ημοσιογραφικός Λόγος (η γλώσσα της δημοσιογραφίας) Σημειώσεις για το μάθημα ημοσιογραφία & ημόσιος Λόγος

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ημοσιογραφικός Λόγος (η γλώσσα της δημοσιογραφίας) Σημειώσεις για το μάθημα ημοσιογραφία & ημόσιος Λόγος"

Ἀντιόπη Σπανός
7 χρόνια πριν
Προβολές:

1 ημοσιογραφικός Λόγος (η γλώσσα της δημοσιογραφίας) Σημειώσεις για το μάθημα ημοσιογραφία & ημόσιος Λόγος Άρης Κουμπαρέλης Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Ψηφιακών Μέσων & Επικοινωνίας ΤΕΙ Ιόνιων Νήσων

2 Γλωσσικά μέσα (φράσεις) που έχουν συνδεθεί με την απόκρυψη ή την υποδήλωση ιδεολογικών επιλογών (1) ηχρήσηλόγιων λέξεων (όλεθρος, ανέλεγκτος, ολισθαίνω), που θεωρείται ότι προσδίδουν έναν τόνο σοβαρότητας και εγκυρότητας στον λόγο ηχρήσηορολογίας (κλωνοποίηση, παγκοσμιοποίηση, διαδίκτυο), που υπαγορεύει την ιδέα του αυστηρού επιστημονικού και τεχνικού πνεύματος η παθητικοποίηση (συνελήφθησαν είκοσι διαδηλωτές κατά τα χθεσινά επεισόδια αντί, ας πούμε, ύστερα από εντολή του αρμόδιου εισαγγελέα κ. Τάδε η αστυνομία συνέλαβε κλπ.), δηλαδή η αποφυγή της ενεργητικής σύνταξης, που θα αποκάλυπτε δρώντα πρόσωπα, υπεύθυνα για δυσάρεστα συμβάντα [3] Κείμενο 3: Π. Πολίτης. Η σχέση γλώσσας και ιδεολογίας στον λόγο των μέσων μαζικής ενημέρωσης - Βλέπε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης: Το επικοινωνιακό πλαίσιο και η γλώσσα τους ΤΟΥΣ, σ. 9

3 Γλωσσικά μέσα (φράσεις) που έχουν συνδεθεί με την απόκρυψη ή την υποδήλωση ιδεολογικών επιλογών (2) η εστίαση σε αξιολογικά επίθετα (σημαντικά κέρδη των μικρών), που εξυπηρετεί ιδιαίτερα τη διατύπωση κρίσεων και σχολίων η «διχαστική» χρήση αντωνυμιών (η ομάδα του εμείς ως έκφραση της ιδεολογικής συμπαράταξης απέναντι στην ομάδα του αυτοί ως έκφραση του αντίπαλου συνασπισμού) οι μεταφορές (το «Βατερλό» της εξωτερικής πολιτικής, η «βουτιά» του δείκτη του Χρηματιστηρίου) και οι μετωνυμίες (η δραχμή, η Σοφοκλέους, η Αθήνα, οι Βρυξέλλες), καθιερωμένα εργαλεία μιας διεθνοποιημένης δημοσιογραφικής αργκό η υποδηλωτική χρήση της στίξης στον γραπτό λόγο (υποσμηναγός (!) αφαίρεσε τις απόρρητες δισκέτες, μικροί στις μεγάλες ώρες ) και ο σκόπιμος παρατονισμός στον προφορικό λόγο (ΤΟ γεγονός της χρονιάς), γνωστές στρατηγικές της λαϊκίζουσας δημοσιογραφίας, Βλέπε επίσης ιπλή Γλώσσα της Επικοινωνίας, Ξυδόπουλος στο

4 Τα είδη της «διπλής γλώσσας» Σύμφωνα με τον Lutz [(1989), Doublespeak. New York: Harper & Row, σσ. 2-6] η «διπλή γλώσσα» μπορεί να συντίθεται από: ευφημισμούς, αντί για νεκροθάφτης, υπάλληλος γραφείου τελετών αντί για τυφλός - άτομο με προβλήματα όρασης τεχνικούς ή επιστημονικούς όρους, εκμισθωτής αντί για ιδιοκτήτης μίσθιο αντί για ακίνητο στοιχεία «ξύλινης γλώσσας», κώδικας που θα εκδοθεί με προεδρικό διάταγμα.. στοιχεία βερμπαλισμού ή ρητορισμού. οικιακό εργαλείο αφαίρεσης αντί για οδοντόβουρτσα λέξεις νυφίτσες (βλέπε Γιώργος Ι. Ξυδόπουλος Οι λέξεις-νυφίτσες στην υπηρεσία της διαφήμισης διαθέσιμο στο

5 Στερεότυπες λέξεις Η δημοσιογραφική γλώσσα προβαίνει σε αξιολογικές παραδοχές γύρω από έννοιες όπως: λαός, έθνος, φυλή, παράδοση, ιστορία, δημοκρατία, γλώσσα κλπ. Οι παραδοχές αυτές αποτελούν στερεότυπα προς ιδεολογική στράτευση του κοινού. [4] Κείμενο 4: Π. Πολίτης. Η λειτουργία των στερεοτύπων στη γλώσσα των ΜΜΕ. Βλέπε Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης: Το επικοινωνιακό πλαίσιο και η γλώσσα τους, σ. 9

6 Η περιοδικότητα της ενημέρωσης ως ρυθμιστικός παράγων της μαζικής επικοινωνίας Περιοδικότητα σημαίνει δύο πράγματα: 1. ότι το μέσο ενημέρωσης είναι υποχρεωμένο να κινείται στη διάσταση του γραμμικού χρόνου των καθημερινών γεγονότων, να «παρακολουθεί την επικαιρότητα», και ότι δεσμεύεται από τη συχνότητα με την οποία αποστέλλει στο κοινό του καινούρια μηνύματα. Τα έγχρονα μέσα (ραδιόφωνο, τηλεόραση) υπερτερούν έναντι του τύπου σε σχέση με την περιοδικότητα για λόγους προφανείς (τεχνικούς). 2. συνδέεται με τις συνήθειες και τις προτιμήσεις που αναπτύσσει το κοινό για την ποιότητα, την ποσότητα και την ταχύτητα των πληροφοριών που δέχεται. Η περιοδικότητα έχει επιπτώσεις και στη γλώσσα των μέσων: ο ασθμαίνων, ελλειπτικός και υποδηλωτικός, συνθηματολογικός και έντονα συναισθηματικός, σύμμετρος με τον ταχύτατα εκφερόμενο λόγο της καθημερινής συνομιλίας λόγος των έγχρονων μέσων αντιπαρατίθεται στον άνετο, πληθωρικό, επεξεργασμένο με προσοχή, λεπτομερειακό και αποδεικτικό λόγο του τύπου. να σχολιαστεί αυτό!

7 Ταχύτητα και κατακερματισμός του χρόνου (το κοντράστ έγχρονων και έντυπων μέσων) Η τηλεόραση και το ραδιόφωνο εθίζουν τους θεατές/ ακροατές τους σε λίγες, εντυπωσιαστικές και ταχύτατα μεταδιδόμενες πληροφορίες-συμβάντα, που τους οδηγούν στο να βιώνουν ένα παρόν χωρίς διάρκεια και σύνδεση με το παρελθόν, το οποίο είναι έτοιμο να δώσει τη θέση του σε πολυάριθμα παρόμοια στιγμιαία «παρόντα» της επικαιρότητας του μέλλοντος. Αυτός ο κατατεμαχισμός του χρόνου είναι μικρότερος στον τύπο, όπου η ανάγκη σχολιασμού των γεγονότων επιτρέπει το καταστάλαγμά τους, το τόσο χρήσιμο για την κατανόηση της πραγματικότητας και των αλλαγών της.

8 Ταξινόμηση δημοσιογραφικών κειμένων (ΕΙ ΗΣΗ & ΕΙ ΗΣΕΟΓΡΑΦΙΑ) Ιστορικά προηγήθηκε η ταξινόμηση των ειδών των δημοσιογραφικών κειμένων και εν συνεχεία επιλέχτηκαν εκείνα τα είδη που συνδέονται με την ειδησεογραφία - το κατεξοχήν αντικείμενο της δημοσιογραφίας: πρωτίστως την ειδησεογραφία την ίδια [news reporting] δευτερευόντως την πολιτική αρθρογραφία [press editorials] και το πολιτικό ρεπορτάζ [press reportage] μεταξύ των γραπτών ειδών, και τη συνέντευξη [interview] ή τα«στρογγυλά τραπέζια» [panel discussions] μεταξύ των προφορικών ειδών

9 Γλωσσικά φαινόμενα με υψηλή συχνότητα εμφάνισης (1) η αντιστροφή της σειράς Υποκείμενο Ρήμα: «σκληραίνει η στάση των Σκοπίων για το όνομα». η πρόταξη επιρρηματικών τύπων που φέρνει στο προσκήνιο στοιχεία της καινούργιας πληροφορίας, όπως ο χώρος ή ο χρόνος των συμβάντων: «έως τις 6.00 σήμερα τα καταστήματα». ηεκτεταμένηχρήση τροποποιητών δηλαδή αξιολογικών επιθέτων, που φορτίζουν συναισθηματικά τον λόγο: «Ιδιαίτερα ευνοϊκό κλίμα στην οικονομία».

10 Γλωσσικά φαινόμενα με υψηλή συχνότητα εμφάνισης (2) η παθητικοποίηση, είναι η απρόσωπη πλην έντονη πρακτική έως και δεικτική σύνταξη τη βλέπουμε συχνά στους τίτλους: «Η διαφορά 3% θεωρείται ασφαλής από τους νικητές και ανατρέψιμη από τους ηττημένους». η ονοματοποίηση, δηλαδή μετατροπή μιας ρηματικής φράσης σε ονοματική πρόκειται για σύνταξη που ευνοεί τη στρατηγική υψηλού ύφους: «εξοικονομώ ενέργεια εξοικονόμηση ενέργειας» οι ελλειπτικές δομές είναι χαρακτηριστικό της λαϊκίζουσας δημοσιογραφίας, η οποία καθιέρωσε ένα λόγο συνθηματολογικό και υπαινικτικό: «ολάριο: σήμερα τα επιτόκια»

11 Γλωσσικά φαινόμενα στο επίπεδο του λεξιλογίου (1) πλήθος νέων και ασυνήθιστων συνθέτων-ζευγών τιμές-φωτιά, τιμολόγιο-μαϊμού, στροφή-καρμανιόλα πλήθος αξιολογικών επιθέτων που λειτουργούν ως ποιοτικά υπερθετικά ανελέητος, πύρινος, αδιανόητος, σατανικός, εφιαλτικός ηπροτίμησησεεκφραστικά κλισέ Έναβήμαπριναπό, Υπάρχει άμεσος κίνδυνος να, Ραγδαίες εξελίξεις σε οεκτεταμένοςδανεισμός, ιδιαίτερα από την αγγλική, δάνεια μεταφραστικά: όπως κλωνοποίηση, δάνεια αναφομοίωτα: όπως θρίλερ, debate

12 Γλωσσικά φαινόμενα στο επίπεδο του λεξιλογίου (2) ηεπιμονήστοτεχνικό λεξιλόγιο υποτίμηση, διολίσθηση, μετοχοποίηση, κεφαλαιοποίηση (στο επίπεδο της οικονομίας αυτά) οι μεταφορές το πόρισμα της επιτροπής καίει τον Χ, ανάχωμα στην ανηθικότητα, τα θύματα της φτώχειας η μίμηση της άτυπης καθημερινής γλώσσας μαγειρεύει μεταθέσεις το Υπουργείο, τα βρήκαν τελικά οι δύο Υπουργοί Εξωτερικών το Έθνος θρηνεί τον θάνατο του μεγάλου ηγέτη του ένα μεγάλο φάσμα λέξεων που εισάγουν παραθέματα ή αφηγήσεις είπε, επανέλαβε, δήλωσε, ομολόγησε κ.ά.

Σχετικά έγγραφα

Μέσα µαζικής ενηµέρωσης το επικοινωνιακό πλαίσιο και η γλώσσα τους

Μέσα µαζικής ενηµέρωσης το επικοινωνιακό πλαίσιο και η γλώσσα τους»»» του Περικλή Πολίτη Σε αντιδιαστολή προς τις περισσότερες µορφές επικοινωνίας, όπου ο παραγωγός του λόγου είναι ένα πρόσωπο, ο λόγος