ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΔΙΚΟΥ ΣΚΟΠΟΥ

Transcript

1 FRAMME LIFE08 NAT//GR// ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012 ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΕΙΔΙΚΟΥ ΣΚΟΠΟΥ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ FRAMME LIFE08 NAT/GR/ ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΡΟΔΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ

2 Το FRAMME, "Μεθοδολογία Αποκατάστασης Πυρόπληκτων Μεσογειακών Δασών - Ασφάλεια & Αποδοτικότητα 4 Παρεμβάσεων στην NATURA 2000 της Ρόδου", με Αριθ. Σύμβασης LIFE08 NAT/GR/000533, χρηματοδοτείται κατά 50% από τον μηχανισμό LIFE+ (Nature & Biodiversity) της Γενικής Δ/νσης Περιβάλλοντος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Πράσινο Ταμείο του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Κλιματικής Αλλαγής και Ενέργειας, και έχει συνολικό προϋπολογισμό 1,544,355. Την συνολική διαχείριση του FRAMME έχει η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και τον Δήμο Ρόδου που υπέστη σημαντικές καταστροφές από την πυρκαγιά το καλοκαίρι του FRAMME, Fire Restoration Methodology for Mediterranean Forests - environmental safety & sustainability of 4 interventions in the Rhodes NATURA 2000 site with contract number LIFE08 NAT/GR/ is a project co-financed by 50% by the European Commissions LIFE+ Programme and the Hellenic Ministry s for Environment, Climate Change and Energy GREEN FUND, and has a total budget of 1,544,355. The management of the project is carried out by Elliniki Etairia Society for Environment & Cultural Heritage as a Coordinating Beneficiary. Associated Beneficiaries to the Project are The Agricultural University of Athens and the Municipality of Rhodes, which was affected by the devastating fires of the summer of Στοιχεία επικοινωνίας: Εργαστήριο Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Καθηγητής Γ. Αράπης Ιερά Οδός 75, Βοτανικός Τηλ: mani@aua.gr Βιβλιογραφικά στοιχεία: Αράπης Γ., Ε. Ευεργέτης, Φ. Παυλίδη και Δ. Μαυρογιώργου (2012). Περιβαλλοντική Μελέτη Ειδικού Σκοπού στην περιοχή υλοποίησης του έργου FRAMME LIFE08 NAT/GR/ στην νήσο Ρόδο. URL:

3 1. Εισαγωγή Περιοχή Αναφοράς Περιγραφή της Περιοχής Αναφοράς Βιοποικιλότητα της Περιοχή Αναφοράς Γεωλογικά Χαρακτηριστικά της Περιοχής Αναφοράς Υδρολογικά Χαρακτηριστικά της Περιοχής Αναφοράς Κλιματικά Χαρακτηριστικά της Περιοχής Αναφοράς Όροι Προστασίας της Περιοχής Αναφοράς Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι Γενικά α. Κίνδυνοι που αφορούν στο βιοτικό περιβάλλον β. Κίνδυνοι που αφορούν στο αβιοτικό περιβάλλον γ. Κίνδυνοι που αφορούν στο ανθρωπογενές περιβάλλον Ειδική αξιολόγιση περιβαλλοντικών κινδύνων α. Ανάλυση Επικινδυνότητας για τη ν Φυσική Αποκατάσταση β. Ανάλυση Επικινδυνότητας των Παρεμβάσεων του έργου Προτάσεις Διαχείρισης των Κινδύνων Βιοποικιλότητα α. Διαχείριση οικοτύπων β. Πανίδα γ. Χλωρίδα Αβιοτικό Περιβάλλον α. Ύδατα β. Έδαφος γ. Κλίμα Ανθρωπογενές Περιβάλλον Οικονομοτεχνική Ανάλυση Παρεμβάσεων & Διαχειριστικών Μέτρων Παρεμβάσεις α. Αντιδιαβρωτική προστασία β. Βελτίωση εδάφους γ. Φυτεύσεις Διαχειριστικά μέτρα α. Βιοποικιλότητα β. Αβιοτικό Περιβάλλον Συμπεράσματα...42 Βιβλιογραφία.43 2

4 1. Εισαγωγή Αντικείμενα της παρούσης Περιβαλλοντικής Μελέτης Ειδικού Σκοπού αποτελούν: η οριοθέτηση της περιοχής αναφοράς, η περιγραφή της, η ανάλυση των όρων προστασίας της, η περιγραφή της υφιστάμενης κατάστασης και των ειδικών περιβαλλοντικών πιέσεων, η διατύπωση των προτάσεων διαχείρισής τους και η οικονομοτεχνική ανάλυση των προτάσεων διαχείρισης. Για τους σκοπούς αυτούς εκπονήθηκαν έξι (6) ειδικές μελέτες, τα κυριότερα αποτελέσματα των οποίων ενσωματώνονται στην παρούσα μελέτη και ειδικότερα: Μελέτη Βιοποικιλότητας Γεωλογική Μελέτη Μελέτη Υδάτινων Πόρων Μελέτη Κλιματικών & Βιοκλιματικών Συνθηκών Μελέτη Επιπτώσεων της Πυρκαγιάς του 2008 Ανάλυση Επικινδυνότητας της Πυρκαγιάς του 2008 Με την βοήθεια των συμπερασμάτων των έξι αυτών ειδικών μελετών, της περιγραφής της Προστατευόμενης Περιοχής του Δικτύου Φύση 2000 GR , αλλά και της εγκεκριμένης πρότασης του έργου LFE08/NAT/GR/533, τους σκοπούς του οποίου εξυπηρετεί, δομήθηκε η παρούσα μελέτη. Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να προσφέρει τα απαραίτητα εργαλεία και κριτήρια για την οριοθέτηση των προβλεπόμενων στο έργο παρεμβάσεων αποκατάστασης του πληγέντος φυσικού περιβάλλοντος και επιπλέον να προσφέρει στοιχεία για την περαιτέρω εξειδίκευση του τρόπου και των μεθόδων εφαρμογής των παρεμβάσεων αυτών. 3

5 2. Περιοχή Αναφοράς Ως περιοχή αναφοράς της μελέτης προσδιορίστηκε, με βάση την εγκεκριμένη πρόταση έργου, η περιοχή τομής των περιοχών της Πυρκαγιάς του έτους 2008 και της Προστατευόμενης Περιοχής του Δικτύου Φύση 2000 GR , όπως αυτή απεικονίζεται ακολούθως. Εικόνα 1. Περιοχή Αναφοράς της Μελέτης Στο σύνολο της η περιοχή αναφοράς περιλαμβάνει ,7 στρέμματα της Προστατευόμενης Περιοχής του Δικτύου Φύση 2000 με κωδικό GR , ή περίπου το 11,1% της συνολικής της έκτασης. Οι βασικοί τύποι οικοτόπων που επηρεάστηκαν από την πυρκαγιά περιελάμβαναν ψηλά δάση τραχείας Πεύκης, Μικτά Δάση με οριζοντιόκλαδα κυπαρίσσια, και Φρύγανα με Sarcopoterium spinosum. Την περιοχή αυτή διασχίζουν στον άξονα Βορά Νότου δύο κύριες αγροτικές οδοί ενώ στον άξονα Ανατολής Δύσης μια επαρχιακή οδός. Ειδικότερα οι αγροτικές οδοί Λάερμα Προφίλια και Λάερμα Αγ. Ισίδωρος διασχίζουν την περιοχή αναφοράς στον άξονα Βορά Νότου και η επαρχιακή οδός Προφίλια Αγ. Ισίδωρος στον άξονα Ανατολής Δύσης. 4

6 3. Περιγραφή της Περιοχής Αναφοράς Το σύνολο των δεδομένων του παρόντος κεφαλαίου προέκυψε από τις ειδικές μελέτες που εκπονήθηκαν στα πλαίσια του έργου Βιοποικιλότητα της Περιοχή Αναφοράς Στην περιοχή αναφοράς εντοπίζονται κυρίως τέσσερις κατηγορίες οικοτόπων, δάσους Κυπάρισσου (Κωδ. 9290), δάσους Πεύκης (Κωδ. 9540), δενδροειδών matorrals με Juniperus spp. (Kωδ. 5210), και φρυγανώδους θαμνώνα (Κωδ. 5420), η κατανομή των οποίων παρουσιάζεται στην Εικόνα 2. Εικόνα 2. Κατανομή Κύριων Οικοτόπων της Περιοχής Αναφοράς (Πηγή: WWF Ελλάς, 2010) Από την ειδική μελέτη για την βιοποικιλότητα στην περιοχή αναφοράς προέκυψαν στοιχεία για την παρουσία 66 ειδών πανίδας και 503 ειδών χλωρίδας στην περιοχή αναφοράς. Από τα είδη αυτά 10 είδη πανίδας, τα οποία παρουσιάζονται στον Πίνακα 1 και 26 είδη χλωρίδας κατανεμημένα σε 13 οικογένειες, τα οποία παρουσιάζονται στον Πίνακα 2, χαρακτηρίζονται ως είδη ειδικού ενδιαφέροντος για τους σκοπούς του έργου. Family Genus, Species Leuciscinae Ladigesocypris ghigii, Gianferrari Ranidae Pelophylax cerigensis, Beerli, Hotz, Tunner, Heppich & Uzzell Hylidae Hyla arborea (kretensis), Ahl Lacertidae Lacerta trilineata diplochondrodes, Wettstein Lacerta oertzeni pelasgiana, Mertens Accipitridae Buteo rufinus, Cretzschmar Hieraaetus fasciatus, Vieillot Falconidae Falco biarmicus, Temminck Cervidae Dama dama, L. Vespertilionidae Eptesicus bottae, Peters Πίνακας 1: Πανίδα ειδικού ενδιαφέροντος στην περιοχή εφαρμογής 5

7 Family Genus, Species Cruciferae Aethonema arabicum, (L.) E. O. Schulz A. pogonocarpum, A. Carlstrom Erophila verna, (L.) Chevall. sensu lato Caryophyllaceae Arenaria rhodia, Boiss. Gypsophilla confertifolia, Hub.-Mor. Silene salamandra, Pamp. S. discolor, Sm. Leguminosae Colutea insularis, Browicz. Medicago heyniana, Greuter Crassulaceae Rosularia serrata, (L.) Berger Hamamelidaceae Liquidambar orientalis, Miller Compositae Anthemis rhodensis. Boiss. Carlina tragacanthifolia, Klatt Scorzonera elata, Boiss. Campanulaceae Campanula hagielia, Boiss. C. rhodensis, A. DC. Primulaceae Cyclamen rhodium, Gorer sensu lato Boraginaceae Lithodora hispidula, (Sm.) Griseb. Labiatae Stachys cretica, L. ssp. smyrnaea Rech. fill. Thymelaeaceae Thymelaea tartonraira, (L.) All. Rubiaceae Galium canum, DC. ssp. ovatum Ehrend. Liliaceae Allium junceum, Sm. ssp. junceum Fritillaria rhodia, Hansen Muscari weisii, Freyn Colchicum balansae, Planchon C. variegatum, L. Πίνακας 2: Χλωρίδα ειδικού ενδιαφέροντος στην περιοχή εφαρμογής 3.2. Γεωλογικά Χαρακτηριστικά της Περιοχής Αναφοράς Η εμπεριστατωμένη μελέτη της περιοχής ανέδειξε την ευαισθησία της τόσο σε εντατική διάβρωση, η οποία σε αποψιλωμένες από πυρκαγιές περιοχές δημιουργεί υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης (βλ. Εικόνα 3), όσο και σε αστοχίες γαιών (κατολισθήσεις, ερπυσμούς κλπ). 6

8 Εικόνα 3. Χάρτης που δείχνει τον κίνδυνο ερημοποίησης που διατρέχει το νοτιοανατολικό τμήμα της Ελλάδας, καθώς και τον παράγοντα που επιδρά περισσότερο, ανάλογα με την περιοχή, στην διαδικασία αυτή. Συγκεκριμένα η γεωλογική σύσταση της περιοχής περιλαμβάνει κλαστικά πετρώματα τα οποία δίνουν ελουβιακά εδάφη, αρκετά μεγάλου πάχους και ικανής κοκκομετρίας με σχετικά μέτρια περιεκτικότητα σε άργιλο (βλ. Νεοτεκτονικούς χάρτες Εικόνες 4 & 5). Τα εδάφη αυτά δημιουργούν ένα περιβάλλον ευαίσθητο σε εξωγενείς μεταβολές, εκ των οποίων σημαντικότερες είναι: α) η κατά βάθος διάβρωση, κατά μήκος των κύριων ρεμάτων, β) οι αστοχίες γαιών, με κατολισθήσεις και ερπυσμούς-ολισθήσεις εδαφών και γ) η διάβρωση του ανώτερου εδαφικού οργανικού, με τελικό αποτέλεσμα την ερημοποίηση. 7

9 Εικόνα 4. Τμήμα του Νεοτεκτονικού χάρτη της ευρύτερης περιοχής μελέτης 8

10 Εικόνα 5. Νεοτεκτονικός χάρτης της Ελλάδας, φύλλο Ρόδος, κλίμακας 1: Το γεγονός ότι κάηκε η βλάστηση, η οποία αποτελούσε τον πρωταρχικό παράγοντα για την προστασία του εδάφους, αυξάνει την επίδραση της βροχής στο έδαφος (διάσπαση εδαφικών σωματιδίων εδάφους και πιο γρήγορο υδατοκορεσμό) με αποτέλεσμα να 9

11 αυξάνεται η επιφανειακή απορροή και η απομάκρυνση των εδαφικών σωματιδίων που περιέχουν τον εναπομείναντα εδαφικό χούμο (όσο έχει μείνει μετά την φωτιά), καθώς και των λεπτότερων εδαφικών κόκκων. Εικόνα 6. Χάρτης μηχανικής σύστασης του εδάφους. Η διαδικασία αυτή δημιουργεί πιο φτωχά εδάφη, χονδρόκοκκα (βλ. Εικόνα 6), τα οποία απομακρύνονται εύκολα με την επίδραση των διάφορων τύπων διάβρωσης (Φυλλοειδής, Αυλακοειδής και Χαραδρώδης). Η διάβρωση αυτή καθίσταται ακόμα εντονότερη όταν συνοδεύεται από έντονες βροχοπτώσεις. Τέλος, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι κλίσεις της επιφάνειας του εδάφους στα πρανή, οι οποίες είναι αρκετά μεγάλες στην περιοχή μελέτης (βλ. Εικόνα 7). 10

12 Εικόνα 7. Κλίσεις πρανών (%). Όλοι οι παραπάνω παράγοντες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η περιοχή χρειάζεται άμεσα μέτρα προστασίας, κυρίως από την υδατική διάβρωση, ώστε να μην οδηγηθεί στο μέλλον σε πιο έντονα φαινόμενα ερημοποίησης. Η προστασία γίνεται με αντιδιαβρωτικά έργα, τα οποία σχετίζονται: (α) με τη δημιουργία συνθηκών καλής αποστράγγισης των επικλινών περιοχών, (β) με τη διαμόρφωση βαθμίδων σε περιοχές ικανών μορφολογικών κλίσεων, (γ) με την κατασκευή χαμηλών φραγμάτων ανάσχεσης στα ρέματα και (δ) με την κατασκευή τοιχίων αντιστήριξης σε θέσεις εδαφικών αστοχιών (κατολισθήσεων, ερπυσμών, λασποροών, κλπ.). Περιοχές άμεσης αντιμετώπισης είναι: Τα πρανή με μορφολογική κλίση μεγαλύτερη του 25%, όταν μάλιστα τα εδάφη παρουσιάζουν μικρό πάχος. Οι περιοχές που παρουσιάζουν συστηματικά φαινόμενα αστοχιών γαιών. Τα ρέματα που παρουσιάζουν μεγάλου μήκους κλάδους 2 ης τάξης και ικανή κατά βάθος διάβρωση, καθώς και τα σημεία συμβολής ρεμάτων 2 ης τάξης. 11

13 3.3. Υδρολογικά Χαρακτηριστικά της Περιοχής Αναφοράς Η υπόγεια υδροφορία της περιοχής μελέτης σχετίζεται με τους ασβεστολιθικούς σχηματισμούς, που αποτελεί την καρστική υδροφορία και με τις κλαστικούς σχηματισμούς, που αποτελεί την υδροφορία κοκκωδών. Η καρστική υδροφορία, με ικανές τροφοδοσίες και σημαντικές παροχές, όπως στην περιοχή του Αρχάγγελου, προφήτη Ηλία και στον σχηματισμό Σγουρού, είναι αδύνατον να εκμεταλλευτεί στην περιοχή ενδιαφέροντος. Πέραν τούτου παρουσιάζει άμεση επικοινωνία µε την θάλασσα. Ομοίως επικοινωνία µε την θάλασσα έχουν και οι ασβεστόλιθοι στην περιοχή της Λίνδου. Υδρολογικά η περιοχή ενδιαφέροντος αποστραγγίζεται σχεδόν στο σύνολό της από τέσσερα κύρια ρέματα και μερικά δευτερεύοντα, τα οποία και δημιουργούν επιμήκεις υδρολογικές λεκάνες ΒΔ-ΝΑ διεύθυνσης. Το ρέμα Ασκληπινός αποστραγγίζει το νότιο τμήμα, το ρέμα του Κηπηριώνας το κεντρικό και τα ρέματα Φονιάς και Γαδουράς κυρίως αποστραγγίζουν το βόρειο τμήμα (βλ. Εικόνα 8). Εικόνα 8. Το υδρογραφικό δίκτυο των 4 λεκανών απορροής που αποστραγγίζουν την περιοχή μελέτης. Η υδροφορία των κοκκωδών σχηματισμών παρουσιάζει ενδιαφέρον, για το λόγο ότι δημιουργεί στην περιοχή ενδιαφέροντος μια σειρά από μικρές πηγές οι οποίες είναι δυνατόν να καλύψουν μέρος των αναγκών άρδευσης (βλ. Εικόνα 9). Η ποιότητα των νερών των πηγών αναμένεται να είναι ικανοποιητική αφού στα ανάντη δεν υπάρχουν σημαντικές εστίες ρύπανσης. Επισημαίνεται ότι η λήψη του νερού των πηγών απαιτεί τοπικά έργα καλλιέργειας και υδρομάστευσής τους. 12

14 Εικόνα 9. Σημεία πηγών τα οποία βρίσκονται διάσπαρα σε ολόκληρη την περιοχή μελέτης. Σε ότι αφορά στα επιφανειακά νερά, τα περισσότερα από τα ρέματα της περιοχής ενδιαφέροντος δεν παρουσιάζουν συνεχή ροή, ενώ όσα παρουσιάζουν τέτοια έχουν μικρές παροχές νερού το οποίο προέρχεται από μικρές πηγές στην ανάντη περιοχή. Η αξιοποίηση των επιφανειακών νερών στα ρέματα μπορεί να γίνει με τη δημιουργία χαμηλών φραγμάτων ή και παραρεμάτιων μικρών χωμάτινων ομβροδεξαμενών, οι οποίες θα συγκρατούν νερό κατά την υγρή περίοδο. Η ποιότητα των νερών αυτών αναμένεται να είναι ικανοποιητική αφού η εστίες ρύπανσης στην ανάντη της περιοχής ενδιαφέροντος περιοχή είναι ελάχιστες. 13

15 3.4. Κλιματικά Χαρακτηριστικά της Περιοχής Αναφοράς Από την ανάλυση των κλιματικών δεδομένων της νήσου Ρόδου διαπιστώθηκε ότι ο Ιανουάριος παρουσιάζει τη μικρότερη τιμή της μέσης μηνιαίας θερμοκρασίας αέρος και των μέσων μηνιαίων άκρων τιμών της σε αντιδιαστολή με τον Αύγουστο που χαρακτηρίζεται από τη μεγαλύτερη τιμή των προαναφερθέντων παραμέτρων. Η μέση μηνιαία σχετική υγρασία παρουσιάζει τη μικρότερη και τη μεγαλύτερη τιμή της κατά τους μήνες Ιούλιο και Δεκέμβριο, αντίστοιχα. Η μέγιστη τιμή τoυ συνολικού μηνιαίου ύψους υετού παρουσιάζεται το Δεκέμβριο ενώ τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο η τιμή αυτή σχεδόν μηδενίζεται. Από την πορεία του μέγιστου ύψους 24ώρου διαπιστώθηκε ένα πρωτεύον μέγιστο το Νοέμβριο και ένα δευτερεύον το Μάιο ενώ οι ελάχιστες τιμές της παραμέτρου αυτής παρατηρούνται τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Οι επικρατέστεροι άνεμοι είναι κυρίως βορειοδυτικής κατεύθυνσης κατά την χειμερινή περίοδο και δυτικής κατεύθυνσης τις υπόλοιπες εποχές του έτους. Οι μεγαλύτερες τιμές της ταχύτητας του ανέμου παρατηρούνται κατά τους θερινούς μήνες του έτους. Η περιοχή μελέτης GR χαρακτηρίζεται από έντονο και ασθενή θερμο-μεσογειακό χαρακτήρα βιοκλίματος. Η βιολογικά ξηρή περίοδος στη Ρόδο ξεκινάε ι τον Απρίλιο και τελειώνει το Σεπτέμβριο (βλ. παρακάτω διαγράμματα). o C Μέση θερμοκρασία αέρος (α) o C Mέση μέγιστη & απ όλυτη μέγιστη θερμοκρασία (β) ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΜΜΜΘ ΑΠΜΕΘ ΝΟΕ ΕΚ ο C 25.0 Μέση ελάχιστη & απ όλυτη ελάχιστη θερμοκρασία (γ) (%) 75 Μέση σχετική υγρασία (δ) ΜΜΕΘ ΑΠΕΘ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΕΚ 50 ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΕΚ 14

16 όγδοα 5.0 Μέση νέφωση (ε) mm Μέσο ύψος υετού & max 24ώρου (στ) ΥΕΤΟΣ max 24ώρου ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ ΜΑΡ ΑΠΡ ΜΑΙ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ ΟΚΤ ΝΟΕ ΕΚ Εικόνα 10. Ετήσια πορεία κλιματικών παραμέτρων του Μετεωρολογικού Σταθμού Ρόδου. Με βάση την ανάλυση της επικινδυνότητας, σε συνδυασμό με κλιματικά και βιοκλιματικά δεδομένα της Ρόδου, διαπιστώνεται ότι οι περιοχές πρώτης προτεραιότητας για αντιδιαβρωτικές παρεμβάσεις είναι οι δυτικού-βορειοδυτικού προσανατολισμού επικλινείς, όπως και οι καμένες από την πυρκαγιά του 2008 περιοχές. Η παρούσα επιμέρους μελέτη αποτελεί ένα από τα πρώτα βήματα για την διερεύνηση των κλιματικών-βιοκλιματικών συνθηκών της νήσου Ρόδου. Τα δεδομένα του μοναδικού μετεωρολογικού σταθμού που είναι εγκατεστημένος στο χώρο του αεροδρομίου, μακριά δηλαδή από φυσικές περιοχές, δεν επαρκούν ώστε να μπορούν να αξιοποιηθούν αποτελεσματικά τόσο για τη μελέτη των περιβαλλοντικών κινδύνων και την αποκατάσταση του τοπίου στις καμένες προστατευόμενες περιοχές και ιδιαίτερα στην GR , όσο και για την πρόληψη και αντιμετώπιση των πυρκαγιών. Είναι γνωστό ότι στις πεδινές, γεωργικές και μη, καθώς και στις ημιορεινές και στις ορεινές περιοχές η μελέτη των μικρομετεωρολογικών συνθηκών απαιτεί δεδομένα υψηλής ανάλυσης στο χώρο και στο χρόνο και δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με την παρουσία ενός μόνο μετεωρολογικού σταθμού, αλλά με τη συνδυαστική αξιοποίηση των δεδομένων του, ως σταθμού αναφοράς, με εκείνα που προκύπτουν από την παράλληλη χρήση κινητών μονάδων μέτρησης μικρομετεωρολογικών παραμέτρων. Η μεθοδολογία αυτή έχει χρησιμοποιηθεί με επιτυχία τα τελευταία χρόνια για τη διερεύνηση των μικρομετεωρολογικών και τοποκλιματικών συνθηκών ορεινών, πεδινών ως και καμένων φυσικών περιοχών. Αντίστοιχη μεθοδολογία αλλά σε συνδυασμό και με την εκτίμηση της θερμικής κατάστασης από ειδική ψηφιακή κάμερα προτείνεται να εφαρμοστεί στις καμένες, από τη πυρκαγιά του 2008, και γειτονικές τους μη καμένες θέσεις στη νήσο Ρόδο. Συγκεκριμένα προτείνεται η τοποθέτηση αυτόνομων καταγραφικών οργάνων μικρομετεωρολογικών παραμέτρων σε επιλεγμένες θέσεις της μελετώμενης περιοχής που σε συνδυασμό με την κινητή μονάδα και τη θερμική κάμερα θα συνεισφέρει στον εντοπισμό θέσεων με δυσμενείς συνθήκες θερμικής αίσθησης για τον άνθρωπο και άλλων περιβαλλοντικά ευαίσθητων θέσεων, που προέκυψαν από τη μεταβολή του φυσικού περιβάλλοντος λόγω της προαναφερόμενης πυρκαγιάς. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής μπορούν να αποτελέσουν την υποδομή για τη δημιουργία ενός σχεδίου-πλαισίου πρόληψης των πυρκαγιών με στόχο την υλοποίηση κατάλληλων παρεμβάσεων (περιπολίες, εγκατάσταση πυροσβεστικών κρουνών, δασοκομικές παρεμβάσεις κλπ.) και τη λήψη μέτρων αποκατάστασης του τοπίου έτσι ώστε οι επιπτώσεις της αναμενόμενης κλιματικής αλλαγής να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο δυσμενείς για την τουριστική ανάπτυξη της νήσου. 15

17 4. Όροι Προστασίας της Περιοχής Αναφοράς Το βασικό νομοθετικό πλαίσιο προστασίας για την περιοχή αναφοράς προκύπτει από την Οδηγία (ΕΕ) 92/43, καθώς και το σχετικό ελληνικό νομοθετικό πλαίσιο που προσδιορίζεται κυρίως από τον Νόμο 1650/86 και τον πρόσφατο Νόμο 3937/2011για την βιοποικιλότητα. Ως αποτέλεσμα αυτών των νομοθετημάτων προκύπτει η θέσπιση και η λειτουργία ενός μόνιμου οργάνου διαχείρισης, παρακολούθησης και διατήρησης του υπό προστασία φυσικού αντικειμένου τόσο σε επίπεδο ειδών όσο και σε επίπεδο οικοτόπων. Η περιοχή αναφοράς της παρούσας μελέτης εντάσσεται από τον ορισμό της εξ ολοκλήρου στην προστατευόμενη περιοχή του Δικτύου Φύση 2000 με κωδικό GR Επομένως στην περιοχή αυτή ισχύουν τα οριζόμενα μέτρα προστασίας της Οδηγία 92/43/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας και ειδικότερα τα άρθρα 12 έως 16: Άρθρο Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε να θεσπισθεί ένα καθεστώς αυστηρής προστασίας των ζωικών ειδών που αναφέρονται στο σημείο α) του παραρτήματος IV, στην περιοχή φυσικής κατανομής τους, που να απαγορεύει: α) κάθε μορφή σύλληψης ή θανάτωσης, εκ προθέσεως, δειγμάτων αυτών των ειδών λαμβανομένων στη φύση β) να παρενοχλούνται εκ προθέσεως τα εν λόγω είδη, ιδίως κατά την περίοδο αναπαραγωγής, την περίοδο κατά την οποία τα νεογνά εξαρτώνται από τη μητέρα, τη χειμερία νάρκη και τη μετανάστευση γ) την εκ προθέσεως καταστροφή ή τη συλλογή των αυγών στο φυσικό περιβάλλον δ) τη βλάβη ή καταστροφή των τόπων αναπαραγωγής ή των τόπων ανάπαυσης. 2. Τα κράτη μέλη απαγορεύουν την κατοχή, τη μεταφορά, την πώληση, ή την ανταλλαγή και την προσφορά προς πώληση ή ανταλλαγή των δειγμάτων των ειδών που έχουν συλληφθεί στο φυσικό περιβάλλον, εκτός εκείνων που συλλέγησαν νομίμως πριν από τη θέση σε εφαρμογή της παρούσας οδηγίας. 3. Οι απαγορεύσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 1 στοιχεία α) και β) και στην παράγραφο 2 εφαρμόζονται σε όλα τα στάδια της ζωής των ζώων που αναφέρονται στο παρόν άρθρο. 4. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν ένα σύστημα συνεχούς παρακολούθησης των τυχαίων συλλήψεων ή θανατώσεων των ειδών της πανίδας που απαριθμούνται στο σημείο α) του παραρτήματος IV. Βάσει των πληροφοριών που συγκεντρώνονται, τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν τις απαιτούμενες περαιτέρω έρευνες ή μέτρα διατήρησης ώστε να διασφαλισθεί ότι οι τυχαίες συλλήψεις ή θανατώσεις δεν θα έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα εν λόγω είδη. Άρθρο Τα κράτη μέλη εκδίδουν τις απαιτούμενες διατάξεις ώστε να θεσπισθεί ένα καθεστώς αυστηρής προστασίας των φυτικών ειδών που αναφέρονται στο σημείο β) του παραρτήματος IV, που να απαγορεύει: α) την εκ προθέσεως αποκομιδή καθώς και τη συλλογή, κοπή, εκρίζωση ή καταστροφή δειγμάτων των εν λόγω ειδών, στην περιοχή φυσικής κατανομής τους 16

18 β) την κατοχή, μεταφορά, εμπορία ή ανταλλαγή και προσφορά για εμπορικούς σκοπούς δειγμάτων των εν λόγω ειδών, που έχουν συλλεγεί από το φυσικό περιβάλλον, εκτός εκείνων που έχουν συλλεγεί νομίμως πριν αρχίσει να παράγει αποτελέσματα η παρούσα οδηγία. 2. Οι απαγορεύσεις που αναφέρονται στα στοιχεία α) και β) της παραγράφου 1 ισχύουν για όλα τα στάδια του βιολογικού κύκλου των φυτών που αναφέρονται στο παρόν άρθρο. Άρθρο Τα κράτη μέλη, όταν βάσει της εποπτείας που προβλέπει το άρθρο 11, το κρίνουν αναγκαίο, εκδίδουν μέτρα ώστε τα δείγματα των ειδών της αγρίας πανίδας και χλωρίδας που αναφέρονται στο παράρτημα V, που λαμβάνονται από τη φύση, καθώς και η εκμετάλλευσή τους, να μην αντιβαίνουν προς τη διατήρησή τους σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης. 2. Όταν τα εν λόγω μέτρα κρίνονται αναγκαία, πρέπει να συνεπάγονται τη συνέχιση της εποπτείας που προβλέπεται στο άρθρο 11. Μπορούν επιπλέον να περιέχουν μεταξύ άλλων: - κανόνες για την πρόσβαση σε συγκεκριμένους τομείς, - την προσωρινή ή τοπική απαγόρευση της λήψεως δειγμάτων από το φυσικό περιβάλλον και της εκμετάλλευσης ορισμένων πληθυσμών, - την υπαγωγή σε κανόνες των περιόδων ή/και των τρόπων λήψεως των δειγμάτων, - την υπαγωγή της λήψεως των δειγμάτων σε κυνηγητικούς ή αλιευτικούς κανόνες ώστε να λαμβάνεται υπόψη η διατήρηση των οικείων ειδών, - τη θέσπιση ενός συστήματος αδειών για τη λήψη δειγμάτων ή ποσοστώσεων, - την υπαγωγή σε κανόνες της αγοράς, της πώλησης, της διάθεσης προς πώληση, της κατοχής ή της μεταφοράς με σκοπό την πώληση δειγμάτων, - την εκτροφή ζωικών ειδών υπό αιχμαλωσία, καθώς και την τεχνητή αναπαραγωγή φυτικών ειδών, υπό συνθήκες αυστηρά ελεγχόμενες, ώστε να μειώνεται η λήψη δειγμάτων από το φυσικό περιβάλλον, - την αποτίμηση του αποτελέσματος των εκδιδόμενων μέτρων. Άρθρο 15 Όσον αφορά τη σύλληψη ή τη θανάτωση των ειδών άγριας πανίδας των απαριθμουμένων στο σημείο α) του παραρτήματος V, όταν εφαρμόζονται παρεκκλίσεις σύμφωνα με το άρθρο 16 για την λήψη δειγμάτων, τη σύλληψη ή τη θανάτωση των ειδών που απαριθμούνται στο σημείο α) του παραρτήματος IV, τα κράτη μέλη απαγορεύουν τη χρησιμοποίηση όλων των μη επιλεκτικών μέσων που είναι δυνατόν να προκαλέσουν τοπικά την εξαφάνιση ή να διαταράξουν σοβαρά την ησυχία των πληθυσμών ενός είδους, και ειδικότερα: α) τη χρήση μέσων σύλληψης και θανάτωσης που απαριθμούνται στο στοιχείο α) του παραρτήματος VI β) κάθε μορφή σύλληψης και θανάτωσης από τα μέσα μεταφοράς που αναφέρονται στο στοιχείο β) του παραρτήματος VI. Άρθρο Τα κράτη μέλη, υπό τον όρο ότι δεν υπάρχει άλλη αποτελεσματική λύση και ότι η παρέκκλιση δεν παραβλάπτει τη διατήρηση, σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των πληθυσμών των συγκεκριμένων ειδών στην περιοχή της φυσικής του 17

19 κατανομής, μπορούν να παρεκκλίνουν από τις διατάξεις των άρθρων 12, 13, 14 και 15 στοιχεία α) και β): α) για να προστατεύσουν την άγρια πανίδα και χλωρίδα και να διατηρήσουν τους φυσικούς οικοτόπους β) για να προλάβουν σοβαρές ζημίες, ιδίως των καλλιεργειών, της κτηνοτροφίας, των δασών, των πληθυσμών ιχθύων και των υδάτων και ιδιοκτησιών άλλης μορφής γ) για λόγους δημόσιας υγείας και ασφαλείας ή για άλλους επιτακτικούς λόγους προέχοντος δημοσίου συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων τυχόν λόγων κοινωνικού ή οικονομικού χαρακτήρα και ευεργετικών συνεπειών πρωταρχικής σημασίας για το περιβάλλον δ) για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς λόγους, για λόγους αποκατάστασης πληθυσμών και επανεισαγωγής των εν λόγω ειδών και για επιχειρήσεις αναπαραγωγής που απαιτούνται για τους σκοπούς αυτούς, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής αναπαραγωγής των φυτών ε) για να επιτρέψουν, υπό όρους αυστηρά ελεγχόμενους, την επιλεκτική και ποσοτικά περιορισμένη σύλληψη ή κράτηση περιορισμένου αριθμού, προσδιορισμένου από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, μερικών δειγμάτων των ειδών που αναφέρει το παράρτημα IV. Η συμβατότητα των σχεδιαζόμενων παρεμβάσεων του έργου με τους παραπάνω όρους προστασίας της περιοχής αναφοράς, ελλείψει της λειτουργίας αρμόδιου Φορέα Διαχείρισης, εξασφαλίζεται από την έγκριση της πρότασης έργου από την Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού του Υπουργείου Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Αντιστοίχως συμπληρωματικοί όροι προστασίας διατυπώνονται από τον Νόμο 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότερα από τα άρθρα καθώς και από τον Νόμο 3937/2011 για την βιοποικιλότητα και ειδικότερα από το άρθρο 7 που ορίζει ως αρμόδιο φορέα για την εκχώρηση της άδειας εκτέλεσης των παρεμβάσεων την Διεύθυνση Δασών της Ν. Ρόδου. Για τον λόγο αυτό κρίνεται απαραίτητη για την εκτέλεση του έργου η άμεση εκχώρηση από τον εν λόγω φορέα της σχετικής αδειοδότησης. 18

20 5. Περιβαλλοντικοί Κίνδυνοι 5.1. Γενικά Στο παρόν κεφάλαιο τίθεται το πλαίσιο αποτίμησης των περιβαλλοντικών κινδύνων για την περιοχή αναφοράς. Η προσέγγιση αυτή που αφορά στη γενική εκτίμηση των περιβαλλοντικών κινδύνων στην περιοχή μελέτης διακρίνεται σε τρεις κατηγορίες, σχετικά με την επίδραση τους στο φυσικό περιβάλλον και εξειδικεύεται στην συνέχεια στους ειδικούς κινδύνους που προκύπτουν ως αποτελέσματα των ειδικών συνθηκών που διαμορφώθηκαν μετά και την πυρκαγιά του α. Κίνδυνοι που αφορούν στο βιοτικό περιβάλλον. Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει κάθε βιοτικό περιβάλλον διακρίνονται σε ενδογενείς και εξωγενείς. Ενδογενείς κίνδυνοι δύνανται να χαρακτηριστούν εκείνοι που μπορούν να οδηγήσουν στον περιορισμό ενός είδους ή ομάδας ειδών που δύναται να προκύψει μετά από ασθένεια που αυξάνει δραματικά την θνησιμότητα των ενήλικων ώριμων για αναπαραγωγή ατόμων ή τον περιορισμό των απογόνων τους. Στα πλαίσια των οικοσυστημικών διεργασιών και με δεδομένο ότι τόσο τα ζωικά όσο και τα φυτικά είδη, έχουν σχέσεις αλληλεξάρτησης που ορίζονται τόσο χωρικά όσο και χρονικά, ο βαθμός επίδρασης προς το χείριστο μιας τέτοιας διαταραχής είναι δύσκολα αναστρέψιμος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του περιορισμού των εντόμων επικονιαστών, κυρίως των υμενόπτερων, που επηρεάζει δραστικά την αναπαραγωγή πολλών φυτικών ειδών που εξαρτάται η αναπαραγωγή τους από τα είδη αυτά, γεγονός που επηρεάζει συνολικά την φυτική και κατ επέκταση την ζωική ποικιλότητα ενός οικοσυστήματος και την σταδιακή υποβάθμισή του. Εξωγενείς κίνδυνοι χαρακτηρίζονται εκείνοι που μπορούν να οδηγήσουν στον περιορισμό ενός είδους η ομάδας ειδών ως συνέπεια συνήθως μεταβολών που συμβαίνουν στο αβιοτικό περιβάλλον η ως συνέπεια της ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Για παράδειγμα η διάβρωση, η ερημοποίηση, η λειψυδρία, η αύξηση της θερμοκρασίας (μεσοσταθμικά) και η ρύπανση της ατμόσφαιρας είναι ορισμένοι παράγοντες μεταβολών του αβιοτικού περιβάλλοντος που επηρεάζουν την ποιότητα και την ποικιλότητα ενός οικοσυστήματος. Ανθρωπογενείς παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την λειτουργία, την σύσταση και την ποιότητα ενός οικοσυστήματος μπορεί για παραδείγματα να είναι η εντατική θήρα, η εκχέρσωση, ή η μεταβολή των αβιοτικών χαρακτηριστικών (επιφανειακά λατομεία, κατασκευή φραγμάτων αλλαγή του ρου των επιφανειακών υδάτων, κτλ.). Στην περιοχή μελέτης οι κύριοι παράγοντες αρνητικής μεταβολής του βιοτικού περιβάλλοντος προέρχονται ως συνέπεια της πυρκαγιάς και διακρίνονται σε άμεσους και έμμεσους. Άμεσος κίνδυνος είναι προφανώς η καταστροφή της βλάστησης και ως συνέπεια ο δραματικός περιορισμός των οικοτόπων για τα περισσότερα ζωικά είδη. Έμμεσος και με μακροχρόνιες συνέπειες, κίνδυνος είναι η μεταβολή των αβιοτικών χαρακτηριστικών του οικοσυστήματος με την σταδιακή διάβρωση των εδαφών, την απόπλυση των θρεπτικών από το έδαφος, την μεταβολή των λεκανών απορροής, τον δραστικό περιορισμό των οικοτόπων για πολλά ζωικά είδη, ή ακόμη και την πλήρη καταστροφή τους. Επιπρόσθετα, η επέκταση στην καμένη περιοχή ανθρωπογενών δραστηριοτήτων που μπορεί να θα επιβραδύνουν την φυσική ανάκαμψη του 19

21 οικοσυστήματος (π.χ. βόσκηση), ή την αύξηση της πίεσης σε ορισμένα ζωικά είδη (π.χ. θήρα), αποτελούν σοβαρές απειλές για την οριστική υποβάθμιση του οικοσυστήματος. Ο βαθμός επικινδυνότητας για κάθε έμβιο είδος εξαρτάται από την σπανιότητά του, τον ενδημισμό του, τα οικολογικά του χαρακτηριστικά, την προσαρμοστικότητά του σε ενδεχόμενες μεταβολές, το πληθυσμιακό και γενετικό του απόθεμα που έχει διασωθεί. Στην περιοχή μελέτης το κριτήριο απειλής ως συνέπεια της πυρκαγιάς προσδιορίζεται από την σπανιότητα, τον ενδημισμό και την μεταβολή κρίσιμων αβιοτικών χαρακτηριστικών. 5.1.β. Κίνδυνοι που αφορούν στο αβιοτικό περιβάλλον. Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το αβιοτικό περιβάλλον αφορούν κυρίως στα εδάφη και το γεωλογικό υπόβαθρο που έχουν καθώς και στα ύδατα, επιφανειακά και υπόγεια. Οι κίνδυνοι αυτοί αναφέρονται κυρίως στα διαβρωτικά φαινόμενα και δευτερευόντως στις επιπτώσεις των τελευταίων. Πρόσφατα ωστόσο διαπιστώθηκε και η σημαντικότητα της εδαφικής βιοποικιλότητας, η οποία προσδιορίζει σε μεγάλο βαθμό τη γονιμότητα των εδαφών, αλλά και την υδρολογική τους συμπεριφορά. Σημαντική παράμετρος για την έκφραση της βιοποικιλότητας αυτής αποτελούν τα ειδικά μη δομικά χαρακτηριστικά των εδαφών με κυρίαρχο ανάμεσα τους την περιεκτικότητα σε οργανική ουσία. Επίσης σημαντικός παράγοντας του αβιοτικού περιβάλλοντος είναι οι κλιματικές συνθήκες οι οποίες βρίσκονται σε μια διαρκή αλληλεπίδραση με το βιοτικό περιβάλλον και ειδικότερα με την τοπική χλωρίδα. Έτσι οι έντονες βροχοπτώσεις και οι δυνατοί άνεμοι, υπεύθυνοι για τα διαβρωτικά φαινόμενα, εξαρτούν τον βαθμό επικινδυνότητας τους κατά κύριο λόγο τόσο από την ένταση τους αλλά και επίσης από το είδος της βλάστησης αλλά και το ποσοστό εδαφοκάλυψης. 5.1.γ. Κίνδυνοι που αφορούν στο ανθρωπογενές περιβάλλον Οι δασικές πυρκαγιές στους θερμο-μεσογειακούς τύπους βλάστησης, είναι αναπόσπαστο στοιχείο της οικολογίας τους. Ιδιαίτερα σε περιοχές που επικρατούν δάση πεύκης και θαμνώδους ξυλώδους βλάστησης, οι πυρκαγιές αποτελούν μια φυσική διεργασία ανανέωσης της βλάστησης και διατήρησης της οικολογικής της ισορροπίας και των οικοσυστημικών της χαρακτηριστικών. Παρόλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες η παρουσία κατά τους θερινούς μήνες εκτεταμένων και συχνών πυρκαγιών στις ίδιες περίπου περιοχές δεν δικαιολογείται ως φυσικό φαινόμενο. Οι έρευνες τόσο των υπηρεσιών (πυροσβεστική, δασική υπηρεσία, υπουργείο γεωργίας) όσο και επιστημονικών ανακοινώσεων και μελετών, καταδεικνύουν την συντριπτική υπαιτιότητα και ευθύνη στο ανθρώπινο παράγοντα. Είτε ακούσια είτε εκούσια, το 90% των δασικών πυρκαγιών στην χώρα οφείλονται στον άνθρωπο ή σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Τα κίνητρα για την ανθρωπογενή υπαιτιότητα μιας δασικής πυρκαγιάς μπορεί να είναι από απλή αμέλεια ως την εγκληματική ενέργεια που έχει κίνητρο την εκχέρσωση για την αγροτική, κτηνοτροφική, ή ακόμη και την οικοδομική εκμετάλλευση των καμένων εκτάσεων. Φυσικά οι εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές αποτελούν κίνδυνο και για το ανθρωπογενές περιβάλλον. Όμως θα πρέπει να τονιστεί πως ο ρυθμός ανάκαμψης και 20

22 επανάκτησης του ανθρωπογενούς κεφαλαίου (κτίρια, υποδομές, εκμεταλλεύσεις κτλ.) είναι μακράν γρηγορότερος και ευκολότερος από την ανάκαμψη και την φυσική αναγέννηση ενός καμένου δάσους και του οικοσυστήματος που αυτό υποστηρίζει Ειδική αξιολόγηση περιβαλλοντικών κινδύνων Η ειδική αξιολόγηση των περιβαλλοντικών κινδύνων στην περιοχή αναφοράς αναλύεται σε δύο κύριες κατευθύνσεις, στην πρώτη εξετάζονται οι κίνδυνοι που προκύπτουν από την πυρκαγιά και τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις της, ενώ στην δεύτερη κατεύθυνση προσεγγίζονται οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι όπως αυτοί προκύπτουν από την εφαρμογή του έργου. Ειδικά για την πρώτη κατεύθυνση χρησιμοποιήθηκαν τα αποτελέσματα της ειδικής μελέτης με τίτλο Οικολογικός απολογισμός της πυρκαγιάς του 2008, ενώ και για τις δύο κατευθύνσεις χρησιμοποιήθηκαν τα αποτελέσματα της «Ανάλυσης Επικινδυνότητας Καμένων και Μη Περιοχών της Νήσου Ρόδου». Τα αποτελέσματα αυτά ενσωματώνουν σε μεγάλο βαθμό τις αναλύσεις και τα εξειδικευμένα αποτελέσματα των υπόλοιπων ειδικών μελετών που χρησιμοποιήθηκαν ως βάση σύνταξης της παρούσας μελέτης. 5.2.α. Ανάλυση Επικινδυνότητας για την Φυσική Αποκατάσταση στις Καμένες Περιοχές της περιοχής NATURA 2000 GR στη Ν. Ρόδο Η βαθμολόγηση της σημαντικότητας των κινδύνων για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή αναφοράς, όπως προέκυψε από την ανάλυση επικινδυνότητας παρατίθεται ακολούθως και συνοπτικά στον Πίνακα 1. Κίνδυνος Βαθμ. Κατ. Καταπάτηση 450 Α Διάβρωση 240 Β Βόσκηση 108 Γ Αστικές Πιέσεις 160 Γ Κύκλοι Στοιχείων 1280 Α Βιοποικιλότητα 320 Α Πίνακας 1: Η αξιολόγηση της επικινδυνότητας των επιμέρους παραμέτρων για την φυσική αποκατάσταση στην περιοχή αναφοράς 5.2.α.Ι. Κίνδυνοι που αφορούν στο βιοτικό περιβάλλον Η κατηγορία αυτή κινδύνων αν και βαθμολογείται ως σημαντική, αθροιστικά παρουσιάζει την μικρότερη επικινδυνότητα. Με σύνολο βαθμολογίας μόλις 350 βαθμών τεκμηριώνεται η σημαντικότητα της, αλλά σε συνάρτηση με τις δύο υπόλοιπες κατηγορίες 21

23 επικινδυνότητας και την αντίστοιχη εκτιμώμενη επίδραση τεκμαίρεται ως η λιγότερο επισφαλής. Το συμπέρασμα αυτό εξηγείται εύκολα από τα ιδιαίτερα οικολογικά χαρακτηριστικά των οικοτόπων αλλά και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά προσαρμογής των Ειδών στις περιοδικές πυρκαγιές που απαντώνται συχνά στα μεσογειακά ξηροθερμικά οικοσυστήματα. 5.2.α.ΙΙ. Κίνδυνοι που αφορούν στο αβιοτικό περιβάλλον Από τα δεδομένα αυτά προκύπτει ως πλέον σημαντικός κίνδυνος, ο αναφερόμενος στα αβιοτικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος και ειδικότερα η διαταραχή του κύκλου των στοιχείων. Στην κατηγορία αυτή των περιβαλλοντικών κινδύνων εντάσσεται ο, επίσης σημαντικός, κίνδυνος διάβρωσης. Συνολικά η κατηγορία αυτή των κινδύνων, βαθμολογούμενη με 1520 βαθμούς, τεκμηριώνει απόλυτα τις προτεραιότητες του έργου και δικαιολογεί την επιλογή τριών παρεμβάσεων αποκατάστασης που επικεντρώνονται στην κατηγορία αυτή των κινδύνων. 5.2.α.ΙΙΙ. Κίνδυνοι που αφορούν στο ανθρωπογενές περιβάλλον Επόμενος σε σημαντικότητα κίνδυνος είναι το σύνολο των ανθρωπογενών παρεμβάσεων που αθροίζουν συνολικά περίπου 720 βαθμούς με αποτέλεσμα δυνητικά να αποτελούν σημαντικό παράγοντα επισφαλούς ομαλής Φυσικής Αποκατάστασης του Οικοσυστήματος. Αν και η κατηγορία αυτή κινδύνων χαρακτηρίζεται ως η δεύτερη σημαντικότερη, δεν προβλέπονται μέτρα αντιμετώπισής τους στα πλαίσια του έργου. Το γεγονός αυτό προκύπτει από την οριακή βαθμολόγηση των επιμέρους κινδύνων που την απαρτίζουν αλλά και εξαιτίας της απουσίας παρατηρούμενων σχετικών πιέσεων στην περιοχή της μελέτης. Ειδικότερα οι κίνδυνοι καταπάτησης που συγκεντρώνουν την μεγαλύτερη βαθμολογία (450) εμφανίζονται μειωμένοι στην περιοχή μελέτης, η οποία δεν εμφανίζει ούτε τουριστική αλλά και ούτε γεωργική αξία. Αντίστοιχα οι κίνδυνοι βόσκησης εμφανίζουν οριακή σημαντικότητα με μόλις 108 βαθμούς, ενώ οι κίνδυνοι από την αστική ανάπτυξη με 160 βαθμούς δεν δικαιολογούν την λήψη μέτρων, αφού οι τρεις οικισμοί που εντοπίζονται στα όρια της περιοχής μελέτης εμφανίζουν τάσεις μείωσης του πληθυσμού τους. 5.2.β. Ανάλυση Επικινδυνότητας των Παρεμβάσεων του έργου LIFE08/NAT/GR/533 στις Καμένες Περιοχές της Ν. Ρόδος Σύμφωνα με την ειδική μελέτη ανάλυσης επικινδυνότητας των παρεμβάσεων του έργου στην περιοχή αυτές, οι κίνδυνοι διαχωρίζονται σε 2 κύριες ομάδες, τους κινδύνους κατά την φάση υλοποίησης των παρεμβάσεων και τους κινδύνους κατά την φάση λειτουργίας του έργου. 22

24 Κατά την φάση κατασκευής ή υλοποίησης των παρεμβάσεων, οι αναμενόμενες επιπτώσεις αξιολογηθήκαν, σύμφωνα με τα αποτελέσματα του Πίνακα 2, ως ιδιαίτερα χαμηλές και άρα δεν απαιτείται η λήψη σχετικών μέτρων. Περιβαλλοντική Πλευρά Επίπτωση Βαθμ. Κατ. Περίφραξη 30 Γ Αντιδιαβρωτική προστασία 30 Γ Λίπανση Όχληση 20 Γ Φύτευση 20 Γ Άρδευση 20 Γ Πίνακας 2: Αξιολόγηση κινδύνων από την υλοποίηση των παρεμβάσεων του έργου Αντίθετα στη φάση λειτουργίας του έργου αναγνωρίστηκαν κίνδυνοι οι οποίοι αν και δεν συνιστούν άμεση απειλή για το περιβάλλον, απαιτούν την λήψη ειδικών μέτρων διαχείρισης. Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης αυτής που παρατίθενται συνοπτικά στον Πίνακα 3, αναγνωρίζουν 2 πιθανά επικίνδυνες επιπτώσεις, τη ρύπανση και τον περιορισμό στις μετακινήσεις της άγριας πανίδας. Ο πρώτος από τους κινδύνους αυτούς, η μόλυνση, αφορά ειδικά τις παρεμβάσεις Λίπανσης και Άρδευσης, με την πρώτη από τις δύο αυτές παρεμβάσεις να εμφανίζει μεγαλύτερο βαθμό επικινδυνότητας. Για τις περιπτώσεις των παρεμβάσεων αυτών απαιτούνται λοιπόν εξειδικευμένα μέτρα διαχείρισης της εφαρμογής των ώστε να αποκλειστούν οι επαγόμενοι κίνδυνοι. Περιβαλλοντική Πλευρά Επίπτωση Βαθμ. Κατ. Περίφραξη Μετακίνηση ζώων 80 Γ Αντιδιαβρωτική προστασία - 10 Γ Λίπανση Ρύπανση 60 Γ Φύτευση Αλλαγή χλωρίδας 10 Γ Άρδευση Ρύπανση 40 Γ Πίνακας 3: Αξιολόγηση κινδύνων από την λειτουργία του έργου Ο δεύτερος από τους κινδύνους αυτούς, που αφορά την ελεύθερη και απρόσκοπτη μετακίνηση των ζώων είναι κίνδυνος που διατρέχει όλες τις παρεμβάσεις αφού εντοπίζεται στην περίφραξη των τεμαχίων. Για τον μετριασμό του κινδύνου αυτού έχει ληφθεί ειδική μέριμνα στον σχεδιασμό του φυσικού αντικειμένου, αλλά πιθανώς να απαιτηθούν πρόσθετα μέτρα που θα αναφέρονται στην χωροταξική κατανομή των τεμαχίων των παρεμβάσεων ώστε να εξασφαλίζεται η διατήρηση διαδρόμων μετακίνησης των άγριων ζώων. 23

25 6. Προτάσεις Διαχείρισης των Κινδύνων Στο παρόν κεφάλαιο περιγράφεται και αναλύεται ο σχεδιασμός των ενεργειών που απαιτούνται για την ορθή διαχείριση των μέτρων αποκατάστασης του έργου στην διαταραγμένη από την πυρκαγιά περιοχής Natura με κωδικό GR (Νήσος Ρόδος, περιοχές Ακραμύτης, Αρμενιστής, Ατταβυρος και η θαλάσσια ζώνη Καραβόλας όρμου Γλυφάδας). Η οργάνωση και παρουσίαση των ενεργειών αυτών ακολουθεί τη βασική κατηγοριοποίηση των κινδύνων που παρουσιάστηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο. Στις ενέργειες αυτές οι οποίες παρακολουθούν τις κύριες παρεμβάσεις του έργου συμπεριλαμβάνονται οι προβλεπόμενες από τον αρχικό σχεδιασμό δράσεις, οι οποίες όμως συμπληρώνονται και εξειδικεύονται περαιτέρω, με σκοπό την ομαλή οργάνωση, παρακολούθηση και εφαρμογή των διαχειριστικών δράσεων που έχουν αρχικά επιλεγεί. Ακολούθως και για λόγους συνεκτικότητας παρουσιάζονται επιγραμματικά οι παρεμβάσεις του έργου. Ειδική μέριμνα ελήφθη για την εφαρμογή των δράσεων Βελτιώσεων του εδάφους και Άρδευσης. Προϋπόθεση για την εφαρμογή των δράσεων αυτών είναι ο εντοπισμός του πλέον κατάλληλου ύδατος από τις τριτοβάθμιες ή δευτεροβάθμιες εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων που λειτουργούν στο νησί της Ρόδου. Οι κίνδυνοι επιμόλυνσης των εδαφών λόγω κακής ποιότητας των επεξεργασμένων λυμάτων εντοπίζονται στην πιθανή παρουσία οργανικών (π.χ. φυτοφαρμάκων, μικροοργανισμών κτλ) ή ανόργανων (π.χ. βαρέα μέταλλα) ρύπων. Η προέλευση τόσο των επεξεργασμένων λυμάτων όσο και της λυματολάσπης έχει ήδη προσδιοριστεί στην μοναδική διαθέσιμη πηγή της Ρόδου η οποία είναι το κέντρο βιολογικής επεξεργασίας αστικών λυμάτων της πόλης της Ρόδου. Σε επικοινωνία με τη Δημοτική Επιχείρηση Ύδρευσης & Αποχέτευσης Ρόδου (ΔΕΥΑΡ) και κατόπιν αιτήματος για την παροχή των σχετικών αναφορών ελέγχου της ποιότητας των επεξεργασμένων λυμάτων, απεστάλησαν τα σχετικά φύλλα ελέγχου που πιστοποιούν ότι η περιεκτικότητα της λυματολάσπης σε ανόργανους ρύπους (βαρέα μέταλλα) είναι εξαιρετικά χαμηλή και εντός των σχετικών ορίων για εφαρμογή σε καλλιέργειες. Ο έλεγχος για την παρουσία και την ποσοτικό προσδιορισμό των οργανικών ρύπων θα διεξαχθεί στο εργαστήριο Οικολογίας και Προστασίας Περιβάλλοντος (ΟΠΠ) του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο στα πλαίσια του έργου έχει προσφάτως προμηθευτεί Αέριο Χρωματογράφο Φασματογράφο Μάζας (GC-MS). Η εφαρμοζόμενη μεθοδολογία θα προέλθει από το εργαστήριο Οίκοτοξικολογίας του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού Ινστιτούτου, το οποίο διαθέτει μεγάλη εμπειρία στην ανίχνευση και ποσοτικό προσδιορισμό των ρύπων αυτών, με το οποίο συνεργάζεται το ΟΠΠ. Ως αποδεκτές περιεκτικότητες για την ασφαλή εφαρμογή άρδευσης επελέγησαν τα αντίστοιχα για ύδρευση και αντίστοιχα για την λυματολάσπη τα σχετικά για εφαρμογή σε καλλιέργειες βρώσιμων φυτών, έτσι ώστε σε καμία περίπτωση να μην υπάρξει επιβάρυνση των υπόγειων υδροφορέων, ή και της δημόσιας υγείας. Παρεμβάσεις Αντιδιαβρωτικών Έργων Η αντιδιαβρωτική προστασία αποτελεί το πλέον διαδεδομένο και άμεσα εφαρμόσιμο μέτρο στις περιπτώσεις επεμβάσεων αποκατάστασης πυρόπληκτων περιοχών και συνήθως 24

26 συνδυάζεται με την υλοτόμηση των καμένων κορμών και την χρήση τους ως υλικά κατασκευής κορμό-φραγμάτων. Η κατάδειξη ωστόσο της πρακτικής υλοτόμησης των καμένων δέντρων ως αναποτελεσματικής και οικονομικά ασύμφορης, αποκλείει την εφαρμογή της συγκεκριμένης και συνήθως χρησιμοποιούμενης πρακτικής. Άλλες εναλλακτικές μέθοδοι αντιδιαβρωτικής προστασίας περιλαμβάνουν μεθόδους σποράς μεγάλης κλίμακας με ή χωρίς εδαφό-κάλυψη, με χαρακτηριστικότερες εφαρμογές την σπορά από αέρος, την υδροσπορά και την σπορά Φουκουόκα. Σε όλες τις εφαρμογές αυτές η υλοποίησή τους συνεπάγεται την εισαγωγή μεγάλης πυκνότητας πληθυσμού συγκεκριμένων φυτικών ειδών και έχει ως συνέπεια την αλλοίωση των πληθυσμιακών ισορροπιών στην ιθαγενή βιοποικιλότητα, φυτική και ζωική. Η συνέπεια αυτή καθιστά τις μεθόδους αυτές ακατάλληλες για την αποκατάσταση προστατευόμενων πυρόπληκτων περιοχών, όπου η διατήρηση των φυσικών ισορροπιών είναι θεμελιώδους σημασίας. Η επιλεχθείσα μέθοδος αντιδιαβρωτικής προστασίας που θα χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση της επίδρασης αντιδιαβρωτικών παρεμβάσεων αφορά στην κατασκευή κορμόφραγμάτων. Παρεμβάσεις Βελτίωσης Εδάφους Η διαταραχή του κύκλου του άνθρακα είναι μία από τις σημαντικότερες επιπτώσεις της πυρκαγιάς στα μεσογειακά οικοσυστήματα. Τα ιδιαίτερα φτωχά σε οργανική ύλη εδάφη στερούνται παντελώς τον ετήσιο εφοδιασμό τους από την εισφορά των θάμνων και δέντρων ενώ παράλληλα χάνουν και το σημαντικότερο τμήμα των αποθεμάτων τους μέχρι και του βάθους των 10 εκατοστών. Μέθοδοι γα τον τεχνητό εμπλουτισμό της οργανικής ύλης του εδάφους προσφάτως άρχισαν να αξιολογούνται. Σύγχρονες μελέτες κατέδειξαν ως αποτελεσματική και οικονομικά συμφέρουσα την αξιοποίηση της λυματολάσπης εγκαταστάσεων επεξεργασίας αστικών λυμάτων. Για την επιλογή της προμήθειας της λυματολάσπης θα ληφθεί υπ όψη η παρουσία βιομηχανικών δραστηριοτήτων εντός του αστικού ιστού που εξυπηρετεί η εκάστοτε εγκατάσταση. Παράγοντας αποκλεισμού θα είναι η παρουσία οχληρών επιχειρήσεων στο δίκτυο τροφοδοσίας τους. Η εργασία ενσωμάτωσης βελτιωτικών εδάφους αφορά στην ομοιόμορφη διαστρωμάτωση τους και την ενσωμάτωσή τους με το υπάρχον έδαφος σε βάθος τουλάχιστον 10 cm, με οποιοδήποτε μέσο. Παρεμβάσεις Δενδροφύτευσης Καταληκτική παρέμβαση αποκατάστασης στις πυρόπληκτες περιοχές είναι ο εμπλουτισμός του τοπικού αναπαραγωγικού φυτικού δυναμικού. Τυπικές μέθοδοι εφαρμογής της παρέμβασης αυτής αποτελούν η σπορά, με αβέβαια και δύσκολα να εκτιμηθούν αποτελέσματα και η δενδροφύτευση, με απόλυτο έλεγχο στην πυκνότητα του εγκαθιστάμενου πληθυσμού αλλά και στο είδος των εισαγόμενων δέντρων. Αυτή η τελευταία είναι η επιλεχθείσα μεθοδολογία για την υλοποίηση της παρούσας δράσης. Τα είδη που θα εισαχθούν στα πειραματικά τεμάχια προσδιορίστηκαν με βάση την ειδική μελέτη βιοποικιλότητας και είναι τα ακόλουθα: Pinus brutia Cupressus sempervirens Juniperus oxycedrus 25

27 Ο προσδιορισμός αυτός ήταν αποτέλεσμα συνεκτίμησης τόσο της προϋπάρχουσας βλάστησης στην θέση χωροθέτησης των πειραματικών τεμαχίων όσο και των διαθέσιμων αποθεμάτων γηγενών αντίστοιχων ειδών στα τοπικά φυτώρια. Παρεμβάσεις Άρδευσης Ποτέ στο παρελθόν δεν έχει μελετηθεί η εφαρμοσθεί σε μεγάλη κλίμακα η άρδευση ως παρέμβαση αποκατάστασης σε πυρόπληκτες περιοχές. Η αιτία της απουσίας αυτής της τόσο προφανούς παρέμβασης εντοπίζεται στην ένδεια των υδατικών πόρων αλλά και στην απουσία ανάλογων υποδομών μεταφοράς και εφαρμογής του ύδατος. Η φιλοσοφία της προτεινόμενης δράσης εντοπίζεται στην τοπικά αυξημένη διαθεσιμότητα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες επεξεργασμένων αστικών λυμάτων. Η αξιολόγηση του υδατικού δυναμικού αυτού σχετικά με την καταλληλότητα του για εφαρμογές αποκατάστασης σε πυρόπληκτα μεσογειακά δάση κωνοφόρων θα αποτελέσει την βάση για την αξιοποίησή τους και την επιτάχυνση της διαδικασίας αποκατάστασης. Επιπρόσθετα με την θεμελίωση της δυνατότητας επαναχρησιμοποίησης του υδατικού δυναμικού αυτού θα διερευνηθεί και η πιθανή του χρησιμότητα για τον τεχνητό εμπλουτισμό των υπόγειων υδατικών αποθεμάτων. Για τον αρτιότερο σχεδιασμό των παρεμβάσεων αυτών, ενσωματώθηκε η μελέτη των διαθέσιμων χερσαίων υδάτινων πόρων, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η μη επικινδυνότητα των παρεμβάσεων. Η εγκατάσταση συστήματος επιφανειακής εφαρμογής του ύδατος, θα διασφαλίσει την δυνατότητα απομάκρυνσής του με το πέρας του προγράμματος αξιολόγησης και να προκληθεί έτσι η μικρότερη δυνατή αλλοίωση στο φυσικό περιβάλλον. Τέλος για την μεταφορά του ύδατος επιλέχθηκε η λύση της μεταφοράς με βυτίο αφού με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η εγκατάσταση μόνιμου δικτύου μεταφοράς. Θα υπάρχουν μόνο προσωρινές εγκαταστάσεις, εύκολα αφαιρούμενες, όπως οι δεξαμενές πολυαιθυλενίου, χωρητικότητας λίτρων εκάστη, στις οποίες θα αποθηκεύεται το επεξεργασμένο λύμα και στη συνέχεια μέσω της σύνδεσης τους με το επιφανειακό σύστημα άρδευσης θα αρδεύονται τα τεμάχια. Με αυτόν τον τρόπο έτσι θα ελαχιστοποιηθούν οι μεταφορές με τα βυτιοφόρα και κατά συνέπεια οι εκπομπές ρύπων αλλά και η περαιτέρω υποβάθμιση του εδάφους. Καθώς επίσης οι δεξαμενές θα φέρουν βάνες πυρόσβεσης, θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην περίπτωση πυρκαγιάς. 26

28 6.1. Βιοποικιλότητα Από τις παρεμβάσεις του έργου, αυτές με άμεση επίδραση στην βιοποικιλότητα προσδιορίζονται και περιορίζονται στις φυτεύσεις. Ωστόσο και οι υπόλοιπες παρεμβάσεις αποκατάστασης αναμένεται να αλληλεπιδράσουν άμεσα με τις εκφράσεις της βιοποικιλότητας στην περιοχή αναφοράς. Για τον λόγο αυτό τα μέτρα διαχείρισης των παρεμβάσεων αναλύονται ξεχωριστά για την κάθε διαφορετική έκφραση της βιοποικιλότητας. 6.1.α. Διαχείριση οικοτύπων Οι συνέπειες και οι προφανείς διαταραχές που προκάλεσε η πυρκαγιά του 2008 στις οίκοσυστημικές διεργασίες, καθώς και οι αναπόφευκτες μεταβολές στα χαρακτηριστικά των τύπων οικοτύπων στην περιοχή μελέτης, προϋποθέτουν την επιλογή και την εφαρμογή μέτρων διαχείρισης και την υλοποίηση διαχειριστικών επιλογών με σαφείς και διακριτούς στόχους. Επιπρόσθετα και σε συμπλήρωση των μέτρων αυτών και με σκοπό την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητάς τους απαιτείται η δόμηση συγκροτημένου προγράμματος παρακολούθησης με σκοπό την αποτίμηση των επιδόσεων αποκατάστασης των εφαρμοζόμενων μέτρων. Η προς μελέτη περιοχή αποτελεί μέρος σύμφωνα με την ευρωπαϊκή οδηγία 43/92/ΕΟΚ, της προαναφερόμενης με κωδικό GR περιοχής κοινοτικού ενδιαφέροντος (SPI) του Δικτύου Natura Περιλαμβάνει πλήθος γεωγραφικών και ανθρωπογενών χαρακτηριστικών αφού το έντονο ανάγλυφο και η ανθρώπινη παρουσία και δραστηριότητα έχουν συμβάλει στην ποικιλότητα του τοπίου. Συνεπεία αυτών, η προς μελέτη περιοχή χαρακτηρίζεται από μεικτά Δάση Τραχείας Πεύκης με συστάδες αυτοφυών Κυπαρισσιών και αραιότερα Κέδρων. Μεταξύ των λόφων σχηματίζονται μικρές λεκάνες απορροής, εξαιρετικά όμως σημαντικές τόσο για την ποικιλότητα της χλωρίδας όσο και για την διατήρηση σημαντικής πανίδας. Τα επιφανειακά ύδατα που σχηματίζονται (μικρά ρυάκια, λίμνες, ποτάμια και χείμαρροι), αφενός μεν λειτουργούν ως φυσικά όρια, αφετέρου διαμορφώνουν το τοπίο και εισφέρουν στην οικολογική ισορροπία και μεταφορά των θρεπτικών στοιχείων, ενώ ταυτόχρονα διατηρούν σημαντικούς ενδημικούς πληθυσμούς υδρόβιων και αμφίβιων ειδών πανίδας. Η ανθρώπινη παρουσία κυρίως με μικρής έκτασης καλλιέργειες Ελιάς, Αμπελιών και βρώσιμων Κηπευτικών, κυρίως σε φυσικά πλατώματα και κοντά στο αγροτικό και επαρχιακό οδικό δίκτυο, εμπλουτίζουν το τοπίο και αναδεικνύουν την οικολογική ισορροπία που είναι δυνατόν να επιτευχθεί ανάμεσα στο φυσικό περιβάλλον και την ανθρωπογενή δραστηριότητα όταν η τελευταία παραμένει ήπια. 6.1.α.Ι. Προτεινόμενα Μέτρα Διαχείρισης Μέτρο 1: Ποιοτική και ποσοτική σύγκριση των χαρτογραφικών δεδομένων της περιοχής πριν και μετά την πυρκαγιά, σε σχέση με την έκταση των οικοτύπων ενδιαφέροντος. 27

29 6.1.β. Πανίδα Στην περιοχή μελέτης δεν είναι δυνατόν να εντοπιστούν γηγενείς και ενδημικοί πληθυσμοί άγριας ζωής λόγω αφενός της κινητικότητας των ζώων και αφετέρου των ελλιπών σχετικών καταγραφών που υποδεικνύονται και από την σχετική ειδική μελέτη Βιοποικιλότητας. Ωστόσο στην ίδια μελέτη καταδείχτηκε η ισχυρή παρουσία Θηλαστικών, Ερπετών, Ιχθύων των γλυκών νερών, Ασπόνδυλων, καθώς και η ιδιαίτερη σημασία της περιοχής για την Ορνιθοπανίδα της ευρύτερης περιοχής της Ρόδου. Μολονότι η Περιοχή δεν είναι ενταγμένη στις υπό προστασία περιοχές της οδηγίας με τον χαρακτηρισμό Ειδικές Περιοχές Προστασίας (SPA), τα γειτονικά νησιά της Σύμης, της Κάσου και της Καρπάθου είναι χαρακτηρισμένες περιοχές SPA και φιλοξενούν σημαντικά είδη Ορνιθοπανίδας. Είναι λοιπόν αναμενόμενο και η Ρόδος να φιλοξενεί ορισμένα είδη που βρίσκονται σε καθεστώς προστασίας, ή θα έπρεπε να ενταχθούν όπως ήδη αναφέρεται σε άλλο σημείο της μελέτης στο οποίο γίνεται αναλυτική αναφορά της Βιοποικιλότητας στην περιοχή μελέτης. Σύμφωνα με τους στόχους και τις διαχειριστικές επιλογές και προτεραιότητες που τέθηκαν στα πλαίσια του έργου, προκύπτει ότι οι προτάσεις διαχείρισης για τους κινδύνους της πανίδας προσδιορίζονται περισσότερο στο πλαίσιο της υλοποίησης των παρεμβάσεων του έργου και λιγότερο στους κινδύνους που απορρέουν γι αυτή από τα αποτελέσματα της πυρκαγιάς. Τα μέτρα που προτείνονται για τη διαχείριση της πανίδας απορρέουν από τη μη ακριβή γνώση της κατάστασης της πανίδας της περιοχής και στόχο έχουν την μείωση των επιδράσεων των διαχειριστικών μέτρων στους πληθυσμούς της. 6.1.β.Ι. Προτεινόμενα Μέτρα Διαχείρισης Μέτρο 1: Μέτρο 2: Διευκόλυνση της κινητικότητας των φυσικών πληθυσμών εντός των περιοχών παρέμβασης. Συλλογή και ανάλυση ποσοτικών δεδομένων αναφορικά με τα είδη της πανίδας και την συχνότητα που παρατηρούνται εντός του κάθε τεμαχίου παρέμβασης. 6.1.γ. Χλωρίδα Η χλωριδική ποικιλότητα της Ρόδου καθώς και οι τύποι των οικοτόπων που φιλοξενεί, είναι χαρακτηριστική της νοτιοανατολικής Μεσογείου και της ζώνης θερμομεσογειακής βλάστησης που απαντάται σε χερσαίες περιοχές με χαμηλό η μέτριο υψόμετρο και έχουν μικρή σχετικά απόσταση από τα παράλια. Μολονότι η φυτοκοινωνιολογική μελέτη της Ρόδου έχει γίνει από αρκετούς μελετητές στο παρελθόν και έχουμε μια καλή εικόνα των ειδών βλάστησης όσο και των βλαστικών μορφωμάτων που διαμορφώνουν τα γενικά οικοσυστημικά χαρακτηριστικά, δεν υπάρχει μια συστηματική και χρονικά τακτική παρακολούθηση των μεταβολών και της εξέλιξης των οικοσυστημικών διεργασιών στην χλωρίδα της περιοχής και ιδιαίτερα σε ότι αφορά στην εξάπλωση και στις συνέπειες που αυτή έχει από χλωριδικά ξενικά είδη «εισβολείς», καθώς και από τις συχνές πυρκαγιές στα δάση και τις δασικές εκτάσεις. Σημαντικός παράγοντας στην εξέλιξη των οικοσυστημικών διεργασιών της χλωρίδας είναι και το σύνολο των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στην Ρόδο. Ειδικά όμως στην περιοχή μελέτης, αυτού του είδους οι πιέσεις περιορίζονται στις σποραδικές και μικρής έκτασης 28