ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΕΠΙΜΟΛΥΝΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ

Transcript

1 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΕΠΙΜΟΛΥΝΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΥΛΙΚΑ ΣΤΑ ΤΡΟΦΙΜΑ ρ. Ιωάννης Ιεραπετρίτης, ρ. Αλέξανδρος Λιούπης, Κατερίνα Βλάχου, ρ. Ευγενία Ν. Λαµπή, Χ.Υ. Αθηνών, Τµήµα. Εθνικό Εργαστήριο Αναφοράς Ελέγχου Υλικών & Αντικειµένων σ Επαφή µε Τρόφιµα. 1

2 Η συσκευασία των τροφίµων αποτελεί µια θεµελιώδη παράµετρο που επηρεάζει σηµαντικά την υγιεινή και ασφάλεια τους. Οι διαρκώς εξελισσόµενες εφαρµογές και νέα προϊόντα απαιτούν εντατικότερη επαγρύπνηση ώστε να διασφαλισθεί η προστασία του περιεχόµενου τροφίµου από επιµολυντές. 2

3 ΦΘΑΛΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ: Η κύρια πηγή πλαστικοποιητών για το PVC της συσκευασίας τροφίµων και άλλων βιοµηχανικών προϊόντων (~ 900,000 τόννοι παράγονται ετησίως στη υτική Ευρώπη γιαυτούς τους σκοπούς) 3

4 Έλεγχοι Μετανάστευσης Φθαλικών Εστέρων από Υλικά & Αντικείµενα σε Επαφή µε Τρόφιµαστο Είδη Υλικών & Αντικειµένων 4

5 Πλαστικοποιηµένο PVC στη συσκευασία τροφίµων Τα γυάλινα βάζα µε µεταλλικά περιστρεφόµενα πώµατα χρησιµοποιούνται ευρέως για τη συσκευασία τροφίµων από µαρµελάδες έως σάλτσες και παιδικές τροφές. Τα µεταλλικά πώµατα σφραγίζουν πάνω στο γυαλί µε εφαρµογή µαλακών πλαστικών όπως LDPE και πλαστικοποιηµένο PVC - επίτευξη κενού, προστασία του τροφίµου από εξωτερικούς παράγοντες. 5

6 ΦΘΑΛΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ: ιάχυση προς το περιβάλλον Ασθενής πρόσδεση στο πλέγµατουπολυµερούς (δεσµοί Van der Waals) Μετανάστευση προς τα λιπαρά τρόφιµα ιάχυση προς το έδαφος και την ατµόσφαιρα µέσω πλαστικών απορριµάτων Πτητικότητα Βιοµηχανική παραγωγή (µικρή συνεισφορά) Κυρίως DEHP και σε µικρότερο βαθµό DBP. Η περιβαλλοντική επιβάρυνση από τα µίγµατα των DINP, DIDP δενέχειπεριγραφείεπαρκώς. 6

7 ΦΘΑΛΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ DEP DBP BBP DEHP DINP DIDP 7

8 ΦΘΑΛΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ - Έκθεση Θεσµοθέτηση ορίου µετανάστευσης τωνφθαλικώνεστέρων: υσκολία εκτίµησης της ηµερήσιας έκθεσης και διασφάλισης της υγείας και ασφάλειας του καταναλωτή λόγω: Α. Ελλιπών διατροφικών µελετών Β. Ανεπαρκούς εκτίµησης της συνεισφοράς των υλικών σε επαφή µετρόφιµα στην επιβάρυνση των τροφίµων. Ηηµερήσια έκθεση στα DEHP/DOP και DBP από την κατανάλωση φυσικών τροφίµων, βρίσκεται στα επίπεδα των TDI λόγω περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. 8

9 Επικινδυνότητα - ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Τοξικολογικές µελέτες: Ενδοκρινολογικός εµποδιστής του αναπαραγωγικού µηχανισµού, επιβάρυνση της λειτουργίας ήπατος και των νεφρών Νοµοθετικά Όρια (Ευρωπαϊκή οδηγία 2007/19): ΟΥΣΙΑ ΑΝΕΚΤΗ ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΟΣΗ TDI (mg/kg bw) ΦΘΑΛΙΚΟΣ Ι-(ΑΙΘΥΛΟΕΞΥΛ)-ΕΣΤΕΡΑΣ (DEHP) ΦΘΑΛΙΚΟΣ ΙΪΣΟΕΝΝΕΑΝΥΛΕΣΤΕΡΑΣ (DΙΝP) ΦΘΑΛΙΚΟΣ ΙΪΣΟ ΕΚΥΛΕΣΤΕΡΑΣ (DΙDP) ΦΘΑΛΙΚΟΣ ΙBOYTΥΛΕΣΤΕΡΑΣ (DBP) ΦΘΑΛΙΚΟΣ ΒΕΝΖΥΛΟBOYTΥΛΕΣΤΕΡΑΣ (ΒBP) ΟΡΙΟ ΕΙ ΙΚΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤ ΕΥΣΗΣ (mg/kg τροφίµου) 9

10 Έλεγχοι Μετανάστευσης Φθαλικών Εστέρων από Υλικά & Αντικείµενα σε Επαφή µε Τρόφιµαστο ιερευνητικές και Ελεγκτικές ραστηριότητες του Εργαστηρίου για τον προσδιορισµό φθαλικών εστέρων σε είδη συσκευασίας και τρόφιµα, µε συνεργασίες σχετικά µε: Α. ειγµατοληψία Άλλες Χηµικές Υπηρεσίες του ΓΧΚ Νοµαρχιακή Αυτοδιοίκηση ΕΦΕΤ Παραγωγικές Μονάδες Β. Ανάπτυξη Μεθόδων Χηµικής Ανάλυσης Εργαστήριο της Επίσηµης Αρχής Ελέγχου Τροφίµων της Ζυρίχης Κοινοτικό Εργαστήριο Αναφοράς για τα Υλικά & Αντικείµενα σ επαφή µε Τρόφιµα (CRL JRC, Ispra, Ιταλία) 10

11 Χρήση πλαστικών σωλήνων και εξαρτηµάτων από PVC για την µεταφορά λιπαρών τροφίµων 100% µετανάστευση φθαλικών εστέρων σε οργανικούς διαλύτες Ταχύτατη και ποσοτική µετανάστευση των φθαλικών εστέρων στο λάδι και σε λιπαρές ύλες: Συνάρτηση της θερµοκρασίας, του χρόνου και της επιφάνειας επαφής Σηµείωση: Πλαστικές συσκευασίες από άλλα υλικά (PE, PET, PS, κλπ) ΕΝ χρησιµοποιούν φθαλικούς εστέρες ως πλαστικοποιητές) 11

12 Ο ρόλος του Γενικού Χηµείου του Κράτους στη διαφύλαξη της ποιότητας και ασφάλειας των προϊόντων: ιαχείριση κρίσεων Α. Εντοπισµός Προβλήµaτος - ιερεύνηση αιτίων Β. Ενηµέρωση των παραγωγικών και µεταποιητικών µονάδων µέσω των αρµόδιων φορέων Γ. Ανάπτυξη εργαστηριακών µεθόδων για την αποµόνωση των επιµολυντών από τα προϊόντα µε τεχνικές εκχύλισης και χρωµατογραφίες µοριακής διήθησης/προσρόφησης και τον προσδιορισµό τουςµε αέρια χρωµατογραφία και ανιχνευτές FID και MSD και υγρή χρωµατογραφία µεανιχνευτήuv 12

13 Ο ρόλος του Γενικού Χηµείου του Κράτους στη διαφύλαξη της ποιότητας και ασφάλειας των προϊόντων. ιερευνητικό εργαστηριακό έλεγχο σε επίπεδο πρωτογενούς παραγωγής, τυποποίησης και διάθεσης στην Ελληνική αγορά προϊόντων. Ε. Συνεργασία µε βιοµηχανίες πλαστικών σωλήνων για µεταφορά λιπαρών τροφίµων, για τον έλεγχο καταλληλότητας και βελτίωση των προϊόντων τους ΣΤ. Έλεγχος της εγχώριας αγοράς για το βαθµό αποτελεσµατικότητας των παραπάνω µέτρων. 13

14 ΦΘΑΛΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ Παράγοντες που επιδρούν στον αναλυτικό προσδιορισµό Λιποφιλικότητα των φθαλικών εστέρων: - Εξαιρετικά επίπονος ο διαχωρισµός τους από τις λιπαρές φάσεις. - Μικρές ανακτήσεις. Φυσική επιµόλυνση τροφίµων. ιακυµάνσεις λόγω: - Λιποπεριεκτικότητας - Γεωγραφική θέση καλλιέργειας ή εκτροφής Επιβάρυνση εργαστηριακών χώρων. Επιπτώσεις στην ορθότητα και επαναληψιµότητα των αποτελεσµάτων. Πηγές επιµόλυνσης: - ιαλύτες - Πλαστικά µέρη οργάνων και αναλωσίµων. - Ατµόσφαιρα εργαστηριακού χώρου 14

15 ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΦΘΑΛΙΚΩΝ ΕΣΤΕΡΩΝ ΣΕ ΕΛΑΙA 1 Εκχύλιση υγρής στερεής φάσης Προκατεργασία: Καθαρισµός: Εκχύλιση µε ακετονιτρίλιο, καταβύθιση εν ψυχρώ. Εκχύλιση στερεάς-υγρής φάσης SPE Vac-ALU. 2 Χρωµατογραφική ανάλυση i. HPLC-UV ii. GC-FID iii. GC-MS ΗΜΕΡΙ Α ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΤΥΠΟΠΟΙΗΤΗΡΙΩΝ ΕΛΑΙΟΛΑ ΟΥ ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 15

16 i. HPLC-UV VWD1 A, Wavelength=225 nm (07SEP05\ D) Norm BBP DBP DEHP DiNP Area:

17 Norm FID1 A, (06NOV09\024F1701.D) min Area: Area: ii. GC-FID DEP DBP BBP DEHA DEHP DNP DDP

18 iii. GC-MS Abundance DBP BBP DEΗP DEP Time--> DINP

19 Αποτελέσµατα Εργαστηριακών Αναλύσεων Ελαιολάδων Α. ιερευνητικά δείγµατα ετών (46 δείγµατα) Ελαιόλαδα προσκοµισθέντα από ελαιοτριβεία και παραγωγούς: 44% των δειγµάτων εγείρουν τοξικολογικό ενδιαφέρον. Ελαιόλαδα λιανικού εµπορίου: 36% των δειγµάτων εγείρουν τοξικολογικό ενδιαφέρον Κυρίως DEHP, σε µικρό βαθµό DBP και DiNP Β. ιερευνητικά & Αγορανοµικά δείγµατα έτους 2008 (20 δείγµατα) 0 δείγµατα άνω των ορίων τοξικολογικού ενδιαφέροντος. ΓΕΝΙΚΟ ΧΗΜΕΙΟ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ 19

20 Αποτελέσµατα Εργαστηριακών Αναλύσεων Ελαιολάδων είγµατα Πρωτογενούς Παραγωγής είγµατα Αγοράς ,00 25,00 20,00 20,00 DEHP (mg/kg) 15,00 10,00 DEHP 9MG/KG 15,00 10,00 5,00 5,00 0, , Αρ. δείγµατος Αρ. δείγµατος είγµατα Αγοράς ,000 DEHP (mg/kg) 20,000 Επιτρ. Όριο: 3mg/kg LOQ: 0.5 mg/kg DEHP (mg/kg) 15,000 10,000 5,000 0, Αρ. δείγµατος 20

21 ΕΛΕΓΧΟΣ ΑΛΛΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΣΕ ΕΠΑΦΗ ΜΕ ΤΡΟΦΙΜΑ ΟΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΧΡΗΣΗ ΟΙ ΦΘΑΛΙΚΟΙ ΕΣΤΕΡΕΣ ΩΣ ΠΛΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΤΕΣ Μεµβράνες PVC: Μετά από συνεχείς αγορανοµικούς και τελωνειακούς ελέγχους επί σειρά ετών, η χρήσηdehp έχει εγκαταλειφθεί. Λάστιχα χυτρών: Οι έλεγχοι του ΓΧΚ σε συνεργασία µε τις Νοµαρχίες και τα αρµόδια Υπουργεία έχουν συντελέσει στην απόσυρση µεγάλου αριθµού µη κανονικών δειγµάτων. Παρεµβύσµατα από PVC σε καπάκια γυάλινων βάζων για τη συσκευασία λιπαρών τροφίµων: Συµµετοχή στην πανευρωπαϊκή προσπάθεια των ελεγκτικών µηχανισµών και του ιδιωτικού τοµέα για την κατάργηση των φθαλικών εστέρων από τα µίγµατα των χρησιµοποιούµενων πλαστικοποιητών. 21

22 Ως µέτρο για την προστασία και την ασφάλεια του καταναλωτή, το Εργαστήριο Υλικών & Αντικειµένων σε Επαφή µετρόφιµακαιη ιεύθυνση Τροφίµων του ΓΧΚ στοχεύουν στην συµµόρφωση µε τη σχετική νοµοθεσία και ως εκ τούτου στην µείωση της χρήσης - αντικατάσταση των φθαλικών εστέρων στη παραγωγή, µεταφορά και συσκευασία των τροφίµων, στόχοςοοποίοςεπιτυγχάνεταιµέσω: ιερεύνησης της αγοράς, Ενηµέρωσης και ευαισθητοποίησης των παραγωγικών και µεταποιητικών µονάδων, Εργαστηριακών αναλύσεων και την Λήψη ελεγκτικών µέτρων σε συνεργασία και τακτική επικοινωνία µε τους συναρµόδιους φορείς του ηµοσίου αλλά και τους φορείς του ιδιωτικού τοµέα. 22

23 Υψηλές µεταναστεύσεις φθαλικών εστέρων στο ελαιόλαδο από σωλήνες PVC. Επίλυση του προβλήµατος µε αντικατάσταση των σωληνώσεων από σωλήνες PVC µε πολυµερκούς πλαστικοποιητές, σωλήνες ελαστοµερών, πολυολεφινικούς σωλήνες ή ανοξείδωτους. Αντικατάσταση των πλαστικών σωληνώσεων σε ελαιοτριβείο µε ελαιόλαδο σηµαντικά άνω των ορίων, αναφορικά προς το DEHP, οδήγησε σε ελάττωση του πλαστικοποιητή κατά ~180 φορέςστηνέασοδειάκαι συµµόρφωση µε ταεπιτρεπόµενα τοξικολογικά όρια. Η ευαισθητοποίηση των ενδιαφεροµένων µαζί µε την κινητοποίηση των αρχών αποδίδει αποτελέσµατα. Γενικό Χηµείο του Κράτους 23

24 Σας ευχαριστώ θερµά για την προσοχή σας. Εργαστήριο Ελέγχου Υλικών & Αντικειµένων σ Επαφή µε Τρόφιµα. Χ.Υ. Αθηνών (Τµήµα ). 24