιηηηζκηθά, νξγαλσηηθά θαη ζεζκηθά, θαη ελ κέξεη ηερλνινγηθά, ηα νπνία πξνθεηκέλνπ λα μεπεξαζηνχλ απαηηνχληαη κεγάιεο 21 Global Forum, March [22]

23 πξνζπάζεηεο, ψζηε λα απμεζεί ε δπλακηθή, ηφζν ησλ θπβεξλήζεσλ, φζν θαη ησλ πνιηηψλ. εκαληηθφ είλαη επηπιένλ λα ηνληζηεί, φηη ε ηερλνινγία απνηειεί έλα βνεζεηηθφ κέζν θαη φρη ηε ιχζε γηα ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ ζηε δεκφζηα ζθαίξα, πξνυπνζέηνληαο ηελ ελζσκάησζή ηεο κε ηα παξαδνζηαθά, εθηφο δηαδηθηχνπ (off line), εξγαιεία απηήο ηεο ζπκκεηνρήο. Πξέπεη λα επηζεκαλζεί βέβαηα φηη αλαπηχζζεηαη κηα δπλακηθή ζηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ κέζσ ησλ εξγαιείσλ, ε νπνία βαζίδεηαη ζην κνληέιν down to top θαη απηφ απνηειεί θίλεηξν ζπκκεηνρήο. Πξνθεηκέλνπ λα κηιάκε γηα νπζηαζηηθή θαη απνηειεζκαηηθή δεκνθξαηηθή πνιηηηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, απηή πξέπεη λα πεξηιακβάλεη κέζα πιεξνθφξεζεο, κεραληζκνχο πνπ βνεζνχλ ηελ εκπινθή ηνπο ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, αιιά θαη ηελ ηθαλφηεηα ζπκβνιήο ηνπο ζηελ πνιηηηθή αηδέληα θαη άζθεζεο επηξξνήο ζε απηήλ 22. Ζ ειεθηξνληθή εκπινθή ησλ πνιηηψλ (e-engagement) ζηελ παξαγσγή πνιηηηθήο, απηνλφεην είλαη φηη πξνυπνζέηεη ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ, πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξηρζεί ε πιεξνθφξεζε ησλ πνιηηψλ, ε δηαβνχιεπζή ηνπο κε ηελ θπβέξλεζε, αιιά θαη κεηαμχ ηνπο γηα ζέκαηα πνιηηηθήο, θαη ηέινο ε ελεξγφο ζπκκεηνρήο ηνπο ζην ζρεδηαζκφ ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ. ε φιεο ηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ ε δηαδηθαζία παξαγσγήο πνιηηηθήο γίλεηαη ζηα πιαίζηα ηελ αληηπξνζσπεπηηθήο δεκνθξαηίαο. Οξηζκέλεο απφ απηέο ηηο ρψξεο έρνπλ καθξά παξάδνζε ζε εθηελή εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηηο ελ ιφγσ δηαδηθαζίεο. ε θάζε πεξίπησζε πάλησο, φιεο δηεξεπλνχλ λένπο ηξφπνπο γηα λα ζπκπεξηιάβνπλ ηνπο πνιίηεο ζηελ παξαγσγή πνιηηηθήο. Έηζη, νη ζρέζεηο πνπ δεκηνπξγνχληα κεηαμχ πνιηηψλ/νξγαλσκέλεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, απφ ηε κία, θαη θπβεξλήζεσλ, απφ ηελ άιιε, ζε φια ηα ζηάδηα παξαγσγήο πνιηηηθήο 23 (απφ ηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο, κέρξη ηελ πινπνίεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ), θαη ηειηθά ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηα ζηάδηα απηά, κπνξνχλ λα αλαιπζνχλ ζηηο παξαθάησ αιιειεπηδξάζεηο: Επίπεδο 1: Πληροθόρηζη (information). Πξφθεηηαη γηα κηα κνλφδξνκε ζρέζε (one-way relation), ε αθνινπζνχκελε ξνή ηεο 22 OECD report Citizens as Partners (2001) 23 Θ διαδικαςία παραγωγισ πολιτικισ μπορεί να ειδωκεί ςαν ζνασ κφκλοσ ενεργειϊν, ο οποίοσ περιλαμβάνει τον κακοριςμό τθσ πολιτικισ ατηζντασ, τθν ανάλυςθ, τθ δθμιουργία τθσ, τθν υλοποίθςθ και τθν παρακολοφκθςθ/αξιολόγθςθ τθσ δθμόςιασ πολιτικισ, ςτον οποίο τα αποτελζςματα ανατροφοδοτοφν τθν πολιτικι ατηζντα και το ςχεδιαςμό τθσ πολιτικισ. [23]

24 νπνίαο είλαη απφ ηελ θπβέξλεζε πξνο ηνπο πνιίηεο, φπνπ ε πξψηε παξάγεη θαη παξαδίδεη πιεξνθνξίεο πξνο ρξήζε απφ ηνπο ηειεπηαίνπο. Ζ πιεξνθφξεζε πεξηιακβάλεη ηφζν ηα «ελεξγεηηθά» κέηξα πνπ ιακβάλεη ε θπβέξλεζε γηα ηε δηάδνζε ηεο πιεξνθνξίαο, φζν θαη ηελ «παζεηηθή» πξφζβαζε ζηελ πιεξνθνξία κεηά απφ αίηεκα ησλ πνιηηψλ. Παξαδείγκαηα απνηεινχλ ε πξφζβαζε ζε δεκφζηα αξρεία, ζε επίζεκεο εθεκεξίδεο θαη θπβεξλεηηθνχο δηαδηθηπαθνχο ηφπνπο. ην Γηαδίθηπν θαηαγξάθνληαη ζήκεξα ρηιηάδεο επίζεκεο ηζηνζειίδεο πνπ παξέρνπλ πιεξνθφξεζε ζηνπο Πνιίηεο ζρεηηθά κε ζέκαηα πνιηηηθήο. Χζηφζν, απηφ πνπ πξέπεη θαηαξρήλ λα δηαζθαιηζηεί ζηελ πξνζπάζεηα ηεο ελδπλάκσζεο ησλ ελ ιφγσ ζρέζεσλ είλαη φηη ε πιεξνθφξεζε είλαη νινθιεξσκέλε, αληηθεηκεληθή, αμηφπηζηε, ζρεηηθή, εχθνια πξνζβάζηκε θαη θαηαλνεηή. ΚΤΒΔΡΝΖΖ ΠΟΛΗΣΔ Επίπεδο 2: Δημόζια διαβούλεσζη (consultation). Απνηειεί κηα ακθίδξνκε-δηπιήο θαηεχζπλζεο ζρέζε (two-way relation), ζηελ νπνία νη πνιίηεο παξέρνπλ ηηο απφςεηο ηνπο ζηελ θπβέξλεζε (αλαηξνθνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο πνιηηηθήο). Οη θπβεξλήζεηο θαζνξίδνπλ ηα δεηήκαηα πνπ ζα ηεζνχλ πξνο δεκφζηα (ειεθηξνληθή) δηαβνχιεπζε, ζέηνπλ ηα εξσηήκαηα, θηλνχλ θαη δηαρεηξίδνληαη ηελ φιε δηαδηθαζία, ελψ νη πνιίηεο θαινχληαη λα ζπκκεηέρνπλ θαηαζέηνληαο ηηο απφςεηο θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπο. Απηφ έρεη ζαλ απνηέιεζκα ε δηαβνχιεπζε λα δεκηνπξγεί κηα πεξηνξηζκέλε ακθίδξνκε ζρέζε κεηαμχ ησλ θπβεξλήζεσλ θαη ησλ πνιηηψλ. Ζ δηαβνχιεπζε πξέπεη λα έρεη μεθάζαξνπο ζηφρνπο θαη θαλφλεο, νξίδνληαο ηα φξηα ηεο άζθεζεο θαη ηελ ππνρξέσζε ηεο θπβέξλεζεο λα αμηνπνηεί ηηο εηζξνέο απφ ηνπο πνιίηεο. Γηα ηελ εχξπζκε θαη νπζηαζηηθή ιεηηνπξγία απηήο ηεο ακθίδξνκεο ζρέζεο, πξναπαηηνχκελν είλαη ε παξνρή πιεξνθφξεζεο, θαζψο θαη ε δηαζθάιηζε ηεο ηζφηεηαο ζηελ πξφζβαζε θαη ε εμάιεηςε [24]

25 ησλ γεσγξαθηθψλ θαη θνηλσληθψλ αληζνηήησλ. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηελ εγθαηάζηαζε ππνινγηζηψλ κε δσξεάλ πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν ζε δεκφζηνπο ρψξνπο, δεκφζηεο βηβιηνζήθεο, ζρνιεία, ηα ΚΔΠ, κνπζεία θιπ., απφ ηελ θπβέξλεζε. Γεκφζηα δηαβνχιεπζε κπνξεί λα ιάβεη ρψξα γηα ζρφιηα ζε ζρέδηα λφκσλ θαη έξεπλεο ηεο θνηλήο γλψκεο. ΚΤΒΔΡΝΖΖ ΠΟΛΗΣΔ Επίπεδο 3:Ενεργός ζσμμεηοτή (active participation). Απηή ε ζρέζε βαζίδεηαη ζηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ πνιηηψλ θαη ησλ θπβεξλήζεσλ, θαηά ηελ νπνία νη πνιίηεο ιακβάλνπλ ελεξγά κέξνο ζηνλ θαζνξηζκφ ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο, ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ράξαμεο πνιηηηθήο, πξνηείλνληαο γηα παξάδεηγκα πνιηηηθέο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο. Αλαγλσξίδεηαη ινηπφλ εδψ ε κεγάιε ζεκαζία ηεο δήηεζεο πνιηηηθνχ πεξηερνκέλνπ απφ ηνπο πνιίηεο θαη φρη απιψο ε αληίδξαζή ηνπο ζηελ πξνζθνξά απηνχ. Δπηπιένλ, αλαγλσξίδεηαη ε ίζε αληηπξνζψπεπζε ησλ πνιηηψλ ζηνλ θαζνξηζκφ ησλ ζεκάησλ, ζηελ πξφηαζε πνιηηηθψλ επηινγψλ θαη ζηε δηακφξθσζε ηνπ πνιηηηθνχ δηαιφγνπ. Ο ξφινο πνπ αλαγλσξίδεηαη ζηνπο πνιίηεο είλαη απηφο ηεο πξφηαζεο ελαιιαθηηθψλ πνιηηηθψλ αιιά θαη απηφο ηεο δηακφξθσζεο ηνπ πνιηηηθνχ δηαιφγνπ, αλ θαη ε επζχλε γηα ηελ ηειηθή απφθαζε ελαπφθεηηαη ζηελ θπβέξλεζε. Χζηφζν, ε ακθίδξνκε απηή ζρέζε κεηαμχ ηεο θπβέξλεζεο θαη ησλ πνιηηψλ, απνηειεί κηα αλψηεξε κνξθή αιιειεπίδξαζεο βαζηζκέλε ζηελ αξρή ηεο ζπλεξγαζίαο/εηαηξηθφηεηαο. Πξέπεη λα παξέρεηαη επαξθήο ρξφλν θαη ειαζηηθφηεηα, ζηνπο πνιίηεο ψζηε λα είλαη δπλαηή ε αλάδπζε λέσλ ηδεψλ θαη πξνηάζεσλ απφ ηνπο πνιίηεο, φπσο επίζεο θαη κεραληζκνχο γηα ηελ ελζσκάησζή ηνπο ζηηο θπβεξλεηηθέο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο πνιηηηθήο. Παξαδείγκαηα απνηεινχλ νη αλνηρηέο νκάδεο εξγαζίαο, ηα laymen s panels θαη νη δηαδηθαζίεο δηαιφγνπ. [25]

26 ΚΤΒΔΡΝΖΖ ΠΟΛΗΣΔ Δίλαη θαλεξφ φηη μεθηλψληαο απφ ηελ πιεξνθφξεζε, πεξλψληαο απφ ηε δηαβνχιεπζε θαη θαηαιήγνληαο ζηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή, ε επηξξνή πνπ αζθείηαη απφ ηνπο πνιίηεο ζηε δηαδηθαζία δηακφξθσζεο θαη παξαγσγήο ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, απμάλεη (ζρήκα 3). Σν ζπληαίξηαζκα ησλ απφ επάλσ πξνο ηα θάησ θπβεξλεηηθά νδεγνχκελσλ πξνζεγγίζεσλ, θαη ησλ απφ θάησ πξνο ηα επάλσ θνηλσληθά νδεγνχκελσλ πξνζεγγίζεσλ, κπνξεί λα επηηξέςεη κηα ηζρπξή ζπλεξγαζία κεηαμχ θπβεξλήζεσλ θαη πνιηηψλ πνπ νδεγεί ζε κηα ελίζρπζε ηεο δεκνθξαηηθήο ιήςεο απνθάζεσλ θαη κηα πην ελεξγή ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε. Απηφ πνπ απνδεηνχλ νη θπβεξλήζεηο είλαη ε ζπλερήο ελδπλάκσζε απηψλ ησλ αιιειεπηδξάζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα είλαη ηθαλέο λα αληαπνθξηζνχλ ζηα παξαπάλσ. ρήκα 3: Δπίπεδα Ζιεθηξνληθήο Γεκνθξαηίαο Βαζκφο επηξξνήο ζηε δηακφξθσζε & παξαγσγή πνιηηηθήο Διαβοφλευςθ Ενεργόσ ςυμμετοχι ςυμμετοχι Πλθροφόρθςθ ΚΑΣΕΤΘΤΝΣΗΡΙΕ ΑΡΦΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΡΟΨΘΗΗ ΣΗ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΕΜΠΛΟΚΗ ΣΨΝ ΠΟΛΙΣΨΝ ΣΗΝ ΠΑΡΑΓΨΓΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ Χο ειεθηξνληθή εκπινθή/ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο κπνξεί λα νξηζηεί ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο πιεξνθφξεζεο, ηεο δηαβνχιεπζεο θαη ηεο ζπκκεηνρήο 24. Οη βαζηθνί ζηφρνη ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο 24 Promise and Problems of E-Democracy, CHALLENGES OF ONLINE CITIZEN ENGAGEMENT, OECD, 2003 [26]

27 είλαη: λα πιεζηάζεη έλα επξχηεξν αθξναηήξην γηα λα επηηξέςεη ηελ επξχηεξε ζπκκεηνρή, λα ππνζηεξίμεη ηε ζπκκεηνρή απηή κέζσ κηαο ζεηξάο ηερλνινγηθψλ κέζσλ, ψζηε λα θαιχςεη ηηο δηαθνξεηηθέο ηερληθέο θαη επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο ησλ πνιηηψλ, θαη ηέινο λα παξάζρεη ηηο ζρεηηθέο πιεξνθνξίεο ζε κηα κνξθή πνπ είλαη πξνζηηή θαη θαηαλνεηή ζην ζπγθεθξηκέλν αθξναηήξην. Μηα απνηειεζκαηηθή, αλνηρηή θαη ρσξίο απνθιεηζκνχο θαη δηαθξίζεηο δηαδηθαζία παξαγσγήο δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, πξέπεη λα ζρεδηαζηεί ζσζηά θαη λα έρεη ζπγθεθξηκέλν πεξηερφκελν γηα θάζε ρψξα, επίπεδν δηαθπβέξλεζεο θαη πεδίν πνιηηηθήο. Χζηφζν, έλα ζχλνιν αξρψλ κπνξνχλ λα αθνινπζνχληαη πξνθεηκέλνπ ε ελεκέξσζε, ε δηαβνχιεπζε, ε ελεξγφο ζπκκεηνρή, θαη ελ γέλεη ε εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο δεκηνπξγίαο δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, λα είλαη επηηπρείο 25 : 1. Πνιηηηθή θαη δηνηθεηηθή Γέζκεπζε (commitment), πξνο ην ζηφρν ηεο εκπινθήο ησλ πνιηηψλ ζηα θνηλά κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. 2. Καηνρύξσζε Γηθαησκάησλ (rights), ζε λνκηθφ θαη πνιηηηθφ επίπεδν, πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθνξία, παξνρήο αλαηξνθνδφηεζεο ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα, δηαβνχιεπζεο θαη ελεξγνχο ζπκκεηνρήο ζηελ παξαγσγή πνιηηηθήο 3. αθήλεηα (clarity) ησλ ξφισλ πνπ θαιείηαη λα παίμεη ν πνιίηεο θαηά ηελ εκπινθή ηνπ ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία, ησλ δηθαησκάησλ θαη ησλ ππνρξεψζεσλ ηνπ πνιίηε θαη ηεο θπβέξλεζεο. 4. Υξόλνο (time). Ζ δεκφζηα δηαβνχιεπζε θαη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή πξέπεη λα ιακβάλνπλ ρψξα φζν ην δπλαηφλ πην λσξίο ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία, ψζηε λα απμεζνχλ νη πηζαλφηεηεο επηηπρνχο εθαξκνγήο ηνπο. 5. Αληηθεηκεληθόηεηα (objectivity) πιεξνθφξεζε ζηνπο πνιίηεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξαγσγήο πνιηηηθήο. 6. Δπαξθείο αλζξώπηλνη, ηερληθνί θαη πιηθνί Πόξνη (resources). 7. πληνληζκόο (co-ordination), ησλ πξσηνβνπιηψλ πιεξνθφξεζεο, δηαβνχιεπζεο θαη ζπκκεηνρήο. 8. Λνγνδνζία (accountability) ηεο πνιηηηθήο εγεζίαο γηα ηνλ ηξφπν ρξήζεο ησλ εηζξνψλ πνπ παξάγνπλ νη πνιίηεο. 9. Αμηνιόγεζε (evaluation) ησλ επηδφζεσλ. 25 ENGAGING CITIZENS IN POLICY-MAKING: INFORMATION, CONSULTATION & PUBLIC PARTICIPATION-PUMA POLICY BRIEF NO.10, JULY 2001 [27]

28 10. Δλεξγόο ηδηόηεηα ηνπ πνιίηε (active citizenship), γηα λα επσθειεζεί νιφθιεξν ην πνιηηηθφ ζχζηεκα ΠΑΡΑΓΟΝΣΕ ΕΠΙΣΤΦΟΤ ΕΙΑΓΨΓΗ ΣΠΕ ΣΗΝ ΠΛΗΡΟΥΟΡΗΗ, ΔΙΑΒΟΤΛΕΤΗ & ΤΜΜΕΣΟΦΗ Οη παξάγνληεο πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε θαηά ηελ εηζαγσγή ησλ ΣΠΔ ζηελ εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηελ ειεθηξνληθή δηαδηθαζία παξαγσγήο πνιηηηθήο, είλαη 26 : ν ζσζηόο ρξόλνο (Timing), πνπ ζπλδέεηαη κε ην ζηάδην ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο ζην νπνίν βξηζθφκαζηε. ε πξνζαξκνγή (tailoring), ησλ εξγαιείσλ ΣΠΔ πνπ επηιέγνληαη αλάινγα κε ην αλ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ, εζληθφ, ή επξσπατθφ επίπεδν. ζπγρώλεπζε/ελζσκάησζε (Integration), ησλ online κε ηηο παξαδνζηαθέο, offline, κεζφδνπο, εξγαιεία θαη πξνζεγγίζεηο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο πνιηηηθήο. 2.3 ΜΟΝΣΕΛΑ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ Με ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, θαη ηδηαίηεξα ηνπ δηαδηθηχνπ ζηελ θηιειεχζεξε αληηπξνζσπεπηηθή δεκνθξαηία, θαη δεδνκέλεο ηεο δπλακηθήο απηψλ ησλ λέσλ κέζσλ, δελ είλαη αθφκα μεθάζαξν ην αλ απηφ ζα νδεγήζεη ζε κηα άκεζε δεκνθξαηία, ζε κηα ελδπλάκσζε ηεο θηιειεχζεξεο αληηπξνζσπεπηηθήο ή ζε κηα ελδηάκεζε κνξθή, δειαδή ηε ζπκκεηνρηθή δεκνθξαηία. Χζηφζν, ζα κπνξνχζακε λα θαηαηάμνπκε ζε κνληέια ηα πηζαλά ζπζηήκαηα ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο πνπ κπνξεί λα πξνθχςνπλ. Έηζη ηα δπλεηηθά κνληέια ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο ζα κπνξνχζαλ λα είλαη ηα εμήο: Άκεζε ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, κε θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηελ ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο, σο κέξνο ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο, νη νπνίνη ζα «ζπλαληηνχληαη» ζηελ «ειεθηξνληθή αγνξά ηνπ δήκνπ», 26 Engaging Citizens Online for Better Policy-making-OECD, march [28]

29 πξνθεηκέλνπ λα ζέζνπλ ηα πνιηηηθά δεηήκαηα, λα δηαβνπιεπηνχλ κεηαμχ ηνπο, λα εθζέζνπλ ηα επηρεηξήκαηά ηνπο θαη λα ιάβνπλ απνθάζεηο, έρνληαο παξάιιεια θαη ηελ επζχλε γηα απηέο. Ζ θξηηηθή ζθέςε, ε ζπκκεηνρηθφηεηα θαη ν ακνηβαίνο ζεβαζκφο, απνηεινχλ φξνπο απαξαίηεηνπο ζην ελ ιφγσ κνληέιν δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο. Έκκεζε/αληηπξνζσπεπηηθή ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, φπνπ νη πνιίηεο ζα κπνξνχλ ειεθηξνληθά λα ςεθίδνπλ γηα ηελ αλάδεημε ησλ αληηπξνζψπσλ ηνπο, νη νπνίνη ζα δηαρεηξίδνληαη ηηο πνιηηηθέο ππνζέζεηο αληί απηψλ, ζα ζέηνπλ ηα δεηήκαηα πνιηηηθήο θαη ζα ιακβάλνπλ ηελ ηειηθή απφθαζε. Σν δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθφξεζε θαηνρπξψλεηαη κέζα απφ ζπληαγκαηηθά θείκελα, ε θπβέξλεζε ινγνδνηεί ζηνπο πνιίηεο θαη νη ηειεπηαίνη αζθνχλ έιεγρν ζηελ πνιηηηθή εμνπζία θαη ηελ θξίλνπλ γηα ηηο πξάμεηο ηεο. Ο πινπξαιηζκφο ησλ απφςεσλ, θαη ν ζεβαζκφο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ απνηεινχλ πξσηαξρηθέο αμίεο. Ζ δηαθάλεηα ζηε ιήςε ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ απμάλεηαη. Οη πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο αθνινπζνχλ θπξίσο ηελ απφ «πάλσ πξνο ηα θάησ ξνή», θαη νη πνιίηεο, θαηά βάζε είλαη θαηαλαισηέο πνιηηηθψλ. πκκεηνρηθή ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, φπνπ νη πνιίηεο θαη ε νξγαλσκέλε θνηλσλία πνιηηψλ, έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπλ ζηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο, λα δηαβνπιεχνληαη κε ηελ θπβέξλεζε, αιιά θαη κεηαμχ ηνπο, γηα ηα ζέκαηα απηά, θαη λα πξνηείλνπλ ιχζεηο. Οη καδηθέο δηαβνπιεχζεηο αληηθαζηζηνχλ ηηο «ειηηίζηηθεο» δηαβνπιεχζεηο ησλ εθιεγκέλσλ αληηπξνζψπσλ. Ζ ζρέζε θπβέξλεζεο θαη πνιηηψλ κεηαηξέπεηαη ζε κηα ζρέζε ζπλεξγαηηθή, φπνπ νη πνιίηεο ειέγρνπλ, ζπδεηνχλ θαη απνηηκνχλ αληαγσληζηηθέο αμίεο θαη πνιηηηθέο επηινγέο. Δληζρχεηαη ε δηαθάλεηα ηεο ιήςεο ησλ πνιηηηθψλ απνθάζεσλ θαζψο θαη ε λνκηκνπνίεζή ηνπο. Χζηφζν, εάλ θαη ζε πνην βαζκφ, ζα αμηνπνηεζνχλ νη εηζξνέο απηέο, είλαη απφθαζε πνπ ζα ιάβεη ε πνιηηηθή εγεζία, ε νπνία είλαη θαη ππεχζπλε γηα ηε ιήςε ηεο ηειηθήο απφθαζεο. Οη πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο αθνινπζνχλ φρη κφλν ξνέο πνπ θηλνχληαη θαζνδηθά, αιιά θαη ξνέο πνπ θηλνχληαη απφ «θάησ πξνο ηα πάλσ». Οη πνιίηεο κεηαηξέπνληαη απφ θαηαλαισηέο πνιηηηθήο ζε παξαγσγνί ηεο. [29]

30 ΚΕΥΑΛΑΙΟ ΕΥΑΡΜΟΓΕ E-DEMOCRACY Οη πην ραξαθηεξηζηηθέο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο είλαη ε δηεμαγσγή on-line δεκνζθνπήζεσλ, ε πξαγκαηνπνίεζε ειεθηξνληθψλ θφξνπκ (eforum), ε αληαιιαγή απφςεσλ κέζσ κελπκάησλ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ( ), ε απνζηνιή κελπκάησλ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ( ) ζε βνπιεπηέο ή θπβεξλεηηθνχο αμησκαηνχρνπο, ε δηαβνχιεπζε, ηα ειεθηξνληθά ζπιινγηθά αηηήκαηα θαη βέβαηα ε ειεθηξνληθή ςεθνθνξία. εκαληηθφ γηα ηελ πιεξνθφξεζε ησλ πνιηηψλ απνηειεί ε δεκηνπξγία θεληξηθψλ θπβεξλεηηθψλ ππιψλ (portals), απφ φπνπ νη πνιίηεο ζα κπνξνχλ ιακβάλνπλ ηελ απαξαίηεηε ελεκέξσζε γηα δεηήκαηα πνιηηηθήο, θαη φρη κφλν. Μέζσ απηψλ ησλ εθαξκνγψλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο νη πνιίηεο, νη θπβεξλήζεηο, νη ηνπηθέο αξρέο, νη επηρεηξήζεηο, ηα κέιε επαγγεικαηηθώλ νξγαλώζεσλ, ηα πνιηηηθά θόκκαηα, νη θνηλσληθνί εηαίξνη, νη δηεζλείο θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί, νη κε θπβεξλεηηθέο νξγαλώζεηο θαη ηα καδηθά κέζα ελεκέξσζεο, ζπκκεηέρνπλ άκεζα ζηα θνηλά ρσξίο λα είλαη πιένλ αλαγθαία ε κεζνιάβεζε εθπξνζψπσλ. Απηέο νη εθαξκνγέο δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ηεο καδηθήο ζπκκεηνρήο φισλ ησλ, ζε έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα, δξψλησλ, θαη ζπλεπψο αλαδεηθλχεηαη ε ηεξάζηηα δπλακηθή ηνπο, ζηελ πνξεία πξνο ηελ εγθαζίδξπζε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο εκπινθήο ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο. Ζ ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ, έρεη ζα ζηφρν λα δεκηνπξγήζεη κε ηνλ πνιίηε κία ζπλεξγαηηθή ζρέζε εκπιέθνληάο ηνλ ζπλνιηθά ζηελ δηαδηθαζία, απφ ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο έσο θαη ην ηειηθφ απνηέιεζκα ηεο δηαδηθαζίαο πνπ απνθξπζηαιιψλεηαη κε ηελ ςήθν ηνπ. Μέζσ ηνπ δηαιφγνπ θαη ηεο δηαβνχιεπζεο γίλεηαη έηζη πξνζπάζεηα γηα ηελ απφ θνηλνχ εχξεζε ιχζεσλ ζε ζεκαληηθά ζέκαηα Σο επικοινωνιακό μοντϋλο τησ ηλεκτρονικόσ δημοκρατύασ Σν επηθνηλσληαθφ κνληέιν ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, δηαθέξεη ζε κεγάιν βαζκφ απφ απηφ ηεο παξαδνζηαθήο δεκνθξαηίαο. Πεξηιακβάλεη: Α. Σελ αρτιηεκηονική, πνπ απνηειεί ηηο παξακέηξνπο ηνπ ειεθηξνληθνχ δηαιφγνπ [30]

31 Β. ηελ ηετνική, δειαδή ηνλ «ζχγρξνλν» (πρ chat rooms), θαη ηνλ «αζχγρξνλν» ηξφπν επηθνηλσλίαο (πρ. , newsgroups, forums). Γ. Σηο ηερλνινγηθέο, ζεζκηθέο θαη λνκηθέο σποδομές. Σα εξγαιεία πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ είλαη: group lists (νκαδηθέο ιίζηεο ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ) Online polls (ειεθηξνληθέο δεκνζθνπήζεηο) E-surveys (ειεθηξνληθά εξσηεκαηνιφγηα κε έηνηκεο πνιιαπιέο απαληήζεηο ή/θαη ειεχζεξν θείκελν) Webcasting (δίρσο δηαδξαζηηθφηεηα) Interactive live broadcasts ή real-time response (δηαδξαζηηθέο δσληαλέο κεηαδφζεηο ή απαληήζεηο ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν απφ π.ρ. δεκνηηθνχο ζπκβνχινπο) Moderated online discussion forums (ζπληνληζκέλνη δηαδηθηπαθνί ρψξνη ζπδήηεζεο) E-voting (ειεθηξνληθέο ςεθνθνξίεο) Blogs (ηζηνιφγηα) E-petitions (ειεθηξνληθά ζπιινγηθά αηηήκαηα) Α. Παρϊμετροι Ηλεκτρονικού Διαλόγου Σν επηθνηλσληαθφ κνληέιν ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο πεξηιακβάλεη θαη ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηνπ ειεθηξνληθνχ δηαιφγνπ, ζηνλ νπνίν ηίζεληαη δηάθνξεο παξάκεηξνη: i. Η Πξνζωπνπνίεζε-Ταπηνπνίεζε (identification): νξηζκέλνη ππνζηεξίδνπλ φηη ε αλψλπκε ζπκκεηνρή έρεη ζεηηθή επίδξαζε δεδνκέλνπ φηη ν πνιίηεο ληψζεη [31]

32 πην ειεχζεξνο λα εθθξάζεη ηηο πξαγκαηηθέο ηνπ απφςεηο θαη ηδέεο, ελψ ληψζεη θαη πην αζθαιήο ζε πεξηπηψζεηο πνπ δηαθπβεχνληαη ζπκθέξνληα ηνπ (πρ, είλαη ππάιιεινο ηνπ Γήκνπ ή εξγαδφκελνο ζε εηαηξία). Ζ αληίζεηε άπνςε ππνζηεξίδεη φηη ε επψλπκε ζπκκεηνρή δηαζθαιίδεη κεγαιχηεξε ππεπζπλφηεηα θαη ζνβαξφηεηα ζηνλ δηάινγν πνπ αξκφδεη εηδηθά ζε ζέκαηα πνιηηηθνχ δηαιφγνπ. ii. iii. iv. Η Ειεπζεξία ηνπ ιόγνπ & πξνζβαζηκόηεηα: Αθνξά ζε πεξηνξηζκνχο πνπ ηίζεληαη ζηελ δπλαηφηεηα πξφζβαζεο, ηνλ αξηζκφ ησλ ζπκκεηερφλησλ, ζηνλ δηαζέζηκν ρξφλν & ρψξν γηα θάζε ζπκκεηέρνληα. Δίλαη ζεκαληηθφ ζηνλ ζρεδηαζκφ λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππφςε απηέο νη παξάκεηξνη πνπ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηνλ πινπξαιηζκφ ησλ απφςεσλ θαη ηελ επίδξαζε ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο. Ο Σπληνληζκόο ζπδήηεζεο (moderation): Οη ειεθηξνληθνί ρψξνη δηαιφγνπ κπνξνχλ λα ζπληνλίδνληαη ή λα είλαη «ειεχζεξνη». Ο ζπληνληζηήο κπνξεί λα έρεη πνιινχο ξφινπο, δειαδή κπνξεί λα θηιηξάξεη θαθφβνπιν ή απξεπέο πεξηερφκελν, λα θαηεπζχλεη δεκηνπξγηθά ηνλ δηάινγν, λα θξνληίδεη λα έρνπλ ιφγν φινη, λα παξέρεη επηπιένλ πιεξνθφξεζε θιπ. Θεκαηηθέο πξνηεξαηόηεηεο (agenda setting): νη πξνηεξαηφηεηεο ηεο ζπδήηεζεο κπνξεί λα ηίζεληαη απφ ηνπο πνιίηεο («απνθεληξσκέλε» δηαδηθαζία), ή απφ ηηο θπβεξλεηηθέο αξρέο («πξναπνθαζηζκέλε» δηαδηθαζία) ή θαη απφ ηνπο δχν. Δπίζεο, ε νξγάλσζε ηεο ζπδήηεζεο κπνξεί λα πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ζεκαηηθνχο άμνλεο ή γχξσ απφ θνηλά-ζηφρνπο (θνηλσληθνχο θνξείο θαη νκάδεο πιεζπζκνχ). Β. Δομικϊ ςυςτατικϊ του μοντϋλου τησ Ηλεκτρονικόσ υμμετοχόσ Β.1 Θεςμικϋσ και νομικϋσ υποδομϋσ Ζ ζρέζε κεηαμχ ηεο ηερλνινγίαο ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο θαη ε δηακφξθσζε ηνπ θαηάιιεινπ ζεζκηθνχ θαη λνκηθνχ πιαηζίνπ, είλαη δηαδξαζηηθή. Ζ αλάπηπμε θαη εθαξκνγή ηεο ηερλνινγίαο πξνυπνζέηεη ηε δηακφξθσζε ηνπ ζεζκηθνχ θαη λνκηθνχ [32]

33 πιαηζίνπ θαη αληηζηξφθσο ε δηακφξθσζε ηνπ ζεζκηθνχ θαη λνκηθνχ πιαηζίνπ πξνυπνζέηεη ηνλ εληνπηζκφ ησλ πξνβιεκάησλ πνπ αλαθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ζρεηηθήο ηερλνινγίαο. Οη απαηηνχκελεο ζεζκηθέο θαη λνκηθέο παξεκβάζεηο αθνξνχλ ηξεηο άμνλεο: (α) ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ πνιίηε. (β) ηε δηαζθάιηζε ησλ δεκνθξαηηθψλ αξρψλ. (γ) ηελ αιιαγή ησλ δηαδηθαζηψλ δηεμαγσγήο ησλ εθινγηθψλ δηαδηθαζηψλ, ψζηε λα είλαη εθηθηή ε ελζσκάησζε ησλ ηερλνινγηψλ ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο Β.2 Δραςτηριοπούηςη των φορϋων τησ αγορϊσ Οη παξεκβάζεηο ηδησηηθψλ θνξέσλ αθνξνχλ θπξίσο: i. Δηαζθάιηζε ηεο πνηόηεηαο θαη αμηνπηζηίαο ηωλ ζπζηεκάηωλ. Οη πξνδηαγξαθέο ii. απηέο δχλαηαη λα απνηειέζνπλ ηε βάζε γηα έλα ζχζηεκα πηζηνπνίεζεο. Ελεκέξωζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ηωλ πνιηηώλ. Κάζε πξνζπάζεηα εθαξκνγήο ησλ ζπζηεκάησλ ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο ζα πξέπεη λα ζπλδπάδεηαη απφ δξάζεηο ελεκέξσζεο ησλ πνιηηψλ, κε ζηφρν ηελ απνδνρή θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο. iii. Ελίζρπζε ηεο έξεπλαο. Σα ζπζηήκαηα ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο iv. αληηκεησπίδνπλ αθφκε αξθεηέο ηερλνινγηθέο πξνθιήζεηο θαη θαηά ζπλέπεηα ε έξεπλα ζην ρψξν ζα πξέπεη λα εληζρπζεί. Εμάπιωζε ηεο ρξήζεο ηωλ λέωλ ηερλνινγηώλ θαη ηνπ δηαδηθηύνπ. Ζ πεξαηηέξσ εμάπισζε ηεο ρξήζεο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ απνηειεί βαζηθή πξνυπφζεζε γηα ηελ επηηπρία ησλ ζπζηεκάησλ ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο. Β.3 Σεχνολογικϋσ υποδομϋσ Ζ ειεθηξνληθή δεκνζθφπεζε θαη ηα ειεθηξνληθά ζπιινγηθά αηηήκαηα (epetitions), απνηεινχλ θχξηεο ηερληθέο Ζιεθηξνληθήο πκκεηνρήο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα ιεηηνπξγνχλ αλεμάξηεηα ε κία απφ ηελ άιιε, αιιειεπηδξψληαο ζε θάπνην βαζκφ κεηαμχ ηνπο. ιεο καδί ζπλζέηνπλ κία νινθιεξσκέλε γθάκα εξγαιείσλ κε ζηφρν ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή, θαιά ελεκεξσκέλσλ πνιηηψλ ζηα θνηλά θαη ηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ. [33]

34 i. Ηιεθηξνληθή Δεκνζθόπεζε (Online δεκνζθνπήζεηο)ζ εηζαγσγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, θαη ηδηαίηεξα ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, ζηε δηεμαγσγή ησλ δεκνζθνπήζεσλ, βειηίσζε θαηά πνιχ ην ρξφλν ζπιινγήο ζηνηρείσλ, επεμεξγαζίαο απηψλ θαη εμαγσγήο ζπκπεξαζκάησλ. Απνηειεί εξγαιείν γηα δηεξεχλεζε απφςεσλ θαη ζηάζεσλ ησλ πνιηηψλ. Ζ ειεθηξνληθή δεκνζθφπεζε κπνξεί λα απεπζχλεηαη αλνηρηά ζε φινπο ηνπο πνιίηεο ή ζε ζπγθεθξηκέλε κεξίδα ηνπο, πνπ επηιέγεηαη είηε κε θξηηήξην ηεο εηδηθήο ηνπο ζρέζεο κε ην ζέκα πνπ εξσηάηαη είηε σο ζηξσκαηνπνηεκέλν θαη αληηπξνζσπεπηηθφ δείγκα πνιηηψλ. ii. Ηιεθηξνληθό Σπιινγηθό Αίηεκα (e-petition) Μία απφ ηηο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, είλαη θαη απηή ηεο ειεθηξνληθήο ππνβνιήο αηηεκάησλ (e-petition), ε νπνία κπνξεί λα απεπζχλεηαη ζε κηα αλψηεξε, δηνηθεηηθή ή πνιηηηθή, αξρή, απφ έλαλ ή απφ πνιινχο πνιίηεο. ε αληίζεζε κε ηηο δεκνζθνπήζεηο, ε δηαδηθαζία εθθηλείηε κε πξσηνβνπιία ησλ πνιηηψλ, δειαδή «απφ ηα θάησ». Λίγεο ρψξεο κέρξη ζήκεξα έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ηελ ηερλνινγία γηα λα θάλνπλ δπλαηή ηελ ειεθηξνληθή ππνβνιή αίηεζεο. Σν Κνηλνβνχιην ηεο θσηίαο είλαη ν πξσηνπφξνο θαη απνηειεί έλα απφ ηα θαιχηεξα παξαδείγκαηα εθαξκνγήο ειεθηξνληθψλ δηαδηθαζηψλ ππνβνιήο αηηεκάησλ. Σν Γεθέκβξην ηνπ 1999, ε Βνπιή ηεο θσηίαο ζε ζπλεξγαζία κε ην International Teledemocracy Centre (ITC), πξνρψξεζε, γηα πξψηε θνξά ζηνλ θφζκν, ζηε δηαδηθαζία ζπιινγήο ππνγξαθψλ (Petition) κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ 27. Οη ελ ιφγσ ελέξγεηεο έρνπλ νδεγήζεη ζε κηα ζεηξά ζεηηθψλ εθβάζεσλ, απφ ηνπηθέο ιχζεηο, έσο ηξνπνπνηήζεηο ζηε λνκνζεζία, θαηαδεηθλχνληαο έηζη ηελ ζεκαζία ηεο ελεξγνχ ζπκκεηνρήο. Σα ζέκαηα/αηηήκαηα θαζνξίδνληα απφ ηνπο πνιίηεο πξνο ζπιινγή ππνγξαθψλ, θαη δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα καδηθήο ζπκκεηνρήο θαη ηε δεκηνπξγία ζπλαίλεζεο. Απηφ ην κέζν πίεζεο γηα ιήςε κέηξσλ ή δξάζεο ζε θάπνηα ζέκαηα, γίλεηαη φιν θαη πην δεκνθηιέο κέζν πίεζεο θπξίσο γηα δηεζλή ζέκαηα. Έλα πξφζθαην παξάδεηγκα είλαη θαη ν πφιεκνο ηνπ Ληβάλνπ, φπνπ πάλσ απφ πνιίηεο απ φιν ηνλ θφζκν ππέγξαςαλ ην αίηεκα λα ζηακαηήζνπλ άκεζα νη ερζξνπξαμίεο, ην νπνίν θαη θαηαηέζεθε επίζεκα ζηνλ ΟΖΔ. Χζηφζν, παξνπζηάδεη 27 [34]

35 νξηζκέλα κεηνλεθηήκαηα, φπσο είλαη ε έιιεηςε ηνπ δηαβνπιεπηηθνχ ζηνηρείνπ. Δπηπιένλ ε ζπκκεηνρή εδψ πξνυπνζέηεη ελεκεξσκέλνπο θαη ελεξγνχο πνιίηεο. Β.4 Ηλεκτρονικό διαβούλευςη (e-consultation) Οξηζκέλεο απφ ηηο κεζφδνπο πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί ζην πεδίν ηεο δηαβνχιεπζεο είλαη: Σώκα «ελόξθωλ» πνιηηώλ (citizen juries) Απηφ απνηειείηαη απφ κηα νκάδα πξνεπηιεγκέλσλ πνιηηψλ, νη νπνίνη αθνχλ φιεο ηηο απφςεηο θαη «αλαθξίλνπλ» ηνπο «κάξηπξεο», ζπδεηνχλ κεηαμχ ηνπο θαη απνθαζίδνπλ. Μηα ηέηνηα ειεθηξνληθή εθαξκνγή, κέζσ ηνπ δηεμνδηθνχ δηαιφγνπ πνπ αλαπηχζζεηαη πξνθεηκέλνπ λα βγεη ε απφθαζε θαη ηεο αλάιπζεο φισλ ησλ ζεκάησλ ζε βάζνο, δεκηνπξγεί ζπλείδεζε ζπκκεηνρήο. Χζηφζν, ππάξρεη έιιεηςε επξείαο ζπκκεηνρήο, δπζθνιίεο ζηελ επηινγή ησλ εθπξνζψπσλ, αιιά θαη ρξνληθή δέζκεπζε. Απηή ε εθαξκνγή θαίλεηαη θαηάιιειε γηα νξγαληζκνχο πνπ δελ είλαη εθιεγκέλνη, ζε πεξηπηψζεηο πνπ ρξεηάδεηαη «βάζνο» ζε έλα ζπγθεθξηκέλν θαη ζχλζεην ζέκα, φπσο είλαη ε πξνεηνηκαζία ελφο επξχηεξνπ πξνγξάκκαηνο δηαβνχιεπζεο. Μέρξη ζήκεξα κηθξή εκπεηξία ππάξρεη αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο ζην δηαδίθηπν. Σώκα «ηπραίωλ» πνιηηώλ (citizen panels) Απνηειείηαη απφ έλα ηπραίν δείγκα πνιηηψλ, νη νπνίνη απαληνχλ ζε εξσηεκαηνιφγηα θαη απφ απηνχο νξηζκέλεο ππννκάδεο ζπλαληηνχληαη θαη πξνηείλνπλ (focus groups). Ζ ελ ιφγσ ηερλνινγία παξνπζηάδεη ηα ίδηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα κε ηελ πξνεγνχκελε, θαη επηπιένλ ε ηπραηφηεηα ηνπ δείγκαηνο δελ είλαη πάληα απνδεθηή. Δίλαη θαηάιιειε εθαξκνγή γηα θνξείο κε δνθηκαζκέλε εκπεηξία ζε δηαβνχιεπζε, θαη έσο ηψξα κηθξή εκπεηξία ππάξρεη απφ ηε δηαδηθηπαθή εθαξκνγή ηεο. Δηαβνπιεπηηθή Δεκνζθόπεζε (deliberative poll). Τν δείγκα πνιηηώλ πνπ επηιέγεηαη είλαη ηπραίν, αιιά αληηπξνζωπεπηηθό. Γίλεηαη ζπδήηεζε φπνπ παξνπζηάδνληαη φιεο νη απφςεηο κε ηε ζπλδξνκή εηδηθψλ. Ζ δηαδηθαζία κεηαδίδεηαη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη κέζσ άιισλ ΜΜΔ, θαη γίλεηαη θαηαγξαθή ησλ απφςεσλ θαη ε αιιαγή ηνπο, πξηλ θαη κεηά ηε δηαβνχιεπζε. Σα πιενλεθηήκαηα πνπ παξνπζηάδεη ε ελ ιφγσ εθαξκνγή, έγθεηληαη ζην γεγνλφο φηη γίλεηαη δηεμνδηθή παξνπζίαζε ησλ απφςεσλ, εκπιέθνληαο φια ηα [35]

36 κέιε ηεο «θνηλφηεηαο» κέζσ ηεο κεηάδνζεο απφ ΜΜΔ. Δπηπιένλ ελδείθλπηαη γηα ηε κέηξεζε απήρεζεο κίαο άπνςεο, θαη κπνξεί λα νδεγήζεη ζε νπζηαζηηθά ελεκεξσκέλνπο πνιίηεο. Χζηφζν, απνηειεί κηα ρξνλνβφξα θαη θνζηνβφξα δηαδηθαζία, ρσξίο λα δεκηνπξγεί αίζζεκα επξείαο ζπκκεηνρήο. Δπηπιένλ δελ απνηειεί θαη ηφζν δνθηκαζκέλε δηαδηθηπαθή εθαξκνγή. Χζηφζν, ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηε δνθηκαζία ηεο απήρεζεο θάπνησλ πνιηηηθψλ, αιιά θαη γηα «ζχλζεηα» ζέκαηα. Εξωηεκαηνιόγηα (e-surveys). ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, εηδηθνί δνκνχλ έλα εξσηεκαηνιφγην, αλά ζέκα, θαη δχλαληαη λα ζπκκεηέρνπλ φζνη επηζπκνχλ, επψλπκα ή αλψλπκα, δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα καδηθήο ζπκκεηνρήο. ηα πιαίζηα απηήο ηεο εθαξκνγήο πξαγκαηνπνηείηαη δνκεκέλε ζπδήηεζε κε κεγάιεο νκάδεο θαη ππάξρεη ε δπλαηφηεηα εχθνιεο εθαξκνγήο ζε πνιπγισζζηθφ πεξηβάιινλ. Ζ αλάιπζε ησλ απνηειεζκάησλ είλαη άκεζε θαη εχθνιε θαη κπνξεί λα δψζεη δηαρξνληθά απνηειέζκαηα. Βεβαίσο νη εξσηήζεηο θαη θπξίσο νη πηζαλέο απαληήζεηο επηινγήο πξέπεη λα είλαη ζρεηηθά απιέο. Β.5 Ηλεκτρονικό ψηφοφορύα (e-voting) Μία απφ ηηο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ε νπνία είλαη άξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ην δεκνθξαηηθφ ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο, απνηειεί ε Ζιεθηξνληθή Φεθνθνξία. Απνηειεί εθαξκνγή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη, ίζσο ζηα πην εμειηγκέλα κνληέια ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο θαη ζηα αλψηεξα επίπεδα απηήο, απνηειψληαο ηαπηφρξνλα απνηέιεζκα ηεο πνξείαο πξνο ηελ νινθιεξσηηθή εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο, αιιά θαη πξνυπφζεζε απηήο. Βέβαηα, ζεκαληηθφ είλαη λα ηνληζηεί φηη κφλε ηεο ε ειεθηξνληθή ςεθνθνξία δε δχλαηαη λα ην θάλεη απηφ. Πξνυπφζεζε απνηειεί ε χπαξμε θαη ησλ ππνινίπσλ εθαξκνγψλ νη νπνίεο δεκηνπξγνχλ ελεκεξσκέλνπο πνιίηεο αλνηρηνχο ζε δηάινγν. Απηή απνηειεί πξαγκαηηθφηεηα γηα θάπνηεο ρψξεο ζηνλ θφζκν, φπσο ζηηο ΖΠΑ. Αξρίδεη πιένλ λα γίλεηαη ζπλείδεζε φηη νη λέεο ηερλνινγίεο κπνξνχλ λα παίμνπλ ζεηηθφ ξφιν ζηηο εθινγηθέο δηαδηθαζίεο (ζε ηνπηθφ ή εζληθφ επίπεδν), ζηε δηεμαγσγή δεκνςεθηζκάησλ, ζηηο πξνεθινγηθέο εθζηξαηείεο (αθφκα θαη γηα ηνπο [36]

37 ππνςεθίνπο νη νπνίνη δελ έρνπλ λα δηαζέζνπλ κεγάια πνζά γηα ηελ πξνεθινγηθή εθζηξαηεία, ζπκβάιινληαο έηζη ζηνλ πινπξαιηζκφ ησλ ηδεψλ). Οη δπλαηφηεηεο πνπ δίλνληαη απφ ηηο ΣΠΔ ζην πεδίν απηφ, θαιιηεξγνχλ κηα ςεθηαθή θνπιηνχξα ε νπνία έρεη άκεζν αληίθηππν ζηελ Πνιηηηθή θαη ηε δεκνθξαηία, θαζψο ν ζεζκφο ησλ εθινγψλ αιιά θαη ε δπλαηφηεηα θάζε πνιίηε λα εθθξάδεη ειεχζεξα ηε γλψκε ηνπ απνηεινχλ κέζσ ηνπηθψλ ή εζληθψλ δεκνςεθηζκάησλ, αιιά θαη ηελ έθθξαζε ηεο γλψκεο ησλ πνιηηψλ γηα θάζε πνιηηηθφ θαη θνηλσληθφ δήηεκα, βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά κηαο δεκνθξαηηθήο θνηλσλίαο. Οη δπλαηφηεηεο ηεο ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο εθηφο απφ ηηο εθινγηθέο δηαδηθαζίεο κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ απφ ζπλδηθαιηζηηθνχο θνξείο θαη εηαηξίεο γηα ηελ αλάδεημε δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ ή ηε δηελέξγεηα δεκνζθνπήζεσλ. Β.5.1 ΣΑΔΙΑ & ΕΙΔΗ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΧΗΥΟΥΟΡΙΑ ε γεληθέο γξακκέο, θάζε ειεθηξνληθή ςεθνθνξία απνηειείηαη απφ ηέζζεξα (4) δηαθξηηά ζηάδηα: Δγγξαθή ζηνπο εθινγηθνύο θαηαιόγνπο Δπηθύξσζε ηεο ηαπηόηεηαο ηνπ ςεθνθόξνπ Τπνβνιή Φήθνπ Καηακέηξεζε Φήθσλ Οη παξαδνζηαθέο ςεθνθνξίεο δηεμάγνληαη είηε κε ςεθνδέιηηα, είηε κε δηάηξεηεο θάξηεο (ΖΠΑ). Σα ζπζηήκαηα ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο, αλάινγα κε ην πνπ βξίζθεηαη ε «ειεθηξνληθή θάιπε» πνπ ζα δερηεί ηελ «ειεθηξνληθή ςήθν», θαηαηάζζνληαη απφ ιεηηνπξγηθή άπνςε, ζε δχν θαηεγνξίεο: Ζιεθηξνληθή Φεθνθνξία ζε Δθινγηθά εκεία (Polling Place E-Voting), θαη Ζιεθηξνληθή Φεθνθνξία κέζσ Γηαδηθηχνπ (Internet Voting). Καη ζηα δχν απηά ζπζηήκαηα ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο ρξεζηκνπνηνχληαη ςεθηαθά δεδνκέλα γηα λα απνηππψζνπλ ηηο επηινγέο ηνπ ςεθνθφξνπ. i. Ζιεθηξνληθή Φεθνθνξία ζε Δθινγηθά εκεία. Σα εθινγηθά ζεκεία κπνξεί λα είλαη έλα εθινγηθφ θέληξν ή έλα πεξίπηεξν (info kiosk). Σα ζπζηήκαηα ειεθηξνληθήο ππνβνιήο ηελ ςήθνπ αιιά θαη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ φπνπ δηεμάγεηαη ε ςεθνθνξία, επηβιέπνληαη απφ εμνπζηνδνηεκέλεο γηα ην ζθνπφ απηφ, αξρέο (π.ρ. εθινγηθνί ππάιιεινη, αληηπξφζσπνη, αζηπλνκία). Σν ζηάδην [37]

38 ηεο Δπηθχξσζεο γίλεηαη είηε κε θπζηθέο δηαδηθαζίεο (έιεγρνο απ επζείαο απφ ηνπο εθινγηθνχο ππεπζχλνπο) είηε κε ειεθηξνληθέο (κε θάπνηα ςεθηαθή κέζνδν ηαπηνπνίεζεο-pin). Σα ζηάδηα ηεο Τπνβνιήο θαη ηεο Καηακέηξεζεο ςήθνπ γίλνληαη εμ νινθιήξνπ κε ειεθηξνληθέο δηαδηθαζίεο. Σα εθινγηθά κεραλήκαηα, (π.ρ. έλαο ππνινγηζηήο κε νζφλε αθήο), κπνξεί λα είλαη πζθεπέο Άκεζεο Καηακέηξεζεο (Direct Recording Equipment) 28, ηα νπνία θαηακεηξνχλ ηηο ςήθνπο ηνπηθά θαη ηηο απνζεθεχνπλ ζε απνζπψκελα πεξηθεξεηαθά κέζα απνζήθεπζεο (π.ρ. ζθιεξνί δίζθνη), ή ελδέρεηαη λα ζηέιλνπλ ηελ ειεθηξνληθή θάιπε ζε έλα θεληξηθφ εμππεξεηεηή (server), ειεθηξνληθά, κέζσ κηαο «αζθαινχο» ζχλδεζεο Γηαδηθηχνπ (π.ρ. κηζζσκέλεο γξακκέο νπηηθψλ ηλψλ ή κέζσ Γηαδηθηχνπ κε ηερληθέο θξππηνγξάθεζεο). πσο θαίλεηαη ε ςεθνθνξία ζε εθινγηθά ζεκεία πνπ δηαζέηνπλ ηνλ θαηάιιειν εμνπιηζκφ, είλαη πνιχ εχρξεζηε θαη απνηειεζκαηηθή, θαζψο νη ςεθνθφξνη δχλαληαη λα αζθήζνπλ ην εθινγηθφ ηνπο δηθαίσκα, αιιά θαη λα εθθξάζνπλ ηε γλψκε ηνπο ζε νπνηαδήπνηε πεξηνρή, αιιά θαη ε θαηακέηξεζε ησλ ςήθσλ θαη ε αλαθνίλσζε ησλ απνηειεζκάησλ είλαη γξήγνξε θαη έγθπξε. Οη θίλδπλνη νη νπνίνη εγγελψο εκπεξηέρνληαη ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα, κπνξνχλ λα εμαιεηθζνχλ, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη νη έρνληεο ηελ επζχλε δηεμαγσγήο ηεο εθινγηθήο δηαδηθαζίαο είλαη ζε ζέζε λα ειέγμνπλ ηελ ηερλνινγηθή πιαηθφξκα ηεο ςεθνθνξίαο θαη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ. Οη κεραλέο ςεθνθνξίαο πξέπεη λα παξαθνινπζνχληαη θαηάιιεια, ψζηε λα πιεξνχλ ηηο απαηηήζεηο αζθάιεηαο θαη ηδησηηθφηεηαο θαη λα εκπνδίδνπλ ηηο κε εμνπζηνδνηεκέλεο παξεκβάζεηο. Οη ππνινγηζηέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε ηέηνηα ζπζηήκαηα είλαη εθηεζεηκέλνη ζε πεξηζζφηεξνπο θηλδχλνπο απ φηη απηνί πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηα παξαδνζηαθά εθινγηθά θέληξα. ii. Φεθνθνξία κέζσ Γηαδηθηύνπ. Ζ ςήθνο ππνβάιιεηαη κέζσ Γηαδηθηχνπ. Σα ζπζηήκαηα απηά πνπ κπνξεί λα βξίζθνληαη ζην ζπίηη, ζην ρψξν εξγαζίαο, ζε βηβιηνζήθεο, ζρνιεία, παλεπηζηήκηα θιπ, βξίζθνληαη ππφ ραιαξή ή κεδακηλή επίβιεςε. Ζ Δγγξαθή κπνξεί λα γίλεη κε θπζηθέο (π.ρ. ζε έλα εθινγηθφ γξαθείν) ή κε ειεθηξνληθέο δηαδηθαζίεο (κε θάπνηα ςεθηαθή κέζνδν ηαπηνπνίεζεο-ςεθηαθή ππνγξαθή). Σα ζηάδηα ηεο Δπηθχξσζεο, ηεο 28 Αυτά χρθςιμοποιοφνται ευρζωσ ςτισ ΘΠΑ. [38]

39 Τπνβνιήο θαη ηεο Καηακέηξεζεο γίλνληαη εμ νινθιήξνπ κε ειεθηξνληθέο δηαδηθαζίεο. Οη ειεθηξνληθέο ςεθνθνξίεο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, νη νπνίεο δε ιακβάλνπλ ρψξα πξνθεηκέλνπ λα αλαδεηρζνχλ νη εθπξφζσπνη ηνπ εθινγηθνχ ζψκαηνο, αιιά γίλνληαη ζην κεζνδηάζηεκα ησλ εθινγηθψλ αλακεηξήζεσλ, γηα δηάθνξα δεηήκαηα, κεηα ηε δεκνζηνπνίεζή ηεο ζηνπ πνιίηεο, μεθηλνχλ γηα νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα, ζην νπνίν νη ζπκκεηέρνληεο κέζσ ηνπ ζρεηηθνχ δηθηπαθνχ ηφπνπ ηνπνζεηνχληαη ζηα ζέκαηα πνπ έρνπλ ηεζεί ζε ςεθνθνξία. Σα απνηειέζκαηα ζηελ ζπλέρεηα δεκνζηεχνληαη απηνχζηα θαη αλαιχνληαη πεξαηηέξσ. Έλα απφ ηα κεγάια πιενλεθηήκαηα ηεο ςεθνθνξίαο κέζσ δηαδηθηχνπ είλαη ε ειαζηηθφηεηα ηνπ κέζνπ, φζνλ αθνξά ηνλ ρξφλν ρξήζεο ηνπ (φπνηε ζέιεη ν πνιίηεο) θαη ηνλ ηφπν (απφ φπνην ζεκείν πξφζβαζεο ζην δηαδίθηπν). Πέξαλ ηεο πξνθαλνχο απμεκέλεο επθνιίαο γεληθά γηα ηνλ πνιίηε, ππάξρνπλ θαη νθέιε πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δπλαηφηεηα ηνπ πνιίηε αλά πάζα ζηηγκή λα δηαθφςεη ηελ δηαδηθαζία θαη λα ηελ επαλεθθηλήζεη θαηά βνχιεζε, αθήλνληαο ηνπ ηνλ ρξφλν λα ζθεθηεί ψξηκα θαη ππεχζπλα ηελ απάληεζή ηνπ γηα ην δηάζηεκα πνπ δηαξθεί ε ςήθνο. Δπηπιένλ, ππάξρεη θαη νηθνλνκηθφ φθεινο, αθνχ νη παξαδνζηαθέο εθινγηθέο δηαδηθαζίεο απαηηνχλ κεγάιεο δαπάλεο γηα ηνλ εμνπιηζκφ ζε αλζξψπηλνπο θαη πιηθνχο πφξνπο. Αιιά θαη ην θνηλσληθφ φθεινο είλαη κεγάιν, αθνχ ππφζρνληαη κεγαιχηεξε πξνζβαζηκφηεηα ζε εππαζείο νκάδεο ςεθνθφξσλ. Δπηπιένλ, ε θαηακέηξεζε ησλ ςήθσλ θαη ε δεκνζίεπζε ησλ απνηειεζκάησλ ζα γίλνληαη εχθνια, γξήγνξα, κε κηθξφηεξε πηζαλφηεηα ιάζνπο. Χζηφζν, ε ςεθνθνξία κέζσ Γηαδηθηχνπ απαηηεί έλα κεγάιν επίπεδν αζθάιεηαο. Ζ αζθάιεηα ησλ ειεθηξνληθψλ ςεθνθνξηψλ έρεη δχν πιεπξέο, ηελ ηερληθή θαη ηε δηαδηθαζηηθή 29, θαη πξέπεη λα εθαξκφδεηαη κέζσ κέηξσλ πνπ αθνξνχλ θαη ηηο δχν απηέο πιεπξέο. Πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί έλα πςειφ επίπεδν ηερληθήο αζθάιεηαο, απαηηείηαη πεξαηηέξσ έξεπλα, κεηαμχ άιισλ, γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο απφιπηεο απζεληηθνπνίεζεο ησλ ςεθνθφξσλ (π.ρ. κε ςεθηαθέο ππνγξαθέο - ςεθηαθά πηζηνπνηεηηθά, θσδηθνί PIN θιπ). Δλψ ε ηαπηνπνίεζε ησλ ςεθνθφξσλ θαη ε εμαζθάιηζε ηεο κνλαδηθφηεηαο ηεο ςήθνπ αλά ςεθνθφξν, κπνξνχλ λα αληηκεησπηζηνχλ, νη επηπιένλ απαηηήζεηο φπσο ε κπζηηθφηεηα (secrecy) θαη ε αλσλπκία (anonymity) ηεο ςήθνπ, θαζψο θαη ε πξνζηαζία απφ θαηαλαγθαζκφ ή 29 The International Teledemocracy Centre ITC, E-VOTE, Procedural Security and Social Acceptance in E-voting. [39]

40 εμαγνξά ςήθνπ, ζπλζέηνπλ έλα πνιχπινθν κνληέιν απαηηήζεσλ αζθάιεηαο, ην νπνίν έσο ζήκεξα δελ έρεη αληηκεησπηζηεί κε κεζφδνπο πνπ λα είλαη αζθαιείο θαη παξάιιεια πξαθηηθέο. Πεξαηηέξσ, ε πνιππινθφηεηα ησλ ειεθηξνληθψλ ςεθνθνξηψλ απμάλεη, θαζψο πνιπθαλαιηθέο ελαιιαθηηθέο κέζνδνη κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηε δηελέξγεηά ηνπο, αιιά απμάλνπλ θαη νη εκπιεθφκελνη ζηε δηαρείξηζή ηνπο, έηζη ππάξρεη ε αλάγθε γηα ηε ζπζρέηηζε ηεο δηαδηθαζηηθήο αζθάιεηαο κε ηε δηαθάλεηα επζπλψλ ζε απηνχο. ΚΕΥΑΛΑΙΟ υνειςφορϊ ηλεκτρονικόσ δημοκρατύασ Ζ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, έρνληαο σο βάζε φια φζα ζπδεηήζεθαλ έσο ηψξα, ζθνπφ θαη ηαπηφρξνλα απνηέιεζκα έρεη ηελ επξεία εκπινθή ησλ πνιηηψλ (κεκνλσκέλα άηνκα, νκάδεο ζπκθεξφλησλ, νξγαλψζεηο ηεο θνηλσλίαο πνιηηψλ, θαη γεληθψο φινη νη εκπιεθφκελνη θαη ελδηαθεξφκελνη ζε έλα πνιηηηθφ ζχζηεκα) ζηα θνηλά, κε φια φζα απηφ ζπλεπάγεηαη. Οη πνιίηεο θαινχληαη, αιιά θαη επηδηψθνπλ, λα ζπκκεηάζρνπλ ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο. Καζίζηαληαη έηζη ζπλδηακνξθσηέο ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο, ησλ ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ, αιιά θαη ησλ ηειηθψλ επηινγψλ. Μεηαηξέπνληαη απφ απινί θαηαλαισηέο, ζε παξαγσγνί ηεο πνιηηηθήο. Απηφο άιισζηε είλαη θαη ν ξφινο θαη ε έλλνηα ηνπ πνιίηε. Ζ πνιηηηθή ζπκκεηνρή δελ πξαγκαηψλεηαη κέζα απφ ηελ ππνρξέσζε, ή ην δηθαίσκα, ησλ αηφκσλ λα ςεθίδνπλ θάζε ηέζζεξα ή πέληε ρξφληα, αιιά νχηε θαη ε έλλνηα ηνπ πνιίηε είλαη απηή. Γελ αληηδξνχλ πιένλ κεηά ηελ αλαθνίλσζε κηαο νξηζηηθήο απφθαζεο, αιιά ζε αξρηθά αθφκα ζηάδηα ηεο παξαγσγήο πνιηηηθήο θαηαζέηνπλ ηηο απφςεηο ηνπο, αληίζεηεο ή ζχκθσλεο. Δπηπιένλ, νη πνιίηεο κνηξάδνληαη κελ ηελ εμνπζία κε ηελ πνιηηηθή εγεζία, αιιά ζε έλα ζχζηεκα δηαθπβέξλεζεο δνκεκέλν θαηά απηφλ ηνλ ηξφπν, νη πνιίηεο νθείινπλ λα είλαη έηνηκνη λα κνηξαζηνχλ ηελ επζχλε, γηα ηα παξαγφκελα απφ ηε δηαδηθαζία απηή, απνηειέζκαηα. Οη λέεο ηερλνινγίεο, θαη ηδηαίηεξα ην δηαδίθηπν, θαηαξγψληαο ηα ρσξνρξνληθά εκπφδηα, βνεζνχλ ηνπο αλζξψπνπο λα πιεξνθνξνχληαη, λα ζπλδηαιέγνληαη κεηαμχ ηνπο ζε βάζνο, λα πξνηείλνπλ πνιηηηθέο ελαιιαθηηθέο ιχζεηο, λα ηηο επεμεξγάδνληαη, λα πιεξνθνξνχληαη γηα δεηήκαηα πνπ ηνπο αθνξνχλ αιιά θαη γηα άιια ηα νπνία [40]

41 πξνθχπηνπλ θαη ζηα νπνία κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ. ια απηά ζε κηα ειεθηξνληθή δεκνθξαηία κπνξνχλ λα ζπκβαίλνπλ ρσξίο ηε δηακεζνιάβεζε ησλ εθιεγκέλσλ αληηπξνζψπσλ. Οη άλζξσπνη απεπζχλνληαη πιένλ άκεζα ζηηο πνιηηηθέο αξρέο ρσξίο ην πξνεγνχκελν θηιηξάξηζκα ησλ αηηεκάησλ ηνπο θαη ηε εθπξνζψπεζε ησλ ζπκθεξφλησλ ηνπο απφ ηξίηνπο, είηε απηνί είλαη πνιηηηθά θφκκαηα, νκάδεο ζπκθεξφλησλ ή πίεζεο, είηε ηα ΜΜΔ. Οη πνιίηεο ζε κηα ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, αξρίδνπλ λα αληηιακβάλνληαη ηελ πξαγκαηηθή έλλνηα ηνπ πνιίηε, θαη ηελ δπλακηθή πνπ απηή ε ηδηφηεηα εκπεξηέρεη. πλεηδεηνπνηνχλ φηη νη ζθέςεηο, νη επηζπκίεο, νη απφςεηο ηνπο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ πξαγκαηηθά ηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο, ηηο νπνίεο νη ίδηνη πξνεγνπκέλσο έρνπλ επεμεξγαζηεί. ηαλ νη πνιίηεο αληηιακβάλνληαη φηη νη δξάζεηο ηνπο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή έρνπλ πξαγκαηηθφ αληίθηππν ζηα παξαγφκελα απφ ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, απνηειέζκαηα, αληηιακβάλνληαη ηελ αμία ηεο ζπκκεηνρήο θαη κέζα ζηα θαζεκεξηλά ηνπο ελδηαθέξνληα ελδέρεηαη λα ζπκπεξηιάβνπλ θαη ηελ ελεκέξσζε, ηε δηαβνχιεπζε αιιά θαη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπο ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο, κεηαθηλνχκελνη απφ κηα απνιηηηθή ζπκπεξηθνξά, ζε έλα νπζηαζηηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηα θνηλά. Σαπηφρξνλα ε εηζαγσγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο αλαηξνθνδνηεί ην ίδην ην πνιηηηθφ, δηνηθεηηθφ θαη λνκηθφ ζχζηεκα θάζε ρψξαο, ζέηνληάο ηνπ ζεκαληηθά δεηήκαηα, φπσο είλαη απηά ηεο πνιηηηθήο, λνκηθήο θαη ζεζκηθήο ζσξάθηζεο νξηζκέλσλ δηθαησκάησλ θαη λέσλ πξαθηηθψλ ζε απηά ηα πεδία. Ζ πξνζηαζία δηθαησκάησλ πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθνξία, πξνζηαζίαο δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα θαη ηεο ηδησηηθήο δσήο, αιιά θαη ην δηθαίσκα πξφηαζεο λέσλ λφκσλ ή πνιηηηθψλ κεηά απφ ηελ θαηάζεζε ζρεηηθνχ αηηήκαηνο, ν αλαζρεδηαζκφο ησλ εθινγηθψλ δηαδηθαζηψλ θιπ, ηίζεληαη φιν θαη πην έληνλα. Δπηπιένλ, νθέιε πξνθχπηνπλ θαη γηα ην δηνηθεηηθφ ζχζηεκα ην νπνίν πξνθεηκέλνπ λα ζπκβαδίζεη κε ηηο εμειίμεηο ζε φια ηα πεδία, επηζπκεί ή αλαγθάδεηαη λα εθζπγρξνληζηεί, παξέρνληαο ππεξεζίεο πξνζηηζέκελεο αμίαο γηα ηνπο πνιίηεο. Ζ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία θαιιηεξγεί ζπλεξγαηηθφ πλεχκα κεηαμχ ησλ πνιηηηθψλ αξρψλ κηαο ρψξαο (ζε ηνπηθφ, πεξηθεξεηαθφ ή εζληθφ επίπεδν), θαη ησλ πνιηηψλ ηεο. Καη νη δχν πιεπξέο αληηιακβάλνληαη φηη δελ βξίζθνληαη ν έλαο απέλαληη ζηνλ άιινλ, αιιά δίπια, φηη δελ είλαη αληίπαινη, αιιά ζπλεξγάηεο. Οη αληηθξνπφκελεο απφςεηο ζπδεηνχληαη ζε ίζε βάζε θαη γηα ηηο δχν πιεπξέο, κεηά απφ θαηάιιειε πιεξνθφξεζε θαη επηδηψθεηαη ε εμεχξεζε ζπλαηλεηηθήο ιχζεο. Καηά [41]

42 απηφλ ηνλ ηξφπν πξνάγεηαη ν πνιηηηθφο πνιηηηζκφο, βάζε ηνπ νπνίνπ αθξηβψο είλαη ν δηάινγνο θαη ε επηδίσμε ζπλαίλεζεο. Οη αιιειεπηδξάζεηο θαη νη ακθίδξνκεο ζρέζεηο πνπ ζρεκαηίδνληαη ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα, κε ηελ εηζαγσγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ελδπλακψλνληαη θαη πιένλ νη «απφ ηα θάησ» θηλνχκελεο ξνέο δείρλνπλ έληνλε δπλακηθή, ζπκβάιινληαο ζηελ ελδπλάκσζε ηεο ίδηαο ηεο δεκνθξαηίαο, εγγελέο ζηνηρείν ηεο νπνίαο είλαη ε ιατθή θπξηαξρία. Απηή πιένλ πξαγκαηψλεηαη κε ηελ εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηελ παξαγσγή πνιηηηθήο, δίλνληαο λφεκα ζην ζηνηρείν ζην νπνίν εδξάδεηαη ε δεκνθξαηία, δειαδή φηη ε εμνπζία πεγάδεη απφ ην ιαφ, θαη ππάξρεη ππέξ απηνχ. Οη λέεο ηερλνινγίεο ππεξπεδψληαο εκπφδηα φπσο ν ρξφλνο, ν ηφπνο, ην κεγάιν κέγεζνο θαη ηελ πνιππινθφηεηα ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ, νδεγνχλ ζε κηα πην δίθαηε θνηλσλία, φπνπ κε ηηο θαηάιιειεο πάληα πξνυπνζέζεηο, φινη κπνξνχλ λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο θαη ηηο ζέζεηο ηνπο, θάλνληαο ην πνιηηηθφ ζχζηεκα πξαγκαηηθά αλνηρηφ θαη ρσξίο λα απνθιείεηαη θαλέλα άηνκν ή θνηλσληθή νκάδα. Γίλεηαη ε δπλαηφηεηα ίζεο εθπξνζψπεζεο θαη ζε άηνκα πνπ έσο ηψξα κπνξεί λα βξίζθνληαλ ζην πεξηζψξην, φπσο είλαη ηα άηνκα κε θηλεηηθά πξνβιήκαηα ή άηνκα πνπ αλήθνπλ ζε θπιεηηθέο κεηνλφηεηεο. Οη λέεο ηερλνινγίεο ηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηεί ε ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, πξνθεηκέλνπ λα ιεηηνπξγήζεη, δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα γηα καδηθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζε φια ηα επίπεδα απηήο (πιεξνθφξεζε, δηαβνχιεπζε θαη ελεξγφ ζπκκεηνρή) θαη ζε φιεο ηηο εθαξκνγέο ηεο (ειεθηξνληθά δεκνςεθίζκαηα, ειεθηξνληθέο ςεθνθνξίεο, ειεθηξνληθά αηηήκαηα θιπ), δίλνληαο ιίγν ρψξν ζε ειηηηζηηθέο νκάδεο λα ππεξηζρχζνπλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζαθψο έρνπκε πνηνηηθφηεξα απνηειέζκαηα, αλαθνξηθά κε ηηο απνθάζεηο πνπ παξάγνληαη, θάηη πνπ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ παξνρή ειεθηξνληθψλ ππεξεζηψλ πξνζηηζέκελεο αμίαο νδεγεί, εθηφο ησλ άιισλ, θαη ζε θαιχηεξε δηαθπβέξλεζε. Μέζα απφ ηελ αμηνπνίεζε ησλ εθαξκνγψλ θαη ησλ εξγαιείσλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, νη πνιηηηθέο εγεζίεο δχλαληαη πιένλ λα ιακβάλνπλ γλψζε ησλ ηάζεσλ ηεο θνηλήο γλψκεο πάλσ ζε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα θαη πνιηηηθέο, δίλνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο εθαξκνγήο ζρεδίσλ πνπ αλαθέξνληαη ζηνπο πνιίηεο. Απηή ε βειηίσζε ησλ πνιηηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ζαθψο νδεγεί θαη ζε κεγαιχηεξα επίπεδα πινπνίεζεο ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, αθνχ κπνξεί αθφκα θαη λα αλαβάιεη ή λα ηξνπνπνηήζεη δξάζεηο νη νπνίεο ζε αληίζεηε πεξίπησζε ζα έζηγαλ κεγάιν θνκκάηη ηνπ πιεζπζκνχ θαη ελδέρεηαη λα κελ είραλ θακία επηηπρία. Ζ [42]

43 ηθαλφηεηα λα ζπιιέγνληαη νη δηαθνξεηηθέο ηάζεηο, γξήγνξα θαη εχθνια, κπνξεί λα γιηηψζεη ηνπο δηνηθνχληεο απφ ην λα αλαιάβνπλ δξάζεηο, νη νπνίεο αληηηίζεληαη ζηνπο πνιίηεο θαη πξνθαινχλ πνηθίιεο αληηδξάζεηο. Δπηπιένλ, νη πνιίηεο δχλαληαη λα παξαθνινπζνχλ ηελ πνξεία ησλ δηαδηθαζηψλ θαη ηελ ηειηθή έθβαζή ηνπο, αμηνινγψληαο ηε ζπλεηζθνξά ηνπο ζηελ παξαγσγή ησλ ηειηθψλ απνηειεζκάησλ. Ζ εμνπζηνδφηεζε πνπ ιακβάλνπλ νη πνιίηεο, πξνθεηκέλνπ λα θξαηήζνπλ ηνπο πνιηηηθνχο ππεχζπλνπο θαη ε παξάιιειε θαιιηέξγεηα αιιά θαη ε δηαηήξεζε ηνπ πλεχκαηνο ηεο αληαπφθξηζεο ζηηο αλάγθεο ηεο θνηλσλίαο απφ ηελ πιεπξά ηεο εγεζίαο, νδεγεί ζαθψο ζε κεγαιχηεξε ινγνδνζία. Δληζρχεηαη θαη ε δηαθάλεηα ηεο δηαθπβέξλεζεο θαη ησλ δηαδηθαζηψλ ιήςεο απνθάζεσλ θαζψο, νη πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο θαζίζηαληαη αλνηρηέο θαη ειέγμηκεο. Οη πνιηηηθέο αξρέο απφ ηελ άιιε κεξηά κπνξνχλ θαη νθείινπλ λα αμηνινγνχλ ηηο ελέξγεηεο πνπ θάλνπλ αλαθνξηθά κε ηελ πξνψζεζεο ηεο εκπινθήο ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο, πξνθεηκέλνπ λα ππάξμεη βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη απνδνηηθφηεηαο απηψλ, πάιη κε ηε ρξήζε εθαξκνγψλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο (π.ρ. κε ειεθηξνληθέο δεκνζθνπήζεηο), νδεγψληαο ζε κηα ζπλερή εμέιημε ηνπ φινπ ζπζηήκαηνο. Απφ ηε κεξηά ησλ πνιηηψλ, νη πιεξνθνξίεο πνπ απηνί ιακβάλνπλ κε ηε ρξήζε εθαξκνγψλ ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο δχλαληαη λα κεηαζρεκαηηζηνχλ ζε νπζηαζηηθή γλψζε θαη λα θαηαλνεζνχλ ζε βάζνο. Ο φγθνο αιιά θαη ε ηαρχηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ νη νπνίεο «βνκβαξδίδνπλ» ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ηα ΜΜΔ, φπσο είλαη ην ξαδηφθσλν, αιιά θπξίσο ε ηειεφξαζε, δε δίλνπλ ηελ επθαηξία ζηνπο πνιίηεο λα αλαζηνραζηνχλ πάλσ ζε απηά πνπ πξνζέιαβαλ σο δέθηεο, λα ηα κεηαζρεκαηίζνπλ ζε γλψζε, λα ηα θξίλνπλ θαη ηειηθά λα ηα αμηνπνηήζνπλ πξνθεηκέλνπ λα παξάγνπλ πνηνηηθά απνηειέζκαηα, ζε φια ηα επίπεδα ηεο δσήο ηνπο. Μέζα απφ ηα λέα κέζα πιεξνθφξεζεο, δηαβνχιεπζεο θαη ζπκκεηνρήο πνπ πξνζθέξεη ε ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, νη πνιίηεο κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηε γλψζε θαη ηελ θαηαλφεζε, γηα ηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο θαη γηα ηα δεηήκαηα δεκφζηαο πνιηηηθήο, ηα νπνία κπνξνχλ ζηε ζπλέρεηα λα πξνάγνπλ θαιχηεξεο πνιηηηθέο επηινγέο, απνθάζεηο θαη απνηειέζκαηα. Δπηπιένλ, νη ζπκκεηέρνληεο ζε κηα ζπδήηεζε κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ λέεο ηδέεο, λέεο πεγέο πιεξνθνξηψλ θαη λένπο ηξφπνπο ζθέςεο, νδεγνχκελνη ζε κηα δηαδηθαζία εθκάζεζεο δηεμαγσγήο νπζηαζηηθψλ δηαιφγσλ θαη ηφπνπ ζθέςεο γεληθφηεξα. Οη εκπεηξίεο θαη νη γλψζεηο νξηζκέλσλ αλζξψπσλ κπνξνχλ [43]

44 λα ηξνθνδνηήζνπλ κε λέα δεδνκέλα ηε ζπδήηεζε, ηα νπνία ζε άιιε πεξίπησζε δε ζα κπνξνχζαλ λα ηεζνχλ, βάδνληαο ίζσο θαη άιιεο δηαζηάζεηο ζην ππφ ζπδήηεζε ζέκα. Οη λένη πνπ ιίγν ελδηαθέξνληαη, γηα πνιινχο ιφγνπο, γηα ηελ πνιηηηθή ελδέρεηαη λα απνθηήζνπλ ζπλείδεζε πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο, εάλ ηα κέζα πνπ έρνπλ ζηε δηάζεζε ηνπο γηα θάηη ηέηνην ζπκβαδίδεη κε ηηο απαηηήζεηο ηνπο, αιιά θαη εάλ ππάξρεη ε δπλαηφηεηα επηξξνήο ησλ απνθάζεσλ απφ απηνχο. Οη λένη δε δείρλνπλ εκπηζηνζχλε, ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα κε ηε ζπκβαηηθή κνξθή ηνπ, ζηηο δνκέο απηνχ κέζα απφ ηηο νπνίεο κπνξνχλ λα εθθξαζηνχλ, φπσο είλαη ηα πνιηηηθά θφκκαηα, ζηνλ ηξφπν επηθνηλσλίαο θαη ηελ ηππηθφηεηα κε ηελ νπνία δηεμάγνληαη νη ζπδεηήζεηο. ια απηά ελδέρεηαη λα αιιάμνπλ κε ηελ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ε νπνία θάλεη ρξήζε κέζσλ κε ηα νπνία, θαηά θαλφλα, νη λένη είλαη εμνηθεησκέλνη. Δπηπιένλ, ε γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηηο online ζπδεηήζεηο, είλαη ζαθψο πην θνληά ζηνπο λένπο, αιιά θαη πην θνληά ζε θάζε απιφ άλζξσπν (είηε απηφο είλαη κεκνλσκέλνο πνιίηε ή κέξνο κηαο θνηλφηεηαο), νη νπνίνη έρνπλ πιένλ ηε δπλαηφηεηα λα σζήζνπλ ηε ζπδήηεζε ζε λέεο θαηεπζχλζεηο, παξάγνληαο ζέκαηα, πνπ ηα ζπδεηνχλ κε έλα δηθφ ηνπο χθνο. Ζ ππέξβαζε ηνπ ρξφλνπ πνπ πξαγκαηνπνηείηαη απφ ηα λέα κέζα, θαη θπξίσο απφ ην δηαδίθηπν, δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο λα ζπδεηήζνπλ ζε κηα πεξίνδν σξψλ, εκεξψλ, εβδνκάδσλ ή κελψλ κε έλαλ αζχγρξνλν ηξφπν. Απηφ ρνξεγεί ρξφλν γηα ζηνραζηηθή ζπδήηεζε θαη ην δηάζηεκα γηα αλάπηπμε ζηνηρείσλ θαη επηρεηξεκαηνινγίαο. Παξέρεη επίζεο έλα πιενλέθηεκα ζηνλ ηξφπν δηαβνπιεχζεσλ, ζε ζρέζε κε κηα ηξίσξε ζπλεδξίαζε, ζηελ νπνία θάζε παξεπξηζθφκελνο δηαζέηεη έλα πεξηνξηζκέλν φξην ρξφλνπ κέζα ζην νπνίν κπνξεί λα πεη φηη έρεη λα πεη. Ζ ππέξβαζε ηνπ ηφπνπ απφ ηελ άιιε κεξηά δίλεη ηε δπλαηφηεηα γηα αλνηρηή ζε φινπο ζπκκεηνρή, αλεμάξηεηα απφ γεσγξαθηθφ πιάηνο. Καηά ζπλέπεηα, θνηλφηεηεο ελδηαθέξνληνο κπνξνχλ λα δηακνξθσζνχλ ηνπηθά, πεξηθεξεηαθά, εζληθά αιιά θαη παγθνζκίσο, κε ζπκκεηέρνληεο απφ δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο νη νπνίν είλαη ηθαλνί λα εηζάγνληαη ρσξίο κεηνλέθηεκα θφζηνπο. Οη ζπλδέζεηο θαη νη αιιειεπηδξάζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζε έλα ηέηνην πιαίζην είλαη πνιιαπιέο, ηζρπξέο θαη απνθνκκέλεο απφ ηα παξαδνζηαθά θαλάιηα επηθνηλσλίαο. Πνιίηεο απφ δηαθνξεηηθέο πεξηνρέο, ρψξεο θαη κε δηαθνξεηηθέο πεπνηζήζεηο, ηδέεο θαη πνιηηηζκνχο, ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο. Πνιίηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα απεπζχλνληαη άκεζα ζηελ θπβέξλεζε θαη ζε βνπιεπηέο, αιιά θαη πνιηηηθνί νη νπνίνη δε ζα είραλ άιιν ηξφπν λα αιιειεπηδξάζνπλ κε ηνπο πνιίηεο, [44]

45 βξίζθνπλ ηνπο εαπηνχο ηνπο ζε κηα ζέζε αζπλήζηζηεο πνιηηηθήο νηθεηφηεηαο κε αλζξψπνπο πνπ είραλ απνηειέζεη παξαδνζηαθά κέξνο ησλ παζεηηθψλ αθξναηεξίσλ ηνπο. ια απηά ζπκβάιινπλ ζηελ νηθνδφκεζε κηαο ζρέζεο εκπηζηνζχλεο ησλ πνιηηψλ κε ηνπο εθιεγκέλνπο αληηπξνζψπνπο ηνπο αιιά θαη κε ην ζπλνιηθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα Κοινωνύα πολιτών & ηλεκτρονικό δημοκρατύα Οη αιιειεπηδξάζεηο πνπ ζρεκαηίδνληαη ινηπφλ ζε έλα ηέηνην ζχζηεκα ειεθηξνληθήο δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο, μεπεξλψληαο ρσξηθά θαη ρξνληθά ζχλνξα, είλαη ηφζν ηζρπξέο πνπ πνιχ ζπρλά μεθεχγνπλ απφ ηελ online πνιηηηθή δέζκεπζε ε νπνία κπνξεί λα μεθηλά επηθεληξσκέλε ζηελά ζε έλα ηνπηθφ δήηεκα, αλαπηχζζνληαο έλα επξχηεξν δίθηπν, ην νπνίν αλακεηγλχεη θαη online θαη offline ζπλδέζεηο θαη δξάζεηο. Με ηνλ ηξφπν απηφ θαιιηεξγείηαη ε αλάπηπμε ηεο Κνηλσλίαο Πνιηηψλ θαη ε ελίζρπζε ηεο άκεζεο ζπκκεηνρήο ηφζν εληφο ησλ θνηλνηήησλ, ησλ πεξηθεξεηψλ θαη ησλ ρσξψλ, φζν θαη ζε δηαθνηλνηηθφ, δηαζπλνξηαθφ θαη παγθφζκην επίπεδν. Απηφ απνδεηθλχεηαη απφ ηηο εμαηξεηηθά καρεηηθέο θαη θαιά νξγαλσκέλεο δηαδειψζεηο δηακαξηπξίαο ελάληηα ζην Γηεζλέο λνκηζκαηηθφ Σακείν θαη ηελ Παγθφζκηα Σξάπεδα πνπ έγηλαλ ζην Seattle, ησλ ΖΠΑ θαη ζην Λνλδίλν ζηα ηέιε ηνπ Οη θηλεηνπνηήζεηο απηέο πξνεηνηκάζζεθαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά κέζα απφ ην δηαδίθηπν, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ε ζπκκεηνρή ζηηο ςεθηαθέο θνηλφηεηεο κπνξεί λα νδεγήζεη θαη ζε ελεξγφ πνιηηηθή ζπκκεηνρή (offline δξάζε) θαη κάιηζηα κε ζπκβαηηθή. Σν ίδην ζπλέβε θαη κε ηηο δηακαξηπξίεο «ελάληηα ζηελ παγθνζκηνπνίεζε» πνπ εθδειψζεθαλ ζηελ Πξάγα ην 2000, ην Gothemborg θαη ηε Γέλνβα (2001), αιιά θαη κε ηηο θηλεηνπνηήζεηο πεξηβαιινληηθψλ θαη πνιηηηθψλ νξγαλψζεσλ ζε εζληθή θιίκαθα φπσο νη Zapatistas ζην Μεμηθφ. Βεβαίσο ζα κπνξνχζε λα ηζρπξηζηεί θαλείο φηη ην δηαδίθηπν ζε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο ιεηηνχξγεζε απιψο σο έλα πην γξήγνξν θαη απνηειεζκαηηθφ κέζν επηθνηλσλίαο ην νπνίν αληηθαηέζηεζε ην ηειέθσλν ή ην θαμ. Οη αθηηβηζηέο θαη ηα κεηαμχ ηνπο θνηλσληθά-πνιηηηθά δίθηπα πξνυπήξραλ ηνπ δηαδηθηχνπ θαη απιψο έζεζαλ ζηελ ππεξεζία ηνπο έλα θαηλνχξην επηθνηλσληαθφ εξγαιείν. Έηζη, πνιινί ζεσξνχλ φηη νη πνιηηηθέο θνηλφηεηεο ηνπ δηαδηθηχνπ δελ επηθέξνπλ «αιιαγή πνιηηηθνχ παξαδείγκαηνο», αιιά φηη εθθξάδνπλ απιψο ηε κεηάβαζε ζε λέεο κνξθέο αιιειφδξαζεο. [45]

46 Χζηφζν, ε εκπινθή ηεο νξγαλσκέλεο θνηλσλίαο πνιηηψλ (Civil Society) θαη ησλ ΜΚΟ (NGOs) πνπ ηελ απνηεινχλ, κπνξνχλ λα θέξνπλ έλα λέν παξάδεηγκα Δηαθπβέξλεζεο (Governance), ππξήλα ηεο αλαδπφκελεο Κνηλωλίαο ηεο Γλώζεο (πνπ ππεξβαίλεη πνηνηηθά ηελ ζεκεξηλή «πνζνηηθή» αλάπηπμε ησλ ΣΠΔ ζηα πιαίζηα ηεο Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο). Οη ΜΚΟ ζηεξηδφκελεο ζηελ νξηδφληηα εζεινληηθή ζπλεξγαζία ησλ πνιηηψλ αλεμάξηεηα απφ ην θξάηνο θαη ηελ αγνξά φρη κφλν ηνπνζεηνχλ κε επηηπρία λέα ζέκαηα ζηελ πνιηηηθνθνηλσληθή αηδέληα (πεξηβάιινλ, πνηφηεηα δσήο, αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θιπ.) αιιά θαη κε ηελ επέιηθηε ρξήζε ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη ησλ ΣΠΔ πξνβάιινπλ ην κνληέιν ηνπ ελεξγνχ ςεθηαθνχ πνιίηε πνπ κε κηθξφ θφζηνο αιιά πνιιή δηάζεζε δεκηνπξγεί επέιηθηεο ειεθηξνληθέο θνηλφηεηεο (e-communities) θαη ηνπνζεηεί ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ησλ ΣΠΔ ζε έλα δηεπξπκέλν κνληέιν δεκνθξαηίαο (e-democracy). Ζ θξίζηκε ζπλεηζθνξά ησλ ΜΚΟ σο «ελδηάκεζσλ θξίθσλ» γηα ηελ επξχηεξε ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ έγθεηηαη ζηελ αλάπηπμε πξσηνβνπιηψλ (αλεμάξηεηα ή εηαηξηθά κε ην Γεκφζην portals ή community access points) ζηηο αξρηθέο θάζεηο άζθεζεο ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ. Γειαδή, θπξίσο ζηελ θαηαγξαθή ησλ αηηεκάησλ κε ηελ κνξθή ησλ Citizen s Panels (Βήκα Πνιηηψλ), ηνπηθψλ ή άιισλ δεκνςεθηζκάησλ (e-voting /e-polling) θαη ζηελ ελεξγφ παξαθνινχζεζε (monitoring) ησλ πξψηκσλ ζηαδίσλ -δηνηθεηηθήο θαη πνιηηηθήο- επεμεξγαζίαο ησλ αηηεκάησλ κε ηελ κνξθή ησλ Γηαδηθηπαθψλ Ππιψλ (Portals) Γεκφζηαο Γηαθάλεηαο Πνιηηηθψλ. Σα θνηλσληθά δίθηπα πνπ ζρεκαηίδνληαη εληφο θαη εθηφο δηαδηθηχνπ (Online θαη offline social networks αληίζηνηρα), αιιά θαη ε απμαλφκελε ζεκαζία ηνπο ζε ζρέζε κε ηηο θπβεξλήζεηο, θαη αλαθνξηθά κε ηελ πιεξνθφξεζε, ηε δηαβνχιεπζε θαη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή, δελ κπνξεί λα αγλνεζεί. Ο ΟΟΑ αλαγλσξίδνληαο ηνλ απμαλφκελν ξφιν ησλ δηθηχσλ απηψλ, ζηηο ζχγρξνλεο δεκνθξαηίεο, πξνρψξεζε ζηελ απνηχπσζε ελφο εμειηγκέλνπ κνληέινπ ζπκκεηνρήο (Participation model 2.0), επδηάθξηην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ νπνίνπ είλαη πιένλ ε παξνπζία ησλ δηθηχσλ απηψλ. ε απηφ ην κνληέιν, ε θπβέξλεζε δχλαηαη πξάγκαηη λα δψζεη ψζεζε ζηελ πιεξνθφξεζε κέζσ blogs, θαη RSS ηξνθνδνηήζεσλ (RSS feeds), αιιά δελ κπνξεί λα πξνβιέςεη πψο άιινη παίθηεο πνιηηηθήο ζα κνηξαζηνχλ, ζα πξνζαξκνζηνχλ ή ζα αληηδξάζνπλ ζε απηφ. Μπνξεί λα μεθηλήζεη δηαδηθηπαθέο δηαβνπιεχζεηο, αιιά ηφηε ελδέρεηαη πνηθίιεο δηαδξάζεηο αλάκεζα ζηνπο ζπκκεηέρνληεο λα δεκηνπξγεζνχλ, νη [46]

47 νπνίεο ελδέρεηαη λα έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηελ πξνψζεζε ησλ ζέζεσλ ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δηθηχσλ θαη ηελ ππνηίκεζε άιισλ Κύνδυνοι ηλεκτρονικόσ δημοκρατύασ Δλψ νη ΣΠΔ πξνζθέξνπλ ζεκαληηθέο επθαηξίεο γηα ζπκκεηνρή θαη δέζκεπζε ησλ πνιηηψλ ζηελ παξαγσγή πνιηηηθήο, ηαπηφρξνλα εγείξνπλ θάπνηα ζεκαληηθά λέα εξσηήκαηα γηα ηηο θπβεξλήζεηο, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα, ην πψο ζα δηαζθαιηζηνχλ ηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ γηα πξφζβαζε ζε κηα online επνρή, πνηεο πηπρέο ησλ θπβεξλήζεσλ πνπ αθνξνχλ ηηο ππάξρνπζεο δνκέο, ηελ νξγάλσζε, ηνλ θαηακεξηζκφ ησλ πφξσλ θαη ησλ δηαζέζηκσλ ηθαλνηήησλ, πξέπεη λα αιιάμνπλ, πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζηα λέα δεδνκέλα πνπ αλαπηχζζνληαη απφ ηηο αιιειεπηδξάζεηο ηνπο κε ηνπο πνιίηεο, θαη κήπσο ε εθαξκνγή ελφο ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο, ζπλεπάγεηαη θαζπζηέξεζε ζηε ιήςε απνθάζεσλ. i. Ψεθηαθό ράζκα/δηαίξεζε (Digital Divide) Αθξνγσληαίνο ιίζνο ηεο δεκνθξαηίαο είλαη ε ηζεγνξία, δειαδή ν ηζφηηκνο ιφγνο ζηελ ηειηθή δηαηχπσζε ηεο πνιηηηθήο, αλεμάξηεηα αλ θάπνηνο είλαη πινχζηνο ή θησρφο. Ζ δηαζθάιηζε ησλ δεκνθξαηηθψλ αξρψλ θαη πξαθηηθψλ δχζθνια κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί. Ζ αξρή ηεο ηζφηεηαο, γηα παξάδεηγκα, ελψ θαίλεηαη ζρεδφλ ελζσκαησκέλε ζηηο ςεθηαθέο ηερλνινγίεο απνδεηθλχεηαη δχζθνιν λα πινπνηεζεί. Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη ρξήζε ησλ εθαξκνγψλ ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, απαηηείηαη εμεηδηθεπκέλε γλψζε, πξάγκα πνπ νδεγεί εθ ησλ πξαγκάησλ ζε κηα λέα θνηλσληθή αληζφηεηα κε βάζε ηε γλψζε, θαη πεξηνξηζκφ ηεο ζπκκεηνρήο. Ζ άκεζε ειεθηξνληθή πξφζβαζε ζε πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο, έρεη πιενλεθηήκαηα ηα νπνία κπνξνχλ λα αλαδεηρζνχλ εάλ πξνηεξαηφηεηα ησλ θπβεξλήζεσλ απνηειέζεη ε θάιπςε ηνπ ςεθηαθνχ ράζκαηνο, πνπ απνηειεί πξαγκαηηθφηεηα ζε παγθφζκην επίπεδν ζην εζσηεξηθφ ησλ ρσξψλ. Μέζα ζηηο ρψξεο ηνπ ΟΟΑ θαη ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζεκεηψλνληαη ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζηελ πξφζβαζε ζε ΣΠΔ θαη ην δηαδίθηπν, πνπ θαζνξίδνληαη γεσγξαθηθά, δεκνγξαθηθά θαη 30 Focus on Citizens: public engagement for better policy and services, Norwegian Board of Technology & Ministry of Government Administration and Reform Workshop on Democracy 2.0, 10 June Joanne Caddy (OECD). [47]

48 πνιηηηζκηθά ζην ζχλνιν ηνπ πιεζπζκνχ πεξηθέξεηαο θαη θέληξνπ ηεο θάζε ρψξαο 31. Ζ άληζε πξφζβαζε, ε έιιεηςε θαηάιιειεο ππνδνκήο θαη ε ρακειήο πηνζέηεζεο ηεο ηερλνινγίαο, δεκηνπξγνχλ ην ςεθηαθφ ράζκα, απνθιείνληαο πνιινχο απφ ηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, πιήηηνληαο αθφκα πεξηζζφηεξν ηηο ήδε θνηλσληθά κεηνλεθηνχζεο ή απνθιεηζκέλεο νκάδεο. Ο φξνο «ςεθηαθή δηαίξεζε» αλαθέξεηαη ζην ράζκα πνπ παξνπζηάδεηαη ζηελ πξφζβαζε ζηηο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληψλ, κεηαμχ αηφκσλ, νκάδσλ ή αθφκα θαη νιφθιεξσλ ρσξψλ. Σα θχξηα εκπφδηα πξφζβαζεο πνπ παξάγνπλ απηέο ηηο αληζφηεηεο, είλαη, κεηαμχ άιισλ ε έιιεηςε βαζηθψλ δεμηνηήησλ ζε ππνινγηζηέο θαη ν θφβνο γηα ηα λέα απηά ζπζηήκαηα, ε ζηέξεζε πξφζβαζεο ζε ππνινγηζηέο θαη δίθηπα, ε αλεπαξθήο θηιηθφηεηα ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ πξνο ηνλ ρξήζηε θαη νη αλεπαξθείο θαη άληζα θαηαλεκεκέλεο επθαηξίεο ρξήζεο. Δπηπιένλ ε πξφζβαζε ζην δηαδίθηπν πεξηνξίδεηαη απφ ην θφζηνο αγνξάο ηερλνινγηθνχ εμνπιηζκνχ γηα ρξήζε, θαζψο θαη απφ ηνπο θξαγκνχο πνπ ζέηνπλ ε γιψζζα θαη ν πνιηηηζκφο. Ζ δηάδνζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξίαο θαη επηθνηλσλίαο πξαγκαηνπνηείηαη κε πνιχ άληζν ηξφπν δηεζλψο. Οη ρψξεο ηνπ ηξίηνπ θαη ηέηαξηνπ θφζκνπ πζηεξνχλ απειπηζηηθά ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Αιιά θαη ζην εζσηεξηθφ ησλ επείξσλ ππάξρνπλ κεγάιεο δηαθνξνπνηήζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ηνλ Ηνχλην ηνπ 2007, ε δηείζδπζε ηνπ δηαδηθηχνπ ήηαλ 86,3% ζηελ Ηζιαλδία, 75,6% ζηε νπεδία, αιιά κφιηο 11,5% ζηελ Οπθξαλία, θαη 6,1% ζηελ Αιβαλία 32. Ζ δηείζδπζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ ππνινγηζηψλ ζηελ Διιάδα-παξά ηελ αλνδηθή πνξεία ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ- παξακέλεη ζε ρακειφ επίπεδν ζηε ρψξα καο εμαηηίαο παξαγφλησλ πνπ ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηηο αδπλακίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, ηηο θξαηηθέο πνιηηηθέο θαη ηε δηάξζξσζε ηεο νηθνλνκίαο. Ζ δεκηνπξγία ελφο «παγθφζκηνπ ρσξηνχ» θαίλεηαη λα γίλεηαη πξαγκαηηθφηεηα κε ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, θαη νη θάηνηθνί ηνπ, ζηε κεγάιε ηνπο πιεηνςεθία έρνπλ ηελ αίζζεζε ή ηελ ςεπδαίζζεζε φηη είλαη πιένλ πνιχ θαιχηεξα ελεκεξσκέλνη απφ φηη ζην παξειζφλ. κσο δε ζα πξέπεη λα παξαβιέπεηαη ην γεγνλφο φηη ην «παγθφζκην ρσξηφ» είλαη βαζηά δηαηξεκέλν θαη φηη ζηηο παιηέο αληζφηεηεο πνπ αθνξνχλ ζηελ θαηνρή ηνπ πιηθνχ πινχηνπ έξρεηαη λα πξνζηεζεί ε λέα δηάζηαζε ηεο άληζεο 31 ΠΕΝΕΔ, «Θλεκτρονικι Δθμοκρατία και Θλεκτρονικι Διακυβζρνθςθ: Μελλοντικζσ προκλιςεισ», Internet World Statistics. [48]

49 πξφζβαζεο ζηνλ πιεξνθνξηαθφ πινχην, κε θίλδπλν δεκηνπξγίαο ελφο λένπ ηχπνπ θνηλσληθνχ απνθιεηζκνχ νξηζκέλσλ νκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ. Πξφθεηηαη γηα έλαλ λέν ηχπν δηάθξηζεο αλάκεζα ζε «πιεξνθνξηαθά πινχζηνπο/έρνληεο» (information rich) θαη ζε «πιεξνθνξηαθά θησρνχο/κε έρνληεο». Δπνκέλσο, πξφθιεζε γηα ηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο, απνηειεί ε κείσζε ή θαη ε απνηξνπή ησλ πιεξνθνξηαθψλ αληζνηήησλ. ε αληίζεηε πεξίπησζε ππάξρεη ν θίλδπλνο, λα έρνπλ ιφγν ζηνλ πνιηηηθφ δηάινγν θαη ηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο κφλν φζνη έρνπλ πξφζβαζε ζηηο λέεο ηερλνινγίεο, ελψ νη κε έρνληεο ηε δπλαηφηεηα ή ηηο γλψζεηο λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηηο ηερλνινγίεο απηέο λα απνθιείνληαη απφ ηνλ πνιηηηθφ δηάινγν. αμηφπηζηεο πιεξνθνξίεο. Σν δηθαίσκα ηεο πξφζβαζεο ησλ πνιηηψλ ζην Γηαδίθηπν απνηειεί πξναπαηηνχκελν γηα ηελ πξνάζπηζε θαη άιισλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ φπσο ε γλψζε, ε παηδεία ε ειεπζεξία έθθξαζεο θαη πνιηηηθήο δξάζεο 33. ρεηηθά κε ηελ ππνδνκή νθείιεη ε εθάζηνηε εζληθή αξρή λα κεξηκλά γηα ηελ επέθηαζε ηνπ δηθηχνπ, αθφκα θαη ζε πεξηνρέο πνπ ε ηδησηηθή πξσηνβνπιία αξλείηαη λα πξνβεί ζηελ απαηηνχκελε επέλδπζε, φηαλ ηε ζεσξεί νηθνλνκηθά αζχκθνξε. Έηζη ζα δηαζθαιηζηεί ην δηθαίσκα ησλ πνιηηψλ γηα ελεκέξσζε θαη ειεπζεξία έθθξαζεο. Ο ζπλδπαζκφο κε παξαδνζηαθά κέζα ζπκκεηνρήο ζηελ πνιηηηθή, απνηειεί ζην ζεκείν απηφ, πξνυπφζεζε γηα λα κελ κεηαηξαπεί ε δεκνθξαηία, ζε κηα νιηγαξρία θπβεξλνχκελε απφ φζνπο έρνπλ πξφζβαζε ζηηο ΣΠΔ. εκαληηθφ είλαη λα γίλεη αληηιεπηφ φηη ε ςεθηαθή δηαίξεζε δελ έρεη ζρέζε κφλν κε θνηλσληθννηθνλνκηθνχο παξάγνληεο. Αλ θαη ην ρακειφ εηζφδεκα, ην ρακειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη ε έιιεηςε δεμηνηήησλ ηερλνινγίαο είλαη θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο, πνπ εκπνδίδνπλ ηελ πηνζέηεζε θαη ρξήζε ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο, δελ είλαη νη κφλνη. Οη πξνζσπηθνί παξάγνληεο είλαη εμίζνπ ζεκαληηθνί. Απηνί νη παξάγνληεο πεξηιακβάλνπλ ηα ρακειά επίπεδα ελεκέξσζεο, ελδηαθέξνληνο, θαηαλφεζεο θαη απνδνρήο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. Τπφ απηνχο ηνπο φξνπο, νη θπβεξλήζεηο πξέπεη λα παξέρνπλ πνηθίια θαλάιηα πξφζβαζεο, φπσο νη ππνινγηζηέο κέζα ζε βηβιηνζήθεο, cybercafé, δεκφζηα πεξίπηεξα (kiosks), θαζψο επίζεο θαη κέζσ ηεο δηαινγηθήο ςεθηαθήο ηειεφξαζεο, ησλ θηλεηψλ ηειεθψλσλ ηξίηεο γεληάο θαη άιισλ ςεθηαθψλ πιαηθνξκψλ. 33 Δ. Χαραλάμπθσ, «θ Πολιτικι των Επικοινωνιϊν». [49]

50 ii. Πξνζηαζία ηεο ηδηωηηθόηεηαο θαη ηεο ειεπζεξίαο ηεο έθθξαζεο Έλα απφ ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ρξήζε ησλ εθαξκνγψλ ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο είλαη ε πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ αηφκσλ. Ζ Δ.Δ. εμέδσζε ηελ Οδεγία 95/46/EC, γηα ηελ πξνζηαζία απφ ηελ επεμεξγαζία (ζπιινγή, θαηαγξαθή, απνζήθεπζε, αλάθηεζε, δηαθίλεζε) δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα, κε ηηο απαηηήζεηο ηεο νπνίαο πξέπεη λα ζπκκνξθψλνληαη ηα θξάηε κέιε, θαηά ηε δηαρείξηζε ησλ δεδνκέλσλ απηψλ 34. Ζ ελζσκάησζε ηεο ελ ιφγσ Οδεγίαο ζην εζληθφ δίθαην, έγηλε κε ην Ν.2472/97 «γηα ηελ πξνζηαζία ησλ αηφκσλ απφ ηελ επεμεξγαζία δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα». Δπίζεο, ε ζπζζψξεπζε κεγάινπ φγθνπ πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ην άηνκν ζε ελνπνηεκέλεο βάζεηο δεδνκέλσλ, ελδέρεηαη λα νδεγήζεη ζε θαηαπάηεζε ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ θαη ζηελ παξαβίαζε ηεο ηδησηηθήο ζθαίξαο ηνπ αηφκνπ. Δίλαη θαλεξφ ινηπφλ φηη νη θίλδπλνη θαη νη πξνθιήζεηο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο δελ αθνξνχλ κφλν ηερληθά δεηήκαηα, αιιά αθνξνχλ θαη ην λνκηθφ θαη ξπζκηζηηθφ πιαίζην θάζε ρψξαο. Απηά πξέπεη λα θηλνχληαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο ζσξάθηζεο ησλ δηθαησκάησλ, φπσο είλαη ην δηθαίσκα ζηελ πιεξνθφξεζε, ην δηθαίσκα πξνζηαζίαο ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη δεδνκέλσλ πξνζσπηθνχ ραξαθηήξα. Απνηεινχλ φξνπο απαξαίηεηνπο γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο ηζφηεηαο, ηεο άζθεζεο ησλ πνιηηηθψλ, θνηλσληθψλ θαη αηνκηθψλ δηθαησκάησλ. Δίλαη θαλεξφ φηη πέξα απφ ηε γεθχξσζε ηνπ ςεθηαθνχ ράζκαηνο, ππάξρνπλ θαη άιια ράζκαηα πνπ πξέπεη λα γεθπξσζνχλ. Οη άλζξσπνη πνπ δελ είλαη εμνηθεησκέλνη κε ηηο λέεο ηερλνινγίεο, αιιά αθφκα θαη νη ρξήζηεο ΣΠΔ, δε δείρλνπλ εκπηζηνζχλε, ίζσο δηθαηνινγεκέλα, ζηηο ηερλνινγίεο απηέο, αλαθνξηθά κε αζέκηηεο παξεκβάζεηο θαη ππνθινπή δεδνκέλσλ απφ ηα ζπζηήκαηά ηνπο. Δίλαη δχζθνιν λα πείζεη θαλείο ην κέζν ρξήζηε γηα ην απαξαβίαζην ηνπ απνξξήηνπ θαη ηεο αζθάιεηαο δεδνκέλσλ ρξεζηκνπνηψληαο επηζηεκνληθέο αλαιχζεηο. Έηζη είλαη εμαηξεηηθά δχζθνιν λα πεηζζεί ν κέζνο ςεθνθφξνο φηη ε ειεθηξνληθή ηνπ ςήθνο είλαη αλψλπκε. Δπηπιένλ, έλα ζεκαληηθφ δήηεκα είλαη γηα παξάδεηγκα, ην πψο κπνξεί λα 34 φμφωνα με τθν Οδθγία 05/46/EC, κατά κανόνα, τα προςωπικά δεδομζνα μποροφν να υποβάλλονται ςε επεξεργαςία, μόνο εάν το υποκείμενο των δεδομζνων, ζχει δϊςει τθν προθγοφμενθ ςυγκατάκεςι του. Θ επεξεργαςία των προςωπικϊν δεδομζνων που αποκαλφπτει τθ φυλετικι ι εκνικι προζλευςθ, πολιτικζσ απόψεισ, κρθςκευτικζσ ι φιλοςοφικζσ πεποικιςεισ, ιδιότθτα μζλουσ ςε εργατικό ςωματείο, πλθροφορίεσ υγείασ, ι ςεξουαλικζσ προτιμιςεισ είναι απαγορευμζνθ (με ςυγκεκριμζνεσ εξαιρζςεισ). Επιπλζον, θ μεταφορά των προςωπικϊν δεδομζνων ςε μια χϊρα ζξω από τθν ΕΕ επιτρζπεται μόνο εάν αυτι θ χϊρα μπορεί να εξαςφαλίςει ζνα ικανοποιθτικό επίπεδο προςταςίασ (με οριςμζνεσ εξαιρζςεισ). [50]

51 αληηθαηαζηαζεί ε αλψλπκε θάξηα πξφζβαζεο ηνπ πνιίηε, ζε πεξίπησζε απψιεηαο ή θαηαζηξνθήο ηεο. Αλ δε δηαγξαθεί απφ ην ζχζηεκα ε απνιεζζείζα θαη εθδνζεί λέα, ηφηε ν θάηνρνο ηεο ζα έρεη δηθαίσκα δηπιήο ςήθνπ. Απφ ηελ άιιε, ε χπαξμε πιεξνθνξίαο αλαδήηεζεο ηεο απνιεζζείζαο θάξηαο ηζνδπλακεί κε ηελ ηαπηνπνίεζε ηνπ θαηφρνπ ηεο θάξηαο κε θάπνηνλ πνιίηε θαη άξα θαηάξγεζε ηεο αλσλπκίαο ηνπ. Δπίζεο εξσηήκαηα εγείξνληαη θαη απφ ην θαηά πφζν νη ρξήζηεο ησλ εθαξκνγψλ ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, έρνπλ ειεπζεξία έθθξαζεο, πνπ απνηειεί κηα απφ ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο. Δλδεηθηηθά, ζηα εηθνληθά θφξνπκ πνπ δεκηνπξγνχληαη γηα ηελ ελίζρπζε ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαιφγσλ, είλαη ακθίβνιν ην θαηά πφζν απηή ε αξρή κπνξεί λα πξαγκαησζεί, θαζψο είλαη ζρεδφλ αδχλαην λα ζπδεηεζεί ε δήισζε θάπνηνπ ρσξίο λα πξνζδηνξηζηεί απηφ ην πξφζσπν. Δληφο ελφο πνιηηηθνχ δηαιφγνπ είλαη ζεκαληηθφ ε ηαπηφηεηα ηνπ νκηιεηή λα είλαη γλσζηή, ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα αλαιάβεη ηελ επζχλε ησλ ιεγνκέλσλ ηνπ. Οπφηε είλαη πξνθαλέο φηη θάπνηεο θνξέο ε ειεπζεξία ηηο έθθξαζεο κπνξεί λα έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ην δηθαίσκα ηνπ αηφκνπ λα πξνζηαηεχζεη ηελ ηδησηηθφηεηα ηνπ. iii. Αζθάιεηα πιεξνθνξηαθώλ ζπζηεκάηωλ ε έλα πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα ελδέρεηαη λα ππάξμνπλ απεηιέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ παξάλνκε κειέηε, θαηαζηξνθή, εηζαγσγή, ηξνπνπνίεζε ζηνηρείσλ, ή πξφζβαζε ζε ζηνηρεία απφ ην ζπζρεηηζκφ ηνπο κε άιια, ελδερνκέλσο λφκηκα απνζεθεπκέλα. Πξνβιήκαηα επίζεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ θαη απφ ηα κέζα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη, δειαδή ην ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα, ην ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ, νη γξακκέο επηθνηλσλίαο, θπζηθή θινπή ζηνηρείσλ. Σέινο, ηα πξνβιήκαηα αζθάιεηαο ησλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ άπηνληαη θαη ησλ πηζαλψλ δξαζηψλ, δειαδή αλαξκφδησλ ρξεζηψλ, εμνπζηνδνηεκέλσλ ρξεζηψλ πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζηα ζηνηρεία θαη δελ έρνπλ ην δηθαίσκα παξέκβαζεο ζε απηά, εμνπζηνδνηεκέλσλ ρξεζηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ηελ πξφζβαζε πνπ ηνπο έρεη δνζεί γηα παξάλνκεο ελέξγεηεο (π.ρ. ηξνπνπνίεζε ζηνηρείσλ). Πξνθεηκέλνπ ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο λα είλαη αζθαιή θαη νη ελέξγεηεο πνπ έγηλα κέζσ απηψλ έγθπξεο, ζα [51]

52 πξέπεη λα πιεξνχληαη νξηζκέλα βαζηθά ζεκεία αζθάιεηαο (Ππιώλεο Δκπηζηνζύλεο). Απηά είλαη 35 : Ζ Δκπηζηεπηηθόηεηα (Confidentiality), ψζηε κφλν ν απνδέθηεο λα κπνξεί λα δηαβάζεη ην κήλπκα πνπ ηνπ ζηέιλεη ν απνζηνιέαο θαη θαλέλαο άιινο. Ζ Αθεξαηόηεηα (Integrity), ψζηε ην κήλπκα πνπ απνζηέιιεηαη λα ηαπηίδεηαη πιήξσο κε ην κήλπκα πνπ ιακβάλεηαη απφ ηνλ απνδέθηε θαη λα κελ είλαη δπλαηφλ λα γίλνπλ αιιαγέο (ζθφπηκεο ή κε) ζην κήλπκα απηφ απφ θαλέλαλ. Ζ Απζεληηθόηεηα (Authentication), ψζηε ν απνδέθηεο ελφο κελχκαηνο λα είλαη ζίγνπξνο φηη ν απνζηνιέαο ηνπ είλαη πξάγκαηη ν αλαγξαθφκελνο, θαη φρη θάπνηνο άιινο πνπ ηνλ ππνδχεηαη ειεθηξνληθά. Ζ κε Απνπνίεζε (Non-Repudiation). Πξέπεη ν απνζηνιέαο λα κελ κπνξεί λα αξλεζεί φηη απέζηεηιε ην ζπγθεθξηκέλν κήλπκα κε ην ζπγθεθξηκέλν πεξηερφκελν (θαη ηηο πξνθχπηνπζεο απφ απηφ ππνρξεψζεηο θαη ζπλέπεηεο), θαζψο επίζεο θαη ν παξαιήπηεο λα κελ κπνξεί λα αξλεζεί φηη ην παξέιαβε. Αληηιακβάλεηαη θαλείο ηη κπνξεί λα πξνθχςεη ζε κηα ειεθηξνληθή δεκνζθφπεζε, ή πνιχ πεξηζζφηεξν ζε έλα ειεθηξνληθφ δεκνςήθηζκα ή κηα ειεθηξνληθή ςεθνθνξία, εάλ δελ πιεξνχληαη απηά ηα βαζηθά ζεκεία αζθάιεηαο απφ ηα πιεξνθνξηαθά ζπζηήκαηα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πξνθεηκέλνπ λα δηεμάγνληαη νη δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο. Βεβαίσο, αθφκα θαη αλ ηα παξαπάλσ ηζρχνπλ, απηφ πνπ πξέπεη επίζεο λα πιεξείηαη είλαη ε δηαιεηηνπξγηθφηεηα 36 ησλ ζπζηεκάησλ, ψζηε ηα ζηνηρεία πνπ ζπιιέγνληαη απφ ηηο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο λα κπνξνχλ λα κεηαθεξζνχλ θαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κε νκνηνγελή θαη απνηειεζκαηηθφ ηξφπν κεηαμχ ζπλεξγαδνκέλσλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ δηαθφξσλ νξγαληζκψλ. Γηα ην ιφγν απηφ απαηηείηαη ε χπαξμε θνηλψλ ηερληθψλ πξνηχπσλ θαη πεξηεθηηθψλ ζηξαηεγηθψλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. ινη απηνί νη παξάγνληεο κεηψλνπλ ηε δηαιεηηνπξγηθφηεηα ησλ ηνπηθψλ, εζληθψλ θαη δηεζλψλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ. Χζηφζν, αθφκα θαη αλ φια ηα παξαπάλσ δηαζθαιίδνληαη, ην εξψηεκα πνπ γελλάηαη είλαη ηη ζα ζπκβεί, αλ ελδερνκέλσο γηα ιφγνπο αλσηέξαο βίαο, ε ππνδνκή 35 Αποςτολάκθσ, Λουκισ, Χάλαρθσ, Ωσ Διαλειτουργικότητα ορίηεται, ακριβϊσ, θ δυνατότθτα μεταφοράσ και χρθςιμοποίθςθσ τθσ πλθροφορίασ και των δυνατοτιτων ενόσ πλθροφοριακοφ ςυςτιματοσ με ομοιογενι και αποτελεςματικό τρόπο μεταξφ ςυνεργαηομζνων πλθροφοριακϊν ςυςτθμάτων διαφόρων οργανιςμϊν. [52]

53 ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο δελ ιεηηνπξγεί γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σφηε ζα πξέπεη λα ππάξρεη ζελάξην ππνθαηάζηαζεο ησλ δηαδηθαζηψλ. Απηφο είλαη έλαο επηπιένλ ιφγνο, πέξαλ ηνπ δεδνκέλνπ ςεθηαθνχ ράζκαηνο, γηα ηνλ νπνίν απαξαίηεηνο είλαη, ζε κηα ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, ν ζπλδπαζκφο παξαδνζηαθψλ θαη ειεθηξνληθψλ κεζφδσλ ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο. iv. Τα όξηα ηνπ δηαδηθηύνπ Σν παξάδνμν ζρεηηθά κε ηηο πνιιέο επηινγέο πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ ην ζεκεξηλφ αθξναηήξην, έγθεηηαη ζην γεγνλφο φηη ζηηο κέξεο καο ν θαζέλαο πξέπεη λα πάξεη πεξηζζφηεξεο απνθάζεηο, πξέπεη λα έρεη πεξηζζφηεξε γλψζε θαη πξέπεη λα πξνζπαζήζεη πεξηζζφηεξν γηα λα ελζσκαηψζεη θαη λα θαηαλνήζεη ηελ επηθνηλσλία. Σα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξνπλ ε ακθηδξνκηθφηεηα θαη ε επηινγή δελ είλαη θαζνιηθά, πνιινί άλζξσπνη δελ έρνπλ ηελ ελέξγεηα, ηελ επηζπκία, ηελ αλάγθε ή ηελ εθπαίδεπζε γηα λα εκπιαθνχλ ζε κηα ηέηνηα δηαδηθαζία 37. Πεξαηηέξσ, νξηζκέλνη ζεσξνχλ φηη ε εμαηνκηθεπκέλε αίζζεζε ηεο θνηλφηεηαο θαη ν θαηαθεξκαηηζκέλνο ραξαθηήξαο ηεο ςεθηαθήο ηαπηφηεηαο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ αλσλπκία θαη ηε ραιαξφηεηα ηεο δέζκεπζεο πνπ δεκηνπξγείηαη κέζα ζην δηαδίθηπν, νπζηαζηηθά δελ αλαδεηθλχνπλ κηα παγθφζκηα δεκφζηα ζθαίξα. Καη απηφ φρη γηαηί ε δεκφζηα ζθαίξα εμ νξηζκνχ απαηηεί [53] ζπκπαξνπζία θαη δσληαλφ δηάινγν 38, φζν γηαηί ν θαηαθεξκαηηζκφο ησλ ςεθηαθψλ θνηλνηήησλ εκπνδίδεη ηελ εκπέδσζε ελφο νηθνπκεληθνχ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο, ζπλζήθε εθ ησλ σλ νπθ άλεπ γηα ηελ χπαξμε θνηλσλίαο πνιηηψλ θαη δεκφζηαο ζθαίξαο. πσο αλαθέξεη ν Holmes, αληίζεηα πξνο ηε δεκνθξαηηθή αγνξά, ζην δηαδίθηπν δελ κπνξεί λα ππάξμεη ζπιινγηθή δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, δελ κπνξεί λα ζηνηρεηνζεηεζεί ζπλαίλεζε πνπ λα αληηπξνζσπεχεη ηε ζέιεζε ηεο πιεηνςεθίαο. Σν δηαδίθηπν δελ επηηξέπεη ηελ θαζηέξσζε ηεο γεληθήο ζέιεζεο. Σν δηαδίθηπν, θαηαξρήλ, παξέρεη ηε δπλαηφηεηα ηεο δηάδξαζεο θαη δηαβνχιεπζεο κεηαμχ πνιηηψλ. Απηφ, φκσο, δελ δεκηνπξγεί, θαηά αλάγθε «δήκν ηνπ θπβεξλνρψξνπ». Γεκηνπξγνχληαη αλψλπκεο ζεκαηηθέο νκάδεο, νη νπνίεο δελ δηακνξθψλνπλ ζπιινγηθφηεηα νχηε θαλ εηθνληθέο θνηλφηεηεο. Ζ αλσλπκία, ε 37 Rice, Jurgen Habermas «αν υπάρχει ακόμα πικανότθτα ρεαλιςτικισ εφαρμογισ τθσ αρχισ τθσ λαϊκισ κυριαρχίασ ςτισ ςφγχρονεσ περίπλοκεσ κοινωνίεσ, αυτι κα πρζπει να αποδεςμευτεί από τθν ιδζα ενόσ φυςικϊσ παρόντοσ ςυμμετοχικοφ ςϊματοσ που λαμβάνει αποφάςεισ».

54 απξφζσπε επηθνηλσλία θαη άιια ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηαδηθηχνπ, δελ κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ δέζκεπζε ζε θαλέλαλ πνιίηε γηα λα ζπκκεηέρεη ελεξγά ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο. v. Επηκεξηζκόο επζπλώλ θαη εμαπάηεζε Ζ δπλαηφηεηα πνπ δίλεηαη ζηνπο πνιίηεο λα ζπλνκηινχλ απεπζείαο κε θπβεξλεηηθνχο αμησκαηνχρνπο, κε ηνπο εθιεγκέλνπο αληηπξνζψπνπο, κε ζηειέρε ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο, αιιά θαη κεηαμχ ηνπο, επεξεάδεη ηειηθά ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ θνηλνβνπιίνπ, θπβέξλεζεο θαη ησλ πνιηηψλ απεηιψληαο ηηο παξαδνζηαθέο αληηιήςεηο γηα ηελ πνιηηηθή λνκηκφηεηα, ηελ αληηπξνζψπεπζε θαη ηελ ππνπξγηθή επζχλε. Ζ επζχλε γηα ηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο πνπ κέρξη ηψξα αλήθε απνθιεηζηηθά θαη κφλν ζηελ θπβέξλεζε, κεηαηίζεηαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν θαη ζην ιαφ. Καηά ηνλ ηξφπν απηφ φκσο δελ είλαη δπλαηφλ λα αλαδεηεζνχλ θαη λα απνδνζνχλ επζχλεο ζε φζνπο επζχλνληαη γηα ηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο. Απηφ κπνξεί λα γίλεη αθφκα πην επηθίλδπλν, αλ ε πιεξνθφξεζε πνπ παξάγεηαη θαη δηαθηλείηαη απφ ηελ θπβέξλεζε πξνο ηνπο πνιίηεο, δελ είλαη αληηθεηκεληθή, αμηφπηζηε θαη νινθιεξσκέλε. Οη πνιίηεο βαζηδφκελνη ζε ηέηνηνπ είδνπο πιεξνθνξίεο ελδέρεηαη λα πάξνπλ απνθάζεηο νη νπνίεο λα είλαη ιαλζαζκέλεο θαη νπζηαζηηθά θαηεπζπλφκελεο απφ ηελ πνιηηηθή εγεζία. Αθφκα φκσο θαη αλ ε πιεξνθφξεζε είλαη αληηθεηκεληθή, αμηφπηζηε θιπ, ην πνιηηηθφ ζχζηεκα επηηειεί έλα ηεξάζηην εχξνο πεξίπινθσλ ιεηηνπξγηψλ γηα ηελ θνηλσλία, θαη ν πνιίηεο είλαη αδχλαην λα ζπκκεηέρεη ζε φια. Οη ππεξβνιηθέο πξνζδνθίεο απφ ηε πιεπξά ησλ πνιηηψλ γηα ην πψο κέζα απφ ηηο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηελ πνιηηηθή αηδέληα θαη ηα παξαγφκελα απνηειέζκαηα, κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε απνγνήηεπζε θαη κηα αίζζεζε εμαπάηεζεο. Ο δηάινγνο πξέπεη λα παξάγεη θάπνηα ζρέζε ζηηο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη πξαγκαηηθά. Δπίζεο δελ πξέπεη ε δέζκεπζε ησλ πνιηηψλ λα ζπαηαιάηαη γηα ηε λνκηκνπνίεζε πξνεπηιεγκέλσλ ιχζεσλ, αιιά λα αζθνχλ νπζηαζηηθή επηξξνή ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία. Σα ειεθηξνληθά δεκνςεθίζκαηα θαη νη ςεθνθνξίεο κπνξεί λα ππφζρνληαη ζηνπο ζπκκεηέρνληεο έλαλ βαζκφ πνιηηηθήο επηξξνήο πνπ απηή ελδερνκέλσο λα κελ είλαη πξαγκαηηθή. πγθεθξηκέλα, ηα ειεθηξνληθά δεκνςεθίζκαηα, φπσο θαη ηα παξαδνζηαθά, κεηαηξέπνπλ ηελ πνιηηηθή απφθαζε ζε δηαδηθαζία κεδεληθνχ αζξνίζκαηνο, αθαηξψληαο ηε δπλαηφηεηα [54]

55 ζπλαίλεζεο. Ζ «δεκνςεθηζκαηηθή» δεκνθξαηία είλαη δεκνθξαηία απνκνλσκέλσλ αηφκσλ, φρη πνιηηψλ πνπ ζπγθξνηνχλ θνηλφηεηα, νη νπνίνη θαινχληαη λα εθθξαζηνχλ κέζα απφ ηελ απφιπηε απνδνρή ή απφξξηςε κηαο πξφηαζεο. vi. Χξεκαηνδόηεζε ε πνιιέο αλεπηπγκέλεο δπηηθέο ρψξεο, δηαηίζεληαη ηθαλνπνηεηηθνί νηθνλνκηθνί πφξνη γηα ηελ επέλδπζε ζε πξνγξάκκαηα ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. ε ηέηνηα πξνγξάκκαηα, θαζνξίδνληαη καθξνπξφζεζκνη ζηφρνη, απαηηψληαο θαηλνηφκεο ηερλνινγίεο θαη πξφζζεηε ρξεκαηνδφηεζε. Χζηφζν, αθφκε θαη ζηηο πην αλαπηπγκέλεο ρψξεο, κεγάια πξνγξάκκαηα θαη ζχλζεηεο πξσηνβνπιίεο ελδέρεηαη λα απνηχρνπλ. Οη θησρέο ρψξεο, έρνληαο άιιεο πξνηεξαηφηεηεο θαη κε έρνληαο ηε δπλαηφηεηα λα επελδχζνπλ ζε ηέηνηα πξνγξάκκαηα, ζθφπηκν είλαη λα αμηνπνηήζνπλ ηελ εκπεηξία άιισλ ρσξψλ, αμηνινγψληαο θαη πξνζαξκφδνληαο ζηηο δηθέο ηνπο αλάγθεο βέιηηζηεο πξαθηηθέο πνπ έρνπλ πινπνηεζεί, ψζηε λα επηηπγράλεηαη ε κέγηζηε απνδνηηθφηεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. vii. Πνιηηηθή βνύιεζε θαη δηνηθεηηθή ηθαλόηεηα Ζ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία απαηηεί ηζρπξή θαη δηαξθή πνιηηηθή ζέιεζε. Οη θπβεξλψληεο πξέπεη λα δηαζθαιίζνπλ ηελ θαηαλνκή ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ, ηελ πηνζέηεζε ελφο θαηάιιεινχ λνκνζεηηθνχ πιαηζίνπ θαη ηε ζηειέρσζε κε ην θαηάιιειν αλζξψπηλν δπλακηθφ, θαηά ηηο θάζεηο ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ θαη ηεο εθαξκνγήο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. ε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο απηή ε δηαδηθαζία ελζαξξχλεηαη κε ηελ θαζηέξσζε ππνπξγείσλ ή άιισλ εμεηδηθεπκέλσλ κνλάδσλ ζηελ αλάιεςε ηεο επζχλεο γηα ην ζπληνληζκφ θαη ηε δηαρείξηζε ηεο εθαξκνγήο αληίζηνηρσλ πξνγξακκάησλ. Πνιιέο ρψξεο έρνπλ δεκηνπξγήζεη πχιεο ςεθηαθήο δεκνθξαηίαο πνπ δηεπθνιχλνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ πνιηηψλ θαη θπβεξλεηηθψλ αμησκαηνχρσλ. Κπβεξλεηηθέο ηζηνζειίδεο παξέρνπλ ζηνπο πνιίηεο επθαηξία λα ζπδεηήζνπλ ζέκαηα πνιηηηθήο θαη λα ζηείινπλ ηηο εξσηήζεηο θαη ηα ζρφιηα ηνπο θαη λα ιάβνπλ απαληήζεηο απφ ηνπο ππεπζχλνπο ππνπξγνχο. Μηα ζεκαληηθή απεηιή ζηελ αλάπηπμε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο βξίζθεηαη ζηελ έιιεηςε δεμηνηήησλ ζχγρξνλεο δηαρείξηζεο ηέηνησλ πξνγξακκάησλ απφ ηνπο δηνηθνχληεο. Πξφζζεηα πξνβιήκαηα παξνπζηάδνληαη κε ηνλ ηεκαρηζκφ δηνηθεηηθψλ ππεξεζηψλ, ηε δνκηθή αλαδηνξγάλσζε θαη ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ δεκφζηνπ [55]

56 πξνυπνινγηζκνχ, ηα νπνία έρνπλ επηβαξχλεη ηελ αλάπηπμε κηαο ππνδνκήο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. ΚΕΥΑΛΑΙΟ 5 ΠΟΛΙΣΙΚΕ ΚΑΙ ΠΡΑΚΣΙΚΕ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ 5.1 Η διεθνόσ & ευρωπαώκό εμπειρύα Παξά ην γεγνλφο φηη ε ειεθηξνληθή δεκνθξαηία απνηειεί έλα λέν πεδίν εμεξεχλεζεο γηα ηα πνιηηηθά, δηνηθεηηθά θαη λνκηθά ζπζηήκαηα φισλ ησλ ρσξψλ, ππάξρνπλ νξηζκέλεο πξαθηηθέο εθαξκνγέο απηήο νη νπνίεο αμίδεη λα αλαθεξζνχλ, ηφζν ζε εζληθφ, φζν θαη ζε ηνπηθφ επίπεδν 39. ηελ Απζηξία, θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζηελ πφιε ηεο Βηέλλεο, ε πξψηε ειεθηξνληθή ςεθνθνξία κέζσ δηαδηθηχνπ, έιαβε ρψξα ηνλ Μάην ηνπ 2003 ζην Παλεπηζηήκην Οηθνλνκηθψλ πνπδψλ θαη πνπδψλ Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ 40, παξάιιεια κε ηηο θνηηεηηθέο εθινγέο. ε απηφ ην πείξακα ζπκκεηείραλ φιεο νη παξαηάμεηο πνπ εθπξνζσπνχλ ηνπο θνηηεηέο ζην ελ ιφγσ παλεπηζηήκην, θαη ζθνπφ είρε ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ζηηο ελ ιφγσ εθινγέο. Ζ ηερλνινγία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε βαζίδεηαη ζε έλαλ ζπγθεθξηκέλν αιγφξηζκν θαη ν εθινγέαο πξέπεη λα εγγξαθεί (κε ηε ρξήζε ηεο θάξηαο/ηαπηφηεηαο θαη ηελ θαηάζεζε κηαο ςεθηαθά ππνγεγξακκέλεο αίηεζεο γηα ηελ ειεθηξνληθή ςεθνθνξία, ηαπηνπνηείηαη απφ ηα ζχζηεκα) θαη κεηά λα ςεθίζεη. Ζ ηαπηφηεηα ηνπ εθινγέα ρξεζηκνπνηείηαη ηφζν γηα ηελ ηαπηνπνίεζή ηνπ, φζν θαη γηα ηελ απνζήθεπζε ηεο ςήθνπ ηνπ. Κάζε ειεθηξνληθφο ππνινγηζηήο κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηε ςεθνθνξία, θαη νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο εθινγείο επέιεμαλ λα εγγξαθνχλ θαη λα ςεθίζνπλ απφ ηνλ πξνζσπηθφ ηνπο ππνινγηζηή ή απφ ηνπο ππνινγηζηέο πνπ βξίζθνληαλ ζηα εξγαζηήξηα ηεο ζρνιήο. ε απηήλ ηελ ειεθηξνληθή ςεθνθνξία απφ ηα 980 άηνκα πνπ είραλ δηθαίσκα ςήθνπ, ηα 412 εγγξάθεθαλ θαη 355 απφ απηνχο ςήθηζαλ, δειαδή ζπκκεηείρε ην 36%. Ζ δηαδηθαζία απηή έγηλε γλσζηή ζηνπο θνηηεηέο κέζσ ελεκεξσηηθψλ κελπκάησλ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, φπνπ πεξηέρνληαλ φιεο νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο θαη νδεγίεο. 39 Πθγι: E-Forum E-Democracy Work Group 4 Report, Initial Results, September University of Economics and Business Administration (Wirtschaftsuniversität, WU). [56]

57 ην Ζλσκέλν Βαζίιεην, ην 2003, ε θπβέξλεζε πξνψζεζε έλα εζληθφ πηινηηθφ πξφγξακκα ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο γηα ηελ αλάδεημε ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο λα επηιέμνπλ αλ ζα ςεθίζνπλ ειεθηξνληθά ή κε παξαδνζηαθά κέζα. ηηο ελ ιφγσ εθινγέο νη πνιίηεο πνπ επηζπκνχζαλ λα ςεθίζνπλ ειεθηξνληθά, είραλ ζηε δηάζεζή ηνπο έλα πιήζνο θαλαιηψλ κέζσ ησλ νπνίσλ κπνξνχζαλ λα θαηαζέζνπλ ηελ ειεθηξνληθή ςήθν ηνπο. Απηά πεξηειάκβαλαλ ηφζν ην δηαδίθηπν, φζν θαη ην ηειέθσλν, ην γξαπηφ κήλπκα, ηελ ςεθηαθή ηειεφξαζε, ηα πεξίπηεξα πνπ ζηήζεθαλ ζηα εθινγηθά θέληξα ή ζε δεκφζηνπο ρψξνπο. Σελ επζχλε γηα ηε ζρεδίαζε, ηε δηεμαγσγή ηεο δηαδηθαζίαο, αιιά θαη ηεο γλσζηνπνίεζήο ηεο ζηνπο πνιίηεο ηελ είραλ, θπξίσο, νη ηνπηθέο αξρέο. Αμηνιφγεζε ηεο δηαδηθαζίαο δεκνζηεχηεθε ην ίδην έηνο 41. ηε θσηία, κε ζθνπφ ηελ κεγαιχηεξε ππνζηήξημε ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο ζηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο ηνπ θνηλνβνπιίνπ, πηνζεηήζεθε έλα ζχζηεκα ειεθηξνληθψλ αηηεκάησλ, κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Ζ ελ ιφγσ πξαθηηθή αθνινπζήζεθε απφ ην θνηλνβνχιην ηεο θσηίαο, γηα πξψηε θνξά ην Γεθέκβξην ηνπ Μέζσ απηνχ ηνπ εξγαιείνπ, ππάξρεη ε δπλαηφηεηα γηα ηνπο πνιίηεο λα δεκηνπξγνχλ, λα εγγξάθνπλ θαη λα ππνβάιινπλ αηηήκαηα, θαζψο θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζε θφξνπκ ζπδεηήζεσλ. Απηφ ην εξγαιείν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε φια ηα ζηάδηα ηνπ θχθινπ παξαγσγήο πνιηηηθήο, κε ζθνπφ ηελ ειεθηξνληθή ελδπλάκσζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ, δηαζθαιίδνληαο παξάιιεια ηελ πξνζηαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Πξφζβαζε ζην ελ ιφγσ ζχζηεκα παξέρεηαη απφ ηελ θεληξηθή ζειίδα ηεο ζρεηηθήο θνηλνβνπιεπηηθήο Δπηηξνπήο 42, θαη ε πξνψζεζή ηνπ γίλεηαη κέζα απφ ηνπο δηθηπαθνχο ηφπνπο ηνπ θνηλνβνπιίνπ. Πνιινί ζπκκεηέρνπλ ζηελ ελ ιφγσ δηαδηθαζία, φρη κφλν ζπκθσλψληαο ή δηαθσλψληαο κε ηα αίηεκα πνπ ηίζεηαη, αιιά θαη κέζσ ζπδεηήζεσλ ζην ζρεηηθφ θφξνπκ. ηε θσηία, έρεη επίζεο δεκηνπξγεζεί ζε ηνπηθφ επίπεδν, ζην πιαίζην ηνπ Local Government in Scotland Act 2003, ην πξφγξακκα Local digital agenda, ην νπνίν απνηειεί έλα δίθηπν Γεκάξρσλ ζην νπνίν κπνξνχλ λα πξνζθεχγνπλ ν Γήκαξρνη θαη νη ηνπηθέο αξρέο γηα ηελ εθαξκνγή θαη ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ. ε απηήλ ηελ αηδέληα αλαθέξνληαη θξηηήξηα ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ζε δηάθνξνπο ηνκείο ηεο πγείαο, ηεο αζθάιεηαο, ηνλ πνιηηηζηηθφ ηνκέα 41 Διακζςιμθ ςτθν θλεκτρονικι διεφκυνςθ: 42 Public Petitions Committee of the Parliament, [57]

58 θαη ζηα πιαίζηα ηεο δεκνθξαηίαο. Ζ ελ ιφγσ πξσηνβνπιία εζηηάδεη αθξηβψο ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θάζε πεξηνρήο (ρψξα, πεξηθέξεηα, ηνπηθή θνηλσλία), θαη ζην γεγνλφο φηη ν ζρεδηαζκφο πξέπεη λα είλαη πξνζαξκνζκέλνο ζηηο αλάγθεο πνπ έρεη ν θάζε πιεζπζκφο 43. Ζ νπεδία απνηειεί κηα απφ ηηο ρψξεο πνπ πξσηνπνξνχλ ζηηο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, κέρξη ζήκεξα, έρνληαο πνιιά παξαδείγκαηα λα εθζέζεη. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απηνχ, απνηειεί ε πφιε Kalix, ε νπνία θέξδηζε ην εζληθφ βξαβείν «Πφιε Ζιεθηξνληθή Γεκνθξαηίαο ηεο ρξνληάο» ην 2001, ιφγσ δχν δηαβνπιεχζεσλ πνπ δηεμήρζεζαλ. Απηέο αθνξνχζαλ, ηελ αιιαγή ηεο δνκήο ηνπ θέληξνπ ηεο πφιεο θαη ηα επίπεδα θνξνιφγεζεο. θνπφο ησλ ελ ιφγσ πξσηνβνπιηψλ ήηαλ ε θαηαξρήλ αχμεζε ηεο δέζκεπζεο ησλ πνιηηψλ γηα ζπκκεηνρή ζηα θνηλά, φζν θαη ν αλαζρεδηαζκφο ησλ πνιηηηθψλ δηαδηθαζηψλ πξνθεηκέλνπ λα απμήζνπλ απηήλ ηε δέζκεπζε, φρη κφλν κε ειεθηξνληθά κέζα. Οη παξεκβάζεηο ησλ πνιηηψλ άζθεζαλ πξαγκαηηθή επηξξνή ζηελ ηνπηθή ιήςε ησλ απνθάζεσλ. Σν ελ ιφγσ δηαβνπιεπηηθφ κνληέιν ρξεζηκνπνηήζεθε ηφζν ζηε δηακφξθσζε ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο, φζν θαη ζην ζηάδην ιήςεο ηεο απφθαζεο, κε ηε ρξήζε ηζηνζειίδσλ, κελπκάησλ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο, ηεξψληαο ηνπ φξνπο αζθαιείαο πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Πξφζβαζε ζηε δηαβνπιεπηηθή δηαδηθαζία παξερφηαλ απφ ην δηθηπαθφ ηφπν ηεο πφιεο 44, απφ φπνπ θαη πξνσζείηαη. Δπζχλε γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ έξγνπ, αιιά θαη ηδηνθηεζία πάλσ ζε απηφ, έρεη ην δεκαξρείν ηεο πφιεο. Πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ε ελ ιφγσ εθαξκνγή ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, 120 πνιίηεο εξσηήζεθαλ ζρεηηθά κεηά ην ηέινο ηνπο. Ζ ζπκκεηνρή ππήξμε κεγάιε, θαη πην ζπγθεθξηκέλα, απηή έθηαζε ην 51%, αξηζκφο κεγαιχηεξνο απφ ηε ζπκκεηνρή ζηηο Δπξσεθινγέο. ηε Γαλία, θαη ζπγθεθξηκέλα ζην δήκν Hals, πνιιά πεηξακαηηθά πξνγξάκκαηα έρνπλ ιάβεη ρψξα, γηα ηελ αλαλέσζε ηεο ηνπηθήο δεκνθξαηηθήο δηαδηθαζίαο, κε ζθνπφ ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρηθφηεηαο ησλ πνιηηψλ, ηελ αλάπηπμε ησλ δεμηνηήησλ ησλ πνιηηψλ ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ, ηε βειηίσζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ δηαιφγνπ κεηαμχ ησλ πνιηηψλ, ησλ πνιηηηθψλ θαη ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, θαη ηελ απφθηεζε γλψζεσλ ζρεηηθά κε ηηο δπλαηφηεηεο αιιά θαη ηα φξηα ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ αλαθνξηθά κε ηε δεκνθξαηηθή ζπκκεηνρή θαη δηαθπβέξλεζε. Σα εξγαιεία ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απφ 43 Rut Martinez, e-democracy Working Group [58]

59 ηελ ελ ιφγσ πφιε, πξνθεηκέλνπ λα πιεξνθνξήζεη ηνπο θαηνίθνπο ηεο, λα δηαβνπιεπηεί καδί ηνπο θαη απηνί λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά, είλαη πνιιαπιά. Απηά είλαη, ν δηαδηθηπαθφο ηφπνο ηεο πφιεο 45, πνπ πεξηιακβάλεη λέα, πιεξνθνξίεο, έλα αλνηρηφ θφξνπκ ζπδήηεζεο, έλα θιεηζηφ ζπλέδξην γηα ζπγθεθξηκέλεο νκάδεο, έλαο δηθηπαθφο ηφπνο γηα εηδηθέο κηθξέο αζηηθέο θνηλφηεηεο 46, δηαλνκή κελπκάησλ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, θαη ειεθηξνληθέο δεκνζθνπήζεηο 47. Ζ ρξήζε ησλ εξγαιείσλ απηψλ, κέζα απφ ςεθηαθά κέζα, ελδπλακψλνπλ ηηο επηθνηλσληαθέο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ πνιηηψλ θαη ησλ ηνπηθψλ αξρψλ, ζε πνιιά ζηαδία ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, φπσο είλαη ε δηακφξθσζε ηεο αηδέληαο ησλ ζεκάησλ, ε αλάιπζή ηνπο, ε παξαγσγή, εθαξκνγή θαη παξαθνινχζεζε ηεο πνιηηηθήο. Οη πνιίηεο πξνθεηκέλνπ λα θάλνπλ επηζπεπηνχλ ηηο παξαπάλσ ηζηνζειίδεο δελ ρξεηάδεηαη λα εγγξαθνχλ ή λα δειψζνπλ θάπνηα πξνζσπηθά ηνπο ζηνηρεία. Γεδνκέλνπ φηη πάλσ απφ ην 50% ησλ θαηνίθσλ ηεο πφιεο δελ ζπλεζίδεη λα πιεξνθνξείηαη θαη λα ζπδεηάεη ζην δηαδίθηπν, νη ηξφπνη πνπ έρνπλ επηιεγεί γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ελ ιφγσ εθαξκνγψλ, είλαη φρη κφλν ην δηαδίθηπν, αιιά θαη αθίζεο, δηαθεκίζεηο ζε εθεκεξίδεο θ.α. Αμηνιφγεζε ησλ ελ ιφγσ πξαθηηθψλ εθαξκνγψλ, απφ παλεπηζηεκηαθνχο θαη δεκφζηνπο θνξείο, δείρλεη φηη ρξεηάδεηαη αθφκα ρξφλνο πξνθεηκέλνπ νη ζπγθεθξηκέλεο πξσηνβνπιίεο λα γίλνπλ κέξνο ηεο θαζεκεξηλήο δσήο ησλ θαηνίθσλ ηεο πφιεο, θαζψο απηνί πνπ ελεξγά ζπκκεηέρνπλ ζε έλαλ αλνηρηφ δηάινγν ζην site ηεο πφιεο, απνηεινχλ ηε κεηνςεθία. Χζηφζν, ν αξηζκφο αλεβαίλεη. Τπάξρνπλ πνιιά παξαδείγκαηα αθφκα 48. Δλδεηθηηθά, ζηελ Ηζπαλία, ην 2004 θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εθινγψλ γηα ηελ αλάδεημε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ, δεκηνπξγήζεθε έλαο δηαδηθηπαθφο ηφπνο 49, γηα λα κπνξνχλ λα ζπδεηνχλ νη Δπξσπαίνη πνιίηεο κε ηνπο ππνςεθίνπο. ηελ Δζζνλία, ην 2001 μεθίλεζε ην πξφγξακκα Today I Decide (TOM). Απνηειεί κία Πχιε, ε νπνία επηηξέπεη ζηνπο πνιίηεο λα ζπκκεηέρνπλ άκεζα ζηε λνκνζεηηθή θαη πνιηηηθή δηαδηθαζία, είηε θαηαζέηνληαο ηηο πξνηάζεηο ηνπο γηα ηελ πηνζέηεζε λέσλ λφκσλ, είηε πξνηείλνληαο ηξνπνπνηήζεηο ζε ππάξρνληεο λφκνπο, νη νπνίεο απνζηέιινληαη απφ ηνπο ρξήζηεο ζην αξκφδην θπβεξλεηηθφ ζψκα. Δπίζεο, ην 2005 ε Δζζνλία πξνρψξεζε ζηελ εθαξκνγή Θ χριςθ των θλεκτρονικϊν δθμοςκοπιςεων περιορίηεται ςτθν προςπάκεια προςζλκυςθσ ενδιαφζροντοσ για ςυγκεκριμζνα πολιτικά ηθτιματα, και όχι ςαν εργαλείο διακυβζρνθςθσ 48 Πθγι: European egovernment : Taking stock of good practice and progress towards implementation of the i2010 egovernment Action Plan, September [59]

60 ηεο ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο, ζηηο δεκνηηθέο εθινγέο, κε ηελ παξνρή ζηνπο πνιίηεο ελφο ςεθηαθνχ πηζηνπνηεηηθνχ ην νπνίν ηνπο επέηξεπε ηελ απφ απφζηαζε ζπκκεηνρή. Ζ ελ ιφγσ πξσηνβνπιία ζηέθζεθε κε κεγάιε επηηπρία. ηελ Πνξηνγαιία, ην 2004 πινπνηήζεθε ην Πξφγξακκα Ζιεθηξνληθήο Φεθνθνξίαο 50, ην νπνίν επηηξέπεη ζηνπο ςεθνθφξνπο λα θαηαζέζνπλ ηελ ςήθν ηνπο ζε έλα απφ ηα πεξίπνπ εθινγηθά θέληξα ηεο ρψξαο. Πξηλ απφ ηελ εθαξκνγή ηνπ ελ ιφγσ έξγνπ ζε εζληθέο εθινγέο, απηφ δνθηκάζηεθε ζε δχν κε δεζκεπηηθέο, πηινηηθέο πξσηνβνπιίεο. Ζ πξψηε πηινηηθή εθαξκνγή έγηλε ην 2004 ζηηο Δπξσεθινγέο, φπνπ δνθηκάζηεθαλ ηξεηο δηαθνξεηηθέο ηερλνινγίεο ςεθνθνξίαο ζε 9 δήκνπο, θαη ε δεχηεξε έγηλε ζηηο αξρέο ηνπ 2005, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εζληθψλ εθινγψλ, κε παξάιιειε δνθηκή εγγξαθήο, ηαπηνπνίεζεο θαη ελζσκάησζεο αηφκσλ κε αλαπεξίεο. Δπηπιένλ, ζηελ πηινηηθή απηή εθαξκνγή, νη Πνξηνγάινη πνιίηεο πνπ δνχζαλ ζην εμσηεξηθφ (πεξίπνπ ), είραλ ηελ επθαηξία λα δνθηκάζνπλ κηα εθαξκνγή δηαδηθηπαθήο (κε δεζκεπηηθήο) ςεθνθνξίαο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ πεηξακαηηθψλ απηψλ ελεξγεηψλ, δηελεξγνχληαλ απφ αλεμάξηεηεο αξρέο, έιεγρνη αζθαιείαο, πξνζβαζηκφηεηαο θαη ηθαλνπνίεζεο ρξεζηψλ, νη νπνίνη αλέδεημαλ εμαηξεηηθά ζεηηθή αληίδξαζε απφ ηνπο ςεθνθφξνπο. Πνιιέο επηπιένλ πξσηνβνπιίεο ζην πεδίν ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο έρνπλ αλαιεθζεί απφ θπβεξλήζεηο, θνηλνβνχιηα, ηνπηθέο αξρέο παλεπηζηεκηαθά ηδξχκαηα, αιιά θαη ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ζε ζπλεξγαζία κε ην International Teledemocracy Centre (ITC). Παξαδείγκαηα απηψλ απνηεινχλ ηα έξγα EU EuroPetition, EU - HuWY : Hub Websites for Youth Participation, PEP-NET : Pan European eparticipation Network, Smart Cities θ.α. ηε Φηιαλδία, ήδε απφ ην 2003, έρεη ηεζεί ζε εθαξκνγή ην Πξφγξακκα Γεκνηηθήο πκκεηνρήο (Civic Participation Program , HAVU project). Σν φξακα απηνχ γηα ην 2012 είλαη ε αιιειεπίδξαζε κεηαμχ πνιηηψλ θαη πνιηηηθψλ θαη δηνηθεηηθψλ παηθηψλ, λα είλαη ζπλερήο, θπζηθή θαη κε αμία, ψζηε λα ζπδεηνχληαη θνηλσληθά ζέκαηα θαη λα ιακβάλνληαη απνθάζεηο. Σν 2007, ε θπβέξλεζε ηεο Φηιαλδίαο, ζην πιαίζην ηνπ πνιηηηθνχ πξνγξάκκαηνο Civil Participation Policy Program, απνθάζηζε φηη, νη ζηξαηεγηθέο ησλ ππνπξγείσλ ζα πξέπεη λα εθζπγρξνλίδνληαη ζε ζπλεξγαζία κε ηηο νξγαλψζεηο ηεο Κνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ [60]

61 ηε Νέα Εειαλδία ην φξακα γηα ην 2020 είλαη ε δέζκεπζε ησλ πνιηηψλ κε ηηο θπβεξλήζεηο λα έρεη αιιάμεη, θαζψο απμάλεηαη ε ρξήζε ησλ δηθηπαθψλ ηερλνινγηψλ πνπ πξνζθέξνπλ λέεο επθαηξίεο. Μεγάιε βάζε δίλεηαη ζηελ online ζπκκεηνρή, νδεγφο γηα ηελ νπνία εθδφζεθε κέζα ζε κφιηο 8 κήλεο 51. Γηα ηελ έθδνζε ηνπ ελ ιφγσ νδεγνχ δελ αθνινπζήζεθε ε ζπλεζηζκέλε δηαδηθαζία (δειαδή ηνπ πξνζρεδίνπ, ηεο δηαβνχιεπζεο, ηνπ επαλαζρεδηαζκνχ θαη ηεο δεκνζίεπζεο), αιιά ε νκάδα πνπ είρε αλαιάβεη ην έξγν παξήγαγε έλα «δσληαλφ θείκελν». Απηφ ζεκαίλεη φηη πεξηερφκελν ηνπ νδεγνχ γξαθφηαλ απεπζείαο ζε έλα δηθηπαθφ ηφπν (participation NZ wiki), φπνπ ηα κέιε κπνξνχζαλ λα δνπλ ην θείκελν ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, θαη κπνξνχζαλ λα θάλνπλ δηνξζψζεηο ζε απηφ ή λα ζέζνπλ θάπνην δήηεκα πξνο ζπδήηεζε. ιεο νη αλαζεσξήζεηο ηνπ θεηκέλνπ ήηαλ δηαθαλείο θαη πξνζβάζηκεο ζε φινπο, ράξηο ζηελ χπαξμε «ηζηνξηθνχ», ην νπνίν πξνέβαιε ηα νλφκαηα απηψλ πνπ έθαλα δηνξζψζεηο, πφηε ηηο έθαλαλ, θαζψο θαη ην πεξηερφκελν απηψλ. Σν θείκελν απηφ απνθαζίζηεθε απφ ηελ αξρή λα κελ ηππσζεί, αιιά λα παξακείλεη κηα δηθηπαθή πεγή θηιηθή, πξνο ην ρξήζηε, ε νπνία ζα έδηλε ηε δπλαηφηεηα ζε απηφλ λα πεξηεγεζεί ζην δηαδίθηπν, κέζσ ησλ Links πνπ δηαηίζελην 52. Ζ αγγιηθή πφιε Μπξίζηνι πξσηνπνξεί ζε ζέκαηα Ζιεθηξνληθήο Γεκνθξαηίαο θαη κέζα απφ ηελ ηζηνζειίδα ηεο 53 πξνζθέξεη πιεζψξα κεζφδσλ Ζιεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο, φπσο ηα ειεθηξνληθά αηηήκαηα, ζπκκεηνρή ζε θφξνπκ, ζψκα «ηπραίσλ» πνιηηψλ θ.α. Ζ πφιε απηή πξνηάζεθε σο επξσπατθή πφιε γηα ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία ην Έλα εξγαιείν ηνπ νπνίνπ γίλεηαη ρξήζε ζηελ ελ ιφγσ πφιε, είλαη ε «ειεθηξνληθή απφθαζε», πνπ ζεκαίλεη φηη φηαλ ηεζεί έλα ζέκα κέζσ δηαδηθηχνπ, π.ρ. γηα ηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ ηεο πφιεο, θαη ν πνιίηεο ζπκθσλήζεη κε ηελ αξρηθή δήισζε, δελ πξνρσξάεη ζε άιιε ελέξγεηα. Αλ φκσο δηαθσλήζεη, ηφηε πξέπεη λα εθζέζεη θαη ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο δηαθσλεί. Απηφ πνπ επίζεο ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ην webcasting, γηα ηελ παξαθνινχζεζε κέζσ δηαδηθηχνπ ησλ ζπλαληήζεσλ ηνπ δεκνηηθνχ ζπκβνπιίνπ, δίλνληαο ηε δπλαηφηεηα ζηνπο πνιίηεο λα έρνπλ ακθίδξνκε ζπκκεηνρή ζε απηέο, παξνπζηάδνληαο θαη ηηο δηθέο ηνπο πξνηάζεηο. Μηα αθφκα ζεκαληηθή πξσηνβνπιία πνπ έρεη αλαιεθζεί απφ ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε αλαθνξηθά κε ηε εηζαγσγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ζπλαληάηαη 51 A Guide to Online Participation to-online-participation.html 53 [61]

62 θαη πάιη ζηελ Αγγιία, θαη ζπγθεθξηκέλα ζην δήκν ηνπ Λίβεξπνπι. Απηή αθνξά ηηο ηειεπφιεηο (TELECITIES), έλαλ Οξγαληζκφ, ν νπνίνο πεξηιακβάλεη 140 πφιεηο, νη νπνίεο βξίζθνληαη ζηελ Δπξψπε, αιιά θαη 5 εθπξνζψπνπο ηνπ επηρεηξεκαηηθνχ ρψξνπ. Δθηφο απφ εξεπλεηηθφ, έρεη ξφιν δηακφξθσζεο πνιηηηθήο, κέζσ νκάδσλ εξγαζίαο νη νπνίεο παξέρνπλ ηελ απαξαίηεηε ηερλνγλσζία ζε ζέκαηα ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο ζπλεξγαδφκελεο θαη κε ηηο θπβεξλήζεηο. Ζ πξψηε δξάζε πνπ έγηλε ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα απφ ηνλ ελ ιφγσ νξγαληζκφ ήηαλ ε δεκηνπξγία ελφο ηειεθσληθνχ θέληξνπ, ηνπ κεγαιχηεξνπ ζην Ζλσκέλν Βαζίιεην, πνπ ιεηηνπξγεί 24 ψξεο ην 24σξν θαη 7 εκέξεο ηε βδνκάδα, δίλνληαο πιεξνθνξίεο ζηνπο πνιίηεο. Κάηη άιιν πνπ έγηλε ήηαλ ε απνθέληξσζε ησλ ιεηηνπξγηψλ, αθνχ δεκηνπξγψληαο 14 one-stop shops κε ηε απαξαίηεηε ηερλνινγία, θαη νη πνιίηεο κπνξνχλ λα απεπζχλνληαη ζε απηά. Γηα πνιίηεο ηνπο νπνίνπο ιφγσ γεσγξαθίαο δελ κπνξνχλ λα πιεζηάζνπλ, ππάξρνπλ ηα δηαδξαζηηθά θηφζθηα, φπνπ γίλνληαη δηάθνξεο ζπλαιιαγέο, αμηνπνηψληαο ηελ εκπεηξία ηεο Βηέλλεο. Μία απφ ηηο πξσηνπφξεο ρψξεο ζηε ζρεδίαζε θαη εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο θαη ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο είλαη ν Καλαδάο. Ζ θπβεξλεηηθή πχιε ηεο ρψξαο 54, πξνζθέξεη ππεξεζίεο πνπ είλαη νξγαλσκέλεο αλάινγα κε ηελ νκάδα-ζηφρν ζηελ νπνία απεπζχλνληαη π.ρ. Καλαδνί πνιίηεο, κε Καλαδνί πνιίηεο, επηρεηξήζεηο, θιπ. ηνλ Καλαδά απφ ηελ άιιε κεξηά, ην κνληέιν «άθνπ, κάζε, δξάζε» 55 είλαη απηφ πνπ θπξηαξρεί ζηε δεκφζηα δέζκεπζε ησλ πνιηηψλ γηα ζπκκεηνρή, ην νπνίν απνηειεί φξν γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαθπβέξλεζε. Οη Ζ.Π.Α. επίζεο έδεημαλ απφ λσξίο έλα ζηαζεξφ πξνβάδηζκα γηα ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε γεγνλφο πνπ ζπλδέεηαη άκεζα κε ην φηη απνηεινχλ έλαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο πξνκεζεπηέο ιχζεσλ ινγηζκηθνχ θαη εμνπιηζκνχ. ε απηφ ζπλεηέιεζε επίζεο ζεκαληηθά θαη ν πςειφο δείθηεο δηείζδπζεο ησλ ακεξηθαλψλ πνιηηψλ ζην Γηαδίθηπν. Σν 2000, ζηηο ακεξηθαληθέο πξνεδξηθέο εθινγέο εθαξκφζηεθε γηα πξψηε θνξά ην ζχζηεκα ηεο ειεθηξνληθήο ςήθνπ. Οη Ακεξηθαλνί ρξεζηκνπνηψληαο δηάηξεηεο θάξηεο ή εηδηθφ ινγηζκηθφ θαηαρψξηδαλ ηηο ςήθνπο ηνπο ζε εηδηθά ηεξκαηηθά πνπ έζηειλαλ αξγφηεξα ηα απνηειέζκαηα εθηφο Γηαδηθηχνπ ζηνπο θεληξηθνχο server ηνπ ακεξηθαληθνχ ππνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ. Σα απνηειέζκαηα ήηαλ απνγνεηεπηηθά, κε ηα άθπξα ςεθνδέιηηα λα μεπεξλάλε θάζε It's More Than Talk: Listen, Learn and Act - A New Model of Public Engagement". [62]

63 πξνζδνθία θαη ηνπο πνιίηεο λα δειψλνπλ κπεξδεκέλνη θαη ακήραλνη κπξνζηά ζηελ ειεθηξνληθή ςήθν. Παξάδεηγκα απνηειεί θαη ε Virginia ησλ ΖΠΑ, ε νπνία έρεη πξνζδηνξίζεη θαη δείθηεο κέηξεζεο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Απηνί είλαη: Ζ θιίκαθα (scale), δειαδή ζε πνην βαζκφ αθνχγνληαη φιεο νη θσλέο Ζ ελεξγφο ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε (active citizenship), δειαδή ζπκκεηνρή θαη θαηαλφεζε ηεο ζπιινγηθήο ιήςεο απνθάζεσλ πλνρή (coherence), ππνζηήξημε απφ ηηο ΣΠΔ ζε φια ηα ζηάδηα παξαγσγήο πνιηηηθήο θαη ζε φια ηα επίπεδα ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο Αμηνιφγεζε (assessment) ηεο ζπκκεηνρήο, ησλ επηδξάζεσλ πνπ απηή έρεη ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία Γέζκεπζε (commitment) φηη ηα απνηειέζκαηα απφ ηηο εθαξκνγέο ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο αλαιχνληαη θαη αμηνπνηνχληαη. [63]

64 ηελ Δπξψπε ην πξφγξακκα Cybervote, έρεη παξνπζηάζεη έλα ζχζηεκα ςεθνθνξίαο κέζσ δηαδηθηχνπ, ελζσκαηψλνληαο έλα ηδηαίηεξα αζθαιέο θαη επαιεζεχζηκν πξσηφθνιιν ςεθνθνξίαο, κε ζθνπφ λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηηο ηνπηθέο, πεξηθεξεηαθέο, εζληθέο ή επξσπατθέο εθινγέο 56. Έσο ζήκεξα έρνπλ δηεμαρζεί αξθεηέο εθινγέο κέζσ Γηαδηθηχνπ 57, αλ θαη νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο είραλ αλεπίζεκν ραξαθηήξα, ελψ αξθεηά ζπζηήκαηα ζρεδηάδνληαη θαη εθαξκφδνληαη πηινηηθά κε ζθνπφ ηε κειινληηθή ηνπο πινπνίεζε ζε ζπζηήκαηα κεγάιεο θιίκαθαο. Σνλ επηέκβξην ηνπ 2002, ζην πιαίζην ηεο πλδηάζθεςεο ηνπ Ρίν ζηε Νφηηα Αθξηθή, πξαγκαηνπνηήζεθε ε πξψηε παγθφζκηα ειεθηξνληθή ςεθνθνξία, ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ 25,000 άλζξσπνη απφ 175 ρψξεο εθθξάδνληαο ηε γλψκε ηνπο γηα ην πξφβιεκα ησλ θιηκαηηθψλ αιιαγψλ, κέζσ ελφο εξσηεκαηνινγίνπ κε 35 εξσηήζεηο πνπ είρε ζαλ αληηθείκελν ηηο εζληθέο ζηξαηεγηθέο γηα ηε βηψζηκε αλάπηπμε. ην MIT, νη εθινγέο ζπνπδαζηψλ πξαγκαηνπνηνχληαη θαη κε ειεθηξνληθφ θαη κε ηνλ παξαδνζηαθφ ηξφπν θαηά ηε δηάξθεηα ησλ αθαδεκατθψλ πεξηφδσλ. ηηο ΖΠΑ αλαπηχρζεθε έλα ζχζηεκα ςεθνθνξίαο, ην SERVE (Secure Electronic Registration and Voting Experiment), ην νπνίν απνηειεί έλα δηα-δηθηπαθφ ζχζηεκα ςεθνθνξίαο, γηα ην Ακεξηθαληθφ Τπνπξγείν Άκπλαο FVAP (νκνζπνλδηαθφ πξφγξακκα βνήζεηαο ςεθνθνξίαο) θαη είρε πξνγξακκαηηζηεί γηα ρξήζε ζηηο πξνθξηκαηηθέο θαη πξνεδξηθέο εθινγέο ηνπ Σν ελ ιφγσ ζχζηεκα δέρηεθε κεγάιε θξηηηθή αλαθνξηθά κε ηελ ηερληθή αζθάιεηα πνπ πξνζθέξζεθε απφ απηφ, θηάλνληαο ζην ζεκείν λα πξνηαζεί ε παχζε ιεηηνπξγίαο ηνπ 58. Απηέο νη θαιέο πξαθηηθέο, θαη πνιιέο άιιεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ παξάδεηγκα γηα θξάηε πνπ είλαη πίζσ ζηελ ζρεδίαζε θαη πινπνίεζε εθαξκνγψλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο. Ζ ζεκαζία ηεο πξσηνβνπιίαο ζε ηνπηθφ επίπεδν αλαδεηθλχεη ηελ αλάγθε εθαξκνγήο ησλ ζπζηεκάησλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, θαηαξρήλ, ζην πιεζηέζηεξν γηα ηνλ πνιίηε επίπεδν, ψζηε απηφο λα απνθηήζεη ζπκκεηνρηθή ζπλείδεζε, ζε έλα πιαίζην φπνπ πξαγκαηηθά κπνξεί λα επεξεάζεη ηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο, ψζηε λα ληψζεη ελδπλακσκέλνο θαη λα έρεη ηε ζέιεζε λα Παραδείγματα αποτελοφν: οι εκλογζσ τθσ παράταξθσ των Δθμοκρατικϊν ςτθν πολιτεία τθσ Arizona των Θ.Π.Α. (νομικά ζγκυρεσ), Μάρτιοσ του 2000, θ αποςτολι, μζςω Internet, των ψιφων του ςτρατιωτικοφ προςωπικοφ εντόσ και εκτόσ των Θ.Π.Α (absentee ballots) ςτισ Προεδρικζσ εκλογζσ των Θ.Π.Α (νομικά ζγκυρεσ), 2000, Οι εκλογζσ τθσ παράταξθσ των Ρεπουμπλικάνων ςτθν πολιτεία τθσ Alaska (ανεπίςθμα αποτελζςματα), Λανουάριοσ 2000, Οι τοπικζσ και δθμοτικζσ εκλογζσ ςτθ Μεγ. Βρετανία (ανεπίςθμα αποτελζςματα), Μάιοσ Jefferson, [64]

65 ζπκκεηάζρεη ελεξγά θαη ζε κεγαιχηεξε θιίκαθα, δειαδή ζε εζληθφ επίπεδν. Χζηφζν, απηφ πνπ πξέπεη λα ηνληζηεί, είλαη φηη θάζε πξνζέγγηζε αλαθνξηθά κε ηε δέζκεπζε ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο, πνπ θαίλεηαη επηηπρήο ζε κηα ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, πξέπεη λα πξνζαξκνζηεί ζηελ θνπιηνχξα, ζηηο παξαδφζεηο θαη ζηνπο ζθνπνχο ησλ πνιηηηθψλ θαη θπβεξλεηηθψλ δεκνθξαηηθψλ ζπζηεκάησλ ψζηε λα είλαη επηηπρείο. 5.2 Η ελληνικό περύπτωςη ηε ρψξα καο, ηε ζπλνιηθή επζχλε γηα ηε ζρεδίαζε, ηελ πξνψζεζε θαη ηελ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ηελ έρεη ε Γεληθή Γξακκαηεία Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο ηνπ Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ησλ ζρεηηθψλ έξγσλ πνπ πξέπεη λα πινπνηεζνχλ, ρξεκαηνδνηνχληαη απφ ην επηρεηξεζηαθφ πξφγξακκα ΚηΠ πνπ βξίζθεηαη ππφ ηελ επζχλε ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ. Γηα ηελ πεξίνδν , ζηε ρψξα καο πξνσζνχληαη ηα επηρεηξεζηαθά πξνγξάκκαηα «Φεθηαθή χγθιηζε» θαη «Βειηίσζε ηεο Γηνηθεηηθήο Ηθαλφηεηαο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο», θαζψο επίζεο θαη ηα Δζληθά Πξνγξάκκαηα «Θεζέαο» θαη «Πνιηηεία». Σν ΤΠΔ έρεη αλαιάβεη θαη πινπνηήζεη ζεκαληηθά έξγα ζηνλ ηνκέα απηφ, ζην πιαίζην ηεο Φεθηαθήο ηξαηεγηθήο Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ: ην έξγν «ΤΕΔΤΞΗ», ην νπνίν αξρηθά ιεηηνχξγεζε πηινηηθά ζην ΤΠΔ, πιένλ επεθηείλεηαη ζε φινπο ηνπο δεκφζηνπο θνξείο, κε ζθνπφ ηε δηάζεζε επξπδσληθψλ ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ κεγάιεο θιίκαθαο, ψζηε λα ππάξμεη άκεζε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο ησλ δεκφζησλ θνξέσλ θαη ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ πξνο ηνπο πνιίηεο. Με ην έξγν απηφ εθζπγρξνλίδνληαη νη ηειεπηθνηλσληαθέο ππνδνκέο ηνπ Γεκφζηνπ Σνκέα θαη κεηψλνληαη ηα ιεηηνπξγηθά θφζηε ησλ δεκνζίσλ θνξέσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε κεηαμχ ηνπο επηθνηλσλία (Σειεθσλία, Αληαιιαγή Γεδνκέλσλ κέζσ ππνινγηζηψλ Internet- θαη Video ηειεδηάζθεςε, ηειεεθπαίδεπζε). ε πινπνίεζε ηεο Τπνδνκήο Γεκνζίνπ Κιεηδηνύ (Public Key Infrastructure- PKI) κέζσ ηνπ ππνέξγνπ 9 ηνπ Δζληθνχ Γηθηχνπ Γεκνζίαο Γηνίθεζεο «ΤΕΔΤΞΗ» απφ έλσζε εηαηξηψλ ηεο νπνίαο εγείηαη ε ΚηΠ ΑΔ. Με ηελ [65]

66 ππνδνκή απηή ηα ζηειέρε ηνπ Γεκνζίνπ δχλαληαη, κε ηε ρξήζε «έμππλσλ θαξηψλ», λα ππνγξάθνπλ ςεθηαθά ηηο κεηαμχ ηνπο ειεθηξνληθέο επηθνηλσλίεο θαη ζπλαιιαγέο. Ζ ςεθηαθή απηή ππνγξαθή, ζχκθσλα κε ην ΠΓ 150/2001, επέρεη ζέζε ηδηφρεηξεο ππνγξαθήο. Με ηελ ελ ιφγσ ππνδνκή δηαζθαιίδνληαη νη αζθαιείο επηθνηλσλίεο θαη ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο κεηαμχ ησλ θνξέσλ ηνπ Γεκνζίνπ. Γηαρείξηζε ηνπ Πιαηζίνπ Γηαιεηηνπξγηθόηεηαο, κε ην νπνίν δηαζθαιίδεηαη ε Γηαιεηηνπξγηθφηεηα ζε νξγαλσηηθφ, ζεκαζηνινγηθφ θαη ηερλνινγηθφ επίπεδν, γηα ηελ αληαιιαγή δεδνκέλσλ κεηαμχ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ ησλ θνξέσλ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα. Σν Πιαίζην Γηαιεηηνπξγηθφηεηαο εμαζθαιίδεη ηελ χπαξμε θνηλψλ πξνηχπσλ ζε φιν ην θάζκα ησλ δεκφζησλ θνξέσλ, θάηη πνπ απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηε ζσζηή ιεηηνπξγία ησλ λέσλ ειεθηξνληθψλ εθαξκνγψλ. Σν Πιαίζην Γηαιεηηνπξγηθόηεηαο απνηειεί κέξνο ηνπ Πιαηζίνπ Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο (ΠΖΓ), ην νπνίν πεξηιακβάλεη επίζεο ην Πιαίζην Πηζηνπνίεζεο Γεκόζησλ Γηαδηθηπαθώλ Σόπσλ (ΠΠ- ΓΓΣ), ην Πιαίζην Φεθηαθήο Απζεληηθνπνίεζεο (ΠΦΑ) Πνιηηψλ/Δπηρεηξήζεσλ θαη ην Μνληέιν Σεθκεξίσζεο. Σν Διιεληθφ Πιαίζην Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο εληάζζεηαη ζην ζπλνιηθφ ζρεδηαζκφ ηεο Διιεληθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο γηα ηελ παξνρή ππεξεζηψλ Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο ζε θνξείο, επηρεηξήζεηο θαη πνιίηεο. Απνηειεί ηνλ αθξνγσληαίν ιίζν ηεο Φεθηαθήο ηξαηεγηθήο θαη είλαη άκεζα ζπλπθαζκέλν κε ηνπο ζηφρνπο θαη ηηο θαηεπζχλζεηο ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο i2010 Δπξσπατθή Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο Παξνρή δηθαησκάησλ ςεθηαθήο ππνγξαθήο θαη θξππηνγξάθεζεο ζηνπο θνξείο ηνπ δεκνζίνπ ηνκέα, σο «Πξσηεχνπζα Αξρή Πηζηνπνίεζεο» (ΠΑΠ), εμαζθαιίδνληαο ηελ αζθαιή επηθνηλσλία θαη ηηο ειεθηξνληθέο ζπλαιιαγέο κέζσ εθαξκνγψλ δηαδηθηχνπ. Έλα απφ ηα νξφζεκα-ζηάδηα ηεο Φεθηαθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ηεο πεξηφδνπ , είλαη, κεηαμχ άιισλ, ε δηαθάλεηα, ε ινγνδνζία θαη ε ζπκκεηνρηθφηεηα. Λίγεο πξσηνβνπιίεο ζην πεδίν απηφ έρνπλ αλαιεθζεί, αιιά παξά ηε ζεκαληηθή απηή θαζπζηέξεζε ζηελ πηνζέηεζε θαη εθαξκνγή δξάζεσλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο πνπ παξνπζηάδεη ε Διιάδα, ζεκεηψλεηαη πξφνδνο, κε ηελ πηνζέηεζε νξηζκέλσλ επηηπρψλ πξσηνβνπιηψλ, έρνπλ αλαιεθζεί. πγθεθξηκέλα, ζηα 4α Δπξσπατθά Βξαβεία [66]

67 Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο 59 ην 2009, αλάκεζα ζηνπο ππνςεθίνπο πνπ επειέγεζαλ λα βξαβεπζνχλ ήηαλ θαη ηα δχν έξγα πνπ ππέβαιε ε Διιάδα. Απηά ήηαλ: edialogos 60, πξνηάζεθε ζηελ θαηεγνξία ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε πνπ ελδπλακψλεη ηνπο πνιίηεο. Σν έξγν απηφ πινπνηήζεθε απφ ηε κε θεξδνζθνπηθήκε θπβεξλεηηθή νξγάλσζε Access2Democracy 61. Απνηειεί κηα θαηλνηφκν θαη νινθιεξσκέλε δηαδηθηπαθή πιαηθφξκα ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, βαζηδφκελε ζε θαιέο πξαθηηθέο απφ φιν ηνλ θφζκν, πνπ παξέρεη ζηνπο πνιίηεο ηεο πφιεο ησλ Σξηθάισλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπλ ζε δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ. Μέζα ζε ζπγθεθξηκέλα ρξνληθά πιαίζηα, δηάθνξα εξγαιεία δηεπθνιχλνπλ ηελ αλαηξνθνδφηεζε απφ ηνπο πνιίηεο, φπσο είλαη ε ειεθηξνληθή δεκνζθφπεζε γηα ηνλ θαζνξηζκφ ζεκαηνινγίνπ, έλα ζπληνληδφκελν ειεθηξνληθφ θφξνπκ κε πξνθαζνξηζκέλα ζέκαηα ζπδήηεζεο, ειεθηξνληθέο έξεπλεο γηα πνζνηηθνπνίεζε απφςεσλ, θαζψο θαη δηαδξαζηηθή ηαπηφρξνλε δηαδηθηπαθή κεηάδνζε ησλ ζπλεδξηάζεσλ ηνπ Γεκνηηθνχ πκβνπιίνπ, ζηηο νπνίεο νη πνιίηεο κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ απεπζείαο κε ηα ζρφιηά ηνπο. ε Κπβεξλεηηθή Πύιε ERMIS 62, πνπ πξνηάζεθε ζηελ θαηεγνξία «δηαθπβέξλεζε γηα δηνηθεηηθή απόδνζε θαη απνηειεζκαηηθόηεηα», θαη πήξε δηάθξηζε σο ην ηξίην θαιχηεξν έξγν, απνηειεί κηα νινθιεξσκέλε πξσηνβνπιία πνπ πξνζθέξεη εληαία πιαηθφξκα δηαιεηηνπξγηθφηεηαο θαη παξνρήο νινθιεξσκέλσλ ππεξεζηψλ γηα πνιίηεο θαη επηρεηξήζεηο. Ζ δηαδηθηπαθή απηή Πχιε, παξέρεη απφ έλα θεληξηθφ ζεκείν νινθιεξσκέλε ελεκέξσζε ζηνπο πνιίηεο θαη ηηο επηρεηξήζεηο ζρεηηθά κε φιεο ηηο ζπλαιιαγέο ηνπο κε ηελ Γεκφζηα Γηνίθεζε (θπζηθέο ή ειεθηξνληθέο), θαζψο θαη επηιεγκέλεο ππεξεζίεο Ζιεθηξνληθψλ πλαιιαγψλ. Ο ΔΡΜΖ θαιχπηεη πεξηζζφηεξεο απφ δηνηθεηηθέο κνλάδεο, ππεξεζίεο θπβέξλεζεο-πνιίηε θαη θπβέξλεζεο-επηρεηξήζεσλ, θαζψο θαη ζρεδφλ έληππεο θφξκεο ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. Παξέρεη ζπζηεκαηηθά θαη νξγαλσκέλα Θ οργάνωςθ αυτι ζχει ζδρα τθ Νζα Τόρκθ και τθν Ακινα, και ιδρφκθκε από μια ομάδα επιφανϊν πολιτϊν, ακαδθμαϊκϊν και τεχνοκρατϊν του κόςμου το τοχεφει ςτθν προϊκθςθ των αρχϊν και των πρακτικϊν τθσ ςυμμετοχικισ θλεκτρονικισ δθμοκρατίασ ςτθν παγκόςμια ςκθνι, ενϊ ζχει αναπτφξει προγράμματα που ενκαρρφνουν το διάλογο ανάμεςα ςτουσ πολίτεσ, τθν πολιτεία και τθ διεκνι κοινότθτα. H εκδιλωςθ τθσ επίςθμθσ ζναρξθσ λειτουργίασ τθσ access2democracy, ζγινε ςτα πλαίςια του 14ου Παγκόςμιου υνεδρίου Πλθροφορικισ και Σθλεπικοινωνιϊν WCIT 2004, ςτο Μζγαρο Μουςικισ ςτθν Ακινα [67]

68 πξφηππα, θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη ηεθκεξίσζε γηα ηε δεκφζηα δηνίθεζε, ηηο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο πνιίηεο. Άιια ζεκαληηθά έξγα πνπ έρνπλ πινπνηεζεί ζηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο είλαη ε δεκηνπξγία ησλ ΚΔΠ κέζσ ηνπ πξνγξάκκαηνο «Αξηάδλε» θαη ηνπ δηαδηθηπαθνχ ηνπο ηφπνπ 63, απφ φπνπ νη πνιίηεο κπνξνχλ λα ιακβάλνπλ πιήζνο πιεξνθνξηψλ (π.ρ. ζρεηηθά κε δηθαηψκαηα ηνπ πνιίηε, άδεηεο θαη πηζηνπνηεηηθά). Σν «TAXISnet» 64, ην νπνίν παξέρεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθψλ ειεθηξνληθά (θαηάζεζε θνξνινγηθήο δήισζεο, ππνβνιή δειψζεσλ Φ.Π.Α. θαη πιεξσκή πνζνχ νθεηιήο ηνπ ζηελ ηξάπεδα ρσξίο λα απαηηείηαη ε κεηάβαζή ηνπ ζηελ εθνξία). έξγν «Police Online», ην «ΗΚΑnet», ε δεκηνπξγία ηνπ επηρεηξεζηαθνχ πξνγξάκκαηνο «Πνιηηεία», ε ΚηΠ ΑΔ. Θεηηθφ βήκα ζηνλ θιάδν ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο θαη δεκνθξαηίαο είλαη ε δηαδηθαζία δηαβνχιεπζεο ζην δηαδίθηπν ησλ λνκνζρεδίσλ, πνπ εγθαηληάζηεθε ζηα ηέιε ηνπ 2009, θαη δηελεξγήζεθε θαη γηα ην ζρέδην λφκνπ πνπ ελζσκάησλε ζην εζληθφ δίθαην ηελ Οδεγία 2006/123/ΔΚ γηα ηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε ησλ ππεξεζηψλ ζηελ εζσηεξηθή αγνξά. Σέινο είλαη ζεκαληηθή πξσηνβνπιία ε δεκηνπξγία ηνπ Opengov θαη ε δπλαηφηεηα ειεθηξνληθψλ αηηήζεσλ γηα ηε ζηειέρσζε ηεο θπβέξλεζεο θαη νη δπλαηφηεηεο δηαβνχιεπζεο πνπ παξέρεη. Καηλνηνκία ζην πεδίν ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, θαη ηεο εθαξκνγήο απηήο κέζσ ηεο ειεθηξνληθήο ςεθνθνξίαο, ζεσξείηαη ην πξφγξακκα e-vote: Vote for the EU you want, ην νπνίν πξαγκαηνπνηήζεθε κε πξσηνβνπιία ηεο Διιεληθήο Πξνεδξίαο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ην Απηφ ην πξφγξακκα νξγαλψζεθε απφ ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ ηεο Διιάδαο, θαη πινπνηήζεθε απφ ειιεληθή εηαηξεία, δίλνληαο ηελ επθαηξία ζηνπο πνιίηεο ησλ ρσξψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ θαη ράξαμεο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο, ζρεηηθά κε δηάθνξα πξνβιήκαηα πνπ θαιείηαη λα ιχζεη ε Δ.Δ. Άμηα αλαθνξάο είλαη ε ειεθηξνληθή ςεθνθνξία ζηηο εθινγέο ηνπ Σερληθνχ Δπηκειεηεξίνπ Γπηηθήο Διιάδνο. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ 2007, ζην ΣΔΔ Γπηηθήο Διιάδνο δίπια ζηηο παξαδνζηαθέο θάιπεο γηα ηε δηεμαγσγή ησλ πξνγξακκαηηζκέλσλ εθινγψλ, ηνπνζεηήζεθαλ θαη ηα ηεξκαηηθά ηνπ Δξεπλεηηθνχ, Αθαδεκατθνχ [68]

69 Ηλζηηηνχηνπ Σερλνινγίαο Τπνινγηζηψλ (ΔΑΗΣΤ), πνπ εδξεχεη ζηελ Πάηξα. 200 εγγεγξακκέλνη ρξήζηεο απφ ηα κέιε ηνπ επηκειεηεξίνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ηνπο ππνινγηζηέο ηνπ ζπζηήκαηνο ειεθηξνληθψλ ςεθνθνξηψλ «ΠΝΤΚΑ» πξνθεηκέλνπ λα ςεθίζνπλ. χκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο ηνπ ΔΑΗΣΤ, ηα απνηειέζκαηα ήηαλ ελζαξξπληηθά θαη ην ζχζηεκα ιεηηνχξγεζε κε αμηνπηζηία. ηελ Απζηξία, ε «Πλχθα» βξαβεχηεθε κε ην επξσπατθφ ρξπζφ κεηάιιην ηνπ πξψηνπ παλεπξσπατθνχ δηαγσληζκνχ e-voting, ζηνλ νπνίν πήξαλ κέξνο παλεπηζηήκηα θαη εηαηξείεο απφ φιε ηελ ήπεηξν Τφιςτϊμενη κατϊςταςη Χζηφζν πνιιά βήκαηα πξέπεη λα γίλνπλ, αθνχ ε Διιάδα θαηαηάρζεθε απφ ηνλ ΟΖΔ 44ε ζε ζχλνιν 50 θξαηψλ ζηελ θξαηηθή εηνηκφηεηα γηα ηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία. χκθσλα κε εθηηκήζεηο ηνπ Παξαηεξεηεξίνπ γηα ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο, νη Έιιελεο ελψ αλαγλσξίδνπλ ηε ρξεζηκφηεηα ησλ ππεξεζηψλ ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο, ιίγνη ηηο αμηνπνηνχλ, θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ ζρεηηθψλ επελδχζεσλ ηίζεηαη ζπρλά ππφ ακθηζβήηεζε. Παξάιιεια, βέβαηα, θαη ε γλψζε ηεο ζπληξηπηηθήο κεξίδαο ησλ πνιηηψλ πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε ρξήζε ΣΠΔ, δελ θηλείηαη ζε θαιχηεξα επίπεδα. Πνιιά, ινηπφλ, είλαη ηα εκπφδηα πνπ πξέπεη λα μεπεξάζεη ε ρψξα καο, γηα λα κπνξέζεη ε ρψξα καο λα πξνζεγγίζεη ηελ ειεθηξνληθή εηνηκφηεηα ησλ ππφινηπσλ αλαπηπγκέλσλ θξαηψλ. Ζ πξνγξακκαηηθή αλαβάζκηζε ηνπ ζηφρνπ ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ (e-participation) θαη ε αλάδεημε πνιιαπιψλ δηαηνκεαθψλ δξάζεσλ πξνο απηή ηελ θαηεχζπλζε, θξίλεηαη αλαγθαία. Χζηφζν, ε νινθιήξσζε ηνπ ζπζηήκαηνο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο ζηε ρψξα καο θζάλεη ζήκεξα κφιηο ζην 30%, ηε ζηηγκή πνπ ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο μεπεξλά ην 70%. Σα ζεκαληηθφηεξα πξνβιήκαηα γηα ηελ παξαγσγηθή ιεηηνπξγία ησλ έξγσλ ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ζρεηίδνληαη κε ηελ απνπζία ηνπ θαηάιιεινπ ζεζκηθνχ πιαηζίνπ. Ζ επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ θαη νη ζπλαιιαγέο ησλ πνιηηψλ κε ην θξάηνο γίλνληαη, θπξίσο, κε παξαδνζηαθά κέζα ζχκθσλα κε ην ππάξρνλ ζεζκηθφ πιαίζην. Σψξα κε ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε νη επηθνηλσλίεο θαη νη ζπλαιιαγέο ζα γίλνληαη [69]

70 ειεθηξνληθά θαη επνκέλσο ρξεηαδφκαζηε έλα αληίζηνηρν ζεζκηθφ πιαίζην ην νπνίν δελ ππάξρεη. ΚΕΥΑΛΑΙΟ 6 ΑΝΑΓΚΑΙΟΣΗΣΕ & ΠΡΟΟΠΣΙΚΕ 6.1 ΦΣΙΖΟΝΣΑ ΝΟΜΙΚΑ, ΠΟΛΙΣΙΚΑ & ΘΕΜΙΚΑ ΠΛΑΙΙΑ- ΑΞΙΟΛΟΓΨΝΣΑ ΣΙ ΕΠΙΔΟΕΙ Πξνθεηκέλνπ νη θπβεξλήζεηο, νη πνιίηεο θαη ηειηθά ε δεκνθξαηία λα επσθειεζνχλ νπζηαζηηθά απφ ηελ εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηελ παξαγσγή δεκνζίσλ πνιηηηθψλ κε ηε ρξήζε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, δελ αξθεί ε αλάπηπμε θαη ε εθαξκνγή ησλ ηειεπηαίσλ. Απηφ πνπ θαηαξρήλ είλαη απαξαίηεην, είλαη ε παξαγσγή λνκηθψλ, πνιηηηθψλ θαη ζεζκηθψλ πιαηζίσλ, κε παξάιιειε αλάπηπμε θαηάιιεισλ εξγαιείσλ αμηνιφγεζεο ησλ επηδφζεψλ ηνπο, ζηελ πνξεία πξνο ηελ πξνψζεζε ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ. Γηφηη, εάλ νη πνιίηεο αληηιεθζνχλ φηη ε δέζκεπζή ηνπο γηα εκπινθή θαη ηα απνηειέζκαηα απφ απηήλ αγλννχληαη, ηφηε ε ζρέζε ηνπο κε ηελ θπβέξλεζε ηειηθά ππνβαζκίδεηαη. Ζ πξφζβαζε ζηελ πιεξνθνξία, ε δηεμαγσγή δηαβνπιεχζεσλ θαη ε ελεξγφο ζπκκεηνρή απαηηνχλ μεθάζαξε λνκνζεζία, πνιηηηθνχο θαη ζεζκηθνχο κεραληζκνχο γηα ηελ εθαξκνγή ηνπο. Δπηπιένλ, απαηηείηαη ε πνιηηηθή εγεζία, λα κνηξαζηεί ηνλ θαζνξηζκφ ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο θαη λα δηαζθαιίζεη φηη νη πνιηηηθέο πξνηάζεηο, πνπ απφ θνηλνχ γελλήζεθαλ, ζα ιεθζνχλ ππφςε φηαλ ζα παξζεί ε ηειηθή απφθαζε. Με ηελ αχμεζε ησλ εξγαιείσλ θαη κεζφδσλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο/ζπκκεηνρήο, παξάιιεια απμάλεηαη θαη ε αλάγθε θαηαγξαθήο αιιά θαη αμηνιφγεζήο ηνπο, πξνθεηκέλνπ απηά λα ρξεζηκνπνηνχληαη ζην ζσζηφ ρξφλν, ζηε ζσζηή πεξίπησζε, αιιά θαη ζην ζσζηφ ζπλδπαζκφ. Παξάιιεια, πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ εξγαιεία αμηνιφγεζεο ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη ηεο ηειηθήο επίδξαζεο ηεο εκπινθήο ησλ πνιηηψλ ζηελ παξαγσγή πνιηηηθήο. Ζ αλάπηπμε ελφο θνηλνχ πιαηζίνπ γηα ηελ ελ ιφγσ αμηνιφγεζε είλαη απαξαίηεηε. Ζ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία δελ πεξηιακβάλεη κφλν ηελ πξφζεζε γηα ηελ ππνζηήξημε εθαξκνγήο ειεθηξνληθψλ εξγαιείσλ γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά θαη ηελ κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ απφ ηέηνηεο ελέξγεηεο International Teledemocracy Centre, Napier University, Edinburgh, UK, [70]

71 ηελ αμηνιφγεζε ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ε πξνζηηζέκελε αμία ησλ ΣΠΔ κπνξεί λα εθθξαζηεί κέζα απφ ηνπο ζεζκνχο, αμηνινγψληαο ην βαζκφ ζηνλ νπνίν νη ιχζεηο θαη νη εθαξκνγέο γηα ηελ εκπινθή ησλ πνιηηψλ πνπ βαζίδνληαη ζηηο λέεο ΣΠΔ, έρνπλ ζπγρσλεπζεί κε ηνπο ππάξρνληεο πνιηηηθνχο ζεζκνχο, θαη πψο ζηελ πξάμε επεξεάδνπλ ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Δπηπιένλ, κπνξεί λα εθθξαζηεί κέζα απφ ηελ επίδξαζε πνπ αζθνχλ νη λέεο απηέο πξαθηηθέο, ψζηε λα δηαγλσζηεί αλ νη άλζξσπνη πνπ εκπιέθνληαη κπνξνχλ πξαγκαηηθά λα επεξεάζνπλ ηελ πνιηηηθή. Δπηπιένλ, θξίζηκν είλαη λα δνχκε αλ ρξεζηκνπνηείηαη ε δπλακηθή ησλ ΣΠΔ, πξνθεηκέλνπ λα ελζσκαησζνχλ νη λέεο ηερλνινγίεο ζε φια ηα ζηάδηα παξαγσγήο πνιηηηθήο, θαη ηέινο αλ γίλεηαη ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί ε δηαθάλεηα, ε απνδνηηθφηεηα, ε ειαζηηθφηεηα, θαη ε κείσζε ησλ απνθιεηζκψλ. Πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο, αλαθνξηθά κε ηελ εκπινθή κεγάινπ θνηλνχ ην νπνίν ηειηθά επεξεάδεη ηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία, απαξαίηεηε είλαη ε αλάπηπμε ελφο αλαιπηηθνχ εξγαιείνπ, ην νπνίν ζα ιακβάλεη ππφςε ηνπ ηξείο δηαζηάζεηο: ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο, ηηο δηαζέζηκεο αλαιπηηθέο κεζφδνπο θαη ηνπο εκπιεθφκελνπο παίθηεο 66. Σα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο πεξηιακβάλνπλ δεκνθξαηηθά (επίδξαζε ζηελ πνιηηηθή θαη ηε δεκνθξαηία), εξγαιεηαθά (ζηφρνη, κέζνδνη θαη πξνζδνθίεο), θαη θνηλσληθνηερληθά θξηηήξηα (ρξεζηκφηεηα θαη απνδνρή, βαζκφο επηξξνήο εθξνψλ). Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαηαλνεηφ ην πψο ηα ελδηαθεξφκελα κέξε αληηιακβάλνληαη ηελ ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή, ρξήζηκν είλαη λα ζπκπεξηιεθζνχλ πνιινί παίθηεο ζηε δηαδηθαζία αμηνιφγεζεο. Οη ζπκκεηέρνληεο παίθηεο κπνξεί λα είλαη άλζξσπνη πνπ ζρεδίαζαλ θαη δηαρεηξίδνληαη ην κεραληζκφ ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο, άλζξσπνη πνπ έρνπλ ή πνπ δελ έρνπλ ρξεζηκνπνηήζεη ηνπο κεραληζκνχο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο, ή αθφκα θαη εθιεγκέλνη εθπξφζσπνη. (ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 3) ΤΜΠΕΡΑΜΑΣΑ Ζ ηδέα ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο δελ είλαη θαηλνχξγηα. Ήδε απφ ηε δεθαεηία ηνπ 90 νη εηδηθνί ζε ζέκαηα Γηαδηθηχνπ θαη πιεξνθνξηθήο, κίιαγαλ γηα 66 International Teledemocracy Centre, Napier University, Edinburgh, UK, [71]

72 έλαλ πνιηηηζκφ πνπ έξρεηαη λα καο βνεζήζεη λα εξγαδφκαζηε φπνηε, φπνπ θαη φζν ζέινπκε, θαη λα καο δψζεη ηε δπλαηφηεηα λα ζπκκεηέρνπκε ζηα θνηλά κε έλαλ ηξφπν πην νινθιεξσκέλν απφ πνηέ. Ζ εηζαγσγή ζεζκψλ άκεζεο δεκνθξαηίαο θαη ε εκπινθή ησλ πνιηηψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαηλφηαλ λα είλαη ην επφκελν βήκα, ζεκαηνδνηψληαο ηελ άζθεζε θαιχηεξνπ ειέγρνπ, κεγαιχηεξεο δηαθάλεηαο θαη πεξηζζφηεξεο ζπκκεηνρήο ζηα θνηλά. Απφ ηηο πξαθηηθέο πνπ κέρξη ζήκεξα έρνπλ αλαπηπρζεί ζην πεδίν ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο ή ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο, αλαδεηθλχνληαη νη επθαηξίεο θαη ε δπλακηθή ησλ λέσλ απηψλ εξγαιείσλ αιιά θαη νη πξνβιεκαηηζκνί γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπο ζην πεδίν ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο. Με ηε ρξήζε ησλ εθαξκνγψλ ηεο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο, ε δηαδηθαζία δηακόξθσζεο πνιηηηθώλ θαη ιήςεο απνθάζεσλ δελ αθνινπζεί πιένλ κόλν κηα κνλόδξνκε ξνή, ε νπνία μεθηλάεη από ηελ θπβέξλεζε θαη θαηαιήγεη ζηνπο πνιίηεο, αιιά αθνινπζεί θαη κηα αληίζεηε πνξεία, ε νπνία μεθηλάεη από ηνπο πνιίηεο γηα λα ηνπο εκπιέμεη ζε όια ηα ζηάδηα παξαγσγήο κηαο δεκόζηαο πνιηηηθήο. Βάζε απηήο ηελ λέαο ζρέζεο πνπ αλαπηχζζεηαη θαη ελδπλακψλεηαη ζηελ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία, απνηειεί ε ζπλεξγαζία, αιιά θαη ε νπζηαζηηθή αμηνπνίεζε ησλ εηζξνψλ πνπ ιακβάλεη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα απφ ηελ εκπινθή ησλ πνιηηψλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά ε αμηνιφγεζε ηφζν ησλ ίδησλ ησλ πξαθηηθψλ πνπ ιακβάλνπλ ρψξα πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, αιιά θαη ησλ απνηειεζκάησλ πνπ απηέο έρνπλ, απνηειεί φξν απαξαίηεην γηα ηε ζπλερή βειηίσζή ηνπο. Σν λα δεζκεχνληαη νη πνιίηεο λα ζπκκεηάζρνπλ ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο πνιηηηθήο απνηειεί επέλδπζε γηα ηελ παξνρή θαιχηεξσλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ αιιά θαη βαζηθφ ζπζηαηηθφ γηα θαιή δηαθπβέξλεζε. Χζηφζν, ε ρξήζε εθαξκνγψλ θαη εξγαιείσλ ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο εγείξεη θαη πνιινχο πξνβιεκαηηζκνχο νη νπνίνη αλαδεηθλχνπλ θαη ηα φξηά ηνπο. Σν ςεθηαθφ ράζκα απνηειεί κηα πξαγκαηηθφηεηα, πνπ πνιιέο ρψξεο πξνζπαζνχλ λα γεθπξψζνπλ, αλαγλσξίδνληαο ηαπηφρξνλα ηελ αλάγθε γηα ηε δηαζθάιηζε φηη φινη νη πνιίηεο, είηε είλαη online είηε φρη, ζα κπνξνχλ λα ζπλερίζνπλ λα απνιακβάλνπλ ίζα δηθαηψκαηα ζηε ζπκκεηνρή ζηε δεκφζηα ζθαίξα. Ζ ελαιιαθηηθή επηινγή ησλ πνιηηψλ γηα ηε ρξήζε παξαδνζηαθψλ κέζσλ ζηε δεκνθξαηία, πξέπεη λα εμαθνινπζήζεη λα ππάξρεη. Ζ δηαζθάιηζε ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ, πνπ απνηεινχλ εγγελή ζηνηρεία ελφο δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο, πξέπεη λα είλαη πξψηε πξνηεξαηφηεηα γηα ηηο θπβεξλήζεηο. Δπηπιένλ, ε [72]

73 νηθνδφκεζε ηεο εκπηζηνζχλεο απφ ηνπο πνιίηεο πξνο ηα ζπζηήκαηα απηά θαη ε παξάιιειε πξνεηνηκαζία ηνπ θξάηνπο, ψζηε λα εγγπεζεί ηηο επηρεηξνχκελεο δηαδηθαζίεο, είλαη θξίζηκν δήηεκα, πηνζεηψληαο λέα πνιηηηθά, ζεζκηθά θαη λνκηθά κέηξα. Ζ ειεθηξνληθή δεκνθξαηία ινηπφλ απνηειεί έλα λέν ζπλδπαζκφ ηερληθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ κέηξσλ, θαη ππφ απηήλ ηε άπνςε ππάξρεη κηα αλάγθε λα αλαγλσξηζηνχλ νη ζχλζεηεο δηαδηθαζίεο πνπ απαηηνχληαη γηα λα ζπλδξάκνπλ ζηελ επηηπρεκέλε εθαξκνγή ηεο. Ζ έιιεηςε εκπηζηνζχλεο απφ ηε κεξηά ησλ πνιηηψλ πξνο ηηο θπβεξλήζεηο θαη ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, γεληθφηεξα, ε νπνία εθδειψλεηαη, κεηαμχ άιισλ, κε κηα νινέλα απμαλφκελε απνρή απφ ηηο εθινγηθέο δηαδηθαζίεο, ελδέρεηαη, απφ ηε κηα κεξηά λα ππνδειψλεη ηελ αδηαθνξία ησλ πνιηηψλ γηα ηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο, θαη απφ ηελ άιιε κεξηά λα δείρλεη ηελ επηζπκία ησλ πνιηηψλ γηα πην ελεξγφ ζπκκεηνρή κε κέζα δηαθνξεηηθά απφ απηά πνπ ηνπ δηαηίζελην κέρξη ζήκεξα, ζηηο αληηπξνζσπεπηηθέο δεκνθξαηίεο. Αλ νη δηαζέζηκεο παξαδνζηαθέο κέζνδνη εκπινθήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο είλαη αλεπαξθείο, νη λέεο ηερλνινγίεο θαη ηδηαίηεξα ην δηαδίθηπν, ελδέρεηαη λα κπνξνχλ λα θαιχςνπλ απηφ ην θελφ. Μέρξη ζήκεξα πνιιά απφ ηα παξαπάλσ δεηήκαηα είλαη ππφ δηεξεχλεζε, θαη ελψ πνιιέο θπβεξλήζεηο έρνπλ αλαπηχμεη ζεκαληηθή δξάζε ζηνλ ηνκέα ηεο ειεθηξνληθήο παξνρήο δεκνζίσλ ππεξεζηψλ, ιίγν έρνπλ πξνρσξήζεη ζην πεδίν ηεο ειεθηξνληθήο ζπκκεηνρήο. Δάλ φκσο ην δεηνχκελν είλαη ε ππέξβαζε ηεο θξίζεο, απνηειεζκαηηθφηεηαο θαη αμηνπηζηίαο ηνπ ζχγρξνλνπ θξάηνπο απέλαληη ζηνπο πνιίηεο ηνπ, ηφηε ζα πξέπεη λα εθαξκνζηνχλ λένη ηξφπνη δηαβνχιεπζεο θαη ζπκκεηνρήο ησλ ελεξγψλ πνιηηψλ θαη ηεο νξγαλσκέλεο Κνηλσλίαο Πνιηηψλ, ζε φια ηα ζηάδηα δηακφξθσζεο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή, θξίζηκε είλαη ε ζπλεξγαζία ηνπ θξάηνπο κε ηνλ αθαδεκατθφ ηνκέα, ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη ηα ππφινηπα θξάηε κέιε, ηνπο δηεζλείο νξγαληζκνχο, ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη ηελ Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ, γηα ηελ αληαιιαγή εκπεηξίαο θαη ηε δεκηνπξγία ζπκπξάμεσλ. Ζ πξνζαξκνγή ζηηο παξαδφζεηο θαη ζηηο ηδηαίηεξεο ζπλζήθεο θάζε ρψξαο ή ηνπηθήο θνηλσλίαο, θαη φρη ε ζηείξα κεηαθνξά πξαθηηθψλ, είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο επηηπρίαο ψζηε λα ππάξμνπλ ηα κέγηζηα νθέιε. Πάλησο, ην αλ ε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ θαη ησλ ππνινίπσλ ΣΠΔ, νδεγήζνπλ ζε κηα άκεζε δεκνθξαηία, ή ζε ελδπλάκσζε ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο πνπ γίλεηαη πην ζπκκεηνρηθφ, είλαη έλα δήηεκα πνπ παξακέλεη αλνηρηφ. Γελ ππάξρνπλ πξνο ην παξφλ αξθεηά ζηνηρεία παξέκβαζεο θαη [73]

74 εθαξκνγήο ειεθηξνληθήο δεκνθξαηίαο γηα λα απνηππσζεί θαη λα ηεθκεξησζεί επηζηεκνληθά κηα ηέηνηα άπνςε. Γηαθαίλεηαη κηα ηάζε καδηθήο ζπκκεηνρήο ζηηο θνηλσληθέο δηεξγαζίεο πνπ ππνζηεξίδνληαη ζην δηαδίθηπν πνπ φκσο δελ έρνπλ δψζεη ζεκαληηθά απνηειέζκαηα ζην επίπεδν ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο. Σειηθά ην εξψηεκα πνπ γελληέηαη είλαη αλ ηα λέα κέζα, κπνξνχλ λα επηηχρνπλ απηφ πνπ νη παξαδνζηαθέο δνκέο ηεο ζχγρξνλεο δεκνθξαηίαο, δελ κπνξνχλ. Γειαδή ηελ άκεζε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηα θνηλά, ζηε ιήςε θαη δηακφξθσζε πνιηηηθψλ απνθάζεσλ, κε ειεχζεξε ζπλείδεζε θαη θξηηηθή ηθαλφηεηα, ψζηε λα πξαγκαησζεί ε ζεκειηψδεο αξρή ηεο δεκνθξαηίαο, απηή ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο. Ίζσο ε απάληεζε λα εμαξηάηαη, κεηαμχ άιισλ, θαη απφ ηε δπλακηθή δηεθδίθεζε ησλ πνιηηψλ λα παξέκβνπλ ζηα πνιηηηθά δξψκελα. [74]

75 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΥΙΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΚΔ ΠΖΓΔ 1. Γ. Υαξαιάκπεο, «ε Πνιηηηθή ησλ Δπηθνηλσληψλ». 2. Απνζηνιάθεο, Λνπθήο, Υάιαξεο, ΔΠΗΣΖΜΟΝΗΚΔ ΜΔΛΔΣΔ 1. IEEE Computer Society, Transforming E-government and E-participation through IT, Ann Macintosh (International Teledemocracy Centre, Napier University, UK) 3. OECD report Citizens as Partners (2001) 4. Focus on Citizens: public engagement for better policy and services Norwegian Board of Technology & Ministry of Government Administration and Reform Workshop on Democracy 2.0, 10 June Joanne Caddy (OECD). 5. Promise and Problems of E-Democracy, CHALLENGES OF ONLINE CITIZEN ENGAGEMENT, OECD, ENGAGING CITIZENS IN POLICY-MAKING: INFORMATION, CONSULTATION & PUBLIC PARTICIPATION-PUMA POLICY BRIEF NO.10, JULY Engaging Citizens Online for Better Policy-making-OECD, march The International Teledemocracy Centre ITC, E-VOTE, Procedural Security and Social Acceptance in E-voting. 9. ΠΔΝΔΓ, «Ζιεθηξνληθή Γεκνθξαηία θαη Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε: Μειινληηθέο πξνθιήζεηο», E-Forum E-Democracy Work Group 4 Report, Initial Results, September European egovernment : Taking stock of good practice and progress towards implementation of the i2010 egovernment Action Plan, September ΓΗΑΓΗΚΣΤΑΚΔ ΠΖΓΔ 1. Global Forum, March [75]

76 to-online-participation.htm International Teledemocracy Centre, Napier University, Edinburgh, UK, [76]

77 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑΣΑ Α. Ηλεκτρονικό διακυβϋρνηςη Ο φξνο ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε έθαλε ηελ εκθάληζή ηνπ ζηε βηβιηνγξαθία αιιά θαη ζηελ πξάμε ηε δεθαεηία ηνπ χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη ε UNESCO 67, ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε (e-governance), είλαη ε ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο θαη επηθνηλσληψλ απφ ην δεκφζην ηνκέα, κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο παξνρήο πιεξνθνξηψλ θαη ππεξεζηψλ, ηελ ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, θαη ηέινο ηελ αχμεζε ηεο ινγνδνζίαο, ηεο δηαθάλεηαο θαη ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο θπβέξλεζεο. Πεξαηηέξσ, e-governance είλαη ε ρξήζε ησλ ΣΠΔ απφ δηαθνξεηηθνχο «παίθηεο» ηεο πνιηηηθήο αιιά θαη ηεο θνηλσλίαο, κε ζηφρν ηε βειηίσζε ηεο πξφζβαζήο ηνπο ζηελ πιεξνθφξεζε θαη ησλ δπλαηνηήησλ ηνπο 68. Ο ΟΟΑ νξίδεη ηελ «ειεθηξνληθή θπβέξλεζε» σο «ηελ ρξήζε ΣΠΔ θαη εηδηθά ηνπ Γηαδηθηχνπ σο εξγαιείν γηα ηελ επίηεπμε θαιχηεξεο θπβέξλεζεο» 69. Ζ Δ.Δ. νξίδεη επίζεκα ηελ Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε σο ηε "ρξήζε ησλ ηερλνινγηψλ ηεο πιεξνθνξηθήο θαη ησλ ηειεπηθνηλσληψλ ζηε δεκφζηα δηνίθεζε ζε ζπλδπαζκφ κε νξγαλσηηθέο αιιαγέο θαη λέεο δεμηφηεηεο ηνπ πξνζσπηθνχ, κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο εμππεξέηεζεο ηνπ θνηλνχ, ηελ ελδπλάκσζε ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ" 70. Ο ελ ιφγσ νξηζκφο αθελφο νξηνζεηεί ηνπο ζηφρνπο ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο ζε ζπγθεθξηκέλνπο ηνκείο (εμππεξέηεζε πνιηηψλ θαη επηρεηξήζεσλ, βειηίσζε ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ, ππνζηήξημε ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ), θαη αθεηέξνπ ζπλδέεη άξξεθηα ηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε κε επξχηαηεο νξγαλσηηθέο αιιαγέο ζην εζσηεξηθφ ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο. 67 Διακζςιμθ και ςτον δικτυακό τόπο τθσ UNESCO, 68 Θ κφρια δράςθ ςτον τομζα τθσ θλεκτρονικισ διακυβζρνθςθσ από τθν UNESCO θ οποία βρίςκεται ςε εξζλιξθ είναι ζνα ζργο αναφορικά με τθν e-governance capacity-building, το οποίο εφαρμόηεται ςε διμουσ-κοινότθτεσ προκειμζνου να βελτιωκεί θ καλι διακυβζρνθςθ, μζςω τθσ ανάπτυξθσ τθσ εκπαίδευςθσ Modules για όςουσ λαμβάνουν αποφάςεισ ςε τοπικό επίπεδο, ςτθ Λατινικι Αμερικι και ςτθν Αφρικι. Προθγοφμενεσ δράςεισ τθσ UNESCO ςχετικά με τθν θλεκτρονικι διακυβζρνθςθ αποτελοφν οι δθμοςιεφςεισ "Global survey on-line governance" και "Country profiles of e- governance", οι οποίεσ πραγματοποιικθκαν ςε ςυνεργαςία με το Μδρυμα Commonwealth Network of Information Technology for Development Foundation (COMNET-IT). 69 The E-Government Imperative, OECD The Role of egovernment for Europe s Future, { SEC (2003) 1038}. [77]

78 ηφρνη ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο είλαη ε δεκηνπξγία ππεξεζηψλ πςειήο πνηφηεηαο θαη ρακεινχ θφζηνπο 71, θαη ε χπαξμε νινθιεξσκέλσλ, αζθαιψλ, δηαιεηηνπξγηθψλ 72 θαη εμσζηξεθψλ πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, κέζα απφ ηελ εθαξκνγή ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ (ΣΠΔ). Καίξην είλαη λα ηνληζηεί πσο ελψ ην ζεκαληηθφηεξν κέξνο ηεο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο εξείδεηαη ζην δηαδίθηπν, δε ζηεξίδεηαη κφλν ζε απηφ. Ρφιν παίδνπλ θαη άιιεο ηερλνινγίεο, φπσο ε ηειεθσληθή παξνρή δηνηθεηηθψλ ππεξεζηψλ («γξακκή πνιίηε»), ηα θηλεηά ηειέθσλα (SMS, MMS), ε ρξήζε ηειεκαηηθήο ζε ζέκαηα πγείαο (ε-ηαηξηθή), δηαρείξηζεο νδηθήο θπθινθνξίαο, θάξηεο αλαγλψξηζεο (ηαπηφηεηεοδηαβαηήξηα) κε βηνκεηξηθά ραξαθηεξηζηηθά θιπ. Αιιά πάλσ απφ φια απηφ πνπ απαηηείηαη είλαη κηα δηαθνξεηηθή θνπιηνχξα, ιηγφηεξν ηεξαξρηθή θαη πεξηζζφηεξν ζπλεξγαηηθή, νξηδφληηα θαη δηαθαλήο. Πξνθεηκέλνπ λα ιεηηνπξγήζεη ε ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε, ε αιιαγή ζε δηνηθεηηθέο θαη νξγαλσηηθέο δνκέο δελ είλαη αξθεηή. Απηφ πνπ ηειηθά ρξεηάδεηαη είλαη κηα δξαζηηθή αιιαγή ζηελ θνπιηνχξα 73. Α.1 ΠΡΟΒΛΖΜΑΣΑ ΔΦΑΡΜΟΓΖ, ΚΗΝΓΤΝΟΗ ΚΑΗ ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΖ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΖ ΓΗΑΚΤΒΔΡΝΖΖ Ζ κέρξη ζήκεξα εκπεηξία έρεη δείμεη φηη ε πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο θαη ε δηείζδπζή ηεο ζε παγθφζκην επίπεδν θξχβνπλ πνιιά εκπφδηα. Οη θπβεξλήζεηο θαηάιαβαλ ζηελ πνξεία εθαξκνγήο ηεο φηη ζηελ ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε ε ηερλνινγία δελ είλαη πξσηαγσληζηήο, αιιά έλα κέζν ην νπνίν αλ δε ρξεζηκνπνηείηαη ράλεη ηελ αμία ηνπ. Πνιιέο έξεπλεο 74 απφ ηα πξψηα 71 Τπθρεςίεσ μιασ ςτάςθσ, ολοκλθρωμζνεσ θλεκτρονικζσ ςυναλλαγζσ, διαδικτυακζσ πφλεσ διοικθτικϊν υπθρεςιϊν, υψθλι διακεςιμότθτα και αςφάλεια ςυναλλαγϊν. 72 Θ διαλειτουργικότθτα (interoperability) είναι ςαν μία αλυςίδα που κάνει δυνατι τθν ςφνδεςθ πλθροφοριϊν και πλθροφοριακϊν ςυςτθμάτων και ςτο εςωτερικό των οργανιςμϊν αλλά και πζρα από τα όρια ενόσ οργανιςμοφ με άλλουσ οργανιςμοφσ και διοικιςεισ, τον ιδιωτικό τομζα ι τουσ πολίτεσ. Ζχει τρείσ όψεισ: τθν Τεχνική διαλειτουργικότητα, που περιλαμβάνει ό,τι ζχει ςχζςθ με τα τεχνικά κζματα ςφνδεςθσ πλθροφορικϊν ςυςτθμάτων, τθν Σημαςιολογική διαλειτουργικότητα που εξαςφαλίηει ότι θ ακριβισ ςθμαςία τθσ πλθροφορίασ που ανταλλάςςεται είναι κατανοθτι από κάκε άλλθ εφαρμογι που δεν δθμιουργικθκε εξαρχισ για το ςκοπό αυτό, τθν Οργανωτική διαλειτουργικότητα που περιλαμβάνει τθν ευκυγράμμιςθ των πλθροφοριακϊν αρχιτεκτονικϊν με τουσ οργανωτικοφσ ςκοποφσ και τθν προϊκθςθ τθσ ςυνεργαςίασ μεταξφ επιχειρθματικϊν διαδικαςιϊν. 73 Donald G. Lenihan, Realigning Governance: From e-government to e-democracy, Centre for Collaborative Government, April 2002-OECD. 74 Μεταξφ άλλων θ ζρευνα Implementing the President s Management Agenda for e-government - e-government Strategy. Simplified Delivery of Services to Citizens, U.S Πθγι: 12/2002 PUBLIC MANAGEMENT FORUM, A Review for Public Administration Practitioners in Central and Eastern Europe and the CIS Vol. VII No /2002- Διεκνζσ Κζντρο Δθμόςιασ Διοίκθςθσ. [78]

79 βήκαηα αλάπηπμεο ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο, ηφληδαλ ην γεγνλφο φηη πνιιέο θπβεξλήζεηο ρξεζηκνπνίεζαλ ηηο ηερλνινγίεο πιεξνθνξηθήο γηα λα απηνκαηνπνηήζνπλ ππάξρνπζεο δηαδηθαζίεο, θαη φρη γηα λα δεκηνπξγήζνπλ πην απνδνηηθέο θαη απνηειεζκαηηθέο ιχζεηο. Αγνξάζηεθαλ ζπζηήκαηα γηα ηελ εμππεξέηεζε εζσηεξηθψλ αλαγθψλ, ηα νπνία ζπάληα κπνξνχζαλ λα θαλνχλ δηαιεηηνπξγηθά. Ο θφβνο ηεο νπζηαζηηθήο αλαδηάξζξσζεο πξνθαιεί αληηζηάζεηο ζε κηα νινθιεξσκέλε εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο. Ζ νξγαλσζηαθή αδξάλεηα ηεο δεκφζηαο δηνίθεζεο δπζθνιεχεη ηελ εθαξκνγή κεζφδσλ ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο. Χο κεηνλέθηεκα απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ειεθηξνληθήο δηαθπβέξλεζεο κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί ε έθζεζε ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ πνιηηψλ ζην θπβεξλνρψξν, θάηη πνπ ζέηεη ζε θίλδπλν ηελ ηδησηηθφηεηα θαη ηελ πξνζηαζία ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ. Δπηπιένλ δήηεκα απνηειεί ην απμεκέλν θφζηνο γηα ηα θξάηε αιιά θαη ε αδπλακία ζπκκεηνρήο πνιηηψλ δίρσο πξφζβαζε ζηηο λέεο ηερλνινγίεο (ςεθηαθφ ράζκα- digital divide). Δπηπιένλ, εάλ δε ζρεδηαζηεί θαη εθαξκνζηεί ζσζηά κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη απιψο θαη κφλν ζαλ θάιπςε ησλ γξαθεηνθξαηηθψλ πξνβιεκάησλ. Απηφ πνπ έρεη ζεκαζία δελ είλαη ε αληηθαηάζηαζε παξαδνζηαθψλ κεζφδσλ κε ειεθηξνληθέο, αιιά ε αιιαγή ησλ δνκψλ, ηεο λννηξνπίαο θαη ελ ηέιεη αμηνιφγεζε ηνπ ηειηθνχ νθέινπο πνπ απνθνκίδεηαη απφ ηελ εθαξκνγή ησλ λέσλ απηψλ δνκψλ κε ηε ζπλδξνκή ησλ ΣΠΔ. Χζηφζν, δελ ακθηζβεηείηαη φηη ε ειεθηξνληθή δηαθπβέξλεζε απνηειεί κηα επθαηξία λα αιιάμνπλ νη δεκφζηνη νξγαληζκνί πξνθεηκέλνπ λα ιεηηνπξγνχλ κε θέληξν ηνλ πνιίηε, λα παξέρνληαη απνδνηηθέο πξνο ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ππεξεζίεο, πνπ ζα ζπκβάιινπλ ζηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζα πξνσζνχλ καθξνπξφζεζκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Μηα επθαηξία λα βειηησζεί ε δηαθπβέξλεζε, κέζσ βειηησκέλεο πξφζβαζεο ζε αθξηβείο πιεξνθνξίεο, θαη ζε δηαθαλείο, αληαπνθξηηηθνχο θαη δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο 75. Α.2 Δ.Δ. & ΓΡΑΔΗ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΖ ΓΗΑΚΤΒΔΡΝΖΖ Ζ πνξεία πξνο ηελ αλάπηπμε ηνπ egovernment θαη ε αλάγθε γηα δηνηθεηηθή αλακφξθσζε γίλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν κέξνο ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο ησλ πεξηζζφηεξσλ θξαηψλ ηνπ ΟΟΑ (Οξγαληζκφο γηα ηελ Οηθνλνκηθή πλεξγαζία θαη 75 The UN Division of Public Economics and Public Administration and the American Society for Public Administration common global survey of e-government (Benchmarking e-government: a Global Perspective, 2002). [79]

80 Αλάπηπμε, OECD-Organisation for Economic Co-Operation and Development). Παξάιιεια ε Δπξσπατθή Έλσζε έρεη δψζεη κεγάιε βαξχηεηα ζηελ άκεζε πινπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ ζηφρσλ πνπ ζρεηίδνληαη [80] κε ηελ ελίζρπζε ηεο Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο 76 θαη ηεο Κνηλσλίαο ηεο Γλψζεο 77, ζπλδεδεκέλεο κε ηελ αληαγσληζηηθφηεηα, θαη ζηελ πξνψζεζε θαη εθαξκνγή ηεο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο. Σν επηρεηξεζηαθφ ζρέδην «e-europe» πεξηιακβάλεη ζεκαληηθέο δξάζεηο ππνζηήξημεο θαη πξνψζεζεο ηεο ειεθηξνληθήο θπβέξλεζεο, φπσο είλαη ην πξφγξακκα e-content 78 γηα ηελ αλάπηπμε ςεθηαθνχ πεξηερνκέλνπ, ην πξφγξακκα IDA-Interchange of Data between Administrations 79 γηα ηελ αληαιιαγή δεδνκέλσλ κεηαμχ θνξέσλ δεκφζηαο δηνίθεζεο, ην πξφγξακκα IST-Information Society Technologies 80, γηα ηελ πινπνίεζε έξγσλ έξεπλαο. Δπηπιένλ κέξνο ηνπ ζρεδίνπ Smart Government (Έμππλε Γηαθπβέξλεζε) ηνπ Πξνγξάκκαηνο Σερλνινγηψλ ηεο Κνηλσλίαο ηεο Πιεξνθνξίαο , ήηαλ ην Prisma Project, ην νπνίν ζεσξείηαη εμαηξεηηθά επηηπρεκέλν, φρη κφλν γηα ηελ αλαιπηηθφηεηα, ηνλ νξακαηηζκφ θαη ηε "θαληαζία" πνπ πξνζέδσζε ζηνλ επξσπατθφ ζηφρν γηα νινθιεξσκέλε Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε, αιιά θαη γηαηί εμέδσζε έλαλ ηδηαίηεξα ρξήζηκν Οδεγφ Πξαθηηθψλ θαη ηξαηεγηθψλ. Ο βαζηθφο ππξήλαο δξαζηεξηνπνίεζεο ηνπ αθνξνχζε ζηε "ραξηνγξάθεζε" φισλ ησλ ηάζεσλ θαη ησλ αιιαγψλ πνπ ζα επεξεάζνπλ ηελ Ζιεθηξνληθή Γηαθπβέξλεζε ζε ρξνληθφ νξίδνληα 10 εηψλ, ζηνλ εληνπηζκφ ησλ βέιηηζησλ πξαθηηθψλ παξνρήο ειεθηξνληθψλ ππεξεζηψλ ζε πνιίηεο θαη επηρεηξήζεηο, ζηνλ θαζνξηζκφ καθξνπξφζεζκσλ ζηφρσλ ηνπ επξσπατθνχ egovernment (γηα ηα επφκελα 10 ρξφληα), ζηελ πξφβιεςε ηεο πνξείαο ηεο Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο γηα ηελ επφκελε δεθαεηία θαη ζηε δεκηνπξγία ζελαξίσλ, ζηελ αλάπηπμε λέσλ κνληέισλ ππεξεζηψλ, βαζηζκέλσλ ζηελ πξφβιεςε κειινληηθψλ αλαγθψλ πνιηηψλ 76 Θ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ, με το πρόγραμμα «Κοινωνία τθσ Πλθροφορίασ» ςτθρίηει τθν αξιοποίθςθ του Διαδικτφου για τθν on-line διακυβζρνθςθ. Ο όροσ «Κοινωνία τθσ Πλθροφορίασ» (Information Society), περιγράφει τθ ςφγχρονθ κοινωνία ςφμφωνα με αυτό που κεωρείται ότι είναι θ κινθτιριοσ δφναμθ ι πθγι για τθν παραγωγικι εξουςία, κυρίωσ τθν πλθροφορία όλων των ειδϊν. Θ αιτιολόγθςθ αυτισ τθσ κζςθσ προζρχεται από τθν εμφανι εξάρτθςθ ενόσ μεγάλου μζρουσ τθσ ςφγχρονθσ ηωισ, υλικισ και πολιτιςτικισ, από τθν παραγωγι, διαχείριςθ και τθν εφαρμογι τθσ πλθροφορίασ, κακϊσ και από τθ λειτουργία πολφπλοκων επικοινωνιακϊν δικτφων. 77 τθν Κοινωνία τθσ Πλθροφορίασ οι νζεσ τεχνολογίεσ τθσ πλθροφορικισ και των επικοινωνιϊν είναι γενεςιουργό αίτιο τθσ μετάβαςθσ ςτθ κοινωνία τθσ γνϊςθσ και τθσ παγκοςμιοποίθςθσ και ςυγχρόνωσ εργαλείο

81 θαη επηρεηξήζεσλ. Ο δηθηπαθφο ηφπνο ηνπ Prisma Project 81, παξέρεη επίζεο ζε φινπο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο πιεζψξα εθδφζεσλ, κε ζηξαηεγηθέο θαηεπζχλζεηο 82. Σέινο αμηνζεκείσηε είλαη κηα πξσηνβνπιία ηεο Δ..Δ., ζην πιαίζην ηεο εθαξκνγήο ηεο Οδεγίαο 2006/123/ΔΚ, γηα ηελ ειεχζεξε παξνρή ησλ ππεξεζηψλ ζηελ εζσηεξηθή αγνξά. Μεηαμχ άιισλ, βάζεη ηεο Οδεγίαο, ηα θξάηε κέιε, πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιχλνπλ ηελ ειεχζεξε παξνρή ππεξεζηψλ, αιιά θαη ηελ ειεπζεξία εγθαηάζηαζεο παξφρσλ ππεξεζηψλ ζην εζσηεξηθφ ηνπο, νθείινπλ λα απινπνηήζνπλ ηηο δηνηθεηηθέο δνκέο ηνπο, κέζα απφ ηε δεκηνπξγία Δληαίσλ Κέληξσλ Δμππεξέηεζεο (ΔΚΔ), απφ φπνπ ν πάξνρνο ζα κπνξεί λα εμππεξεηεζεί (one-stop shop). Έηζη κέρξη ην ηέινο ηνπ 2009, νξηζκέλα θξάηε κέιε, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Διιάδα, ζηα πιαίζηα ηνπ επξσπατθνχ πηινηηθνχ πξνγξάκκαηνο SPOCS (Simple Procedures Online for Cross border Services- απινπζηεπκέλεο ειεθηξνληθέο δηαδηθαζίεο γηα Γηαζπλνξηαθέο Τπεξεζίεο), φθεηιαλ λα θαηαγξάςνπλ, ζε έλα εηδηθά δηακνξθσκέλν εξσηεκαηνιφγην 13 εξσηήζεσλ, ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε αλαθνξηθά κε ηελ αδεηνδφηεζε γηα ηελ εθθίλεζε παξνρήο νξηζκέλσλ ππεξεζηψλ. θνπφο απηνχ ηνπ έξγνπ, ήηαλ ε ακνηβαία αμηνιφγεζε ησλ δηνηθεηηθψλ ζπζηεκάησλ ησλ ρσξψλ πνπ ζπκκεηείραλ θαη ε θαηαγξαθή θαιψλ πξαθηηθψλ, ψζηε φιεο νη ρψξεο ηεο Δ.Δ λα κεηψζνπλ ηα δηνηθεηηθά βάξε, ζέηνληαο ζε ιεηηνπξγία ειεθηξνληθά Δ.Κ.Δ. ηελ Διιάδα ην ξφιν απηφ πξφθεηηαη λα παίμεη ε Κπβεξλεηηθή Πχιε ΔΡΜΖ Prisma Strategic Guidelines: 1. eadministration (θ-διοίκθςθ) 2. ehealth (θ-τγεία) 3. eservices for all (θ-τπθρεςίεσ για όλουσ) 4. eenvironment (θ-περιβάλλον) 5. etransport (θ-μεταφορζσ) 6. etourism (θ-σουριςμόσ) 7. Καινοτομίεσ του Δθμοςίου Σομζα ςτθν Οικονομία τθσ Γνϊςθσ 8. Θλεκτρονικι Διακυβζρνθςθ ςε επιλεγμζνεσ χϊρεσ τθσ διευρυμζνθσ Ε.Ε. 9. edemocracy (θ-δθμοκρατία) 10. estrategies for Government (θ-τρατθγικζσ Διακυβζρνθςθσ) [81]

82 Β. ΤΜΜΕΣΟΦΗ & ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΤΜΜΕΣΟΦΗ Ζ ζπκκεηνρή νξίδεηαη σο «ην ζχλνιν ησλ αιιειεπηδξάζεσλ πνπ ζρεκαηίδνληαη κεηαμχ ηεο θνηλσλίαο θαη ηνπ θπβεξλεηηθνχ ζπζηήκαηνο (πνιηηηθφ θαη δηνηθεηηθφ ζχζηεκα), αλαθνξηθά κε ηε δηακφξθσζε ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ» 83. Χο πνιηηηθή ζπκκεηνρή κπνξεί, επίζεο λα νξηζηεί ε εζειεκέλε δξαζηεξηφηεηα ησλ αηφκσλ πνπ γίλεηαη κε ζεκείν αλαθνξάο ην πνιηηηθφ ζχζηεκα 84. Ζ πνιηηηθή ζπκκεηνρή, ζεσξεκέλε απφ ηε ζθνπηά απηή, πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ ξφισλ ηνπο νπνίνπο κπνξεί λα αζθεί ν πνιίηεο, ξφινη νη νπνίνη αθνξνχλ, γεληθά, ηε ζθαίξα ηεο πνιηηηθήο θαη δελ αλαθέξνληαη απνθιεηζηηθά θαη κφλν, νχηε ζηε ζεζκνζεηεκέλε θαη απνδεθηή απφ ην πνιηηηθφ ζχζηεκα, δξαζηεξηφηεηα, νχηε απιψο ζηελ άξζξσζε αηηεκάησλ, νχηε κφλν ζην επίπεδν ησλ πνιηηηθψλ ειίη πνπ ζπκκεηέρνπλ άκεζα ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ. Δίλαη ινηπφλ πξνθαλήο ε ζπλάθεηα ηεο έλλνηαο ηεο ζπκκεηνρήο κε απηή ηεο δεκνθξαηίαο 85, ζην κέηξν πνπ γεληθά ζηα κε δεκνθξαηηθά θαζεζηψηα δελ ελζαξξχλεηαη ε πνιηηηθή ζπκκεηνρή. Ζ πνιηηηθή ζπκκεηνρή απνηειεί δηθαίσκα θαη θαζήθνλ ηνπ πνιίηε, ελψ ζπγρξφλσο ηνλ δηαθνξνπνηεί απφ ηνλ ππήθνν 86, παξνπζηάδνληαο ζπλεπψο, κεγάιε ζεηηθή ηδενινγηθή θφξηηζε ζην πιαίζην ηεο θηιειεχζεξεο πνιηηηθήο ζθέςεο, φπνπ ε νπζία ηεο δεκνθξαηίαο έγθεηηαη αθξηβψο ζε απηή: Ο θάζε πνιίηεο νθείιεη λα παίξλεη ελεξγά κέξνο ζηα θνηλά, νθείιεη λα γλσξίδεη ηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, νθείιεη λα γλσζηνπνηεί ηηο απφςεηο ηνπ πάλσ ζηα ππφ ζπδήηεζε ζέκαηα, νθείιεη λα αζθεί έιεγρν ζηηο πνιηηηθέο ειίη, νη νπνίεο έηζη λνκηκνπνηνχληαη. ε απηφ ην πιαίζην, ε πνιηηηθή ζπκκεηνρή απνηειεί αλαγθαία ζπλζήθε γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο δεκνθξαηίαο, αιιά θαη ππνρξέσζε θαη αξεηή ησλ «ειεχζεξσλ θαη ίζσλ» πνιηηψλ 87. ην ζεκείν απηφ πξέπεη λα επηζεκαλζεί ε ζεκαληηθή δηάθξηζε αλάκεζα ζηελ «ηππηθή» θαη «νπζηαζηηθή» ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε 88. Δλψ ε πξψηε νξίδεηαη σο ε ηδηφηεηα ηνπ κέινπο ελφο εζληθνχ θξάηνπο, ε δεχηεξε, κπνξεί λα νξηζηεί σο έλα 83 IEEE Computer Society, Μ.Παντελίδου Μαλοφτα, 1993 «Πολιτικι υμπεριφορά», ςελ Μ.Παντελίδου Μαλοφτα, 1993 «Πολιτικι υμπεριφορά», ςελ Για το υπικοο ο νόμοσ δεν είναι παρά οι επιταγζσ ςτισ οποίεσ οφείλει να ςυμμορφϊνεται, ενϊ ο πολίτθσ αντιμετωπίηει επιπλζον το νόμο και ωσ αποτζλεςμα ςυλλογικισ διαδικαςίασ ςτθ μορφοποίθςθ τθσ οποίασ μετζχει και ο ίδιοσ (G.Almond, S.Verba, 1963). 87 Μ.Παντελίδου Μαλοφτα, 1993, «Πολιτικι υμπεριφορά», ςελ T.H.Marshall-T.Bottomore, 2001, «Λδιότθτα του Πολίτθ και Κοινωνικι Σάξθ», ςελ.145 [82]

83 θάζκα αηνκηθψλ, πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, ηα νπνία εκπεξηέρνπλ έλα βαζκφ ζπκκεηνρήο ζηε δηνίθεζε. Έλα επηπιένλ δήηεκα, ην νπνίν δελ κπνξεί λα παξαβιεθζεί, είλαη ην γεγνλφο φηη ε έλλνηα ηεο πνιηηεηφηεηαο πξνζιακβάλεη ζην πιαίζην ηεο ζεκεξηλήο παγθνζκηνπνηεκέλεο αιιειεμάξηεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ θαηαζηάζεσλ, θαη έλα άιιν πεξηερφκελν, κηα άιιε έθθαλζε, απηή ηεο θνζκνπνιηηεηφηεηαο. Ο ζπλδπαζκφο ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο αιιειεμάξηεζεο ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ δηεξγαζηψλ, κε ηελ εκθάληζε πξνβιεκάησλ νηθνπκεληθήο δηάζηαζεο (νηθνλνκηθή θξίζε, πεξηβαιινληηθή θξίζε, ην ελεξγεηαθφ δήηεκα, ην θαηλφκελν ηνπ ξαηζηζκνχ θιπ), ζπλεγνξνχλ ππέξ ηεο δηακφξθσζεο κηαο νηθνπκεληθήο πνιηηεηφηεηαο. Ζ αίζζεζε ηνπ «αλήθεηλ» ζην θνζκνζχζηεκα εκθαλίδεηαη σο πξφθιεζε γηα ηελ έσο θαη ζήκεξα κνλνζήκαληε δηάζηαζε ηεο πνιηηεηφηεηαο, εθείλεο ηεο θξαηηθήο ηζαγέλεηαο, φπνπ ην άηνκν είλαη ππήθννο-πνιίηεο ηνπ θξάηνπο θαη νξίδεηαη ζε ζρέζε κε απηφ. Δπνκέλσο ζπληζηά πξφθιεζε θαη γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο ζε ηνπηθφ, εζληθφ, αιιά θαη παγθφζκην επίπεδν. Ζ ζχγρξνλε έλλνηα ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο ζπλδεφκελε κε απηή ηνπ πνιίηε, ππνζέηεη ηελ χπαξμε κηαο θνηλσλίαο ζηελ νπνία ππάξρεη πνιηηηθή ηζφηεηα (φια ηα ελήιηθα άηνκα έρνπλ ηα ίδηα πνιηηηθά δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο). Χζηφζν, δελ αζθνχλ φινη νη πνιίηεο νχηε θαηά ηνλ ίδην ηξφπν, νχηε ζηελ ίδηα έθηαζε ηα πνιηηηθά ηνπο δηθαηψκαηα. Ζ κεησκέλε ζπκκεηνρή φκσο, πνπ παξαηεξείηαη ζε νξηζκέλεο θαηεγνξίεο πνιηηψλ, δελ απνηειεί «ειεχζεξε», ππνθεηκεληθή επηινγή, αιιά ζπλδέεηαη κε δηαθνξέο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο δσήο. Ζ αληίθαζε κεηαμχ πνιηηηθήο ηζφηεηαο θαη θνηλσληθήο αληζφηεηαο, γίλεηαη φιν θαη πην έθδειε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, νπφηε ην αίηεκα ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο θαίλεηαη λα έρεη ζε κεγάιν βαζκφ ηθαλνπνηεζεί: δηθαίσκα ςήθνπ έρεη απνδνζεί ζε φινπο αλεμαξηήησο εηζνδήκαηνο, θνηλσληθήο ζέζεο θαη θχινπ, θαζψο επίζεο έρεη κεησζεί ε ειηθία ηεο πνιηηηθήο ελειηθφηεηαο. Παξάιιεια φκσο, παξαηεξείηαη φηη ην ζρεηηθφ αίηεκα κεηεμειίζζεηαη ζε αίηεκα αιιαγήο ηνπ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο, ψζηε λα επηηξαπεί ακεζφηεξε εκπινθή ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία, απφ πεξηζζφηεξνπο πνιίηεο θαη ζε ζρέζε κε κηα επξχηεξε θαηεγνξία ζεκάησλ. Ζ αλάπηπμε ησλ θνηλσληθψλ [83]

84 θηλεκάησλ 89, αιιά θαη ε είζνδνο ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ πιεξνθνξηθήο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ πνιηηψλ, ε νπνία ζεκαηνδνηεί απηή ηε κεηεμέιημε ηνπ αηηήκαηνο ηεο πνιηηηθή ζπκκεηνρήο, ζπλνδεχεηαη θαη απφ ηελ απμαλφκελε αδπλακία ησλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ λα πξνζειθχζνπλ ηνπο πνιίηεο σο δνκέο άξζξσζεο αηηεκάησλ 90, αιιά θαη απφ ηα πνιχπινθα θαη κεγάια ζε αξηζκφ πξνβιήκαηα πνπ αλαδχνληαη ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο κε ηελ αλάπηπμε ησλ «λέσλ θνηλσληθψλ θηλεκάησλ», εκθαλίδνληαη λέεο κνξθέο ζπκκεηνρήο θαη ππνγξακκίδεηαη ε αλάγθε επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο έλλνηαο ηνπ πνιίηε 91. Δπηπιένλ, ε χπαξμε ή έιιεηςε ζπκκεηνρηθψλ ηάζεσλ ζην αηνκηθφ επίπεδν απνηειεί θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηε ζθηαγξάθεζε ηεο ζπλνιηθήο πνιηηηθήο θπζηνγλσκίαο ηνπ πνιίηε, θαζψο θαη ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν εληάζζεηαη ζην πνιηηηθφ ζχζηεκα. Ο βαζκφο ζπκκεηνρήο ησλ πνιηηψλ ζην πιαίζην κηαο θνηλσλίαο ζεσξείηαη, κε ηε ζεηξά ηνπ, ελδεηθηηθφο ηεο ζπλνιηθήο θπζηνγλσκίαο ηεο πνιηηηθήο θνπιηνχξαο ηεο θνηλσλίαο απηήο (πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ζπκκεηνρηθήο) 92. Ζ δηακφξθσζε πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ζπκκεηνρηθήο ζπκπεξηθνξάο ζπλαξηάηαη κε ηελ ηδηαίηεξε θπζηνγλσκία ηεο θάζε εζληθήο πνιηηηθήο θνπιηνχξαο 93, φπσο απηή δηακνξθψλεηαη ηζηνξηθά. Αιιά θαη πέξα απφ ηελ πνιηηηθή θνπιηνχξα, ην δηάρπην θνηλσληθφ θιίκα (ζρνιείν, νηθνγέλεηα, επξχηεξε θνηλσλία θιπ), επηδξά ζηελ αλάπηπμε ηεο ζπκκεηνρηθήο ζπκπεξηθνξάο, αλάινγα κε ην βαζκφ απηαξρηθφηεηαο ή δεκνθξαηηθφηεηαο πνπ ην ραξαθηεξίδεη, θαη ηηο επθαηξίεο γηα ζπκκεηνρή ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ ηηο νπνίεο αλέρεηαη ή ελζαξξχλεη 94. Ο ηδεαηφο ηχπνο ηνπ ζπκκεηνρηθνχ πνιίηε πνιχ ιίγν ραξαθηεξίδεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηηο θνηλσλίεο ζηηο νπνίεο ε θπξίαξρε ηδενινγία έρεη σο ζεκείν αλαθνξάο ηε θηιειεχζεξε ζθέςε. Μηθξή κεηνλφηεηα πνιηηψλ εθπιεξψλεη ηηο ππνρξεψζεηο πνπ ζεσξεηηθά βαξχλνπλ ηνλ πνιίηε, δεκηνπξγψληαο αλαληηζηνηρία 89 Οι τφποι των κοινωνικϊν κινθμάτων είναι: 1)εργατικά κινιματα, 2)κινιματα ειρινθσ, 3)οικολογικά κινιματα, και 4)ελευκερία λόγου/δθμοκρατικά κινιματα. Σα κοινωνικά κινιματα είναι διαχωρίςιμα μεταξφ τουσ. Σα δθμοκρατικά κινιματα ςυμπεριλαμβάνουν μορφζσ εκνικϊν κινθμάτων και κινθμάτων που αςχολοφνται με δικαιϊματα πολιτικισ ςυμμετοχισ (Anthony Giddens, Οι υνζπειεσ τθσ Νεωτερικότθτασ», 2001). 90 C.Offe, Μ.Παντελίδου Μαλοφτα, 1993, «Πολιτικι υμπεριφορά», ςελ G.Almond, S.Verba, Αφοφ θ διαμόρφωςθ τθσ πολιτικισ ςυμπεριφοράσ των πολιτϊν, δεν αποτελεί αυτόνομθ και αυκαίρετθ διεργαςία, αλλά εγγράφεται ςτο δεδομζνο πλαίςιο πολιτικισ κουλτοφρασ όπου κοινωνικοποιοφνται. 94 Θ ςυμμετοχικι ςυμπεριφορά αποτελεί κατθγορία τθσ κοινωνικισ ςυμπεριφοράσ τθν οποία το άτομο διαμορφϊνει (ι δε διαμορφϊνει) μζςω τθσ διαδικαςίασ τθσ κοινωνικοποίθςθσ. [84]

85 κεηαμχ ηεο έλλνηαο ηνπ πνιίηε θαη ηεο πνιηηηθήο εκπινθήο ησλ πνιηηψλ, ε νπνία εθδειψλεηαη σο αληζφηεηα ζηελ πνιηηηθή ζπκκεηνρή. Οη πνιίηεο ζπκκεηέρνπλ δπλεηηθά ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία κε πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο 95, θαη νη δηαθνξεηηθνί απηνί ξφινη ηνπ πνιίηε, παξαπέκπνπλ ζην επίπεδν θαη ηνλ ηχπν ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο. πλήζσο φκσο ε ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ πεξηνξίδεηαη ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο ζηνπο πην ζηνηρεηψδεηο ηχπνπο πνιηηηθήο παξέκβαζεο, φπσο είλαη ε ζπκκεηνρή ζηηο εθινγέο θαη ζε ζπνξαδηθέο πνιηηηθέο ζπδεηήζεηο. Ο ηχπνο ηεο ζπκκεηνρηθήο ζπκπεξηθνξάο ησλ αηφκσλ δηαθνξνπνηείηαη απφ ηνλ ηδηαίηεξν ραξαθηήξα ηνπ πνιηηηθνχ, αιιά θαη ηνπ επξχηεξνπ θνηλσληθνχ ζπζηήκαηνο, αθνχ δηαθνξνπνηνχληαη νη δίαπινη πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο νη νπνίνη πξνζθέξνληαη γηα δξαζηεξηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ. Απφ ηελ άιιε κεξηά ν θαζνξηζκφο ηνπ επηπέδνπ θαη ηνπ ηχπνπ ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο ηνπ αηφκνπ επεξεάδεηαη θαη απφ αηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά, φπσο είλαη ε ειηθία, ην θχιν θαη ε θνηλσληθή ζέζε. Σν επξχηεξν θνηλσληθνπνιηηηθφ πεξηβάιινλ, ην ίδην ην πνιηηηθφ ζχζηεκα θαη ε εζληθή πνιηηηθή θνπιηνχξα δηαθνξνπνηνχλ, αλάινγα κε ηελ ηδηαίηεξε θπζηνγλσκία ηνπο, ηε βαξχηεηα ησλ παξαπάλσ κεηαβιεηψλ, σο παξαγφλησλ δηαθνξνπνίεζεο ηνπ επηπέδνπ πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο 96. Φαίλεηαη φηη αθελφο κελ ππάξρνπλ έληνλεο εζληθέο δηαθνξνπνηήζεηο ζην επίπεδν θαη ηνλ ηχπν ηεο πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο 97, αιιά θαη πνιιαπινί παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζην πςειφ ή ρακειφ επίπεδν απηήο (πίλαθαο 2) Σο να κατζχει κάποιοσ πολιτικό αξίωμα, να είναι μζλοσ πολιτικοφ κόμματοσ, να υποςτθρίηει κάποιο κόμμα ςε προεκλογικζσ περιόδουσ, να παραβρίςκεται ςε ςυγκεντρϊςεισ διαμαρτυρίασ (αποδεκτζσ ι όχι από το ςφςτθμα), να παίρνει μζροσ ςε κοινωνικά κινιματα, ι μθ αναγνωριςμζνεσ πολιτικζσ ομάδεσ, το να αςκεί απλϊσ το εκλογικό του δικαίωμα. 96 Για παράδειγμα, ςτισ ΘΠΑ, ςτισ Λνδίεσ και τθν πρϊθν Γιουγκοςλαβία, το μορφωτικό επίπεδο βρίςκεται ςε ιδιαίτερα ζντονθ ςυςχζτιςθ με το επίπεδο πολιτικισ ςυμμετοχισ, ενϊ αντίκετα βρίςκεται ςε λιγότερο ζντονθ, αλλά ςε κετικι ςυςχζτιςθ, ςτθν Αυςτρία και τθν Λαπωνία ( S.Verba, N.Nie, J.Kim, 1978). Ενϊ ςε όλεσ τισ κοινωνίεσ πιςτοποιείται κετικι ςυςχζτιςθ κοινωνικισ κζςθσ και επιπζδου πολιτικισ ςυμμετοχισ, θ ςυςχζτιςθ αυτι είναι ςε άλλεσ κοινωνίεσ εντονότερθ και ςε άλλεσ λιγότερο ζντονθ, γιατί πολλαπλοί παράγοντεσ μπορεί να παρεμβλθκοφν ςτθν πολιτικι κουλτοφρα διαφοροποιϊντασ τα δεδομζνα. 97 Άλλεσ κοινωνίεσ εμφανίηονται πιο ςυμμετοχικζσ από άλλεσ, ενϊ υπάρχει διαφοροποίθςθ και ςτισ μορφζσ ςυμμετοχισ που προκρίνονται ςε διαφορετικζσ πολιτικζσ κουλτοφρεσ. 98 Μ.Παντελίδου Μαλοφτα, 1993, «Πολιτικι υμπεριφορά», ςελ.42 [85]

86 Τςειό επίπεδν Υακειό επίπεδν Τςειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο Υακειφ επίπεδν εθπαίδεπζεο Τςειφ εηζφδεκα Υακειφ εηζφδεκα Μέζε ειηθία Νεαξή ειηθία Μεγάιε ειηθία Αλδξηθφ θχιν θαη κέζε ειηθία Γπλαηθείν θχιν θαη κεγάιε ειηθία Παληξεκέλνη Αλχπαληξνη/ δηαδεπγκέλνη Δπηρεηξεκαηίεο Αλεηδίθεπηνη εξγάηεο Δξγάηεο (Γπηηθή Δπξψπε) Δξγάηεο (ΖΠΑ) Γεκφζηνη ππάιιεινη Αγξφηεο Κάηνηθνη πφιεσλ Κάηνηθνη απνκνλσκέλσλ πεξηνρψλ Μέιε ηεο θπξίαξρεο θνηλσληθήο νκάδαο Μέιε κεηνλνηήησλ Παιαηνί θάηνηθνη ζηελ θνηλφηεηα Νενθεξκέλνη ζηελ θνηλφηεηα Μέιε νξγαλψζεσλ Με κέιε νξγαλψζεσλ Άηνκα εμσζηξεθή Άηνκα εζσζηξεθή Άηνκα πνπ βηψλνπλ νκαιέο ζπλζήθεο Άηνκα πνπ βηψλνπλ θαηαζηάζεηο πξνζσπηθήο θξίζεσο Άηνκα πνπ βηψλνπλ σο αδίθσο θαηψηεξε ηε ζέζε ηνπο Άηνκα πνπ απνδέρνληαη ηελ θνηλσληθή ηνπο ζέζε Πίλαθαο 2: Παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζην πςειφ θαη ην ρακειφ επίπεδν πνιηηηθήο ζπκκεηνρήο Ζ έξεπλα θαη ε αλάπηπμε ζηελ ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή επηθεληξψλεηαη θπξίσο ζηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο γηα ηε δηεπθφιπλζε ηεο ζπκκεηνρήο, γηα ηελ ζπλδηαιιαγή κε ηνπο πνιίηεο θαη γηα ηελ εμνπζηνδφηεζή ηνπο 99. Ζ ειεθηξνληθή δηεπθφιπλζε ηεο ζπκκεηνρήο είλαη ε πξνζπάζεηα λα ππνζηεξηρζνχλ εθείλνη πνπ ζπλήζσο δελ ζα είραλ πξφζβαζε ζην Γηαδίθηπν θαη δελ ζα εθκεηαιιεχνληαλ ην κεγάιν πνζφ ησλ δηαζέζηκσλ πιεξνθνξηψλ. Δλδηαθέξεηαη γηα ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο θαη θαηαλφεζεο ησλ πιεξνθνξηψλ, θαη γηα ην πψο κπνξεί ε ηερλνινγία κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ψζηε ε παξνρή κηαο ζεηξάο ηερλνινγηψλ λα πξνζεγγίζεη έλα επξχηεξν αθξναηήξην θαιχπηνληαο φιεο ηηο δηαθνξεηηθέο ηερληθέο θαη 99 Ann Macintosh. [86]

87 επηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο ησλ πνιηηψλ. Πνιιέο θπβεξλήζεηο δηαζέηνπλ δηαδηθηπαθέο πχιεο (portals), ψζηε νη πνιίηεο λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζηηο πιεξνθνξίεο, θαη κεξηθέο ρξεζηκνπνηνχλ ην δηαδίθηπν γηα λα κεηαδψζνπλ ξαδηνθσληθά ηηο ζπλεδξηάζεηο ησλ επηηξνπψλ δσληαλά. Ζ ειεθηξνληθή ζπλδηαιιαγή ελδηαθέξεηαη γηα ηελ απφ επάλσ πξνο ηα θάησ εκπινθή ησλ πνιηηψλ απφ ηελ θπβέξλεζε πξνθεηκέλνπ λα εξσηεζεί έλα επξχηεξν αθξναηήξην, λα επηηξέςεη βαζχηεξεο ζπλεηζθνξέο θαη λα ππνζηεξίμεη κηα ελεκεξσκέλε ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηα δεηήκαηα πνιηηηθήο. Μηα παξαδνζηαθή κνξθή απηήο ηεο απφ επάλσ πξνο ηα θάησ εκπινθήο ησλ πνιηηψλ είλαη φηαλ ηνπο δίλεηαη ε επθαηξία λα δψζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο ζε δεηήκαηα κέζσ ησλ γξαπηψλ δηαβνπιεχζεσλ. Οη γξαπηέο δηαβνπιεχζεηο κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ θιαζηθή κνξθή δηαβνπιεχζεσλ, αθφκα θη αλ ηψξα ηα έγγξαθα δηαβάδνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηελ ειεθηξνληθή ηνπο κνξθή παξά ηππσκέλα. Απηή ε κεηάβαζε ζηνλ ειεθηξνληθφ ρεηξηζκφ εγγξάθσλ ίζσο δηεπθνιχλεη ηε δηάδνζε αιιά δελ ζα έρεη απαξαηηήησο επηπηψζεηο ζην εχξνο θαη ην βάζνο ηεο δεκφζηαο ζπκκεηνρήο θαη ηελ ππνζηήξημε ηεο ελεκεξσκέλεο αληαιιαγήο επηρεηξεκάησλ. Ζ ειεθηξνληθή εμνπζηνδφηεζε ελδηαθέξεηαη λα ππνζηεξίμεη ηελ ελεξγή ζπκκεηνρή θαη λα δηεπθνιχλεη ηδέεο απφ θάησ πξνο ηα επάλσ λα επεξεάζνπλ ηελ πνιηηηθή εκεξήζηα δηάηαμε. Ζ ζπκκεηνρή ησλ πνιηηψλ ζην ζρεδηαζκφ ησλ δεκφζησλ πνιηηηθψλ κπνξεί λα εμεηαζηεί ζησπεξά απφ ηελ αλάιπζε, παξαδείγκαηνο ράξηλ, ησλ ειεθηξνληθψλ κλεκάησλ, θαηάινγσλ, chat-rooms θαη θφξνπκ ζπδήηεζεο. Οη ειεθηξνληθέο αηηήζεηο (e-petition), θαη ηα ειεθηξνληθά δεκνςεθίζκαηα είλαη δχν απφ ηνπο πηζαλνχο κεραληζκνχο γηα ηε ζπιινγή ηεο ξεηήο ζπκκεηνρήο πνιηηψλ. Γ. ΕΥΑΡΜΟΓΕ, ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ & ΣΑΔΙΑ ΠΟΛΙΣΙΚΉ εκαζία επίζεο έρεη ε επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ εξγαιείνπ ΣΠΔ γηα θάζε ζηάδην παξαγσγήο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο. Δλδεηθηηθά, ζην ζηάδην ηεο δηακφξθσζεο ηεο πνιηηηθήο αηδέληαο, γηα ηελ πιεξνθφξεζε ηνπ θνηλνχ, θαηάιιειεο είλαη νη κεραλέο αλαδήηεζεο γηα ζπγθεθξηκέλεο ηζηνζειίδεο, ε κεηάθξαζε απηψλ ζε πνιιέο γιψζζεο θαη ηα κελχκαηα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Πξνθεηκέλνπ λα δηεμαρζεί ειεθηξνληθή δεκφζηα δηαβνχιεπζε ζην ελ ιφγσ ζηάδην πνιηηηθήο, απαξαίηεηεο είλαη [87]

88 νη online έξεπλεο θαη δεκνζθνπήζεηο, ηα θφξνπκ ζπδεηήζεσλ, νη ζπρλέο εξσηήζεηο. ζνλ αθνξά ηελ ειεθηξνληθή ζπκκεηνρή, ηα ειεθηξνληθά δεκνςεθίζκαηα, ηα ειεθηξνληθά ζπιινγηθά- αηηήκαηα θαη νη ειεθηξνληθέο θνηλφηεηεο κπνξνχλ λα ζπλεηζθέξνπλ. ην ζηάδην ηεο επεμεξγαζίαο ησλ αηηεκάησλ, πξνθεηκέλνπ νη πνιίηεο λα ελεκεξσζνχλ απαξαίηεηε είλαη ε βνήζεηα γηα ηελ εξκελεία ηερληθψλ θαη λνκηθψλ φξσλ, πξνθεηκέλνπ λα γίλε δηαβνχιεπζε ηα θφξνπκ θαη νη ειεθηξνληθέο θνηλφηεηεο θξίλνληαη ζεκαληηθά, θαη ηέινο γηα λα δχλαληαη λα ζπκκεηέρνπλ ηα ειεθηξνληθά αηηήκαηα, ηα ειεθηξνληθά δεκνςεθίζκαηα ηξνπνπνίεζεο λφκσλ είλαη βαζηθά. ην ζηάδην ηεο πινπνίεζεο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο, γηα ηελ ελεκέξσζε κπνξεί λα γίλεη ρξήζε κελπκάησλ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ελεκέξσζεο ( newsletters), λα δηαβνπιεπηνχλ απαξαίηεηα είλαη ηα θφξνπκ ζπδεηήζεσλ, νη ειεθηξνληθέο θνηλφηεηεο θαη ε online θνηλή γλψκε. Γηα λα ζπκκεηέρνπλ απαξαίηεηε είλαη ε δηαλνκή ιηζηψλ ζε νκάδεο ζηφρνπο. Ταηξηάδνληαο ηα εξγαιεία κε ηνπο ζηόρνπο Χζηφζν, ην πξψην βήκα γηα κηα επηηπρή ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ, δηαβνχιεπζε καδί ηνπο θαη ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ παξαγσγή πνιηηηθήο, είλαη λα γίλεη θαηαλνεηφ φηη ρξεηάδεηαη λα νξηζηεί ε νκάδα ζηφρνο (φινη νη πνιίηεο, ν αγξνηηθφο πιεζπζκφο θιπ), θαη ηαπηφρξνλα ην θαηάιιειν εξγαιείν γηα λα επηηεπρζεί ε νπζηαζηηθή εκπινθή ηνπο ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία. Γελ είλαη θάζε εξγαιείν ή θάζε πξνζέγγηζε θαηάιιειε γηα θάζε ρψξα ή πεξίζηαζε. πλήζσο ρξεηάδεηαη ζχλζεζε πνιιψλ εξγαιείσλ θαη ε ηαπηφρξνλε πξνζαξκνγή ηνπο ζε ηνπηθέο παξαδφζεηο θαη πξαθηηθέο. Ζ επηινγή ηνπ εξγαιείνπ εμαξηάηαη επίζεο απφ ηνπο δηαζέζηκνπο πφξνπο, νηθνλνκηθνχο θαη αλζξψπηλνπο, ην ρξφλν θαη ηηο ηθαλφηεηεο. Αλαθνξηθά κε ηελ πιεξνθφξεζε, απηή αθφκα θαη ζηελ «παζεηηθή» κνξθή ηεο, απαηηεί ηελ χπαξμε εξγαιείσλ πνπ ζα βνεζνχλ ηνπο πνιίηεο λα βξνπλ απηφ πνπ ρξεηάδνληαη (κε θαηαιφγνπο θαη ιίζηεο). ηαλ ε θπβέξλεζε δεζκεχεηαη γηα «ελεξγεηηθή» παξνρή πιεξνθφξεζεο, πνιιά δηαθνξεηηθά εξγαιεία κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ (πρ εηήζηεο εθζέζεηο, θπιιάδηα), θαη κεραληζκνί δηαλνκήο, πνπ κπνξεί λα είλαη είηε άκεζνη (πρ θέληξα πιεξνθφξεζεο, δσξεάλ ηειεθσληθνί αξηζκνί), είηε έκκεζνη (πρ θάιπςε απφ ηα ΜΜΔ, δηαθήκηζε, νκάδεο ηεο Κνηλσλίαο πνιηηψλ σο δηακεζνιαβεηέο). ρεηηθά κε ηε δηαβνχιεπζε, νη θπβεξλήζεηο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξα εξγαιεία πξνθεηκέλνπ λα έρνπλ αλαηξνθνδφηεζε, απφ επξχ [88]

89 θάζκα πνιηηψλ, ζε δεηήκαηα πνιηηηθήο (πρ δεκνζθνπήζεηο γλψκεο θαη έξεπλεο), ή ζε ζρέδηα πνιηηηθψλ θαη λνκνζρέδηα. Πξέπεη σζηφζν λα ρξεζηκνπνηήζνπλ εξγαιεία πνπ παξέρνπλ κεγαιχηεξα επίπεδα αιιειεπίδξαζεο (πρ δεκφζηεο αθξνάζεηο-public hearings, focus groups, Πάλει πνιηηψλ, workshops), κε κηθξφηεξεο νκάδεο πνιηηψλ. Σέινο αλαθνξηθά κε ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή, απηή απαηηεί ζπγθεθξηκέλα εξγαιεία πνπ ππνβνεζνχλ ηε κάζεζε, ην δηάινγν θαη ην ζρεδηαζκφ ζπγθεθξηκέλσλ πξνηάζεσλ (πρ θφξα πνιηηψλ, ζπλέδξηα ζπλαίλεζεο, ζψκα «ελφξθσλ» πνιηηψλ- citizens juries) 100. Δ. ΚΑΣΕΤΘΤΝΣΗΡΙΕ ΑΡΦΕ ΓΙΑ ΣΗΝ ΠΡΟΨΘΗΗ ΣΗ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΤΜΜΕΣΟΦΗ ΣΨΝ ΠΟΛΙΣΨΝ ΣΗΝ ΠΑΡΑΓΨΓΗ ΠΟΛ ΙΣΙΚΗ ε έλα εξσηεκαηνιφγην ηνπ ΟΟΑ ην 2007, ην νπνίν απεπζπλφηαλ ζηηο θπβεξλήζεηο 23 θξαηψλ κειψλ ηνπ νξγαληζκνχ, αιιά θαη ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, αλαθνξηθά κε ην πνηεο απφ ηηο αξρέο απηέο βξήθαλ πην εχθνιεο ζηελ εθαξκνγή ηνπο θαη πνηεο πην δχζθνιέο, νη απαληήζεηο είλαη απνθαιππηηθέο. Σα δηθαηψκαηα, ε ελεξγφο ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε (active citizenship) θαη ε δέζκεπζε (commitment) είλαη, ζε κεγάιν βαζκφ, θαζηεξσκέλεο. Ζ πιεηνλφηεηα ησλ ρσξψλ απάληεζε πσο απφ ην 2001 κεγαιχηεξε πξφνδνο έρεη ζεκεησζεί ζηε ζεκειίσζε ησλ δηθαησκάησλ. Πξάγκαηη, θαη ζηηο 30 ρψξεο κέιε ηνπ ΟΟΑ (κε εμαίξεζε ην Λνπμεκβνχξγν), ππάξρεη ζήκεξα λνκνζεζία ε νπνία δηαζθαιίδεη ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθνξία. Ζ δεχηεξε πην ζεκαληηθή πεξηνρή πξνφδνπ, είλαη απηή ηεο ελεξγνχ ηδηφηεηαο ηνπ πνιίηε (38%) θαη αθνινπζεί ε δέζκεπζε (25%) ENGAGING CITIZENS IN POLICY-MAKING: INFORMATION, CONSULTATION & PUBLIC PARTICIPATION-PUMA POLICY BRIEF NO.10, JULY Focus on Citizens: public engagement for better policy and services Norwegian Board of Technology & Ministry of Government Administration and Reform Workshop on Democracy 2.0, 10 June Joanne Caddy (OECD). [89]

90 Most progress in applying OECD principles Πεγή: OECD Χζηφζν, νη ρψξεο πζηεξνχλ ζηελ εθαξκνγή ησλ αξρψλ: πφξνη, ρξφλνο θαη αμηνιφγεζε. ρεδφλ νη κηζνί απφ ηνπο εξσηεζέληεο (45%), ηνλίδνπλ ηελ έιιεηςε ησλ πφξσλ, ελψ πάλσ απφ ην έλα ηξίην ησλ ρσξψλ (36%) αληηκεησπίδνπλ ηνλ παξάγνληα ρξφλν, σο απηφλ κε ηηο πεξηζζφηεξεο πξνθιήζεηο, ελψ ην 32% ησλ εξσηεζέλησλ πηζηεχνπλ φηη ε αμηνιφγεζε είλαη ε πην δχζθνιε. πλνιηθά, νη θπβεξλήζεηο εκθαλίδνληαη λα ιέλε φηη «έρνπκε ζεκειηψζεη ηα δηθαηψκαηα, έρνπκε ελεξγνχο πνιίηεο θαη κηα δέζκεπζε λα ηνπο ζπκπεξηιάβνπκε ζηε δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ κε ηνπο πφξνπο, ην ρξφλν θαη ηελ έιιεηςε αμηνιφγεζεο». Most difficulty in applying OECD principles [90]

91 Πεγή: OECD Σα κέηξα πνπ πξέπεη λα παξζνχλ γηα ηε δηαζθάιηζε ελφο αλνηρηνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο ρσξίο απνθιεηζκνχο, απαηηνχλ ρξφλν, πξνζπάζεηα θαη θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε. Ζ κεγάιε πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ επελδχεη θπξίσο ζηελ επηθνηλσλία (π.ρ. δηαθήκηζε). Αθνινπζεί ε γλψζε θαη πνιχ πην πίζσ ζηελ ηειεπηαία ζέζε, βξίζθνληαη νη επελδχζεηο ζε αλζξψπηλνπο θαη ρξεκαηηθνχο πφξνπο. Δίλαη θαλεξφ φηη ππάξρεη κεγάιε απφζηαζε, πνπ πξέπεη λα δηαλπζεί, κεηαμχ ησλ ζεκεξηλψλ μεπεξαζκέλσλ επελδχζεσλ θαη απηψλ πνπ πξέπεη ζην κέιινλ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ν κε απνθιεηζκφο. RESOURCES INVESTED [91]

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP

ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ΑΛΛΑΓΗ ΟΝΟΜΑΣΟ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΙΑ, ΚΟΙΝΟΥΡΗΣΟΙ ΦΑΚΕΛΟΙ ΚΑΙ ΕΚΣΤΠΩΣΕ ΣΑ WINDOWS XP ηότοι εργαζηηρίοσ ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηνύλ βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ Windows XP πνπ ζρεηίδνληαη

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger

Κεθάλαιο 1. Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ. Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ. Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger Κεθάλαιο 1 Ενόηηηα 2 Πλάνο Μάρκεηινγκ Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Dr. Andrea Grimm Dr. Astin Malschinger ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΠΛΑΝΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ Κεθάιαην 1: Εξγαιεία Μάξθεηηλγθ Σπγγξαθείο: Δξ. Andrea Grimm, Δξ.

Διαβάστε περισσότερα

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12

Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 2011-12 Απνηειέζκαηα Εξσηεκαηνινγίνπ 2o ηεηξάκελν 11-12 Project 6: Ταμίδη κε ηε Μεραλή ηνπ Φξόλνπ Υπεύζπλνη Καζεγεηέο: Ε. Μπηιαλάθε Φ. Αλησλάηνο Δρώηηζη 3: Πνηα από ηα παξαθάησ ΜΜΕ ηεξαξρείηε από πιεπξάο ζεκαζίαο;

Διαβάστε περισσότερα

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016

Βάσεις Δεδομέμωμ. Εξγαζηήξην V. Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 Βάσεις Δεδομέμωμ Εξγαζηήξην V Τκήκα Πιεξνθνξηθήο ΑΠΘ 2015-2016 2 Σκοπός του 5 ου εργαστηρίου Σθνπόο απηνύ ηνπ εξγαζηεξίνπ είλαη: ε κειέηε ζύλζεησλ εξσηεκάησλ ζύλδεζεο ζε δύν ή πεξηζζόηεξεο ζρέζεηο ε κειέηε

Διαβάστε περισσότερα

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server

Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Η αξρή ζύλδεζεο Client-Server Δηαθνκηζηήο (Server) Πξνζθέξεη ππεξεζίεο ζηνπο Πειάηεο (Client) Μεγάινη ππνινγηζηέο γηα ηηο ππεξεζίεο Internet (π.ρ. WWW, FTP) Λακβάλεη εξσηήζεηο θαη δίδεη απαληήζεηο Πειάηεο

Διαβάστε περισσότερα

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ

Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Ενδεικτικά Θέματα Στατιστικής ΙΙ Θέματα. Έζησ όηη ζε δείγκα 35 θαηνηθηώλ πνπ ελνηθηάδνληαη ζε θνηηεηέο ζηελ Κνδάλε βξέζεθε ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζηα 5 επξώ, ελώ ζην Ζξάθιεην ην κέζν κεληαίν κίζζσκα ζε

Διαβάστε περισσότερα

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε.

Δπηιέγνληαο ην «Πξνεπηινγή» θάζε θνξά πνπ ζα ζπλδέεζηε ζηελ εθαξκνγή ζα βξίζθεζηε ζηε λέα ρξήζε. ΑΝΟΙΓΜΑ ΝΔΑ ΥΡΗΗ 1. Γεκηνπξγείηε ηε λέα ρξήζε από ηελ επηινγή «Παξάκεηξνη/Παξάκεηξνη Δηαηξίαο/Γηαρείξηζε Δηαηξηώλ». Πιεθηξνινγείηε ηνλ θσδηθό ηεο εηαηξίαο ζαο θαη παηάηε Enter. Σηελ έλδεημε «Υξήζεηο» παηάηε

Διαβάστε περισσότερα

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση

Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Κευάλαιο 8 Μονοπωλιακή Συμπεριφορά- Πολλαπλή Τιμολόγηση Πώς πρέπει να τιμολογεί ένα μονοπώλιο; Μέρξη ζηηγκήο ην κνλνπώιην έρεη ζεσξεζεί ζαλ κηα επηρείξεζε ε νπνία πσιεί ην πξντόλ ηεο ζε θάζε πειάηε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2

ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ. Σρήκα 1. Σρήκα 2 ΛΙΜΝΗ ΤΣΑΝΤ Τν Σρήκα 1 δείρλεη ηελ αιιαγή ηεο ζηάζκεο ηεο Λίκλεο Τζαλη, ζηε Σαράξα ηεο Βόξεηαο Αθξηθήο. Η Λίκλε Τζαλη εμαθαλίζηεθε ηειείσο γύξσ ζην 20.000 π.χ., θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηειεπηαίαο επνρήο ησλ

Διαβάστε περισσότερα

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2

Α. Εηζαγσγή ηεο έλλνηαο ηεο ηξηγσλνκεηξηθήο εμίζσζεο κε αξρηθό παξάδεηγκα ηελ εκx = 2 ΣΡΙΓΩΝΟΜΔΣΡΙΚΔ EΞΙΩΔΙ Πνηα παξαδείγκαηα εμηζώζεσλ ή θαη πξνβιεκάησλ πηζηεύεηαη όηη είλαη θαηάιιεια γηα ηελ επίιπζε ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δηδαθηηθήο δηαδηθαζίαο κέζα ζηελ ηάμε; 1 ε ΓΙΓΑΚΣΙΚΗ ΩΡΑ Α.

Διαβάστε περισσότερα

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ

H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ H ΜΑΓΕΙΑ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΩΝ Φξεζηκόηεηα καζεκαηηθώλ Αξρή θαηακέηξεζεο Όζα έδσζαλ νη Έιιελεο... Τξίγσλνη αξηζκνί Τεηξάγσλνη αξηζκνί Δπηκήθεηο αξηζκνί Πξώηνη αξηζκνί Αξηζκνί κε μερσξηζηέο ηδηόηεηεο Γίδπκνη πξώηνη

Διαβάστε περισσότερα

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ Κ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ Κ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ Κ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ: ΓΙΑΥΔΙΡΙΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΧΝ ΤΣΗΜΑΣΧΝ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Φεθηαθόο ρεδηαζκόο ζε ηνκείο άζθεζεο πνιηηηθήο: Η ρξήζε εθαξκνγώλ Web 2.0 γηα ηελ παξαγσγή πνιηηηθώλ

Διαβάστε περισσότερα

IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ

IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ IV Ο ΕΛΛΗΝΙΜΟ ΣΗ ΔΤΗ,ΠΟΛΙΣΙΜΟΙ Δ.ΜΕΟΓΕΙΟΤ ΚΑΙ ΡΩΜΗ Να σαπακηηπίζεηε ηιρ πποηάζειρ, πος ακολοςθούν, υρ ππορ ηην οπθόηηηά ηοςρ, με ηην ένδειξη Σωστό ή Λάθος 1. ηελ αξραία Ρώκε νη πιεβείνη δελ είραλ αξρηθά

Διαβάστε περισσότερα

ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ

ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ ύζηεκα Ωξνκέηξεζεο Πξνζσπηθνύ (Έθδνζε 2) ΤΠΗΡΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΩΝ ΤΣΗΜΑΣΩΝ Πεξηερόκελα Σερληθά Υαξαθηεξηζηηθά Καηαγξαθή Ώξαο πγρξνληζκόο πζηήκαηνο Παξνπζίαζε πζηήκαηνο Πηζαλά ελάξηα Υξήζεο 2 Σερληθά Υαξαθηεξηζηηθά

Διαβάστε περισσότερα

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS

ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ηότοι εργαζηηρίοσ ΡΤΘΜΙΕΙ ΔΙΚΣΤΟΤ ΣΑ WINDOWS ην πιαίζην ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ εξγαζηεξίνπ ζα παξνπζηαζηεί ε δηαδηθαζία ηωλ ξπζκίζεωλ δηθηύνπ ζε ιεηηνπξγηθό ζύζηεκα Windows XP. Η δηαδηθαζία ζε γεληθέο γξακκέο

Διαβάστε περισσότερα

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0 ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΕΚΔΟΗ 8.0.0 Γενικά Η έθδνζε 8.0.0 ηνπ ελόηεηεο: Business ERP, πεξηιακβάλεη λέεο ιεηηνπξγίεο πνπ αλαιύνληαη ζηηο παξαθάησ Γεληθόηεξε ιεηηνπξγία ηεο εθαξκνγήο Εκπνξηθή Δηαρείξηζε 7/2/2013 SingularLogic

Διαβάστε περισσότερα

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress.

Αιγόξηζκνη Γνκή επηινγήο. Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο. Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ. introcsprinciples.wordpress. Αιγόξηζκνη 2.2.7.3 Γνκή επηινγήο Πνιιαπιή Δπηινγή Δκθωιεπκέλεο Δπηινγέο Δηζαγωγή ζηηο Αξρέο ηεο Δπηζηήκεο ηωλ Η/Υ 1 Πνιιαπιή Δληνιή Δπηινγήο Αν ζπλζήθε_1 ηόηε εληνιέο_1 αλλιώς_αν ζπλζήθε_2 ηόηε εληνιέο_2...

Διαβάστε περισσότερα

Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή. Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε.

Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή. Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε. Η επιζκόπηζη ηης έμμιζθης ενηολής ζηην Αλλοδαπή Καηεξίλα Γαιαλνπνύινπ, Intellectual Property Manager, Microsoft Ειιάο Α.Ε. Παξάκεηξνη πξνο αμηνιόγεζε Ννκνζεηηθή ζσξάθηζε Κνηλόο Σύιινγνο Ακνηβή Καηαγγειία/Λύζε

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ. Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Οξηδόληηα θαη θαηαθόξπθε κεηαηόπηζε παξαβνιήο 1 ε Δξαζηεξηόηεηα Αλνίμηε ην αξρείν «Μεηαηόπηζε παξαβνιήο.ggb». Με ηε καύξε γξακκή παξηζηάλεηαη ε γξαθηθή παξάζηαζε ηεο f(x)=αx 2 πνπ ζα ηελ

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1379/50 1. Όηαλ ινηπόλ ήξζαλ [νη πξέζβεηο ζηελ Αζήλα], αθνύ ζπλέιαβαλ νη Αζελαίνη θαη ηνπο πξέζβεηο σο ππνθηλεηέο ζηάζεο θαη όζνπο έπεηζαλ [νη πξέζβεηο], ηνπο ζπγθέληξσζαλ γηα αζθάιεηα ζηελ Αίγηλα.

Διαβάστε περισσότερα

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΟΣΜΟΥ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΓΕΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Σχολικό έτος: 2011-2012 Καθηγήτριες: Κεφαλληνού Λουκία- Καλλία Αθηνά ΙΙ. ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΠΟ ΣΟΤ ΠΡΟΙΣΟΡΙΚΟΤ ΥΡΟΝΟΤ ΕΩ ΚΑΙ ΣΟ Μ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ 1. ΕΛΛΗΝΙΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861

Γραφεύα Επικοινωνύασ & Ενημϋρωςησ ϋρρεσ, Τψηλϊντου 4 3οσ Όροφοσ ΣΗΛ 2321023640 ΥΑΦ 2321051861 Οπγάνωζη και διοίκηζη ηοςπιζηικών επισειπήζεων (ξενοδοσεία, ηοςπιζηικά γπαθεία ) Α) ΑΔΙ ΣΔΙ και Β) ΑΠΟΦΟΙΣΟΙ ΤΠΟΥΡΔΩΣΙΚΗ ΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ και ΜΔΣΑΓΔΤΣΔΡΟΒΑΘΜΙΑ ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ Ρν πξόγξακκα απηό ζρεδηάζηεθε γηα

Διαβάστε περισσότερα

Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η

Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η Σ Δ Υ Ν Ι Κ Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ρ Ο Μ Η Θ Δ Ι Α Ο Ι Κ Ο Γ Ο Μ Ι Κ Ω Ν Τ Λ Ι Κ Ω Ν Γ Η Μ Ο Τ Β Ο Λ Β Η ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ 1. Τερληθή Έθζεζε 2. Δλδεηθηηθφο Πξνυπνινγηζκφο 3. Έληππν νηθνλνκηθήο πξνζθνξάο ΘΔΜΑ : Πξνκήζεηα

Διαβάστε περισσότερα

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ

ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ ΜΑΘΗΜΑ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΣΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΣΩΝ Α ΛΤΚΕΙΟΤ Α/Α : 0_1382/153 1. Καη όηαλ έγηλε ε ππνρώξεζε αξγά ην απόγεπκα, επεηδή θνβήζεθαλ νη νιηγαξρηθνί κήπσο νη δεκνθξαηηθνί, αθνύ θάλνπλ επίζεζε, θαηαιάβνπλ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000.

ΔΕΟ 13. Ποσοτικές Μέθοδοι. θαη λα ππνινγίζεηε ην θόζηνο γηα 10000 παξαγόκελα πξντόληα. Να ζρεδηαζηεί γηα εύξνο πξντόλησλ έσο 30000. ΔΕΟ 13 Ποσοτικές Μέθοδοι Σσνάρηηζη Κόζηοσς C(), μέζο κόζηος C()/. Παράδειγμα 1 Μηα εηαηξεία δαπαλά γηα θάζε πξντόλ Α πνπ παξάγεη 0.0 λ.κ. Τα πάγηα έμνδα ηεο εηαηξείαο είλαη 800 λ.κ. Ζεηείηαη 1) Να πεξηγξάςεηε

Διαβάστε περισσότερα

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ.

Μονοψϊνιο. Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Μονοψϊνιο Ολιγοψώνιο Αγνξά κε ιίγνπο αγνξαζηέο. Δύναμη μονοψωνίος Η ηθαλόηεηα πνπ έρεη ν αγνξαζηήο λα επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ αγαζνύ. Οπιακή αξία Δπηπξόζζεηα νθέιε από ηελ ρξήζε/θαηαλάισζε κηαο επηπξόζζεηε

Διαβάστε περισσότερα

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis

Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training. Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Αζθήζεηο 5 νπ θεθαιαίνπ Crash course Step by step training Dipl.Biol.cand.med. Stylianos Kalaitzis Stylianos Kalaitzis Μνλνϋβξηδηζκνο 1 Γπν γνλείο, εηεξόδπγνη γηα ηνλ αιθηζκό θάλνπλ παηδηά. Πνία ε πηζαλόηεηα

Διαβάστε περισσότερα

Γεώργιος Μπριζκόλας. Πρόεδρος και Διεσθύνων Σύμβοσλος ηης EUROCERT A.E.

Γεώργιος Μπριζκόλας. Πρόεδρος και Διεσθύνων Σύμβοσλος ηης EUROCERT A.E. Γεώργιος Μπριζκόλας Πρόεδρος και Διεσθύνων Σύμβοσλος ηης EUROCERT A.E. Τηνζέηεζε Γηεζλψλ Πξνηχπσλ απφ ηε Βηνκεραλία Εθελοντικά πρότυπα Υποχρεωτική νομοθεσία ISO 9001 ISO14001 ISO 50001 OHSAS 18001 ISO

Διαβάστε περισσότερα

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou

ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ. G. Mitsou ΦΥΣΙΚΗ ΤΩΝ ΡΕΥΣΤΩΝ ηαηηθή ηωλ ξεπζηώλ (Τδξνζηαηηθή) Ση είλαη ηα ξεπζηά - Γεληθά Ππθλόηεηα Πίεζε Μεηαβνιή ηεο πίεζεο ζπλαξηήζεη ηνπ βάζνπο Αξρή ηνπ Pascal Τδξνζηαηηθή πίεζε Αηκνζθαηξηθή πίεζε Απόιπηε &

Διαβάστε περισσότερα

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots)

Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) Σημεία Ασύπματηρ Ππόσβασηρ (Hot-Spots) 1.1 Σςνοπτική Πεπιγπαυή Hot Spots Σα ζεκεία αζύξκαηεο πξόζβαζεο πνπ επηιέρζεθαλ αλαθέξνληαη ζηνλ επόκελν πίλαθα θαη παξνπζηάδνληαη αλαιπηηθά ζηηο επόκελεο παξαγξάθνπο.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ

ΚΕΦ. 2.3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ ΚΕΦ..3 ΑΠΟΛΤΣΗ ΣΘΜΗ ΠΡΑΓΜΑΣΘΚΟΤ ΑΡΘΘΜΟΤ Οπιζμόρ απόλςηηρ ηιμήρ: Σηνλ άμνλα ησλ πξαγκαηηθώλ αξηζκώλ ζεσξνύκε έλαλ αξηζκό α πνπ ζπκβνιίδεηαη κε ην ζεκείν Α. Η απόζηαζε ηνπ ζεκείνπ Α από ηελ αξρή Ο, δειαδή

Διαβάστε περισσότερα

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ

Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Αιγόξηζκνη 2.2.7.4 Γοκή επαλάιευες Δληοιές Όζο & Μέτρης_όηοσ Εηζαγσγή ζηηο Αξρέο ηεο Επηζηήκεο ησλ Η/Υ 1 Άζθεζε 34 ζει 53 Έλα ςεθηαθό θσηνγξαθηθό άικπνπκ έρεη απνζεθεπηηθό ρώξν N Mbytes. Να αλαπηύμεηε

Διαβάστε περισσότερα

Από ηε κεραλνξγάλσζε ησλ ππεξεζηώλ ζηε ςεθηαθή πόιε. Μηα λέα καηηά ζην ηξόπν ζρεδηαζκνύ παξνρήο ππεξεζηώλ

Από ηε κεραλνξγάλσζε ησλ ππεξεζηώλ ζηε ςεθηαθή πόιε. Μηα λέα καηηά ζην ηξόπν ζρεδηαζκνύ παξνρήο ππεξεζηώλ Από ηε κεραλνξγάλσζε ησλ ππεξεζηώλ ζηε ςεθηαθή πόιε. Μηα λέα καηηά ζην ηξόπν ζρεδηαζκνύ παξνρήο ππεξεζηώλ Μνρηαλάθεο Κσλ/λνο Πξντζηάκελνο Πιεξνθνξηθήο Γήκνπ Ηξαθιείνπ Η κεραλνξγάλσζε ησλ ππεξεζηώλ 1990-

Διαβάστε περισσότερα

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι

Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι Ο ΔΡΟΜΟ ΠΡΟ ΣΟ «ΑΕΙΦΟΡΟ ΧΟΛΕΙΟ» ένα φωτογπαφικό ταξίδι ηα Δθπαηδεπηήξηα Πάλνπ ππνζηεξίδνπκε ηελ άπνςε όηη ην «αεηθόξν ζρνιείν» είλαη έλα όξακα εθηθηό. Η εθπαίδεπζε γηα ηελ αεηθνξία δελ είλαη κάζεκα, αιιά

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ

ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΑΠΑΝΤΗΣΔΙΣ ΓΙΚΤΥΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ II ΔΠΑΛ ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σ β. Σ γ. Λ δ. Λ ε. Λ ζη. Σ Α2. Γ Α3. 1. γ 2. ε 3. δ 4. α Β1. ΘΔΜΑ Β Οη ηειηθνί ππνινγηζηέο παίξλνπλ απνθάζεηο δξνκνιόγεζεο κόλν γηα ηα δηθά ηνπο απηνδύλακα

Διαβάστε περισσότερα

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING

Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Διατείριση Φσσικών Καταστρουών: ACTIVE LANDSLIDE INVENTORY MAPPING AND SUSCEPTIBILITY ZONING Ναηαιία Σπαλνύ, spanou@igme.gr & natspanou@gmail.com Τερληθόο Γεσιόγνο (M.Sc.) Πεξηγξαθή Χάξηεο ρσξηθήο θαηαλνκήο

Διαβάστε περισσότερα

ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ

ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ 1 Βαζηθέο Έλλνηεο & Καηεγνξίεο Γηθηύσλ Τπνινγηζηώλ Γξαζηεξηόηεηα 1ε αο δίλεηαη ν ελλνηνινγηθφο ράξηεο "Γίθηπα Τπνινγηζηψλ - Βαζηθέο Έλλνηεο" πνπ αθνξά ζηελ θεληξηθή έλλνηα "Γίθηπα Τπνινγηζηψλ".

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη

ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ. Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ Είμαζηε ηυχεροί που είμαζηε δάζκαλοι Ον/μο:.. A Λσκείοσ Ύλη: Εσθύγραμμη Κίνηζη 8-11-2015 Θέμα 1 ο : 1. Η εμίζωζε θίλεζεο ελόο θηλεηνύ πνπ θηλείηαη επζύγξακκα είλαη ε x = 5t. Πνηα

Διαβάστε περισσότερα

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC

Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Εθνικό Συνέδριο «Γεωθερμική Ηλεκτροπαραγωγή» Ξενοδοχείο Divani Caravel Αθήνα 20 Νοεμβρίου 2013 Ανάπτυξη Ελληνικής τεχνολογίας μηχανών ηλεκτροπαραγωγής ORC Α.Μπένου, Ι. Χωροπανίτης Τμήμα Γεωθερμικής Ενέργειας

Διαβάστε περισσότερα

Περιεχόμενο 10ης διάλεξης ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΑΘΛΗΣΙΚΟΤ ΜΑΡΚΔΣΙΝΓΚ

Περιεχόμενο 10ης διάλεξης ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΑΘΛΗΣΙΚΟΤ ΜΑΡΚΔΣΙΝΓΚ Περιεχόμενο 10ης διάλεξης ΒΑΙΚΔ ΑΡΥΔ ΑΘΛΗΣΙΚΟΤ ΜΑΡΚΔΣΙΝΓΚ Σα βασικότεπα σαπακτηπιστικά τος αθλητισμού ωρ ςπηπεσία Είναι: άπιε βησκαηηθή δελ απνζεθεχεηαη επεξεάδεηαη θαηαλαιψλεηαη ηαπηφρξνλα κε ηελ παξαγσγή

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ

ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ ΘΔΚΑ ΡΖΠ ΑΛΑΓΛΩΟΗΠΖΠ 1.Απηόο πνπ ζα αλαγλσξηζηεί απνπζηάδεη γηα πνιύ θαηξό. 2.Δπηζηξέθεη κε πιαζηή ηαπηόηεηα ή κεηακνξθσκέλνο. 3.Απνκνλώλνληαη ηα δύν πξόζσπα 4.Άξζε κεηακόξθσζεο 5.Απνθάιπςε 6.Ακθηβνιίεο-απνδεηθηηθά

Διαβάστε περισσότερα

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη

iii. iv. γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ: f (1) 2 θαη ΔΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΑ ΘΔΜΑΣΑ ΣΟ ΓΙΑΦΟΡΙΚΟ ΛΟΓΙΜΟ Μάρτιος 0 ΘΔΜΑ Να ππνινγίζεηε ηα όξηα: i ii lim 0 0 lim iii iv lim e 0 lim e 0 ΘΔΜΑ Γίλεηαη ε άξηηα ζπλάξηεζε '( ) ( ) γηα θάζε 0 * : R R γηα ηελ νπνία ηζρύνπλ:

Διαβάστε περισσότερα

1. Οδηγίερ εγκαηάζηαζηρ και σπήζηρ έξςπνυν καπηών και τηθιακών πιζηοποιηηικών με σπήζη ηος λογιζμικού Μοzilla Thunderbird

1. Οδηγίερ εγκαηάζηαζηρ και σπήζηρ έξςπνυν καπηών και τηθιακών πιζηοποιηηικών με σπήζη ηος λογιζμικού Μοzilla Thunderbird 1. Οδηγίερ εγκαηάζηαζηρ και σπήζηρ έξςπνυν καπηών και τηθιακών πιζηοποιηηικών με σπήζη ηος λογιζμικού Μοzilla Thunderbird 1.1 Εγκαηάζηαζη ηυν οδηγών ηηρ έξςπνηρ κάπηαρ ζηο λογιζμικό Mozilla Thunderbird

Διαβάστε περισσότερα

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ.

ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΛΘΤΑΗΚΘΔΗΡ Τ. ΑΓΩΜΘΡΘΙΞΘ ΤΩΠΞΘ ΡΘΡ ΛΘΙΠΕΡ ΗΚΘΙΘΕΡ ΟΑIΤΜΘΔΘ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ 11V11 ΗΚΘΙΘΑ 6-10 ΤΠΞΜΩΜ ΛΕΘΞΜΕΙΗΛΑΑ ΞΣ ΟΑΘΤΜΘΔΘΞΣ ΡΕ ΛΕΓΑΚΞ ΓΗΟΕΔΞ ΓΘΑ ΟΑΘΙΕΡ ΗΚΘΙΘΑΡ 6-10 ΕΩΜ Η ΔΘΑΔΠΞΛΗ ΑΟΞ Η ΛΘΑ ΕΡΘΑ ΡΗΜ ΑΚΚΗ ΕΘΜΑΘ ΛΕΓΑΚΗ

Διαβάστε περισσότερα

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67)

Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Hellas online Προεπιλεγμένες ρσθμίσεις για FritzBox Fon WLAN 7140 (Annex B) 30.04.67 FritzBox Fon WLAN 7140 - Annex B (30.04.67) Γηα λα επαλαθέξεηε ην FritzBox Fon WLAN 7140 ζηηο πξνεπηιεγκέλεο ηνπ ξπζκίζεηο

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων

Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οργάνωση και Δομή Παρουσιάσεων Οη παξνπζηάζεηο κε βνήζεηα ηνπ ππνινγηζηή γίλνληαη κε πξνγξάκκαηα παξνπζηάζεσλ, όπσο ην OpenOffice.org Impress [1] θαη ην Microsoft Office PowerPoint [2]. Απηά ηα πξνγξάκκαηα

Διαβάστε περισσότερα

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ

ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ ΑΞΙΟΘΕΑΣΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ β. ΣΟ ΠΝΕΤΜΑΣΙΚΟ ΜΑ ΚΕΝΣΡΟ γ. Η ΠΑΝΟΡΑΜΙΚΗ ΘΕΗ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ α. Η ΕΚΚΛΗΙΑ ΣΟΤ ΥΩΡΙΟΤ ΜΑ. Η Εθθιεζία ηνπ ρσξηνύ καο, ε Αγία Άλλα, είλαη θηηζκέλε πξηλ πνιιά

Διαβάστε περισσότερα

Οδηγίες τρήζης για λειηοσργία μεηαθοράς καναλιών ζε υηθιακό δέκηη OST-7060 HD

Οδηγίες τρήζης για λειηοσργία μεηαθοράς καναλιών ζε υηθιακό δέκηη OST-7060 HD Οδηγίες τρήζης για λειηοσργία μεηαθοράς καναλιών ζε υηθιακό δέκηη OST-7060 HD Γηα ηε δηεπθόιπλζή ζαο θαηά ην switch-off ηεο πεξηνρήο ηεο Πεινπνλλήζνπ έρνπκε πξνζζέζεη ζηνπο ςεθηαθνύο καο δέθηεο κία λέα,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΣΑ Επηρεηξεζηαθή Ννεκνζύλε. Ελόηεηα: Ad1.2.2 «Ση θξύβεηαη» πίζω από κηα Επηρεηξεζηαθή Αλαθνξά (report): XML & XSD γηα αξράξηνπο

ΟΣΑ Επηρεηξεζηαθή Ννεκνζύλε. Ελόηεηα: Ad1.2.2 «Ση θξύβεηαη» πίζω από κηα Επηρεηξεζηαθή Αλαθνξά (report): XML & XSD γηα αξράξηνπο ΟΣΑ Επηρεηξεζηαθή Ννεκνζύλε Ελόηεηα: Ad1.2.2 «Ση θξύβεηαη» πίζω από κηα Επηρεηξεζηαθή Αλαθνξά (report): XML & XSD γηα αξράξηνπο Πξαθηηθή Άζθεζε (επίπεδν 2): ηόρνο ηεο άζθεζεο είλαη ε πεξαηηέξω εμνηθείωζε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ

ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ ΠΑΝΔΛΛΑΓΗΚΔ ΔΞΔΣΑΔΗ Γ ΣΑΞΖ ΖΜΔΡΖΗΟΤ ΓΔΝΗΚΟΤ ΛΤΚΔΗΟΤ ΚΑΗ ΔΠΑΛ ΣΔΣΑΡΣΖ 25 ΜΑΨΟΤ 2016 ΔΞΔΣΑΕΟΜΔΝΟ ΜΑΘΖΜΑ: ΑΡΥΔ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΠΡΟΑΝΑΣΟΛΗΜΟΤ - ΔΠΗΛΟΓΖ (Δλδεηθηηθέο Απαληήζεηο) ΘΔΜΑ Α Α1. α. Σωζηό β. Λάζνο

Διαβάστε περισσότερα

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν.

B-Δέλδξα. Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. B-Δέλδξα Τα B-δέλδξα ρξεζηκνπνηνύληαη γηα ηε αλαπαξάζηαζε πνιύ κεγάισλ ιεμηθώλ πνπ είλαη απνζεθεπκέλα ζην δίζθν. Δέλδξα AVL n = 2 30 = 10 9 (πεξίπνπ). 30

Διαβάστε περισσότερα

Κβαντικοί Υπολογισμοί. Πέκπηε Γηάιεμε

Κβαντικοί Υπολογισμοί. Πέκπηε Γηάιεμε Κβαντικοί Υπολογισμοί Πέκπηε Γηάιεμε Kπθισκαηηθό Mνληέιν Έλαο θιαζηθόο ππνινγηζηήο απνηειείηαη από αγσγνύο θαη ινγηθέο πύιεο πνπ απνηεινύλ ηνπο επεμεξγαζηέο. Σηνπο θβαληηθνύο ε πιεξνθνξία βξίζθεηαη κέζα

Διαβάστε περισσότερα

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ

Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική ΑΔ Άζκηζη ζτέζης κόζηοσς-τρόνοσ (Cost Time trade off) Καηαζκεσαζηική Δίζηε μησανικόρ διοίκηζηρ μεγάληρ καηαζκεςαζηικήρ εηαιπείαρ και καλείζηε να ςλοποιήζεηε ηο έπγο πος πεπιγπάθεηαι από ηον Πίνακα 1. Κωδ.

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους

Κεθάιαην 20. Ελαχιστοποίηση του κόστους Κεθάιαην 0 Ελαχιστοποίηση του κόστους Ειαρηζηνπνίεζε ηνπ θόζηνπο Μηα επηρείξεζε ειαρηζηνπνηεί ην θόζηνο ηεο αλ παξάγεη νπνηνδήπνηε δεδνκέλν επίπεδν πξντόληνο y 0 ζην κηθξόηεξν δπλαηό ζπλνιηθό θόζηνο. Τν

Διαβάστε περισσότερα

Δ Κ Θ Δ Η Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Η

Δ Κ Θ Δ Η Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Η Δ Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Γ Η Μ Ο Κ Ρ Α Σ Ι Α Τ Π Ο Τ Ρ Γ Δ Ι Ο Γ Ι Ο Ι Κ Η Σ Ι Κ Η Μ Δ Σ Α Ρ Ρ Τ Θ Μ Ι Η & ΗΛΔ Κ Σ Ρ Ο Ν Ι Κ Η Γ Ι Α Κ Τ Β Δ Ρ Ν Η Η Δ Κ Θ Δ Η Π Ο Λ Ι Σ Ι Κ Η ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΔΙ Κ Α Ι Ν Ο Σ

Διαβάστε περισσότερα

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο :

ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ. Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη Εήηημα 1 ο : ΓΗΑΓΩΝΗΣΜΑ ΣΤΑ ΜΑΘΖΜΑΤΗΚΑ Ον/μο:.. Γ Λσκείοσ Ύλη: Μιγαδικοί-Σσναρηήζεις-Παράγωγοι Θεη.-Τετν. Καη. 11-1-11 Εήηημα 1 ο : Α. Γηα ηελ ζπλάξηεζε f, λα βξείηε ην δηάζηεκα ζην νπνίν είλαη παξαγσγίζηκε θαζώο θαη

Διαβάστε περισσότερα

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1

x x x x tan(2 x) x 2 2x x 1 ΘΕΡΙΝΟ ΣΜΗΜΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΑ Ι ΕΠΑΝΑΛΗΠΣΙΚΕ ΑΚΗΕΙ ΜΕΡΟ Ι 1. Να γίλνπλ νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο ησλ παξαθάησ ζπλαξηήζεσλ. t ( i) e ( ii) ln( ) ( iii). Να βξεζεί ην Π.Ο., ν ηύπνο ηεο αλίζηξνθεο θαη ην Π.Τ. ησλ

Διαβάστε περισσότερα

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό.

A. Αιιάδνληαο ηε θνξά ηνπ ξεύκαηνο πνπ δηαξξέεη ηνλ αγωγό. ΤΠΟΤΡΓΔΙΟ ΠΑΙΓΔΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΜΟΤ ΛΔΤΚΩΙΑ ΦΤΛΛΟ ΔΡΓΑΙΑ Μειέηε ηωλ παξαγόληωλ από ηνπο νπνίνπο εμαξηάηαη ε ειεθηξνκαγλεηηθή δύλακε. Τιηθά - πζθεπέο: Ηιεθηξνληθή δπγαξηά, ηξνθνδνηηθό ηάζεο, ξννζηάηεο, ακπεξόκεηξν,

Διαβάστε περισσότερα

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report.

Case Study. Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Case Study Παξαθάηω παξνπζηάδνπκε βήκα - βήκα κε screenshots έλα παξάδεηγκα ππνβνιήο κηαο εξγαζίαο θαη ηελ παξαγωγή ηνπ Originality Report. Βήκα 1 ο : Login ζηο Turnitin. Κάλεηε είζνδν ζην Turnitin κε

Διαβάστε περισσότερα

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ.

Απαντήσεις θέματος 2. Παξαθάησ αθνινπζεί αλαιπηηθή επίιπζε ησλ εξσηεκάησλ. Απαντήσεις θέματος 2 Απηά πνπ έπξεπε λα γξάςεηε (δελ ρξεηαδόηαλ δηθαηνιόγεζε εθηόο από ην Γ) Α return a*b; Β 0:acegf2, 1: acegf23, 2: acegf234, 3:acegf2345, 4:acegf23456, 5:acegf234567, 6:acegf2345678,

Διαβάστε περισσότερα

Άμεσοι Αλγόριθμοι: Προσπέλαση Λίστας (list access)

Άμεσοι Αλγόριθμοι: Προσπέλαση Λίστας (list access) Έρνπκε απνζεθεύζεη κηα ζπιινγή αξρείσλ ζε κηα ζπλδεδεκέλε ιίζηα, όπνπ θάζε αξρείν έρεη κηα εηηθέηα ηαπηνπνίεζεο. Μηα εθαξκνγή παξάγεη κηα αθνινπζία από αηηήκαηα πξόζβαζεο ζηα αξρεία ηεο ιίζηαο. Γηα λα

Διαβάστε περισσότερα

ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,10,10

ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,10,10 ΟΝΟΜΑΣΔΠΩΝΤΜΟ ΗΜΔΡΟΜΗΝΙΑ ΘΔΜΑ 1 ο Μονάδες 5,1,1 ΓΙΑΓΩΝΙΜΑ 1 ου ΜΔΡΟΤ ΣΗ ΑΝΑΛΤΗ Α Γώζηε ηνλ νξηζκό ηεο αληίζηξνθεο ζπλάξηεζεο Β Γείμηε όηη αλ κηα ζπλάξηεζε είλαη αληηζηξέςηκε ηόηε νη γξαθηθέο παξαζηάζεηο

Διαβάστε περισσότερα

3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ

3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ 3 ΑΠΙΔ ΑΘΖΔΗ ΘΟΚΟΙΟΓΗΑ ΠΟΤ ΑΛΣΗΚΔΣΩΠΗΕΟΛΣΑΗ ΚΔ ΦΤΗΘΖ ΘΑΗ ΚΑΘΖΚΑΣΗΘΑ ΙΤΘΔΗΟΤ ΘΔΩΡΖΣΗΘΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ: Γηα ηελ ιύζε ηωλ αζθζεωλ πνπ αθνινπζνύλ ζα ρξεηαζζνύκε: 1. Σελ (δηάζεκε) εμίζωζε ηνπ ΔΗΛΣΔΗΛ: E c. Σνλ λόκν

Διαβάστε περισσότερα

ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΦΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΣΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ

ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΦΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΣΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΕΜΠΟΡΙΚΟ & ΒΙΟΜΗΦΑΝΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΣΗΡΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΣΙΑ ΔΙΕΤΘΤΝΗ: ΕΜΠΟΡΙΟΥ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Πειραιάσ, 29 Οκτωβρίου 2010 ΣΜΗΜΑ: Εμπορίου Αρ.Πρωτ.: 8787 Πληροφορίεσ: Φ. Ανδριάνα Σηλέφωνο: 2104177241-5

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/319. Τροπολογία

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/319. Τροπολογία 8.3.2016 A8-0046/319 319 Άρθρο 34 παράγραθος 1 ζηοιχείο δ (δ) 14 έηε γηα θηεληαηξηθά θάξκαθα πνπ πξννξίδνληαη γηα άιια είδε δώωλ από απηά πνπ αλαθέξνληαη ζηελ παξάγξαθν 1 ζηνηρεία α) θαη γ). (δ) 10 έηε

Διαβάστε περισσότερα

ΒΗΜΑ 2. Εηζάγεηε ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο πνπ ιακβάλεηε κε SMS & δειώλεηε επηζπκεηό Όλνκα Πξόζβαζεο (Username) θαη ην ζαο

ΒΗΜΑ 2. Εηζάγεηε ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο πνπ ιακβάλεηε κε SMS & δειώλεηε επηζπκεηό Όλνκα Πξόζβαζεο (Username) θαη ην  ζαο Δίζνδνο ζηελ Υπεξεζία Αλ είζηε ήδε εγγεγξακκέλνο ρξήζηεο ζηελ ππεξεζία, γηα ηελ είζνδν ζαο (login) ζηελ ππεξεζία e-bill, εηζάγεηαη ην Όλνκα Φξήζηε (username) θαη ηνλ Κωδηθό Πξόζβαζεο (password) πνπ είραηε

Διαβάστε περισσότερα

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ

Η/Υ A ΤΑΞΕΩΣ ΑΕ 2010-2011. Συστήματα Αρίθμησης. Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ Συστήματα Αρίθμησης Υποπλοίαρχος Ν. Πετράκος ΠΝ 1 Ειζαγωγή Τν bit είλαη ε πην βαζηθή κνλάδα κέηξεζεο. Είλαη κία θαηάζηαζε on ή off ζε έλα ςεθηαθό θύθισκα. Άιιεο θνξέο είλαη κία θαηάζηαζε high ή low voltage

Διαβάστε περισσότερα

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα!

Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Cpyright 2013 Λόγος & Επικοινωνία // All rights Reserved Παιχνίδι γλωζζικής καηανόηζης με ζχήμαηα! Αυηό ηο παιχνίδι έχει ζηόχους: 1. ηελ εθγύκλαζε ηεο αθνπζηηθήο κλήκεο ησλ παηδηώλ 2. ηελ εμάζθεζε ζηελ

Διαβάστε περισσότερα

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H )

Α Ο Κ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η ( S E A R C H ) Ξ G O O G L E S C H O L A R Α Ο Ξ Ε Κ Ε Θ Λ Θ Α Λ Η Τ Α Μ Η Α Μ Α Ζ Η Η Ρ Η Ρ Οξαγκαηνπνηώληαο αλαδήηεζε ζην GoogleScholar (http://scholar.google.com/) ν ρξήζηεο κπνξεί λα εληνπίζεη πιηθό αθαδεκαϊθνύ θαη

Διαβάστε περισσότερα

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12

x-1 x (x-1) x 5x 2. Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα, έηζη ώζηε λα κελ ππάξρνπλ ξηδηθά ζηνπο 22, 55, 15, 42, 93, 10 5, 12 ΑΚΖΔΗ ΤΜΝΑΗΟΤ - ΚΤΚΛΟ ΠΡΩΣΟ - - ηα πνηεο ηηκέο ηνπ ηα παξαθάησ θιάζκαηα δελ νξίδνληαη ; (Τπόδεημε : έλα θιάζκα νξίδεηαη αλ ν παξνλνκαζηήο είλαη δηάθνξνο ηνπ κεδελόο) - (-) - (-) - Να απινπνηεζνύλ ηα θιάζκαηα

Διαβάστε περισσότερα

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη

Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Εςθςή ζςζηήμαηα επισειπήζεων και αξιολόγηζη Μάθημα 11 Τμήμα Μάπκεηινγκ και Διοίκηζηρ Λειηοςπγιών Τα δηαγξάκκαηα θαηάζηαζεο (state diagrams) ρξεζηκνπνηνύληαη γηα λα βνεζήζνπλ ηνλ πξνγξακκαηηζηή λα θαηαιάβεη

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ..

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου ΥΟΛΕΙΟ.. ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΚΤΣΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2007 ΓΙΑ ΣΟ ΓΤΜΝΑΙΟ Παπασκευή 26 Ιανουαπίου 2007 Σάξη: Α Γυμνασίου έλαξμεο 09.30 ιήμεο 09.45 Σην παξαθάησ ζρήκα θαίλεηαη ηκήκα ελόο πνιενδνκηθνύ ζρεδίνπ κηαο πόιεο. Οη ζθηαζκέλεο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ K ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ

ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ K ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ K ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΗ ΕΙΡΑ ΣΜΗΜΑ: ΠΔΡΙΦΔΡΔΙΑΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέκα: Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΓΙΑΒΟΤΛΔΤΗ Ω ΠΑΡΑΜΔΣΡΟ ΚΑΛΗ ΝΟΜΟΘΔΣΗΗ: Γεκηνπξγία θαη Πηινηηθή Δθαξκνγή Οδεγνχ & Δξσηεκαηνινγίνπ

Διαβάστε περισσότερα

Constructors and Destructors in C++

Constructors and Destructors in C++ Constructors and Destructors in C++ Σύνθεζη Πνιύ ζπρλά ζηε C++ κία θιάζε κπνξεί λα πεξηέρεη ζαλ κέιεδεδνκέλα αληηθείκελα άιισλ θιάζεσλ. Πνηα είλαη ε ζεηξά κε ηελ νπνία δεκηνπξγνύληαη θαη θαηαζηξέθνληαη

Διαβάστε περισσότερα

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14

Αζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 .1.10 ζκήζεις ζτ.βιβλίοσ ζελίδας 13 14 Ερωηήζεις Καηανόηζης 1. ύν δηαθνξεηηθέο επζείεο κπνξεί λα έρνπλ θαλέλα θνηλό ζεκείν Έλα θνηλό ζεκείν i ύν θνηλά ζεκεία iλ) Άπεηξα θνηλά ζεκεία ηηηνινγήζηε ηελ απάληεζε

Διαβάστε περισσότερα

Το αγόρι στο θεωρείο Αγγελική Δαρλάση ΜΕΛΙΝΑ ΣΟΥΣΟΥΝΗ

Το αγόρι στο θεωρείο Αγγελική Δαρλάση ΜΕΛΙΝΑ ΣΟΥΣΟΥΝΗ Το αγόρι στο θεωρείο Αγγελική Δαρλάση ΜΕΛΙΝΑ ΣΟΥΣΟΥΝΗ Η θεραπεία μέσω της τέχνης Τέρλε είλαη ε δεκηνπξγηθή έθθξαζε ηεο ςπρηθήο θαηάζηαζεο, ησλ ζπλαηζζεκάησλ θαη ησλ ηδεώλ ηνπ θαιιηηέρλε. Η ηέρλε έρεη ςπρνζεξαπεπηηθέο

Διαβάστε περισσότερα

ΔΡΓΑΙΑ 1. Γιαδικησακά πληροθοριακά σζηήμαηα. Ομάδα Δργαζίας: Μεηαπηστιακοί Φοιηηηές. ηέθανος Κονηοβάς ΑΔΜ :283. Πάζτος Βαζίλειος ΑΔΜ :288

ΔΡΓΑΙΑ 1. Γιαδικησακά πληροθοριακά σζηήμαηα. Ομάδα Δργαζίας: Μεηαπηστιακοί Φοιηηηές. ηέθανος Κονηοβάς ΑΔΜ :283. Πάζτος Βαζίλειος ΑΔΜ :288 ΔΡΓΑΙΑ 1 Γιαδικησακά πληροθοριακά σζηήμαηα Ομάδα Δργαζίας: Μεηαπηστιακοί Φοιηηηές ηέθανος Κονηοβάς ΑΔΜ :283 Πάζτος Βαζίλειος ΑΔΜ :288 1.Γιάγραμμα Ονηολογίας. Σην παξαπάλω δηάγξακκα θαίλεηαη ε δηάξζξωζε

Διαβάστε περισσότερα

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84

Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα. Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Κώδικες 28, 78 και 84 Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα Οη Διαηιμήζεις για Αιολικά Πάρκα εθαξκόδνληαη γηα ηελ απνξξνθνύκελε ελέξγεηα από Αηνιηθά Πάξθα πνπ είλαη ζπλδεδεκέλα ζην

Διαβάστε περισσότερα

Η Αξιολόγηζη ηηρ Πεπίλητηρ Κειμένος Παιδαγυγικό Ινζηιηούηο

Η Αξιολόγηζη ηηρ Πεπίλητηρ Κειμένος Παιδαγυγικό Ινζηιηούηο Η Αξιολόγηζη ηηρ Πεπίλητηρ Κειμένος Παιδαγυγικό Ινζηιηούηο Οδηγίες για ηη διδαζκαλία ηων θιλολογικών μαθημάηων ζηο Ενιαίο Λύκειο (απόζπαζμα) Αθήνα 2001 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ Α. Τν πεξηερόκελν ηεο πεξίιεςεο (0-12

Διαβάστε περισσότερα

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί.

Να ζρεδηάζεηο ηξόπνπο ζύλδεζεο κηαο κπαηαξίαο θαη ελόο ιακπηήξα ώζηε ν ιακπηήξαο λα θσηνβνιεί. ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ: Απλό ηλεκτπικό κύκλυμα Η δηδαζθαιία ηνπ απινύ ειεθηξηθνύ θπθιώκαηνο ππάξρεη ζην κάζεκα «Φπζηθά» ηεο Ε ηάμεο ηνπ δεκνηηθνύ θαη επαλαιακβάλεηαη ζην κάζεκα ηεο Φπζηθήο ζηε Γ ηάμε ηνπ Γπκλαζίνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΕΣΑΙΡΕΙΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΗ ΣΚΥΤΑΛΟΓΡΟΜΙΑ 2015 ΓΙΑ ΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ Τεηάπηη 28 Ιανουαπίου 2015 ΛΔΥΚΩΣΙΑ Τάξη: Α Γυμναζίου ΠΡΟΒΛΗΜΑ Σε έλα ηνπξλνπά βόιετ δήισζαλ ζπκκεηνρή νκάδεο Γπκλαζίσλ ηεο Κύπξνπ.

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ

ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ ΠΡΩΣΟΚΟΛΛΑ ΓΙΑΥΔΙΡΗΗ ΣΩΝ ΣΔΡΗΓΟΝΙΚΩΝ ΒΛΑΒΩΝ Δ ΔΝΗΛΙΚΔ Σν ζύγρξνλν πξόηππν αληηκεηώπηζεο ηεο ηεξεδόλαο ελειίθσλ δελ εζηηάδεηαη κόλν ζηελ απνθαηάζηαζε ησλ ηεξεδνληθώλ βιαβώλ πνπ έρνπλ εθδεισζεί, αιιά έρεη

Διαβάστε περισσότερα

ACTA A.E. Αριςτο Σέλεια Πιςτοποίηςη. Ανθρώπινου Δυναμικοφ. «ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΤ ΔΤΝΑΜΙΚΟΤ Εξελίξεισ - Προοπτικέσ»

ACTA A.E. Αριςτο Σέλεια Πιςτοποίηςη. Ανθρώπινου Δυναμικοφ. «ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΤ ΔΤΝΑΜΙΚΟΤ Εξελίξεισ - Προοπτικέσ» ACTA A.E. Αριςτο Σέλεια Πιςτοποίηςη Ανθρώπινου Δυναμικοφ «ΠΙΣΟΠΟΙΗΗ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΤ ΔΤΝΑΜΙΚΟΤ Εξελίξεισ - Προοπτικέσ» Εταιρεία Ένταςησ Γνώςησ Αριςτοτελείου Πανεπιςτημίου Θεςςαλονίκησ Δια Βίου Μάθηςη Νόκνο:

Διαβάστε περισσότερα

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ

ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ ΚΤΠΡΙΑΚΗ ΜΑΘΗΜΑΣΙΚΗ ΔΣΑΙΡΔΙΑ ΠΑΓΚΤΠΡΙΟ ΓΙΑΓΩΝΙ ΜΟ Α ΛΤΚΔΙΟΤ Ζμεπομηνία: 18/12/10 Ώπα εξέτασηρ: 09:30-12:30 ΠΡΟΣΕΙΝΟΜΕΝΕ ΛΤ ΕΙ 1. Δίλεηαη ην πνιπώλπκν Αλ θαη., λα βξείηε ην ηειεπηαίν ςεθίν ηνπ αξηζκνύ έρνπκε:

Διαβάστε περισσότερα

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/92. Τροπολογία. Sylvie Goddyn εμ νλόκαηνο ηεο νκάδαο ENF

EL Eνωμένη στην πολυμορυία EL A8-0046/92. Τροπολογία. Sylvie Goddyn εμ νλόκαηνο ηεο νκάδαο ENF 21.10.2015 A8-0046/92 92 Σημείο 8 (8) Οη βηηακίλεο, ηα αλόξγαλα ζπζηαηηθά θαη άιιεο νπζίεο πνπ πξννξίδνληαη γηα ρξήζε ζε ζπκπιεξώκαηα δηαηξνθήο ή γηα πξνζζήθε ζε ηξόθηκα φπσο ηα παξαζθεπάζκαηα γηα βξέθε

Διαβάστε περισσότερα

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ

ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ ΥΡΙΣΟΤΓΔΝΝΙΑΣΙΚΔ ΚΑΣΑΚΔΤΔ 1) Υξηζηνπγελληάηηθα ειαηάθηα θάξηα ή θαδξάθη θάξηα ή θαδξάθη Τιηθά πνπ ζα ρξεηαζηνύκε: Υαξηί θάλζνλ καύξν γηα ην θόλην, πξάζηλν γηα ηα ειαηάθηα, θόθθηλν γηα ηα αζηεξάθηα Απιό

Διαβάστε περισσότερα

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ

ΚΔΦ. 2.4 ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ ΚΔΦ.. ΡΗΕΔ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΩΝ ΑΡΗΘΜΩΝ Οξηζκόο ηεηξαγσληθήο ξίδαο: Αλ 0 ηόηε νλνκάδνπκε ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ ηελ κε αξλεηηθή ιύζε ηεο εμίζσζεο:. Γειαδή ηεηξαγσληθή ξίδα ηνπ 0 ιέγεηαη ν αξηζκόο 0 πνπ όηαλ πςσζεί

Διαβάστε περισσότερα

1 Είζοδορ ζηο Σύζηημα ΣΔΕΔ ή BPMS

1 Είζοδορ ζηο Σύζηημα ΣΔΕΔ ή BPMS ΟΤΑ Επισειπηζιακή Νοημοζύνη: Οδεγίεο πξνο ηνπο εθπαηδεπόκελνπο γηα ηε ζύλδεζε κε ην ύζηεκα Γηαρείξηζεο Δπηρεηξεζηαθώλ Γηαδηθαζηώλ γηα ηελ εθηέιεζε ηωλ Πξαθηηθώλ Αζθήζεωλ ηωλ ππν(δλνηήηωλ) Bc1.1.4, Bc1.1.5,

Διαβάστε περισσότερα

Έκδοζη /10/2014. Νέα λειηοσργικόηηηα - Βεληιώζεις

Έκδοζη /10/2014. Νέα λειηοσργικόηηηα - Βεληιώζεις Έκδοζη 2.89.31 08/10/2014 Η έκδοζη 2.89.31, περιλαμβάνει : Βεληιώζεις Καηάζηαζη Υπερφριών (Ε8) Αναγγελία πρόζληυης (Ε3) 08/10/2014 1 Βεληιώζεις Καηάζηαζη Υπερφριών (Ε8) Επεηδή ζηελ ειεθηξνληθή ππνβνιή

Διαβάστε περισσότερα

Κεθάλαιο 7. Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ Μ. ΨΥΛΛΑΚΗ

Κεθάλαιο 7. Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ Μ. ΨΥΛΛΑΚΗ Κεθάλαιο 7 Πξνζθνξά ηνπ θιάδνπ 1 Προζθορά ανηαγωνιζηικού κλάδοσ Πώο πξέπεη λα ζπλδπαζηνύλ νη απνθάζεηο πξνζθνξάο ησλ πνιιώλ επηκέξνπο επηρεηξήζεσλ ελόο αληαγσληζηηθνύ θιάδνπ γηα λα βξνύκε ηελ θακπύιε πξνζθνξάο

Διαβάστε περισσότερα

6 η Εργαζηηριακή Άζκηζη Επαλήθεσζη Λειηοσργίας Βαζικών Φλιπ-Φλοπ

6 η Εργαζηηριακή Άζκηζη Επαλήθεσζη Λειηοσργίας Βαζικών Φλιπ-Φλοπ 6 η Εργαζηηριακή Άζκηζη Επαλήθεσζη Λειηοσργίας Βαζικών Φλιπ-Φλοπ Σηα πιαίζηα ηεο έθηεο εξγαζηεξηαθήο άζθεζεο ζα ρξεζηκνπνηεζεί απνθιεηζηηθά ην πεξηβάιινλ αλάπηπμεο νινθιεξσκέλσλ θπθισκάησλ IDL-800 Digital

Διαβάστε περισσότερα

5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη

5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη 5 η Δργαζηηριακή Άζκηζη Κσκλώμαηα Γσαδικού Αθροιζηή/Αθαιρέηη Σηα πιαίζηα ηεο πέκπηεο εξγαζηεξηαθήο άζθεζεο ζα ρξεζηκνπνηεζεί απνθιεηζηηθά ην πεξηβάιινλ αλάπηπμεο νινθιεξσκέλσλ θπθισκάησλ IDL-800 Digital

Διαβάστε περισσότερα

Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν»

Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν» Πανελλήνια Έρεσνα «Καηαναλωηής & Ελληνικό Προϊόν» Γεώργιος Μπάληας, Οικονομικό Πανεπιζηήμιο Αθηνών Προκόπης Θεοδωρίδης, Πανεπιζηήμιο Παηρών Ταπηόηεηα ηεο έξεπλαο Σθνπόο: Αλίρλεπζε ηεο αγνξαζηηθήο ζπκπεξηθνξάο

Διαβάστε περισσότερα

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/2014 ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΕΚΠ. ΕΤΟΥΣ 204-205 ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΗΛΕΚΤΡΟΛΟΓΙΑ/Γ ΛΥΚΕΙΟΥ ΣΕΙΡΑ: ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 08/09/204 A ΟΜΑΓΑ Οδηγία: Να γράυεηε ζηο ηεηράδιο ζας ηον αριθμό κάθε μιας από ηις παρακάηφ ερφηήζεις Α.-Α.8 και

Διαβάστε περισσότερα

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ

Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com Ώρες διδασκαλίας: 16:00 19:15 μμ ΠΑΙΓΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΙΣΟΤΣΟ ΚΤΠΡΟΤ Πξόγξακκα Δπηκόξθσζεο Τπνςεθίσλ Καζεγεηώλ Σερλνινγίαο Γελάξεο 2011 ΗΛΔΚΣΡΟΝΙΚΑ Ι (Ύιε Γπκλαζίνπ) Διδάσκων: Σαββίδης Σάββας Τηλζφωνο: 99543321 Ε-mail: savvas_email@yahoo.com

Διαβάστε περισσότερα

Επαναληπτική Άσκηση - Δέντρα

Επαναληπτική Άσκηση - Δέντρα Η NovelGadgets Α.Ε. είλαη κηα πνιπεζληθή εηαηξεία πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηνλ ρώξν ηεο πιεξνθνξηθήο θαη θαηαζθεπάδεη θαηλνηνκηθέο εθαξκνγέο (gadgets) γηα ηνπο πειάηεο ηεο. Πξόζθαηα, δεκηνύξγεζε έλα λέν

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά:

ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ. Η Μηκή ζθέθηεθε έλαλ ηξόπν, γηα λα ζπγθξίλεη κεξηθά δηαθνξεηηθά αληειηαθά πξντόληα. Απηή θαη ν Νηίλνο ζπλέιεμαλ ηα αθόινπζα πιηθά: ΑΝΤΗΛΙΑΚΑ Η Μηκή θαη ν Νηίλνο αλαξσηήζεθαλ πνην αληειηαθό πξντόλ παξέρεη ηελ θαιύηεξε πξνζηαζία ζην δέξκα ηνπο. Τα αληειηαθά πξντόληα έρνπλ έλα δείθηε αληειηαθήο πξνζηαζίαο (SPF), ν νπνίνο δείρλεη πόζν

Διαβάστε περισσότερα

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου

Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Άσκηση 1 - Μοπυοποίηση Κειμένου Σηηο παξαθάησ γξακκέο εθαξκόζηε ηε κνξθνπνίεζε πνπ πεξηγξάθνπλ Γξακκή κε έληνλε γξαθή Γξακκή κε πιάγηα γξαθή Γξακκή κε ππνγξακκηζκέλε γξαθή Γξακκή κε Arial Font κεγέζνπο

Διαβάστε περισσότερα

Σίηινο ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΤΣΗΜΑΣΟ ΤΜΜΔΣΟΥΙΚΟΤ ΥΔΓΙΑΜΟΤ ΤΠΗΡΔΙΧΝ ΓΗΜΟΙΟΤ ΣΟΜΔΑ

Σίηινο ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΤΣΗΜΑΣΟ ΤΜΜΔΣΟΥΙΚΟΤ ΥΔΓΙΑΜΟΤ ΤΠΗΡΔΙΧΝ ΓΗΜΟΙΟΤ ΣΟΜΔΑ ΔΘΝΙΚΟ ΜΔΣΟΒΙΟ ΠΟΛΤΣΔΥΝΔΙΟ ΥΟΛΗ ΗΛΔΚΣΡΟΛΟΓΧΝ ΜΗΥΑΝΙΚΧΝ ΚΑΙ ΜΗΥΑΝΙΚΧΝ ΤΠΟΛΟΓΙΣΧΝ ΣΟΜΔΑ ΗΛΔΚΣΡΙΚΧΝ ΒΙΟΜΗΥΑΝΙΚΧΝ ΓΙΑΣΑΞΔΧΝ ΚΑΙ ΤΣΗΜΑΣΧΝ ΑΠΟΦΑΔΧΝ Σίηινο ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΤΣΗΜΑΣΟ ΤΜΜΔΣΟΥΙΚΟΤ ΥΔΓΙΑΜΟΤ ΤΠΗΡΔΙΧΝ ΓΗΜΟΙΟΤ

Διαβάστε περισσότερα