ΑΘΗΝΑ 2010 ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ FRAMME LIFE08 NAT/GR/ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΡΟΔΟ

Transcript

1 FRAMME LIFE NAT08//GR// ΑΘΗΝΑ 2010 ΜΕΛΕΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ FRAMME LIFE08 NAT/GR/ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΡΟΔΟ

2 Το FRAMME, "Μεθοδολογία Αποκατάστασης Πυρόπληκτων Μεσογειακών Δασών - Ασφάλεια & Αποδοτικότητα 4 Παρεμβάσεων στην NATURA 2000 της Ρόδου", με Αριθ. Σύμβασης LIFE08 NAT/GR/000533, χρηματοδοτείται κατά 50% από τον μηχανισμό LIFE+ (Nature & Biodiversity) της Γενικής Δ/νσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και έχει συνολικό προϋπολογισμό Την συνολική διαχείριση του FRAMME έχει η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και τους τρεις δήμους της Ρόδου που επλήγησαν από την καταστροφική πυρκαγιά το καλοκαίρι του 2008, τον Δήμο Λινδίων, Δήμο Αταβύρου και Δήμο Νότιας Ρόδου. FRAMME, Fire Restoration Methodology for Mediterranean Forests - environmental safety & sustainability of 4 interventions in the Rhodes NATURA 2000 site with contract number LIFE08 NAT/GR/ is a project co-financed by 50% by the European Commissions LIFE+ Programme and has a total budget of The management of the project is carried out by Elliniki Etairia Society for Environment & Cultural Heritage as a Coordinating Beneficiary. Associate Beneficiaries to the Project are The Agricultural University of Athens as well as the three municipalities in Rhodes affected by the devastating fires of 2008; Municipality of Lindos, Municipality of Ataviros and the Municipality of South Rhodes. Στοιχεία επικοινωνίας: Εργαστήριο Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Καθηγητής Γ. Αράπης Ιερά Οδός 75, Βοτανικός Τηλ: Βιβλιογραφικά στοιχεία: Χοριανόπουλος, Ν. (2010). Μελέτη βιοποικιλότητας στην περιοχή υλοποίησης του έργου FRAMME LIFE08 NAT/GR/ στην νήσο Ρόδο. URL: LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 2

3 EXECUTIVE SUMMARY The wild forest fire that took place in Rhodes during the summer of 2008 destroyed more than ha of forestland, affecting major producing facilities and downgrading the island s vital resources. Part of the fire reached the NATURA 2000 area of interest GR burning 11,1% (3.063 ha) of its area (WWF, 2008). This area was decided to become the field of the projects implementation, but since insufficient data were available for both the biodiversity and the abiotic elements of the environment a series of literature studies and surveys was performed for the area of interest. The GR site covers a total area of 27696,22 ha and is situated at the south-west part of Rhodos island and includes the mountainous region of Attavyros (1217 m) and Akramytis, the area of Sianitis river, streams of Gadouras and Kontaris and the coastal area from Papagiorgis bay, to cape Armenistis and southwards to Apolakkias bay. The marine part covers 7% of the site. It is a region without many tourists, in contrast to other regions of the island. The more characteristic terrestrial habitats are the two types of coniferous wood along with matorrals Juniperus spp. (92/43/EEC code 5210). The first consists of Pinus brutia (9540) which creates mixed forests with Cupressus sempervirens v. Horizontalis (9290), which are predominantly found in the FRAMME project implementation area. These mixed forests are found in very few areas in Greece (Dodecanese and Crete) and the Rhodes case is one of their best and most representative types/ expressions. The site also includes a broad area with maquis and phrygana. There are areas with garrigues of Quercus coccifera; the garrigues are grazed and low. The SBS, that is a deliverable of action A1 of the project and led to the compilation of the Special Environmental Study of the project area, reports that the above mentioned habitats host a number of very important faunal and floral species from an international biodiversity point of view, especially due to their high degree of endemism and their worrying conservation status. The SBS outlined the presence of 66 fauna taxa and 503 herbal taxa the most important of which are presented in Tables 1 and 2 respectively. With the use of bibliographic references and site visits the SBS attempted to focus and limit the species identification, especially regarding the fauna, to the 2902 ha of the north-eastern area of the Natura 2000 site (Laerma Agios Isidoros - Profilia). Family Genus, Species Leuciscinae Ladigesocypris ghigii, Gianferrari Ranidae Pelophylax cerigensis, Beerli, Hotz, Tunner, Heppich & Uzzell Hylidae Hyla arborea (kretensis), Ahl Lacertidae Lacerta trilineata diplochondrodes, Wettstein Lacerta oertzeni pelasgiana, Mertens Accipitridae Buteo rufinus, Cretzschmar Hieraaetus fasciatus, Vieillot Falconidae Falco biarmicus, Temminck Cervidae Dama dama, L. Vespertilionidae Eptesicus bottae, Peters Table 1: Special interest faunal taxa in the area of implementation LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 3

4 Family Cruciferae Caryophyllaceae Leguminosae Crassulaceae Hamamelidaceae Compositae Campanulaceae Primulaceae Boraginaceae Labiatae Thymelaeaceae Rubiaceae Liliaceae Genus, Species Aethonema arabicum, (L.) E. O. Schulz A. pogonocarpum, A. Carlstrom Erophila verna, (L.) Chevall. sensu lato Arenaria rhodia, Boiss. Gypsophilla confertifolia, Hub.-Mor. Silene salamandra, Pamp. S. discolor, Sm. Colutea insularis, Browicz. Medicago heyniana, Greuter Rosularia serrata, (L.) Berger Liquidambar orientalis, Miller Anthemis rhodensis. Boiss. Carlina tragacanthifolia, Klatt Scorzonera elata, Boiss. Campanula hagielia, Boiss. C. rhodensis, A. DC. Cyclamen rhodium, Gorer sensu lato Lithodora hispidula, (Sm.) Griseb. Stachys cretica, L. ssp. smyrnaea Rech. fill. Thymelaea tartonraira, (L.) All. Galium canum, DC. ssp. ovatum Ehrend. Allium junceum, Sm. ssp. junceum Fritillaria rhodia, Hansen Muscari weisii, Freyn Colchicum balansae, Planchon C. variegatum, L. Table 2: Special interest herbal taxa in the area of implementation (following Carlstrom s taxonomy system, 1987) LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 4

5 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα Εισαγωγή 3 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Πανίδα Α.1 Εισαγωγή 5 Α.2 Μεθοδολογική Προσέγγιση 6 Α.3 Συμπεράσματα 8 Α.4 Βιβλιογραφία 10 Α.5 Κατάλογος ειδών 11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Χλωρίδα Β.1 Εισαγωγή 16 Β.2 Μεθοδολογική Προσέγγιση 17 Β.3 Συμπεράσματα 20 Β.4 Βιβλιογραφία 21 Β.5 Κατάλογος ειδών 22 Γ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ Γ.1 Αλφαβητικός κατάλογος Ζώων 43 Γ.2 Αλφαβητικός κατάλογος Φυτών 45 LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 5

6 Εισαγωγή Η παρούσα μελέτη που συντάχτικε από τον Δρ. Νίκο Χωριανόπουλο, επικεντρώνεται γεωγραφικά στην ενδοχώρα της Ρόδου και μάλιστα στους Ανατολικούς πρόποδες του όρους Αττάβυρος, εντός της περιοχής του Δικτύου NATURA 2000 με κωδικό GR (ΡΟΔΟΣ: ΑΚΡΑΜΥΤΗΣ, ΑΡΜΕΝΗΣΤΗΣ, ΑΤΤΑΒΥΡΟΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΝΗ (ΚΑΡΑΒΟΛΑ - ΟΡΜΟΣ ΓΛΥΦΑΔΑ). Τα πιο χαρακτηριστικά χερσαία ενδιαιτήματα όμως είναι οι δύο τύποι δασών με κωνοφόρα καθώς και δενδροειδή matorrals με Juniperus spp. (κωδ. 5210). Αυτά της Τραχείας Πεύκης (Pinus brutia), με κωδ. 9540, που κατά τόπους συγκροτεί σπάνια μικτά δάση με οριζοντιόκλαδα κυπαρίσσια, Cupressus sempervirens v. Horizontalis (κωδ. 9290), και ασβεστολιθικά βραχώδη πρανή με χασμοφυτική βλάστηση (κωδ. 8210). Τα μικτά αυτά δάση απαντώνται σε ελάχιστα μέρη στην Ελλάδα (Δωδεκάνησα και Κρήτη) και στη Ρόδο τα βρίσκουμε σε μία από τις καλύτερες και πιο αντιπροσωπευτικές τους μορφές. Είναι μια περιοχή με κάποιο βαθμό βόσκησης, ενώ οι μη δασώδεις καλλιεργούμενες με δέντρα περιοχές περιλαμβάνουν κυρίως ελιές και αμπέλια. Από το σύνολο των βασιλείων της έμβιας ζωής η παρούσα μελέτη πραγματεύεται μόνο τα σχετικά με τα βασίλεια των Φυτών και Ζώων. Η διεξαχθείσα έρευνα δεν επεκτάθηκε στα αβιωτικά χαρακτηριστικά της περιοχής μελέτης αφού αυτά προβλέπεται να μελετηθούν διεξοδικά σε συνόδα έργα της παρούσας. Για την καταλογογράφηση των ειδών χρησιμοποίηθηκαν οι πλεόν σύγχρονες δημοσιευμένες επιστημονικές εργασίες, τα στοιχεία των οποίων παρατίθενται στα οικεία κεφάλαια. Η μελέτη δομείται σε δύο διακριτά κεφάλαια. Στο πρώτο παρουσιάζεται το σύνολο των διαθέσιμων στοιχείων για την πανίδα της περιοχής. Σε αυτό το κεφάλαιο ιδαίτερη έμφαση εδόθει στα ενδημικά στην Ρόδο ζώα. Επίσης η καταλογογράφηση αυτή συμπεριέλαβε το σύνολο των ζώων που αναμένεται η παρουσία τους στην περιοχή μελέτης με βάση την περιγραφή του βιοτόπου τους. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται αναλυτικά η χλωρίδα της περιοχής μελέτης. Σε αυτό το κεφάλαιο εκτός από τα δημοσιευμένα στοιχεία χρησιμοποιηθηκαν και πρωτογενείς συλλογές της ομάδας διοίκησης του έργου οι οποίες σημειώνονται στους αντίστοιχους πίνακες. Η παρουσίαση των καταλόγων ακολουθεί την συστηματική κατάταξη των ειδών ενώ η ονοματολογία που χρησιμοποιήθηκε βρίσκεται σε εναρμόνιση με την εκαστοτε πλέον πρόσφατη επιστημονική εργασία. Αθήνα, 2010 LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 6

7 Κεφάλαιο Α Α.1 Εισαγωγή Στο πλαίσιο της παρούσης μελέτης έγινε συστηματική βιβλιογραφική καταγραφή της πανίδας που απαντάται στα καμένα τμήματα της περιοχής του Δικτύου Natura 2000 με κωδικό GR Με χρήση βιβλιογραφικών αναφορών αλλά και επιτόπιων επισκέψεων στο πεδίο έγινε προσπάθεια να εστιαστεί η μελέτη κυρίως στα στρέμματα του βορειοανατολικού τμήματος της περιοχής Natura 2000 (Λάερμα Αγ. Ισίδωρος Προφήλια). Οι βασικές βιβλιογραφικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν αναφορικά με την πανίδα της Ρόδου και την κατάσταση διατήρησης της είναι: Masseti M. (2002). Το νησί των ελαφιών Φυσική ιστορία του πλατονιού της Ρόδου και των σπονδυλωτών της Δωδεκανήσου. Δήμος Ροδίων. Λεγάκις, Α. & Μαραγκού, Π. (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Αθήνα, 528 σελ. ED Valakos, P Pafilis, Sotiropoulos, P Lymberakis, P Maragou et al (2008) The Amphibians and Reptiles of Greece, Series: FRANKFURT CONTRIBUTIONS TO NATURAL HISTORY 32, 463 pages, Edition Chimaira, Frankfurt am Main. Δυστυχώς κατά την διαδικασία αξιολόγησης των βιβλιογραφικών πηγών αναγνωρίσθηκε η μεγάλη έλλειψη δεδομένων στο Τυποποιημένο Έντυπο Δεδομένων (Standard Data Form) για την συγκεκριμένη περιοχή Natura 2000 (1995). Η επικαιροποίηση του εν λόγω εντύπου εκκρεμεί από τον Ιούλιο του Α.2 Μεθοδολογική Προσέγγιση Κατά την διαδικασία της καταγραφής ακολουθήθηκε σύστημα ταξινόμησης αντίστοιχο με αυτό του Κόκκινου Βιβλίου (ΚΒ) των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας: Τάξη Υποτάξη Οικογένεια Είδος (και υπο-είδος για μερικά) Για το κάθε είδος δίδεται η Λατινική και η Κοινή Ελληνική Ονομασία του. Εκτός από την καταγραφή των ειδών που απαντώνται έγινε προσπάθεια να αξιολογηθεί η κατάσταση διατήρησης των πληθυσμών των ειδών αυτών, βάσει του ΚΒ. Το ΚΒ χρησιμοποιεί την τελευταία έκδοση 3.1 των κριτηρίων της IUCN (IUCN 2001), όπως έχουν προσαρμοστεί για περιφερειακό/εθνικό επίπεδο (IUCN 2003). Το ΚΒ αναγνωρίζει συνολικά 10 κατηγορίες: LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 7

8 ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ - EXTINCT (ΕΧ): Τάξα αδιαμφισβήτητα εξαφανισμένα (έχει πεθάνει και το τελευταίο άτομο). ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-EXTINCT IN THE WILD (EW): Τάξα που είναι γνωστό ότι υπάρχουν μόνο σε καλλιέργειες, σε αιχμαλωσία ή απελευθερωμένα μακριά από την αρχική τους περιοχή εξάπλωσης. ΤΟΠΙΚΑ ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ - REGIONALLY EXTINCT (RE): Κατηγορία που χρησιμοποιείται στις περιφερειακές ή εθνικές αξιολογήσεις και αφορά είδη που έχουν εξαφανιστεί. ΚΡΙΣΙΜΩΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑ - CRITICALLY ENDANGERED (CR): Τάξα που αντιμετωπίζουν εξαιρετικά υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης από το φυσικό τους χώρο στο άμεσο μέλλον. ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑ - ENDANGERED (ΕΝ): Τα τάξα αυτά δεν είναι Κρισίμως Κινδυνεύοντα, αντιμετωπίζουν όμως πολύ υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο φυσικό τους περιβάλλον στο άμεσο μέλλον. ΤΡΩΤΑ - VULNERABLE (VU): Τάξα που δεν εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες αλλά αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο μεσοπρόθεσμο μέλλον. ΣΧΕΔΟΝ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ - NEAR THREATENED (NT): Τάξα που έχει εκτιμηθεί ότι δεν ανήκουν σε μια από τις τρεις προηγούμενες κατηγορίες κινδύνου, είναι ωστόσο κοντά στο να πληρούν τα σχετικά κριτήρια και άρα είναι πιθανό να ενταχθούν σε αυτές στο άμεσο μέλλον. ΜΕΙΩΜΕΝΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ - LEAST CONCERN (LC): Τάξα που έχει εκτιμηθεί ότι δεν ανήκουν στις κατηγορίες Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύοντα, Τρωτά ή Σχεδόν Απειλούμενα. Συνήθως είναι σχετικά κοινά ή ευρέως διαδεδομένα είδη. ΑΝΕΠΑΡΚΩΣ ΓΝΩΣΤΑ - DATA DEFICIENT (DD): Τάξα για τα οποία δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα ώστε να αξιολογηθεί η κατάστασή τους με βάση την εξάπλωσή τους ή και την κατάσταση των πληθυσμών τους. Μπορεί δηλαδή ένα τάξον να έχει μελετηθεί και η βιολογία του να είναι γνωστή αλλά να απουσιάζουν τα κατάλληλα δεδομένα για την εξάπλωση ή και την αφθονία του. ΜΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΕΝΤΑ - NOT EVALUATED (ΝΕ): Τάξα που δεν έχουν ακόμη εκτιμηθεί ως προς τα προηγούμενα κριτήρια. Στην παρούσα μελέτη παρουσιάζεται η αξιολόγηση της κατάστασης του κάθε είδους για την Ελλάδα (κατά ΚΒ) αλλά και η διεθνής/ Μεσογειακή (κατά IUCN). Επίσης έγινε μία προσπάθεια ανάδειξης της γεωγραφικής δημιουργίας, εξέλιξης και παρουσίας του κάθε είδους, εάν δηλαδή είναι ενδημικό της Ρόδου (RE), των Δωδεκ/νήσων (DE) ή του ΝΑ Αιγαίου και Μικράς Ασίας (SE) γενικότερα. Στο κεφάλαιο Α.5 αποτυπώνεται η καταγραφή και αξιολόγηση των ειδών της πανίδας, εντός της καμένης περιοχής Natura 2000 με κωδικό GR LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 8

9 Α.3 Συμπεράσματα Οι χερσαίοι οικότοποι της Ρόδου φιλοξενούν σημαντικά είδη σποδυλωτών, ερπετά και θηλαστικά τα οποία δυστυχώς έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια και συνεχίζουν να απειλούνται λόγω των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και των πυρκαγιών. Σημαντική είναι επίσης και η ορνιθοπανίδα του νησιού, όπου παρατηρείται μείωση κάποιων σημαντικών αρπαχτικών. Ακόμη τα γλυκά νερά της Ρόδου φιλοξενούν γνωστά και σημαντικά είδη πανίδας. Όμως πολύ λίγα είναι ακόμη γνωστά για τα ασπόνδυλα του νησιού, τυγχάνει να είναι η ομάδα για τα οποία υπάρχει λιγότερη γνώση, μικρή αναγνωρισιμότητα και το χαμηλότερο ποσοστό προστατευόμενων ειδών. Από τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης είναι φανερό πως η περιοχή υλοποίησης του εν λόγω έργου φιλοξενεί μερικά πολύ σημαντικά είδη για την παγκόσμια βιοποικιλότητα, κυρίως λόγω του ενδημισμού τους αλλά και της ανησυχητικής κατάστασης διατήρησης τους, για τα οποία θα πρέπει να ληφθούν άμεσα μέτρα ουσιαστικής προστασίας καθώς θα πρέπει να ενισχυθεί και περαιτέρω έρευνα: Γκιζάνι - Το γκιζάνι είναι ενδημικό των εσωτερικών υδάτων της Ρόδου και αποτελεί το μοναδικό ευρωπαϊκό πληθυσμό, ο οποίος ανάγεται μέχρι και το Ανώτερο Τριτογενές. Απαντάται σε μικρό τμήμα του ρέματος Γαδουρά, στο ρέμα Κόνταρης που πηγάζει από τον Αττάβυρο, και στο ρέμα της Λάρδου. Ο πληθυσμός του εμφανίζει μείωση. Βάτραχος της Καρπάθου - Πρόσφατα δεδομένα (Lymberakis et al. 2007) τοποθετούν τον πληθυσμό Ρόδου στο είδος Pelophylax bedriagae. Είδος ενδημικό το οποίο όμως μοιάζει να έχει εξαφανιστεί τοπικά, μάλλον λόγω αποδάσωσης. Δενδροβάτραχος Το είδος που παρατηρείται στην Ρόδο ενδεχομένως να ανήκει στο υπο-είδος Hyla arborea kretensis που απαντάται σίγουρα στην Κρήτη και ξεχωρίζει από τους βατράχους της ηπειρωτικής χώρας λόγω κόκκινων κουκίδων στα μπροστινά πόδια. Τρανόσαυρα και Σαύρα της Ρόδου Τα δύο αυτά υπο-είδη είναι στενά ενδημικά της Ρόδου. Αετογερακίνα Νησιωτικοί πληθυσμοί αετογερακίνας βρίσκονται μόνο στην Ελλάδα και η Ρόδος φιλοξενούσε τον πυκνότερο πληθυσμό του είδους στην Ευρώπη. Παρατηρείται σημαντική μείωση, κυρίως λόγω παράνομου κυνηγίου, μείωση της λείας της. Τα Τυποποιημένα Έντυπα Δεδομένων για τις περιοχές SPA της Ρόδου, GR και GR , αναφέρουν 7-8 άτομα (2005). Σπιζαετός Δυστυχώς το σημαντικό αυτό αρπαχτικό της Ρόδου βρίσκεται στο χείλος της εξαφάνισης (αν δεν έχει ήδη εξαφανιστεί), τα Τυποποιημένα Έντυπα Δεδομένων για τις περιοχές SPA της Ρόδου, GR και GR , αναφέρουν 1 μόνο ζευγάρι (2005). Χρυσογέρακο Είναι σπάνιο και τοπικό επιδημητικό στην Ελλάδα και η σημερινή κατανομή του είναι πλέον πολύ κατακερματισμένη. Τα Τυποποιημένα Έντυπα Δεδομένων για τις περιοχές SPA της Ρόδου, GR και GR , αναφέρουν μόνο 1 ζευγάρι (2005). Χαλκοκουρούνα Η Ρόδος φιλοξενεί λίγα ζευγάρια αυτού του καλοκαιρινού επισκέπτη και διερχόμενου μετανάστη στην Ελλάδα. Παλαιότερα είχε πολύ ευρύτερη κατανομή και φώλιαζε μέχρι τη νότια Πελοπόννησο ή και την Κρήτη, αλλά, μετά από σοβαρή πληθυσμιακή μείωση που υπέστη τα LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 9

10 τελευταία 30 χρόνια, έχει πλέον περιοριστεί κυρίως στη Θράκη, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία, καθώς και στη Λέσβο, τη Σάμο και την Κω. Πλατόνι Ο μοναδικός ελεύθερος πληθυσμός πλατονιών εντοπίζεται στο νησί της Ρόδου. Πρόκειται για έναν πληθυσμό με αρχαία καταγωγή και ιδιαίτερη γενετική ταυτότητα, καθώς διαφέρει γενετικά από άλλα πλατόνια της Ευρώπης και της Μικράς Ασίας. Αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα απώλειας ενδιαιτήματος λόγω πυρκαγιών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν προστατεύεται επαρκώς καθώς δεν εντάσσεται σε κάποιο από τα Παραρτήματα της Οδηγίας 92/43. Ασιατική τρανονυχτερίδα - Είναι σπανιότατη στην Ελλάδα, καθώς έχει βρεθεί σε 7 μόνο θέσεις, όλες στη Ρόδο. Δεν έχει διερευνηθεί εάν το είδος υπάρχει και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, καθώς και είναι σχετικά άγνωστη η πληθυσμιακή του κατάσταση και οικολογία του. LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 10

11 Α.4 Βιβλιογραφία 1. Masseti M. (2002). Το νησί των ελαφιών Φυσική ιστορία του πλατονιού της Ρόδου και των σπονδυλωτών της Δωδεκανήσου. Δήμος Ροδίων. 2. Λεγάκις, Α. & Μαραγκού, Π. (2009). Το Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Ζώων της Ελλάδας. Ελληνική Ζωολογική Εταιρεία, Αθήνα, 528 σελ. 3. ED Valakos, P Pafilis, Sotiropoulos, P Lymberakis, P Maragou et al (2008) The Amphibians and Reptiles of Greece, Series: FRANKFURT CONTRIBUTIONS TO NATURAL HISTORY 32, 463 pages, Edition Chimaira, Frankfurt am Main. 4. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρία (2007). Οδηγός Αναγνώρισης - Τα Πουλιά της Ελλάδας, της Κύπρου και της Ευρώπης. Αθήνα 5. Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων (ΥΠΕΧΩΔΕ). Τυποποιημένα Έντυπα Δεδομένων για τις περιοχές (SCI) GR (1995) και (SPA) GR , GR (2005) της Ρόδου. LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 11

12 Α.5 Καταλόγος Ζώων Είδος Παραρτήματος Λατινική Ονομασία Κοινή Ελληνική Ονομασία Αξιολόγηση-απειλές Ενδημισμός 92/43/ΕΟΚ ή 79/409/ΕΟΚ 1. ΣΠΟΝΔΥΛΩΤΑ ΚΒ IUCN 1.1 Ψάρια εσωτερικών υδάτων Leuciscinae Ladigesocypris ghigii, Gianferrari Γκιζάνι (EN) (VU) (RE) II Anguillidae Anguilla anguilla, Linnaeus Ευρωπαϊκό χέλι (NT) (CR) 1.2 Αμφίβια Τάξη Άνουρα Agamidae Laudakia stellio, L. Κροκοδειλάκι (SE) Ranidae (EN) πρόσφατα δεδομένα (Lymberakis et al. 2007) τοποθετούν πληθυσμό Ρόδου στο είδος Pelophylax bedriagae. το οποίο έχει Pelophylax cerigensis Beerli, Hotz, Tunner, Heppich & Uzzell Βάτραχος της Καρπάθου εξαφανιστεί τοπικά (RE) Rana ridibunda, Pallas Λιμνοβάτραχος V Bufonidae Bufo virdis (ή Pseudepidalea viridis), Laurenti Πράσινος φρύνος (LC) Hylidae Hyla arborea (kretensis), Ahl Δενδροβάτραχος (LC) πιθανώς (RE) IV 1.3 Ερπετά Τάξη Χελώνες Mauremys caspica, Gmelin Γραμμωτή νεροχελώνα II Τάξη Φολιδωτά LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 12

13 Είδος Παραρτήματος Λατινική Ονομασία Κοινή Ελληνική Ονομασία Αξιολόγηση-απειλές Ενδημισμός 92/43/ΕΟΚ ή 79/409/ΕΟΚ Υποτάξη Σαύρες Gekkonidae Hemidactylus turcicus, L. Μολυντήρι (LC) (LC) Lacertidae Ophisops elegans, Menetries Οφίσωψ (LC) (LC) IV Lacerta trilineata diplochondrodes, Wettstein Τρανόσαυρα της Ρόδου (LC) (LC) (RE) IV Lacerta oertzeni pelasgiana, Mertens Σαύρα της Ρόδου (RE) Scincidae Ablepharus kitaibelii, Bibron & Bory Αβλέφαρος (LC) (LC) IV Chalcides ocellatus, Forsskaol Λιακόνι (LC) (LC) IV Mabuya aurata, L. Χρυσίζουσα σαύρα (SE) Υποτάξη Φίδια Colubridae Coluber najadum, Eichwald Σαϊτα (LC) (LC) IV Dolichophis jugularis, L. Μαύρος έφιος (ή Μάυρος ζαμένης) (SE) IV Elaphe situla, L. Σπιτόφιδο (LC) (LC) IV Natrix natrix, L. Νερόφιδο (LC) (LC) IV Telescopus fallax, Fleischmann Αγιόφιδο (LC) (LC) Typhlopidae Typhlops vermicularis, Merrem Τυφλίνος (Σκουληκόφιδο) (LC) (LC) Amphisbaenidae Blanus strauchi, Be. Αμφίσβαινα (LC) (LC) (SE) 1.4 Πουλιά Τάξη Αετόμορφα Accipitridae Buteo rufinus, Cretzschmar Αετογερακίνα (VU) (LC) I Hieraaetus fasciatus, Vieillot Σπιζαετός (VU) (EN) (PE) I Τάξη Ιερακόμορφα Falconidae Falco biarmicus, Temminck Χρυσογέρακο (EN) (LC) I Falco peregrinus, Tunstall Πετρίτης - Τζάνος (LC) (LC) I LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 13

14 Κοινή Ελληνική Ονομασία Αξιολόγηση-απειλές Ενδημισμός Είδος Παραρτήματος 92/43/ΕΟΚ ή 79/409/ΕΟΚ Λατινική Ονομασία Τάξη Ορνιθόμορφα Phasianidae Alectoris chuckar, Gray Νησιώτικη πέρδικα (NE) (LC) Τάξη Κορακιόμορφα Coraciidae Coracias garrulus, L. Χαλκοκουρούνα (VU) (NT/VU) I Τάξη Χαραδριόμορφα Charadriidae Charadrius dubius, Scopoli Ποταμοσφυριχτής (NE) (LC) Burhinidae Burhinus oedicnemus, L. Πετροτριλίδα (ΝΤ) (LC) I Τάξη Στρουθιόμορφα (τα πιο κοινά, απαντώνται κοντά/ σε οικισμούς) Passeridae Passer domesticus, L. Σπουργίτι (NE) (LC) Sylviidae Sylvia melanocephala, G. Μαυροτσιροβάκος (NE) (LC) Hippolais pallida, Hemprich & Ehrenberg Ωχροστριτσίδα (NE) (LC) Emberizidae Emberiza melanocephala, S. Αμπελουργός (NE) (LC) Fringillidae Fringilla coelebs, L. Σπίνος (NE) (LC) I Carduelis chloris, L. Φλώρος (NE) (LC) Alaudidae Galerida cristata, Brehm Κατσουλιέρης (NE) (LC) Τάξη Περιστερόμορφα Columbidae Streptopelia decaocto, Frivaldszky Δεκαοχτούρα (NE) (LC) II.B 1.5 Θηλαστικά Τάξη Αρτιοδάκτυλα Cervidae Dama dama, L. Πλατόνι (EN) (LC) (RE) Τάξη Ακανθοχοιρόμορφα Erinaceidae Erinaceus concolor rhodius, Festa Ανατολικός σκαντζόχοιρος (NE) (LC) Τάξη Μυγαλόμορφα LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 14

15 Soricidae Τάξη Λαγόμορφα Λατινική Ονομασία Κοινή Ελληνική Ονομασία Αξιολόγηση-απειλές Ενδημισμός Crocidura suaveolens, P. Κηπομυγαλίδα (NE) (LC) Suncus etruscus, Savi Πυγμαία ετρουσκομυγαλίδα (NE) (LC) Είδος Παραρτήματος 92/43/ΕΟΚ ή 79/409/ΕΟΚ Τάξη Τρωκτικά Muridae Lepus europaeus rhodius, F. Λαγός της Ρόδου (NE) (LC) (RE) Apodemus mystacinus rhodius, F. Βραχοποντικός (NE) (LC) Apodemus sylvaticus, L. Δασοποντικός (NE) (LC) Rattus rattus, L. Μαυροπόντικος (NE) (LC) Rattus rattus frugivorus, Rafinesque (NE) (LC) Rattus norvegicus, Berckenhout Δεκατιστής (NE) (LC) Τάξη Σαρκοφάγα Canidae Vulpes vulpes, L. Αλεπου (NE) (LC) Mustelidae Martes foina, Erxleben Πετροκούναβο (NE) (LC) Martes foina milleri, F. Κουνάβι της Ρόδου (LC) (RE) Meles meles, L. Ασβός (NE) (LC) Τάξη Χειρόπτερα Rhinolophidae Rhinolophus blasii, Peters Ρινόλοφος του Blasius (NT) (LC) II Rhinolophus euryale Blanius, Pet. Μεσορινόλοφος (NT) (NT) II Rhinolophus ferrumequinum, Schreber Τρανορινόλοφος (LC) (LC) II Rhinolophus hipposideros, Bechstein Μικρορινόλοφος (LC) (LC) II LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 15

16 Είδος Παραρτήματος Λατινική Ονομασία Κοινή Ελληνική Ονομασία Αξιολόγηση-απειλές Ενδημισμός 92/43/ΕΟΚ ή 79/409/ΕΟΚ Vespertilionidae Myotis myotis, Borkhausen Τρανομυωτίδα (NT) (LC) II Pipistrellus kuhlii, Kuhl Λευκονυχτερίδα (LC) (LC) Pipistrellus pipistrellus, Sch. Νανονυχτερίδα (DD) (LC) Pipistrellus savii, Bonaparte Βουνονυχτερίδα (LC) (LC) Plecotus kolombatovici, Dulic Μεσογειακή ωτονυχτερίδα (DD) (LC) Eptesicus bottae, Pet. Ασιατική τρανονυχτερίδα (EN) (LC) (SE) Miniopterus schreibersi, K. Πτερονυχτερίδα (NT) (NT) II Molossidae Tadarida teniotis, R. Νυχτονόμος (LC) (LC) 2. ΑΣΠΟΝΔΥΛΑ 2.1 Καρκινοείδη Δεκάποδα Γλυκού Νερού Potamidae Potamon potamios Καβούρι (NT) Potamon rhodium, Parisi (EN) (NT) 2.2 Λεπιδόπτερα Hesperidae Pelopidas thrax, Hubner (EN) LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 16

17 Κεφάλαιο Β Β.1 Εισαγωγή Στο πλαίσιο της παρούσης μελέτης έγινε συστηματική βιβλιογραφική καταγραφή της χλωρίδας που απαντάται στα καμένα τμήματα της περιοχής του Δικτύου Natura 2000 με κωδικό GR Με χρήση βιβλιογραφικών αναφορών αλλά και επιτόπιων επισκέψεων στο πεδίο έγινε προσπάθεια να εστιαστεί η μελέτη κυρίως στα στρέμματα του βορειοανατολικού τμήματος της περιοχής Natura 2000 (Λάερμα Αγ. Ισίδωρος Προφήλια). Οι βασικές βιβλιογραφικές πηγές που χρησιμοποιήθηκαν αναφορικά με την χλωρίδα της Ρόδου και την κατάσταση διατήρησης της είναι: Carlstrom A. (1987). A survey of the Flora and Phytogegraphy of Rodhos, Simi, Tilos and the Marmaris Peninsula (SE GREECE, SW TURKEY), Lund University, pp 302, ISBN Georghiou K. & Delipetrou P. (2010). Patterns and traits of the endemic plants of Greece, Botanical Journal of the Linnean Society, 162, pp Davis P.H. (1982) Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Edinburgh University Press, 9 vol. Rechinger K.H. (1943), Flora Aegaea, flora der inseln und halbinseln des agaischen meeres, Springer-Verlag Wien, pp 924 Δυστυχώς κατά την διαδικασία αξιολόγησης των βιβλιογραφικών πηγών αναγνωρίσθηκε η μεγάλη έλλειψη δεδομένων στο Τυποποιημένο Έντυπο Δεδομένων (Standard Data Form) για την συγκεκριμένη περιοχή Natura 2000 (1995). Η επικαιροποίηση του εν λόγω εντύπου εκκρεμεί από τον Ιούλιο του Β.2 Μεθοδολογική Προσέγγιση Κατά την διαδικασία της καταγραφής ακολουθήθηκε το σύστημα ταξινόμησης και η ονοματολογία της Carlstrom (1987). Η μεθοδολογία εντοπισμού των ειδών στηρίχθηκε στους χάρτες κατανομής που παραθέτει η προηγούμενη ερευνήτρια. LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 17

18 Ειδικότερα σε διάφανο φύλλο σχεδιάστηκε το σύνολο των χαρτών κατανομής ανα σελίδα και στην συνέχεια εντοπίστηκε η περιοχή ενδιαφέρντος επάνω στην διαφάνεια. Η επίθεση της διαφάνειας στους χάρτες κατανομής κατέδειξε δύο κύριες ομάδες ειδών: Αυτά των οποίων οι θέσεις είναι σαφώς εντός της περιοχής ενδιαφέροντος και των οποίων η παρουσία θεωρείται τεκμηριωμένη και Αυτά των οποίων οι θέσεις βρίσκονταν στο όριο της περιοχής ενδιαφέροντος και η παρουσία τους κρίνεται ως πιθανή. Για αυτή την δεύτερη ομάδα ειδών ελέγχθηκε τόσο ο βιότοπος όσο και οι προηγούμενες βιβλιογραφικές αναφορές και στοιχεία συλλογής από παλαιότερες εργασίες (Davis & Rechinger) και με βάση τα δεδομένα αυτά συμπληρώθηκε ο κατάλογος των φυτών στην περιοχή ενδιαφέροντος. Τα είδη αυτά σημειώνονται στον πίνακα του κεφαλαίου Β.5 με γραμμοσκιασμένα κελιά. Στην συνέχεια και με σκοπό την αξιολόγηση της σημαντικότητας των ειδών προσδιορίστηκαν το καθεστώς προστασίας όπως προκύπτει από την εθνική και ευρωπαϊκή νομοθεσία, ο ενδημισμός τους και η κατάσταση διατήρησης των πληθυσμών των ειδών αυτών. Το καθεστώς προστασίας σημειώνεται με σταυρό για είδη που προστατευόνται με βάση την εθνική νομοθεσία (Προεδρικό Διάταγμα) και με τον αριθμό του παραρτήματος για τα είδη που πραστεύονται με βάση την οδηγία των οικοτόπων (92/43/EC). Ο ενδημισμός σημειώνεται με τα ακόλουθα σύμβολα: RE: Είδος ενδημικό της Ρόδου SE: Είδος ενδημικό της περιοχής του Νοτίου Αιγαίου. Είδη που χαρακτηρίζονται με το σύμβολο αυτό δεν είναι και ενδημικά της Ελλάδας αφού η κατανομή τους επεκτείνεται και στα Μικρασιατικά Παράλια. GE: Είδος ενδημικό της Ελλάδας. U: Είδος που απαντάται στα υπερβασικά εδάφη της περιοχής ενδιαφέροντος. Το επίπεδο διατήρησης των ειδών ακολουθεί κατηγοριοποίηση σύμφωνη με την τελευταία έκδοση 3.1 των κριτηρίων της IUCN (IUCN 2001), όπως έχουν προσαρμοστεί για περιφερειακό/εθνικό επίπεδο (IUCN 2003). Κύρια πηγή για την κατάταξη αυτή είναι οι δύο εκδόσεις των βιβλίων ερυθρών δεδομένων για τα φυτά, του 1995 (Phitos et al) και του 2009 (Φοίτος et al). Το επίπεδο διατήρησης εκφράζεται με μία από τις ακόλουθες κατηγορίες: LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 18

19 ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ - EXTINCT (ΕΧ): Είδη αδιαμφισβήτητα εξαφανισμένα (έχει πεθάνει και το τελευταίο άτομο). ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΥΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ-EXTINCT IN THE WILD (EW): Είδη που είναι γνωστό ότι υπάρχουν μόνο σε καλλιέργειες, ή μακριά από την αρχική τους περιοχή εξάπλωσης. ΤΟΠΙΚΑ ΕΚΛΙΠΟΝΤΑ - REGIONALLY EXTINCT (RE): Κατηγορία που χρησιμοποιείται στις περιφερειακές ή εθνικές αξιολογήσεις και αφορά είδη που έχουν εξαφανιστεί. ΚΡΙΣΙΜΩΣ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑ - CRITICALLY ENDANGERED (CR): Είδη που αντιμετωπίζουν εξαιρετικά υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης από το φυσικό τους χώρο στο άμεσο μέλλον. ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΝΤΑ - ENDANGERED (ΕΝ): Τα είδη αυτά δεν είναι Κρισίμως Κινδυνεύοντα, αντιμετωπίζουν όμως πολύ υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο φυσικό τους περιβάλλον στο άμεσο μέλλον. ΤΡΩΤΑ - VULNERABLE (VU): Είδη που δεν εντάσσονται στις παραπάνω κατηγορίες αλλά αντιμετωπίζουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο μεσοπρόθεσμο μέλλον. ΣΧΕΔΟΝ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ - NEAR THREATENED (NT): Είδη που έχει εκτιμηθεί ότι δεν ανήκουν σε μια από τις τρεις προηγούμενες κατηγορίες κινδύνου, είναι ωστόσο κοντά στο να πληρούν τα σχετικά κριτήρια και άρα είναι πιθανό να ενταχθούν σε αυτές στο άμεσο μέλλον. ΜΕΙΩΜΕΝΟΥ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ - LEAST CONCERN (LC): Είδη που έχει εκτιμηθεί ότι δεν ανήκουν στις κατηγορίες Κρισίμως Κινδυνεύοντα, Κινδυνεύοντα, Τρωτά ή Σχεδόν Απειλούμενα. Συνήθως είναι σχετικά κοινά ή ευρέως διαδεδομένα είδη. ΑΝΕΠΑΡΚΩΣ ΓΝΩΣΤΑ - DATA DEFICIENT (DD): Είδη για τα οποία δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα ώστε να αξιολογηθεί η κατάστασή τους με βάση την εξάπλωσή τους ή και την κατάσταση των πληθυσμών τους. ΜΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΘΕΝΤΑ - NOT EVALUATED (ΝΕ): Είδη που δεν έχουν ακόμη εκτιμηθεί ως προς τα προηγούμενα κριτήρια. Β.3 Συμπεράσματα Οι χερσαίοι οικότοποι της Ρόδου φιλοξενούν σημαντικά είδη φυτών τα οποία τα τελευταία χρόνια αντιμετωπίζουν έντονες πιέσεις λόγω των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων και των πυρκαγιών. LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 19

20 Από τα συνολικά 503 είδη που προσδιορίστηκαν στην περιοχή μελέτης, των 379 η παρουσία είναι τεκμηριωμένη, ενώ για τα υπόλοιπα 124 η παρουσία τους εικάζεται με βάση την εγγύτητα των καταγεγραμμένων θέσεων στην περιοχή μελέτης και την παρουσία του οικοτόπου τους στην εν λόγω περιοχή. Από τα είδη αυτά, 6 είναι τοπικά ενδημικά της Ρόδου, 20 ενδημικά της Ελλάδας, 26 ενδημικά του Νοτιο-Ανατολικού Αιγαίου ενώ 6 είδη περιορίζουν την εξάπλωση τους στα υπερβασικά εδάφη της περιοχής ενδιαφέροντος, 3 εκ των οποίων είναι και τοπικά ενδημικά. Από την βιοποικιλότητα αυτή σε εθνικό επίπεδο προστατεύονται 31 είδη τα οποία ανήκουν αποκλειστικά στην οικογένεια Orchidaceae, ενώ σε ευρωπαϊκό μόλις 1. Το επίπεδο διατήρησης των ειδών της χλώρίδας της περιοχής ενδιαφέροντος δεν μπορεί να αποσαφηνιστεί με τα διαθέσιμα στοιχεία, αφού μόλις 4 είδη έχουν αξιολογηθεί ως τρωτά και ένα θεωρείται τοπικά εξαφανισμένο. Από τα αποτελέσματα της παρούσης μελέτης είναι φανερό πως η περιοχή υλοποίησης του εν λόγω έργου φιλοξενεί μερικά πολύ σημαντικά είδη για την ελληνική βιοποικιλότητα, κυρίως λόγω του ενδημισμού τους αλλά και της ανησυχητικής κατάστασης διατήρησης τους. LIFE08 NAT/GR/ FRAMΜΕ 20