Α-ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 Α-ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ.

2 ΣΕΡΡΕΣ 2013 Α-ΤΕΙ ΣΕΡΡΩΝ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. LES TECHNIQUES DE LEGALISATION DES ACTIVITES CRIMINELLES ET LES CONSEQUENCES DU PHENOMENE A LA SOCIETE GRECQUE Επιβλέπων Καθηγητής Δρ. Κλεάνθης Κωνσταντινούδης Μιχάλης Μ. Θεοδωράκης

3 ΣΕΡΡΕΣ 2013 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. I ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 1.1 Ορισμός της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες Η έκταση του φαινόμενου μέσα στην ιστορία Οργανωμένο έγκλημα και «Ξέπλυμα χρήματος» Η οικονομική έκταση σε παγκόσμια κλίμακα Τα έσοδα των εγκληματικών ομάδων Τα έσοδα των εγκληματικών ομάδων από τα ναρκωτικά Η «συνθήκη» του οργανωμένου εγκλήματος με το ξέπλυμα χρήματος Επιδράσεις του δίπολου στην νόμιμη οικονομία Ο πυρήνας του Οργανωμένου εγκλήματος. 8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 2.1 Φάσεις και Τεχνικές Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές δραστηριότητες Κυκλικά Μοντέλα Τελεολογικό μοντέλο Μοντέλα των φάσεων Το Αμερικανικό μοντέλο των τριών Φάσεων Οι κύριες τεχνικές νομιμοποίησης εσόδων στα τρία στάδια Προσέγγιση των πιο γνωστών τεχνικών «ξεπλύματος παράνομου χρήματος» Η λαθραία φυσική μεταφορά του χρήματος Η μέθοδος του μυρμηγκιού (smurfing or structuring) Η διαφθορά των τραπεζικών υπαλλήλων και ο έλεγχος χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων από παράνομα συμφέροντα Μαύρη αγορά ανταλλαγής πέσο (Black Market Peso Exchange) Τα υπεράκτια χρηματοοικονομικά κέντρα (offsore) Ανάμιξη νομίμων και παρανόμων εσόδων( blending merging ) 22

4 2.4.7 Το παράνομο χρηματοπιστωτικό σύστημα Το νόμιμο χρηματοπιστωτικό σύστημα Ισλαμικό τραπεζικό σύστημα Πλαστικό χρήμα Η μέθοδος επαναδανεισμού Νομιμοποίηση εγκληματικών εσόδων μέσω Internet Η μέθοδος εξαγορών επιχειρήσεων Ασφαλιστικές εργασίες Καζίνο 30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 3.1 Ο ρόλος της Τράπεζας της Ελλάδος Πράξεις Διοικητή και Αποφάσεις ΕΤΠΘ Πιστοποίηση Στελεχών Συνεργασία με άλλες αρχές Νόμοι και Προεδρικά Διατάγματα Νόμοι Προεδρικά Διατάγματα Σκιαγράφηση της έκτασης του προβλήματος στην Ελληνική πραγματικότητα Ροές Συναγερμός από το συστηματικό πρόβλημα Πώς επιστρέφει το παράνομο χρήμα στην Ελλάδα Πρότυπο η Ελλάδα στη διαχείριση του ξεπλύματος χρήματος Το εμπόριο ναρκωτικών Δυσκολία θεμελίωσης ποινικής κατηγορίας Ελληνικός παράνομος τζόγος «Ευπαθές» το ελληνικό τραπεζικό σύστημα στο οργανωμένο έγκλημα Που «ξεπλένεται» το ελληνικό «βρώμικο χρήμα»; Η «ηθική» των ελληνικών επιχειρήσεων Ερωτηματολόγιο-Έρευνα για το φαινόμενο της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες στον ελληνικό κυρίως χώρο Διαγράμματα έρευνας Συμπεράσματα για την τέλεση του φαινομένου της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες στον Ελλαδικό χώρο 68 ΠΗΓΕΣ.73

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από τη δεκαετία του 80 και επί τριάντα χρόνια η απόσυρση του κράτους από την οικονομία και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές που επακολούθησαν εξασθένησαν τις κρατικές ρυθμίσεις στην αγορά κεφαλαίου. Στην αρχή της δεκαετίας του 90 η πτώση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού πυροδότησαν "μια τεράστια εισροή παράνομου χρήματος στην παγκόσμια οικονομία"(m.glenny Mac mafia εκδόσεις Πάπυρος 2006σελ171) Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την παγκοσμιοποίηση οδήγησε στη δημιουργία ενός παγκόσμιου δικτύου εγκληματικών δραστηριοτήτων που εκτείνεται από τη Ρωσία, τα Βαλκάνια, το Ντουμπάϊ, την Ιαπωνία, τον Καναδά, την Βραζιλία. Μέσα στο δίκτυο αυτό, διακινούνται ναρκωτικά, εξαπλώνονται δίκτυα πορνείας και ηλεκτρονικού εγκλήματος, γίνονται αγοραπωλησίες όπλων και πλαστών προϊόντων και εξαπλώνονται δίκτυα μαύρης εργασίας. Κατά τον Γλένυ 20% του ακαθάριστου παγκόσμιου προϊόντος οφείλεται σε εγκληματικές δραστηριότητες αριθμός ιλιγγιώδης μεγαλύτερος από τα επίσημα στοιχεία του ΔΝΤ. Μέσα σ' ένα τέτοιο πλαίσιο είναι πλέον κοινός τόπος η διαπλοκή χρήματος πολιτικής και εγκλήματος, που επηρεάζει χωρίς καν να το υποψιάζονται τις ζωές δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Στην παρούσα χρονική συγκυρία, σύμφωνα με το Courrie International η χρηματιστηριακή κρίση έδωσε την ευκαιρία στα δίκτυα της μαφίας να διεισδύσουν ακόμη περισσότερο στην παγκόσμια οικονομία επενδύοντας ρευστό σε ευρωπαϊκές και αμερικανικές τράπεζες. Ένα από τα πιο πρόσφατα σκάνδαλα που επιβεβαίωσαν τούς στενούς δεσμούς ανάμεσα στους bankerr και τους gangsters είναι ο ρόλος που έπαιξε η βρετανική τράπεζα HSBC στο ξέπλυμα χρήματος από τα μεξικάνικα καρτέλ ναρκωτικών. Είναι επίσης εντυπωσιακό η παραδοχή του Antonio Mario Costa διευθυντή των Ηνωμένων Εθνών ενάντια στα ναρκωτικά και το έγκλημα, ότι στη κορύφωση της κρίσης τα κέρδη των εγκληματικών οργανώσεων ήταν το μόνο ρευστό κεφάλαιο που διέθεταν πολλές μεγάλες τράπεζες (courrier international Mafia et finance,2012 Αύγουστος). Η Ελλάδα ενώ αποτελεί μέρος του δυτικού κόσμου βρίσκεται στη γειτονιά των Βαλκανίων με τα οποία είχε ανέκαθεν εμπορικούς δεσμούς, έτσι,ένα τμήμα του επιχειρηματικού κόσμου συνδέθηκε με τις τοπικές μαφίες. Αιτία αυτής της σύνδεσης πέρα από τούς ιστορικούς δεσμούς ήταν η ολιγαρχική δομή του κράτους και της εκκλησιάς,οι πελατειακές σχέσεις μέσα στα κόμματα που αποτελούσανε μοχλούς ανόδου, η αδιαφάνεια και αντιδημοκρατικότητα των θεσμών καθώς και η νοοτροπία εύκολου πλουτισμού που διαχύθηκε σε πλατιά στρώματα της ελληνικής κοινωνίας απότο1990καιμετα. II

6 Στην παρούσα εργασία θα εξετάσουμε: την νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες με σκοπό να αναδείξουμε την οικονομική διάσταση του προβλήματος. Η παράνομη οικονομική δραστηριότητα δεν είναι μόνο θέμα ποινικό αλλά επιδρά και τροποποιεί τους όρους του οικονομικού παιχνιδιού με αποτέλεσμα την δημιουργία ενός συστήματος όπου τα όρια νομιμότητας και παρανομίας είναι ρευστά και ασαφή. Στο δεύτερο μέρος θα εξετασθούν οι πιο ενδιαφέρουσες τεχνικές νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, που παρατηρήθηκαν στον οικονομικό κόσμο. Και τέλος, στο τρίτο μέρος θα αναλύσουμε τις συνέπειες της επέκτασης των παράνομων δραστηριοτήτων στην ελληνική οικονομία, ενώ θα παρατεθεί και πρωτογενής έρευνα που έγινε στον Νομό Θεσσαλονίκης με σκοπό να σκιαγραφήσουμε την εικόνα που έχει ο Έλληνας πολίτης για το φαινόμενο γενικά. Στόχος της μελέτης είναι να παρουσιάσει αρχικά το φαινόμενο στο μέσο Έλληνα πολίτη δείχνοντας πως εξαπλώθηκε το φαινόμενο φτάνοντας στην Ελληνική οικονομία, στη συνέχεια κάνοντας μια τομή στην σκοτεινή πλευρά του χρηματοπιστωτικού συστήματος (που θεωρείτε επιρρεπές στο φαινόμενο ανά τις δεκαετίες όπως θα αποδειχθεί παρακάτω) και όσων οικονομικών οργανισμών συναναστρέφονται με αυτό, να αποδώσει ρεαλιστικά και με απόλυτους αριθμούς, πρώτα τον οικονομικό και μετέπειτα τον κοινωνικό αντίκτυπο, που ενδεχομένως έχει μία ζωτικής σημασίας συστηματική μέθοδος για τον «οργανωμένο εγκληματία» στον Έλληνα πολίτη. III

7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ. 1.1 Ορισμός της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για το τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, παρακάτω διατυπώνεται ο ορισμός της Προεδρικής Επιτροπής για το Οργανωμένο Έγκλημα των ΗΠΑ, που αποτέλεσε τη βάση για μια πλειάδα μεταγενέστερων ορισμών.( Σταύρου Α.Κάτσιου «Ξέπλυμα βρώμικου χρήματος» σελ27 ) «Ως νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες περιγράφεται η διαδικασία μέσω της οποίας αποκρύπτεται η ύπαρξη, η παράνομη πηγή ή η παράνομη χρήση εσόδων, τα οποία στη συνέχεια μεταμφιέζονται με τέτοιο τρόπο ώστε η προέλευση τους να εμφανίζεται νόμιμη» Ο όρος «νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες (εγκληματικές) δραστηριότητες αναφέρεται διεθνώς σε πολλές νομοθετικές ρυθμίσεις, αναλύσεις και αναφορές με την ονομασία «money laundering». Στην Ελλάδα ο σχετικός όρος αναφέρεται για πρώτη φορά μέσω του Νόμου 2145/1993 σχετικά με τη ρύθμιση θεμάτων εκτελέσεως ποινών, επιταχύνσεως και εκσυγχρονισμού των διαδικασιών απονομής της δικαιοσύνης και άλλων θεμάτων, και μέσω της τροποποίησης αυτού, μέσω του άρθρου 2 του Ν2331/95 καταλήγουμε ότι «Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες- με την έννοια της διάπραξης σοβαρών ποινικών αδικημάτων- είναι το σύνολο των πράξεων ή των παραλείψεων με τις οποίες αποκρύπτεται η πραγματική προέλευση και ο δικαιούχος των παράνομα αποκτούμενων περιουσιακών στοιχείων, με τρόπο ώστε, εμφανίζοντας ότι προέρχονται από νόμιμη οικονομική δραστηριότητα, να διατηρεί τον έλεγχο επ αυτών». 1.2 Η έκταση του φαινόμενου μέσα στην ιστορία Η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες είναι ένα φαινόμενο διαχρονικό που προσαρμόζεται στις συνθήκες της κάθε εποχής και στο οικονομικό καθεστώς της. Οι σύγχρονες οικονομίες χαρακτηρίζονται από τη ροή του χρήματος, των πληροφοριών,την εξέλιξη των επιχειρήσεων σε πολυεθνικούς κολοσσούς και από χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που επηρεάζουν την παγκόσμια αγορά άμεσα. Το ύψος των χρηματικών ποσών που διακινούνται από παράνομες δραστηριότητες, αλλά και τα δυσδιάκριτα όρια χώρου και τόπου των εθνικών οικονομιών,δείχνουν το μέγεθος της απειλής των οικονομικών συστημάτων από το οργανωμένο έγκλημα

8 Η διασυνοριακή εγκληματική δραστηριότητα έχει τις ρίζες της στην ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη του προηγούμενου αιώνα, συγκεκριμένα μετά την καταδίκη του περίφημου Αλ Καπόνε για φοροδιαφυγή το 1931, ο μαφιόζος Meyer Lansky μετέφερε κεφάλαια από την εταιρία "Carpet Joints" της Florida σε λογαριασμούς στο εξωτερικό. To 1934 έγινε το Swiss Banking Act το οποίο ουσιαστικά αποτελούσε την πρώτη νομοθετική δράση που ανέλαβε το Ελβετικό Κράτος σε συνεργασία με τις Τράπεζες, προκειμένου να θεσμοθετηθεί το τραπεζικό απόρρητο. Ο Lansky αγόρασε τότε μια ελβετική τράπεζα στην οποία θα μπορούσε να κάνει την παράνομη μεταφορά κεφαλαίων του, μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος εικονικών εταιρειών, εταιρειών χαρτοφυλακίου, καθώς και υπεράκτιων τραπεζικών λογαριασμών. Αργότερα το γνωστότερο πολιτικό σκάνδαλό του 20 ου αιώνα στης Η.Π.Α, το περίφημο Watergate, το 1976, έγινε η πρώτη αναφορά στον όρο «ξέπλυμα χρήματος».η επιτροπή του τότε Αμερικανού Προέδρου Richard Nixon για την επανεκλογή Προέδρου είχε διοχετεύσει όλα τα έσοδα της προεκλογικής καμπάνιας του στο Μεξικό και τα «επαναπάτρισε» μέσω μίας εταιρίας στο Miami, Florida. Η Βρετανική εφημερίδα The Guardian είναι εκείνη που αναφέρθηκε στην κίνηση αυτή με τον όρο laundering. Τις επόμενες δεκαετίες η επιβατική κίνηση σε διεθνείς εμπορικές πτήσεις εκτιμάτε ότι αυξήθηκε από 26δις μίλια διαδρομής το 1970, σε δις. μίλια διαδρομής το Ανάλογη τάση παρουσιάστηκε και στον όγκο του διεθνούς εμπορίου. Οι παγκόσμιες εισαγωγές από εκατ.$ το 1970, έφτασαν τα εκατ.$ το 1990(«Βρώμικο χρήμα» William C.Gilmore σελ26). Παρ όλα τα πλεονεκτήματα οικονομικής και πολιτικής φύσεως, αύξησε τον γεωγραφικό ορίζοντα των οικονομικών εγκληματιών, σύμφωνα με ένα έγγραφο των Ην. Εθνών(Ε/CN.15/1993/3, 11/1/1993 σελ4) «Η σύγχρονη τεχνολογία έχει δώσει νέα ώθηση όχι μόνο στο νόμιμο εμπόριο και τις συναλλαγές, αλλά και στις εγκληματικές επιχειρηματικές ενέργειες. Έτσι οι μαζικές επικοινωνίες έχουν διευκολύνει τις επαφές με συνεργάτες σε άλλες χώρες και ηπείρους, οι σύγχρονες τραπεζικές πρακτικές έχουν διευκολύνει τις διεθνείς εγκληματικές συναλλαγές και η σύγχρονη επανάσταση στα ηλεκτρονικά έχει δώσει σε εγκληματικές ομάδες τη δυνατότητα πρόσβασης σε νέα εργαλεία που τους δίνουν τη δυνατότητα να κλέβουν εκατομμύρια και να ξεπλένουν τα τεράστια παράνομα κέρδη τους». Την τελευταία δεκαπενταετία γίνεται ορατή μια διεθνής έλλειψη κεφαλαίων η οποία οφείλεται στην ραγδαία αύξηση της ζήτησης αλλά και στην ανάγκη των βιομηχανικών κρατών να χρηματοδοτήσουν τα τεράστια κρατικά ελλείμματα. Η ανάγκη των οικονομιών για κεφάλαια και η μη δυνατότητα να τα ελέγχουν είναι σημαντικό πρόβλημα, γιατί τα κεφάλαια σημαίνουν επενδύσεις, κοινωνικές παροχές και θέσεις εργασίας. Μπροστά στο αδιέξοδο αυτό τα κράτη βρίσκουν ιδιώτες-κεφαλαιούχους οι οποίοι δίνουν την ρευστότητα που είναι απαραίτητη στην κάθε οικονομία. Αυτό όμως σηματοδοτεί μια μεταφορά γεωπολιτικής ισχύος από τα χέρια των κρατών στα χέρια των ιδιωτών-κεφαλαιούχων, με αποτέλεσμα οι διαχειριστές κεφαλαίων να τείνουν στην απόκτηση μιας επιρροής η οποία έχει επίπτωση στις πολιτικόοικονομικές προτεραιότητες των κυβερνήσεων

9 Καταλήγοντας, η έλλειψη κεφαλαίων και η συγκέντρωση ισχύς στους ιδιώτες διευκολύνει ακόμα περισσότερο και κάνει ακόμα πιο ελκυστικό τον τεράστιο όγκο του συσσωρευμένου «βρώμικου χρήματος», καθιστώντας τη καταπολέμηση της νομιμοποίησης του, ακόμα πιο προβληματική.(«ξέπλυμα βρώμικου χρήματος» Σταύρος Α. Κάτσιος) 1.3 Οργανωμένο έγκλημα και «Ξέπλυμα χρήματος» Η έννοια του «οργανωμένου εγκλήματος», είναι μία έννοια η οποία για πρώτη φορά ορίσθηκε στη διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελβετίας και Η.Π.Α. περί αμοιβαίας δικαστικής συνδρομής σε θέματα ποινικού δικαίου, στις 25 Μαΐου 1973 (Άρθρο 6, σημ. 3- RVUS) «Ως οργανωμένη εγκληματική ομάδα, νοείται μία ένωση ή ομάδα προσώπων η οποία συγκροτήθηκε για ένα μεγάλο ή αορίστου διάρκειας χρονικό διάστημα, με σκοπό να επιτύχουν με εν μέρει ή καθ ολοκληρίαν παράνομα μέσα, την εξασφάλιση εσόδων ή άλλων χρηματικών αξιών ή οικονομικών οφελών για λογαριασμό δικό τους ή τρίτων και να αποτρέψουν την ποινική δίωξη των παράνομων ενεργειών τους και επιδιώκοντας τους σκοπούς τους με μεθοδικό και συστηματικό τρόπο: α) χρησιμοποιούν τουλάχιστον εν μέρει, μέσα στα πλαίσια των δραστηριοτήτων τους, πράξεις βίας ή εκφοβίζουν τρίτους με τη διάπραξη ή την απειλή διάπραξης αξιόποινων πράξεων και β) είτε επιδιώκουν την απόκτηση πολιτικής και οικονομικής επιρροής, ιδιαίτερα δε σε πολιτικά σώματα ή οργανώσεις, δημόσια διοίκηση, δικαιοσύνη, επιχειρήσεις, εργοδοτικές οργανώσεις, εργατικά συνδικάτα ή άλλες ενώσεις εργαζομένων, είτε εντάσσονται τυπικά ή άτυπα σε μία ή περισσότερες παρεμφερείς ενώσεις ή ομάδες από τις οποίες τουλάχιστον μία ασχολείται με τις περιγραφόμενες στην παράγραφο 1 δραστηριότητες». Ένας πιο επίκαιρος και δόκιμος ορισμός λέει ότι: «Οργανωμένο έγκλημα είναι οι παράνομες δραστηριότητες που γίνονται από ομάδες τριών ή περισσοτέρων ατόμων, ομάδες που υφίστανται για παρατεταμένο χρονικό διάστημα και έχουν σκοπό την διάπραξη σοβαρών εγκλημάτων μέσω συντονισμένης δράσης χρησιμοποιώντας τον εκφοβισμό, τη βία, τη διαφθορά ή άλλα μέσα, προκειμένου να επιτύχουν άμεσα ή έμμεσα οικονομικά και όχι μόνο οφέλη».(council of Europe, 2002, 6) Ως εγκληματικές δραστηριότητες νοούνται η διάπραξη ενός ή περισσότερων εκ των λεγόμενων «βασικών» αδικημάτων που αναφέρονται ρητώς στο άρθρο 3 του νόμου 3691/2008. Τα βασικά αυτά αδικήματα είναι η εγκληματική οργάνωση του - 3 -

10 άρθρου 187 του Ποινικού Κώδικα, οι τρομοκρατικές πράξεις και χρηματοδότηση της τρομοκρατίας (άρθρο 187 Α ΠΚ), η παθητική και ενεργητική δωροδοκία (άρθρα 235 και 236 ΠΚ), η δωροδοκία δικαστή (άρθρο 237 ΠΚ), η εμπορία ανθρώπων (άρθρο 323 Α ΠΚ), η απάτη με υπολογιστή (άρθρο 386 Α ΠΚ) και η σωματεμπορία (άρθρο 351 ΠΚ). Στις εγκληματικές δραστηριότητες που εμπίπτουν στη ρύθμιση του ανωτέρου νόμου ανήκουν και αυτές που προβλέπονται στις διατάξεις των άρθρων 20,21,22 και 23 του Κώδικα Νόμου περί Ναρκωτικών (ν.3459/2006), των άρθρων 15 και 17 του νόμου για τα όπλα, τα πυρομαχικά και τις εκρηκτικές ύλες (ν.2168/1993), των άρθρων 53,54,55,61 και 63 του νόμου για την προστασία των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς (ν.3028/2002), των άρθρων 29 και 30 του νόμου για την προστασία της Κεφαλαιαγοράς από πράξεις προσώπων που κατέχουν προνομιακές πληροφορίες και πράξεις χειραγώγησης αγοράς (ν.3340/2005), καθώς και άλλων νόμων, ανάμεσα στους οποίους διακριτή θέση καταλαμβάνουν αυτοί που αφορούν στην προστασία των οικονομικών συμφερόντων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (ν.2803/2000) και τη δωροδοκία υπαλλήλων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ή των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Για την εφαρμογή των διατάξεων του νόμου 3691/2008 και, παράλληλα για το συντονισμό της δράσης των αρμόδιων αρχών και τη διεθνή εκπροσώπηση της χώρας, το άρθρο 8 ορίζει ως Κεντρική Συντονιστική Αρχή το Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, ενώ ιδιαίτερης μνείας χρήζει η πρόβλεψη του άρθρου 7 για τη σύσταση και λειτουργία της Επιτροπής καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, η οποία τελεί υπό την εποπτεία του Υπουργού Οικονομίας και Οικονομικών.( capital.gr 25/5/2009) Η οργανωμένη εγκληματική δράση είναι ένα φαινόμενο το οποίο απειλεί ολοένα και περισσότερο τις δομές των κρατών. Σε αυτό συνεισφέρουν μια σειρά από οικονομικούς, τεχνολογικούς, πολιτικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Μάλιστα εκτιμάται, ότι το σύνολο του βρώμικου χρήματος που δημιουργείται από αυτήν την παράνομη δραστηριότητα κάθε χρόνο κυμαίνεται κάπου στο ιλιγγιώδες ποσό μεταξύ 500 δισεκατομμυρίων κι ενός τρισεκατομμυρίου δολάρια, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου έχει άμεση κι έμμεση σχέση με την παραγωγή και διακίνηση ναρκωτικών παγκοσμίως. Τα άτομα τα οποία συμμετέχουν στην οργανωμένη εγκληματική δράση προκύπτουν από την παράνομη δραστηριότητα. Έτσι μόνον θα μπορέσουν να συλληφθούν από τις αρμόδιες προς τούτο αρχές. Για το σκοπό αυτό έχουν στη διάθεσή τους πολλά υλικά μέσα και πολλούς ανθρώπους επιστημονικά καταρτισμένους (οικονομολόγους, νομικούς, λογιστές, φοροτεχνικούς κ.α.), αξιοποιούν το χρηματοπιστωτικό σύστημα και σίγουρα την σύγχρονη τεχνολογία.( Γ. Τραγάκη.Οργανωμένο έγκλημα και ξέπλυμα βρώμικου χρήματος.εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη 1998, σελ 23.) Εκτός απ ότι έχουν αναπτύξει ένα ευρύ φάσμα «ασχολιών», τα πιο ώριμα συνδικάτα του εγκλήματος έχουν μια ιδιαίτερα πολύπλοκη οργανωτική δομή, θυμίζοντας πολυεθνικές εταιρίες που είναι σχεδιασμένες να μεγιστοποιούν τα κέρδη τους και να ελαχιστοποιούν τους κινδύνους. Σύμφωνα με τη Βρετανική Εθνική - 4 -

11 Υπηρεσία Εγκληματολογικών Πληροφοριών(NCIS) έχουν προκύψει τα εξής χαρακτηριστικά για το οργανωμένο έγκλημα(4 άμεσα και 3 έμμεσα): 1) Ότι πρόκειται για μια δραστηριότητα κάποιας ομάδας 2) Ο πρωταρχικός σκοπός του είναι το οικονομικό κέρδος 3) Πρόκειται για εγκληματική δραστηριότητα που είναι μακροχρόνια και συνεχής 4) Διεξάγεται ανεξάρτητα από τα εθνικά σύνορα 5) Είναι μεγάλης κλίμακας 6) Δημιουργεί έσοδα που συχνά διατίθενται για νόμιμη χρήση 7) Πραγματοποιείται από ομάδες που έχουν κάποιας μορφής πειθαρχία και δομή Γενικότερα, δεν υπάρχει ένα ενιαίο μοντέλο, οι ομάδες διαφέρουν ως προς το σχήμα, το μέγεθος, τις δεξιότητες και την εξειδίκευση. Λειτουργούν σε διαφορετικά γεωγραφικά πλαίσια και διαφορετικές αγορές προϊόντων και χρησιμοποιούν ένα πλήθος από τακτικές και μηχανισμούς για να παρακάμπτουν τους περιορισμούς και να αποφεύγουν το νόμο. Οι διεθνείς εγκληματικοί οργανισμοί κυμαίνονται από τους πολύ καλά δομημένους οργανισμούς μέχρι τα πιο ευέλικτα και δυναμικά δίκτυα («Βρόμικο χρήμα» William C.Gilmore σελ 32-33) 1.4 Η οικονομική έκταση σε παγκόσμια κλίμακα Τα έσοδα των εγκληματικών ομάδων Η συντήρηση και η άνθηση του οργανωμένου εγκλήματος είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το «ξέπλυμα βρόμικου χρήματος», αν το χρήμα που εισπράττουν τα συνδικάτα του εγκλήματος δεν μπορούν να το νομιμοποιήσουν τότε θα καταρρεύσουν, αφού θα χάσουν την κύρια πηγή εσόδων τους. Αν και υπάρχει μια ώθηση για λήψη μέτρων, η κοινή αντίληψη που υπάρχει στους κυβερνητικούς κύκλους είναι ότι τα ποσά τα οποία διακινούνται είναι πολύ σημαντικά. Για παράδειγμα το 1990 ο Φορέας Λήψης Μέτρων Οικονομικής Φύσεως που ασχολήθηκε με το «ξέπλυμα βρόμικου χρήματος», υπολόγισε ότι κάθε χρόνο οδηγούνται 85δις $ για «ξέπλυμα» και επένδυση, χρήματα που είναι προϊόν διακίνησης ναρκωτικών στις ΗΠΑ και την Ευρώπη(«Ελευθεροτυπία» 2/4/2006). Η Βρετανική Εθνική Υπηρεσία Εγκληματολογικών Πληροφοριών(NCIS) θεωρεί ότι είναι αδύνατο να προσδιοριστεί ποσοτικά η έκταση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, ωστόσο παλιότερα δημοσιεύματα που αποδίδονται στην συγκεκριμένη υπηρεσία, υπολογίζουν ότι ποσό της τάξης των 2,4δις στερλινών «ξεπλένεται» κάθε χρόνο μέσω του Ηνωμένου Βασιλείου(απ αυτό εκτιμάται ότι τα 1,75δις στερλίνες ξεπλένονται μέσω του οικονομικού τομέα), 22δις στερλίνες «ξεπλένονται μέσω της Ευρώπης και 150δις στερλίνες «ξεπλένονται» μέσω των ΗΠΑ, ενώ το συνολικά εκτιμώμενο ποσό σε παγκόσμιο επίπεδο υπερβαίνει τα 500δις στερλίνες. Σε πρόσφατη έρευνα που πραγματοποίησε το πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης και δημοσιεύτηκε στην Αυστριακή εφημερίδα Die Presse το σύνολο των κεφαλαίων που - 5 -

12 «ξεπλένονται» σε παγκόσμιο επίπεδο αγγίζει τα 2,8τρις$( 2,35τρις Ε). Αν Και το παραπάνω ποσό είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό βρίσκεται εντός των «ορίων», βάσει τουλάχιστον των εκτιμήσεων του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου(ΔΝΤ) το οποίο υπολογίζει ότι 2% έως 5% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας παράγεται παράνομα. Το δεύτερο εντυπωσιακό στοιχείο της έρευνας είναι ότι η Αυστρία αποτελεί έναν από τους «παραδείσους» για τη νομιμοποίηση μαύρου χρήματος, με το σύνολο των συγκεκριμένων κεφαλαίων να φτάνουν στα 20δις Ε ετησίως, τοποθετώντας τη χώρα στη 15 η θέση της κατάταξης(«εξπρές» 15/5/06). Σύμφωνα με μια άλλη έρευνα τουλάχιστον το 40% των σημερινών εκατομμυριούχων της Ρωσίας ανέπτυξαν στο παρελθόν κάποιου είδους εγκληματική δράση, ενώ ένας στους τέσσερις την διατηρεί μέχρι σήμερα,ενώ και στη Βουλγαρία το χρήμα που νομιμοποιήθηκε το 1994, ανήλθε σε ποσό ίσο με το ΑΕΠ της χώρας Τέλος περίπου το 50% του «μαύρου χρήματος» παράγεται στις ΗΠΑ, τις οποίες ακολουθούν η Ιταλία, η Ρωσία, η Κίνα και η Γερμανία Τα έσοδα των εγκληματικών ομάδων από τα ναρκωτικά Η αύξηση του κύκλου εργασιών των εγκληματικών αυτών οργανώσεων, έχει ως φυσικό ακόλουθο την σε απίστευτο βαθμό ενίσχυση της ρευστότητας τους. Ενδεικτικά το κύριο μέγεθος των εσόδων τους προέρχεται από το εμπόριο ναρκωτικών, το 1992 στη Δυτική Ευρώπη η κατανάλωση κοκαΐνης ανήλθε στους 67 τόνους αξίας 8δις δολαρίων ΗΠΑ και η κατανάλωση ηρωίνης στους 32 τόνους, αξίας 35δις δολαρίων ΗΠΑ. Το 1993 παρά το πλήγμα που δέχτηκε το καρτέλ του Μεντεγίν με το θάνατο του Pablo Escobar, όσο και το καρτέλ του Κάλι με τη σύλληψη των πέντε από τους επτά αρχηγούς του το 1995, η ροή Κολομβιανής κοκαΐνης και ηρωίνης προς τις αγορές των ΗΠΑ και της Ευρώπης δεν μειώθηκε στο ελάχιστο. Η δε Κολομβία καταλαμβάνει την δεύτερη θέση παγκοσμίως στη παραγωγή ηρωίνης και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η αξία της εξαγόμενης κοκαΐνης κατά το 1990 ήταν της τάξεως των 7δις δολαρίων και ήταν ίση με την αξία του όγκου των νόμιμων εξαγωγών της χώρας κατά το ίδιο έτος.(σταύρου Α.Κάτσιου «Ξέπλυμα βρώμικου χρήματος»σελ 32-33) Πιο πρόσφατες εκτιμήσεις στους κύκλους των Ηνωμένων Εθνών τοποθετούν την αξία του παγκόσμιου εμπορίου παράνομων φαρμάκων στο ύψος των 300δις δολαρίων κάθε χρόνο, και όπως επεσήμανε παλιότερα ο Γενικός Γραμματέας του Γραφείου των Ηνωμένων Εθνών το 1988 στη Βιέννη, προλογίζοντας την έναρξη της Διάσκεψης με θέμα τα Ναρκωτικά και τις Ψυχοτρόπες ουσίες «Το χρηματικό ποσό που εμπλέκεται στην παράνομη διακίνηση ναρκωτικών ήταν εξωφρενικό. Ένα μόνο ναρκωτικό, η κοκαΐνη, άξιζε δισεκατομμύρια δολάρια στην παγκόσμια αγορά. Τα παράνομα ναρκωτικά εκτιμήθηκε ότι αποτελούν πιο σημαντική πηγή άντλησης εσόδων σε παγκόσμιο επίπεδο απ ότι το πετρέλαιο. Σήμερα θεωρείται ότι είναι το δεύτερο σημαντικότερο εμπορευόμενο είδος, μετά τους εξοπλισμούς, και αποτελούν το 9% της αξίας των εμπορευμάτων διεθνώς. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα - 6 -

13 αστρονομικά κέρδη από το εμπόριο των ναρκωτικών χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία εναλλακτικών οικονομιών και την υπονόμευση νομοθετικών και πολιτικών συστημάτων». («Βρόμικο χρήμα» William C.Gilmore σελ36-37) 1.5 Η «συνθήκη» του οργανωμένου εγκλήματος με το ξέπλυμα χρήματος Επιδράσεις του δίπολου στην νόμιμη οικονομία Παρ όλο που ένας μεγάλος αριθμός ατόμων εμπλέκεται στα πολλά και διαφορετικά επίπεδα του παράνομου αυτού εμπορίου, τα περισσότερα κέρδη πηγαίνουν σε μια πλούσια, μικρή ελίτ που κατέληξε να αποκτήσει εντυπωσιακή οικονομική και πολιτική δύναμη, με αποτέλεσμα σε ορισμένες χώρες, ολόκληροι οικονομικοί κλάδοι να βρίσκονται κάτω από τον απόλυτο έλεγχό τους, με άμεσο κίνδυνο την συνολική αποσταθεροποίηση της οικονομικής και κοινωνικής τάξης. Υπάρχει, ένας έντονος προβληματισμός σχετικά με τις αρνητικές συνέπειες που προκύπτουν από την επένδυση των σημαντικών κερδών από εγκληματικές ενέργειες στη νόμιμη οικονομία. Αν το οργανωμένο έγκλημα συνεχίσει να επενδύει σε νόμιμες επιχειρηματικές δραστηριότητες, θα κυριαρχήσει σ αυτή την αγορά και θα επιδοθεί σε ληστρική τιμολόγηση, εκβιασμούς και διαφθορά. Με άλλα λόγια «τον οργανωμένο εγκληματία δεν τον ικανοποιούν απλώς τα νόμιμα κέρδη, αλλά επιδιώκει να τα μεγιστοποιεί με νόμιμα ή με παράνομα μέσα»(sherman, «Βρόμικο χρήμα» William C.Gilmore σελ 41). Επιπλέον σε αντίθεση με την εσωστρεφή πολιτική που ακολούθησαν τα κράτη κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, σήμερα παντού ισχύουν λιγότερο ή περισσότερο συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού στη λειτουργία των αγορών χρήματος και κεφαλαίων, ενώ παράλληλα με την ελεύθερη διακίνηση των κεφαλαίων, έχουν αρθεί και οι περιορισμοί στις επενδύσεις ξένου κεφαλαίου. Αναμφισβήτητα μεγάλο ρόλο έχει διαδραματίσει σε αυτήν την ολοένα εξελισσόμενη διαδικασία το σύγχρονο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο φαίνεται προσιτό κι ευάλωτο στους χειρισμούς και στις προσβολές του οργανωμένου εγκλήματος σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.( Γ. Τραγάκη.όπ.π. σελ 24 ) Πέρα από τις παραπάνω επιδράσεις από τη διείσδυση του οργανωμένου εγκλήματος στην κοινωνία, μία ακόμη σοβαρή παράμετρος είναι, ότι η πρακτική αυτή του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος επηρεάζει αρνητικά την ικανότητα των κυβερνήσεων να εφαρμόζουν με επιτυχία μέτρα δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής. Διότι όταν ένα μεγάλο κομμάτι των χρηματο-οικονομικών αξιών ελέγχεται ή είναι επενδυμένο από το οργανωμένο έγκλημα, οι βασικοί δείκτες της οικονομικής δραστηριότητας χάνουν την αξιοπιστία και τη χρησιμότητά τους σε ό,τι αφορά τη διαμόρφωση και εφαρμογή αποτελεσματικής οικονομικής πολιτικής. Πάντως, βραχυπρόθεσμα η προσέλκυση των προσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες μπορεί να φαίνεται αβλαβής και ίσως ευεργετική, ιδιαίτερα όταν υπάρχει αδήριτη ανάγκη για την αντιμετώπιση μεγάλων ελλειμμάτων στη δημοσιονομική διαχείριση. Αλλά τελικά αυτό στο οποίο καταλήγουμε είναι ο - 7 -

14 κλονισμός της εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, η εμφάνιση οικονομικών σκανδάλων και η απώλεια του κύρους των τραπεζών και άλλων χρηματοπιστωτικών φορέων. Επομένως τα όποια βραχυχρόνια οφέλη από την εισροή κεφαλαίων ύποπτης ή εγκληματικής προέλευσης εκμηδενίζονται. (Γ.Τραγάκη.όπ.π. σελ 27 ) Ο πυρήνας του Οργανωμένου εγκλήματος Το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος αντιμετωπίζεται σήμερα και από τη Διεθνή Εταιρία Ποινικού Δικαίου ως μορφή αξιόποινης δραστηριότητας από εκείνες που θεωρούνται, μεταξύ άλλων, ως χαρακτηριστικές της οργανωμένης εγκληματικότητας. Μάλιστα η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες συνδέεται με το οργανωμένο έγκλημα με διττή έννοια : αφενός, ως υπαγόμενη η ίδια στον κατάλογο των πράξεων που συνιστούν οργανωμένο έγκλημα είναι και η ίδια μια βασική δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος αφετέρου, ως μηχανισμός διευκόλυνσης και ενσωμάτωσης του οργανωμένου εγκλήματος στην οικονομία επιτελεί μια βασική λειτουργία υποστήριξης και ενδυνάμωσης του οργανωμένου εγκλήματος. (βλ. αναλυτικά Στ.Παύλου. Η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές ενέργειες και ιδίως η οριοθέτησή της από την αποδοχή και διάθεση προϊόντων εγκλήματος( 394 ΠΚ). Υπερ 2000 σελ 635 και 643. ) Χαρακτηριστικό είναι επίσης το ότι, σε πολλά βασικά νομοθετικά κείμενα προκύπτει, άμεσα ή έμμεσα, η σύνδεση του οργανωμένου εγκλήματος με το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Ειδικότερα, στο άρθρο πρώτο του νόμου 1990/1991 («κύρωση Σύμβασης Ηνωμένων Εθνών κατά της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών φαρμάκων και ψυχοτρόπων ουσιών») αναφέρεται χαρακτηριστικά, ότι τα Μέρη που έλαβαν μέρος στη Σύμβαση αυτή συμφώνησαν στο περιεχόμενό της «...Έχοντας επίγνωση του ότι η παράνομη διακίνηση αποφέρει μεγάλα οικονομικά κέρδη και πλούτο που παρέχουν την δυνατότητα στις διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις να διεισδύουν, μολύνουν και διαφθείρουν τις κυβερνητικές δομές, τις νόμιμες οικονομικές κι εμπορικές επιχειρήσεις και την κοινωνία σε όλα τις τα επίπεδα... αποφασισμένα να στερήσουν στα πρόσωπα που ασχολούνται με την παράνομη διακίνηση εσόδων από τις εγκληματικές τους δραστηριότητες κι έτσι να εξαλείψουν το κύριο κίνητρό τους γι αυτές...». Επιπλέον, στο προοίμιο της κρίσιμης οδηγίας 91/308/ΕΟΚ διαβάζει κανείς, ότι «η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες επηρεάζει καταφανώς την ανάπτυξη του οργανωμένου εγκλήματος γενικά και ειδικότερα του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και οτι συνειδητοποιείται ολοένα και περισσότερο, ότι η καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων θεωρείται ως ένα από τα πλέον αποτελεσματικά μέσα για την αντιμετώπιση αυτής της μορφής παράνομης δραστηριότητας, η οποία αποτελεί ιδιαίτερη απειλή για της κοινωνίες των κρατών μελών»

15 Τέλος, πρέπει να σημειωθεί, ότι στο προοίμιο της 2001/500/ΔΕΥ Απόφασης- Πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης της 26 ης Ιουνίου 2001 διαβάζουμε, ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «... έκρινε, ότι η νομιμοποίηση προσόδων από παράνομες δραστηριότητες αποτελεί τον πυρήνα του οργανωμένου εγκλήματος και πρέπει να εκριζωθεί παντού, όπου υπάρχει». Έτσι, στη συνέχεια στο άρθρο 1 της Απόφασης Πλαίσιο αναγράφεται, ότι τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα απαραίτητα μέτρα «προκειμένου να ενισχυθεί η καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος». Καταληκτικά μπορεί να ειπωθεί, ότι το απαξιολογικό στίγμα της συμπεριφοράς, που συνιστά η νομιμοποίηση εσόδων, συνδέεται άμεσα με την εμφάνισή της ως μορφής οργανωμένου εγκλήματος, αλλά και με τη λειτουργία της στην περαιτέρω ενίσχυση του τελευταίου. Έτσι, το «ξέπλυμα βρώμικου χρήματος» πολύ ορθά αντιμετωπίζεται ως βασική λειτουργία και δραστηριότητα του «οργανωμένου εγκλήματος», η οποία όχι μόνο διασφαλίζει τα κέρδη του οργανωμένου εγκλήματος, αλλά επιτρέπει και την επαύξησή τους, ακόμη και με την πολιτική άλωση ολόκληρων πολιτικοκοινωνικών σχηματισμών. (Γ. Δημήτραινας.όπ.π. σελ. 60επ. και Στ.Παύλου.όπ.π. σελ 633 και 635. ) Εξάλλου, και στην Αιτιολογική Έκθεση του νέου νόμου, είναι χαρακτηριστικό, ότι για πρώτη φορά οι ειδικές ρυθμίσεις συναρτώνται με τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας. Όμως, το έγκλημα πρέπει με τη βοήθεια συσταλτικής ερμηνείας να περιορίζεται στο χώρο για τον οποίο είχε αρχικά προβλεφθεί, στο χώρο δηλ. του οργανωμένου εγκλήματος. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο αν γίνει δεκτό, όπως έχει ήδη προταθεί, ότι τα προς νομιμοποίηση έσοδα δεν μπορούν να προέρχονται από μία μεμονωμένη πράξη ενός προσώπου, αλλά πρέπει να προκύπτουν από τη δράση μιας εγκληματικής οργάνωσης με επιχειρηματική δομή που λειτουργεί με στόχο την επίτευξη κέρδους. Με τον περιορισμό αυτόν, μπορούν να δικαιολογηθούν οι εξαιρετικές ρυθμίσεις του νέου νόμου και αποκαθίσταται τελικά η τήρηση της αρχής της αναλογικότητας.( Ε. Συμεωνίδου-Καστανίδου.όπ.π. 7 η σελ ) - 9 -

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: ΟΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΣΟΔΩΝ ΑΠΟ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 2.1 Φάσεις και Τεχνικές Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές δραστηριότητες Αντιμετωπίζοντας πλέον το φαινόμενο της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ως μία διεθνούς κλίμακας διαδικασία «ανακύκλωσης βρώμικου χρήματος» με κύριο χαρακτηριστικό της τη μυστικότητα, είμαστε υποχρεωμένοι για τη κατά το δυνατό μεγαλύτερη κατανόησή της να καταφύγουμε στη μέθοδο ανάπτυξης μοντέλων. Με δεδομένο ότι το ξέπλυμα του βρόμικου χρήματος είναι μια διαδικασία που συχνά είναι πολύπλοκη και όχι μια απλή πράξη, η περιπτωσιολογική έρευνα αποδεικνύει ότι κατά τη διεκπεραίωση της νομιμοποίησης των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, εμφανίζονται επαναλαμβανόμενα τελούμενες συγκεκριμένες πράξεις, γεγονός το οποίο μας επιτρέπει να τις συστηματοποιήσουμε σε μοντέλα. Η λύση αυτή είναι προσφορότερη από την απλή εκ παραλλήλου παράθεση των πραγματικών περιστατικών της κάθε υπόθεσης, αφού επιτρέπει αφενός μεν την ταυτόχρονη επεξεργασία πολλαπλάσιων αντιπροσωπευτικών υποθέσεων και αφετέρου την βαθύτερη θεωρητική και συστηματική κατανόηση του φαινομένου. Οι χρηματοοικονομικές έρευνες και η διαδικασία άσκησης ποινικής δίωξης γίνεται με επαγγελματικό και αποτελεσματικό τρόπο, όμως, όσο πιο προηγμένες είναι οι μέθοδοι αποτροπής και ελέγχου, τόσο πιο προηγμένες τείνουν να είναι και οι μέθοδοι ξεπλύματος βρόμικου χρήματος, μέχρι που η μία ή η άλλη πλευρά θα φθάσει στο σημείο της φθίνουσας απόδοσης. («Βρόμικο Χρήμα» William C.Gilmore σελ47) Σύμφωνα με την Εθνική Εγκληματολογική Υπηρεσία της Αυστραλίας σε μία έκθεση της το Δεκέμβριο του 1991 αναφέρει: «Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος που έχουν αποκαλυφθεί μέχρι στιγμής, είναι κατά κανόνα όχι προηγμένες, αλλά μερικές από τις πολύ μεγάλες περιπτώσεις εμπλέκουν τη χρήση σύνθετων εταιρικών δομών και τραστ ως τμήμα της διαδικασίας ξεπλύματος βρόμικου χρήματος. Το μεγαλύτερο τμήμα της διαδικασίας ξεπλύματος βρόμικου χρήματος υλοποιείται από τον αρχικό δράστη και όχι από «επαγγελματίες» ειδικούς στο ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, άσχετα αν η χρησιμοποίηση διεφθαρμένων ατόμων ή συνενόχων παίζει συχνά κρίσιμο ρόλο για την επιτυχία των μεθόδων που χρησιμοποιούνται για το ξέπλυμα βρόμικου χρήματος». Τέλος,σύμφωνα με μια Έκθεση των Ηνωμένων Εθνών το 1993: «Τα βασικά χαρακτηριστικά του ξεπλύματος των εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, που σ ένα μεγάλο βαθμό χαρακτηρίζουν τις

17 δραστηριότητες του οργανωμένου και του διεθνούς εγκλήματος, είναι η παγκοσμιότητα του, η ευελιξία του και η προσαρμοστικότητα των λειτουργιών του, η χρησιμοποίηση των πιο καινούργιων τεχνολογικών μέσων και πιο πρόσφατων μορφών επαγγελματικής βοήθειας, η εφευρετικότητα των χειριστών και οι τεράστιοι πόροι που έχουν στη διάθεση τους. Επιπλέον, ένα χαρακτηριστικό το οποίο δεν πρέπει να παραβλέψουμε είναι η συνεχής επιδίωξη του κέρδους και η επέκταση σε νέους τομείς εγκληματικής δραστηριότητας»( «Βρόμικο Χρήμα» του William C.Gilmore σελ48). Κατά καιρούς έγιναν προσπάθειες να απεικονισθεί η διαδικασία νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες σε μοντέλα, τα οποία παρουσιάζονται παρακάτω με σκοπό την πληρέστερη κατανόηση του φαινομένου Κυκλικα Μοντέλα Έγινε λοιπόν λόγος, ότι η νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες μπορεί να αναλυθεί σαν ένα κυκλοφοριακό σύστημα, σύμφωνα με το οποίο τα έσοδα των εγκληματικών πράξεων εισέρχονται στη νόμιμη αγορά όπου τοποθετούνται και διαστρωματώνονται / συσσωρεύονται ( placement/layering). Στη συνέχεια επανατοποθετούνται είτε άμεσα σε νέες εγκληματικές δραστηριότητες (illicit activity) είτε έμμεσα μέσω νομίμων επενδύσεων ( intergration).( Στ. Κάτσιος.όπ.π. σελ 77 ) Παρόμοιο με το παραπάνω είναι και το γνωστό ως μοντέλο του Zünd στο οποίο παρομοιάζεται το κυκλοφοριακό σύστημα της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες με αυτό του υδρολογικού συστήματος. Πρόκειται για ένα μοντέλο που αντιλαμβάνεται το φαινόμενο ως μία κλειστή διαδικασία ανακύκλωσης, με βάση την οποία τα εγκληματικής προέλευσης περιουσιακά στοιχεία επενδύονται αποκλειστικά εκ νέου σε νέες αξιόποινες πράξεις.( Στ. Κάτσιος. όπ.π. σελ 78, υποσημ. 5 στην οποία σχηματικά αποδίδεται το μοντέλο αυτό ως εξής : Βροχή( εισροή ρευστού χρήματος) - είσοδος υδάτων στο έδαφος(πρώτο καθάρισμα) -σχηματισμός υπογείων υδάτων( σχηματισμός αποθεματικών) -σχηματισμός υπογείων θαλασσών με αποχετεύσεις( προετοιμασία και μεταφορά στο εξωτερικό) -επανασυλλογή σε υπόγειες θαλάσσες(προετοιμασία για τη νομιμοποίηση) -Σταθμός άντλησης( είσοδος στο νόμιμο οικονομικό σύστημα) - Εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού( δεύτερο καθά ρισμα)- Κατανάλωση/χρήση( μεταφορά κι επένδυση) εξάτμιση(νόμιμη επαναεισαγωγή στη χώρα προέλευσης)-νέα βροχή(νέα εισροή ρευστού χρήματος από εγκληματικές δραστηριότητες) Τελεολογικό μοντέλο Αναπτύχθηκε από τον Ελβετό Dr. Jürg-Beat Ackermann σε συνεργασία με τον Αμερικανό Καθηγητή Dr. James Preston και εστιάζει στους σκοπούς της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Για την πραγμάτωση των στόχων αυτών είναι διαθέσιμοι ορισμένοι τρόποι δράσης

18 Εφόσον έχουν οριστεί οι σκοποί και οι τρόποι δράσης, ο δράστης χρησιμοποιεί υφιστάμενους νομικούς και πραγματικούς ενισχυτικούς παράγοντες, οι οποίοι εξυπηρετούν το «καμουφλάρισμα» των περιουσιακών στοιχείων. Το μοντέλο αυτό περιλαμβάνει τρία επίπεδα: α) Σκοποί της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες: Ολοκλήρωση(μετατροπή/απόκρυψη) Επένδυση Φοροδιαφυγή,Φοροαποφυγή Χρηματοδότηση εγκληματικών πράξεων β) Δυνατότητες Δράσης: Εσωτερικό, εξωτερικό, υπεράκτια κέντρα Εταιρίες βιτρίνα, μεγάλες εταιρίες Αξιόγραφα, λογαριασμοί, εμπράγματες αξίες Χρηματοδότηση εγκληματικών ενεργειών, διαφθορά γ) Ενισχυτικοί παράγοντες Διεθνής χαρακτήρας των δραστηριοτήτων, πλημμελής άσκηση οικονομικής εποπτείας και ανυπαρξία συντονισμού εθνικών αρχών Προστασία του απορρήτου Απόκρυψη μέσω νομικών προσώπων, κατάτμηση και αλυσιδωτά αποτελέσματα(layering) Ηλεκτρονικό σύστημα πληρωμών Μοντέλα των φάσεων Πρωταρχικός στόχος της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες είναι η αποτροπή αποκάλυψης περιουσιακών στοιχείων, κυρίως όσον αφορά την εγκληματική προέλευσή τους. Δεν είναι όμως και ο μοναδικός στόχος. Απλή απόκρυψη δεν προσφέρει ουσιαστικά κάτι στο δράστη αφού για να τα αξιοποιήσει ή χρησιμοποιήσει ή επενδύσει πρέπει οι πρόσοδοι αυτοί να ενταχθούν ως νόμιμοι πια στην οικονομία. Εμπνευστής των μοντέλων αυτών είναι ο Ελβετός Paolo Bernasconi, ο οποίος και αποτέλεσε πρωτεργάτη της εισαγωγής διατάξεων στον Ελβετικό Ποινικό Κώδικα για την αντιμετώπιση της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Το μοντέλο βασικά ξεχωρίζει το ξέπλυμα σε πρώτου και δευτέρου βαθμού. Διακρίνει ακόμη σε χώρες εμπορίου( όπου γίνεται η κύρια πράξη από την οποία προέρχεται το βρώμικο χρήμα)και σε χώρες ξεπλύματος ( μεγάλα χρηματοοικονομικά κέντρα, γνωστά και ως φορολογικοί παράδεισοι)

19 Πρώτη Φάση Νομιμοποίηση περιουσιακών στοιχείων, άμεσα προερχομένων από ποινικά κολάσιμες πράξεις Μετρητό χρήμα( κατά κανόνα) Βραχυπρόθεσμες συναλλαγές Ο δράστης επιδιώκει να εμποδίσει την αναγνώριση των περιουσιακών στοιχείων. Δεύτερη Φάση Νομιμοποίηση περιουσιακών στοιχείων προερχομένων αποκλειστικά από την τέλεση ποινικά κολάσιμων πράξεων Μεσο-μακροπρόθεσμες επιχειρήσεις Στόχος η απάλειψη του στίγματος της παρανομίας από τα εγκληματικής προέλευσης περιουσιακά στοιχεία, προσδίδοντάς τους τον χαρακτήρα νόμιμης οικονομικής δραστηριότητας. ( Στ. Κάτσιος. σελ. 79 ) 2.2 Το Αμερικανικό μοντέλο των τριών Φάσεων Το κυριότερο μοντέλο είναι το Αμερικανικό μοντέλο των τριών φάσεων, το οποίο γίνεται ευρέως αποδεκτό, τόσο από τον Αμερικανικό χώρο, όσο και από τον Ευρωπαϊκό. Το μοντέλο αυτό προέκυψε από την σχετική έκθεση των τελωνειακών υπηρεσιών των ΗΠΑ, στο οποίο διακρίνονται τρεις Φάσεις στη διαδικασία νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, οι οποίες είναι: 1)Φάση τοποθέτησης(placement stage), κατά το οποίο το ρευστό χρήμα, χωρίς να χρησιμοποιούνται ιδιαίτερες κινήσεις παραπλάνησης ή οικονομοτεχνικοί ελιγμοί, διοχετεύεται και αναμιγνύεται με νόμιμα κεφάλαια ή απλά κατατίθενται σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Το στάδιο αυτό συμπεριλαμβάνει και την «φυσική» διασυνοριακή μεταφορά χαρτονομισμάτων. Σε αντίθεση με την τάση που επικρατεί στις νόμιμες εμπορικές δραστηριότητες, όπου η χρήση του ρευστού χρήματος συνεχώς περιθωριοποιείται, το μεγαλύτερο ποσοστό των εσόδων που προέρχονται

20 από το λιανικό εμπόριο και τη διακίνηση των ναρκωτικών εξακολουθεί να διοχετεύεται ως ρευστό χρήμα σε τραπεζικούς λογαριασμούς και σεδιάφορα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με στόχο τη μετατροπή τους σε νόμιμες αξίες και την ενσωμάτωσή τους στις νόμιμες «καθαρές» οικονομίες. Στις Η.Π.Α. έχουν γίνει πολύ μεγάλες προσπάθειες για την καταπολέμηση του φαινομένου της νομιμοποίησης των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και ένα σημείο που αφορά τα ανωτέρω είναι η θεσμοθέτηση υποχρεωτικής αναφοράς όλων των συναλλαγών που ανέρχονται σε ποσό μεγαλύτερο των $ Η τοποθέτηση των εσόδων αυτών είναι μία διαδικασία που ανάγεται σε άμεση και κύρια υποχρέωση εκείνων που διαπράττουν τα αντίστοιχα αδικήματα καθώς η ποσότητα του διαθέσιμου ρευστού χρήματος, εκτός από μεγάλη αξία έχει και μεγάλη δυσκολία για να νομιμοποιηθεί στα διάφορα οικονομικά συστήματα. Η μεταφορά τεράστιων ποσοτήτων χαρτονομισμάτων και ο κίνδυνος κλοπής ή υπεξαίρεσής τους, όσο είναι εκτεθειμένα, είναι κίνδυνοι που οδηγούν τους κατόχους τους στην διοχέτευση του ρευστού αυτού στο νόμιμο οικονομικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα του εσωτερικού ή και του εξωτερικού, μέσω της μετατροπής / μεταμφίεσής του σε συνήθεις μορφές χρηματικών αξιών. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα τοποθέτησης είναι οι καταθέσεις μετρητών σε πιστωτικά ιδρύματα (με ή χωρίς τη συνδρομή υπαλλήλων), η φυσική εξαγωγή μετρητών και η χρησιμοποίηση μετρητών για αγορά περιουσιακών στοιχείων μεγάλης αξίας όπως ακίνητα, έργα τέχνης, πολυτελή αυτοκίνητα και σκάφη αναψυχής μέχρι και ιδιωτικά αεροπλάνα αλλά και εταιρικά μερίδια. Το στάδιο αυτό θεωρείται το κρισιμότερο για την αποκάλυψη της παράνομης δραστηριότητας καθώς σύμφωνα με τον Andelman D. ( The Drug Money Maze, 1994) είναι η «φάση υψηλής επικινδυνότητας», όπου είναι ευκολότερη η ανίχνευση της παράνομης δραστηριότητας από τις εποπτικές αρχές. Με την ολοκλήρωση της τοποθέτησης τα έσοδα από παράνομες δραστηριότητες δεν έχουν πλέον τη μορφή χρήματος. 2)Φάση διαστρωμάτωσης-συσσώρευσης(layering stage), κατά το οποίο με τη βοήθεια ενός σύνθετου πλέγματος παραπλανητικών μεταφορών(multiple transfers) και πολύπλοκων συναλλαγών(multiple transactions), γίνεται το πρώτο σημαντικό βήμα για την αποκοπή των παρανόμων εσόδων από την εγκληματική τους πηγή και την απόκρυψη της πραγματικής προέλευσης τους. Κατά την Τράπεζα της Αγγλίας «Διαστρωμάτωση είναι ο διαχωρισμός των παράνομων εσόδων από τη πηγή τους, δημιουργώντας ένα πλέγμα οικονομικών συναλλαγών, σχεδιασμένο να καλύψει το εποπτικό ίχνος και να εξασφαλίσει ανωνυμία». Ως διαστρωμάτωση ορίζεται ο διαχωρισμός των παράνομων εσόδων από την πηγή τους, δημιουργώντας ένα πλέγμα οικονομικών συναλλαγών,