ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ. Συνεδρίαση 2 ας Μαρτίου 2010

Transcript

1 ΠΡΑΚΤΙΚΑ Συνεδρίαση 2 ας Μαρτίου 2010 Κοινή Συνεδρίαση της Επιτροπής των Ειδικών, των Κοινωνικών Εταίρων και της Πολιτικής Ηγεσίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ

2 YΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΙΔΙΚΩΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟΥ ΠΡΑΚΤΙΚΟ 8 o Σήμερα, την , ημέρα Τρίτη και ώρα 9.30 στην Αθήνα συνήλθαν στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Σταδίου 29, 4ος όροφος, αίθουσα συσκέψεων, σε κοινή συνεδρίαση η Επιτροπή των Ειδικών, οι Κοινωνικοί Εταίροι και η Πολιτική Ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης Από την Επιτροπή παρόντες ήταν ως ακολούθως: 1. Στεργίου Άγγελος, Καθηγητής Εργατικού Ασφαλιστικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του Α.Π.Θ., ως Πρόεδρος 2. Μπούρλος Δημήτρης, Νομικός-Ειδικός στα Ασφαλιστικά, ως μέλος 3. Κυριάκης Δημήτρης, Αναλογιστής-Γενικός Δ/ντής Ο.Α.Ε.Ε., ως μέλος 4. Μαργιός - Ξαφέλης Βασίλης, Αναλογιστής, ως μέλος 5. Πατρίνα Παπαρρηγοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, ως μέλος 6. Τσακλόγλου Παναγιώτης, Καθηγητής Ο.Π.Α., ως μέλος 7. Λοπατατζίδης Αθανάσιος, Ειδικός στη Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας, ως μέλος 8. Σακελλαρόπουλος Θεόδωρος, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, ως μέλος Απουσίαζαν, αν και κλήθηκαν, τα μέλη κ.κ. Ρομπόλης Σάββας, Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου, Ρωμανιάς Γιώργος, Οικονομολόγος και Κυριαζής Χαρίτων, Αντιπρόεδρος Σ.Ε.Β.. Τον κο Κυριαζή αντικατέστησε η κα Κ. Αγγελοπούλου. Από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης παρόντες ήταν οι κ.κ. Ανδρέας Λοβέρδος, Υπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και Γεώργιος Κουτρουμάνης, Υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης και η κα Αθηνά Δρέττα, Γενική Γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Επίσης, παρευρέθησαν οι κ.κ. Άρτεμις Δεδούλη, Γενική Δ/ντρια Κοινωνικής Ασφάλισης της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Νικολέττα Γιαννακοπούλου, 2

3 Γενική Δ/ντρια Διοικητικής Υποστήριξης της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Από τους κοινωνικούς εταίρους παρόντες ήταν ως ακολούθως: 1. Βαρδαρός Σταμάτης, Παρατηρητής ΓΣΕΒΕΕ 2. Ορφανίδης Χαρ., εκπρόσωπος ΓΕΣΑΣΕ 3. Σωτηρίου Ιωάννης, εκπρόσωπος ΟΚΕ Στη συνεδρίαση παρευρέθησαν, ακόμη, μέλη της Eιδικής Επιτροπής Υποστήριξης του έργου της Επιτροπής των Ειδικών για το Ασφαλιστικό. Χρέη γραμματέα άσκησαν οι κ.κ. Στελλάτου Ιουλία, προϊσταμένη τμήματος της Γ.Γ.Κ.Α., Κουλούρης Βασίλης, προϊστάμενος τμήματος της Γ.Γ.Κ.Α. και Βρέκου Ελένη, υπάλληλος της Γ.Γ.Κ.Α.. Αφού διαπιστώθηκε η απαρτία άρχισε η συνεδρίαση. Θέματα της ημερήσιας διάταξης της συνεδρίασης, σύμφωνα με την εισήγηση του Προέδρου, ήταν: 1. Μορφοποίηση βασικής και αναλογικής σύνταξης (συζήτηση) 3. Εισήγηση κ. Κυριάκη 3. Διαχωρισμός συνταξιοδοτικού συστήματος από κλάδο υγείας 4. Ενοποιήσεις Ταμείων ΠΡΟΕΔΡΟΣ Πριν ξεκινήσει η σημερινή συνεδρίαση θέλω να σημειώσω ότι, θα πραγματοποιηθεί άλλη μία συνεδρίαση της Επιτροπής, κατά την οποία θα παραδοθεί στον Υπουργό το Πόρισμα της Επιτροπής. Η σημερινή συνεδρίαση θα ξεκινήσει με το πρώτο θέμα που αφορά στη μορφή της βασικής και της αναλογικής σύνταξης. Ο κος Τσακλόγλου έχει καταθέσει σχετική εισήγηση. Πριν όμως δοθεί ο λόγος στον κο Τσακλόγλου, θα ήθελα να σημειώσω κάποιες επισημάνσεις όσον αφορά το είδος και τη μορφή της βασικής και της αναλογικής σύνταξης. Ακολουθεί η εισήγηση του κου Στεργίου με τίτλο: «ΑΠΟΔΟΧΕΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΤΕΛΙΚΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ». 3

4 1. Η αποδοχή του νέου σχήματος της βασικής σύνταξης δεν σημαίνει κατάργηση των κ.ο. Ο θεσμός των κ.ο. αναπτύχθηκε στρεβλά και κατά τρόπο άδικο. Αυτό που προτείνεται, είναι η αντικατάστασή του από ένα νέο θεσμό ελάχιστου και ενιαίου συνταξιοδοτικού ορίου, με τη μορφή της βασικής σύνταξης. Στην ουσία, θα πρόκειται για μια επαναδιαπραγμάτευση του συντονισμού των δύο μερών της σύνταξης και για το «πώς» τελικά θα επιτευχθεί με καλύτερο τρόπο η αναδιανομή. 2. Η αναλογικότητα δεν ταυτίζεται με την ανταποδοτικότητα. Η διαμόρφωση μιας αναλογικότερης σχέσης ανάμεσα στις παροχές και τις εισφορές δεν σημαίνει και μετασχηματισμό του συστήματος σε κεφαλαιοποιητικό προς το οποίο συνάδει κατά κυριολεξία η ανταποδοτικότητα. Η ύπαρξη αναλογίας δεν είναι ασυμβίβαστη με μια εσωτερική αλληλεγγύη μεταξύ των ασφαλισμένων. Είναι ορθότερο να γίνεται λόγος για μεγαλύτερη αναλογικότητα. Στις αναλογικές ισχύει το Συμβόλαιο των γενεών. Οι συντάξεις του αύριο πληρώνονται με τις εισφορές του αύριο κι οι παροχές του σήμερα με τις εισφορές του σήμερα. 3. Η διαμόρφωση του σχήματος βασικής και αναλογικής συνδέεται άρρηκτα και με την ανεύρεση πρόσθετων πόρων για τη χρηματοδότηση του συστήματος. Με την άντληση πρόσθετων πόρων (πέραν των εισφορών) θα μπορέσει ο θεσμός να επιτελέσει μια σοβαρή αναδιανεμητική λειτουργία. Ο σχεδιασμός της βασικής-αναλογικής αποκλειστικά στο πλαίσιο εξοικονόμησης πόρων (δημοσιονομικής πειθαρχίας) θα οδηγήσει σε υπονόμευση της λογικής του διαχωρισμού του προνοιακού από το αναλογικό. 4. Η βασική σύνταξη δεν μπορεί να είναι ένα φτωχό προνοιακό επίδομα. Το ύψος της βασικής δεν θα είναι συμβολικό, αλλά ουσιαστικό και συγκεκριμένα θα συνδέεται με την αντιμετώπιση της σχετικής φτώχειας. Η βασική σύνταξη δεν θα πρέπει να περιορίζεται σ ένα στοιχειώδες ποσό, ιδιαίτερα σε μια εποχή βαθειάς οικονομικής κρίσης με ασυνεχή ιστορικά ασφάλισης, μικρή συσσώρευση ασφαλιστικού «πλούτου», χαμηλούς μισθούς (εργαζόμενοι φτωχοί). 5. Η βασική σύνταξη δεν θα πρέπει να κυμαίνεται, σύμφωνα με την πρόταση του Υπουργείου, κάθε χρόνο ανάλογα με τον αριθμό των δικαιούχων και τα κονδύλια του προϋπολογισμού. Έτσι, δημιουργείται μια τεράστια ανασφάλεια σε βάρος των συνταξιούχων. 6. Η χορήγηση της βασικής σύνταξης αφορά και τις συντάξεις αναπηρίας, χωρίς την ανάγκη συμπλήρωσης ενός ορίου ηλικίας (κλιμάκωση ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας). 7. Η βασική σύνταξη επεκτείνεται εξίσου και στις συντάξεις επιζώντων. Λαμβάνεται όμως μέριμνα αποφυγής αδικαιολόγητης συσσώρευσης σε περίπτωση διπλοσυνταξιούχων (συρροή με σύνταξη εξ ιδίου δικαιώματος). 8. Οι δικαιούχοι αναλογικών συντάξεων πέρα από ένα ύψος δεν θα πρέπει να επωφελούνται της βασικής σύνταξης. 9. Με την καθιέρωση της βασικής σύνταξης δεν καταργούνται οι υποχρεώσεις που έχει αναλάβει το κράτος για τη χρηματοδότηση της κοινωνικής ασφάλισης. 4

5 10. Η διαμόρφωση της βασικής αναλογικής σύνταξης θα ισχύσει και για τους νέους ασφαλισμένους. Επιβάλλεται η κατάργηση της ανεπίτρεπτης διάκρισης των ασφαλισμένων σε νέους και παλαιούς. 11. Η εφαρμογή του νέου συστήματος θα γίνει σταδιακά. 12. Όσοι δεν θεμελιώνουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα, θα δικαιούνται μέρους της αναλογικής σύνταξης από τη στιγμή που έχουν συμπληρώσει ένα ελάχιστο χρόνο (λ.χ. 5-8 χρόνια) και το προβλεπόμενο όριο ηλικίας. Αυτό συνάδει προς την αναλογικότερη διαμόρφωση της σύνταξης. 13. Η αναλογική σύνταξη θα πρέπει να οδηγεί με 35 χρόνια ασφάλισης σε μια πλήρη σύνταξη. 14. Δεν θα πρέπει να προβλέπεται μακρά περίοδο ωρίμανσης της αναλογικής σύνταξης για να μην καταλήξουμε σε έμμεση αύξηση του ορίου ηλικίας. 15. Η βασική σύνταξη δεν μπορεί να διαβαθμίζεται ανάλογα με τις εισφορές που έχουν καταβάλλει οι ασφαλισμένοι. Κι αυτό γιατί η βασική σύνταξη επιτελεί διαφορετικό ρόλο από εκείνο της αναλογικής. 16. Να προβλέπεται η αναγνώριση πλασματικών χρόνων, για όσους ανατρέφουν παιδιά, με καταβολή εισφορών από το κράτος. Οι λόγοι εισαγωγής ευνοϊκού καθεστώτος για την προστασία της οικογένειας και των παιδιών δεν επιτρέπουν τη θέσπιση διαφορετικής μεταχείρισης των δύο φύλων, εφόσον και οι δύο γονείς έχουν τις ίδιες υποχρεώσεις στο πλαίσιο ανατροφής των παιδιών και της ενότητας της οικογένειας. Ακόμη, θα πρέπει να προβλέπονται πλασματικοί χρόνοι για άνεργους. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο λόγος στον κο Τσακλόγλου. Ακολουθεί η εισήγηση του κου Τσακλόγλου με τίτλο «ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΕΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ1». 1. Εισαγωγή Θεωρητικά, αν τα μέλη μίας κοινωνίας είναι απολύτως ορθολογικά, υπάρχει πλήρης πληροφόρηση και οι ιδιωτικές ασφαλιστικές αγορές είναι ανταγωνιστικές, δεν υπάρχει λόγος δημιουργίας συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων. Τα μέλη του πληθυσμού γνωρίζουν τους κινδύνους που μπορεί να αντιμετωπίσουν, συμπεριλαμβανομένου και του κινδύνου γήρατος, και ασφαλίζονται καταβάλλοντας το αντίστοιχο «δίκαιο» ασφάλιστρο. Όμως, κάτι τέτοιο δεν ισχύει στην πράξη και το φαινόμενο της φτώχειας των ηλικιωμένων ήταν οξύτατο κατά τα πρώτα στάδια της εκβιομηχάνισης των περισσοτέρων χωρών. Αυτός ήταν και ο κύριος λόγος δημιουργίας των συνταξιοδοτικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης, που χρηματοδοτήθηκαν με εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών δηλαδή, σε τελική ανάλυση και εφόσον οι εργοδότες ενδιαφέρονται 1 Οι απόψεις που εκφράζονται στο κείμενο είναι αυστηρά προσωπικές 5

6 μόνο για το συνολικό κόστος της εργασίας και όχι για τον επιμερισμό του μεταξύ καταβαλλόμενου μισθού και εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, με επιβάρυνση του συντελεστή παραγωγής «εργασία». Επομένως, οι ασφαλιστικές εισφορές είναι μορφή αναγκαστικής αποταμίευσης και οι καταβαλλόμενες συντάξεις είναι πρωτίστως ανταμοιβή γι αυτή την αποταμιευτική προσπάθεια με στόχο τη διαχρονική εξομάλυνση του εισοδήματος, αλλά και την καταπολέμηση της φτώχειας των ηλικιωμένων. Τα συνταξιοδοτικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης είναι είτε κεφαλαιοποιητικά, όπου οι ασφαλιστές εισφορές συσσωρεύονται και επενδύονται κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου και αποδίδονται κατά την περίοδο συνταξιοδότησης είτε διανεμητικά, όπου, σε γενικές γραμμές, οι εισφορές των εργαζομένων χρηματοδοτούν τις συντάξεις των συνταξιούχων σε κάθε περίοδο, με αντίστοιχη αυξομείωση των αποθεματικών του συστήματος (σύστημα διανεμητικό μεταξύ και όχι εντός γενεών). Στις περισσότερες περιπτώσεις δημιουργίας συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων επελέγη το διανεμητικό σύστημα για δύο κυρίως λόγους. Ο πρώτος ήταν ότι επέτρεπε την σχεδόν άμεση καταβολή συντάξεων σε ηλικιωμένα άτομα, μεγάλο μέρος των οποίων διαβιούσε σε συνθήκες οξύτατης φτώχειας. Ο δεύτερος ήταν ότι στις περισσότερες χώρες η διαδικασία της δημιουργίας αυτών των συστημάτων συνέπεσε με τις αρχικές φάσεις της διαδικασίας της δημογραφικής μετάβασης των αντιστοίχων κοινωνιών δηλαδή της φάσης μετάβασης από υψηλά επίπεδα γονιμότητας και θνησιμότητας σε υψηλά επίπεδα γονιμότητας συνδυασμένα με χαμηλά επίπεδα θνησιμότητας και, συνακόλουθα, υψηλούς ρυθμούς πληθυσμιακής μεγέθυνσης. Οι υψηλοί ρυθμοί πληθυσμιακής μεγέθυνσης οδηγούσαν με τη σειρά τους σε υψηλούς ρυθμούς μεταβολής της εργατικής δύναμης, οι οποίοι κατά τα πρώτα στάδια λειτουργίας αυτών των συστημάτων διατηρούσαν χαμηλό το λόγο συνταξιούχων προς εργαζόμενους. Όμως, με τη λήξη της διαδικασίας δημογραφικής μετάβασης και τη σταθεροποίηση τόσο του ποσοστού γονιμότητας όσο και του ποσοστού θνησιμότητας σε χαμηλά επίπεδα και τη συνακόλουθη γήρανση του πληθυσμού, ο λόγος αυτός άρχισε να αυξάνεται και τα διανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα άρχισαν να παράγουν ελλείμματα. Οι εμπειρίες των διαφόρων χωρών διαφέρουν σε αρκετά σημεία, αλλά σε γενικές γραμμές αυτό είναι το βασικό σενάριο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η λύση η οποία επελέγη ήταν η μετατροπή των συστημάτων «καθορισμένων παροχών» σε συστήματα «καθορισμένων εισφορών» και η σταδιακή εισαγωγή στοιχείων του κεφαλαιοποιητικού συστήματος με παράλληλη εισαγωγή ενός προνοιακού διχτύου ασφαλείας που αποσκοπούσε κυρίως στην αποτροπή φαινομένων ακραίας φτώχειας των ηλικιωμένων. 2. Η Ελληνική εμπειρία Σε μεγάλο βαθμό, το παραπάνω σενάριο αντανακλά και την Ελληνική εμπειρία, αν και η περίπτωση της χώρας μας διανθίζεται με σειρά ιδιαιτεροτήτων (κατακερματισμός του συστήματος σε μεγάλο αριθμό ταμείων κοινωνικής ασφάλισης με σκανδαλωδώς διαφορικούς όρους χρηματοδότησης και λειτουργίας, απομείωση των αποθεματικών των ταμείων μέσω κυβερνητικών παρεμβάσεων, πληθώρα κινήτρων για πρόωρη 6

7 συνταξιοδότηση, κλπ). Παλαιότερα η Ελλάδα ήταν μία χώρα με σοβαρό πρόβλημα φτώχειας ηλικιωμένων. Σειρά παρεμβάσεων κατά τις τελευταίες δεκαετίες (σημαντική αύξηση των κατώτατων συντάξεων, ΕΚΑΣ, σύνταξη ανασφαλίστων, κλπ) έχει μειώσει σημαντικά την ένταση αλλά όχι αναγκαστικά και την έκταση της φτώχειας των ηλικιωμένων. Ουσιαστικά, οι ηλικιωμένοι είναι η μόνη δημογραφική ομάδα για την οποία υπάρχει σύστημα Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος στην Ελλάδα. Όμως, η επιτυχία της μείωσης της φτώχειας των ηλικιωμένων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη διάρρηξη της σχέσης μεταξύ του ύψους της σύνταξης και του ύψους των ασφαλιστικών εισφορών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ισχυρών κινήτρων για εισφοροδιαφυγή. Το σύστημα συντάξεων κοινωνικής ασφάλισης δεν δημιουργούσε ελλείμματα όσο η αναλογία εργαζομένων προς συνταξιούχους ήταν περίπου 4 προς 1, αλλά ο σημερινός λόγος είναι χαμηλότερος του 2 προς 1 και με παραπέρα πτωτική τάση. Εδώ και αρκετά χρόνια το σύστημα συντάξεων κοινωνικής ασφάλισης δημιουργεί ελλείμματα που καλύπτονται από τον κρατικό προϋπολογισμό και, παρά τις παρεμβάσεις που έχουν κατά καιρούς νομοθετηθεί, τα ελλείμματα αυτά προβλέπεται να εκτιναχθούν σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα κατά τα μέσα του αιώνα που διανύουμε. Ουσιαστικά, μέσα από ένα άτυπο διαγενεακό συμβόλαιο η κάθε γενεά δημιουργεί ελλείμματα που καλείται να καλύψει η επόμενη γενεά. Σύμφωνα με τις διαθέσιμες αναλογιστικές εκτιμήσεις, αν δεν επέλθει καμία μεταβολή στο υφιστάμενο σύστημα, το καταβαλλόμενο για συντάξεις ποσό για την περίοδο μέχρι το 2020 θα ανέλθει με σχετικά βραδείς ρυθμούς από το 11.5% στο 13.0% του ΑΕΠ και το έλλειμμα του συστήματος από το 3% στο 4% του ΑΕΠ (στο ποσοστό αυτό δεν συμπεριλαμβάνεται το 1% του ΑΕΠ που ήδη το κράτος έχει δεσμευτεί να καταβάλει για την ενίσχυση του συστήματος δηλαδή, κανονικά όλα τα σχετικά με το έλλειμμα ποσά που αναφέρονται εδώ πρέπει να αυξηθούν κατά 1%). Μετά από αυτό το χρονικό σημείο, τόσο η δαπάνη για συντάξεις όσο και το έλλειμμα του συνταξιοδοτικού συστήματος αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς: 17.1% και 7.7%, αντιστοίχως, το 2030, 21.4% και 13.1% το 2040, 24.0% και 15.7% το 2050, επίπεδο στο οποίο σταθεροποιούνται για την επόμενη δεκαετία. Το σωρευμένο έλλειμμα (χρέος) του συστήματος συντάξεων κοινωνικής ασφάλισης σύμφωνα με αυτές τις εκτιμήσεις θα προσεγγίσει το 250% του ΑΕΠ, ενώ άλλες εκτιμήσεις ανεβάζουν αυτό το ποσοστό στο 350%. Μάλιστα, οι παραπάνω εκτιμήσεις βασίζονται σε υποθέσεις για το ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας και το ποσοστό ανεργίας οι οποίες, υπό το πρίσμα της πρόσφατης οικονομικής κρίσης, πρέπει να θεωρηθούν μάλλον αισιόδοξες. Επομένως, η πραγματική εικόνα είναι ακόμα χειρότερη. Επιπλέον, αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με τις διαθέσιμες εκτιμήσεις, το 30% του ελλείμματος «παράγεται» από ασφαλιστικά ταμεία που απασχολούν μόλις το 8% των ασφαλισμένων και, συνήθως, αυτοί οι ασφαλισμένοι βρίσκονται στο πάνω μέρος της εισοδηματικής κατανομής («ευγενή ταμεία»). Τα ποσοστά αυτά είναι δυσθεώρητα από κάθε άποψη. Για να δοθεί ένα μέτρο σύγκρισης, το σύνολο του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων στην Ελλάδα είναι περίπου 4.5% του ΑΕΠ, ενώ το συνολικό δημόσιο χρέος κοντά στο 125% του ΑΕΠ. 7

8 Επομένως, λύσεις που απλώς αποβλέπουν στη διατήρηση του υπάρχοντος συστήματος με αύξηση των πόρων του πρέπει να θεωρηθούν ως απολύτως μη ρεαλιστικές, ενώ επίσης υπονοούν ότι για την οξύτατη κρίση του συνταξιοδοτικού συστήματος πρέπει να πληρώσουν όλοι οι άλλοι εκτός από τους συνταξιούχους. Ακόμα και αν γίνουν όλες οι ιδιαιτέρως επιθυμητές αλλαγές εντός του υπάρχοντος συστήματος (καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής και της αδήλωτης εργασίας, ένταξη περισσότερων γυναικών και μεταναστών στο σύστημα, αντιστροφή των κινήτρων πρόωρης συνταξιοδότησης, αποτελεσματικότερη διαχείριση των αποθεματικών των Ταμείων, αύξηση των ορίων συνταξιοδότησης, κλπ) απλώς μεταθέτουμε το πρόβλημα κατά μερικά χρόνια και δεν παρέχουμε ριζική λύση. Ενδεχομένως, η τελευταία ευκαιρία για διατήρηση του συστήματος για αρκετά ακόμα χρόνια με την υιοθέτηση παραμετρικών μόνο αλλαγών ήταν το νομοσχέδιο Γιαννίτση, το οποίο αποσύρθηκε μετά τη γενικευμένη κοινωνική αντίδραση που προκάλεσε. Όμως, κατά πάσα πιθανότητα, ακόμα και σ αυτή την περίπτωση, η διατήρηση του συστήματος θα ήταν δυνατή μόνο με συγκεκριμένο συνδυασμό αρκετά «σκληρών» παραμετρικών αλλαγών. Αλλά και από την άποψη των συμφερόντων των μελλοντικών συνταξιούχων η επιμονή στη διατήρηση του σημερινού συστήματος δείχνει να είναι εξαιρετικά κοντόφθαλμη. Τα ποσοστά φορολόγησης των εργαζομένων που απαιτούνται για την πληρωμή των συντάξεων στο μέλλον είναι τόσο υψηλά που πρέπει να θεωρείται σχεδόν δεδομένο ότι οι νεώτερες γενεές δεν πρόκειται να τιμήσουν ένα διαγενεακό συμβόλαιο το οποίο ουδέποτε «υπέγραψαν» και το οποίο τους προσπορίζει μόνο χρέη και ζημίες, με πιθανό επακόλουθο τη δραματική μείωση του βιοτικού επιπέδου των μελλοντικών συνταξιούχων. Αλλά ακόμα και αν οι συνταξιούχοι και αυτοί που βρίσκονται κοντά στο όριο συνταξιοδότησης αποτελούν την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος κάτι όχι απίθανο, δεδομένης της ταχύτατης γήρανσης του πληθυσμού και προσπαθήσουν να επιβάλουν την τήρηση του άτυπου διαγενεακού συμβολαίου με τους υφιστάμενους κανόνες, είναι πολύ πιθανό ότι μεγάλος αριθμός νέων, ιδιαίτερα μεταξύ των περισσότερο παραγωγικών μελών των νεώτερων γενεών, θα επιλέξουν τη λύση της μετανάστευσης, επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο τα ελλείμματα του συνταξιοδοτικού συστήματος. Επομένως, η αλλαγή της «αρχιτεκτονικής» του συνταξιοδοτικού συστήματος δείχνει να είναι εκ των πραγμάτων επιβεβλημένη. 3. Ένα νέο συνταξιοδοτικό σύστημα Αν δεχθούμε ότι οι ασφαλιστικές εισφορές είναι πρωτίστως αναγκαστική αποταμίευση και ότι ένας από τους βασικούς στόχους της κοινωνικής πολιτικής που διασφαλίζεται μέσω των κρατικών παρεμβάσεων στον τομέα των συντάξεων είναι η εξάλειψη φαινομένων ένδειας μεταξύ των ηλικιωμένων, τότε ως βέλτιστη λύση εμφανίζεται ο διαχωρισμός του ανταποδοτικού από το μη ανταποδοτικό (προνοιακό) κομμάτι της σύνταξης. Το ανταποδοτικό θα βασίζεται στις εισφορές του ασφαλισμένου, ενώ το προνοιακό θα χρηματοδοτείται αποκλειστικά από το κράτος. 8

9 Αν οι κανόνες είναι ίδιοι για όλους τους κατοίκους της χώρας, θεωρητικά δεν υπάρχει λόγος ύπαρξης περισσοτέρων του ενός Ταμείων. Ceteris paribus, οι παροχές θα είναι ίδιες για ίδιο επίπεδο εισφορών, ανεξαρτήτως του τύπου απασχόλησης του εργαζομένου. Οι μεν αυτοαπασχολούμενοι (συμπεριλαμβανομένων των αγροτών) θα καταβάλουν οι ίδιοι τις εισφορές τους, ενώ οι εισφορές των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα θα καλύπτονται από τους ίδιους και τους εργοδότες τους με βάση τους κανόνες που ισχύουν σήμερα. Αντίστοιχη πρόβλέψη θα μπορούσε να υπάρξει και για τους δημόσιους υπαλλήλους, αλλά αυτό απαιτεί σημαντική μεταβολή των ποσοστών των ασφαλιστικών εισφορών. Ειδικές ρυθμίσεις μπορούν να υπάρξουν για συντάξεις αναπηρίας, βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, κ.ο.κ.. Παρεμπιπτόντως, εφόσον υπάρχει Εθνικό Σύστημα Υγείας, θα ήταν επιθυμητό οι ασφαλιστικές εισφορές των εργαζομένων σταδιακά να πάψουν να καλύπτουν τους κινδύνους υγείας και οι κίνδυνοι αυτοί να καλύπτονται μέσω του ΕΣΥ με χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό. 3.1 Προνοιακή (εθνική) σύνταξη Το κράτος παρέχει σημαντικά ποσά για τη στήριξη του συνταξιοδοτικού συστήματος (περίπου 4% του ΑΕΠ εκτός της κάλυψης των συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων). Όμως, παρότι μεγάλο μέρος αυτής της στήριξης διοχετεύεται στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, σε γενικές γραμμές τα παρεχόμενα ποσά δεν κατανέμονται με κριτήριο τον περιορισμό της φτώχειας των ηλικιωμένων. Σημαντικότατο ποσοστό των κρατικών ενισχύσεων κατευθύνεται σε δικαιούχους υψηλών συντάξεων («κοινωνικοί πόροι» - που δεν είναι τίποτα περισσότερο από έμμεση φορολογία - που κατευθύνονται προς πολλά «ευγενή» Ταμεία, στήριξη εξόφθαλμα υπερανταποδοτικών συντάξεων σε συνταξιούχους ΔΕΚΟ, αναλογική τριμερής χρηματοδότηση εισφορών που φυσιολογικά καταλήγει σε υψηλότερες ενισχύσεις σε υψηλότερα αμειβόμενους, κ.ο.κ.). Η χρηματοδότηση της εθνικής σύνταξης θα γίνει από αυτούς τους πόρους. Δικαιούχοι θα είναι άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω, ώστε να μην δημιουργούνται κίνητρα για πρόωρη συνταξιοδότηση, μόνιμοι κάτοικοι της χώρας και υπήκοοι κρατών-μελών της ΕΕ ή υπήκοοι άλλων χωρών με μακρόχρονη διαμονή στη χώρα. Το ηλικιακό όριο μπορεί αργότερα να αναπροσαρμοστεί, ανάλογα με τις κρατούσες συνθήκες (ιδίως σε όρους «προσδόκιμου υγιούς διαβίωσης» του πληθυσμού). Το ύψος της (προνοιακής) εθνικής σύνταξης θα είναι πολύ χαμηλό επαρκές μόνο για την αποτροπή φαινομένων ακραίας ένδειας. Πιθανότατα, το επιθυμητό ύψος της να είναι ίσο με αυτό της σημερινής σύνταξης ανασφαλίστων που παρέχει ο ΟΓΑ. Το ύψος αυτό θα προσαρμόζεται ετησίως ανάλογα με τη μεταβολή του κατά κεφαλή ΑΕΠ. Ως προς τους δικαιούχους της εθνικής σύνταξης, αυτοί θα μπορούσαν να είναι όλα τα μέλη του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών (με τις παραπάνω προϋποθέσεις), όπως συμβαίνει με αντίστοιχες συντάξεις σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Εναλλακτικά, και με δεδομένη την άσχημη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας μας, θα μπορούσε να χορηγείται σε όλα τα μέλη του πληθυσμού ηλικίας άνω των 65 ετών που έχουν σωρευμένες ασφαλιστικές εισφορές πάνω από ένα συγκεκριμένο ποσό (π.χ. ισοδύναμο 9

10 των εισφορών του ανειδίκευτου εργάτη για Χ χρόνια), ενώ για τους υπόλοιπους ηλικιωμένους η χορήγηση θα μπορούσε να γίνεται χρησιμοποιώντας οικογενειακά εισοδηματικά κριτήρια. 3.2 Ανταποδοτική σύνταξη Για την ανταποδοτική σύνταξη προτείνεται η μετατροπή του ισχύοντος συστήματος «καθορισμένων παροχών» σε σύστημα «καθορισμένων εισφορών» με ξεκάθαρους κανόνες. Αν το σύστημα αυτό είναι αμιγώς κεφαλαιοποιητικό, τότε για κάθε ασφαλισμένο δημιουργείται ένας λογαριασμός ασφαλιστικών εισφορών οι οποίες επενδύονται και το αποτέλεσμά τους χρηματοδοτεί τη σύνταξη του ασφαλισμένου. Σ αυτή την περίπτωση, η συμβολή του κρατικού προϋπολογισμού περιορίζεται στην καταβολή της εθνικής σύνταξης (συν τις επιπρόσθετες προνοιακές παροχές για αναπηρικές συντάξεις, κλπ) και παραμένει μακροχρονίως σε σχετικά χαμηλό αλλά διαχρονικά αυξανόμενο επίπεδο. Όμως, το αμιγώς κεφαλαιοποιητικό σύστημα έχει ορισμένα μειονεκτήματα που το καθιστούν ακατάλληλο τόσο για την παρούσα συγκυρία όσο και γενικότερα. Σε γενικότερο επίπεδο, στο αμιγώς κεφαλαιοποιητικό σύστημα ουσιαστικά ο επιχειρηματικός κίνδυνος των επενδύσεων των ασφαλιστικών εισφορών μεταφέρεται στον ασφαλισμένο, κάτι που μπορεί να θεωρηθεί ως μάλλον ανεπιθύμητο. Ως προς την τρέχουσα συγκυρία, η μετάβαση από ένα διανεμητικό σύστημα σε ένα αμιγώς κεφαλαιοποιητικό σύστημα απαιτεί την ύπαρξη υψηλών κεφαλαίων ικανών να χρηματοδοτήσουν τις συντάξεις των ασφαλισμένων του διανεμητικού συστήματος μέχρις ότου «ωριμάσει» το κεφαλαιοποιητικό σύστημα. Στην παρούσα συγκυρία τα κεφάλαια αυτά απλώς δεν υπάρχουν. Γι αυτό το λόγο, στις περισσότερες χώρες όπου έχει επιχειρηθεί μετατροπή του συστήματος από διανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό (Σουηδία, Ιταλία, κ.α.) έχει επιλεγεί το λεγόμενο «οιονεί κεφαλαιοποιητικό» σύστημα. Στο σύστημα κάθε ασφαλισμένος έχει ένα (υποθετικό) ασφαλιστικό λογαριασμό στον οποίο καταγράφονται οι ασφαλιστικές εισφορές του, τοκίζονται με ένα προσυμφωνημένο επιτόκιο και σχηματίζουν το ασφαλιστικό του κεφάλαιο. Στην περίπτωση της Ελλάδας το επιτόκιο αυτό θα μπορούσε να είναι ίσο με το επιτόκιο των ετήσιων εντόκων γραμματίων του Δημοσίου. Λόγω του ότι σε πραγματικούς όρους τα επιτόκια αυτά μπορεί να έχουν μεγάλες αυξομοιώσεις ή και να είναι αρνητικά σε πραγματικούς όρους για μεγάλα διαστήματα, ίσως είναι προτιμότερο το επιτόκιο ανατοκισμού να είναι προσυμφωνημένο, θετικό αλλά χαμηλό σε πραγματικούς όρους (δηλαδή, ένα μικρό ποσοστό πάνω από τον τρέχοντα ρυθμό του πληθωρισμού). Τα συλλεγόμενα ποσά ασφαλιστικών εισφορών χρησιμοποιούνται για την πληρωμή συντάξεων των υφισταμένων συνταξιούχων (βασική διαφορά του αμιγώς κεφαλαιοποιητικού από το «οιονεί κεφαλαιοποιητικό» σύστημα). Το ύψος της σύνταξης προσδιορίζεται κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησης και είναι αυτό που καθιστά την ανταποδοτική σύνταξη «αναλογιστικά δίκαιη». Δηλαδή, είναι το ποσό εκείνο το οποίο με βάση τον προσυμφωνημένο κανόνα προεξόφλησης 10

11 αποπληρώνει τη σύνταξη του ασφαλισμένου για τα προσδόκιμα έτη επιβίωσής του κατά τη στιγμή της συνταξιοδότησής του με βάση το κεφάλαιο που έχουν σχηματίσει οι συσσωρευμένες ασφαλιστικές εισφορές του. Το αν θα υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ γυναικών και ανδρών - οι γυναίκες έχουν σημαντικά υψηλότερο προσδόκιμο επιβίωσης από τους άνδρες - είναι ζήτημα πολιτικής επιλογής. Στις περισσότερες χώρες που έχει εφαρμοσθεί παρόμοιο σύστημα δεν έχει γίνει διαχωρισμός ανδρών και γυναικών (με αποτέλεσμα οι άνδρες να επιδοτούν εμμέσως τις συντάξεις των γυναικών). Αντιστοίχως, λόγω του ότι το προσδόκιμο της επιβίωσης είναι σημαντικά υψηλότερο για τους πλουσιότερους, περισσότερο μορφωμένους και υγιέστερους ασφαλισμένους, η χρήση ενός ενιαίου προσδόκιμου της επιβίωσης για όλους τους συνταξιούχους ουσιαστικά υπονοεί επιδότηση των πλουσιότερων από τους φτωχότερους συνταξιούχους (κάτι που παρατηρούμε και στο τρέχον σύστημα). Και πάλι, στις περισσότερες χώρες που έχει εφαρμοσθεί παρόμοιο σύστημα δεν έχει γίνει διαχωρισμός μεταξύ κοινωνικοοικονομικών ομάδων. Αν εισαχθεί ένα τέτοιο σύστημα, τότε μπορεί να απαλειφθεί από τη δημόσια συζήτηση ένα από τα πλέον ακανθώδη ζητήματα αυτό των ορίων συνταξιοδότησης. Εφόσον το σύστημα είναι πλήρως ανταποδοτικό και αναλογιστικά δίκαιο, θεωρητικά, ο καθένας μπορεί να επιλέξει την ηλικία συνταξιοδότησής του. Στην πράξη, στις περισσότερες χώρες όπου έχει εισαχθεί παρόμοιο σύστημα όρια συνταξιοδότησης υπάρχουν, αλλά εκτείνονται σε μία ευρεία ηλικιακή μπάντα. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να ορισθεί ότι η ηλικία συνταξιοδότησης επιλέγεται από τον ασφαλισμένο, αλλά δεν μπορεί να είναι κατώτερη των 60 ετών και ανώτερη των 70 ετών. Κατ αυτό τον τρόπο παρέχονται αντικίνητρα για αποχώρηση από την αγορά εργασίας σε σχετικά μικρή ηλικία. Επομένως, στο σύστημα αυτό υπάρχουν ισχυρότατα κίνητρα τόσο για καταβολή υψηλότερων εισφορών όσο και για παραμονή στην αγορά εργασίας για μακρύτερο χρονικό διάστημα. Ceteris paribus, όσο υψηλότερες οι ασφαλιστικές εισφορές τόσο υψηλότερη και η παρεχόμενη σύνταξη και όσο αργότερα γίνεται η αποχώρηση από την αγορά εργασίας τόσο υψηλότερη η καταβαλλομένη σύνταξη. 4. Προβλήματα μετάβασης Τα παραπάνω εθνική και ανταποδοτική σύνταξη θα ήταν εύκολο να υλοποιηθούν αν σχεδιάζαμε το ασφαλιστικό σύστημα από το σημείο μηδέν. Δηλαδή, αν δεν λειτουργούσε ήδη ένα άλλο σύστημα με συνταξιούχους που περιμένουν την πληρωμή των συντάξεών τους. Παρ όλ αυτά, το σύστημα που περιγράφεται παραπάνω μπορεί να εφαρμοσθεί ακόμα και άμεσα. Ακανθώδες ζήτημα είναι ο προσδιορισμός της σύνταξης των ασφαλισμένων που έχουν εισφορές τόσο στο παλαιό όσο και στο νέο σύστημα. Μία λογική λύση είναι η καταβολή της σύνταξης κατ αναλογία προς το χρόνο συμμετοχής σε κάθε σύστημα. Για παράδειγμα, αν ένας ασφαλισμένος έχει 20 χρόνια εισφορών στο παλαιό σύστημα και 15 στο νέο η σύνταξή του θα αποτελείται κατά τα 20/35 από τη σύνταξη που θα ελάμβανε με βάση το παλαιό σύστημα και 15/35 από τη σύνταξη που θα ελάμβανε από το νέο σύστημα. 11

12 Ενδεχομένως, ο παραπάνω τρόπος υπολογισμού της σύνταξης να είναι δυσανάλογα αρνητικός για μισθωτούς ασφαλισμένους για λίγα χρόνια στο παλαιό σύστημα, εφόσον στο σύστημα αυτό η σύνταξη υπολογίζεται στα 5 καλύτερα από τα τελευταία 10 χρόνια ασφάλισης και τα χρόνια με τις υψηλότερες αποδοχές βρίσκονται συνήθως στα τελευταία χρόνια του εργασιακού βίου. Επομένως, για μισθωτούς με λίγα χρόνια εισφορών (π.χ. έως 10) η σύνταξη θα μπορούσε να υπολογίζεται αποκλειστικά με τους κανόνες του «οιονεί κεφαλαιοποιητικού» συστήματος. Το σύστημα ανταποδοτικών συντάξεων που περιγράφεται παραπάνω βρίσκεται πολύ κοντύτερα στη δημοσιονομική ουδετερότητα απ ότι το παρόν σύστημα. Η ιδιότητά του αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη, δεδομένου του υψηλότατου δημοσιονομικού χρέους της χώρας. Στη δεδομένη συγκυρία, ελλείμματα θα παρουσιασθούν κατά τη μετάβαση από το τωρινό σύστημα στο νέο (που οφείλονται κυρίως στο παλαιό σύστημα). Τα ελλείμματα αυτά πρέπει να καλυφθούν από τον κρατικό προϋπολογισμό. Γι αυτά μόνο τα ελλείμματα απαιτούνται νέοι πόροι (πιθανότατα πέρα από το θεσμοθετημένο Ασφαλιστικό Κεφάλαιο Αλληλεγγύης Γενεών), οι οποίοι θα μειώνονται όσο μειώνονται και τα ελλείμματα του συστήματος. Η κάλυψη των ελλειμμάτων είναι δύσκολο να γίνει με προσφυγή στην άμεση φορολογία λόγω του σχετικά μικρού της μεγέθους και πρέπει να αναζητηθεί κυρίως στην έμμεση φορολογία. 5. Επίλογος Η αλλαγή της αρχιτεκτονικής του συνταξιοδοτικού συστήματος είναι απολύτως επιβεβλημένη. Το νέο σύστημα θα πρέπει να διαχωρίζει ξεκάθαρα την προνοιακή από την ανταποδοτική σύνταξη και, μακροχρονίως, να μειώσει δραστικά τα ελλείμματα που απειλούν με κατάρρευση το συνταξιοδοτικό σύστημα. Ένα τέτοιο σύστημα περιγράφηκε σε αδρές γραμμές στο παρόν σημείωμα, όπως επίσης και η μετάβαση από το παρόν στο νέο σύστημα. Το προνοιακό τμήμα του νέου συστήματος προωθεί την κοινωνική αλληλεγγύη ενώ το ανταποδοτικό του τμήμα παρέχει κίνητρα για την πληρωμή υψηλότερων ασφαλιστικών εισφορών και για παραμονή στην εργασία για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Όμως, βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα ελλείμματα θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν και τα ελλείμματα αυτά θα πρέπει να καλυφθούν με τη θεσμοθέτηση νέων πόρων για το ασφαλιστικό σύστημα. Παραμετροποίηση των προτεινομένων αλλαγών και ανάλυση ευαισθησίας των αποτελεσμάτων με τη χρήση αναλογιστικών υποδειγμάτων προσομοίωσης μπορεί να δείξει τόσο τον επιθυμητό συνδυασμό παραμέτρων (ακριβές ύψος προνοιακής σύνταξης, κανόνας διαχρονικής μεταβολής της, επιτόκιο ανατοκισμού των εισφορών και προεξόφλησης της σύνταξης για τον υπολογισμό της ανταποδοτικής σύνταξης, κλπ) όσο και τις ανάγκες του συστήματος που πρέπει να καλυφθούν με νέους πόρους κατά τη μεταβατική περίοδο. 12

13 ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η διαφωνία με την εισήγηση του κου Τσακλόγλου είναι ότι, οι πόροι του συστήματος θεωρούνται δεδομένοι και με βάση αυτούς καταλήγει σε ένα ποσό βασικής σύνταξης, ύψους 350,00 ευρώ. Όμως, το ποσό αυτό είναι πολύ χαμηλό. Η δική μου εισήγηση παίρνει ως βάση ότι, το ποσό των 350,00 ευρώ δεν επαρκεί, πρέπει να βρεθούν και άλλοι πόροι, προκειμένου να διαμορφωθεί η βασική σύνταξη σε ένα υψηλότερο επίπεδο. Το ποσό των 350,00 ευρώ θεωρώ ότι, δεν είναι αξιοπρεπές και αν τελικά η βασική σύνταξη διαμορφωθεί σε αυτό το ύψος, θα πρέπει να δοθεί και κάποιο συμπλήρωμα, προκειμένου να ανέλθει στο ποσό των 500,00 ή των 600,00 ευρώ. ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Η βασική σύνταξη θα λαμβάνεται μόνο από ανθρώπους που δεν έχουν εργαστεί ποτέ στη διάρκεια του βίου τους, που δεν έχουν ασφαλιστεί ποτέ, και δεν έχουν κανένα άλλο πόρο. Οι εργαζόμενοι όσο περισσότερο εργάζονται και καταβάλλουν εισφορές, τόσο μεγαλύτερη σύνταξη θα λάβουν. Διαχρονικά, οι ανασφάλιστοι θα είναι ένα πολύ μικρό μέρος του πληθυσμού. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Συμφωνώ, αλλά εκφράζω έναν προβληματισμό ως προς το ύψος της αναλογικής σύνταξης. Για παράδειγμα τα 5 έτη ασφάλισης ποιο ποσό αναλογικής σύνταξης θα αποδίδουν. Αν αποδίδουν π.χ. 100,00 ευρώ, το συνολικό ποσό είναι και πάλι αρκετά χαμηλό. Δεν μπορεί να προσδιοριστεί ένα συγκεκριμένο ποσό για τη βασική σύνταξη, αν δεν είναι γνωστό πώς θα διαμορφώνεται η αναλογική σύνταξη. ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Αυτή είναι η ουσία του προβλήματος. Με δεδομένο ότι, το προσδόκιμο της επιβίωσης του πληθυσμού προοδευτικά αυξάνεται, πρέπει να δίδονται κίνητρα στους εργαζόμενους για παραμονή στην εργασία. Πρέπει να υπάρχει μια αναλογία μεταξύ του τι καταβάλλει κανείς και του τι λαμβάνει. Αν το ύψος της βασικής σύνταξης καθοριστεί σε υψηλά επίπεδα, τότε δημιουργούνται κίνητρα για εισφοροδιαφυγή. Πάντως, αν γίνει έτσι, ας ακολουθηθεί αυτό που είχε προτείνει η κα Παπαρρηγοπούλου στην προηγούμενη συνεδρίαση, δηλαδή όσο αυξάνονται τα έτη ασφάλισης, τόσο να αυξάνεται και το ύψος της αναλογικής σύνταξης. Οι Βρετανοί είχαν εφαρμόσει κάτι αντίστοιχο, για κάθε ένα επιπλέον έτος ασφάλισης, αυξανόταν η αναλογική σύνταξη κατά 10 λίρες μηνιαία. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Το θέμα δεν είναι μόνο να υπάρχουν κίνητρα παραμονής στην εργασία, αλλά και η δυνατότητα παραμονής. Οι επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα να απασχολούν εργαζόμενους μεγάλης ηλικίας; Η δημιουργία κινήτρων για παραμονή στην εργασία πρέπει να συνδυαστεί με δράσεις υπέρ της εργασίας των ηλικιωμένων εργαζομένων. 13

14 ΔΡΕΤΤΑ Ουσιαστικά, το σύστημα που περιγράφεται από τον κο Τσακλόγλου είναι το κεφαλαιοποιητικό, δηλαδή το ανταποδοτικό με βάση ένα επιτόκιο προσυμφωνημένο; ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Πρόκειται για οιονεί κεφαλαιοποίηση. Είναι ένα σύστημα που έχει εφαρμοστεί και από άλλες χώρες που βρισκόταν στην ίδια κατάσταση, όπως η Ιταλία. ΛΟΠΑΤΑΤΖΙΔΗΣ Σε όλες τις μεσογειακές χώρες έχει εφαρμοστεί. ΥΠΟΥΡΓΟΣ Επειδή ο διάλογος γίνεται, προκειμένου να προσδιοριστεί ένα νέο σύστημα ασφάλισης, θα ήθελα να περιγράψετε πιο αναλυτικά τη μετάβαση από το υπάρχον σύστημα στο νέο, την πορεία αυτή, καθώς και το κόστος της. ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Ως προς τη χρηματοδότηση, δημιουργείται για κάθε εργαζόμενο ένας ατομικός λογαριασμός, στον οποίο κατατίθενται οι εισφορές του, και η σύνταξή του θα καθοριστεί με βάση τα χρήματα που θα υπάρχουν σε αυτό το λογαριασμό. ΥΠΟΥΡΓΟΣ Χρειάζεται διοικητική υποδομή, η οποία δεν είναι δύσκολο να δημιουργηθεί. Θα ήθελα να περιγράψετε τον τρόπο υπολογισμού της σύνταξης για κάποιον εργαζόμενο, ο οποίος συνταξιοδοτείται από το 2018 και μετά. ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Έστω ότι, υπάρχει ένας ασφαλισμένος του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, ο οποίος θα συνταξιοδοτηθεί το 2018, έχοντας 25 έτη ασφάλισης με το υπάρχον σύστημα και 8 έτη με το νέο σύστημα, για το οποίο υποθέτουμε ότι εφαρμόζεται από σήμερα. Η σύνταξή του θα υπολογιστεί κατά 25/33 με βάση τον τρόπο υπολογισμού του παλαιού συστήματος και κατά 8/33 με βάση τον τρόπο υπολογισμού του νέου συστήματος, ο οποίος περιλαμβάνει την αναλογική, αλλά και την βασική σύνταξη. ΥΠΟΥΡΓΟΣ Δηλαδή αλλάζει μόνο ο τρόπος υπολογισμού της σύνταξης; Δεν υπάρχει ανάγκη για κεφάλαια; 14

15 ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Θα υπάρχει ανάγκη για χρηματοδότηση, προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι συντάξεις που χορηγούνται σήμερα. Οι εισφορές που καταβάλλονται σήμερα, θα χρηματοδοτούν τις καταβαλλόμενες συντάξεις. ΥΠΟΥΡΓΟΣ Αν διατηρούνταν το αναδιανεμητικό σύστημα, θα γινόταν το ίδιο. Δεν μπορώ να αντιληφθώ την ανάγκη για κεφάλαια, δεδομένου ότι δεν μεταβαίνουμε σε ένα κεφαλαιοποιητικό σύστημα, όπου θα υπήρχε ανάγκη για κεφάλαια που δεν υπάρχουν, αλλά σε ένα σύστημα ανταπόδοσης - αναλογίας. ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Αυτό θα ισχύει όταν θα έχει γίνει πλήρης μετάβαση στο νέο σύστημα και ο χρόνος ασφάλισης όλων των εργαζομένων θα διανύεται πια στο νέο σύστημα. ΚΥΡΙΑΚΗΣ Αν το αντιλαμβάνομαι σωστά, μέχρι το 2018 οι συντάξεις θα εξακολουθούν να καταβάλλονται όπως και σήμερα και από το 2018 και μετά θα συγκεντρώνονται κάποια κεφάλαια, τα οποία θα διατηρούνται σε κάποιο ταμείο, το οποίο θα έχει αλληλεγγύη - αναδιανομή. ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν χρήματα, αν οι χορηγούμενες συντάξεις δεν χρηματοδοτηθούν από τις καταβαλλόμενες εισφορές, θα καταρρεύσει το σύστημα. Για να απαντήσω στην ερώτηση του Υπουργού, το υπάρχον σύστημα είναι προσδιορισμένης παροχής. Στο σύστημα αυτό υπάρχουν υπερ-ανταποδοτικές συντάξεις που βρίσκονται στα άκρα του συστήματος. Το νέο σύστημα δίδει καθαρά κίνητρα για παραμονή των ασφαλισμένων στην εργασία. Όσο περισσότερο εργαστεί κανείς, όσο περισσότερες ασφαλιστικές εισφορές καταβάλλει, τόσο υψηλότερη σύνταξη θα δικαιούται. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Στο θέμα των κεφαλαίων, όπως τέθηκε, δεν υπάρχει διαφορά. Υπάρχει όμως διαφορά στις πραγματικές πληρωμές των συντάξεων, τις παροχές. Συνήθως, όταν υπάρχει ένα τέτοιο σύστημα προσδιορισμένης εισφοράς «εξαφανίζονται» όλες οι επιπλέον υποχρεώσεις που συνδέονται μέχρι σήμερα με το σύστημα της προσδιορισμένης παροχής. Στο τελευταίο, δηλαδή το PAYG που λειτουργεί σε εμάς, η σύνταξη υπολογίζεται με βάση τα τελευταία 15 έτη αλλά αυξάνεται με μια σειρά συντελεστές όπως η παραγωγικότητα της εργασίας που αποτυπώνεται στην αύξηση των μισθών και ημερομισθίων, η τιμαριθμική αναπροσαρμογή, η αύξηση των συντάξεων, η βάση υπολογισμού της σύνταξης, κ.α που υπερβαίνουν την βασική αρχή της ιδιωτικής ασφάλισης, δηλαδή την αναλογικότητα/ανταποδοτικότητα. Όλα αυτά αναφέρονται στην 15

16 εισήγηση του κου Κυριάκη με τίτλο «Δείκτες σύγκρισης της χρηματοοικονομικής και κοινωνικής βιωσιμότητας των Συνταξιοδοτικών Ταμείων και παράγοντες που επηρεάζουν την οικονομική τους ισορροπία». Στην ουσία στο σύστημα προσδιορισμένης εισφοράς, σε σχέση με το σημερινό, μειώνονται οι συντάξεις. Το σύστημα προσδιορισμένης εισφοράς ουσιαστικά αφαιρεί μία σειρά από παράγοντες και στοιχεία τα οποία αναφέραμε και τα οποία δεν συνυπολογίζονται κατά τον προσδιορισμό της σύνταξης. Ο ασφαλισμένος λαμβάνει τη σύνταξή του συν την απόδοση- επιτόκιο ακριβώς όπως στην ιδιωτική ασφάλιση. Όσο προχωράει βαθμιαία νέο σύστημα, οι παλαιοί ασφαλισμένοι θα είναι περισσότερο ευνοημένοι, διότι θα έχουν διανύσει περισσότερα έτη ασφάλισης στο παλαιό, προσδιορισμένης παροχής, σύστημα, ενώ όσοι εισέλθουν στο ασφαλιστικό σύστημα μετά την θέσπιση του νέου ασφαλιστικού νόμου, των οποίων η σύνταξη θα υπολογίζεται εξ ολοκλήρου με το σύστημα της προσδιορισμένης εισφοράς, δεν θα έχουν όλα αυτά τα προνόμια. Ουσιαστικά, μειώνονται οι συντάξεις. Είναι όμως ασφαλιστικά δικαιότερο το νέο σύστημα. Διότι με το παλαιό σύστημα της προσδιορισμένης παροχής, οι ασφαλισμένοι λάμβαναν μια σειρά από παροχές με έναν τρόπο που δεν είχαν πληρώσει για αυτές. Ίσως να μην είναι κοινωνικά δίκαιο, δηλαδή να μην καλύπτει κοινωνικές ανάγκες, αλλά εδώ πλέον υπεισέρχεται ο ρόλος της βασικής εθνικής σύνταξης ή των άλλων προνοιακού τύπου παροχών. ΤΣΑΚΛΟΓΛΟΥ Γίνεται μια μελέτη στο Πανεπιστήμιο, αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη, προκειμένου να σας δώσω πιο συγκεκριμένα στοιχεία. Στα άκρα της κατανομής είναι υπερανταποδοτικές οι συντάξεις, αλλά στο μέσο της κατανομής δεν γίνεται αυτό που αναφέρει ο κος Σακελλαρόπουλος. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο κος Τσακλόγλου κάνει λόγο για ένα αναδιανεμητικό σύστημα με αρωγή την κεφαλαιοποίηση. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι, υπάρχει μια ορισμένη διαφορά μεταξύ του κεφαλαιοποιητικού συστήματος και αυτού της νοητικής καθορισμένης εισφοράς. Το κεφαλαιοποιητικό σύστημα προϋποθέτει και μια σειρά άλλα πράγματα, τα οποία δεν υπάρχουν στη νοητικά καθορισμένη εισφορά. Το σημαντικότερο είναι ότι, στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα πρέπει να καταβληθούν χρήματα, κεφάλαια. Στη Σουηδία αφαιρέθηκε το 2,5%, το οποίο καταβάλλεται σε ρευστό χρήμα, και το υπόλοιπο 16% από το 18,5% είναι πλασματικό. Εκεί με αυτό το σύστημα έχουν μειωθεί οι δαπάνες για συντάξεις ως ποσοστό του ΑΕΠ. 16

17 ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η βασική σύνταξη πρέπει να συνοδεύεται πάντα από ένα δίχτυ ασφάλειας. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Συμφωνώ με τον κο Στεργίου, το ποσό των 350,00 ευρώ είναι πολύ χαμηλό για τη βασική σύνταξη. Ο κος Τσακλόγλου έκανε λόγο για συνθήκες ακραίας φτώχειας. Εγώ δεν συμφωνώ. Στην Ελλάδα έχουμε ιδιότυπες κοινωνικές συνθήκες και η βασική σύνταξη δεν θα πρέπει να περιοριστεί σε αυτό το χαμηλό ποσοστό. Θεωρώ ότι η βασική σύνταξη πρέπει να καλύπτει το όριο της φτώχειας, δηλαδή το 60% του μέσου κατά κεφαλή ΑΕΠ όπως προσδιορίζεται από την ΕΕ. Το ποσό των 6.400,00 ευρώ ετησίως για ένα άτομο αναλογεί σε μηνιαία βασική σύνταξη περίπου των 500,00 ευρώ. Αυτό είναι περίπου το όριο της φτώχειας που έχει τεθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση εάν θυμάμαι καλά. Νομίζω ότι, η ίδια άποψη υποστηρίζεται και με την εισήγηση του Προέδρου. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο λόγος στην κα Δρέττα. ΔΡΕΤΤΑ Θέλω να διευκρινίσω ότι, το σύστημα που περιγράφεται στην εισήγηση του κου Τσακλόγλου διευκολύνει για την μεταβατική περίοδο. Στο μεταβατικό στάδιο θα εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείμματα, τα οποία χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά ταυτόχρονα θα «χτίζεται» η αναλογικότητα. Θα υπάρχουν κάποια ελλείμματα, αλλά δεν θα προστίθενται νέα, στα υφιστάμενα. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο λόγος στον κο Υφυπουργό. ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ Θέλω να κάνω μια παρατήρηση σε σχέση με το χρόνο εφαρμογής, ο οποίος θα είναι το 2018, ενδεχομένως και το Συνδέεται με μια πραγματικότητα, η οποία δεν μπορεί να αλλάξει σε 2-3 έτη. Αναφορικά με τη χρηματοδότηση των ταμείων, ποσοστό άνω του 50% της χρηματοδότησης (5,5 δις ευρώ περίπου) απορροφάται από τον ΟΓΑ. Αν δεν ισορροπήσει η χρηματοδότηση μεταξύ των ταμείων ΟΓΑ, ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, ΟΑΕΕ και κυρίως αν δεν αποδεσμευτούν πόροι από τον ΟΓΑ, και αυτό είναι εφικτό, σε βάθος χρόνου, καθώς ενισχύεται η ανταποδοτική σύνταξη σε σχέση με τη βασική, τότε δεν υπάρχει δυνατότητα χρηματοδότησης της βασικής σύνταξης. Το χρονοδιάγραμμα εφαρμογής ( ) δεν έχει επιλεγεί τυχαία, θέλουμε να υπάρχει μία ισορροπία στη χρηματοδότηση των ταμείων. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο λόγος στον κο Μπούρλο. 17

18 ΜΠΟΥΡΛΟΣ Οι απόψεις σχετικά με την βασική και την αναλογική σύνταξη έχουν διατυπωθεί με σαφήνεια, έχει υποβληθεί και σχετική εισήγηση. Θα ήθελα να κάνω μία επισήμανση όμως σε σχέση με το ηλικιακό όριο που θα καταβάλλεται η βασική σύνταξη. Κατά την άποψή μας (ΕΣΕΕ), η βασική σύνταξη πρέπει να καταβάλλεται όταν θεμελιώνεται δικαίωμα συνταξιοδότησης και όχι σε άλλο ηλικιακό όριο. Το συνολικό ποσό σύνταξης έχει ένα ρόλο αναπλήρωσης εισοδήματος λόγω επαλήθευσης ασφαλιστικού κινδύνου, εν προκειμένω του γήρατος. Αν το σύστημα θεωρεί ότι, το γήρας επέρχεται για παράδειγμα στο 62 ο έτος της ηλικίας, αυτό είναι το ηλικιακό όριο στο οποίο θα πρέπει να υπάρχει η πλήρης αναπλήρωση του εισοδήματος. Πέραν αυτού, δεν είναι συμβατό με το σύστημα να υπάρχει διαφορετικό ηλικιακό όριο στη χορήγηση της αναλογικής και στη χορήγηση της βασικής. Για παράδειγμα, δεν γίνεται να τεθούν περιορισμοί στην απασχόληση των συνταξιούχων, όταν τους δίδεται στο 62 ο έτος της ηλικίας ένα μέρος της σύνταξης και όχι το σύνολο. Νομίζω ότι, η βασική σύνταξη, η οποία, κατά την άποψή μου, είναι μια βάση υπολογισμού της συνολικής σύνταξης και όχι μια προνοιακή προσθήκη, έχει προνοιακό χαρακτήρα μόνο στις περιπτώσεις των ανασφαλίστων, θα πρέπει να αποτελεί μέρος της συνολικής σύνταξης, το οποίο θα καταβάλλεται στο χρονικό σημείο που θα καταβάλλεται και η υπόλοιπη σύνταξη. Υπάρχει πρόβλημα σε σχέση με αυτά που αναφέρθηκαν και από τον Πρόεδρο και από τον κο Τσακλόγλου, εκ του γεγονότος ότι, θεωρείται ότι θα πρέπει να υπάρχει ίδιο ποσό προνοιακής σύνταξης στην περίπτωση των ανασφαλίστων και βασικής σύνταξης στην περίπτωση αυτών που έχουν χρόνο ασφάλισης και θέλουν να κάνουν αυτή την προσθήκη. Δημιουργείται το πρόβλημα ότι, αφενός το ποσό των 360,00 ευρώ είναι πολύ χαμηλό και συμφωνώ σε αυτό και αφετέρου αν το ποσό είναι πολύ υψηλό, δημιουργεί αντικίνητρο για ασφάλιση. Ενδεχομένως, το θέτω ως σκέψη, θα μπορούσε να προκριθεί λύση διαφορετικού ποσού για τις δυο κατηγορίες. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Ο κος Μαργιός έχει το λόγο. ΜΑΡΓΙΟΣ Προσωπικά συμφωνώ με την άποψη του κου Τσακλόγλου, το ύψους του αναλογιστικού ελλείμματος είναι πολύ μεγάλο. Δεδομένης της κακής οικονομικής κατάστασης, καταβάλλεται προσπάθεια να εξευρεθούν τρόποι αντιμετώπισής της. Πρέπει όμως πρώτα να διενεργηθούν έλεγχοι, προκειμένου να τερματιστούν οι σπατάλες και στη συνέχεια να αναζητηθούν νέοι πόροι. Συμφωνώ με την ύπαρξη ενός ορίου φτώχειας, αλλά το μέγεθος του αναλογιστικού ελλείμματος είναι πολλαπλάσιο του ΑΕΠ. Αναλογιστικά εκτιμάται ότι, κάθε δέκα έτη το προσδόκιμο επιβίωση αυξάνεται κατά ένα έτος. Όταν δημιουργήθηκαν τα περισσότερα ασφαλιστικά ταμεία με το αναδιανεμητικό σύστημα και δεν υπήρχε πρόβλημα υπογεννητικότητας, ήταν διαφορετική η κατάσταση. Σήμερα με τα 18

19 δεδομένα της υπογεννητικότητας και της οικονομικής κρίσης πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεγάλη σοβαρότητα το Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ), πρώτα πρέπει να τερματιστούν οι σπατάλες και στη συνέχεια να εξευρεθούν τρόποι χρηματοδότησης. Περίπου το (25-30)% του αναλογιστικού ελλείμματος αφορά στα ευγενή ταμεία. Είναι κοινωνικά άδικο να υπάρχουν συνταξιούχοι που λαμβάνουν σωρευτικά 4.000, ,00 ευρώ σύνταξη (Κύρια και Επικουρική) και συνταξιούχοι που λαμβάνουν 400,00-600,00 ευρώ σύνταξη. Ενόψει της σημερινής οικονομικής κατάστασης, προτείνω τη δημιουργία ενός νέου ΛΑΦΚΑ για τις υψηλές συντάξεις. Θέλω να ρωτήσω τον κο Υφυπουργό αν υπάρχουν κάποιοι φραγμοί και αν εφαρμόζεται η νομοθεσία για το πλαφόν στις συντάξεις. ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ Όσον αφορά το πλαφόν στο ύψος των συντάξεων, όχι. ΜΑΡΓΙΟΣ Θέλω επίσης, να αναφερθώ στη συσσώρευση συντάξεων. Αν διενεργηθούν έλεγχοι, θα διαπιστωθεί ότι, υπάρχει μεγάλη συσσώρευση συντάξεων, η οποία πρέπει να περιοριστεί άμεσα, προκειμένου να περιοριστούν οι δαπάνες. Η μηχανοργάνωση θα βοηθούσε πολύ στη διενέργεια των ελέγχων. Για παράδειγμα, ένας συνταξιούχος λαμβάνει δυο κύριες συντάξεις και δυο κύριες συντάξεις η σύζυγος, συν οι επικουρικές συντάξεις. Στην περίπτωση που ο ένας εκ των δυο αποβιώσει, τότε ο επιζών σύζυγος λαμβάνει μέρος και των συντάξεων του θανόντος. Υπάρχει μεγάλη συσσώρευση συντάξεων. Επιμένω ότι, πρώτα πρέπει να τερματιστούν οι σπατάλες και στη συνέχεια να εξευρεθούν τρόποι χρηματοδότησης του συστήματος. Υπάρχουν εκροές δισεκατομμυρίων. Τέλος, θέλω να επισημάνω την αναγκαιότητα ενίσχυσης του θεσμού της επαγγελματικής ασφάλισης. ΠΡΟΕΔΡΟΣ Θεωρείται ότι, αν ανακαλυφθούν όσοι λαμβάνουν σωρεία συντάξεων και διακοπεί η καταβολή τους, θα αντιμετωπιστεί το πρόβλημα; ΜΑΡΓΙΟΣ Ανέφερα και προηγουμένως ότι, το (25-30)% του αναλογιστικού ελλείμματος αφορά στα ευγενή ταμεία. ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ Η κατάσταση είναι πράγματι όπως την περιέγραψε ο κος Μαργιός. Σε πολλές περιπτώσεις δεν εφαρμόζεται η νομοθεσία όσον αφορά στο πλαφόν στις συντάξεις. Από τους ελέγχους που διενεργούνται ήδη διαπιστώνεται ότι, συχνά δεν δηλώνεται η δεύτερη σύνταξη και έτσι δεν καταβάλλεται μειωμένη, όπως θα έπρεπε, αλλά ολόκληρη. Μέσα στον Μάρτιο θα πραγματοποιηθεί διασταύρωση των στοιχείων από όλα τα ασφαλιστικά 19

20 ταμεία και το Δημόσιο. Αυτό που είναι πολύ σημαντικό είναι η ύπαρξη ενιαίου κέντρου απονομής σύνταξης. ΛΟΠΑΤΑΤΖΙΔΗΣ Θέλω να αναφέρω ένα παράδειγμα πάνω σε αυτά που ανέφερε ο κος Μαργιός. Το 2002 στο ΙΚΑ-ΕΤΑΜ είχε αποφασιστεί και υλοποιηθεί η απονομή των συντάξεων βάσει τραπεζικών λογαριασμών. Σταμάτησε η απονομή των συντάξεων μέσω του προσωπικού των ΕΛΤΑ. Αποκαλύφθηκαν τότε περίπου άτομα, τα οποία λάμβαναν διπλές - πλαστές συντάξεις. ΜΠΟΥΡΛΟΣ Συμβαίνει και σήμερα. ΛΟΠΑΤΑΤΖΙΔΗΣ Θέλω να προσθέσω ότι, συμφωνώ με την πρόταση του κου Τσακλόγλου από την άποψη της δομής και με το δεδομένο ότι, στην ίδια κατεύθυνση κινούνται και πολλά άλλα ασφαλιστικά συστήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως στην Ιταλία και στην Ισπανία, οι οποίες θέλουν να δημιουργήσουν τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις ενός βιώσιμου ορίζοντα. Εκείνο που πρέπει να αντιμετωπίσει κανείς είναι το πλάνο μετάβασης από το υφιστάμενο στο νέο σύστημα. Πρέπει να υπολογιστεί το οικονομικό, αλλά και το κοινωνικό κόστος και να εξευρεθούν λύσεις στα τεχνικά προβλήματα, όπως για παράδειγμα η δημιουργία ατομικών λογαριασμών για κάθε ασφαλισμένο, με βάση τον οποίο θα προσδιορίζονται και τα δυο τμήματα της σύνταξής του, αυτό που προέρχεται από το υφιστάμενο σύστημα και αυτό που προέρχεται από το νέο. Επίσης, το κοινωνικό και επικοινωνιακό πρόβλημα που θα προκαλέσει η υλοποίηση ενός τέτοιου μέτρου, το οποίο θεωρώ ότι σχετίζεται με την τοποθέτηση που έκανε αρχικά η ΓΣΕΕ ότι, το νέο σύστημα προκαλεί μείωση συντάξεων. Πρέπει αυτό να υπολογιστεί, να προσδιοριστεί, να κοστολογηθεί και να μετρηθεί τι θα ήταν διατεθειμένη η κοινωνία να θυσιάσει, ώστε να επιλυθεί ένα τέτοιο μείζον πρόβλημα. Επίσης, χρειάζεται να προσδιορίσει κανείς τον τρόπο αντιμετώπισης μιας πιθανής αντίδρασης της ΓΣΕΕ σε μια ενδεχόμενη μακροπρόθεσμη μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών σε σχέση με αυτό που είναι διατεθειμένη να θυσιάσει η κοινωνία, ώστε να επιλυθεί ένα τέτοιο μείζον πρόβλημα. 20

21 ΠΡΟΕΔΡΟΣ Στο θέμα του διαχωρισμού της βασικής από την ανταποδοτική σύνταξη υπάρχει συμφωνία των μελών της Επιτροπής επί της αρχής και καθένας έχει προσθέσει τις απόψεις - παρατηρήσεις του. ΣΑΚΕΛΛΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Είναι σαφές ότι, το θέμα δεν τελειώνει εδώ. Ο διάλογος που κάνουμε εδώ για την μεταρρύθμιση αποτελεί ένα μικρό βήμα σε μια αέναη προσπάθεια αντιμετώπισης συνολικών κινδύνων και κοινωνικών ασφαλιστικών προβλημάτων. Το πρώτο που θέλω να επισημάνω είναι ότι, όταν γίνεται λόγος για συντάξεις, ουσιαστικά γίνεται αναφορά σε κοινωνικά δικαιώματα, τα οποία έχουν τη δική τους λογική. Δεν αποτελούν μόνο αριθμούς. Σε τελευταία ανάλυση υπάρχει και μια κοινωνική δυναμική που τα επιβάλλει. Το ζήτημα έτσι όπως τέθηκε από την ηγεσία του Υπουργείου, τέθηκε σωστά. Πρέπει να υπάρχει μια σωστή διατύπωση των αρχών του νέου συστήματος. Με τη βασική σύνταξη πρέπει να διασφαλιστεί η κοινωνική σταθερότητα και ειδικά σε μια εποχή οικονομικής κρίσης, η οποία απειλεί ανά πάσα στιγμή να μετατραπεί σε κοινωνική. Η βασική σύνταξη είναι ένα όραμα το οποίο συνδέεται πολύ στενά με τους νέους κοινωνικούς κινδύνους, την χειροτέρευση των δημογραφικών δεδομένων, την αλλαγή του οικονομικού παραγωγικού μοντέλου, την δημιουργία ανάπτυξης χωρίς θέσεις εργασίας, την μακρόχρονη ανεργία και τις διακοπές του ασφαλιστικού βιογραφικού των εργαζομένων. Οι υφιστάμενοι κοινωνικοί και δημόσιοι πόροι πρέπει να μετατραπούν βαθμιαία σε μια νέας μορφής ασφάλιση/σύνταξη για τους ηλικιωμένους που θα διασφαλίζουν την κοινωνική σταθερότητα. Το δεύτερο σημαντικό θέμα, στο οποίο θεωρώ ότι όλοι συμφωνούν, είναι ότι, στο τελικό Πόρισμα και στο σχέδιο νόμου του Υπουργείου πρέπει να διατυπωθεί με μεγάλη σαφήνεια ότι, με τη μεταρρύθμιση που πραγματοποιείται γίνεται μια προσπάθεια αποκατάστασης της ασφαλιστικής δικαιοσύνης όσον αφορά τους ασφαλισμένους και τις εισφορές τους. Αυτή η αποκατάσταση των αρχών δικαιοσύνης μπορεί να διατυπωθεί σε άρθρα και διατάξεις νόμου, ώστε στο τέλος να αποτυπωθεί το μήνυμα ότι, το σύστημα δεν επιβραβεύει όσους εργάζονται λιγότερο, αλλά όσους εργάζονται περισσότερο. Αυτό είναι το νόημα της ανταποδοτικής ή αναλογικής σύνταξης. Αποκατάσταση των αρχών δικαιοσύνης μέσα από μια πριμοδότηση της εργασίας. Το τρίτο στοιχείο είναι ότι, μακροπρόθεσμα πρέπει να πληροφορήσουμε τους οικονομικούς φορείς ότι, η μεταρρύθμιση αυτή θα συμβάλει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Διότι το πρόβλημα μας σήμερα όποια μορφή και αν παίρνει ασφαλιστικό, δημοσιονομικό, οικονομικό είναι θέμα ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Μακροπρόθεσμα αυτή η μεταρρύθμιση με την αποκατάσταση των αρχών της ανταποδοτικότητας μέσα στο σύστημα θα επιφέρει πλεονεκτήματα στην οικονομία και θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της χώρας μέσα από τη σχεδιασμένη μείωση των εισφορών που θα είναι πλέον δυνατή. Οι εν λόγω τρεις στόχοι θεωρώ ότι πρέπει να διατυπωθούν με σαφήνεια στο Πόρισμα και στο σχέδιο νόμου. Ένα τέτοιο μεσοπρόθεσμο όραμα, πολύ ρεαλιστικό, νομίζω ότι ενσωματώνει τις 21

22 προτάσεις του Υπουργείου και γύρω από αυτό πρέπει να οικοδομηθούν όλες οι επιμέρους προτάσεις. Πρέπει να επισημανθεί με κάθε σαφήνεια ότι ο κρατικός προϋπολογισμός αναλαμβάνει να χρηματοδοτήσει στο μέλλον τις συντάξεις και έτσι ταυτόχρονα δίδεται ένα βοήθημα στις επιχειρήσεις να μειώσουν το μη μισθολογικό κόστος εργασίας και να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους. ΜΑΡΓΙΟΣ Θέλω να ρωτήσω πώς μπορεί να θωρακιστεί η πολιτική εξουσία από τις πιέσεις των συντεχνιών, προκειμένου να μην παρατηρούνται φαινόμενα τροποποίησης της νομοθεσίας υπέρ κάποιων κοινωνικών ομάδων. Τι θα έπρεπε να γίνει ώστε να μην υποχωρεί η πολιτική ηγεσία στις πιέσεις των συντεχνιών και να μην είναι το σύστημα διάτρητο; Υπάρχει η δυνατότητα θέσπισης κάποιας διάταξης νόμου, με την οποία να διασφαλίζεται η μη υποχώρηση της εκάστοτε πολιτικής ηγεσίας στις πιέσεις των συντεχνιών ; ΠΡΟΕΔΡΟΣ Στο σημείο αυτό ολοκληρώνεται η συζήτηση του θέματος αυτού. Η συνεδρίαση θα συνεχιστεί με την εισήγηση του κου Κυριάκη. Ο λόγος στον κο Κυριάκη. Ακολουθεί η εισήγηση του κου Κυριάκη με τίτλο «ΔΕΙΚΤΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΙΟΔΟΤΙΚΩΝ ΤΑΜΕΙΩΝ ΚΑΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΤΟΥΣ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ». 1. Εισαγωγή Το σύνολο των χωρών που είναι μέλη του Ο.Ο.Σ.Α., βρίσκονται αντιμέτωπες με το πρόβλημα της γήρανσης των πληθυσμών τους. Γονιμότητα που μειώνεται, προσδόκιμο ζωής που αυξάνεται, έξαρση του αριθμού των συνταξιούχων η οποία θα κορυφωθεί σε 20 έτη περίπου, είναι παράγοντες πού συντελούν σε μεγάλη αύξηση του αριθμού των συνταξιούχων, με δυσμενή επίπτωση στα δημόσια χρηματοοικονομικά των χωρών. Οι επιδράσεις στα δημόσια χρηματοοικονομικά των κοινωνιών που γηράσκουν είναι αναμφισβήτητα σημαντικές αλλά είναι σφάλμα να περιορίζεται η μελέτη σε αυτό το επίπεδο και να παραβλέπονται οι παράγοντες που επιδρούν στη γήρανση του πληθυσμού και που αποτελούν μια από τις πραγματικές αιτίες της δυσμενούς εξέλιξης των χρηματοοικονομικών. Επιπλέον η εστίαση στα δημόσια χρηματοοικονομικά δείχνει ότι δεν έχει επιδειχθεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον στα πολιτικά ζητήματα που προκύπτουν από τη γήρανση του πληθυσμού. 22