Σχήμα Ανταπόδοσης 3. Τυπικός αριθμός 3 4 Τυπικό της Αποτυχημένης Απόπειρας Σχήμα Αδυνάτου 7. Άστοχα Ερωτήματα 8 Ηθικό σχήμα: Άτη- Ύβρη- Νέμεση- Τίση

Transcript

1

2 Θέμα: Σχήμα Ανταπόδοσης 3 Σελίδες: Τυπικός αριθμός 3 4 Τυπικό της Αποτυχημένης Απόπειρας Σχήμα Αδυνάτου 7 6 Άστοχα Ερωτήματα 8 Ηθικό σχήμα: Άτη- Ύβρη- Νέμεση- Τίση 9 Τυπικό Προσευχής-Τυπικό Ικεσίας 10 Τυπικές εκφράσεις /επίθετα 11 Αγώνας Λόγων 12 Τυπικό Μονομαχίας 13 Τυπικό Αριστείας 14 Το Παραμυθιακό Μοτίβο- Σχήμα του «Κύκλου»- το πρόσχημα της νύχτας Το τυπικό της Φιλοξενίας 16 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 2 15

3 Σύμφωνα με αυτό, που ακολουθεί το τυπικό της Προσευχής, ο θνητός παρουσιάζει τις προσφορές και τις θυσίες που έχει αφιερώσει στον θεό, και ως αντάλλαγμα του ζητά να πραγματοποιήσει ένα αίτημά του*. Στη Ραψωδία Α (Το Προοίμιο- Η ικεσία του Χρύση), συναντάμε το τυπικό σχήμα Ανταπόδοσης, ανάμεσα στον ιερέα Χρύση και στον Θεό Απόλλωνα. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, ο ιερέας Χρύσης στην προσευχή του στον θεό Απόλλωνα, του ζητά ως αντάλλαγμα της πίστης του και της αφιέρωσής του σ αυτόν, την εκδίκηση ως προς τους Αχαιούς για τον βίαιο και απαράδεκτο τρόπο που του συμπεριφέρθηκαν στην προσπάθειά του να σωσει την κόρη του, Χρυσιήδα. Στη Ραψωδία Α, συναντάμε το τυπικό της Ανταπόδοσης στην ικεσία της Θέτιδας προς τον θεό Δία. * Μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι και στην σημερινή μας εποχή, παρουσιάζεται ένα αντίστοιχο Σχήμα Ανταπόδοσης, σε μορφή τάματος. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 3

4 Ο αριθμός 3 και τα πολλαπλάσιά του, είχε μεγάλη σημασία* για εκείνη την εποχή και παρουσιάζεται συνεχώς στην Ιλιάδα, με σκοπό να φανερώσει την σπουδαιότητα αυτού του γεγονότος ή την μεγάλη του ποσότητα. Γενικότερα, ο αριθμός 3 και τα πολλαπλάσιά του ήταν τυπικός ιερός, μαγικός αριθμός. Ραψωδία Α (Συνέλευση των Αχαιών- Η σύγκρουση του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνωνα): «εννιά μέρες»: το εννιά εδώ φανερώνει μεγάλη ποσότητα, και μεγάλη χρονική διάρκεια. (3*3) Ραψωδία Ω (Ο θρήνος για τον Έκτορα): «εννιά μέρες έφερναν από το δάσος ξύλα»εδώ ο αριθμός εννιά θέλει να παρουσιάσει την σημαντικότητα αυτού του γεγονότος και να το τονήσει. Συνήθως αυτή η μεταφορά ξύλων μπορούσε να πραγματοποιηθεί σε μια μέρα, όμως χρησιμοποείται ο αριθμός εννιά που είναι πολλαπλάσιο του 3 για να τονήσει τον θάνατο του Έκτορα, καθώς είναι πρότυπο ήθους και ηρωισμού, τόσο στην Ομηρική Εποχή όσο και στα σημερινά δεδομένα.(3*3) Στη Ραψωδία Α: το ταξίδι των θεών στο νησί των Αιθίοπων διέρκησε 12 μέρες, το οποίο είναι πολλαπλάσιο του 3. (3*4) Επίσης μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι όσον αφορά τις κλιμακώσεις, ισχύει ο νόμος των τριών ή αλλιώς τριαδικό σύστημα. Η αναφορά τριών γεγονότων ή στοιχείων όπου το ένα είναι και πιο συνταρακτικό, σημαντικό, τρομαχτικό κτλ., με αποκορύφωμα το τρίτο. Πχ. Στην Ραψωδία Α στιχ όπου ο θεός τοξεύει πρώτα τα μουλάρια, μετά τα σκυλιά και τελευταία τους ανθρώπους). Στη ραψ. Π στιχ ο Πάτροκλος με τρεις επιθέσεις σκοτώνει 27 αντιπάλους, εννέα σε κάθε επίθεση, ενώ τρεις είναι οι δράστες που θα τον τραυματίσουν και τελικά θα τον σκοτώσουν (). Στη Ραψωδία Ι, στους στίχους , αναφέρονται 12 γενναίοι ίπποι (3*4). Στη ραψ. Ω στο μύθο της Νιόβης αναφέρεται ότι τα 12 παιδιά της, έξι αγόρια και έξι κορίτσια, έμειναν άταφα εννέα μέρες (ενώ ο Έκτορας δώδεκα μέρες). 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 4

5 Στη Ραψωδία Σ, η περιφέρεια τη ασπίδας που κατασκευάζει ο Ήφαιστος για τον Αχιλλέα έχει τρεις διακοσμητικές ζώνες. Στη Ραψωδία Ψ, ο Αχιλλέας θυσιάζει δώδεκα Τρώες αιχμάλωτους προς τιμήν του Πατρόκλου. (3*4). Στη Ραψωδία Ω, τρεις γυναίκες θρηνούν πάνω από το νεκρό σώμα του Έκτορα. Η Ανδρομάχη, η Εκάβη και η Ελένη. Οι ημέρες τις Ιλιάδας είναι 51, που είναι πολλαπλάσιο του 3. (3*17) Οι ραψωδίες της Ιλιάδας είναι 24. (3*8) Στη ραψωδία Ζ, ο Γλαύκος παρουσιάζει τρεις γενιές πριν από τον ίδιο. Στη ραψωδία Ζ, αναφέρεται πως τα άρματα του Διομήδη άξιζαν 9 βόδια (3*3), ενώ αυτά του Γλαύκου 90 (3*30). Στη ραψωδία Ι, τα δώρα που προσφέρει ο Αγαμέμνονας στον Αχιλλέα χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες αυτά που θα λάβει αυτοστιγμή, αυτά που θα παραλάβει μετά την Άλωση της Τροίας και αυτά που θα του αποδοθούν με την επιστροφή του στην πατρίδα. Στη ραψωδία Ι οι κύριοι απεσταλμένοι του Αγαμέμνονα είναι 3, ο Οδυσσέας, ο Φοίνικας και ο Αίας. Σε όλο το έπος η πρώτη πανοπλία του Αχιλλέα αλλάζει 3 κατόχους, τον Αχιλλέα, τον Πάτροκλο και τον Έκτορα. Στη Ραψωδία Χ, ο Έκτορας τρέχει τρεις φορές το γύρο των τειχών της Τροίας, για να γλιτώσει από τη θανάσιμη μοίρα του. * Μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι και στην σημερινή εποχή ισχύει η έκφραση «τρίτος και καλύτερος», και ακόμα και όσον αφορά την θρησκεία μας, κάνουμε τον σταυρό μας τρεις φορές. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 5

6 Η τεχνική της «αποτυχημένης απόπειρας» είναι το ομηρικό σχήμα, κατά το οποίο ο ήρωας προσπαθεί τρεις φορές να κάνει κάτι και αποτυγχάνει, ενώ στην τέταρτη απόπειρα μπαίνει στη μέση και τον αναχαιτίζει κάποιος θεός. Στη ραψωδία Π τρεις φορές προσπαθεί να πατήσει τα τείχη της Τροίας και τρεις φορές αποτυγχάνει, ενώ κατά τηντέταρτη προσπάθεια εμπλέκεται ο Απόλλωνας, ο οποίος θα δώσει το έναυσμα για την αρχή του τέλους του Πατρόκλου. Στις τελευταίες ραψωδίες, μετά το θάνατο του Πατρόκλου, ο Αχιλλέας προσπαθεί τρεις φορές να βρει τον Έκτορα και να τον σκοτώσει, αλλά και τις τρεις φορές κάτι συμβαίνει και η δράση αναβάλλεται. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 6

7 Το σχήμα του αδυνάτου, χρησιμοποιείται για έμφαση και τονισμού ενός όρκου*. Σύμφωνα με αυτό, σχετίζεται ο όρκος συνήθως με την φύση, που θα συμβεί μονάχα με την προυπόθεση της αλλαγής των φυσικών δεδομένων, κάτι που αποκλέιεται να συμβεί, δηλαδή κάτι αδύνατο. Στη Ραψωδία Α (Συνέλευση Αχαιών- Σύγκρουση Αχιλλέα- Αγαμέμνωνα), ο Αχιλλέας ορκίζεται ότι δεν θα ξαναμπεί στην μάχη ποτέ. Για να τονίσει αυτήν του την απόφαση και να γίνει ο όρκος του ξεκάθαρος και σαφής χρησιμοποιεί το Σχήμα του Αδυνάτου, και ορκίζεται ότι θα επιστρέψει στην μάχη, μονάχα όταν το κοντάρι που κρατούσε έβγαζε φύλλα. Αφού το κλαδί αυτό ήταν κομμένο από το δέντρο δεν υπήρχε περίπτωση να ξαναφυτρώσει πάλι, οπότε ήταν κάτι το Αδύνατο. Στη Ραψωδία Χ, στην απάντηση που δίνει ο Αχιλλέας στην πρόταση του Έκτορα για συμφωνία παράδοσης του νεκόύ σώματος του ηττημένου, λανθάνει το σχήμα του αδυνάτου. Ο ήρωας είναι σαν να λέει: όταν τα λιοντάρια και οι άνθρωποι και οι λύκοι με τα αρνιά κάνουν ειρήνη μεταξύ τους και ζήσουν μαζί αρμονικά, τότε θα σβήσει και η δική μου έχθρα για σένα, δηλαδή π τέ. Με το συγκεκριμένο σχήμα δίνεται έμφαση στο ποτέ και δηλώνεται το άσβεστο μίσος του Αχιλλέα για τον Έκτορα. * Μπορούμε να παρατηρήσουμε, ότι και στην σημερινή εποχή, χρησιμοποιούμε το Σχήμα του Αδυνάτου, όχι μόνο σε υποσχέσεις, αλλά ως ένδειξη ειρωνείας και υποβάθμισης του συνομιλητή μας. Πχ. Θα σταματήσουμε να είμαστε φίλες, μόνο όταν ο κόσμος γυρίσει ανάποδα. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 7

8 Άστοχα ερωτήματα ονομάζουμε το είδος αφηγηματικής τεχνικής που έχουν ως σκοπό την έμφαση στην σωστή απάντηση. Σύμφωνα μ αυτά, κάποιος ζητώντας να πληροφορηθεί για κάποιο θέμα, θέτει διάφορα ερωτήματα, που στην ουσία είναι υποθέσεις*, και στην συνέχεια ο ερωτόμενος, απορρίπτει αντίστοιχα κάθε μια από αυτές τις ερωτήσεις και στο τέλος αποκαλύπτει την αληθινή πληροφορία, που ζήτησε να μάθει το άλλο πρόσωπο. Στη ραψωδία Α (Η σύγκρουση Αχιλλέα- Αγαμέμνονα), στους στίχους 66-92, ο ποιητής καθυστερεί να αποκαλύψει την αιτία της συμφοράς του αχαϊκού στρατοπέδου με συνδυασμό άστοχων ερωτημάτων και επιβράνδυσης, τα οποία άστοχα ερωτήματα απορρίπτονται ένα-ένα από τον μλαντη Κάλχαντα. Στη Ραψωδία Ζ (Ο Έκτορας συναντά την Ανδριομάχη), στους στίχους , ο Έκτορας θέλοντας να μάθει που είναι η Ανδρομάχη με τον Τηλέμαχο, θέτει άστοχα ερωτηματα στις κόρες και μία απ αυτές του απαντά αρνητικά, σύμφωνα με το σχήμα των άστοχων ερωτημάτων. * Και στην σημερινή εποχή πορούμε να συναντήσουμε άστοχα ερωτήματα στην επική ποίηση, καθώς και ρητορικές ερωτήσεις. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 8

9 Το ηθικό σχήμα Άτις- Ύβρις- Νέμεσις- Τίσις, το συναντάμε συχνά στην τραγική ποίηση και αναφέρεται στην σχέση ανθρώπου- θεού. Η άτη είναι η τύφλωση του νου, που οδηγεί τον άνθρωπο στην ύβρη (αλαζονική συμπεριφορά που ξεπερνά τα όρια, το μέτρο, η προσβολή). Αυτή με την σειρά της προκαλεί την νέμεση, δηλαδή την οργή των θεών που καταλήγει στην τιση, την τιμωρία από τους θεούς. Γενικά, εκείνη την εποχή πίστευαν στον φόβο στους θεούς καθώς πίστευαν ότι ο θεός τιμωρεί τις κακές πράξεις και ότι ο,τιδήποτε άσχημο και τραγικό συνέβαινε στην ζωή τους ήταν εξαιτίας των θεών και της ύβρης τους*. Στη Ραψωδία Α, στο περιστατικό με τον Χρύση και τη στάση του Αγαμέμνονα απέναντι στον ικέτη έχουμε το ηθικό σχήμα άτη- ύβρη- νέμεση- τόση. Στη Ραψωδία Δ, ο Πάνδαρος παραβιάζοντας τους όρκους της ανακωχής, εγγυητές των οποίων είναι οι θεοί, διαπράττει κατά κάποιον τρόπο ύβρη. Στη Ραψωδία Π, η παράλογη ευχή του Αχιλλέα φτάνει στα όρια της ύβρης. Παρ όλα αυτά μπορεί να δικαιολογηθεί ψυχολογικά τη δεδομένη στιγμή από την μεγάλη πίκρα του Αχιλλέα για την ατίμωσή του. Σύμφωνα με αυτήν του την ύβρη μπορεί να δικαιολογηθεί και ως τίση, ο θάνατος του αγαπημένου του φίλου, του Πατρόκλου. Στη Ραψωδία Π, ο Πάτροκλος διαπράττει ύβρη, έπαρση, και τιμωρείται από τους θεούς με τον ίδιο του τον θάνατο. Στη Ραψωδία Π, ο Έκτορας διαπράττει ύβρη αφού επιδεικνύει έπαρση πάνω από το σώμα του ετοιμοθάνατου Πατρόκλου και τον περιπαίζει. Επίσης φτάνει στο σημείο να δείξει ασέβεια στον ιερό θεσμό της ταφής των νεκρών, δηλώνοντας πως θα αφήσει τον Πάτροκλο άταφο. Για την ύβρη του, θα πληρώσει με την ίδια του την ζωή στην Ραψωδία Ω. επισήμανσή της γίνεται στην Ραψωδία Ρ. Στη Ραψωδία Τ, στην συνέλευση των Αχαιών, ο Αγαμέμνονας αναφέρει ένα μυθολογικό παράδειγμα στο οποίο παρουσιάζεται ο Δίας να διαπράττει ύβρη και να τιμωρείται. Στη Ραψωδία Χ, ο Αχιλλέας διαπράττει ύβρη πάνω από το νεκρό σώμα του Έκτορα που θα πληρώσει με τον θάνατό του. *Και στην σημερινή εποχή συχνά στις δύσκολες καταστάσεις που συμβαίνουν στην ζωή μας, θεωρούμε ότι μας συμβαίνουν επειδή κάναμε κάτι κακό και ότι τιμωρούμαστε για αυτήν μας την πράξη. Πχ. Γιατί με τιμωρείς Θεέ μου; Δεν έχω κάνει τίποτα κακό! 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 9

10 Τυπικό προσευχής Τα τυπικά στοιχεία μιας προσεχής στην ομηρική εποχή είναι: 1. Η επίκληση 2. Η προσφώνηση, προσωνύμιες του θεού, που αποδίδουν ορισμένες ιδιότητές του σχετικές με τις ανάγκες τις δέησης και της σχέσης του με αυτόν τον τόπο. 3. Η διακριτική υπενθύμιση των προσφορών προς τον θεό, ώστε η ανταπόκριση του θεού να έρθει ως αυτονόητο αντάλλαγμα. 4. Το συγκεκριμένο αίτημα με λίγα λόγια. Στη Ραψωδία Α, παρουσιάζεται η προσευχή του Χρύση στον θεό Απόλλωνα. Στη Ραψωδία Α, παρουσιάζεται επίσης η προσευχή του Αχιλλέα στην Θέτιδα. Τυπικό ικεσίας Ικεσία ονομάζουμε τη θερμή παράκληση, συνήθως για παροχή προστασίας, βοήθειας ή αποδοχής του αιτήματός μας. Η συνηθισμένη στάση ικεσίας ήταν να σκύψει ο ικέτης και με το ένα χέρι να αγγίξει τα γόνατα, ενώ με το άλλο το πιγούνι του ανθρώπου τον οποίο ικέτευε. Ακόμα,συνόδευε τις παρακλήσεις του με ευχές προς το σωτήρα του ή και λύτρα προς ευχαρίστησή του, ανάλογα με το αίτημα. Η ικεσία του Χρύση στη ραψ. Α προς τον Αγαμέμνονα. Η ικεσία της Θέτιδος στην ραψ. Α προς τον θεό Δία. Η ικεσία του Άδραστου στη ραψωδία Ζ. Η ικεσία του Πριάμου στη ραψωδία Ω προς τον Αχιλλέα. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 10

11 Τυπικά επίθετα/ εκφράσεις ονομάζουμε τα επίθετα/ εκφράσεις που συναντάμε συχνά μπροστά από πρόσωπα και εκφράζουν μια ιδιότητά τους ως προς τη μορφή τους ή ως προς τις ικανότητές τους. Στη Ραψωδία Α, συναντάμε ενδεικτικά τα παρακάτω: Γρήγορα καράβια(στ.12), γενναιόκαρδοι Αχαιοί (στ. 17), μακροβόλον τοξευτή Απόλλωνα (στ. 22), κοίλα πλοία( 27), ηχερής θαλάσσης (στ. 35), αργυρότοξε (στ.38), λευκοχέρα (στ. 56), ο γοργοπόδης Αχιλλεύς (στ. 56), Αυτά είπε και εκάθισε (στ. 69, 102), τοπυ μακροβόλου Φοίβου (στ. 76), η λαμπρομάτα (στ. 99), προς αυτόν αποκρίθη- του αντείπεν- και προς αυτόν απάντησεν (στ. 85, 122,131,193), ισόθεος (στ. 122), μεγαλόψυχοι ή γενναίοι Αχαιοί (στ. 124, 137), μαύρο καράβι (στ. 142), κυρτά καράβια (στ. 171), διοθρέπτους βασιλείς (στ. 177), λόγια φτερωμένα (στ. 202), του Διός του αιγιδοφόρου (στ. 203), η γλαυκόφθαλμη θεά (στ. 207), βροντόφωνον (στ.499), με λόγον ή με έργον (στ. 504, 396, 78), νεφελοσυνάκτης (στ. 512, 561), των θεών και ανθρώπων ο πατέρας (στ. 545), η μεγαλόφθαλμη (στ. 552, 569), ο ένδοξος τεχνίτης (στ. 573), η λευκοχέρα (στ. 596), η τυπική σκηνή αποχώρησης των θεών για ύπνο(στ. στ ) Επίσης οι στίχοι που αναφέρονται στις ενέργειες για το άραγμα του καραβιού και στην τέλεση της θυσίας είναι τυπικοί και αποτελούν ένδειξη της προφορικής σύνθεσης των επών από τους αοιδούς, οι οποίοι δούλευαν με στερεότυπες φράσεις. Στη Ραψωδία Γ, συναντάμε ενδεικτικά τα παρακάτω: Λευκόχερην (στ. 121), των χαλκοφόρων Αχαιών, των ιπποδάμων Τρώων (στ. 127, 131), γοργοπόδη (στ. 129), πολύθρηνον (στ. 132), λόγια πτερωμένα (στ. 155), ο πολύβουλος(στ. 200), θείος (στ. 211). Στη Ραψωδία Δ, συναντάμε ενδεικτικά τα παρακάτω: Του θαυμαστού Τυδέως(στ. 277, 335), βαθιά καράβια (στ. 327), μη κανένα ακόντι χαλκοφόρο/ των ταχυίππων Δαναών τον εύρει μες το στήθος (στ , ) Στη Ραψωδία Ζ, συναντάμε ενδεικτικά τα παρακάτω: Ο λοφοσείστης Έκτωρ ( στ. 369, 440, 520), λευκόχερην (στ. 371, 377), ο θείος Πηλείδης (στ , 423), του Διός αιγιδοφόρου (στ. 420), των ιπποδάμων Τρώων (στ. 460), ανδροφόρου Έκτορος (στ. 497), πτεροπόδης (στ. 505), ο θεόμορφος Αλέξανδρος (στ. 517). Γενικά στις σκηνές μάχης, αναφέρετε η τυπική φράση «κι ο θάνατος του σκέπασε τα μάτια». 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 11

12 Πριν από την κυρίως μονομαχία (σύγκρουση των δύο μονομάχων), προηγείται ένας αγώνας λόγων, που αποτελεί τυπικό μοτίβο των μονομαχιών. Ο αγώνας αυτός περιλαμβάνει γενικά χλευαστικές ή προκλητικές εκφράσεις με τις οποίες προκαλούσαν οι αντίπαλοι ο ένας τον άλλον ή καυχησολογίες. Στόχος των καυχησιών τους ήταν να προβάλλουν την αξία τους, ώστε να τρομάξουν τον αντίπαλο, αλλά συγχρόνως να τονώσουν την αυτοπεποίθηση και το φρόνημά τους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε επίσης, ότι στους αγώνες λόγων δεν ξεχνούσαν να αναγνωρίσουν και τον αντίπαλό τους. Μ αυτόν τον τρόπο, αν νικούσαν θα ήταν μεγαλύτερη τιμή αν ο αντίπαλος ήταν καλός, και απ την άλλη πλευρά αν έχαναν δεν θα μειόνονταν καθόλου αφού έχασαν από έναν ισάξιο αντίπαλο. Στη Ραψωδία Ζ, παρατηρούμε τον αγώνα λόγων ανάμεσα στον Γλαύκο- Διομήδη, όπου ανακαλύπτουν την φιλία που τους συνδέει. Στη Ραψωδία Η, παρατηρούμε τον αγώνα λόγων ανάμεσα στον Αίαντα και τον Έκτορα. Στη Ραψωδία Χ, παρατηρούμε τον αγώνα λόγων ανάμεσα στον Έκτορα και στον Αχιλλέα. Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι αυτός ο αγώνας λόγων διαφέρει από τους προηγούμενους. Αντί για τις συνηθισμένες καυχησιές ο Έκτορας ομολογεί πως πριν είχε φοβηθεί τον Αχιλλέα. Τώρα όμως δηλώνει αποφασισμένος να τον αντιμετωπίσει και να παλέψει μαζί του. Διαπραγματεύετασι με τον Αχιλλέα την τύχη του νεκρού του σώματος. Δεν τον προσβάλλει ούτε χρησιμοποιεί καυχησολογίες, όπως θα ήταν αναμενόμενο. Ως προς τον Αχιλλέα, προλέγει τον θάνατο του Έκτορα με την συμπαράσταση της Αθηνάς. Δεν αποτελούν μόνο έκφραση της αυτοπεποίθησης του ήρωα, αλλά και τη θεϊκή αλήθεια. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 12

13 Στάδια: 1ο στάδιο : Συνάντηση των δύο αντιπάλων, αγώνας λόγων. 2ο στάδιο : Η κυρίως μονομαχία, ανταλλαγή χτυπημάτων. 3ο στάδιο : Παρέμβαση κηρύκων για την λήξη της μονομαχίας ή Καύχημα νικητή πάνω από το νερό σώμα το αντιπάλου. Σημεία στο έπος : Α. Ραψωδία Η στίχοι , Μονομαχία Αίαντα και Έκτορα. Β. Ραψωδία Π στίχοι , Το κύκνειο άσμα και ο θάνατος του Πάτροκλου. Γ. Ραψωδία Χ στίχοι , Η μονομαχία Έκτορα και Αχιλλέα. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 13

14 Στην Ιλιάδα, η ξεχωριστή ανδρεία που επιδεικνύει ένας πολεμιστής στη μάχη και τα ανδραγαθήματά του κατά τη διάρκειά της αποδίδονται από τον όρο αριστεία. Στο έπος, ο για την απόδοση της αριστείας χρησιμοποιεί τα παρακάτω τυπικά στάδια: Οι ήρωες που ετοιμάζονται για τη μάχη φαίνονται να εκπέμπου μια ξεχωριστή λάμψη. Ο οπλισμός τους περιγράφεται λεπτομερώς. Μπαίνουν στη μάχη με ασυγκράτητη ορμή και ρίχνονται στους εχθρούς με μανία. Πολλές φορές πολεμούν πεζοί, ενώ αντιμετωπίζουν αντιπάλους που βρίσκονται πάνω σε άρματα. Σκοτώνουν πολλούς εχθρούς. Σκοτώνουν μάλιστα τους αντιπάλους δύο-δύο ή τρεις μαζί ( εδώ, ο Πάτροκλος σκοτώνει τρεις φορές από εννέα τη φορά). Έχουν τη συμπαράσταση κάποιου θεού. Μονομαχούν με τον πιο ισχυρό αντίπαλο. Σκυλεύουν τους νεκρούς και σε πολλές περιπτώσεις καταφέρνουν να πάρουν και τα άλογά τους, γεγονός που αποτελεί ύψιστη τιμή για τον νικητή. Έρχονται σε σύγκρουση με κάποιο θεό και τότε είναι που βρίσκονται στο απόγειο της δόξας τους. Μεθούν από τη νίκη και τη δόξα και μ αυτόν τον τρόπο φτάνουν στην ύβρη. Σημεία στο έπος: Ραψωδία Ζ, Διομήδους αριστεία. Ραψωδία Π, Πατρόκλεια. Ραψωδία Γ, Μενελάου αριστεία. Ραψωδία Λ, Αγαμέμνονος αριστεία. Ραψωδία Ρ, Μενελάου αριστεία. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 14

15 Το παραμυθιακό μοτίβο Συχνά στα παραμύθια, ενώ κάποιος ήρωας βρίσκεται σε αμηχανία και κλαίει, παρουσιάζεται ξαφνικά μπροστά του κάποια θεότητα ή η Μοίρα για να τον βοηθήσει, αρχικά σαν ομίχλη που βαθμιαία συμπυκνώνεται και παίρνει ανθρώπινη μορφή. Στην Ραψωδία Α, η εμφάνιση της Θέτιδας μέσα από την θάλασσα στον Αχιλλέα που την χρειάζεται. Το Πρόσχημα της νύκτας Στην Ραψωδία Η, ο ποιητής για τους ποιητικούς του σκοπούς χρησιμοποιεί το πρόσχημα της νύκτας. Στην Ραψωδία Θ, ο ποιητής πάλι χρησιμοποιεί το πρόσχημα της νύκτας. Το σχήμα του «κύκλου» Είναι η τεχνική κατά την οποία ο ποιητής τοποθετεί το όνομα ενός ήρωα στον πρώτο και στοντελευταίο στίχο μιας σκηνής, ώστε να υπογραμμίσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο του σ αυτήν Στο προοίμιο, όπου επαναλαμβάνεται το όνομα του Αχιλλέα Στη ραψ. Ζ, όπου η σκηνή του αποχωρισμού αρχίζει και τελειώνει με τη δακρυσμένη Ανδρομάχη και τον Έκτορα να βλέπονται για τελευταία φορά. Στην Ραψωδία Ω, παρατηρούμε πως το ιλιδιακό έπος ανοίγει και κλείνει με μια ικεσία. Στην αρχή της Α ραψωδίας είχαμε την ικεσία του Χρύση, ενώ στην τελευταία ραψωδία την ικεσία του Πριάμου. Ωστόσο και η έκβαση και η λειτουργία των ικεσιών αυτών διαφέρουν. Η ικεσία του Χρύση δεν έγινε δεκτή από τον Αγαμέμνονα και η απόρριψή της οδήγησε τελικά στην σύγκρουση Αγαμέμνονα- Αχιλλέα με την συνακόλουθη αναστάτωση που προκλήθηκε. Αντίθετα, η ικεσία του Πριάμου γίνεται δεκτή από τον Αχιλλέα και η αποδοχή της οδηγεί στην αποκατάσταση της διασαλευμένης τάξης. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 15

16 Όταν εμφανιζόταν ένας ξένος, ο «κύριος» του σπιτιού τον πλησίαζε, τον χαιρετούσε εγκάρδια και τον προσκαλούσε για ένα δείπνο προς τιμήν του. Πάντα με το που έμπαινε ένας ξένος σε μία στέγη έκανε ευχές για την οικογένεια που τον φιλοξενούσε. Στη συνέχεια, τον βοηθούσαν να τακτοποιήσει τα πράγματά του. Έτσι, του έπαιρναν από το χέρι ό,τι κρατούσε πχ. τα όπλα του, και οδηγούσαν οι υπηρέτες τα άλογα και την άμαξα αν είχε στους στάβλους. Έπειτα, του πρόσφεραν ένα λουτρό και καθαρά ενδύματα και τον οδηγούσαν να καθίσει σε έναν θρόνο. Μετά, έτρωγαν και έπιναν. Υπηρέτριες έφερναν κανάτι και λεβέτι, για να πλύνουν τα χέρια τους και τους έστρωναν το τραπέζι για το φαγοπότι. Στον ξένο προσέφεραν το καλύτερο κομμάτι του φαγητού και το καλύτερο κρασί τους. Συχνά το γεύμα κρατούσε πολύ, αφού ήταν μια ευκαιρία για συζήτηση και παρέα. Αφού ο ξένος ευχαριστηθεί το γεύμα, τον ρωτούσαν ποιος είναι, ποιος ο λόγος της επίσκεψης και τα αιτήματα του. Ύστερα, ο οικοδεσπότης προσπαθούσε να ικανοποιήσει το αίτημα του ξένου. Παρείχε φιλοξενία για όσο καιρό ήθελε ο ξένος. Πολλές φορές, κατά τη διαμονή του διοργανώνονταν αγώνες και εκδηλώσεις προς τιμήν του ξένου, σε περιπτώσεις υψηλής καταγωγής του οικοδεσπότη.κατά την αναχώρηση του, τού πρόσφεραν πολλά δώρα. Έτσι, ο οικοδεσπότης (ξενιστής) κι ο φιλοξενούμενος (ξένος) συνδέονταν με δεσμούς φιλίας, που κληροδοτούνταν και στους απόγονούς τους. Από εκεί και ύστερα δεν επιτρεπόταν να σηκώσει όπλα ο ένας ενάντια στον άλλον και ήταν φίλοι κληρονομικά. Στην Ραψωδία Ζ, στο επεισόδιο Γλαύκου- Διομήδη, φανερώνεται η επαλήθευση της κληρονομικής φιλίας που οφείλεται στην φιλοξενία. Στην Ραψωδία Ω, ο Πρίαμος δέχεται την φιλοξενία του Αχιλλέα στην σκηνή του μαζί με τον κήρυκά του Ιδαίο. 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 16

17 14/5/2012 «Η Μελέτη των Μοτίβων» 17