Βιολογία α λυκείου. ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (Η γνώση είναι αυτό που μένει, αφού ξεχάσετε όσα μάθατε!) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο

Transcript

1 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ (Η γνώση είναι αυτό που μένει, αφού ξεχάσετε όσα μάθατε!) ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο 1. Συγκρίνοντας τα κύτταρα του επιθηλιακού ιστού με τα κύτταρα του νευρικού ιστού, αυτά μεταξύ τους μοιάζουν ως προς το αρχικό κύτταρο (ζυγωτό) αλλά διαφέρουν μορφολογικά και λειτουργικά. 2. Κροσσωτός επιθηλιακός ιστός υπάρχει στις αεροφόρους οδούς ενώ τα επιθηλιακά κύτταρα του λεπτού εντέρου φέρουν πολυάριθμες μικρολάχνες. 3. Το πάγκρεας είναι μεικτός αδένας γιατί εκκρίνει το παγκρεατικό υγρό στο δωδεκαδάκτυλο (εξωκρινής μοίρα) και τις ορμόνες ινσουλίνη και γλυκαγόνη στο αίμα (ενδοκρινής μοίρα). 4. Τα πρωτεϊνικά ινίδια της μεσοκυττάριας ουσίας του ερειστικού ιστού είναι το κολλαγόνο και η ελαστίνη. 5. Οι σύνδεσμοι των αρθρώσεων και οι τένοντες των μυών αποτελούνται από συνδετικό (ερειστικό) ιστό. 6. Δύο ιδιαίτεροι τύποι συνδετικού ιστού είναι ο λιπώδης ιστός και το αίμα. 7. Κυλινδρικές μυϊκές ίνες που φέρουν γραμμώσεις υπάρχουν στον σκελετικό μυ και στο μυοκάρδιο. 8. Τα επίπεδα οργάνωσης της ζωής, από το μικρότερο προς το μεγαλύτερο κατά σειρά είναι: το κύτταρο, ο ιστός, το όργανο, το επίπεδο οργάνων και ο οργανισμός. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3ο 9. Τα τμήματα της καρδιάς που συνδέονται μεταξύ τους είναι ο δεξιός κόλπος με τη δεξιά κοιλία και ο αριστερός κόλπος με την αριστερή κοιλία. Τα τμήματα της καρδιάς που χωρίζονται μεταξύ τους είναι ο δεξιός κόλπος με τον αριστερό κόλπο και η δεξιά κοιλία με την αριστερή κοιλία. 10. Βαλβίδες στην καρδιά υπάρχουν μεταξύ ΔΕ κόλπου και ΔΕ κοιλίας, ΑΡ κόλπου και ΑΡ κοιλίας καθώς και μεταξύ ΔΕ κοιλίας και πνευμονικής αρτηρίας και ΑΡ κοιλίας και αορτής. 11. Η αρτηρία που μεταφέρει αίμα πλούσια σε CO 2 είναι η πνευμονική αρτηρία που μεταφέρει αίμα από την καρδιά προς τους πνεύμονες. 12. Αυτορρύθμιση είναι η μεταβολή του ρυθμού λειτουργίας της καρδιάς ανάλογα με τις δραστηριότητες του οργανισμού. 1

2 13. Οι αρτηρίες σε σύγκριση με τις φλέβες έχουν παχύτερα τοιχώματα, μικρότερη εσωτερική διάμετρο, περισσότερο μυϊκό ιστό και εμφανίζουν πίεση στα τοιχώματά τους. 14. Οι φλέβες δεν εμφανίζουν πίεση και έχουν βαλβίδες. 15. Δύο χαρακτηριστικά των τριχοειδών είναι το ενδοθήλιο για την ανταλλαγή ουσιών με παθητική διάχυση και η διαπήδυση των ουδετερόφιλων και των μονοκυττάρων στην άμυνα του οργανισμού. 16. Μέσω των τοιχωμάτων των τριχοειδών έχουμε μεταφορά νερού, οξυγόνου, διοξειδίου του άνθρακα, γλυκόζης ενώ παραμένουν στο εσωτερικό των τριχοειδών τα ερυθροκύτταρα και οι πρωτεΐνες. 17. Κατά τη συστολή της καρδιάς η πίεση του αίματος στις αρτηρίες είναι mmHg και κατά τη διαστολή της καρδιάς η πίεση του αίματος στις αρτηρίες είναι 80mmΗg. 18. Η κίνηση του φλεβικού αίματος επιτυγχάνεται με την συστολή των σκελετικών μυών. 19. Κατά τη ροή του αίματος, η πτώση της πίεσης του αίματος οφείλεται στην τριβή των κυττάρων του αίματος με τα τοιχώματα των αγγείων. 20. Τα έμμορφα συστατικά του αίματος είναι τα ερυθρά κύτταρα, τα λευκά κύτταρα και τα αιμοπετάλια. 21. Το χαρακτηριστικό σχήμα των ώριμων ερυθρών αιμοσφαιρίων είναι αμφίκοιλος δίσκος και οφείλεται στην απουσία του πυρήνα. 22. Η αιμοσφαιρίνη Α αποτελείται από -4- πολυπεπτιδικές αλυσίδες ανά δύο όμοιες (α 2 β 2 ) και από -4- ομάδες αίμης οι οποίες περιέχουν σίδηρο. Κάθε ομάδα αίμης συνδέεται με μια αλυσίδα. 23. Ο αριθμός των ερυθροκυττάρων αυξάνεται στους ανθρώπους που ζουν σε μεγάλο υψόμετρο επειδή δεν υπάρχει αρκετό οξυγόνο στην ατμόσφαιρα. 24. Το διοξείδιο του άνθρακα που έχει παραχθεί με το μεταβολισμό των κυττάρων απομακρύνεται με δέσμευσή του από την αιμοσφαιρίνη κατά - ένα μέρος ενώ το υπόλοιπο διαλύεται στο πλάσμα ως HCO 3 και στη συνέχεια αποβάλλεται από τους πνεύμονες. 25. Τα ερυθροκύτταρα καταστρέφονται στο ήπαρ και στο σπλήνα μετά 4 μήνες ζωής. 26. Στο σημείο μιας μόλυνσης συναντούμε τα ουδετερόφιλα και τα μονοκύτταρα (μακροφάγα) τα οποία αποτελούν κύτταρα της άμυνας του οργανισμού. 27. Τα αντισώματα παράγονται από τα Β-λεμφοκύτταρα. 28. Οι πρωτεΐνες του πλάσματος διακρίνονται σε: 2

3 αλβουμίνες: Βιολογία α λυκείου αίμα κολλώδες, θολό, διατήρηση σταθερής ωσμωτικής πίεσης. σφαιρίνες: καταστροφή μικροοργανισμών, μεταφορά ουσιών, ενζυμική δράση, πήξη αίματος. ινωδογόνο: πήξη αίματος. συμπλήρωμα: διαδικασία αντιμετώπισης μικροοργανισμών. 29. Ορός ονομάζεται το πλάσμα χωρίς το ινωδογόνο. 30. Η πήξη του αίματος είναι πολύ σημαντική διότι εμποδίζει τη μεγάλη απώλεια αίματος, την εισβολή μικροοργανισμών και είναι το πρώτο βήμα για την επούλωση ενός τραύματος. 31. Απαραίτητοι παράγοντες για το σχηματισμό της θρομβίνης είναι το ασβέστιο, η βιταμίνη Κ και τα αιμοπετάλια. 32. Η αδυναμία πήξης του αίματος ονομάζεται αιμορροφιλία και είναι ασθένεια κληρονομική. 33. Τα συγκολλητινογόνα εντοπίζονται στην επιφάνεια των ερυθροκυττάρων και διακρίνονται σε δύο τύπους Α ή Β. 34. Συγκόλληση ερυθροκυττάρων μπορεί να γίνει με την παρουσία αντιγόνου συγχρόνως με το αντίστοιχο αντίσωμα κατά τη μη επιτρεπτή μετάγγιση. 35. Οι ομάδες αίματος καθορίζονται γενετικά από τρία αλληλόμορφα γονίδια, (Ι Α =Ι Β )>i. 36. Ευαισθητοποίηση της μητέρας ως προς τον παράγοντα Rh μπορεί να γίνει όταν η μητέρα είναι Rh- και κυοφορεί Rh+ παιδί κατά τη διάρκεια του τοκετού ή λίγο πριν σπάσει ο πλακούντας. 37. Αναιμία λόγω διατροφής έχουμε σε ανεπάρκεια σιδήρου (σιδηροπενία) και σε αδυναμία απορρόφησης βιταμίνης Β 12 από το έντερο. 38. Αιμόλυση είναι ο αυξημένος ρυθμός καταστροφής ερυθροκυττάρων και μπορεί να οφείλεται σε κληρονομικούς παράγοντες, σε τοξίνες, σε παράσιτα ή σε μετάγγιση μη συμβατού αίματος. 39. Κληρονομικοί τύποι αναιμίας είναι η δρεπανοκυτταρική και η μεσογειακή ανιαμία. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7ο 40. Ο μυελός των οστών είναι ένας ειδικός τύπος συνδετικού ιστού και βρίσκεται στο μυελώδη αυλό των μακρών οστών και στις μυελοκυψέλες της σπογγώδους ουσίας. 3

4 41. Στην ηλικία των 20 ετών ερυθρός μυελός υπάρχει στις μυελοκυψέλες των σπονδύλων, του στέρνου, των πλευρών, της λεκάνης, του κρανίου ενώ ωχρός μυελός υπάρχει στις διαφύσεις. 42. Οι επιτρεπτές κινήσεις σε μια διάρθρωση είναι κάμψη, έκταση, προσαγωγή, απαγωγή και στροφή. 43. Σε μια διάρθρωση υπάρχουν χόνδροι στις αρθρικές επιφάνειες (αρθρικός χόνδρος) καθώς και οι επιχείλιοι χόνδροι και οι διάρθριοι χόνδροι (επικουρικά μέρη). 44. Σε μια διάρθρωση υπάρχει συνδετικός ιστός στον αρθρικό θύλακο και στους συνδέσμους. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8ο 45. Οι γραμμωτοί μύες, ανάλογα με τη μορφολογία τους, διακρίνονται σε σφιγκτήρες (στόματος), σε πλατείς (ραχιαίοι), και μακρούς (δικέφαλος, τρικέφαλος βραχιόνιος). 46. Ένας σκελετικός μυς αποτελείται από το κεντρικό τμήμα (γαστέρα) και από τα δύο άκρα (προσφύσεις). 47. Με την έκφυση ένας σκελετικός μυς προσφύεται στο οστό που δεν κινείται ενώ με την κατάφυση προσφύεται στο οστό που ο μυς κινεί. 48. Για την κάμψη του πήχη, κύριος μυς είναι ο δικέφαλος βραχιόνιος και ανταγωνιστής μυς είναι ο τρικέφαλος βραχιόνιος. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9ο 49. Οι αποφυάδες ενός νευρικού κυττάρου είναι ο νευρίτης και οι δενδρίτες. 50. Εκτελεστικά όργανα είναι οι μυς (σύσπαση), οι αδένες (έκκριση ουσιών) και τα σπλάχνα. 51. Οι ενδιάμεσοι ή συνδετικοί νευρώνες βρίσκονται αποκλειστικά στον εγκέφαλο και στο νωτιαίο μυελό, κατευθύνουν τα μηνύματα που προέρχονται από τους αισθητικούς νευρώνες στις κατάλληλες περιοχές του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού και μεταφέρουν επίσης τα μηνύματα από μια περιοχή του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού σε μια άλλη και τελικά στους κατάλληλους κινητικούς νευρώνες. 52. Ο ρόλος των νευρογλοιακών κυττάρων είναι να προμηθεύουν με θρεπτικά συστατικά το νευρώνα, να απορροφούν και να απομακρύνουν τις άχρηστες ουσίες απ αυτόν, να συμβάλλουν στη μόνωση και στην επιτάχυνση της νευρικής ώσης. 53. Τα γάγγλια είναι αθροίσματα σωμάτων νευρικών κυττάρων βρίσκονται εκτός ΚΝΣ και δίνουν στο ΑΝΣ ένα βαθμό αυτονομίας από το ΚΝΣ. 4

5 54. Το αντανακλαστικό τόξο είναι η απλούστερη νευρική οδός που αποτελείται από τον αισθητικό νευρώνα, από τους ενδιάμεσους νευρώνες και από τον κινητικό νευρώνα. 55. Στο αντανακλαστικό του γονάτου συμμετέχουν δύο μόνο νευρώνες, ένας αισθητικός και ένας κινητικός. Οι απολήξεις του αισθητικού νευρώνα βρίσκονται στον τετρακέφαλο μηριαίο μυ που διεγείρονται ύστερα από κτύπημα στο σύνδεσμο της επιγονατίδας. Οι νευρικές ώσεις που δημιουργούνται φτάνουν στο νωτιαίο μυελό, όπου ο αισθητικός νευρώνας σχηματίζει σύναψη με τον κινητικό νευρώνα και στη συνέχεια μέσω αυτού επιστρέφουν στο μυ ο οποίος συσπάται με αποτέλεσμα την έκταση της κνήμης. 56. Το ΚΝΣ αποτελείται από τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό τα οποία προστατεύονται από τις μήνιγγες και το ΕΝΥ. 57. Το ΕΝΥ κυκλοφορεί στον κεντρικό νευρικό σωλήνα του νωτιαίου μυελού και στις κοιλίες του εγκεφάλου. Το ΕΝΥ παράγεται στις κοιλίες του εγκεφάλου. 58. Ο νωτιαίος μυελός αρχίζει από το ύψος του ινιακού τρήματος και καταλήγει στο ύψος του 2 ου οσφυϊκού σπονδύλου. Εμφανίζεται διογκωμένος στην περιοχή του αυχένα και στην οσφυϊκή περιοχή απ όπου εκφύονται τα νεύρα των άνω και κάτω άκρων. 59. Τα κέντρα του εγκεφάλου είναι εξειδικευμένες περιοχές του εγκεφάλου, υπεύθυνες για τις αισθήσεις, την αντίληψη, τον έλεγχο συντονισμού μυϊκών κινήσεων και για τις ανώτερες πνευματικές λειτουργίες. 60. Οι σχισμές είναι βαθύτερες αύλακες στον εγκέφαλο και χωρίζουν το κάθε ημισφαίριο σε λοβούς. 61. Οι λοβοί του εγκεφάλου είναι ο μετωπιαίος, ο βρεγματικός, ο ινιακός και ο κροταφικός. 62. Τα εγκεφαλικά ημισφαίρια συνδέονται με το νωτιαίο μυελό με το στέλεχος του εγκεφάλου του οποίου οι σημαντικότερες λειτουργικές περιοχές του είναι ο θάλαμος, ο υποθάλαμος και ο προμήκης. 63. Το κέντρο της ομοιόστασης του οργανισμού είναι ο υποθάλαμος που ελέγχει την υπόφυση (αδένας) συνδέοντας το νευρικό σύστημα με τους ενδοκρινείς αδένες, ελέγχει το ΑΝΣ, είναι υπεύθυνος για τη ρύθμιση της θερμοκρασίας σώματος, για τα αισθήματα της πείνας και της δίψας, για το ισοζύγιο νερού και αλάτων και έχει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του ύπνου. 64. Ο προμήκης περιλαμβάνει κέντρα του ΑΝΣ που ελέγχουν την αναπνοή, την καρδιακή λειτουργία και την αρτηριακή πίεση. 65. Η παρεγκεφαλίδα αποτελεί κέντρο ελέγχου και συντονισμού των κινήσεων των σκελετικών μυών, κέντρο διατήρησης μυϊκού τόνου και της 5

6 ισορροπίας του σώματος. Δέχεται νευρικές ώσεις από τα αισθητήρια όργανα της όρασης και της ισορροπίας και από τους υποδοχείς στους τένοντες. 66. Μνήμη ονομάζεται η ικανότητα αποθήκευσης και ανάκλησης πληροφοριών. 67. Στη μακροπρόθεσμη μνήμη αποθηκεύονται ευκολότερα ερεθίσματα πολύ έντονα ή επαναλαμβανόμενα (είδος, ένταση, συχνότητα ερεθίσματος). 68. Η εξοικείωση, ως τύπος μάθησης, είναι η αναγνώριση ενός ερεθίσματος ως μη σημαντικού με αποτέλεσμα ο οργανισμός να μαθαίνει να μην αντιδρά σ αυτό. 69. Η αντίληψη είναι η δυνατότητα ανάκλησης από τη μνήμη προηγούμενων εμπειριών και τη χρήση τους για την επίλυση προβλημάτων. 70. Συμπεριφορά είναι το σύνολο των απαντήσεων που δίνει ο οργανισμός στις μεταβολές του περιβάλλοντος και διαμορφώνεται από την αλληλεπίδραση γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. 71. Παραδείγματα ενστικτώδους συμπεριφοράς είναι τα αντανακλαστικά και οι εκφράσεις του προσώπου μας (χαμόγελο, έκφραση φόβου) και συμπεριφοράς που τροποποιείται με τη μάθηση είναι η εξοικείωση και η ευαισθητοποίηση. 72. Το ΑΝΣ χωρίζεται σε συμπαθητικό και παρασυμπαθητικό τα οποία έχουν ανταγωνιστική δράση στην περίπτωση που νευρώνουν το ίδιο όργανο. Ο συντονισμός δράσης των δύο συστημάτων ρυθμίζει με ακρίβεια τις ακούσιες λειτουργίες του μυοκαρδίου, των λείων μυών και των αδένων. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 10ο 73. Οι αισθητήριοι υποδοχείς είναι ειδικά νευρικά κύτταρα που συλλέγουν πληροφορίες που αφορούν την κατάσταση στο σώμα μας ή τις μεταβολές του εξωτερικού περιβάλλοντος. 74. Οι χημειοϋποδοχείς παίζουν ρόλο στη δημιουργία της αίσθησης της γεύσης και της όσφρησης και ανιχνεύουν αλλαγές στη συγκέντρωση των χημικών ουσιών, γλυκόζης, CO Οι μηχανοϋποδοχείς ανιχνεύουν αλλαγές στην πίεση, στην κίνηση ή στην τάση. 76. Αίσθηση είναι το αποτέλεσμα της ερμηνείας των ερεθισμάτων που φτάσουν στον εγκέφαλο. Διαφορετικές αισθήσεις είναι αποτέλεσμα διαφορετικού τρόπου ανάλυσης και ερμηνείας των νευρικών ώσεων που σχετίζονται με την περιοχή του φλοιού του εγκεφάλου όπου καταλήγουν οι νευρικές ώσεις. 6

7 77. Οι υποδοχείς των σωματικών αισθήσεων βρίσκονται στο δέρμα, στους μυς, στους συνδέσμους και στα σπλάχνα. 78. Στο δέρμα περιέχονται υποδοχείς αφής, πίεσης, πόνου και θερμοκρασίας. 79. Οι υποδοχείς του πόνου είναι ελεύθερες νευρικές απολήξεις εντοπίζονται στο δέρμα και στα εσωτερικά όργανα εκτός από τον εγκέφαλο και διεγείρονται από την καταστροφή των ιστών, από μηχανικά ή άλλα αίτια (θερμότητα, χημικές ενώσεις). 80. Μεγάλη συγκέντρωση υποδοχέων αφής έχουμε στις άτριχες περιοχές του δέρματος (χείλη, ακροδάκτυλα, παλάμες, πατούσες) ενώ υποδοχείς πίεσης έχουμε στους συνδέσμους και τους τένοντες. 81. Υποδοχείς θερμοκρασίας βρίσκονται στο δέρμα και στους σκελετικούς μυς. 82. Το κέντρο των σωματικών αισθήσεων βρίσκεται στο βρεγματικό λοβό. 83. Ο αμφιβληστροειδής χιτώνας περιέχει τα ραβδία που εντοπίζονται στην περιφέρειά του και τα κωνία που εντοπίζονται κυρίως στο κέντρο του (ωχρή κηλίδα). 84. Οπτική θηλή είναι το άνοιγμα του αμφιβληστροειδούς, απ όπου εξέρχεται το οπτικό νεύρο. 85. Η δομή του αυτιού, κατά σειρά από το εξωτερικό προς το εσωτερικό, είναι: πτερύγιο, ακουστικός πόρος, τυμπανικός υμένας, σφύρα, άκμονας, αναβολέας, τυμπανική κοιλότητα, ωοειδής μεμβράνη, κοχλίας. 86. Η ευσταχιανή σάλπιγγα είναι ένας σωλήνας που συνδέει το μέσο αυτί με το ρινοφάρυγγα, βοηθά στη διατήρηση ίσης πίεσης και στις δύο πλευρές του τυμπανικού υμένα, που είναι απαραίτητο για τη σωστή ακοή. 87. Το όργανο του Corti είναι το υποδεκτικό όργανο της ακοής που εντοπίζεται στον κοχλία, είναι τριχοφόρα κύτταρα που βρίσκονται στη βασική μεμβράνη του κοχλιακού πόρου και διεγείρονται από τις μετακινήσεις της λέμφου, δημιουργώντας νευρικές ώσεις. 88. Οι υποδοχείς της ισορροπίας είναι οι ακουστικές ακρολοφίες και οι ακουστικές κηλίδες που βρίσκονται στις βάσεις των ημικύκλιων σωλήνων και στην αίθουσα αντίστοιχα. 89. Μορφολογικό χαρακτηριστικό των υποδοχέων της ακοής και της ισορροπίας είναι τα τριχοφόρα κύτταρα που φέρουν βλεφαρίδες. 90. Οι ωτόλιθοι είναι κρύσταλλοι ανθρακικού ασβεστίου που εντοπίζονται πάνω στη ζελατινώδη μάζα όπου είναι στερεωμένες οι βλεφαρίδες των ακουστικών κηλίδων. Όταν το σώμα μας δεν μετακινείται, οι ωτόλιθοι ηρεμούν ενώ κατά την κάμψη της κεφαλής ή κατά την επιτάχυνση του σώματος μετακινούνται, προκαλούν κάμψη στις βλεφαρίδες και δημιουργείται η νευρική ώση. 7

8 91. Η επιλογή της τροφής γίνεται με τις αισθήσεις της όσφρησης, της γεύσης και της όρασης. 92. Τα χαρακτηριστικά των χημειοϋποδοχέων στο αισθητήριο της όσφρησης και της γεύσης είναι ότι διεγείρονται από χημικές ουσίες που είναι διαλυμένες σε υγρά (στα υγρά που περιβάλλουν τις βλεφαρίδες στη ρινική κοιλότητα και στο σάλιο) και μετά από κάποιο χρονικό διάστημα η αίσθηση της γεύσης και της όσφρησης χάνεται (εξοικείωση του υποδοχέα). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 11ο 93. Οι ορμόνες είναι χημικές ουσίες-μηνύματα που αν και φτάνουν σε όλα τα κύτταρα του οργανισμού, διεγείρουν ορισμένα μόνο απ αυτά και διακρίνονται, ως προς τον τρόπο δράσης τους, σε πεπτιδικές και σε στεροειδείς. 94. Οι ορμόνες που ενεργοποιούν ένζυμα του κυττάρου είναι οι πεπτιδικές και οι ορμόνες που ενεργοποιούν γονίδια του κυττάρου είναι οι στεροειδείς (λιποδιαλυτά μόρια). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 12ο 95. Το αναπαραγωγικό σύστημα του άντρα αποτελείται από τους δύο όρχεις, την εκφορητικό οδό του σπέρματος και από το πέος. 96. Ιδανική θερμοκρασία για τη σπερματογένεση είναι 34 ο C και υπάρχει στο όσχεο. 97. Η πορεία έκκρισης του σπέρματος είναι: όρχεις, λοβοί, σπερματικά σωληνάρια, επιδιδυμίδα, σπερματικός πόρος, ουρήθρα, σπερματοδόχος κύστη, πέος. 98. Πόσθη είναι το δέρμα που περιβάλλει το πέος (αποτελείται από -3- σηραγγώδη σώματα). 99. Η έκκριση τεστοστερόνης συμβάλλει στην τελική διαμόρφωση του πέους, στην ωρίμανση των όρχεων και στην παραγωγή σπέρματος και για τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου, όπως γενειάδα, τριχοφυΐα στις μασχάλες και στην περιοχή των γεννητικών οργάνων, μεγαλύτερη ανάπτυξη των μυών και επιμήκυνση των φωνητικών χορδών που προκαλεί αλλαγή στη φωνή Το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας αποτελείται από τις δύο ωοθήκες, τους δύο ωαγωγούς (σάλπιγγες), τη μήτρα, τον κόλπο και το αιδοίο Οι ορμόνες που παράγονται από τις ωοθήκες είναι τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη που παίζουν σημαντικό ρόλο στον εμμηνορρυσιακό κύκλο 8

9 και στην ανάπτυξη του στήθους. Τα οιστρογόνα, κυρίως, είναι υπεύθυνα για την εμφάνιση των δευτερευόντων χαρακτηριστικών, όπως είναι η αναπτυγμένη λεκάνη και η συσσώρευση λίπους που δίνει τις χαρακτηριστικές καμπύλες στο γυναικείο σώμα Στην περιφέρεια των σπερματικών σωληναρίων των όρχεων υπάρχουν τα: μίτωση μείωση σπερματογόνια σπερματοκύτταρα σπερματίδες 46 χρωμοσώματα 23 χρωμοσώματα σπερματοζωάρια 103. Στη δομή του σπερματοζωαρίου διακρίνουμε την κεφαλή, (πυρήνας, ένζυμα), το ενδιάμεσο σώμα (μιτοχόνδρια) και τη μαστιγοουρά Ένα ωογόνιο κατά την εμβρυική ζωή αυξάνεται σε μέγεθος λόγω συσσώρευση θρεπτικών ουσιών (λέκιθος) μεταμορφώνεται σε ωοκύτταρο το οποίο βρίσκεται μέσα σε ένα ωοθυλάκιο και παραμένει στο στάδιο αυτό για πολλά χρόνια Κατά την ανάπτυξη του ωοθυλακίου κάθε 28 ημέρες, το ωοκύτταρο ωριμάζει, υφίσταται την πρώτη μειωτική διαίρεση από την οποία θα προκύπτει ένα μικρό κύτταρο, το πολικό σωμάτιο, και ένα μεγάλο κύτταρο το οποίο θα εξελιχθεί σε ωάριο με 23 χρωμοσώματα Το πρώτο κύτταρο του νέου οργανισμού είναι το ζυγωτό που έχει 46 χρωμοσώματα και προκύπτει κατά τη γονιμοποίηση δηλαδή από τη σύντηξη των πυρήνων δύο απλοειδών γαμετικών κυττάρων (ωαρίου και σπερματοζωαρίου) Κατά τη διάρκεια του τοκετού, η μήτρα συσπάται και το στόμιο του τραχήλου διαστέλλεται Στο πρώτο στάδιο του τοκετού γίνεται διαστολή του στομίου του τραχήλου της μήτρας, στο δεύτερο στάδιο γίνεται η γέννηση και στο τρίτο στάδιο αποβάλλεται ο πλακούντας Τα δίδυμα που μοιάζουν σαν συνηθισμένα αδέλφια είναι τα διζυγωτικά ή διωικά δίδυμα και προκύπτουν από τη γονιμοποίηση δύο διαφορετικών ωαρίων που έχουν ωριμάσει ταυτόχρονα και από τις δύο ωοθήκες Δίδυμα που ανήκουν υποχρεωτικά στο ίδιο φύλο προκύπτουν από ένα και μόνο γονιμοποιημένο ωάριο και ονομάζονται μονοζυγωτικά ή μονοωικά Αμέσως μετά τον τοκετό, η υπόφυση παράγει σε μεγαλύτερα ποσά την ορμόνη προλακτίνη και λόγω θηλασμού την ορμόνη ωκυτοκίνη Οι παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία του εμβρύου, κατά τη διάρκεια της κύησης, μπορεί να είναι περιβαλλοντικοί και κληρονομικοί Περιβαλλοντικοί παράγοντες, κατά τη διάρκεια της κύησης, είναι: χημικές ουσίες, όπως ορισμένα εντομοκτόνα, φάρμακα, όπως το ηρεμιστικό θαλιδομίδη με αποτέλεσμα να γεννιούνται παιδιά με σοβαρές 9

10 παραμορφώσεις άκρων, μικροοργανισμοί, όπως ο ιός της ερυθράς με αποτέλεσμα το βρέφος να έχει κώφωση, καταρράκτη, απόρροια του τρόπου ζωής, όπως το κάπνισμα με αποτέλεσμα τα νεογνά να έχουν μειωμένο βάρος και σπασμούς και ακτίνες-χ που μπορούν να προκαλέσουν μεταλλάξεις Για να μειώνονται οι πιθανότητες γέννησης ενός παιδιού με κληρονομικές ασθένειες, όπως η μεσογειακή αναιμία, η δρεπανοκυτταρική αναιμία και κληρονομικών ανωμαλιών, όπως το σύνδρομο Down, οι μελλοντικοί γονείς πρέπει να ζητήσουν γενετική συμβουλή Η πιθανότητα να γεννηθεί παιδί με σύνδρομο Down αυξάνεται με την μεγάλη ηλικία της μητέρας Αμέσως μετά τον τοκετό, η υπόφυση παράγει σε μεγαλύτερα ποσά την ορμόνη προλακτίνη η οποία ενεργοποιεί τη διαδικασία παραγωγής γάλακτος. Κατά τη διάρκεια του θηλασμού, νευρικές ώσεις φθάνουν στον υποθάλαμο, ο οποίος διεγείρει την υπόφυση για παραγωγή της ωκυτοκίνης που προκαλεί σύσπαση των λοβών του μαστικού αδένα Διαγνωστικές εξετάσεις που πρέπει να κάνει μια γυναίκα για τον εντοπισμό όγκων στο μαστό της είναι η αυτοεξέταση και η μαστογραφία και για το έλεγχο της μήτρας, το τεστ Παπανικολάου Κατά την εφηβεία υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μειωθεί η ικανότητα παραγωγής φυσιολογικών σπερματοζωαρίων λόγω παρωτίτιδας Τα παιδιά του σωλήνα είναι αποτέλεσμα τεχνητής, εξωσωματικής, γονιμοποίησης Δύο φυσικές μεθόδους αντισύλληψης είναι η διακεκομμένη συνουσία και η ημερολογιακή μέθοδος Μηχανικές μέθοδοι αντισύλληψης που παρεμποδίζουν την είσοδο σπερματοζωαρίων στον κόλπο της γυναίκας είναι το διάφραγμα, το αυχενικό κάλυμμα και το προφυλακτικό ενώ το σπείραμα (spiral), ενδομήτρια συσκευή, αποτρέπει την εμφύτευση ενός γονιμοποιημένου ωαρίου στη μήτρα Στις ορμονικές μεθόδους περιλαμβάνεται η χρήση αντισυλληπτικών χαπιών που διακόπτουν την ωοθυλακιορρηξία ή αποτρέπουν την εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου Αντισυλληπτικό μέσο που μειώνει την πιθανότητα ΣΜΝ είναι το προφυλακτικό. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΤΡΟΠΟΥΛΟΣ ΒΙΟΛΟΓΟΣ SCIENCE PRESS 10