ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ 1 Ο

Transcript

1 ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΘΕΜΑ 1 Ο Κείµενο: Επιστήµονας αποκλειστικά ειδικευµένος ή πολύπλευρα µορφωµένος; Είναι γεγονός πως η ειδίκευση είναι απαραίτητη, είναι αντικειµενική νοµοτέλεια. Όσο µεγαλύτερη εµβάθυνση γίνεται σ έναν τοµέα, τόσο µεγαλύτερο είναι το όφελος των ανθρώπων. Η µονόπλευρη, όµως, ενασχόληση µ ένα αντικείµενο, µε µια πλευρά του µπορεί να οδηγήσει στην τυποποίηση, στη ρουτίνα, στην αποσπασµατικότητα. Όταν η εξειδίκευση γίνεται αυτοσκοπός απογυµνώνεται το επιστηµονικό έργο από την κοινωνική του ουσία, αποσυνδέεται από την κοινωνική του εφαρµογή. Μπορεί, πολύ εύκολα, να δικαιολογηθεί και η αντιανθρωπιστική χρήση της επιστήµης, η σύνδεσή της µε µεγάλα ανθρωπιστικά συµφέροντα. Στο όνοµα µιας τεχνοκρατικής αντίληψης απογυµνώνεται η επιστήµη από την ανθρωπιστική της ουσία. Ταυτόχρονα, καθώς ο ίδιος ο επιστήµονας αποξενώνεται πολύπλευρα από τους άλλους ανθρώπους, αποξενώνεται και από τον ίδιο του τον εαυτό. Γίνεται µονοδιάστατος. Αντίθετα ο επιστήµονας που γνωρίζει την ουσία του έργου του έχει διαφορετικές απαιτήσεις και από τον ίδιο του τον εαυτό και από το αντικείµενο µε το οποίο ασχολείται. Κοινωνικά ευαισθητοποιηµένος συµβάλλει µέσα από την επιστήµη του στην κοινωνική εξέλιξη. εν εννοεί την πολύπλευρη µόρφωση ως αθροιστική ενασχόληση µε διάφορες τέχνες ή µε άλλους τοµείς του επιστητού, αλλά ως ουσιαστική ανάγκη ζωής, ως προϋπόθεση για την πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, για την ιστορική δικαίωση του έργου του. Χρειάζεται, όµως, εδώ να θίξουµε και µια άλλη πλευρά που έχει αναδείξει η ίδια η ανάπτυξη της επιστήµης σήµερα. Είναι γνωστό πως όσο µεγαλύτερη είναι η κατάκτηση ενός γνωστικού τοµέα, τόσο πιο οπλύ γίνεται φανερή η σύνδεσή του µε άλλους τοµείς της επιστήµης. Η τάση για ειδίκευση µετατρέπεται στο διαλεκτικά αντίθετό της, στη γενίκευση µέσω της ανάπτυξης των σύνθετων επιστηµών (π.χ. κυβερνητική, πληροφορική, βιοµηχανία, αστροναυτική, εφαρµογή των µαθητικών σ όλες τις επιστήµες, κ.λπ.). Η παραδοσιακή αντίληψη για την εξειδίκευση αρχίζει να ανατρέπεται µπροστά στα νέα δεδοµένα. Για να µπορέσει ένας επιστήµονας ν ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις χρειάζεται να έχει επίγνωση της ενότητας της γνώσης, επίγνωση της πολυµορφίας της. Οι µεγάλες επιστηµονικές ανακαλύψεις έχουν γίνει από ανθρώπους µε ευρείς ορίζοντες σκέψης, πλούτο γνώσεων και ενδιαφερόντων. Ο Αϊνστάιν έλεγε πως ο Ντοστογιέφσκι του έδωσε πολύ περισσότερα απ ό,τι ο Γκάους. Αλλά και οι µεγάλοι επιστήµονες της Αναγέννησης ήταν άνθρωποι µε δύναµη σκέψης, µε πάθος. Ήταν πολυµαθείς. Το πρότυπο του Homo universalis (καθολικός άνθρωπος) χαρακτήριζε τον Λεονάρντο ντα Βίντσι, τον Ντύρερ, τον Μακιαβέλι, τον Λούθηρο. Το βασικό στοιχείο της προσφοράς ενός επιστήµονα έγκειται στο να συµβάλει µέσα από το έργο του έργο του στην απελευθέρωση του ανθρώπου. Για να γίνει αυτό κατορθωτό χρειάζεται πρώτ απ όλα η προσωπική συνειδητοποίηση και η ευθύνη του επιστήµονα για το κοινωνικό αποτέλεσµα του έργου. Το επιστηµονικό έργο δεν είναι κοινωνικά ουδέτερο έργο. Όσο κι αν οι τύποι, οι αριθµοί, οι έννοιες έχουν µια «απρόσωπη» ταυτότητα, αν τα δούµε αποµονωµένα στους τοίχους ενός εργαστηρίου 1

2 ή στις σελίδες ενός βιβλίου, κατά την έξοδό τους στον κοινωνικό στίβο αποκτούν συγκεκριµένη ταυτότητα, η οποία καθορίζεται από τον τρόπο εφαρµογής τους. Σ αυτό το σηµείο έγκειται και η ευθύνη, η προσωπική στάση του επιστήµονα. Μια θετική για την ανθρώπινη πρόοδο εξέλιξη συνεπάγεται µια πολύπλευρη µόρφωση του επιστήµονα καθοριστική για το πώς εννοεί και κατανοεί τη συµµετοχή του µέσα από το έργο του στην κοινωνική ζωή. Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η πρώτη επιλογή αφορά τον ίδιο τον επιστήµονα. Είναι δική του ευθύνη το αν γίνει διαβασµένο ανδράποδο, βολικό και υπάκουο σε κάθε λογής αντιανθρωπιστικές επιδιώξεις ή αν, µετουσιώνοντας τις ειδικευµένες γνώσεις του σε γνώση, συνδέει τα όσα γνωρίζει µε το κοινωνικό, συλλογικό όφελος. Είναι δική του επιλογή τον να ζέψει τις γνώσεις του υποζύγιο σε ιδιοτελεί συµφέροντα ή το να επιλέξει τον δρόµο της υψηλής ευθύνης που διακρίνει τον άνθρωπο ο οποίος έχει συνείδηση της κοινωνικής αναφοράς του έργου του. Είναι όµως και θέµα γενικότερο το πώς θα δηµιουργηθούν εκείνοι οι κοινωνικοί όροι οι οποίοι θα διευκολύνουν τις επιλογές ενός επιστήµονα και θα εξουδετερώνουν τις πιέσεις οι οποίες πιθανόν εξασκούνται πάνω του. Αιµιλία Καραλή, Λόγος, τεχνική και τέχνη στην έκθεση Εκδ. Στάχυ, 1993, σελ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε λέξεις (Μονάδες 25) Β. Με ποιόν τρόπο είναι ανεπτυγµένες οι λεπτοµέρειες της τέταρτης παραγράφου; Γιατί η συγγραφέας επιλέγει αυτόν τον τρόπο, για να ενισχύσει τις απόψεις της; (Μονάδες 20) Γ. Να βρείτε συνώνυµα των παρακάτω λέξεων (ένα για την καθεµία): µονοδιάστατος, απαιτήσεις, επίγνωση, συµβάλει, επιδιώξεις, µετουσιώνοντας. (Μονάδες 15). Ένας συµµαθητής σου υποστηρίζει ότι ο επιστήµονας απλώς φτιάχνει τα εργαλεία. Και εκεί τελειώνει το δικό του καθήκον. ιαφωνείς µε τη συγκεκριµένη θέση και γράφεις ένα άρθρο που θα δηµοσιευτεί στη σχολική εφηµερίδα µε θέµα το χρέος του επιστήµονα απέναντι στον εαυτό του και τους συνανθρώπους του. (Μονάδες 40) ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ! 2

3 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ Α. Ο συγγραφέας πραγµατεύεται το θέµα της ολόπλευρης ανάπτυξης της προσωπικότητας του επιστήµονα ως παράγοντα καθοριστικού για την εξέλιξη της κοινωνίας. Ξεκινώντας διευκρινίζει πως η ειδίκευση ισοδυναµεί µε βαθιά γνώση ενός τοµέα. Όµως ταυτόχρονα αποµακρύνει το έργο του επιστήµονα από τον πραγµατικό προορισµό του, δηλαδή τη συµβολή της επιστήµης στην πρόοδο της ανθρωπότητας. Εξάλλου στις µέρες µας η ίδια η ύπαρξη των σύνθετων επιστηµών αποδεικνύει την ανάγκη της πολύπλευρης µόρφωσης του επιστήµονα. Κανείς δεν αµφισβητεί το γεγονός ότι τα µεγάλα επιστηµονικά επιτεύγµατα δηµιουργούνται από ανθρώπους µε ευρύτητα πνεύµατος. Αυτό σηµαίνει πως µόνο ο επιστήµονας που αντιλαµβάνεται την κοινωνική αποστολή της επιστήµης του, προσφέρει ουσιαστικό έργο στην ανθρωπότητα. Βέβαια ο καθένας επιλέγει την πορεία του, αν και η κοινωνία επηρεάζει και ως ένα βαθµό καθορίζει τις επιλογές των µελών της. Β. Η τέταρτη παράγραφος είναι αναπτυγµένη µε παραδείγµατα. Η συγγραφέας αναφέρεται σε καταξιωµένους επιστήµονες και δηµιουργούς, για να µην µπορεί κανείς να αµφισβητήσει την αλήθεια της θέσης της, πώς δηλαδή ο πραγµατικός επιστήµονας διαθέτει διευρυµένους ορίζοντες και ουσιαστική πολυµάθεια συµβάλλοντας καθοριστικά στην εξέλιξη του πολιτισµού. Γ. µονοδιάστατος = µονόπλευρος απαιτήσεις = προσδοκίες επίγνωση = συναίσθηση (να) συµβάλει = στόχοι µετουσιώνοντας = µεταβάλλοντας. Πρόλογος: Στην εποχή µας η γνώση αποτελεί το πιο ισχυρό όπλο στα χέρια των ανθρώπων, όπλο που µπορεί να χρησιµοποιηθεί για τη βελτίωση της ζωής στον πλανήτη ή για την καταστροφή της. Κυρίως Θέµα: Απέναντι σ αυτήν την πραγµατικότητα οι θέσεις και οι απόψεις διίστανται. - Υπάρχουν επιστήµονες που υποστηρίζουν ότι αυτοί εργάζονται σκληρά για την εξεύρεση της αλήθειας, την επέκταση των γνώσεων και την αύξηση των δυνατοτήτων του σύγχρονου ανθρώπου σε κάθε τοµέα της ζωής του. Από κει και πέρα η χρησιµοποίηση αυτής της γνώσης είναι υπόθεση και ευθύνη των πολιτικών και όλων αυτών που εµπλέκονται σε διαδικασίες και πρακτικές αξιοποίησης των γνώσεων. - Όµως ένας επιστήµονας είναι πρώτα απ όλα και πάνω απ όλα ένας πνευµατικός άνθρωπος. Εξάλλου οι κατακτήσεις του στον επιστηµονικό χώρο αλλάζουν δραµατικά τις συνθήκες της ζωής µας και γι αυτό κρύβονται πάντα πίσω από αυτές µεγάλα οικονοµικά συµφέροντα και ασκούνται οικονοµικές πιέσεις. Αυτό συνεπάγεται αυξηµένες ευθύνες απέναντι στον εαυτό του και απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Ευθύνη απέναντι στον εαυτό του: να εργάζεται σκληρά αποκτώντας ειδική γνώση που θα τη συνδυάζει µε γενικότερη µόρφωση και καλλιέργεια. Να µην είναι δογµατικός, να παρουσιάζει δεκτικότητα σε νέες ιδέες. Να καλλιεργεί πνευµατικά, ηθικά, ψυχικά, κοινωνικά και να χει ως στόχο του τη «δια βίου παιδεία». 3

4 Έχει δώσει όρκο και έχει χρέος προς τους συνανθρώπους του: Να υπηρετεί την ανθρωπότητα Να είναι συνεπής σε αρχές και ηθικές αξίες Να αρνείται να προσφέρει υπηρεσίες σ αυτούς που κρίνει ότι βλάπτουν το σύνολο και περιφρονούν τον άνθρωπο Να καταγγέλλει δηµόσια αυτούς που τον προσεγγίζουν, για να υπηρετήσουν παράνοµους σκοπούς Να δίνει το παρόν σε κάθε αγώνα, σε κάθε προσπάθεια για τη διασφάλιση των ανθρώπινων δικαιωµάτων και τη σωτηρία του πλανήτη µας Να ενηµερώνει τον απλό άνθρωπο µε τρόπο κατανοητό για τους επικείµενους κινδύνους από τη λανθασµένη εφαρµογή των γνώσεων. Επίλογος: Ο άνθρωπος σήµερα εξοντώνει το συνάνθρωπό του, καταστρέφει τη φύση και τον ίδιο του τον εαυτό. Οι επιστήµονες φέρουν ένα µεγάλο µερίδιο ευθύνης, γιατί ο τρόπος προσέγγισης της αλήθειας και η αξιοποίησή της υπηρετούν πάντα κάποια συµφέροντα απέναντι στα οποία πρέπει να σταθεί κριτικά ο επιστήµονας. 4

5 ΘΕΜΑ 2 Ο Κείµενο: Η <<ρετσινιά>> της αποτυχίας ύσκολο να µιλήσεις µε τα παιδιά που δεν πέτυχαν στις Πανελλήνιες Εξετάσεις και τους γονείς τους. εν τολµάς ούτε να τους τηλεφωνήσεις για άλλους λόγους. Τα παιδιά αυτά χαµένα, χωρίς σχολή, χωρίς πυξίδα µαζεύουν τώρα τα κοµµάτια τους. Κάποια αρχίζουν να αναρωτιούνται, δειλά δειλά τι θα κάνουν, κάποια δεν θέλουν να το συζητήσουν καθόλου και κλείνονται στο καβούκι τους. Ξέρουν ότι έχουν ήδη τη <<ρετσινιά>> της αποτυχίας για την ελληνική κοινωνία <<Καλύτερα να έβλεπα το όνοµα µου στο τελευταίο ΤΕΙ στα σύνορα, παρά αυτό το τίποτα>>, µου είπε χαρακτηριστικά µια <<αποτυχηµένη>> κοπέλα, κοµµένη από το µέτρο του απαραίτητου 10. Γιατί, άραγε, να µην είχε µπει στην ανθοκοµία, στη φωτογραφία, στην τυποποίηση προϊόντων, να αποκτήσει η ίδια σκοπό και να δώσει επιστηµονικό επίπεδο στα απλά πρακτικά επαγγέλµατα, χωρίς να είναι απαραίτητα άριστη µαθήτρια; ιάβαζα στη γαλλική <<Le Monde>> για τους µαθητές στη ανία, <<τους πιο ευτυχισµένους νέους>>. Η ιδέα της αποτυχίας δεν υφίσταται στο εκεί σύστηµα παιδείας. Αυτό που ενδιαφέρει είναι το κτίσιµο της προσωπικότητας, οι εµπειρίες. Το βιογραφικό δεν λογίζεται ως ένας κατάλογος από διπλώµατα, αλλά ως σύνολο ενδιαφερόντων. Σηµασία λένε έχει να βρεις τον εαυτό σου. Εκεί οι σχολικές τάξεις διαβάζω δεν έχουν βαθµολογίες. <<Οποιαδήποτε ιδέα για ιεράρχηση των µαθητών θα ήταν απαράδεκτη>>, κατά τον καθηγητή Ψυχολογίας στο Πανεπιστήµιο της Κοπεγχάγης Σβεν Μορς. Οι εκπαιδευτικοί, όπως και οι γονείς, προσπαθούν πάντα να βρίσκουν τα θετικά σε κάθε παιδί. Το αποτέλεσµα; Σε έρευνα σε νέους 17 χωρών βρέθηκε ότι το 60% των ανών θεωρούν το µέλλον τους ευοίωνο και το 51% δηλώνουν ικανοποιηµένοι από τη ζωή τους. Ενώ σε άλλες χώρες, όπως η δική µας, οι νέοι θεωρούν ότι η αποτυχία <<στα µικράτα τους>> είναι καθοριστική για τη ζωή τους, οι νεαροί ανοί µε µπόλικη αυτοπεποίθηση και οικονοµική αυτονοµία, χάρη σε υποτροφίες, κρατικά δάνεια και δουλειές µερικής απασχόλησης, ενθαρρύνονται να εξερευνούν, να ταξιδεύουν και να ονειρεύονται. Οι νέοι µας αριστεύουν στο να είναι νέοι!>> λέει ο Μορς. Σας φαίνεται σαν σενάριο επιστηµονικής φαντασίας; Έχετε δίκιο για την Ελλάδα, είναι! Της Μαίρης Κατσονοπούλου ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ: Α. Να γράψετε την περίληψη του κειµένου σε λέξεις. (Μονάδες 25) Β. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιµοποιεί η αρθρογράφος; Να τεκµηριώσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 25) 5

6 Γ. Να δώσετε ένα συνώνυµο για καθεµία από τις παρακάτω λέξεις: Υφίσταται, ιεράρχηση, κτίσιµο, ευοίωνο (Μονάδες 10). «Το βιογραφικό δε λογίζεται ως ένας κατάλογος από διπλώµατα άλλα ως ένα σύνολο ενδιαφερόντων. Σηµασία λένε- έχει να βρεις τον εαυτό σου». Ποιες είναι, κατά τη γνώµη σας, οι επιπτώσεις της έλλειψης αυτογνωσίας για το σύγχρονο άνθρωπο; Προτείνετε τρόπους µε τους οποίους το ελληνικό σχολείο θα συµβάλει καθοριστικά στην καλλιέργεια της αυτό-γνωσίας των σηµερινών νέων. ( λέξεις) (Μονάδες 40) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ: Α. Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσµάτων των πανελλαδικών η αρθρογράφος καταθέτει τους προβληµατισµούς της για τις αντιδράσεις των µαθητών που απέτυχαν. Τα παιδιά ντρέπονται και νιώθουν πως µπροστά τους έχουν µόνο κλειστούς δρόµους. Σύµφωνα µε την αρθρογράφο το εκπαιδευτικό µας σύστηµα ευθύνεται γι αυτή την κατάσταση. Συγκεκριµένα αποδοκιµάζει έντονα το µέτρο της βάσης του δέκα και συγκρίνει την εκπαίδευση στη χώρα µας µε το σύστηµα της ανίας. Εκεί µοναδικός στόχος είναι η ανάπτυξη της προσωπικότητας του µαθητή και ο κάθε µικρός ανός έχει τη δυνατότητα να ζήσει τη νιότη του αποκτώντας σηµαντικές εµπειρίες, κάτι εξωπραγµατικό για τα Ελληνόπουλα που πασχίζουν για τους βαθµούς. Β. Η αρθρογράφος χρησιµοποιεί την επίκληση στη λογική, όταν παραθέτει τα αποτελέσµατα έρευνας που αφορούσε τον τρόπο που βλέπουν οι νέοι το µέλλον τους. Επίσης αναφέρει τους τρόπους µε τους οποίους εξασφαλίζεται η οικονοµική αυτονοµία των ανών και κατ επέκταση η δυνατότητα να ταξιδεύουν και να αποκτούν εµπειρίες. Ένας άλλος τρόπος πειθούς που χρησιµοποιείται είναι η επίκληση στο συναίσθηµα, όπως φαίνεται στα ακόλουθα σηµεία: «µαζεύουν τα κοµµάτια τους», «κλείνονται στο καβούκι τους», «η ρετσινιά της αποτυχίας». Γ. Υφίσταται = υπάρχει Κτίσιµο = ανάπτυξη Ιεράρχηση= διαβάθµιση Ευοίωνο = θετικό, ευνοϊκό. Ο δρόµος προς την αυτογνωσία είναι µακρύς και δύσκολος. Οπωσδήποτε όµως ξεκινά από τη νεαρή ηλικία, όταν οι φορείς κοινωνικοποίησης έχουν βαρύτατες ευθύνες, καθώς πρέπει να δώσουν τα κατάλληλα ερεθίσµατα στο νέο να ανακαλύψει τον εαυτό του και να καλλιεργήσει τις δεξιότητές του. 6

7 Επιπτώσεις της έλλειψης αυτογνωσίας Το άτοµο δε γνωρίζει τα όριά του, δεν έχει αυτοέλεγχο, δεν κρίνει αντικειµενικά, αρέσκεται να κολακεύει τον εαυτό του, αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες του και αδυνατεί να βελτιωθεί. Το άτοµο βιώνει ανασφάλεια και φθείρεται ψυχικά λόγω της αδυναµίας του να θέσει ρεαλιστικούς στόχους. Η έλλειψη αυτοπεποίθησης τον αποµακρύνει από τη δράση και τον οδηγεί στην άκριτη µίµηση ε διαµορφώνει υγιείς σχέσεις µε τους άλλους, καθώς δεν κατανοεί την ανθρώπινη φύση. Άλλοτε εµφανίζεται αυστηρός, απαιτητικός, µεµψίµοιρος και άλλοτε µετατρέπεται σε θύµα των άλλων. Καλλιέργεια αυτογνωσίας από το σχολείο Παρέχει τη δυνατότητα δράσης στο µαθητή και συνεργασίας µε τους συµµαθητές του. ίνει ερεθίσµατα στο µαθητή, για να αποκτήσει ενδιαφέροντα, να θέσει στόχους, να συνειδητοποιήσει και να αξιοποιήσει τις δυνατότητες του. Ασκεί το νέο στο διάλογο µέσω του οποίου ελέγχουµε τον εαυτό µας και την ορθότητα των θέσεων µας και αναπτύσσουµε ειλικρινείς σχέσεις µε τους άλλους. Καλλιεργεί αρετές απαραίτητες στην καλλιέργεια της αυτογνωσίας(επιµονή, υποµονή, υπευθυνότητα, φιλαλήθεια.) Βέβαια όλα τα παραπάνω προϋποθέτουν ευρύτερες αλλαγές στο περιεχόµενο σπουδών, στο πρόγραµµα, στον τρόπο διδασκαλίας και γενικότερα στον τρόπο λειτουργίας του ελληνικού σχολείου. 7