Ο ΟΙΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΤ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ

Transcript

1 Δ ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΗ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΣΟΤΡΙΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Ο ΟΙΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΤ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ ΔΠΗΒΛΔΠΧΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ Παπαζενδψξνπ Αλδξέαο, Δπίθνπξνο Καζεγεηήο Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ ΠΟΤΓΑΣΡΗΑ Μπνπιαζίδνπ Κπξηαθή Αζήλα, Οθηώβξηνο 2007

2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΧΝ ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ... IX ΠΔΡΙΛΗΦΗ... X ABSTRACT... XII 1. ΔΙΑΓΧΓΗ ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΔΓΓΙΗ ΠΤΛΧΝΔ ΔΡΔΤΝΑ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΜΔΘΟΓΟ ΓΔΗΓΜΑ ΑΠΟΣΟΛΖ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ ΚΑΗ ΣΖΛΔΦΧΝΖΜΑΣΑ ΤΠΔΝΘΤΜΗΖ (Follow-Up Calls) ΑΝΣΑΠΟΚΡΗΖ ΣΖΝ ΔΡΔΤΝΑ ΔΤΡΖΜΑΣΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΠΔΡΗΟΡΗΜΟΗ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΟΙΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΟΗΝΟΤ Ο ΚΛΑΓΟ ΣΖ ΟΗΝΟΠΟΗΨΑ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΣΟΤ ΚΛΑΓΟΤ ΠΡΟΓΗΟΡΗΣΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΣΖ ΕΖΣΖΖ ΠΡΟΦΟΡΑ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΔΜΠΟΡΗΟ ΟΗΝΟΤ ΔΙΑΓΩΓΔ ΟΙΝΟΤ-ΚΤΡΙΟΣΔΡΔ ΥΩΡΔ ΠΡΟΔΛΔΤΗ ΔΞΑΓΩΓΔ ΟΙΝΟΤ-ΚΤΡΙΟΣΔΡΔ ΥΩΡΔ ΠΡΟΟΡΙΜΟΤ ΤΦΗΣΑΜΔΝΖ ΚΑΣΑΣΑΖ ΣΟΤ ΑΜΠΔΛΟΟΗΝΗΚΟΤ ΣΟΜΔΑ ΣΖΝ Δ.Δ ΟΗΝΗΚΟ ΣΟΤΡΗΜΟ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΣΧΝ ΟΗΝΟΣΟΤΡΗΣΧΝ ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΟΗΝΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΗ «ΝΔΔ ΥΧΡΔ» ΓΡΟΜΟΗ ΣΟΤ ΚΡΑΗΟΤ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΑΠΟ ΣΖ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΑ ΣΧΝ ΓΡΟΜΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΗΟΤ ΤΓΚΡΗΣΗΚΖ ΑΝΑΛΤΖ ΓΡΟΜΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΗΟΤ Δ ΔΤΡΧΠΑΨΚΔ ΥΧΡΔ ΓΑΛΛΙΑ ΙΣΑΛΙΑ ΠΟΡΣΟΓΑΛΙΑ ΔΛΛΑΓΑ ii

3 4. ΑΝΑΛΤΗ ΔΡΧΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟΤ ΠΡΧΣΟΓΔΝΟΤ ΔΡΔΤΝΑ ΠΡΟΣΗΜΖΔΗ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΟΗΝΟΦΗΛΧΝ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΚΤΡΗΑ ΠΔΡΗΟΥΖ ΠΡΟΔΛΔΤΖ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΖΛΗΚΗΑΚΟ ΠΔΓΗΟ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΜΟΡΦΧΣΗΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΔΗΟΓΖΜΑΣΗΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ ΣΟΤΡΗΣΧΝ α. ΚΑΝΑΛΗΑ ΠΛΖΡΟΦΟΡΖΖ β. ΟΡΓΑΝΧΖ ΔΠΗΚΔΦΖ ΑΡΗΘΜΟ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΟΤΡΗΣΧΝ ΑΡΗΘΜΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΧΝ ΤΠΟΓΟΜΧΝ ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΣΟΤΡΗΣΗΚΧΝ ΤΠΟΓΟΜΧΝ ΑΝΣΑΠΟΚΡΗΖ ΣΟΤΡΗΣΗΚΧΝ ΤΠΟΓΟΜΧΝ ΣΖ ΕΖΣΖΖ ΔΠΔΝΓΤΔΗ ΑΠΟΓΟΖ ΔΠΔΝΓΤΔΧΝ ΔΠΗΠΔΓΟ ΚΑΣΑΡΣΗΖ ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΧΝ ΔΗΓΗΚΔΤΜΔΝΟ ΠΡΟΧΠΗΚΟ ΠΗΣΟΠΟΗΖΖ ΓΝΧΔΧΝ ΚΑΗ ΓΔΞΗΟΣΖΣΧΝ ΔΡΓΑΕΟΜΔΝΧΝ ΑΝΑΒΑΘΜΗΖ ΑΝΘΡΧΠΗΝΟΤ ΓΤΝΑΜΗΚΟΤ ΣΟ ΜΔΛΛΟΝ ΣΧΝ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΗΟΤ ΔΠΗΠΔΓΟ ΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΠΔΡΗΘΧΡΗΑ ΠΔΡΑΗΣΔΡΧ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΟΗΝΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΥΡΟΝΗΚΟ ΟΡΗΕΟΝΣΑ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΟΗΝΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΤΦΗΣΑΜΔΝΟ ΒΑΘΜΟ ΔΜΠΛΟΚΖ ΣΧΝ ΦΟΡΔΧΝ ΣΖΝ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΟΗΝΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΓΔΧΝ ΒΑΘΜΟ ΔΜΠΛΟΚΖ ΣΧΝ ΦΟΡΔΧΝ ΣΖΝ ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΣΟΤ ΟΗΝΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΡΟΠΟΗ ΤΜΒΟΛΖ ΣΧΝ ΦΟΡΔΧΝ ΣΖΝ ΠΡΟΒΟΛΖ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ ΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΦΟΡΔΧΝ ΠΡΟΧΘΖΖ ΚΑΗ ΓΗΑΦΖΜΗΖ ΣΟΤ ΔΛΛΖΝΗΚΟΤ ΚΡΑΗΟΤ ΟΛΟΚΛΖΡΧΜΔΝΔ ΣΟΤΡΗΣΗΚΔ ΤΠΟΓΟΜΔ ΟΡΓΑΝΧΖ ΔΠΗΚΔΦΔΧΝ ΣΑ ΟΗΝΟΠΟΗΔΗΑ ΔΝΖΜΔΡΧΖ ΔΛΛΖΝΧΝ ΣΡΟΠΟΗ ΔΝΖΜΔΡΧΖ ΥΔΓΗΟ ΜΑΡΚΔΣΗΝΓΚ ΣΤΠΟΠΟΗΖΖ / ΠΡΟΧΘΖΖ BRAND NAME ΚΑΛΛΗΔΡΓΔΗΑ ΓΗΔΘΝΧΝ ΠΟΗΚΗΛΗΧΝ ΓΗΑΣΟΜΔΑΚΖ / ΓΗΑΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΖ ΤΝΔΡΓΑΗΑ iii

4 4.32. ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΜΑΡΚΔΣΗΝΓΚ ΚΑΗ ΠΧΛΖΔΧΝ ΓΗΑΦΟΡΟΠΟΗΖΖ ΔΛΛΖΝΗΚΧΝ ΚΡΑΗΧΝ ΑΠΟ ΣΑ ΞΔΝΑ Ζ ΤΜΒΟΛΖ ΣΧΝ ΓΡΟΜΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΗΟΤ ΣΖΝ ΠΡΟΧΘΖΖ ΣΟΤ ΟΗΝΗΚΟΤ ΣΟΤΡΗΜΟΤ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ Ζ ΤΜΒΟΛΖ ΣΧΝ ΓΡΟΜΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΗΟΤ ΣΖΝ ΠΡΟΒΟΛΖ ΣΖ ΔΛΛΑΓΑ Χ ΥΧΡΑ ΠΡΟΔΛΚΤΖ ΟΗΝΟΣΟΤΡΗΣΧΝ ΣΟ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟ ΖΜΔΗΑ ΠΟΤ ΤΣΔΡΟΤΝ ΚΑΗ ΤΠΔΡΣΔΡΟΤΝ ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ SWOT ΑΝΑΛΤΗ ΘΔΧΡΖΣΗΚΟ ΤΠΟΒΑΘΡΟ SWOT ΑΝΑΛΤΖ SWOT ΑΝΑΛΤΖ ΓΗΑ ΣΟN ΟΗΝΗΚΟ ΣΟΤΡΗΜΟ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΓΤΝΑΣΑ ΖΜΔΗΑ ΑΓΤΝΑΜΗΔ ΔΤΚΑΗΡΗΔ ΑΠΔΗΛΔ ΟΙΝΙΚΟ ΣΟΤΡΙΜΟ: ΔΚΣΙΜΗΔΙ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ ΑΝΑΠΣΤΞΗ ΣΟΤ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ ΔΠΙΛΟΓΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΞΔΝΟΓΛΧΖ ΖΛΔΚΣΡΟΝΗΚΔ ΠΖΓΔ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ I ΔΡΧΣΗΜΑΣΟΛΟΓΙΟ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ II ΦΟΡΔΙ ΣΟΤ ΟΠΟΙΟΤ ΑΠΔΤΘΤΝΘΗΚΔ Η ΔΡΔΤΝΑ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ III ΠΡΟΦΙΛ ΔΡΧΣΗΘΔΝΣΧΝ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ IV ΣΑΣΙΣΙΚΑ ΣΟΙΥΔΙΑ: ΔΙΑΓΧΓΔ ΚΑΙ ΔΞΑΓΧΓΔ ΔΛΛΗΝΙΚΟΤ ΚΡΑΙΟΤ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ V ΥΑΡΣΗ ΣΗ ΔΛΛΑΓΑ ΜΔ ΣΙ ΟΙΝΟΠΑΡΑΓΧΓΙΚΔ ΠΔΡΙΟΥΔ ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VI ΥΑΡΣΗ ΣΧΝ ΓΡΟΜΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΙΟΤ ΣΗ ΒΟΡΔΙΟΤ ΔΛΛΑΓΑ iv

5 ΠΑΡΑΡΣΗΜΑ VIΙ ΥΑΡΣΗ ΣΧΝ ΓΡΟΜΧΝ ΣΟΤ ΚΡΑΙΟΤ ΣΗ ΝΔΜΔΑ v

6 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΠΙΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 3. 1.: Δηζαγσγέο θξαζηψλ ζηελ Διιάδα απφ λσπά ζηαθχια (ζε ηφλνπο) Πίλαθαο 3. 2.: Δμαγσγέο ειιεληθψλ θξαζηψλ απφ λσπά ζηαθχιηα (ζε ηφλνπο) Πίλαθαο 3. 3.: πλνιηθέο εηζαγσγέο θαη εμαγσγέο θξαζηψλ (ζε ηφλνπο) Πίλαθαο 4. 1.: Γηαθνξέο απφςεσλ κεηαμχ Β. Διιάδνο θαη Νεκέαο (Μέζνη φξνη) Πίλαθαο 4. 2.: Γηαθνξέο απφςεσλ κεηαμχ Β. Διιάδαο θαη Νεκέαο (Μέζνη φξνη) Πίλαθαο 5. 1.: Αλάιπζε SWOT...72 Πίλαθαο ΗΗ - 1.: Φνξείο πξσηνγελνχο έξεπλαο (Δλψζεηο) Πίλαθαο ΗΗ - 2.: Φνξείο πξσηνγελνχο έξεπλαο (Οηλνπνηεία) Πίλαθαο ΗΗΗ - 1.: Γεκνγξαθηθά ζηνηρεία ησλ εξσηεζέλησλ πξσηνγελνχο έξεπλαο Πίλαθαο IV - 1.: Δηζαγσγέο θξαζηψλ Πίλαθαο IV - 2.: Δηζαγσγέο θξαζηψλ Πίλαθαο IV - 3.: Δηζαγσγέο θξαζηψλ Πίλαθαο IV - 4.: Δηζαγσγέο θξαζηψλ Πίλαθαο IV - 5.: Δμαγσγέο θξαζηψλ Πίλαθαο IV - 6.: Δμαγσγέο θξαζηψλ vi

7 ΚΑΣΑΛΟΓΟ ΓΙΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ Γηάγξακκα 3. 1.: πλνιηθέο εηζαγσγέο θαη εμαγσγέο ηεο Διιάδαο ζε θξαζί Γηάγξακκα 4. 1.: Πξνηηκήζεηο ηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 4. 2.: Καλάιηα πιεξνθφξεζεο Γηάγξακκα 4. 3.: Οξγάλσζε επίζθεςεο Γηάγξακκα 4. 4.: Αξηζκφο νηλνηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 4. 5.: Πνηφηεηα νηλνηνπξηζηψλ Γηάγξακκα 4. 6.: Αξηζκφο ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ Γηάγξακκα 4. 7.: Πνηφηεηα ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ Γηάγξακκα 4. 8.: Αληαπφθξηζε ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ ζηε δήηεζε Γηάγξακκα 4. 9.: Δπελδχζεηο Γηάγξακκα : Απφδνζε επελδχζεσλ Γηάγξακκα : Δπίπεδν θαηάξηηζεο ησλ εξγαδνκέλσλ αλά πεδίν (Μέζνη φξνη θαη Σππηθέο απνθιίζεηο αλά θαηεγνξία) Γηάγξακκα : Δπίπεδν θαηάξηηζεο εξγαδνκέλσλ αλά πεδίν (Αξηζκφο απνθξίζεσλ αλά θαηεγνξία) Γηάγξακκα : Δηδηθεπκέλν πξνζσπηθφ Γηάγξακκα : Πηζηνπνίεζε γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνλ νηληθφ ηνπξηζκφ Γηάγξακκα : Αλαβάζκηζε αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ Γηάγξακκα : Σν κέιινλ ησλ επαγγεικάησλ ηνπ θξαζηνχ Γηάγξακκα : Αλάπηπμε θαη πεξηζψξηα αλάπηπμεο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ (Μέζνη φξνη) Γηάγξακκα 4.18.: Αλάπηπμε θαη πεξηζψξηα αλάπηπμεο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ (Αξηζκφο απνθξίζεσλ) Γηάγξακκα : Υξνληθφο νξίδνληαο αλάπηπμεο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ Γηάγξακκα : Τθηζηάκελνο βαζκφο εκπινθήο ησλ θνξέσλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα : Γέσλ βαζκφο εκπινθήο ησλ θνξέσλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα : πλεξγαζία Φνξέσλ Γηάγξακκα : Πξνψζεζε θαη δηαθήκηζε ειιεληθνχ θξαζηνχ Γηάγξακκα : Οινθιεξσκέλεο ηνπξηζηηθέο ππνδνκέο vii

8 Γηάγξακκα : Οξγάλσζε επηζθέςεσλ ζηα νηλνπνηεία Γηάγξακκα : Δλεκέξσζε Διιήλσλ Γηάγξακκα : Βαζκφο ζπκβνιήο ελφο ζρεδίνπ Μάξθεηηλγθ ζηελ πξνψζεζε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ Γηάγξακκα : Σππνπνίεζε/πξνψζεζε brand name Γηάγξακκα : Καιιηέξγεηα δηεζλψλ πνηθηιηψλ Γηάγξακκα : Γηαηνκεαθή/δηαπεξηθεξεηαθή ζπλεξγαζία Γηάγξακκα : Δξγαιεία κάξθεηηλγθ θαη πσιήζεσλ Γηάγξακκα : πκβνιή ησλ Γξφκσλ ηνπ Κξαζηνχ ζηελ πξνψζεζε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα Γηάγξακκα : πκβνιή ησλ Γξφκσλ ηνπ Κξαζηνχ ζηελ πξνβνιή ηεο Διιάδαο σο ρψξαο πξνζέιθπζεο νηλνηνπξηζηψλ ζην εμσηεξηθφ Γηάγξακκα : Υαξαθηεξηζηηθά πνπ απνηεινχλ πιενλεθηήκαηα Γηάγξακκα : Υαξαθηεξηζηηθά πνπ απνηεινχλ κεηνλεθηήκαηα viii

9 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο νθείισ λα επραξηζηήζσ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή κνπ θν Παπαζενδψξνπ Αλδξέα, επίθνπξν θαζεγεηή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Αηγαίνπ, γηα ηελ πνιχηηκε βνήζεηα θαη θαζνδήγεζή ηνπ κε πιεξνθνξίεο, ρξήζηκεο ζπκβνπιέο θαη πξνηάζεηο αιιά θαη γηα ηε δηακεζνιάβεζή ηνπ λα ζπλαληήζσ ηνλ θν Λακςίδε Αρηιιέα, πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνπνηεζεί ε πξσηνγελήο έξεπλα. Δπραξηζηψ ηνλ θν Λακςίδε Αρηιιέα, ηδηνθηήηε ηεο νηλνπαξαγσγηθήο εηαηξείαο «Καηψγη ηξνθηιηά», ν νπνίνο έδεημε ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ γηα ηελ έξεπλά κνπ ζηνλ νηληθφ ηνπξηζκφ κε βνήζεζε ζηελ νινθιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, κε μελάγεζε ζηα νηλνπνηεία ηεο εηαηξείαο, ην παιηφηεξν θαη ην λεφηεξν, ζηελ Αλάβπζζν, εμεγψληαο κνπ φιε ηε δηαδηθαζία παξαγσγήο θξαζηνχ θαη κε ζχζηεζε ζε αλζξψπνπο εηδηθνχο ηνπ θιάδνπ γηα ηελ εθπφλεζε ηεο έξεπλαο. Σελ πεξηήγεζή κνπ ζηελ νηλνπαξαγσγηθή δψλε ηεο Νεκέαο ηελ νθείισ ζηε Υξπζηθνπνχινπ Διέλε, ππεχζπλε Γεκνζίσλ ρέζεσλ ηνπ Κηήκαηνο εκέιε ζην Κνχηζη Νεκέαο. Ζ μελάγεζή κνπ ζην θηήκα θαη ζην νηλνπνηείν έγηλε απφ ηελ ίδηα, ελψ κε ηε βνήζεηά ηεο μελαγήζεθα ζηα πεξηζζφηεξα επηζθέςηκα νηλνπνηεία ηεο πεξηνρήο θαη ζπλνκίιεζα κε ηνπο ηδηνθηήηεο ηνπο. Δπίζεο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνλ θν ηέιιην Μπνπηάξε θαη ηελ θα ηέιια Αζθέιε πνπ κε δέρηεθαλ ζηα γξαθεία ηνπο θαη κε βνήζεζαλ κε ηηο δηεπθξηλήζεηο ηνπο ζηηο δηάθνξεο απνξίεο κνπ ζρεηηθά κε ηνλ νηληθφ θιάδν θαη ηνλ αγξνηνπξηζκφ. Σέινο, επραξηζηψ φινπο ηνπο νηλνπνηνχο θαη ηνπο απαζρνινχκελνπο ζηα νηλνπνηεία, νηλνπαξαγσγηθέο εηαηξείεο θαη ζηηο Δλψζεηο Οηλνπαξαγσγψλ ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ πνπ κε ηε ζπκπιήξσζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ έξεπλα κέζσ ζπλεληεχμεσλ θαη ζπδεηήζεσλ ζπλέβαιαλ ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο παξνχζαο κειέηεο. ix

10 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξνχζα εξγαζία κε ηίηιν «Ο Οηληθφο Σνπξηζκφο θαη νη πξννπηηθέο αλάπηπμήο ηνπ ζηελ Διιάδα» απνβιέπεη ζηελ αλάιπζε ηεο ελαιιαθηηθήο απηήο κνξθήο ηνπξηζκνχ, πνπ απνηειεί εμαηξεηηθή εθαξκνγή ηνπ Αγξνηνπξηζκνχ θαη γίλεηαη απφπεηξα λα αλαδεηρηνχλ νη πξννπηηθέο αλάπηπμήο ηνπ ζηνλ ειιεληθφ ρψξν. Αξρηθά εμεηάδεηαη ν ακπειννηληθφο θιάδνο ζηελ Διιάδα κε ηηο αλαγθαίεο αλαδξνκέο ζε βάζνο ρξφλνπ, ελψ γίλεηαη θαη ζπλνπηηθή αλαθνξά ζηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ηνπ ακπειννηληθνχ ηνκέα ζηελ Δ.Δ. Έπεηηα αλαιχεηαη ε έλλνηα ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ θαη ε ηεξάζηηα ζεκαζία ηνπ ζηελ ηνπηθή νηθνλνκία θαη θνηλσλία ην πιαίζην απηφ παξαηίζεηαη κηα επηθαηξνπνηεκέλε εηθφλα-απνηίκεζε ηεο δηεζλνχο θαηάζηαζεο απηήο ηεο κνξθήο ηνπξηζκνχ ζε δηεζλέο θαη εγρψξην επίπεδν. Δμεηάδνληαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ηνπξηζηψλ πνπ επηζθέπηνληαη ηα νηλνπνηεία ηεο ρψξαο θαη πεξηγξάθνληαη παξαδείγκαηα πξφηππα αλάπηπμεο Γξφκσλ ηνπ Κξαζηνχ ζε νηλνπαξαγσγνχο ρψξεο, φπνπ ν νηληθφο ηνπξηζκφο έρεη ήδε αλαπηπρηεί. ηε ζπλέρεηα γίλεηαη ε αλάιπζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο. πγθεθξηκέλα, εμεηάδεηαη ε γλψκε ησλ θνξέσλ γηα ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ νηλνηνπξηζηψλ, ηνλ αξηζκφ θαη ηελ πνηφηεηα ησλ επηζθέςηκσλ νηλνπνηείσλ ηεο ρψξαο, ην βαζκφ αληαπφθξηζεο ησλ ηνπξηζηηθψλ ππνδνκψλ ησλ νηλνπαξαγσγηθψλ ρσξψλ ζηε δήηεζε, ην επίπεδν θαηάξηηζεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηνλ ακπειννηληθφ θιάδν, ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ πνπ κπνξεί λα πξνέιζεη απφ ηελ πηζηνπνίεζε ησλ γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηα κέζα αλαβάζκηζεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ζηνλ νηληθφ ηνκέα. Αθφκα εμεηάδεηαη ζπγθξηηηθά ην πθηζηάκελν επίπεδν ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο θαη ηα πεξηζψξηα γηα πεξαηηέξσ αλάπηπμε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ, ελψ ππάξρνπλ θαη εξσηήζεηο αλνηρηνχ ηχπνπ, φπνπ νη θνξείο αλαθέξνπλ ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζε λα αλαβαζκηζηεί ην ηνπξηζηηθφ πξντφλ ζηηο νηλνπαξαγσγηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Γηα ηελ αλάιπζε ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα κε ηα Γπλαηά εκεία θαη ηηο Αδπλακίεο πνπ παξνπζηάδεη, θαζψο θαη γηα ηελ θαηαγξαθή Δπθαηξηψλ θαη Απεηιψλ πνπ δχλαληαη λα παξνπζηαζηνχλ ζην κέιινλ αθνινπζείηαη ε x

11 κεζνινγία ηεο αλάιπζεο SWOT, πξνθεηκέλνπ ε αλάπηπμε απηήο ηεο ελαιιαθηηθήο κνξθήο ηνπξηζκνχ λα επηηεπρζεί ζηελ ρψξα καο κε νξγαλσκέλν θαη βηψζηκν ηξφπν. Ζ εξγαζία νινθιεξψλεηαη κε ηελ απνηχπσζε εθηηκήζεσλ πνπ αθνξνχλ ζηε δπλακηθή ηεο αλάπηπμεο απηήο ηεο κνξθήο ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα θαη θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο γηα ηελ πεξαηηέξσ πξνψζεζή ηεο, ζπλεηζθνξά ζην γεληθφηεξν πξνβιεκαηηζκφ πνπ δηαηππψλεηαη γηα κηα ηζφξξνπε αλάπηπμε ησλ εηδηθψλ θη ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζηε ρψξα καο. ΛΔΞΔΗ - ΚΛΔΗΓΗΑ Οηληθφο ηνπξηζκφο, θξαζί, νηλνπαξαγσγνί ρψξεο, νηλνπνηεία, Γξφκνη ηνπ Κξαζηνχ, νηλνηνπξίζηεο. xi

12 ABSTRACT Since the mid 1990s wine tourism has emerged as a strong and growing area of special interest tourism in the world; nevertheless wine tourism in Greece is in its infancy. This study presents the benefits of wine tourism for Greek wineries and the surrounding communities, as well as the wine industry as a whole. In order to present the potential of the wine tourism development in Greece, a quantitative research was undertaken and Greek wineries were asked to complete a questionnaire. The specific wineries were selected to participate in the project because they were geographically dispersed throughout the Greek state. The results of the study are exposited by means of a suggested conceptual motivational framework for wine tourism. In addition, a brief presentation of the development of wine routes in France, Italy, Portugal and Greece is considered. Furthermore, it examines the characteristics of people who visit wineries and how marketing programs should be organized to attract tourists in the most effective manner. Taking into account that Greece is one of the most important wine producing countries in the EU, an effective wine promotion policy needs to be organized. The study recommends that policies need to be created at the regional level so that future wine tourism development protects the integrity and sustainable use of the region s natural resource base. xii

13 1. ΔΗΑΓΧΓΖ Μεηά ηελ αλάπηπμε ηνπ νξγαλσκέλνπ καδηθνχ ηνπξηζκνχ θαηά ηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν, κε απνθνξχθσκα ηηο δεθαεηίεο ηνπ 70 θαη 80, ε ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ 20 νπ αη. ζεκαδεχηεθε απφ ηελ αλάδπζε λέσλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ κε εμεηδηθεπκέλν πεξηερφκελν θαη ζηνρεπκέλν θνηλφ. Οη εηδηθέο θη ελαιιαθηηθέο κνξθέο ηνπξηζκνχ, φπσο απηέο επηθξάηεζε λα νλνκάδνληαη, ζπγθξνηνχλ κηα λέα θαη ηζρπξή ηάζε ζηελ ηνπξηζηηθή αγνξά θαη θαιχπηνπλ πιείζηεο φζεο επηζπκίεο θη επηδηψμεηο ηνπ ζχγρξνλνπ ηνπξίζηα γηα δηαζθέδαζε θαη αλαςπρή. Ο νηληθφο ηνπξηζκφο, ν νπνίνο ζα αλαιπζεί ζηελ παξνχζα εξγαζία, ινγίδεηαη σο ππνθαηεγνξία ηνπ αγξνηνπξηζκνχ 1, δεδνκέλνπ φηη νη ηνπξίζηεο πνπ επηζθέπηνληαη κηα νηλνπαξαγσγηθή πεξηνρή έξρνληαη ζε άκεζε επαθή κε ην θπζηθφ ηνπίν θαη ηε θηιηθή θαη αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά ησλ ληφπησλ, κέλνπλ ζε αγξνηνπξηζηηθά θαηαιχκαηα ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο, γεχνληαη ηα ηνπηθά ηεο εδέζκαηα θαη ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηάθνξεο «ζπλαθείο» δξαζηεξηφηεηεο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εθεί παξακνλήο ηνπο. Βαζηθέο ζπληζηψζεο ελφο νηλν-αγξνηνπξηζηηθνχ πξνγξάκκαηνο είλαη ε δεκηνπξγία ζπκπιεξσκαηηθήο απαζρφιεζεο θαη εηζνδήκαηνο ζηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ θαη ε ζπγθξάηεζε απηνχ ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο εζηίεο ηνπ. Οη ηνπξηζηηθέο «επηδξνκέο» ζπληζηνχλ ζεκαληηθφ πφξν γηα ηηο ηνπηθέο θνηλσλίεο, θαηά θχξην ιφγν αγξνηηθέο, κέζα ζηηο νπνίεο βξίζθνληαη ζεκαληηθέο νηλνπνηεηηθέο κνλάδεο, κε πνιιαπιαζηαζηηθέο επηδξάζεηο ζην νηθνλνκηθφ θχθισκα ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο. Δπίζεο, εληζρχεηαη ε ηνπηθή αγνξά κε παξάιιειε αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο πξντφλησλ επηηφπηα παξαγφκελσλ, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζε εμάξηεζε ησλ ηνπξηζηψλ απφ ηνπο ηφπνπο απηνχο. ε απηφ ην πιαίζην νη παξεκβάζεηο γίλνληαη κε απφιπην ζεβαζκφ ζηε θχζε, ζην αξρηηεθηνληθφ θαη πνιηηηζηηθφ παξαδνζηαθφ πεξηβάιινληα ρψξν. 1 χκθσλα κε ην άξζξν 1 ηνπ πξνο θαηάζεζε ζρεδίνπ λφκνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Σνπξηζηηθήο Αλάπηπμεο γηα ηνλ Αγξνηνπξηζκφ «Αγξνηνπξηζκόο είλαη ε κνξθή ηνπξηζκνύ ππαίζξνπ πνπ έρεη ζηόρν λα γλσξίζεη ν επηζθέπηεο ηνλ αγξνηηθό ρώξν θαη ηηο αγξνηηθέο αζρνιίεο, ηα πνιηηηζκηθά ζηνηρεία θαη ηα απζεληηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ηόπνπ, ηα ηνπηθά πξντόληα, ηελ παξαδνζηαθή θνπδίλα θαη ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ θαηνίθσλ ηεο ππαίζξνπ θαη αλαπηύζζεηαη κε ήπηεο παξεκβάζεηο θαη έξγα ππνδνκήο κηθξήο θιίκαθαο». 1

14 ηελ Διιάδα ν νηληθφο ηνπξηζκφο ηξνθνδνηείηαη ηφζν απφ ηνπο Έιιελεο θαηαλαισηέο θξαζηνχ φζν θαη απφ εκεδαπνχο δηεξρφκελνπο επηζθέπηεο πνπ αγαπάλε κελ ην θξαζί, αιιά ζπγρξφλσο αλαδεηνχλ ηε ραιάξσζε θαη ηελ μεθνχξαζε καδί κε ηελ παξάδνζε, ηηο αμίεο, ηελ εηιηθξηλή θηινμελία, ζηνηρεία πνπ πξνζθέξνληαη απιφρεξα απφ ηνλ ηνπηθφ πιεζπζκφ. Έηζη, ε ελαιιαθηηθή απηή κνξθή ηνπξηζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο εθηείλεηαη ζ έλα κσζατθφ ακπειψλσλ, νηλνπνηείσλ, αμηνζέαησλ, κλεκείσλ, παξαδφζεσλ, θαιιηηερληθψλ εθδειψζεσλ, ενξηαζκψλ θη εκπεηξηψλ πνπ απνηππψλνπλ κηα ρψξα θαη ην ιαφ ηεο ζ φιε ηνπο ηελ πνιπκνξθία. ήκεξα ε απηνλφκεζε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ θαη ε αλάδεημή ηνπ σο πξνζνδνθφξνπ λένπ ηχπνπ ηνπξηζκνχ ζαθψο επλνεί ηελ Διιάδα, πνπ έρεη λα αληηπαξαηάμεη έλαληη άιισλ ρσξψλ κηα πινχζηα ακπειννηληθή παξάδνζε. Δμάιινπ, ν νηληθφο ηνπξηζκφο, φπσο θαη νη άιιεο κνξθέο εηδηθνχ θη ελαιιαθηηθνχ ηνπξηζκνχ, απνηέιεζαλ πξψηεο ηάμεσο επθαηξία γηα λα απνδεζκεπηεί ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο απφ ην παξαδνζηαθφ δίπηπρν «ήιηνο-ζάιαζζα» πνπ ήδε απφ ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 άξρηζε λα δείρλεη ζεκάδηα θνξεζκνχ. Ζ αλεθηίκεηεο αμίαο ακπειννηληθή ηζηνξία ηεο ρψξαο ζπληζηά κνλαδηθφ ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα γηα ηνλ ειιεληθφ ηνπξηζκφ. Ζ ζπλεηή αμηνπνίεζή ηνπ ζα δηαζθαιίζεη ηε βησζηκφηεηα ηνπ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ ζηε ρψξα καο θαη ζα πξνζθέξεη λέεο πξννπηηθέο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ζηελ εγρψξηα ηνπξηζηηθή αγνξά. 2

15 2. ΜΔΘΟΓΟΛΟΓΗΚΖ ΠΡΟΔΓΓΗΖ 2.1. ΠΤΛΧΝΔ ΔΡΔΤΝΑ Ζ παξνχζα εξγαζία δηαξζξψλεηαη ζε ηξεηο βαζηθνχο ππιψλεο: ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ σο ζεκαηηθήο κνξθήο ηνπ αγξνηνπξηζκνχ, ηελ αλάιπζε SWOT θαη ηηο πξννπηηθέο αλάπηπμεο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζην εμσηεξηθφ. Ζ παξαπάλσ δνκή ηεο εξγαζίαο απνθαζίζηεθε θαηφπηλ ζπλελλνήζεσο κε ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή. Δθηηκήζεθε φηη ηα δχν πξψηα κέξε είλαη απαξαίηεηα, ψζηε λα θαηαλνεζεί πιήξσο ε έλλνηα ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ θαη λα παξνπζηαζηεί ε πθηζηάκελε θαηάζηαζε ζηε ρψξα, ε νπνία απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηε SWOT αλάιπζε. ηε ζπλέρεηα θαηαγξάθνληαη νη πξννπηηθέο αλάπηπμήο ηνπ ζχκθσλα κε ηηο απφςεηο ησλ θνξέσλ πνπ απνθξίζεθαλ ζηελ έξεπλα είηε κε ζπδεηήζεηο είηε κέζσ εξσηεκαηνινγίνπ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΟΗ ΣΟΥΟΗ Ζ Ζκη-πνηνηηθή Έξεπλα γηα ηελ Αλάπηπμε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα, πινπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο «Ο Οηληθφο Σνπξηζκφο θαη νη πξννπηηθέο αλάπηπμήο ηνπ ζηελ Διιάδα» ηνπ Σκήκαηνο Σνπξηζηηθήο Οηθνλνκίαο θαη Αλάπηπμεο ηεο Δζληθήο ρνιήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο κε βάζε ηε κεζνδνινγία πνπ πξνηάζεθε απφ ηνλ επηβιέπνληα θαζεγεηή θαη πνπ είρε ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζε πξνεγνχκελε έξεπλα ζην πιαίζην νκαδηθήο ζεκηλαξηαθήο εξγαζίαο. Κξίζεθε αλαγθαία ε δηεμαγσγή ηφζν δεπηεξνγελνχο έξεπλαο (επηζθφπεζε βηβιηνγξαθίαο, κειέηε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ θ.ιπ.), φζν θαη πξσηνγελνχο (απνζηνιή θαη ζπκπιήξσζε εξσηεκαηνινγίσλ, δηεμαγσγή επηηφπησλ ζπλεληεχμεσλ θαη ζπδεηήζεσλ). Οη ζηφρνη ηεο ελ ιφγσ έξεπλαο είλαη νη εμήο: Δχξεζε ησλ θνξέσλ πνπ εκπιέθνληαη ζηε ράξαμε ηεο ηνπξηζηηθήο πνιηηηθήο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα θαη θαηαγξαθή ησλ απφςεψλ ηνπο, 3

16 Παξνπζίαζε ηνπ ππάξρνληνο επηπέδνπ ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηε ρψξα, Καηαγξαθή θαη ζρνιηαζκφο ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο ηεο ηνπξηζηηθήο πξνζθνξάο θαη δήηεζεο ζηνλ ελ ιφγσ θιάδν, Κσδηθνπνίεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο κε ηε κνξθή ηεο SWOT αλάιπζεο, Γηαηχπσζε ζπγθεθξηκέλσλ κέηξσλ πνιηηηθήο κε ζθνπφ ηελ αλάιπζε ησλ πξννπηηθψλ αλάπηπμεο θαη πξνψζεζεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο ελαιιαθηηθήο κνξθήο ηνπξηζκνχ ΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΜΔΘΟΓΟ Γηα ηελ πινπνίεζε ηεο εκη-πνηνηηθήο έξεπλαο ρξεζηκνπνηήζεθε δνκεκέλν εξσηεκαηνιφγην (βι. Παξάξηεκα Η) πνπ απνηειείηαη απφ 40 εξσηήζεηο: 30 εξσηήζεηο θιεηζηνχ ηχπνπ: o 26 εξσηήζεηο θιίκαθαο ζπνπδαηφηεηαο (1 5), o 4 εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο, 5 εξσηήζεηο αλνηθηνχ ηχπνπ (πιήξσο κε δνκεκέλεο) θαη 5 κεηθηέο εξσηήζεηο: o 4 εξσηήζεηο κε πξψην κέξνο εξψηεζε θιεηζηνχ ηχπνπ θιίκαθαο ζπνπδαηφηεηαο θαη δεχηεξν κέξνο εξψηεζε αλνηρηνχ ηχπνπ, o 1 εξψηεζε κε πξψην κέξνο εξψηεζε θιεηζηνχ ηχπνπ πνιιαπιήο επηινγήο θαη δεχηεξν κέξνο εξψηεζε αλνηρηνχ ηχπνπ. Σν εξσηεκαηνιφγην απεπζχλζεθε ζε ηδηνθηήηεο ή πξνζσπηθφ επηζθέςηκσλ νηλνπνηείσλ θαη θνξείο ηνπ νηληθνχ θιάδνπ ζε δηάθνξεο γεσγξαθηθέο δψλεο ηεο ρψξαο. Δίλαη απαξαίηεην λα αλαθεξζεί φηη έγηλε πξνζπάζεηα ην δείγκα λα αληηπξνζσπεχεη ην κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο, δειαδή απεπζχλζεθε ζε νηλνπνηεία ζηε Βφξεηα, ηε Νφηηα θαη ηε λεζησηηθή Διιάδα (βι. Παξάξηεκα II). Πξνεγήζεθε ηειεθσληθή επηθνηλσλία κε ηα θαηά ηφπνπο νηλνπνηεία θαη ζπλδέζκνπο ηνπ θιάδνπ θαη αθνινχζσο ζηάιζεθε ην εξσηεκαηνιφγην ζε απηνχο. Κάπνηα εξσηεκαηνιφγηα ζπκπιεξψζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα πξνζσπηθψλ ζπλαληήζεσλ, ελψ ηα ππφινηπα απαληήζεθαλ ειεθηξνληθά. 4

17 Δπηπιένλ, θαηά ηελ αλάιπζε ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο, πέξα απφ ηε ζχληαμε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, ζπιιέρηεθαλ πιεξνθνξίεο απφ ζπδεηήζεηο κε νηλνπνηνχο θαη εηδηθνχο πνπ δνπιεχνπλ ζηνλ νηληθφ θιάδν, νηλνιφγνπο θαη ηδηνθηήηεο νηλνπνηείσλ θαη εηαηξεηψλ πνπ εκπνξεχνληαη ην θξαζί ζηελ Διιάδα θαη ζην εμσηεξηθφ. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ζπδεηήζεσλ απηψλ πξνέθπςαλ πνιιά ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο πνπ βνήζεζαλ ζηελ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο «Oηληθφο Tνπξηζκφο» θαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηή ε ελαιιαθηηθή κνξθή ηνπξηζκνχ αλαπηχζζεηαη ζηελ Διιάδα ΓΔΗΓΜΑ Σν δείγκα ηεο έξεπλαο αθνξνχζε ζε δχν θαηεγνξίεο θνξέσλ, ηηο Δλψζεηο ησλ Οηλνπαξαγσγψλ θαη ηα επηζθέςηκα νηλνπνηεία, θη έγηλε πξνζπάζεηα ψζηε απηφ λα είλαη θαηά ην δπλαηφ αληηπξνζσπεπηηθφ. πγθεθξηκέλα, ζηάιζεθαλ 60 εξσηεκαηνιφγηα. 2.5.ΑΠΟΣΟΛΖ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ ΚΑΗ ΣΖΛΔΦΧΝΖΜΑΣΑ ΤΠΔΝΘΤΜΗΖ (Follow-Up Calls) Πξνηνχ ζηαιεί ην εξσηεκαηνιφγην ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο ζηνπο θνξείο, πξνεγήζεθε ηειεθψλεκα ζε απηνχο, πξνθεηκέλνπ λα πιεξνθνξεζνχλ ηνλ ηίηιν ηεο εξγαζίαο θαη ην ζθνπφ ηεο έξεπλαο. Σν εξσηεκαηνιφγην ζηάιζεθε ζηνπο πξναλαθεξζέληεο θνξείο ηνπο κήλεο Αχγνπζην θαη επηέκβξην ηνπ 2007 (απφ 20/8/2007 σο 20/9/2007). Ζ απνζηνιή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ έγηλε θπξίσο κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ, θαζψο θαη κέζσ ηειενκνηνηππίαο (ζηελ πεξίπησζε θνξέσλ πνπ δε δηαζέηνπλ ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν). Μεηά ηελ παξέιεπζε κεξηθψλ εκεξψλ απφ ηελ απνζηνιή ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ, έγηλαλ ηειεθσλήκαηα ππελζχκηζεο ζε φζνπο δελ είραλ αληαπνθξηζεί άκεζα, ψζηε ε έξεπλα λα έρεη νινθιεξσζεί κέρξη θαη ηηο 20/9/

18 2.6. ΑΝΣΑΠΟΚΡΗΖ ΣΖΝ ΔΡΔΤΝΑ Έσο ηελ 20 ε επηεκβξίνπ 2007 ζπιιέρζεθαλ ζπλνιηθά 21 απαληεκέλα εξσηεκαηνιφγηα, θάπνηα απφ ηα νπνία, φκσο, δελ ήηαλ πιήξσο ζπκπιεξσκέλα. Οη εξσηήζεηο πνπ θπξίσο δελ απαληήζεθαλ ήηαλ νη αλνηρηνχ ηχπνπ. Γχν (2) εξσηεκαηνιφγηα ζπκπιεξψζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα πξνζσπηθψλ ζπλεληεχμεσλ θαη ηα ππφινηπα δεθαελληά (19) απαληήζεθαλ ειεθηξνληθά. Δπίζεο, πξαγκαηνπνηήζεθε μελάγεζε ζηα νηλνπνηεία (ην παιηφηεξν θαη ην λέν) ηεο εηαηξείαο «Καηψγη-ηξνθηιηά» ζηελ Αλάβπζζν απφ ηνλ θν Λακςίδε Αρηιιέα, επίζθεςε ζην νηλνπνηείν ηεο εηαηξείαο «Διιεληθά Κειάξηα» ζην Μαξθφπνπιν, θαζψο θαη κνλνήκεξε εθδξνκή ζηνπο «Γξφκνπο ηνπ Κξαζηνχ» ηεο Νεκέαο κε πεξηήγεζε ζηα ζεκαληηθφηεξα επηζθέςηκα νηλνπνηεία ηεο νηλνπαξαγσγηθήο δψλεο (Κηήκα εκέιε, Κηήκα Νηθφια Ρεπάλε, Κηήκα Παιπβνχ θαη Κηήκα Λαθαδάλε) θαη ζπδήηεζε κε ηνπο ηδηνθηήηεο ησλ νηλνπνηείσλ θαη ηνλ πξφεδξν ηεο Έλσζεο Οηλνπαξαγσγψλ θαη Ακπεινπξγψλ Νεκέαο γηα ηελ πθηζηάκελε θαηάζηαζε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ θαη ηηο πξννπηηθέο αλάπηπμήο ηνπ ζηελ πεξηνρή. Σέινο, ζπδεηήζεηο έιαβαλ ρψξα θαη κε ηνλ θν ηέιην Μπνπηάξε ζηελ εηαηξεία Β.. ΚΑΡΟΤΛΗΑ ΑΒΔΔΠ θαη ηελ θα ηέιια Αζθέιε ζηελ ΑΓΡΟΣΟΤΡΗΣΗΚΖ ΑΔ ΔΤΡΖΜΑΣΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ηα επφκελα θεθάιαηα ζα παξνπζηαζηνχλ θαη ζα αλαιπζνχλ ηα επξήκαηα ηεο έξεπλαο, δειαδή ηα δεδνκέλα ηεο δεπηεξνγελνχο έξεπλαο θαη νη απαληήζεηο ησλ θνξέσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ πξσηνγελή έξεπλα. Γηα ηελ αλάιπζε ηνπ εξσηεκαηνινγίνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ ηα εξγαιεία ηεο πεξηγξαθηθήο ηαηηζηηθήο κέζσ ηνπ Microsoft Excel ζπγθεθξηκέλα, γηα ηηο εξσηήζεηο πνιιαπιήο επηινγήο ρξεζηκνπνηήζεθε ε απιή ζπλάξηεζε ηνπ αζξνίζκαηνο (SUM), πνπ έιαβε ε θάζε επηινγή ζε έλα ζπγθεθξηκέλν εξψηεκα. ηηο εξσηήζεηο θιίκαθαο ζπνπδαηφηεηαο νη επηινγέο βαζκνιφγεζεο ησλ δεηνχκελσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ήηαλ «Καζφινπ» (1), «Λίγν» (2), «Αξθεηά» (3), «Πνιχ» (4), «Πάξα πνιχ» (5), ελψ γηα ηελ επεμεξγαζία ηνπο ρξεζηκνπνηήζεθαλ ν αξηζκεηηθφο κέζνο (κ), ε ηππηθή απφθιηζε (ζ) (ζπλαξηήζεηο AVERAGE θαη STDEV αληίζηνηρα), 6

19 θαζψο θαη ην πειίθν απηψλ, ην νπνίν είλαη γλσζηφ σο πληειεζηήο Μεηαβιεηφηεηαο (CV) (CV = {ζ / κ} 100) ΠΔΡΗΟΡΗΜΟΗ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ Καηά ηε δηελέξγεηα ηεο πξσηνγελνχο έξεπλαο πξνέθπςαλ νη εμήο πεξηνξηζκνί: Ζ δπζθνιία εχξεζεο επηθαηξνπνηεκέλσλ δεπηεξνγελψλ ζηνηρείσλ γηα ηα κεγέζε ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ ζηελ Διιάδα. πγθεθξηκέλα, ππάξρεη έιιεηςε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ, πνπ αθνξνχλ ζηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ησλ νηλνηνπξηζηψλ, αιινδαπψλ θαη Διιήλσλ, θαη ζηνλ αξηζκφ ησλ επηζθέςεσλ ζηα θαηά ηφπνπο νηλνπνηεία ηεο ρψξαο. Ζ έιιεηςε αληαπφθξηζεο ζηελ έξεπλα ην γεγνλφο απηφ νθείιεηαη θπξίσο ζην επηβαξπκέλν πξφγξακκα ησλ νηλνπαξαγσγψλ, ιφγσ ησλ εξγαζηψλ ηνπ ηξχγνπ ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίνδν. Ζ απξνζπκία ζπκκεηνρήο θαη ε έιιεηςε εξεπλεηηθήο θνπιηνχξαο απφ πιεπξάο νξηζκέλσλ θνξέσλ θαη επηρεηξεκαηηψλ ηνπ θιάδνπ. Γηα παξάδεηγκα, ν χλδεζκνο Διιεληθνχ Οίλνπ (ΔΟ) αξλήζεθε λα δψζεη ηε δηεχζπλζε ηνπ ειεθηξνληθνχ ηνπ ηαρπδξνκείνπ κε ηε δηθαηνινγία φηη δελ ππήξρε θάπνηνο αξκφδηνο λα απαληήζεη ζην εξσηεκαηνιφγην. Οη εξσηήζεηο αλνηθηνχ ηχπνπ ήηαλ εθείλεο πνπ ζε αξθεηά εξσηεκαηνιφγηα δελ απαληήζεθαλ. Γηαπηζηψζεθε δπζθνιία ζηελ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο ηνπ νηληθνχ ηνπξηζκνχ απφ κε επηζθέςηκα νηλνπνηεία. Κάπνηνη θνξείο θαη νηλνπνηεία ελψ ηειεθσληθά δέρηεθαλ κε πξνζπκία λα ζπκπιεξψζνπλ ην εξσηεκαηνιφγην, ηειηθά δελ ην έπξαμαλ αθφκα θαη χζηεξα απφ κηα ζεηξά ηειεθσλεκάησλ ππελζχκηζεο. 2 Ο ζπληειεζηήο κεηαβιεηφηεηαο εθθξάδεηαη ζαλ ην πειίθν ηεο ηππηθήο απφθιηζεο (ζ) πξνο ηε κέζε ηηκή (κ) θαη δείρλεη ηε ζρεηηθή (πνζνζηηαία) δηαζπνξά ησλ ηηκψλ κηαο κεηαβιεηήο απφ ην κέζν φξν ηεο κεηαβιεηήο. ζν κηθξφηεξε ηηκή ιακβάλεη, ηφζν κηθξφηεξε είλαη ε ζρεηηθή δηαζπνξά ησλ ηηκψλ ηεο κεηαβιεηήο απφ ην κέζν φξν θαη, αληίζεηα, φζν κεγαιχηεξε είλαη ε ηηκή ηνπ ζπληειεζηή κεηαβιεηφηεηαο, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε δηαζπνξά ησλ ηηκψλ ηεο κεηαβιεηήο απφ ην κέζν φξν. 7

20 3. ΟΗΝΗΚΟ ΣΟΤΡΗΜΟ 3.1. Ζ ΗΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΟΗΝΟΤ Καλείο δε κπνξεί λα ηζρπξηζηεί κε βεβαηφηεηα πνηνο είλαη ν ηφπνο θαηαγσγήο ηεο ακπέινπ. Οη πεξηνρέο ηνπ Καπθάζνπ, ηεο Μεζνπνηακίαο θαη ε Αξραία Αίγππηνο ζεσξνχληαη απφ νξηζκέλνπο εξεπλεηέο νη θνηηίδεο ηνπ θξαζηνχ θαη ηεο ακπεινπξγίαο, ε νπνία ππνινγίδεηαη φηη μεθίλεζε ην π.υ.. Λέγεηαη φηη ζηελ Διιάδα ην θξαζί ήξζε απφ ηε Φνηλίθε πξψηα ζηελ Κξήηε, έπεηηα ζηε Νάμν θαη ζηε ζπλέρεηα δηαδφζεθε ζε φιε ηελ Διιάδα. Γηα ηνπο Αξραίνπο Έιιελεο ην θξαζί απνηεινχζε αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο θαζεκεξηλήο ηνπο δσήο. Σελ άπνςε απηή επηβεβαηψλνπλ θαη κηα ζεηξά ζεφηεηεο πνπ επηλφεζαλ κε θεληξηθφ πξφζσπν ην Γηόλπζν, ην ζεφ ηνπ θξαζηνχ θαη ηνπ γιεληηνχ. Οη Αξραίνη Έιιελεο ηηκνχζαλ ην Γηφλπζν θαη ην θξαζί κε γηνξηέο, ελψ νη πην ζπλεζηζκέλεο θνηλσληθέο εθδειψζεηο ήηαλ ηα ζπκπφζηα. ην Μνπζείν ηεο Θάζνπ ζψδεηαη ν πξψηνο ακπειννηληθφο λφκνο, ν νπνίνο πξνζηάηεπε ηε γλεζηφηεηα ηνπ νίλνπ ηεο Θάζνπ. Ζ θαηάθηεζε ηεο Διιάδαο απφ ηνπο Ρσκαίνπο απνηέιεζε ην ηέινο ηεο ειιεληθήο θπξηαξρίαο ζην ρψξν ηνπ θξαζηνχ, αιιά ζπγρξφλσο επέθεξε θαη ηε ζηαδηαθή ππνβάζκηζε ηεο ειιεληθήο παξάδνζεο σο πξνο ηελ πνηφηεηά ηνπ. Μεηά ηελ πηψζε ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο παξαηεξείηαη κηα «νπηζζνδξφκεζε» ηεο ακπεινπξγίαο, ελψ ζε θάπνηεο πεξηνρέο εγθαηαιείθζεθε ηειείσο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ βπδαληηλψλ ρξφλσλ, κε ηελ ακπεινπξγία αζρνιήζεθαλ θπξίσο νη θιεξηθνί θαη νη κνλαρνί, θαζψο ε πνηφηεηα ηνπ θξαζηνχ ζην επίπεδν ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο είρε παξαθκάζεη. Οη θαιχηεξεο ηνπηθέο παξαδφζεηο νηλνπνηίαο ζπγθεληξψζεθαλ κέζα ζηα ζχγρξνλα γηα ηελ επνρή νηλνπνηεία ησλ κνλαζηεξίσλ, κε 8

21 απνηέιεζκα λα βειηησζνχλ νη ηερληθέο παξαγσγήο θξαζηνχ, ψζηε λα παξάγνληαη κεγάιεο πνζφηεηεο νίλνπ θαιήο πνηφηεηαο. Καηά ηνπο πξψηνπο αηψλεο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο ε παξαγσγή θξαζηνχ δελ πεξηνξίζηεθε φπσο ζα αλακελφηαλ. Αληηζέησο, πξνσζήζεθε απφ ηνπο ηνπηθνχο Οζσκαλνχο άξρνληεο, θαζψο ε ακπεινπξγία απνηεινχζε ζεκαληηθή πεγή θφξσλ. Οη πξνζπάζεηεο γηα νξγαλσκέλε παξαγσγή θξαζηνχ μεθίλεζαλ κεηά ηελ Διιεληθή Δπαλάζηαζε, παξφιν πνπ ηα θίλεηξα γηα ηελ αλάπηπμε ηεο νηλνπαξαγσγήο ήηαλ ειάρηζηα. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ πξψηνπ κηζνχ ηνπ 20 νπ αηψλα ε ζπλερήο κεηαθίλεζε ηνπ πιεζπζκνχ ζηηο κεγάιεο πφιεηο δηεχξπλε ηε δήηεζε γηα θζελφ ρχκα θξαζί, ην νπνίν ρεηξνηέξεπε ζπλερψο ζε πνηφηεηα. Έηζη, ε εκπνξηθή νηλνπαξαγσγή εθείλεο ηεο πεξηφδνπ πεξηνξίζηεθε ζηε ξεηζίλα θαη ζηελ εμαγσγή ρχκα θξαζηνχ γηα δηάθνξα ραξκάληα. Ζ παξαγσγή εκθηαισκέλνπ θξαζηνχ μεθίλεζε κεηά ην Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν κε ηελ άλζηζε ησλ κεγάισλ πφιεσλ φπσο ε Αζήλα, ε Θεζζαινλίθε θαη ε Πάηξα θαη ηελ αλνδηθή πνξεία ησλ ηνπξηζηηθψλ ξεπκάησλ απφ ηηο ρψξεο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο. Οη νηλνπαξαγσγνί άξρηζαλ λα ιακβάλνπλ Κνηλνηηθέο ρξεκαηνδνηήζεηο γηα ηελ πηνζέηεζε λέσλ ηερλνινγίσλ θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζεκαληηθψλ επελδχζεσλ εθζπγρξνληζκνχ, κε ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγήο ηνπο ζηνλ ηνκέα ησλ εκθηαισκέλσλ θξαζηψλ. Σελ ίδηα επνρή εκθαλίδεηαη ην κάξθεηηλγθ ζηνλ ηνκέα ηεο ειιεληθήο νηλαγνξάο θαη ε λνκνζεζία ηεο ΔΟΚ ππαγνξεχεη ηνπο θαλφλεο ηεο θνηλήο νηληθήο πνιηηηθήο ζην εηηθεηάξηζκα ησλ νίλσλ. Απνηέιεζκα απηψλ ησλ πξνζπαζεηψλ είλαη ε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο θήκεο ησλ εκθηαισκέλσλ ειιεληθψλ θξαζηψλ, γεγνλφο πνπ επηβεβαηψλεηαη απφ ηηο ζπλερείο βξαβεχζεηο πνπ απνζπνχλ ζε δηεζλείο δηαγσληζκνχο Ο ΚΛΑΓΟ ΣΖ ΟΗΝΟΠΟΗΨΑ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΧΝ ΠΡΟΨΟΝΣΧΝ ΣΟΤ ΚΛΑΓΟΤ Με βάζε ην ζεζκηθφ πιαίζην πνπ ηζρχεη ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε δηαθξίλνληαη νη εμήο ηξεηο θαηεγνξίεο πξντφλησλ: 9

22 Οίλνη Πνηόηεηαο Παξαγόκελνη ζε Καζνξηζκέλε Πεξηνρή (VQPRD). Σα θξαζηά «Ολνκαζίαο Πξνέιεπζεο», φπσο είλαη γλσζηά, πξνέξρνληαη απφ απζηεξά θαζνξηζκέλε θαη αλαγλσξηζκέλε ακπεινπξγηθή δψλε, ελψ πξνζδηνξίδνληαη απζηεξά ε πνηθηιία, ε ηνπνζεζία, ε ηερληθή θαιιηέξγεηαο θαη ε ζηξεκκαηηθή απφδνζε ηνπ ακπειηνχ. πγθεθξηκέλα ζηελ Διιάδα ρσξίδνληαη ζε δχν θαηεγνξίεο: ζηα Ο.Π.Δ., δειαδή «Ολνκαζίαο Πξνειεχζεσο Διεγρφκελεο» θαη ζηα Ο.Π.Α.Π., δειαδή «Ολνκαζίαο Πξνειεχζεσο Αλσηέξαο Πνηφηεηαο». Οη Δπηηξάπεδηνη Οίλνη (εμαηξνπκέλσλ ησλ γιπθψλ θαη αθξψδσλ νίλσλ) πξνέξρνληαη απφ πεξηνρέο θαη πνηθηιίεο πνπ δελ πιεξνχλ ηηο απζηεξέο πξνδηαγξαθέο πνπ θαζνξίδεη ν λφκνο γηα λα ραξαθηεξηζηνχλ «Ολνκαζίαο Πξνέιεπζεο», φκσο ν δηαρσξηζκφο απηήο ηεο θαηεγνξίαο δελ παξαπέκπεη θαη αλάγθε ζε πνηνηηθή δηαθνξνπνίεζε. Οη Σνπηθνί Οίλνη είλαη θξαζηά πνπ θέξνπλ έλδεημε γεσγξαθηθήο θαηαγσγήο επηπέδνπ επαξρίαο, λνκνχ ή δηακεξίζκαηνο θαη αθνινπζνχλ ζρεηηθά απζηεξφηεξεο πξνδηαγξαθέο παξαγσγήο, γεγνλφο πνπ ηνπο δηαθνξνπνηεί απφ ηνπο θνηλνχο Δπηηξαπέδηνπο Οίλνπο ΠΡΟΓΗΟΡΗΣΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΣΖ ΕΖΣΖΖ Παξφιν πνπ ην θξαζί δελ απνηειεί είδνο πξψηεο αλάγθεο, ην επίπεδν θαηαλάισζεο δελ επεξεάδεηαη δξαζηηθά απφ ηηο κεηαβνιέο ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο ηνπ θαηαλαισηή, θαζψο είλαη παξαδνζηαθά ζπλδεδεκέλν κε ηε δηαηξνθή θαη ηελ θνπιηνχξα ησλ Διιήλσλ. ε πεξίπησζε κείσζεο ηνπ δηαζέζηκνπ εηζνδήκαηνο, ν θαηαλαισηήο ζηξέθεηαη πεξηζζφηεξν ζε θξαζηά κε ρακειφηεξεο ηηκέο ή θαηαλαιψλεη κε εκθηαισκέλν (ρχκα) θξαζί θαη ιηγφηεξν ππνθαζηζηά ην θξαζί κε άιια πξντφληα ρακειφηεξεο ηηκήο, φπσο γηα παξάδεηγκα ηε κπχξα. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο δήηεζεο θξαζηνχ απνηειεί ε επνρηθφηεηα, θαζψο ηνπο ρεηκεξηλνχο κήλεο ε θαηαλάισζε θξαζηνχ είλαη ζαθψο πςειφηεξε ζπγθξηηηθά κε ηνπο θαινθαηξηλνχο κήλεο, θαηά ηνπο νπνίνπο νη θαηαλαισηέο ιφγσ ησλ ζεξκνθξαζηψλ, ζηξέθνληαη πεξηζζφηεξν ζε ππνθαηάζηαηα πξντφληα, δειαδή ηε κπχξα θαη ηα αλαςπθηηθά. Έλαο αθφκα παξάγνληαο δηακφξθσζεο ηεο εγρψξηαο θαηαλάισζεο νίλνπ είλαη θαη ν εηζεξρφκελνο ηνπξηζκφο. Οη ηνπξίζηεο πνπ πξνέξρνληαη θπξίσο απφ παξαδνζηαθά νηλνπαξαγσγνχο ρψξεο, φπσο ε Γαιιία θαη ε Ηηαιία, είλαη πεξηζζφηεξν 10