Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης

Transcript

1 Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης Νεοελληνική Γλώσσα A Γυμνασίου Τίτλος: «Ψηφιακή ανάγνωση και αναγνωστικά γεγονότα» Συγγραφή: ΕΛΕΝΗ ΞΥΛΑ Εφαρμογή: ΜΑΡΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ & ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ Θεσσαλονίκη 2015

2 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΓΟΥ ΠΡΑΞΗ: «Δημιουργία πρωτότυπης μεθοδολογίας εκπαιδευτικών σεναρίων βασισμένων σε ΤΠΕ και δημιουργία εκπαιδευτικών σεναρίων για τα μαθήματα της Ελληνικής Γλώσσας στην Α/βάθμια και Β/βάθμια εκπαίδευση» MIS (κωδ ), - ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΠΡΑΞΗ, στους άξονες προτεραιότητας του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση», η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και εθνικούς πόρους. ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Ι.Ν. ΚΑΖΑΖΗΣ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Π Πιλοτική εφαρμογή και αξιολόγηση αντιπροσωπευτικού αριθμού σεναρίων από κάθε τύπο σε διαφοροποιημένες εκπαιδευτικές συνθήκες πραγματικής τάξης. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΠΑΡΑΔΟΤΕΟΥ: ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΗΣ Υπεύθυνος υπο-ομάδας εργασίας γλώσσας: Δημήτρης Κουτσογιάννης ΦΟΡΕΑΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ: Καραμαούνα 1 Πλατεία Σκρα Τ.Κ Καλαμαριά, Θεσσαλονίκη Τηλ.: , Φαξ: , centre@komvos.edu.gr Σελίδα 2 από 46

3 Α. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ Τίτλος Ανάγνωση και αναγνωστικά γεγονότα. Εφαρμογή σεναρίου Μαρία Παρασκευά Δημιουργία σεναρίου Ελένη Ξυλά Διδακτικό αντικείμενο Νεοελληνική Γλώσσα Τάξη Α Γυμνασίου Σχολική μονάδα 4ο Γυμνάσιο Συκεών Θεσσαλονίκης Χρονολογία Από έως Διδακτική/θεματική ενότητα 1η ενότητα: Οι πρώτες μέρες σ ένα σχολείο, Κείμενο 2: Μιλώ, ζωγραφίζω, γράφω, διαβάζω. 2η ενότητα: Επικοινωνία στο σχολείο, Κείμενο 3: Ηλεκτρονική επικοινωνία, Κείμενο 7: Ιστοσελίδα άσπρη λέξη. Τ.Ε. 2η ενότητα: Κείμενο 8: μια διαφορετική ιστοσελίδα σχολείου. 3 η ενότητα: Κείμενο 12: Ένας λύκος στον υπολογιστή σας. Διαθεματικό Όχι Σελίδα 3 από 46

4 Χρονική διάρκεια 10 ώρες Χώρος Ι. Φυσικός χώρος εντός σχολείου: αίθουσα διδασκαλίας, εργαστήριο πληροφορικής. ΙΙ. Εικονικός χώρος: edmodo, blog. Προϋποθέσεις υλοποίησης για δάσκαλο και μαθητή Με βάση το συνταγμένο σενάριο, για να υλοποιηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό η συγκεκριμένη διδακτική πρόταση, κρίνονται απαραίτητα τα εξής: Οι μαθητές/τριες να διαθέτουν τις βασικές δεξιότητες σχετικά με τη χρήση του Η/Υ και ιδιαίτερα με τον επεξεργαστή κειμένου και την πλοήγηση στο διαδίκτυο. Να είναι εξοικειωμένοι με την ομαδοσυνεργατική μέθοδο και να έχουν εμπλακεί σε συνεργατικές δραστηριότητες. Εφαρμογή στην τάξη Το συγκεκριμένο σενάριο εφαρμόστηκε στην τάξη. Το σενάριο στηρίζεται Ελένη Ξυλά, Ανάγνωση και αναγνωστικά γεγονότα, Νεοελληνική Γλώσσα Α Γυμνασίου, Ιούνιος Το σενάριο αντλεί - Β. ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ/ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σύμφωνα με το συνταγμένο κείμενο οι εκπαιδευτικοί του Γυμνασίου έχουν την εντύπωση ότι τα παιδιά στο δημοτικό έχουν κατακτήσει τις βασικές δεξιότητες στην ανάγνωση. Τα υψηλά ποσοστά παιδιών με δυσλεξία, μαθησιακές δυσκολίες και παιδιά από άλλες χώρες δείχνουν ότι τελικά δεν έχει κατακτηθεί αυτή η βασική Σελίδα 4 από 46

5 δεξιότητα στο δημοτικό. Από τους μαθητές θεωρείται η ανάγνωση μια όχι ευχάριστη ενασχόληση, αλλά βαρετή και κοπιαστική την οποία αποφεύγουν σε μεγάλο βαθμό. Πολλά παιδιά αναπτύσσουν μια ψυχαναγκαστική σχέση με το σχολικό εγχειρίδιο, η οποία συνειρμικά μεταφέρεται και καθορίζει τη σχέση τους με τα βιβλία κάθε είδους. Το σύστημα εκπαίδευσης έχει οδηγήσει τα παιδιά, όταν λένε διαβάζω αυτό να σημαίνει θυμάμαι, αποστηθίζω, καταγράφω στη μνήμη μου σελίδες επί σελίδων ανούσια και άχρηστα στοιχεία (Μαραγκουδάκη 1994). Είναι αλήθεια ότι στην Ελλάδα δεν έχουν διαμορφωθεί επαρκείς διδακτικές μέθοδοι για την ανάγνωση, τέτοιες που να εξασφαλίζουν την ικανότητα για ταχεία και συνεχή ανάγνωση στους αποφοίτους της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Γ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύλληψη και θεωρητικό πλαίσιο Με βάση το συνταγμένο σενάριο, οι πρόσφατες έρευνες σχετικά με την ανάγνωση ως κοινωνική διαδικασία μπορούν να χωριστούν σε τέσσερις ομάδες. Η πρώτη ομάδα έρευνας θεωρεί την ανάγνωση ως μια γνωστική-γλωσσική διαδικασία ενταγμένη σε ένα κοινωνικό επικοινωνιακό συμφραζόμενο. Το κοινωνιο-επικοινωνιακό συμφραζόμενο επηρεάζει τη φύση της ανάγνωσης ως μιας γνωστικής-γλωσσικής διαδικασίας. Μια δεύτερη ομάδα μελετά τις κοινωνικές χρήσεις της ανάγνωσης. Η ανάγνωση και η γραφή θεωρούνται εκδηλώσεις και αντανακλάσεις της κουλτούρας εκείνης μέσα στην οποία εντάσσονται οι καθημερινές δραστηριότητες των παιδιών. Κάποιες από τις ερωτήσεις που τίθενται σʼ αυτές τις μελέτες είναι: Ποιος είναι ο ρόλος της ανάγνωσης μέσα στην κοινωνία; Πώς, πού και πότε διαβάζουν οι άνθρωποι; Για ποιο σκοπό; Τι θεωρείται ανάγνωση; Αυτό που θεωρείται ως ανάγνωση διαφέρει από περίπτωση σε περίπτωση; Σελίδα 5 από 46

6 Πώς οργανώνονται διαπροσωπικά οι αναγνωστικές δραστηριότητες; Η τρίτη ομάδα μελετών ασχολείται με τον γραμματισμό ως κοινωνιογνωστική διαδικασία. Τόσο η μάθηση της ανάγνωσης όσο και η ανάγνωση καθαυτή θεωρούνται ως τμήμα μιας διαδικασίας πολιτισμικής υπαγωγής της κοινωνίας. Μέσω της ανάγνωσης, τα παιδιά όχι μόνο ανακαλύπτουν πολιτισμικά κατάλληλες πληροφορίες, δραστηριότητες, αξίες και διαπροσωπικές σχέσεις, αλλά μαθαίνουν επίσης πολιτισμικά κατάλληλους τρόπους να σκέπτονται σχετικά με τον κόσμο, τρόπους επίλυσης προβλημάτων, και άλλες γνωστικές διαδικασίες. Κάποιες από τις ερωτήσεις που θέτουν αυτές οι μελέτες είναι: Με ποιο τρόπο η εκμάθηση του γραμματισμού επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς τον κόσμο; Πώς η εκμάθηση του γραμματισμού επηρεάζει τη σκέψη, την επίλυση προβλημάτων και άλλες γνωστικές διαδικασίες; Η τέταρτη ομάδα μελετών αντιλαμβάνεται γενικά την ανάγνωση ως μία ενεργητική, προσωπική διαδικασία κατασκευής της γνώσης (νοηματοδότησης) και μετασχηματισμού αυτής από τον αναγνώστη (Συναλλακτικό μοντέλο, transactional model). Ως εκ τούτου, η ανάγνωση μετατρέπεται σε ένα μοναδικό γεγονός και παύει να αποτελεί μια πράξη σύλληψης του μηνύματος του συγγραφέα. Γίνεται διαλεκτική καθώς ο αναγνώστης διαπραγματεύεται εν μέρει με την υπονοούμενη πρόθεση του συγγραφέα και το κείμενο αυτό καθαυτό. Το μοντέλο αυτό βασίζεται στην επιστημολογική παραδοχή ότι ένα κείμενο σημασιοδοτεί εναλλακτικές απόψεις σε διαφορετικούς αναγνώστες, ανεξάρτητα από την πρόθεση του συγγραφέα ή το περιεχόμενο του κειμένου. Ο αναγνώστης αντλεί από τις εμπειρίες του παρελθόντος, τα συναισθήματα και τις προσδοκίες του προκειμένου να γίνει συνδημιουργός της νοηματοδότησης του κειμένου. Βέβαια, ο συγγραφέας και αναγνώστης αποτελούν δύο διακριτές οντότητες. Καταρχήν, ο συγγραφέας μεταμορφώνει τις σκέψεις του με τη συγγραφή. Ο αναγνώστης έχει την πεποίθηση ότι η νοηματοδότηση ενυπάρχει στο μυαλό του και θα πρέπει να εμπλακεί ενεργητικά με το κείμενο. Στην ανάγνωση που Σελίδα 6 από 46

7 ακολουθεί, ο αναγνώστης ερμηνεύει το μήνυμα του συγγραφέα βασιζόμενος στην πρότερη γνώση/ εμπειρία και υποθέσεις του τα οποία καθοδηγούν την νοηματοδότηση του κειμένου και όλα αυτά αμβλύνονται από τα κίνητρα, τις πεποιθήσεις και άλλους νοητικούς παράγοντες. Η γνώση μετασχηματίζεται καθώς ο αναγνώστης ενσωματώνει νέες πληροφορίες στις ήδη υπάρχουσες και προσδοκίες. Σε αντίθεση με το μοντέλο «μετάδοσης πληροφοριών», οι αναγνώστες οι οποίοι εκφράζουν «συναλλακτικού» τύπου πεποιθήσεις για την αναγνωστική πράξη βελτιώνουν τις ικανότητες κατανόησης, αντιμετωπίζουν ολιστικά τη νοηματοδότηση του κειμένου με αποτέλεσμα την ανάπτυξη του αναγνωστικού τους κινήτρου (Schraw & Bruning 1999). Αυτό φαίνεται λογικό, διότι μια τέτοιου είδους αισθητική, διαδραστική συναλλαγή αναγνώστη-συγγραφέα-κειμένου και ανταπόκριση συμβάλλει στην οικειοποίηση του κειμένου και στην εκπλήρωση μιας κοινωνικής ανάγκης, με αποτέλεσμα την αύξηση του ενδιαφέροντος και της εκτίμησης του έργου του συγγραφέα. Η αναζήτηση λοιπόν του αναγνώστη για προσωπική κατασκευή του νοήματος του κειμένου μέσα σε κοινότητες αναγνωστών θα μπορούσε να είναι το κλειδί για την ανάπτυξη του αναγνωστικού κινήτρου των μαθητών (Rosenblatt, 1978/1994). Ο μαθητής που διαβάζει για λόγους προσωπικής ευχαρίστησης πιθανώς αναζητά μια προσωπική σχέση με τον συγγραφέα και το κείμενο ως προϋπόθεση για την ικανοποίηση μιας κοινωνικής του ανάγκης. Αυτός ο μαθητής, όχι μόνο κατανοεί καλύτερα απομονώνοντας τις ιδέες/πληροφορίες του κειμένου, αλλά διαβάζει χρησιμοποιώντας παράλληλα τις δικές του ιδέες/πληροφορίες τις οποίες επιτρέπει να αναμειγνύονται με εκείνες του συγγραφέα ώστε να σχηματίσει μια νοερή εικόνα και/ή μια υπερβατική εμπειρία (Nell 1994). Σελίδα 7 από 46

8 Δ. ΣΚΕΠΤΙΚΟ-ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΤΟΥΣ Γνώσεις για τον κόσμο, αξίες, πεποιθήσεις, πρότυπα, στάσεις ζωής Στο συνταγμένο σενάριο αναφέρεται πως ο προβληματισμός που τίθεται στην προσπάθειά μας να ορίσουμε την έννοια ανάγνωση, να προσδιορίσουμε το εννοιολογικό περιεχόμενο αυτού του όρου, μας οδηγεί να θέσουμε και άλλα ερωτήματα. Ποιος, πότε και με ποιο σκοπό αναγιγνώσκει; Πώς διαβάζει, τι, πού; Πώς αντιλαμβάνεται τη διαδικασία; Ποιος ο ρόλος της στον αυτοπροσδιορισμό των υποκειμένων; Γιατί τελικά διαβάζουμε; Ο Alberto Manguel (1997) απαντάει λέγοντας: Όλοι μας διαβάζουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας, ώστε να δούμε πού και ποιοι είμαστε. Διαβάζουμε για να καταλάβουμε ή για ν αρχίσουμε να καταλαβαίνουμε. Δεν μπορούμε παρά να διαβάζουμε. Το διάβασμα είναι η ουσιαστικότερη λειτουργία μας μετά την αναπνοή/. Μ αυτή την έννοια διαβάζω θα πει καταλαβαίνω, κατανοώ. Συλλαμβάνω, δηλαδή, με το νου τις σημασιολογικές και λογικές σχέσεις, που υπάρχουν ανάμεσα στα στοιχεία ενός γεγονότος, μιας εικόνας, ενέργειας, έννοιας ή φράσης και αποδέχομαι τις σχέσεις αυτές, γιατί ανταποκρίνονται στο σύστημα αξιών μου. Αν μετακινηθούμε στο επίπεδο της επικοινωνίας, η αντίστοιχη της κατανόησης των σημασιολογικών σχέσεων, που συνδέουν μια έννοια σύμφωνα με τον τρόπο που περιγράφεται παραπάνω, είναι η κατανόηση του μηνύματος, σύλληψη, δηλαδή, του περιεχομένου του που αποστέλλεται από κάποιο συγκεκριμένο πομπό σε κάποιο δέκτη. Έτσι, καθίσταται δυνατή η επικοινωνία ανάμεσά τους, αρκεί να κατέχουν αμφότεροι την κλείδα συμβόλων ή σημείων ενός κοινού κώδικα επικοινωνίας (Βάμβουκας 1994). Όπως κι αν ορίσουμε την ανθρώπινη επικοινωνία είτε ως Σελίδα 8 από 46

9 ανταλλαγή μηνυμάτων μέσω γλωσσικών συμβόλων (προφορικός-γραπτός λόγος), είτε γενικότερα ως αλληλεπίδραση σε επίπεδο σημείων σημασία έχει ότι γλωσσική επικοινωνία και κοινωνική αλληλεπίδραση αποτελούν δύο επίπεδα πραγμάτωσης του οργανισμού «άνθρωπος» που δεν θα μπορούσαν παρά μόνο για λόγους ανάλυσης να απομονωθούν. Η αλληλεπίδραση στο επίπεδο των σημαντικών συμβόλων (σημείων) παρεμβάλλεται και προσδιορίζει την αλληλεπίδραση του υποκειμένου με τη φύση και την κοινωνία. Για το άτομο που έχει υποστεί τις κοινωνικοποιητικές επιδράσεις του περιβάλλοντος, ο κόσμος είναι ένας κόσμος διαμεσολαβημένος. Διαιωνίζοντας και σταθεροποιώντας το κείμενο των μηνυμάτων, ο γραπτός λόγος εγκατέστησε στις κοινωνίες μας την ανάγνωση σε θέση υποχρεωτικού διαμεσολαβητή όλων των τεχνικών όπως και όλων των τεχνών της επικοινωνίας: από τη στιγμή που άρχισε να επηρεάζει την ιστορία μιας κουλτούρας, ο γραπτός λόγος έγινε ο αριστοτέχνης των συμβολισμών (Passeron 2000). Γνώσεις για τη γλώσσα Όπως αντλούμε από τη συνταγμένη μορφή του σεναρίου, ο Πόρποδας (2002) αναφέρει ότι η ανάγνωση αποτελεί μια «δομημένη σύνθεση δύο λειτουργιών, της αποκωδικοποίησης και της κατανόησης» η οποία καταδεικνύει τη διττή θεώρηση της ανάγνωσης «ως γνωστικής λειτουργίας και διαδικασίας επεξεργασίας πληροφοριών.» Η ανάγνωση είναι ερμηνεία συμβόλων, που συγκροτούν τον επικοινωνιακό κώδικα κοινό για όλα τα μέλη μιας κοινωνίας, τα οποία μέσω της αποκωδικοποίησης, καταλαβαίνουν τον κόσμο όπως είναι κωδικοποιημένος στη σκέψη τους, κατανοούν μηνύματα και επινοούν κρίσεις και αξιολογήσεις στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν τα υπονοούμενα νοήματα των μηνυμάτων. Η ανάγνωση είναι μια δυναμική διαδικασία, όπου διαπλέκονται ο αναγνώστης, το κείμενο, ο συγγραφέας (παραγωγός του κειμένου πομπός του μηνύματος ) και το αναγνωστικό περιβάλλον και λαμβάνει χώρα στο επίπεδο της αποκωδικοποίησης του γραπτού, της κατανόησης του περιεχομένου του και της διερεύνησης και ανακάλυψης των νοημάτων του. Η Σελίδα 9 από 46

10 ανάγνωση είναι μια δεξιότητα, που πρέπει οι μαθητές να αποκτήσουν και να την αναπτύξουν σταδιακά σε τέτοιο βαθμό, ώστε να τη χρησιμοποιήσουν ως εργαλείο γνώσης και ορθής κριτικής σκέψης σε ποικίλες περιστάσεις αναγνωστικής επικοινωνίας. O αναγνωστικός γραμματισμός ορίζεται ως η συνολική κλίση κατανόησης, χρήσης και κριτικής σκέψης πάνω σε γραπτές γλωσσικές μορφές με σκοπό την επίτευξη προσωπικής και κοινωνικής ολοκλήρωσης. Αυτό υπερβαίνει τις γνωστικές συνιστώσες της ανάγνωσης (δηλαδή την αποκωδικοποίηση λέξεων και την κατανόηση γραπτών κειμένων) και φθάνει σε άλλες πτυχές οι οποίες σχετίζονται με την ύπαρξη κινήτρων και την εμβάθυνση γραπτών θεματολογιών. Ο όρος αναγνωστικός γραμματισμός εμπεριέχει μια διάκριση μεταξύ του είμαι σε θέση να διαβάζω και του είμαι αναγνώστης. Στο σχολείο οι μαθητές θεωρητικά έχουν μάθει να διαβάζουν και έχουν σχετική ευχέρεια στην ανάγνωση για τη μάθηση, αφού οι διδάσκοντες έχουν μεριμνήσει με τη διαμόρφωση διαφόρων διαδικασιών και δραστηριοτήτων να βοηθήσουν τα παιδιά να διαβάζουν και να αναπτύσσουν τις αναγνωστικές τους δεξιότητες. Η αξιολόγηση των δεξιοτήτων ανάγνωσης αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο της διδασκαλίας της ανάγνωσης, διότι επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να καθορίζουν που θα πρέπει να εστιάσουν την διδακτική τους προσοχή ώστε να βελτιωθούν οι αναγνωστικές ικανότητες των μαθητών. Για πολλά παιδιά σε όλη την Ευρώπη η γλώσσα εκπαίδευσης δεν είναι η μητρική τους γλώσσα. Η καλή γνώση, ωστόσο, της γλώσσας εκπαίδευσης αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη σχολική επιτυχία. Πολλές μελέτες υποδεικνύουν ότι οι μετανάστες μαθητές τείνουν να έχουν μειωμένη απόδοση στην ανάγνωση από εκείνους της χώρας φιλοξενίας. Ο τρόπος διδασκαλίας δεξιοτήτων ανάγνωσης σε παιδιά των οποίων η μητρική γλώσσα δεν είναι ίδια με τη γλώσσα εκπαίδευσης, αποτελεί συνεπώς μια πολύπλοκη διεργασία. Έχουν συντελεστεί όμως σημαντικές αλλαγές στον σύγχρονο κόσμο και η σημασία της ανάγνωσης ηλεκτρονικού υλικού βαίνει αυξανόμενη και είναι ένα θέμα Σελίδα 10 από 46

11 το οποίο διατέμνει και τις τρεις θεματολογίες: προσεγγίσεις της διδασκαλίας της ανάγνωσης (συμπεριλαμβανομένων μέτρων για την αντιμετώπιση των δυσχερειών ανάγνωσης), γνώσεις και δεξιότητες των εκπαιδευτικών στη διδασκαλία της ανάγνωσης, προώθηση της ανάγνωσης έξω από το σχολείο. Πράγματι, το Internet και άλλες μορφές τεχνολογίας της κοινωνίας της πληροφορίας και επικοινωνίας (sms, blogs, s, κλπ) έχουν διευρύνει το πεδίο του αναγνωστικού γραμματισμού. Η ικανότητα των μαθητών στην ανάγνωση ηλεκτρονικών κειμένων εμπεριέχει μεγαλύτερο πλαίσιο δεξιοτήτων από εκείνες που είναι απαραίτητες για την ανάγνωση εντύπων. Η γραφή και η ανάγνωση των ηλεκτρονικών μέσων απαιτεί νέες ταυτότητες αναγνωστών και συγγραφέων. Τα ηλεκτρονικά περιοδικά, οι δικτυακοί τόποι, τα γραπτά μηνύματα και τα βιβλία/περιοδικά τηλεοπτικών προγραμμάτων ήταν οι πλέον δημοφιλείς επιλογές εξωσχολικής ανάγνωσης των μαθητών. Η αναγνωστική συμπεριφορά των παιδιών και των εφήβων διέρχεται από αλλαγές. Παρατηρείται μια μετακίνηση από την παραδοσιακή ανάγνωση βιβλίων για προσωπική ευχαρίστηση προς τις νέες ευκαιρίες ανάγνωσης που παρέχονται από το διαδίκτυο και άλλα συστήματα πολυμέσων. Οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές και άλλες συσκευές όπου κείμενα, εικόνες, κινηματογραφικές ταινίες και ήχοι μπορούν να παρουσιάζονται συνδυασμένα, αποτελούν εργαλεία κοινής χρήσεως πλέον που μπορούν να αναπτύξουν την ανάπτυξη των αναγνωστικών δεξιοτήτων των παιδιών. Γραμματισμοί Το συνταγμένο σενάριο ως προς τους γραμματισμούς ορίζει τους παρακάτω στόχους: Γλωσσικός Κλασικός γραμματισμός Αναμένεται οι μαθητές: να προσεγγίζουν την ανάγνωση ως ενεργή διεργασία να αποκτήσουν στρατηγικές ανάγνωσης Σελίδα 11 από 46

12 να αναπτύξουν την αναγνωστική κατανόηση, όπως επισήμανση των βασικών ιδεών, την εξαγωγή λογικών συμπερασμάτων και περιγραφή του ύφους ή της δομής του κειμένου να διαβάσουν περισσότερα βιβλία. Νέοι γραμματισμοί Η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή σε γενικές γραμμές είναι επωφελής για τη γνωστική και ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών. Η οικιακή χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή ενισχύει την ανάπτυξη των γνωστικών και ψυχοκινητικών δεξιοτήτων στα νεαρά παιδιά, ακόμα και αν ελέγχεται για διαφορές στο αναπτυξιακό στάδιο των παιδιών και στην κοινωνικο-οικονομική οικογενειακή κατάσταση (Κουτσογιάννης 2007). Κάθε παιδί εξάλλου μαθαίνει με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο και με τη δική του ταχύτητα. Πιο συνδεδεμένα με τη διεργασία εκμάθησης ανάγνωσης είναι πλεονεκτήματα όπως η άμεση ανάδραση (feedback), η επανάληψη, και η διατήρηση του ενδιαφέροντος του χρήστη. Οι εφαρμογές ηλεκτρονικών υπολογιστών μπορεί, επίσης, να χρησιμοποιούνται από τους γονείς για υποστήριξη της ανάπτυξης της ικανότητας ανάγνωσης του παιδιού τους. Εν τούτοις, υπάρχει ανάγκη έρευνας αξιολόγησης ώστε να εκτιμηθεί το κατά πόσο οι εν λόγω εφαρμογές είναι πιο αποτελεσματικές από, για παράδειγμα, τις πιο παραδοσιακές μορφές δραστηριοτήτων γραμματισμού. Οι μαθητές/-τριες, διαβάζοντας και ερμηνεύοντας οι ίδιοι/-ες το ηλεκτρονικό κείμενο καλό είναι να: αποκτούν μεγαλύτερο έλεγχο κι ευθύνη για την εργασία που γίνεται μέσα στη σχολική τάξη και γίνονται κατασκευαστές νοήματος, συγγραφείς δικών τους κειμένων. Αναμένεται οι μαθητές: να εξοικειωθούν με τη χρήση νέων πρακτικών ψηφιακού γραμματισμού (λογισμικά παρουσίασης, έρευνα στο διαδίκτυο) να εξοικειωθούν με την παραγωγή πολυτροπικών κειμένων, να ασκηθούν στη Σελίδα 12 από 46

13 χρήση ψηφιακών πηγών, μέσα από έρευνα στο διαδίκτυο. Τα παιδιά, αφού γνωρίσουν τις μεθόδους και τις τεχνικές με τις οποίες παράγεται το οπτικοακουστικό προϊόν, στη συνέχεια, είναι δυνατό να: χρησιμοποιούν τα οπτικοακουστικά εργαλεία αναπτύσσουν δεξιότητες προσωπικής έκφρασης οργανώνουν και πραγματοποιούν απλές οπτικοακουστικές παρουσιάσεις. Κριτικός γραμματισμός Ο κριτικός γραμματισμός έχει την έννοια μιας πράξης γνώσης, στην οποία ο διδασκόμενος παίρνει τον ρόλο του γνωρίζοντος κι ενεργητικού υποκειμένου που βρίσκεται σε διάλογο με τον δάσκαλό του, κάτι που του επιτρέπει να συμμετέχει ουσιαστικά στους μετασχηματισμούς της κοινωνίας (Freire 2000). Ο στόχος είναι να δημιουργηθούν κριτικά σκεπτόμενοι, αυτοκαθοδηγούμενοι και συνειδητοποιημένοι πολίτες, οι οποίοι δεν είναι εγκλωβισμένοι σε συγκεκριμένους ρόλους και ταυτότητες. Οι μαθητές/-τριες καλούνται: να κατανοήσουν οι μαθητές ότι θα πρέπει να είναι προσεκτικοί και ιδιαίτερα επιλεκτικοί στο τι διαβάζουν στο διαδίκτυο να κατανοήσουν τις ιδιότητες του ηλεκτρονικού διαδικτυακού κειμένου και τον τρόπο ανάγνωσης και γραφής του να αντιληφθούν τους λόγους για τους οποίους προωθούνται τα audio books στην εποχή μας, τις αλλαγές στο πεδίο της κειμενικότητας, των τρόπων αναπαράστασης του νοήματος, του τρόπου ζωής. Διδακτικές πρακτικές Σύμφωνα με τη συντάκτρια του σεναρίου, ο ομαδοσυνεργατικός τρόπος διδασκαλίας θεωρείται κατάλληλος, γιατί βοηθά τα παιδιά στην ανάπτυξη σχέσεων και διάδρασης μεταξύ τους. Άλλωστε έτσι τα παιδιά κοινωνικοποιούνται πιο εύκολα, ενώ στα πλαίσια του σεναρίου μας μαθαίνουν να συνεργάζονται αρμονικά. Με τον ομαδοσυνεργατικό τρόπο εργασίας οι μαθητές αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες και Σελίδα 13 από 46

14 εμπλέκονται με άμεσο και ενεργό τρόπο σε όλες τις φάσεις της εργασίας. Αυξάνεται, συνεπώς, η δυνατότητα για αυτενέργεια και δημιουργία, ενώ παράλληλα αναπτύσσεται η κριτική ικανότητα των μαθητών. Ε. ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ Αφετηρία Με βάση το συνταγμένο κείμενο, αν ο εκπαιδευτικός θεωρεί πως το νόημα δεν είναι «κλειδωμένο» στην «κιβωτό» του κειμένου περιμένοντας κάποιον να το «ξεκλειδώσει», αλλά αναδύεται μέσα από τη διάδραση των εμπειριών του αναγνώστη, των ερωτημάτων που θα θέσει στο κείμενο αλλά και των επικοινωνιακών συμφραζομένων μέσα στα οποία διεξάγεται η ανάγνωση, τότε η κατανόηση που προσδοκούμε από τους μαθητές αποκτά ένα τελείως διαφορετικό περιεχόμενο. Μέσα στην ομάδα της τάξης το νόημα «αλλάζει χέρια», μεταλλάσσεται, επαναπροσδιορίζεται. Αν, τελικά, μπορέσουν οι μαθητές να παράγουν το δικό τους λόγο για το κείμενο, γύρω από το κείμενο ή για τα θέματα για τα οποία μιλάει το κείμενο, τότε το κείμενο κατανοήθηκε. Η ανάγνωση δηλαδή είναι δημιουργική όχι, όταν ευθυγραμμίζονται οι νεαροί αναγνώστες με το νόημα που ο εκπαιδευτικός ευαγγελίζεται ότι υπάρχει στο κείμενο, αλλά όταν μπορούν να αρθρώνουν λόγο για αυτό, χρησιμοποιώντας ποικίλα εκφραστικά μέσα και όχι μόνον τη γλώσσα, συνδέοντάς το με τις εμπειρίες τους. Σύνδεση με τα ισχύοντα στο σχολείο Το ΠΣ επισημαίνει ότι η διδασκαλία των στρατηγικών ανάγνωσης, με τις οποίες επιτυγχάνεται η κατανόηση του νοήματος, πρέπει να ξεκινάει από τα πρώτα στάδια της ανάγνωσης κατά τις πρώτες επαφές του παιδιού με τα κείμενα. Η αποκωδικοποίηση οικοδομείται με την κατανόηση και προοδευτικά εξασκούνται οι μαθητές στην ανάγνωση κειμένων, σημαντικό στοιχείο για την αποτελεσματική διδασκαλία είναι το να έρχονται τα παιδιά σε επαφή με λέξεις, φράσεις, κείμενα, Σελίδα 14 από 46

15 υπερκείμενα, πολυτροπικά κείμενα. Με τη διδασκαλία στρατηγικών ανάγνωσης το παιδί κινητοποιείται να υποθέσει, να συζητήσει, να παρουσιάσει τις ιδέες του, ν ακούσει εκδοχές και άλλες πιθανότητες από τους συμμαθητές και τον δάσκαλο, να φανταστεί το περιεχόμενο του κειμένου, το θέμα, να κάνει σχόλια και στη συνέχεια να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τις υποθέσεις του κατά την επεξεργασία του κειμένου. Τέτοιες δραστηριότητες δεν αφορούν μόνο τις αρχικές περιόδους ανάγνωσης, αλλά όλη τη διάρκεια της σχολικής του πορείας. Αξιοποίηση των ΤΠΕ Οι ΤΠΕ χρησιμοποιούνται ευρύτατα από τα παιδιά εκτός σχολείου ως ψυχαγωγικά μέσα και ως μέσα πρακτικής γραμματισμού. Το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών διαθέτει υπολογιστή στο σπίτι, αλλά και τα παιδιά που δεν έχουν χρησιμοποιούν τους υπολογιστές είτε σε φιλικά και συγγενικά σπίτια είτε σε Ίντερνετ καφέ. Στα ίδια υψηλά ποσοστά τα παιδιά είναι εξοικειωμένα με τη χρήση βασικών εργαλείων παραγωγής και πρόσληψης λόγου, όπως τα ΠΕΚ και το διαδίκτυο (Κουτσογιάννης 2007). Έρευνα στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι περίπου τα δυο τρίτα των παιδιών και των εφήβων διαβάζουν από δικτυακούς τόπους κάθε εβδομάδα ό,τι θεωρούν ενδιαφέρον. Το 50% του δείγματος διαβάζει επίσης από blogs και δικτυακούς τόπους διαδικτύωσης, όπως επίσης και ηλεκτρονικά μηνύματα κάθε εβδομάδα. Οι μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης διαβάζουν περισσότερο νεανικούς δικτυακούς τόπους, blogs και τους δικτυακούς τόπους κοινωνικής δικτύωσης. Κατά επέκταση οι ΤΠΕ ανήκουν στην καθημερινότητα των παιδιών αρκεί να βρεθεί τρόπος να αξιοποιηθούν εποικοδομητικά στην εκπαιδευτική διαδικασία. Διδακτική πορεία/στάδια/φάσεις Α φάση: 2 ώρες, παρουσίαση του θέματος στους μαθητές. Αφόρμηση: Το σενάριο προτείνει την παρακολούθηση μικρού μέρους από την ταινία το Καναρινί Σελίδα 15 από 46

16 ποδήλατο και συγκεκριμένα τον εντοπισμό στο τελευταίο θρανίο του Λευτέρη (ο πατέρας του ταξιτζής), που δεν μπορεί (στην έκτη τάξη) να διαβάσει, να γράψει και να κάνει αριθμητικές πράξεις. Παρουσιάζει τα συμπτώματα που η σχετική βιβλιογραφία αποδίδει στη «δυσλεξία» ή στις λεγόμενες «μαθησιακές δυσκολίες». Στη συνέχεια, με βάση την συνταγμένη μορφή του σεναρίου, ξεκινά μια συζήτηση για τα προβλήματα του συγκεκριμένου παιδιού και πώς θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν. Ίσως θα μπορούσαν να κάνουν συγκρίσεις και τα ίδια, για τον τρόπο που διαβάζουν και αν καταλαβαίνουν αυτά που διαβάζουν, αν τους αρέσει το διάβασμα και τι είδους κείμενα διαβάζουν. Στη συζήτηση καλό είναι να δίνεται ο λόγος σε όλους. Τα φύλλα εργασίας αναρτήθηκαν στο edmodo λίγο πριν από την εφαρμογή, ώστε να προϊδεαστούν οι μαθητές. Εικόνα 1: Τα φύλλα εργασίας αναρτήθηκαν από πριν στο περιβάλλον edmodo Κατά την εφαρμογή ακολουθήσαμε την αρχική πρόταση και παρακολουθήσαμε μέσα στη σχολική αίθουσα με χρήση κεντρικού βιντεοπροβολέα τη συγκεκριμένη σκηνή την οποία και ακολούθησε έντονη συζήτηση σχετικά με την περιθωριοποίηση του μαθητή και τους λόγους που την προκαλούν μάλιστα τα παιδιά μίλησαν για ψυχολογικά αίτια και με την εξέλιξη της συζήτησης καταλήξαμε ότι δεν πρόκειται για πρόβλημα, αλλά για διαφορετικούς τρόπους μάθησης που συνδέονται συχνά με Σελίδα 16 από 46

17 τις δεξιότητες που αναπτύσσει κάποιος ανάλογα με την καθημερινή και εκτός σχολείου κοινωνική του ζωή και καθημερινότητα, τις εξωσχολικές, δηλαδή, πρακτικές γραμματισμού. Τοποθετήθηκαν οι περισσότεροι μαθητές στο θέμα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και σταδιακά η εστίαση μετατοπίστηκε από τα μαθησιακά προβλήματα στην άνιση μεταχείριση των μαθητικών ταυτοτήτων από τον κυρίαρχο σχολικό γραμματισμό. Ήταν αναπόφευκτο να ζητήσουν τα παιδιά τη συνέχεια της ιστορίας, με αποτέλεσμα να προβάλλουμε σχεδόν ολόκληρη την ταινία σχετικά αποσπασματικά λόγω χρονικών περιορισμών ωστόσο, ανάρτησα τον σύνδεσμο στο Εdmodo για να την ολοκληρώσουν στο σπίτι. Μάλιστα τους ζήτησα να την αφηγηθούν προφορικά την επόμενη μέρα από δυο διαφορετικές οπτικές γωνίες, του δασκάλου και του μαθητή, έτσι μας δόθηκε και από τα πρώτα μαθήματα η ευκαιρία να εξοικειωθούμε με την αφήγηση που αποτελεί βασικό κειμενικό τύπο για τα γλωσσικά μαθήματα της Α Γυμνασίου. Προχωρήσαμε σε χωρισμό των μαθητών σε ομάδες (ομάδες των 3 ατόμων), οι οποίες έχουν ήδη δημιουργηθεί από τα πρώτα μαθήματα μέσα από δραστηριότητες οικειοποίησης και γνωριμίας του διπλανού τους και γενικότερα έχει προηγηθεί προσπάθεια δεσίματος των ομάδων, χωρίς τα αναμενόμενα αποτελέσματα, μια και πρόκειται για ένα τμήμα με ιδιαιτερότητες ως προς τις σχέσεις των παιδιών, αντιπαλότητες, συγκρούσεις. Επιπλέον, το σενάριο εφαρμόζεται στην αρχή της χρονιάς και απαιτείται μια περίοδος προσαρμογής των μαθητών στο γυμνάσιο. Τα παιδιά έδωσαν και ονόματα στις ομάδες τους και ορισμένα από αυτά τις ζωγράφισαν. Ανά ομάδα γίνεται καταιγισμός ιδεών για τις δραστηριότητες που θα πρέπει να υλοποιήσουν, όπως προβλέπεται και από το συνταγμένο σενάριο, και η φάση αυτή της διδασκαλίας, περιλαμβάνει εξηγήσεις προς τους μαθητές, ιδιαίτερα των σημείων εκείνων της διδασκαλίας που είναι απαραίτητα, προκειμένου να κατανοήσουν τον σκοπό και τους στόχους της και να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός «συμβολαίου», που θα τηρηθεί από τον διδάσκοντα και τους μαθητές στη διάρκειά της. Κυρίως, εξηγείται η διαδικασία, οι ρόλοι που θα κληθούν να αναλάβουν και το πόσο Σελίδα 17 από 46

18 σημαντική είναι η δική τους συμμετοχή στη διδασκαλία του μαθήματος. Στο μεταξύ έχει προηγηθεί η διαδικασία παραχώρησης άδειας από τους γονείς για την αξιοποίηση του περιβάλλοντος συνεργασίας Edmodo, οπότε στη φάση αυτή πραγματοποιείται και επίδειξη των λειτουργιών του, του τρόπου ανάρτησης και γενικότερα των κανόνων συνεργασίας μας μέσα σε αυτό και επέκτασης του σχολικού χρόνου και πέρα από τα μαθήματα. Τονίζεται στο σημείο αυτό πως το εκπαιδευτικό υλικό θα παρέχεται και σε έντυπη μορφή, μια και πρόκειται για παιδιά μικρής ηλικίας για τα οποία δεν είναι ακόμη εκτεταμένη η χρήση των υπολογιστών στο σπίτι, μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις είναι απαγορευμένη από τους γονείς, συνήθως με στόχο «τη βελτίωση της σχολικής επίδοσης», η οποία «πέφτει» κατά τη γνώμη πολλών από αυτούς εξαιτίας της απασχόλησης των παιδιών με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Γίνεται ένα πρώτο σύντομο ξεφύλλισμα του περιεχομένου των φύλλων εργασίας και δίνονται οι πρώτες εξηγήσεις, ωστόσο τα κείμενα φαίνονται, σε πρώτη φάση, μεγάλης έκτασης στα παιδιά και τρομάζει ο όγκος, οπότε αποφασίζουμε να προχωρήσουμε απευθείας στην πράξη και στην 1η αποστολή, διαβάζοντας σε πρώτη φάση κεντρικά και φωναχτά την εκφώνηση σε όλη την ολομέλεια. Στις πρώτες εφαρμογές των σεναρίων σε μια τάξη παρουσιάζεται πάντα το ζήτημα της ανάγνωσης και κατανόησης των εκφωνήσεων στα φύλλα εργασίας, τα οποία διαφοροποιούνται από τις παραδοσιακές προσεγγίσεις ως προς τη δομή, τους στόχους, τις διδακτικές πρακτικές και τη γενικότερη φιλοσοφία τους. Μάλιστα το κεντρικό ζήτημα που απαντάται συνήθως κατά την εφαρμογή των σεναρίων, συνεπώς και στο συγκεκριμένο, είναι πως τα παιδιά αντιμετωπίζουν την κάθε δραστηριότητα ως ένα τελικό κείμενο με βάση το οποίο θα αξιολογηθούν και δεν είναι εξοικειωμένα με τη σταδιακή και βήμα-βήμα διαμόρφωση ενός τελικού προϊόντος ούτε με τη ρευστότητα και τη διαρκή επαναδιατύπωση, επαναδιαμόρφωση των κειμένων που γίνεται προφανέστερη όταν γράφουμε σε υπολογιστή. Σελίδα 18 από 46

19 Β φάση: 6 ώρες: Συνεργασία ατόμων ανά ομάδα. 1ο δίωρο. Στη φάση αυτή οι μαθητές μεταβαίνουν στο εργαστήρι πληροφορικής για να εργαστούν ομαδικά, όπως ορίζει και το συνταγμένο σενάριο. Τα φύλλα εργασίας έχουν αναρτηθεί στο edmodo από το οποίο κατεβάζουν τα φύλλα εργασίας τους τα παιδιά και δίνονται διευκρινήσεις σχετικά με την πρώτη αποστολή. Σύμφωνα με τη συντάκτρια του σεναρίου, η μεγάλη σημασία και σπουδαιότητα της γλωσσικής κατανόησης επιβάλλει την αναζήτηση τεχνικών και τρόπων αξιολόγησης της ικανότητας των μαθητών να κατανοούν ό,τι διαβάζουν και ό,τι ακούνε. Η αξιολόγηση της ικανότητας κατανόησης του περιεχομένου ενός μηνύματος παρουσιάζει σοβαρές δυσχέρειες. Συνήθως η αναγνωστική και ακουστική (ακροαματική) κατανόηση επαληθεύονται μόνο με την παραγωγή ή την επίδοση στην οποία καταλήγει το άτομο το οποίο διαβάζει ή ακούει ένα κείμενο. Αυτή η παραγωγή ή η επίδοση επιτυγχάνεται με την υποχρέωση του αναγνώστη ή του ακροατή να εκτελέσει ένα ορισμένο έργο. Η κατανόηση δηλαδή από μόνη της δεν οδηγεί σε καμιά παραγωγή, παραμένει πράξη σιωπηρή, εσωτερική. Για να γίνει αντιληπτή, παρατηρήσιμη και μετρήσιμη η πράξη της κατανόησης, πρέπει η εσωτερική και σιωπηρή παραγωγή στην οποία καταλήγει το άτομο που διαβάζει ή ακούει ένα κείμενο, να γίνει εξωτερική. Πρέπει να ζητηθεί από τον αναγνώστη ή τον ακροατή να εκτελέσει ένα έργο. Να του ζητηθεί, π.χ., να αναθυμηθεί κάτι που διάβασε, να ανακαλέσει αυτό που μόλις διάβασε, να απαντήσει σε μια σειρά ερωτήσεων, να συνοψίσει ή να αναπτύξει αυτό που διάβασε. Στην κατεύθυνση αυτή, λοιπόν, καλέσαμε για την 1 η αποστολή τα παιδιά να διαβάσουν το κείμενο και να αφαιρέσουν τις λέξεις, όπως προβλέπει το φύλλο εργασίας. Ορισμένες ομάδες είχαν πρόβλημα συνεργασίας αλλά και κατανόησης των φύλλων εργασίας, οπότε έπρεπε να αφιερωθεί περισσότερος χρόνος σε αυτές ώστε να ενισχύσουμε την προσπάθειά τους. Στο μεταξύ ορισμένοι μαθητές άρχισαν να δουλεύουν στο τυπωμένο φύλλο και έτσι τους άφησα να συνεχίσουν χωρίς Σελίδα 19 από 46

20 υπολογιστή, γιατί κάποια από τα παιδιά της ομάδας φάνηκαν διστακτικά στη χρήση του επεξεργαστή κειμένου και ακόμη δεν υπήρχε το κατάλληλο κλίμα συνεργασίας, ώστε να βοηθηθούν από τις ομάδες που ήταν περισσότερο εξοικειωμένες (αυτό συμβαίνει στην αρχή της χρονιάς, ενώ στη συνέχεια οι ομάδες βοηθούν η μια την άλλη με μεγαλύτερη ευκολία, τουλάχιστον σε τεχνικά θέματα). Αποφασίσαμε, λοιπόν, να συγκρίνουμε τα αποτελέσματα αλλά και τις ταχύτητες ανάμεσα σε αυτούς που χρησιμοποίησαν υπολογιστή και σε αυτούς που ολοκλήρωσαν τη δραστηριότητα στο χαρτί και διαπιστώθηκε η δυνατότητα που δίνει ο επεξεργαστής στην αναδιαμόρφωση ενός κειμένου μέσα από τις λειτουργίες του προγράμματος. Στη συνέχεια έγραψαν με τις λέξεις που έλειπαν μια ιστορία και συμπλήρωσαν την τελευταία παράγραφο του κειμένου. Η συγκεκριμένη δραστηριότητα, πάντως, τους βοήθησε να κατανοήσουν καλύτερα το κείμενο, γιατί η διαδικασία προσθαφαίρεσης λέξεων είχε ως προϋπόθεση την προσεκτικότερη ανάγνωση του κειμένου και μάλιστα με τρόπο συνεργατικό. Με μεγαλύτερη άνεση ολοκλήρωσαν σχεδόν τη 2η αποστολή που τους κίνησε το ενδιαφέρον λόγω της πρωτοτυπίας με την οποία προσεγγίζει την ανάγνωση και, αφού σημείωσαν μερικά πράγματα, έγραψαν τις προτάσεις τους για ανάγνωση και τις ανάρτησαν ενώ όσες ομάδες έμειναν πίσω θα τελείωναν στο σπίτι. Παρουσίασαν σύντομα σε προσχεδιασμένο προφορικό τις διαπιστώσεις τους για τα κείμενα που επεξεργάστηκαν και ο χρόνος εξαντλήθηκε. 2 ο 2ωρο. Η εφαρμογή συνεχίστηκε στο επόμενο δίωρο μια εβδομάδα μετά και στο μεταξύ ανάρτησαν τις εργασίες της προηγούμενης φάσης οι περισσότερες ομάδες και αφιερώσαμε λίγο χρόνο στην ανάγνωσή τους μέσα από το Edmodo, μάλιστα σε κάθε ανάγνωση οι υπόλοιπες ομάδες είχαν πολλά να παρατηρήσουν, γιατί τους παρουσιάζονταν στην οθόνη το κείμενο των συμμαθητών τους ολόκληρο μπροστά τους και πρόσφορο για σχολιασμό (στον παραδοσιακό τρόπο, οι μαθητές διαβάζουν Σελίδα 20 από 46

21 φωναχτά τις εργασίες τους ενώ πρόσβαση στο τετράδιο, στη γραπτή, δηλαδή εκδοχή του κειμένου του μαθητή, έχει μόνο ο εκπαιδευτικός). Μέσα από αυτήν τη διαδικασία, καθώς επίσης και από την παρέμβαση του εκπαιδευτικού κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης αλλά και της σύνθεσης των κειμένων από τα παιδιά επιτυγχάνεται αυτό που το συνταγμένο σενάριο προτείνει: ότι οι μαθητές, δηλαδή, πρέπει να αντιληφθούν ότι η ανάγνωση, γραφή, παραγωγή λόγου συνιστά μια δυναμική διαδικασία που επιδέχεται τροποποιήσεις και βελτιώσεις. Τον συγκεκριμένο στόχο εξυπηρετεί σαφώς η ολοκλήρωση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους των κειμένων των παιδιών μέσα στο σχολείο, ώστε να γίνεται παρακολούθηση της διαδικασίας και από την εκπαιδευτικό, με υποστήριξη και πιθανές προτάσεις επαναδιατύπωσης από την ίδια αλλά και από την ομάδα, πάντα συνεργατικά, ωστόσο τα περιορισμένα χρονικά περιθώρια και ο μεγάλος αριθμός των μαθητών του τμήματος 26 άτομα ανά τμήμα δεν το επιτρέπουν. Στη συνέχεια προχωρήσαμε στην 3 η αποστολή και τα παιδιά διάβασαν με τη σειρά τα κείμενα με υπογράμμιση και παρουσίασαν πολύ σύντομα προφορικά τους βασικούς τρόπους που προτείνονται για ένα επιτυχημένο εφηβικό site, ανέλαβαν, επίσης, να συνεχίσουν τη συγγραφή του κειμένου από το σπίτι ομαδικά με τη βοήθεια της λειτουργίας του επεξεργαστή αναθεώρηση, δημιουργία σχολίου επομένως προχωρήσαμε στην ανάγνωση της επόμενης αποστολής, της 4 ης, που τους εισήγαγε ακόμη περισσότερο στο θέμα της ανάγνωσης αλλά και της δημιουργίας ηλεκτρονικών κειμένων. Εικόνα 2: Οι μαθητές δεν διαχωρίζουν σε πρώτη φάση το ηλεκτρονικό από το παραδοσιακό κείμενο Σελίδα 21 από 46

22 Στο μεταξύ η ανάγνωση γινόταν σε κάποιες φάσεις κεντρικά και τμηματικά από τις ομάδες οι οποίες αλληλοσυμπληρώνονταν και σε κάποιες άλλες φάσεις, ανάλογα με τη δυσκολία του κειμένου, προτείνονταν στα παιδιά να εργαστούν κατά ομάδες, όπως προέβλεπε το συνταγμένο σενάριο, δηλαδή, ένα από κάθε ομάδα να διαβάσει, το δεύτερο να συνοψίσει ό,τι διάβασε το πρώτο και το τρίτο της ομάδας να ερμηνεύσει όσα άκουσε. Για να φανεί, δηλαδή, ο βαθμός κατανόησής του, κλήθηκε ο αναγνώστης ή ο ακροατής να εκτελέσει ένα ορισμένο έργο, να εκφραστεί πάνω στο περιεχόμενο του κειμένου που διάβασε ή άκουσε. Γενικά, έγινε προσπάθεια να δοθεί η ευκαιρία στον κάθε αναγνώστη ξεχωριστά να εκφράσει όσα νοήματα δημιουργεί μια ανάγνωση ή ακρόαση. Ο βαθμός γλωσσικής κατανόησης προσδιορίζεται από τον αριθμό των πληροφοριών που χρησιμοποιεί ο αναγνώστης ή ο ακροατής για να συνοψίσει ή να αναπτύξει αυτό που διάβασε ή άκουσε ή από τον αριθμό των πληροφοριακών στοιχείων του μηνύματος, ενώ κατά τη διαδικασία, όπως προαναφέρθηκε, οι μαθητές ρωτούν τον διδάσκοντα, όταν έχουν απορίες και συνθέτουν τις εργασίες τους, και ο δάσκαλος τονίζει ότι το τελικό αποτέλεσμα πρέπει να είναι αποτελεσματικό γλωσσικά και επικοινωνιακά και η παρουσίασή του να γίνει με τρόπο που να προσελκύει το ενδιαφέρον και την προσοχή των συμμαθητών τους. Μάλιστα, προσπαθεί, όπως προβλέπει και το συνταγμένο σενάριο, να αξιοποιήσει τα λάθη των μαθητών και να τους κάνει να επεξεργαστούν οι ίδιοι τα κείμενά τους σε επίπεδο ορθογραφίας, μορφολογίας, σύνταξης, λεξιλογίου, δομής, επικοινωνιακού πλαισίου. Σε σχέση με το συγκεκριμένο κείμενο από τη διεύθυνση εστιάσαμε στις διαφορές αλλά και ομοιότητες ανάμεσα στις αναγνωστικές πρακτικές ενός εντύπου και ενός ηλεκτρονικού κειμένου, και πέρα από την ανάγκη κριτικής προσέγγισης που εντοπίστηκε, δόθηκε έμφαση και στην πολυτροπικότητα. Τα παιδιά, έδειξαν να αντιλαμβάνονται την πολυτροπικότητα ως ένα στοιχείο διακοσμητικής και καθαρά αισθητικής παρέμβασης που «προστίθεται» επιπλέον στο Σελίδα 22 από 46

23 κείμενο, μα όχι ως ένα οργανικό μέρος του κειμένου που συμβάλλει στη διαμόρφωση του νοήματος. Εικόνα 3: Η πολυτροπικότητα ορίζεται απλά διακοσμητική, δίνεται βαρύτητα στην ελκυστικότητα του κειμένου. Αποπειραθήκαμε, λοιπόν, μια προσπάθεια αποδόμησης του πολυτροπικού χαρακτήρα των κειμένων, με αποτέλεσμα να γίνει σε κάποιο δυνατό βαθμό αντιληπτό και από λίγες μόνον ομάδες πως η πολυτροπικότητα δεν αποτελεί μια αθώα σημείωση που απλά «ομορφαίνει» το κείμενο, αλλά πως εξυπηρετεί κάθε φορά ένα συγκεκριμένο επικοινωνιακό, κοινωνικό, πολιτικό στόχο. Μιλήσαμε για τις διαφημίσεις για την παρουσίαση των βιογραφικών στοιχείων των υποψήφιων πολιτικών σε ιστοσελίδες προεκλογικές, τους θύμισα εικόνες και κείμενα από τις ευρωεκλογές και τις δημοτικές εκλογές και, όσο μας επιτρεπόταν από τις συνθήκες, σχολιάσαμε πως ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση, υιοθετεί κανείς, διαφορετικές σημειωτικές επιλογές, γιατί άλλος προβάλλει το άτομό του, άλλος την ικανότητά του σε συλλογικές διαδικασίες, άλλος τη μόρφωσή του, άλλος τους αγώνες του, άλλος «τα χρώματα του σαλονιού του» κλπ., και αυτά σημαίνονται με διαφορετικές σημειωτικές επιλογές που προσφέρει ο επεξεργαστής κειμένου. Πάντως, η παραπάνω διαπίστωση βοήθησε και εμένα προσωπικά να σκεφτώ για άλλη μια φορά πως κακώς η πολυτροπικότητα προβάλλεται απλά ως αντικείμενο Σελίδα 23 από 46

24 διδασκαλίας της γλώσσας στην ύλη της Α Γυμνασίου και όχι ως μέσο έκφρασης αλλά και διαμόρφωσης ποικίλων κοινωνικών και πολιτικών ταυτοτήτων. Επιπλέον, τα παιδιά έτειναν να αντιλαμβάνονται ως αποτελεσματικό το κείμενο το οποίο «πουλάει» και εδώ έγινε μια σύντομη αναφορά, για την οποία έπεται και συνέχεια, γιατί η αποδόμηση της καταναλωτικής/ εργαλειακής χρήσης της γλώσσας, που προτείνει η κυρίαρχη τάση της εποχής μας, αποτελεί μια μακροχρόνια διαδικασία. Επιπλέον, στα κείμενά τους δεν διαχώρισαν τα παραδοσιακά από τα ηλεκτρονικά κείμενα σε πρώτη φάση και χρειάστηκε να αφιερώσουμε περισσότερο χρόνο. 3ο δίωρο Συνεχίσαμε την επόμενη φορά στην αίθουσα εκδηλώσεων, γιατί το εργαστήριο δεν ήταν διαθέσιμο λόγω αναστάτωσης με το πρόγραμμα, με την κεντρική επίδειξη των ομιλούντων βιβλίων από την 5 η αποστολή μέσα από την επίσκεψη των διευθύνσεων και Μάλιστα ακούσαμε και κάποια βιβλία, περιηγηθήκαμε στον ιστότοπο και κουβεντιάσαμε την αναγκαιότητα που επιβάλλει την ύπαρξη ομιλούντων βιβλίων, ενώ η παρουσίαση των απόψεων καθώς και η σύγκριση μεταξύ παραδοσιακών και σύγχρονων τρόπων ανάγνωσης έγινε σε προσχεδιασμένο προφορικό. Πάντως τα παιδιά εντόπισαν τις κοινωνικοπολιτισμικές αναγκαιότητες που υπαγορεύουν τη διαμόρφωση διαφορετικών τύπων κειμενικότητας και μεταξύ αστείου και σοβαρού αναφερθήκαμε στη προφορική παράδοση του Ομήρου και στην απαγγελία/ αποστήθιση που θύμιζε παραδοσιακής μορφής audio books. Παρουσιάσαμε πάλι κεντρικά το πρόγραμμα powtoon και στη συνέχεια οι ομάδες ανέλαβαν να επιλέξουν καθεμιά, μια από όλες τις δραστηριότητες και να τις διεκπεραιώσουν στο σπίτι, καθώς χωρίς εργαστήριο δεν ήταν δυνατό να ολοκληρώσουν μέσα στην τάξη όλες τις αποστολές όλες οι ομάδες και επιπλέον ο χρόνος μας πίεζε. Σίγουρα πάντως είναι πολύ πιο αποτελεσματικό, αν όχι να Σελίδα 24 από 46

25 ολοκληρώνονται, τουλάχιστον να ξεκινούν και να φτάνουν μέχρι κάποιο σημείο οι δραστηριότητες μέσα στο σχολείο, γιατί καλλιεργείται η ομαδικότητα και μέσω αυτής έχουμε καλύτερα μαθησιακά αποτελέσματα. Εικόνα 4: Χωρίς χρόνο και χωρίς εργαστήριο, οι ομάδες αναλαμβάνουν να ολοκληρώσουν τις δραστηριότητες στο σπίτι. Ως κεντρικά θέματα των ιστοριών τους προτίμησαν να επιλέξουν από τον ρατσισμό και τον ναζισμό, λόγω των ερεθισμάτων που είχαν μπροστά στην επέτειο της 28 ης Οκτωβρίου, αλλά και των παραστάσεων από το μάθημα της Λογοτεχνίας, όπου με αφορμή τους πιτσιρίκους του Ψαθά παρουσιάσαμε πολυτροπικές δημιουργίες αναπαραστάσεις της ιστορίας με εικόνα, και μάλιστα αρκετοί μαθητές προσφέρθηκαν να ετοιμάσουν τις δικές τους. Η 8η αποστολή απλά αποτέλεσε αφορμή για να αναρτούμε τις αναγνωστικές μας προτάσεις στο edmodo και από εκεί και πέρα συχνά τα παιδιά πρότειναν κείμενα και δημιουργίες ανάλογα με τη θεματική που σε κάθε φάση μας απασχολούσε αλλά και με βάση την επικαιρότητα. Γ φάση: 2 ώρες. Συζήτηση στην ολομέλεια Συμπεράσματα Αξιολόγηση της διαδικασίας. Οι μαθητές παρουσίασαν τις εργασίες τους από την τελευταία αποστολή και, αφού αποπειραθήκαμε να τις αξιολογήσουμε ομαδικά, θέσαμε και ορισμένα ζητήματα που Σελίδα 25 από 46

26 συνδέονταν με τις δυσκολίες κατά την εφαρμογή, κυρίως συζητήσαμε ότι στην ομαδοσυνεργατική καλύπτουμε ο ένας τις ανάγκες του άλλου και αξιοποιούμε την ποικιλία των δυνατοτήτων μας, «δεν διαμαρτυρόμαστε συνεχώς για την ανεπάρκεια του διπλανού μας». Μπήκαν στη διαδικασία να αναστοχαστούν για το τι κέρδισαν από την εμπλοκή τους στην όλη διαδικασία, τι έμαθαν, πώς το έμαθαν και πώς εκτιμούν ότι μπορούν να το αξιοποιήσουν μελλοντικά. Πάντως το ζήτημα της αξιολόγησης παραμένει ανοιχτό στη μη παραδοσιακή διδασκαλία, όπως και θέματα για την καλύτερη λειτουργία της ομαδοσυνεργατικής μεθόδου. Εικόνα 5: Τα παιδιά «ζωγραφίζουν» την ομάδα τους Σελίδα 26 από 46

27 ΣΤ. ΦΥΛΛΟ/Α ΕΡΓΑΣΙΑΣ Δίνεται το φύλλο εργασίας. Αποστολή 1η: 1. Καλούνται οι ομάδες να επισκεφτούν το ψηφιακό σχολείο να αντιγράψουν: 1η ενότητα : Οι πρώτες μέρες σ ένα σχολείο το Kείμενο 2 [Μιλώ, ζωγραφίζω, γράφω] και να αφαιρέσουν από το κείμενο 20 λέξεις. Το πρόσωπο, τα χέρια και η φωνή Οι άνθρωποι πιθανόν ξεκίνησαν να μιλούν με χρόνια πριν. Η επικοινωνία, όμως, είναι μια ιστορία που ξεκινά πολύ παλιότερα! Τα χέρια και το πρόσωπο μπορούσαν και μπορούν να είναι τόσο εκφραστικά όσο οι λέξεις και καμιά φορά περισσότερο από αυτές. Έτσι, πολύ πριν εμφανιστεί η γραφή, οι χειρονομίες και οι γκριμάτσες είχαν δημιουργήσει τη δική τους γλώσσα. Στην αρχή οι άνθρωποι συγκρατούσαν όλες τις πληροφορίες στο μυαλό τους. Οι γονείς μετέφεραν τις γνώσεις στα παιδιά τους μιλώντας σ' αυτά, αφού κανείς δεν ήξερε να γράψει. Όμως, είναι δύσκολο να θυμόμαστε τα πάντα κι έτσι, πολλές φορές, πολύτιμα κομμάτια της ιστορίας χάνονταν μέσα στο χρόνο. Από το λόγο στην εικόνα Ήταν φυσικό, λοιπόν, κάποια στιγμή να δημιουργηθεί έντονη η ανάγκη να καταγράφονται τα πάντα. Έτσι γεννήθηκε η ζωγραφική (ζωγραφίζω = «γράφω τη ζωή»). Η γραπτή επικοινωνία ξεκίνησε με ζωγραφιές. Οι ζωγραφιές, περνώντας από πολλά στάδια, απλοποιήθηκαν και εξελίχτηκαν σε γράμματα. Η επανάσταση του αλφάβητου Χίλια χρόνια πριν από το Χριστό, έγινε μια αληθινή επανάσταση με την επινόηση του αλφάβητου. Οι αρχαίοι Φοίνικες, που ήταν έμποροι και ταξιδευτές και κατοικούσαν στο σημερινό Λίβανο, δημιούργησαν το πρώτο αλφάβητο που Σελίδα 27 από 46

28 αποτελούνταν από 22 γράμματα, τα οποία ήταν όλα σύμφωνα. Μεταξύ 9ου και 8ου αιώνα π.χ., οι Έλληνες πρόσθεσαν στο φοινικικό αλφάβητο τα φωνήεντα α, ε, ι, ο, ου. Βασισμένοι στο ελληνικό αλφάβητο, οι Ρωμαίοι δημιούργησαν το λατινικό, που σήμερα είναι το πιο γνωστό αλφάβητο στον κόσμο. Η γραφή είναι ένας τρόπος να αποθηκεύονται και να μεταφέρονται πληροφορίες σε ανθρώπους που τους χωρίζει ο χρόνος και η απόσταση. 2. Ένα μέλος της ομάδας αναλαμβάνει το ρόλο του αναγνώστη. Διαβάζει φωναχτά το κείμενο και τα υπόλοιπα παιδιά καλούνται να συμπληρώσουν τα κενά, ώστε να βγαίνει νόημα. 3. Ένα άλλο παιδί γράφει στον πίνακα τις προτεινόμενες λέξεις που απουσιάζουν και στη συνέχεια καλείται με αυτές να φτιάξει μια νέα ιστορία προφορικά ή γραπτά. 4. Στη συνέχεια καλούμε τα παιδιά να διατυπώσουν την προσωπική τους άποψη σε σχέση με το περιεχόμενο του μηνύματος του κειμένου. Να αναρωτηθούν γιατί απουσιάζει το ρήμα διαβάζω και να προσθέσουν στο υπάρχον κείμενο μια παράγραφο για το συγκεκριμένο ρήμα. Αποστολή 2 η : Παρακάτω παρουσιάζονται δυο τρόποι διαβάσματος αρκετά ανορθόδοξοι, αλλά ελκυστικοί. Αφού διαβάσετε προσεκτικά τα δυο κείμενα, προσπαθήστε να προτείνετε στους συμμαθητές σας τρόπους αποτελεσματικότερους διαβάσματος σε ένα κείμενο το οποίο θα δημοσιευθεί στο ιστολόγιο του σχολείου. 1. Επιστημονική έρευνα που διεξήχθη στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ απέδειξε ότι μπορούμε εύκολα να διαβάσουμε μια αναγραμματισμένη ή ανορθόγραφη λέξη, αρκεί το πρώτο και το τελευταίο γράμμα της να είναι στη σωστή σειρά! Κι αυτό συμβαίνει γιατί ο ανθρώπινος εγκέφαλος αναγνωρίζει τις λέξεις συνολικά σαν εικόνες και όχι κάθε γράμμα χωριστά. Οι ενδιάμεσες θέσεις μπορούν να Σελίδα 28 από 46

29 καταλαμβάνονται από τα γράμματα της κάθε λέξης σε τυχαία σειρά, «μπερδεμένα» και παρόλα αυτά να διαβάζουμε δίχως κανένα πρόβλημα. Για του λόγου το αληθές παραθέτουμε το κείμενο και προτείνουμε να κάνετε και εσείς μια προσπάθεια Θες να διαβάζεις ένα ολόκληρο βιβλίο μόνο σε μία ώρα; Πες μας παραδοσιακούς αλλά κάποιες εξελίξεις στην τεχνολογία, όπως το Spritz, μας βρίσκουν σκεπτικούς. Έως και γεροπαράξενους μας λες εύκολα. Χρήστος Χατζηιωάννου, Πριν από 3 μήνες Σελίδα 29 από 46

30 Ενθουσιασμένοι οι φοιτητές της Νομικής ανά την επικράτεια για το νέο app που ονομάζεται Spritz (καμία σχέση με το cocktail) και θα είναι προεγκατεστημένο στα Samsung Galaxy S5 και Samsung Gear 2. Το app αυτό ευαγγελίζεται ότι μπορεί να ταϊσει το μάτι με τον maximum αριθμό λέξεων που μπορεί ο εγκέφαλος να κατανοήσει, σε τέτοια ταχύτητα ώστε να μειώσει κατά πάρα πολύ τον χρόνο που σου παίρνει να διαβάσεις ένα βιβλίο. Αυτή τη στιγμή ο μέσος 20χρονος αναγνώστης διαβάζει 200 με 400 λέξεις το λεπτό, τη στιγμή που το Spritz σού δίνει τη δυνατότητα να διαβάσεις από 250 έως και 1000 λέξεις το λεπτό. Σκέψου δηλαδή να μπορούσες μέσα μία ημέρα να διαβάσεις όλα τα βιβλία που έχουν γραφτεί για το Game of Thrones. Μια Κυριακή θα σου ήταν αρκετή βασικά για να έχεις να spoilάρεις τους φίλος σου για ακόμα 5 χρόνια. Δες πώς λειτουργεί βασικά το Spritz και μετά θα συζητήσουμε το κατά πόσο μας αρέσει αυτή η εξέλιξη ή όχι. Δύο βασικά σημεία πριν το τεστάρεις. Σελίδα 30 από 46

31 1) Το Spritz σού δίνει μία λέξη τη φορά. Αυτό αναιρεί πλήρως την αίσθηση του κειμένου αλλά βοηθά στο να διαβάσεις πιο γρήγορα τη λέξη. Πολλές μέθοδοι γρήγορης ανάγνωσης χρησιμοποιούν το σύστημα της μίας λέξης τη φορά και μοιάζει να λειτουργεί ιδανικά. 2) Σε κάθε λέξη, όπως λένε οι δημιουργοί, υπάρχει ένα βέλτιστο σημείο αναγνώρισής της όταν τη διαβάζεις. Κι αυτό το σημείο το Spritz το τονίζει κοκκινίζοντας το γράμμα. Μάλιστα έχουν θέσει το βέλτιστο σημείο στο ίδιο σημείο της οθόνης που διαβάζεις ώστε να μην κουνάς καθόλου τα μάτια σου όσο διαβάζεις. Αποστολή 3 η : Διαβάζουμε τις παρακάτω ιστοσελίδες. 2η ενότητα : Επικοινωνία στο σχολείο Κείμενο 3 Ηλεκτρονική επικοινωνία, Κείμενο 7 Ιστοσελίδα άσπρη λέξη Τ.Ε. 2η ενότητα : Κείμενο 8 μια διαφορετική ιστοσελίδα σχολείου 3 η ενότητα Κείμενο 12 Ένας λύκος στον υπολογιστή σας Από ποιο σημείο ξεκινά ο κάθε αναγνώστης; Πώς αιτιολογεί τις επιλογές του; Υπάρχει κάποια ιεράρχηση και ένας συγκεκριμένος τρόπος στην ηλεκτρονική ανάγνωση; Πώς πρέπει να γράφονται τα κείμενα για τα sites; Επισκεπτόμαστε την παρακάτω δ/νση και παίρνουμε πληροφορίες για το ηλεκτρονικό διάβασμα και γράψιμο. Σε άρθρο στη σχολική εφημερίδα προτείνουμε ένα δεκάλογο οδηγό για τη συγγραφή και ανάγνωση πετυχημένων εφηβικών sites. Όλοι συμφωνούν (ειδικοί, επισκέπτες, μηχανές αναζήτησης) ότι ο σημαντικότερος παράγοντας για την επιτυχία ενός site (δικτυακός τόπος) είναι το περιεχόμενο του Σελίδα 31 από 46

32 και ιδιαίτερα τα κείμενα του. Για αυτό, λοιπόν, όταν προετοιμάζετε τα κείμενα που θέλετε να εμφανίζονται στο site σας, θα πρέπει να έχετε κατά νου τους παρακάτω παράγοντες: Είναι ίσως η σημαντικότερη δουλειά που πρέπει να κάνετε Τα κείμενα θα πρέπει να γράφονται με προσοχή (όχι πρόχειρα) και να είναι σχετικά με την κάθε σελίδα του website. Ένας ειδικός μπορεί να επιμεληθεί τα κείμενα σας αλλά ο μόνος που γνωρίζει τι πρέπει να λένε είστε εσείς! Και, φυσικά, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τους άλλους παράγοντες όπως: η επιλογή της γραμματοσειράς, το στυλ, το μέγεθος των γραμμάτων τα κενά ανάμεσα στις λέξεις, αλλά και ανάμεσα στις παραγράφους κ.α. Το κείμενο διαβάζεται δύσκολα Οι τυπικές οθόνες υπολογιστών έχουν ανάλυση 96 dpi. Συγκρίνοντας την με μια εκτύπωση από laser εκτυπωτή, ο οποίος έχει ανάλυση 600 dpi, καταλαβαίνουμε γιατί όταν διαβάζουμε από τον υπολογιστή μετά από λίγο πονάνε τα μάτια μας. Τελικά, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα κείμενα στην οθόνη του υπολογιστή να είναι πιο δύσκολο να διαβαστούν, να διαβάζονται πιο αργά, να κατανοούμε λιγότερα, να θυμόμαστε λιγότερα και γενικά να ανταποκρινόμαστε λιγότερο. Εξηγήσετε τα σημαντικά σημεία σε μικρές παραγράφους Λόγω της πίεσης στα μάτια των αναγνωστών όταν διαβάζουν από μια οθόνη υπολογιστή, μην περιμένετε ότι θα διαβάσουν μακροσκελή κείμενα. Από έρευνες που έχουν γίνει, έχει διαπιστωθεί ότι οι περισσότεροι αναγνώστες τείνουν να ανιχνεύουν πρώτα ένα άρθρο πριν το διαβάσουν προσεκτικά. Άρθρα μεγαλύτερα των λέξεων αποτρέπουν τους αναγνώστες με αποτέλεσμα λίγοι από αυτούς να το διαβάσουν (και λιγότεροι θα επιστρέψουν στο site σας στο μέλλον). Γι αυτό το λόγο θα πρέπει να προσπαθείτε να περικλείετε τα σημαντικότερα σημεία σε μικρές κατανοητές παραγράφους και να αφήσετε τα υπόλοιπα εκτός. Χρησιμοποιείστε επικεφαλίδες, κουκίδες και λίστες Σελίδα 32 από 46

33 Πρέπει να διευκολύνετε τους αναγνώστες να βρουν αυτό που ψάχνουν χρησιμοποιώντας επικεφαλίδες, έντονους χαρακτήρες και λίστες. Ένας πολύ καλός τρόπος να μετατραπεί ένα τυπωμένο κείμενο σε κείμενο που μπορεί να διαβασθεί στην οθόνη είναι να μετατραπεί σε λίστα. Οι λίστες διευκολύνουν τους αναγνώστες να τις ανιχνεύσουν και έτσι τελικά να διαβάσουν αυτό που τους ενδιαφέρει. Χρησιμοποιείστε πολλές και προφανείς συνδέσεις (links) Δεδομένου ότι οι συνδέσεις είναι το πρωταρχικό πλεονέκτημα ενός κειμένου στο web, πρέπει να χρησιμοποιείται νωρίς και συχνά. Οι συνδέσεις επιτρέπουν στο συγγραφέα να παρέχει στον αναγνώστη ένα «οδικό χάρτη» των πληροφοριών. Με το άρθρο σας ως αφετηρία, ο αναγνώστης σας πρέπει να είναι σε θέση να βρει περισσότερες πληροφορίες για οτιδήποτε σχετικά με όλα τα θέματα που συζητούνται στο άρθρο. Συνηθισμένα πράγματα που γίνονται συνδέσεις είναι οι πηγές ειδήσεων, τα βίντεο, τα φόρουμ, και διάφορες εφαρμογές που θα ενισχύσουν την ανάγνωση. Το καλύτερο πράγμα για τις συνδέσεις είναι ότι ο χρήστης μπορεί να επιλέξει ποια θέλει να ακολουθήσει και ποια να αγνοήσει. Αυτό σας επιτρέπει να αναφερθείτε σε κάτι χωρίς να χρειάζεται να γράψετε μακροσκελές κείμενο. Γράψτε έχοντας υπόψη τις μηχανές αναζήτησης Δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος του περιεχομένου στο internet βρίσκεται μέσω αναζητήσεων, θα πρέπει να γράφετε έχοντας στο μυαλό σας και τις μηχανές αναζήτησης. Όχι, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να γεμίσετε τα άρθρα σας με λέξεις κλειδιά σε σημείο να μην μπορεί να διαβαστεί τους επισκέπτες σας. Αλλά σημαίνει ότι πρέπει να γράφετε με επικεφαλίδες, τίτλους, που δείχνουν τι ακριβώς περιλαμβάνεται στο άρθρο σας. Π.χ, το άρθρο που διαβάζετε αυτή την στιγμή θα μπορούσε να έχει τίτλο "Εξέλιξη Περιεχομένου" ή "Ψηφιακή Διανομή". Εάν ήταν ένα άρθρο περιοδικού, αυτοί οι τίτλοι θα ήταν ελκυστικοί, αλλά δεν συλλαμβάνουν την ουσία του άρθρου, η οποία είναι "Γράφοντας για το web". Εάν κάποιος επρόκειτο να ψάξει για ένα άρθρο Σελίδα 33 από 46