OPET Cluster District heating and co-generation. WP 4 Informative measures on EU CHP directive and general dissemination of CHP/DHC

Transcript

1 OPET Cluster District heating and co-generation WP 4 Informative measures on EU CHP directive and general dissemination of CHP/DHC GREECE LDK Consultants Engineers and Planners July 2004 European Commission (Directorate-General for Energy and Transport) Contract no. NNE5/2002/52: OPET CHP/DH Cluster

2 Brief presentation of Directive 2004/8/EC on the Cogeneration of Heat and Power GREECE Author(s): Athina Ignatieva Organisation: LDK Consultants Engineers and Planners Address: Off 21 Thivaidos Str., Kifissia, Greece Tel.: Fax: Web: The project "OPET CHP/DH Cluster" has obtained financial support from the European Commission (Directorate-General for Energy and Transport) under the contract no. NNE5/2002/52 for Community Activities in the Field of the specific programme for RTD and demonstration on "Energy, Environment and Sustainable Development - Part B: Energy programme" The responsibility for the content on this publication lies solely with the authors. The content does not necessarily represent the opinion of the European Community and the Community is not responsible for any use that might be made of data appearing herein.

3 Article Brief presentation of Directive 2004/8/EC on the Cogeneration of Heat and Power by K. Theofylaktos, Chairman of Hellenic Association for CHP S. Louizidis, Senior Consultant, LDK CONSULTANTS / Brief Summary in English / The article introducing the CHP Directive and its implications to the Greek energy sector presents an overview on the rationale, the aim, the basic features of the Directive as well as the necessary actions that must be undertaken in the short and medium term by the Member States. In brief the following key points are presented in this article: Definitions concerning electricity produced from CHP, high efficiency CHP, small and micro CHP Guarantee of origin, introduction to the meaning of this scheme and benefits for cogenerators CHP potential and obligations of Member States to its determination Access to electricity networks Support schemes and new basis for their implementation Licensing procedures, needs for their simplification Eventually the main issues with which Member States must conform are presented briefly together with the relative deadlines. Finally, a few paragraphs of this article are dedicated to the situation in Greece, highlighting the very small penetration of CHP in the energy balance of the country up to date in comparison to the other EU Member States and suggesting some primary actions that must be undertaken within the framework of this Directive, in order to enhance investments in cogeneration. This article was prepared in the framework of the project "OPET CHP/DH Cluster" that has obtained financial support from the European Commission (Directorate-General for Energy and Transport) under the contract no. NNE5/2002/52 for Community Activities in the Field of the specific programme for RTD and demonstration on "Energy, Environment and Sustainable Development - Part B: Energy programme". The responsibility for the content on this publication lies solely with the authors. The content does not necessarily represent the opinion of the European Community and the Community is not responsible for any use that might be made of data appearing herein.

4 ΑΡΘΡΟ Σύντοµη παρουσίαση της Οδηγίας 2004/8/ΕΚ για την Συµπαραγωγή Ηλεκτρισµού και Θερµότητας Κ. Γρ. Θεοφύλακτος Πρόεδρος ΕΣΣΗΘ Σ. Λουιζίδης Senior Consultant, LDK CONSULTANTS Σήµερα η Ευρωπαϊκή Ένωση εξαρτάται σε µεγάλο βαθµό από εξωτερικό ενεργειακό εφοδιασµό, που αντιπροσωπεύει το 50 % των απαιτήσεων και αναµένεται να ανέλθει σε 70 % έως το 2030, εάν δεν ληφθούν διορθωτικά µέτρα. Η ασφάλεια του εφοδιασµού έχει ζωτική σηµασία για την αειφόρο ανάπτυξη της Ευρώπης και απαιτεί την άµεση λήψη πρωτοβουλιών προς την κατεύθυνση της εξοικονόµησης ενέργειας, τη διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας, την εισαγωγή νέων τεχνολογιών και τη βελτίωση των διεθνών σχέσεων. Επίσης έχει γίνει αντιληπτό σε πολλά κράτη ότι οι συµβατικές υποχρεώσεις που απορρέουν από το πρωτόκολλο του Κιότο, σχετικά µε τη µείωση των εκποµπών των αερίων του θερµοκηπίου, δεν µπορούν αν επιτευχθούν µε βάση τις παρούσες στρατηγικές και απαιτείται µια νέα πολιτική. Προς την κατεύθυνση αυτή η Συµπαραγωγή Ηλεκτρισµού και Θερµότητας (ΣΗΘ) θα µπορούσε να παίξει καταλυτικό ρόλο. Η ΣΗΘ παρουσιάζει σαφή πλεονεκτήµατα σε σχέση µε το συµβατικό τρόπο παραγωγής ηλεκτρισµού και θερµότητας, αφού προσφέρει εξοικονόµηση ενέργειας και αντίστοιχα περιβαλλοντικά οφέλη, λόγω του σηµαντικά υψηλότερου συνολικού βαθµού απόδοσης. Τα διαθέσιµα συστήµατα Συµπαραγωγής έχουν ένα ευρύτατο πεδίο εφαρµογής από τη βιοµηχανία έως τον τριτογενή και τον οικιακό τοµέα. Όµως οι δυνατότητες χρήσης της Συµπαραγωγής δεν αξιοποιούνται σήµερα πλήρως στα κράτη µέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), συµπεριλαµβανοµένων και των πρόσφατα ενταχθέντων κρατών-µελών. Για το σκοπό αυτό, τον Ιούλιο του 2002, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο οδηγίας στο Συµβούλιο Υπουργών και το Ευρωκοινοβούλιο. Μετά από διαπραγµατεύσεις ενός και πλέον έτους, τα τρία σώµατα κατέληξαν στην «Ο ΗΓΙΑ 2004/8/ΕΚ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ της 11ης Φεβρουαρίου 2004 για την προώθηση της Συµπαραγωγής ενέργειας βάσει της ζήτησης για χρήσιµη θερµότητα στην εσωτερική αγορά ενέργειας και για την τροποποίηση της οδηγίας 92/42/ΕΟΚ» Γενικός σκοπός της Οδηγίας είναι η εξοικονόµηση ενέργειας και η βελτίωση της ασφάλειας στον ενεργειακό εφοδιασµό της ΕΕ, µέσω της δηµιουργίας πλαισίου για την προώθηση υψηλής απόδοσης ΣΗΘ. Το άρθρο αυτό συντάχθηκε στα πλαίσια του έργου «ΟPΕΤ CHP/DH Cluster» που έχει χρηµατοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Γενική ιεύθυνση Ενέργειας και Μεταφορών µε το υπ αριθµόν ΝΝΕ 5/2002/52 συµβόλαιο και εντάσσεται στις Κοινοτικές ράσεις του Προγράµµατος ΕΤΑ και Επίδειξης στον τοµέα «Ενέργεια, Περιβάλλον και Αειφώρος Ανάπτυξη Μέρος Β: Πρόγραµµα Ενέργεια». Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς και οποιοσδήποτε πρόσωπο ενεργεί για λογαριασµό της Επιτροπής, δεν έχει καµία ευθύνη όσον αφορά την χρήση που θα γίνει στις πληροφορίες που περιέχονται στην δηµοσίευση αυτή. Οι απόψεις που εκφράζονται σε αυτή τη δηµοσίευση δεν αντιπροσωπεύουν απαραίτητα τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

5 Σε βραχυπρόθεσµη βάση ο στόχος της Οδηγίας είναι να υποστηρίξει τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις ΣΗΘ µέσω: Εναρµόνισης των ορισµών της απόδοσης και των διαφόρων τύπων ΣΗΘ, καθώς και της µεθοδολογίας υπολογισµού ηλεκτρικής ενέργειας από ΣΗΘ. ηµιουργία συστήµατος εγγυήσεων προέλευσης για ΣΗΘ. ηµιουργία αντικειµενικών, διαφανών και χωρίς διακρίσεις διαδικασιών για τιµολόγια, πρόσβαση στο δίκτυο και αδειοδότηση. Σε µεσο-µακροπρόθεσµη βάση, σκοπός της Οδηγίας είναι να διασφαλίσει ότι η Συµπαραγωγή υψηλής απόδοσης θα λαµβάνεται υπόψη κάθε φορά που θα σχεδιάζεται η προσθήκη νέων µονάδων ΣΗΘ στο ηλεκτρικό σύστηµα των χωρών. Η Οδηγία τέθηκε σε ισχύ στις 21 Φεβρουαρίου 2004 και δίδεται περιθώριο 2 ετών ώστε τα κράτη µέλη να εναρµονίσουν τη νοµοθεσία τους µε αυτή, δηλαδή έως τον Φεβρουάριο του Οι προετοιµασίες που πρέπει να γίνουν σε οργανωτικό/διοικητικό επίπεδο θα πρέπει να ξεκινήσουν πολύ νωρίτερα. Τα σηµαντικότερα ζητήµατα που θίγονται στα πλαίσια της Οδηγίας είναι: Ορισµοί ιάφορες παράµετροι σχετικά µε τη Συµπαραγωγή τυγχάνουν διαφορετικών ορισµών από χώρα σε χώρα. Με την Οδηγία αυτή γίνεται µια προσπάθεια εναρµόνισης η οποία διακρίνεται σε δύο στάδια: Α) Καθορίζεται εναρµονισµένη µέθοδος για τον υπολογισµό της παραγωγής ηλεκτρισµού από ΣΗΘ η οποία θα χρησιµοποιείται για στατιστικούς λόγους και για την παρακολούθηση της προόδου σε επίπεδο ΕΕ. Β) Καθορίζεται µεθοδολογία για τον προσδιορισµό της Συµπαραγωγής υψηλής απόδοσης, έτσι ώστε να καθορίζεται ποσοτικά πιο απλά η επιτυγχανόµενη εξοικονόµηση ενέργειας. Το αργότερο ως τις 21 Φεβρουαρίου 2006 η Επιτροπή θα ορίσει εναρµονισµένες τιµές αναφοράς απόδοσης για χωριστή παραγωγή ηλεκτρικής και θερµικής ενέργειας, οι οποίες θα επανεξετάζονται στη συνέχεια ανά τετραετία. Ακόµα, συγκεκριµένες παράµετροι που ορίζονται στα πλαίσια της Οδηγίας είναι: ΣΗΘ υψηλής απόδοσης: Ηλεκτρική ενέργεια από ΣΗΘ: Μικρή συµπαραγωγή: "Μίνι συµπαραγωγή: Ορίζονται τα συστήµατα ΣΗΘ τα οποία επιτυγχάνουν εξοικονόµηση πρωτογενούς ενέργειας τουλάχιστον 10% σε σύγκριση µε την ξεχωριστή παραγωγή Η συνολική παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας αν ο συνολικός βαθµός απόδοσης είναι τουλάχιστον 75% (80% για συστήµατα συνδυασµένου κύκλου), ειδάλλως υπολογίζεται µε βάση τον πραγµατικό λόγο θερµότητας προς ηλεκτρισµό Συστήµατα ΣΗΘ εως 1 MWe Συστήµατα ΣΗΘ εως 50 kwe Εγγύηση προέλευσης ηλεκτρισµού από ΣΗΘ Θεωρείται αναγκαίο να αυξηθεί η διαφάνεια για την επιλογή από πλευράς των καταναλωτών µεταξύ ηλεκτρικής ενέργειας από Συµπαραγωγή και ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται µε συµβατικές µεθόδους. Στα πλαίσια αυτά είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί βάσει των εναρµονισµένων τιµών αναφοράς απόδοσης η δυνατότητα εγγύησης προέλευσης της συµπαραγωγής υψηλής απόδοσης. Ετσι, θα καθοριστεί µηχανισµός ο οποίος θα διασφαλίζει ότι οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας µέσω ΣΗΘ θα µπορούν να ζητούν αντίστοιχη εγγύηση προέλευσης. Το 2

6 έγγραφο αυτό θα καθορίζει την απόδοση, τα χρησιµοποιούµενα καύσιµα, την ποσότητα και χρήση του παραγόµενου ηλεκτρισµού και θερµότητας αλλά και την ηµεροµηνία και τον τόπο παραγωγής καθώς και την εξοικονόµηση πρωτογενούς ενέργειας. Οι εγγυήσεις προέλευσης θα αναγνωρίζονται αµοιβαία από όλα τα κράτη µέλη, και θα εκδίδονται από έναν ή περισσότερους φορείς που θα δηµιουργηθούν σε κάθε κράτος, οι οποίοι θα πρέπει να είναι ανεξάρτητοι από τις δραστηριότητες παραγωγής ή διανοµής. υναµικό διείσδυσης Σε πολλές χώρες υπάρχει αξιόλογο δυναµικό για Συµπαραγωγή που δεν έχει ακόµη προσδιοριστεί και αξιοποιηθεί. Με την οδηγία αυτή όλα τα κράτη µέλη είναι υποχρεωµένα να διεξάγουν µελέτες για τον προσδιορισµό του δυναµικού αυτού. Ο προσδιορισµός αυτός θα γίνει µε έναν συστηµατικό και συγκρίσιµο τρόπο γι αυτό και η Οδηγία παραθέτει σειρά από κριτήρια και άλλα στοιχεία που πρέπει να ληφθούν υπόψη, όπως για παράδειγµα ο τύπος και η διαθεσιµότητα των καυσίµων, συγκεκριµένες πτυχές σχετικά µε τις δυνατότητες αύξησης της χρήσης ανανεώσιµων πηγών ενέργειας µέσω Συµπαραγωγής, ο τύπος των τεχνολογιών Συµπαραγωγής, ο τύπος της χωριστής παραγωγής θερµικής και ηλεκτρικής ενέργειας. Ακόµα, θα περιλαµβάνεται χωριστή ανάλυση των τυχόν φραγµών στην αξιοποίηση του εθνικού δυναµικού για Συµπαραγωγή υψηλής απόδοσης (τιµές, κόστος πρόσβαση στα καύσιµα, θέµατα δικτύου, διοικητικές διαδικασίες κλπ.) Για πρώτη φορά στις 21 Φεβρουαρίου 2007 και κατόπιν ανά τετραετία τα κράτη µέλη πρέπει να αξιολογούν την πρόοδο στην αύξηση του µεριδίου ΣΗΘ υψηλής απόδοσης. Πρόσβαση στα δίκτυα Για την εξασφάλιση της πρόσβασης στο δίκτυο των παραγωγών ηλεκτρικής ενέργειας από ΣΗΘ, η Οδηγία καθορίζει ότι οι ιαχειριστές Συστηµάτων Μεταφοράς και ιανοµής Ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να δηµιουργήσουν κανόνες για την σύνδεση στο δίκτυο και την ενίσχυση αυτού. Ο σκοπός είναι η πρόσβαση στο δίκτυο να γίνεται µε αντικειµενικά και διαφανή κριτήρια κοινά για όλους τους υποψηφίους επενδυτές. Κατά τον ίδιο τρόπο, αντικειµενικά κριτήρια πρέπει να καθοριστούν και σε ότι αφορά την αγορά εφεδρικής ηλεκτρικής ενέργειας από το δίκτυο από πλευράς παραγωγών ΣΗΘ. Προγράµµατα στήριξης Όλα τα κράτη µέλη, συµπεριλαµβανοµένης και της Ελλάδας, έχουν κατά καιρούς εφαρµόσει προγράµµατα στήριξης και χρηµατοδότησης επενδύσεων Συµπαραγωγής, τα οποία περιλαµβάνουν επιχορηγήσεις, φοροαπαλλαγές, πράσινα πιστοποιητικά κλπ. Τα προγράµµατα αυτά θα πρέπει να συνεχιστούν για κάποιο χρονικό διάστηµα ακόµα, µέσα στα πλαίσια των κανόνων ανταγωνισµού. Όµως τα κράτη µέλη πρέπει εφεξής να διασφαλίσουν ότι η οικονοµική υποστήριξη προς τη ΣΗΘ θα βασίζεται στην ζήτηση χρήσιµης θερµότητας και την εξοικονόµηση πρωτογενούς ενέργειας, λαµβάνοντας υπόψη τη δυνατότητα για εξοικονόµηση ενέργειας µέσω άλλων οικονοµικά βιώσιµων λύσεων. Η Επιτροπή θα εξετάσει λεπτοµερώς την εµπειρία που αποκτήθηκε από την εφαρµογή των προγραµµάτων αυτών καθώς και θα εκτιµήσει την 3

7 αποτελεσµατικότητά τους σε ότι αφορά στην υλοποίηση επενδύσεων Συµπαραγωγής. Αδειοδοτικές διαδικασίες Σε πολλά κράτη, οι χρονοβόρες και δαιδαλώδεις διαδικασίες αδειοδότησης αποτελούν τροχοπέδη για την ανάπτυξη της Συµπαραγωγής. Σε ότι αφορά µικρές εγκαταστάσεις, το κόστος και ο χρόνος της προκαταρκτικής διαδικασίας καθιστά πολλές φορές ανέφικτη την ολοκλήρωση των επενδυτικών σχεδίων. Στα πλαίσια αυτά η Οδηγία υποχρεώνει τα κράτη µέλη να εξετάσουν το υφιστάµενο νοµικό πλαίσιο και να προχωρήσουν σε άρση των εµποδίων και τη διασφάλιση κοινών διαδικασιών, εναρµονισµένων µεταξύ των διαφόρων φορέων, που θα εξασφαλίζουν συντόµευση των αδειοδοτικών διαδικασιών. Τα κράτη µέλη θα πρέπει να παρουσιάσουν τόσο τα αποτέλεσµα της µελέτης της υφιστάµενης κατάστασης, όσο και να υποδείξουν δράσεις που έγιναν για την αποµάκρυνση των εµποδίων. Μερικές από τις προτεινόµενες ενέργειες προς τη βελτίωση του υφισταµένου πλαισίου, είναι ο συντονισµός µεταξύ των υπηρεσιών σε ότι αφορά τις προθεσµίες και ο διορισµός αρχών σαν διαµεσολαβητές, σε τυχόν διαφορές µεταξύ υπηρεσιών για θέµατα αδειοδοτήσεων. Υποχρεώσεις κρατών µελών Οι υποχρεώσεις κάθε κράτους µέλους στα πλαίσια της Οδηγίας αφορούν τόσο στο προπαρασκευαστικό στάδιο όσο και κατά τη διάρκεια εφαρµογής αυτής, σε σχέση µε την παρακολούθηση της προόδου διείσδυσης της ΣΗΘ. Πιο συγκεκριµένα οι σηµαντικότερες ηµεροµηνίες παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα: Καταληκτική ηµεροµηνία Τέλος εκεµβρίου 2004 και κατόπιν ετήσια Υποχρέωση Στατιστικά δεδοµένα για την παραγωγή ηλεκτρικής και θερµικής ενέργειας από Συµπαραγωγή 21 Φεβρουαρίου 2006 Έκθεση µε τα αποτελέσµατα αξιολόγησης για: µέτρα εξασφάλισης του συστήµατος εγγυήσεων εθνικό δυναµικό συµπαραγωγής νοµοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο 21 Φεβρουαρίου 2007 και ανα 4-ετία Ετήσια Έκθεση µε αποτελέσµατα αξιολόγησης για την πρόοδο στην αύξησης του µεριδίου ΣΗΘ υψηλής απόδοσης Στατιστικά δεδοµένα για τις δυνατότητες Συµπαραγωγής Η κατάσταση στην Ελλάδα Μια από τις κριτικές που δέχθηκε η Οδηγία για την Συµπαραγωγή ήταν η έλλειψη ενός υποχρεωτικού στόχου για τα κράτη µέλη, σχετικά µε τη διείσδυση της Συµπαραγωγής, σε αντίθεση µε άλλες Οδηγίες. Παρ όλαυτά και λαµβάνοντας υπόψη το µεταβατικό στάδιο που διέρχονται οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας σε πολλές χώρες, θεωρείται ότι η παρούσα Οδηγία είναι τουλάχιστον ένα δυνατό σήµα προς τα κράτη µέλη ότι πρέπει να ληφθούν άµεσα ενέργειες για την προώθηση της Συµπαραγωγής. Σηµαντικά θέµατα ξεκινώντας από τον ορισµό των παραµέτρων, την εκτίµηση του δυναµικού και την άρση εµποδίων, θίγονται µε σαφήνεια στην Οδηγία αυτή. Σε ότι αφορά τη χώρα µας, η διείσδυση της Συµπαραγωγής είναι µικρή, αποσπώντας ένα από τα χαµηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη. Παρά τα υπάρχοντα προγράµµατα 4

8 χρηµατοδότησης επενδύσεων συµπαραγωγής, σειρά υφισταµένων εµποδίων οικονοµικής και διοικητικής φύσεως καθώς και η έλλειψη εθνικής στρατηγικής, έχουν συντελέσει στο χαµηλό επενδυτικό ενδιαφέρον. Συµµετοχή της ΣΗΘ στην παραγωγή ηλ. ενέργειας στην ΕΕ Ιρλανδία Γαλλία Ελλάδα Βέλγιο Μ. Βρετανία Σουηδία Μ.Ο. ΕΕ Γερµανία Πορτογαλία Ισπανία Ιταλία Αυστρία Φινλανδία Ολλανδία ανία % παραγόµενης ηλ. ενέργειας από ΣΗΘ Πηγή: COGEN Europe (2003) Αναµένεται ότι περισσότερο από ποτέ άλλοτε, µε την εφαρµογή της Οδηγίας αυτής, θα δοθεί η δυνατότητα να τεθεί η Συµπαραγωγή στην Ελλάδα σε δυναµική τροχιά ανάπτυξης. Ζητήµατα που αφορούν σε τιµολόγια ηλεκτρικής ενέργειας από ΣΗΘ, πρόσβαση στο δίκτυο και εγγυήσεις προέλευσης, θα πρέπει να αντιµετωπιστούν ολοκληρωµένα και µε σαφή στρατηγική, ενώ έστω και µετά από µακροχρόνια καθυστέρηση, είναι πλέον απαραίτητο να γίνουν σαφείς ενέργειες σε πρωταρχικά θέµατα, όπως: η καταγραφή των υφιστάµενων εγκαταστάσεων και παραγόµενης ηλεκτρικής και θερµικής ενέργειας από εγκατεστηµένα συστήµατα ΣΗΘ η εκτίµηση του τεχνικά και οικονοµικά εκµεταλλεύσιµου δυναµικού ΣΗΘ σε όλους τους τοµείς οικονοµικών δραστηριοτήτων η άρση των γραφειοκρατικών εµποδίων. Ειδικά σε ότι αφορά τη µικρή συµπαραγωγή θα πρέπει να απλουστευθεί σηµαντικά η διαδικασία αδειοδότησης. Ενώ οι πλείστες τεχνολογίες που εφαρµόζονται είναι πλέον δόκιµες, οι χρόνοι και το κόστος της αδειοδοτικής διαδικασίας είναι πολλές φορές απαγορευτικά για τους µικρούς επενδυτές Η κατανόηση των πλεονεκτηµάτων της ΣΗΘ από την πολιτεία και η ενεργοποίηση όλων των εµπλεκοµένων φορέων είναι άµεση και επιτακτική, ώστε να προκύψει ένα ολοκληρωµένο σχέδιο δράσης για την Συµπαραγωγή στην Ελλάδα και να αξιοποιηθούν πλήρως οι ευκαιρίες που θα προκύψουν από την Οδηγία αυτή. 5