Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων Κρήτης (ΔΕΔΙΣΑ)

Transcript

1 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων Κρήτης (ΔΕΔΙΣΑ) Έκθεση παραδοτέο / Δράση 5 Έργο WASP Tool «Ανάπτυξη και Επίδειξη ενός Εργαλείου Υποστήριξης της Πρόληψης Αποβλήτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση (LIFE10 ENV/GR/ 622) Μάρτιος 2016 Το Έργο «Εργαλείο WASP» συγχρηµατοδοτείται από την ΕΕ 1 [Σεπτέµβριος 2014]

2 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» Τίτλος έργου: Ακρωνύμιο/σύντμηση του τίτλου: Κωδικός Έργου: Τύπος εγγράφου: Συγγραφέας (- εις): Διορθώθηκε από: Εγκρίθηκε από: Δηλωθείσα ημερομηνία παράδοσης: Ημερομηνία παράδοσης: Αντικείμενο: Λέξεις κλειδιά: Ανάπτυξη και Επίδειξη ενός Εργαλείου Υποστήριξης της Πρόληψης Αποβλήτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Εργαλείο WASP / WASP Tool LIFE 10 ENV/GR/622 Παραδοτέο (Deliverable) ΕΠΕΜ, ΔΕΔΙΣΑ, ΧΠ Σεπτέμβριος 2014 Σεπτέμβριος 2014 (ανανέωση: Μάρτιος 2016) Έκθεση αποτελεσμάτων της εφαρμογής των πιλοτικών δράσεων στην περιοχή των Χανίων της Κρήτης από τον φορέα διαχείρισης ΔΕΔΙΣΑ Εφαρμογή, πιλοτικές δράσεις, Πρόληψη Αποβλήτων, Κρήτη, φορείς διαχείρισης, ΔΕΔΙΣΑ, Χανιά 2 Μάρτιος 2016

3 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη... 6 Abstract ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ& ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΣΩ ΤΟΥ WASP TOOL ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ & ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΝΙΩΝ (ΦΟΡΕΑΣ ΔΕΔΙΣΑ) ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Ανάλυση ερωτηματολογίων και ημερολογίων Δημογραφικά στοιχεία και προφίλ του κοινού που πήρε μέρος στην έρευνα Ανάλυση της Σύστασης των Αποβλήτων Τροφών Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΑΚΟΥΛΑΣ Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΠΙΛΟΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΔΙΑΘΕΣΗΣ ΒΙΒΛΙΩΝ Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ Μάρτιος 2016

4 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» 4 Μάρτιος 2016

5 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» ΛΙΣΤΑ ΠΙΝΑΚΩΝ & ΣΧΗΜΑΤΩΝ Πίνακας 1: Αρχική επιλογή των δράσεων πρόληψης των αποβλήτων προς εφαρμογή στις περιοχές ενδιαφέροντος... 7 Πίνακας 2: Τομείς προτεραιότητας και αντίστοιχες δράσεις εφαρμογής των δράσεων πρόληψης στις περιοχές ενδιαφέροντος με βάση το Wasp Tool... 8 Πίνακας 3: Ποσοτικοί συντελεστές εκτίμησης της δυνατότητας πρόληψης των απόβλητων... 8 Πίνακας 4: Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης:οικιακή κομποστοποίηση- Περιοχή ΧΑΝΙΩΝ- ΚΡΗΤΗΣ Πίνακας 5: Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης: Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών- Περιοχή ΧΑΝΙΩΝ Πίνακας 6: Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης:ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μεσών μεταφοράς καταναλωτικών προϊόντων (μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλα)- Περιοχή Χανίων Πίνακας 7: Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης: Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης/δανεισμού/ανταλλαγης βιβλίων - Περιοχή ΧΑΝΙΩΝ ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ/ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ ΕΕ: Ε.Κ.Α: ΑΗΗΕ: ΕΜΑΚ: ΚΔΑΥ: ΑΣΑ: ΒΑΑ: ΒΑ: ΕΛ.ΣΤΑΤ ΜΚΟ Ευρωπαϊκή Ένωση Ευρωπαϊκός κατάλογος αποβλήτων Απόβλητα ηλεκτρικού & ηλεκτρονικού εξοπλισμού Εργοστάσιο μηχανικής ανακύκλωσης & κομποστοποίησης Κέντρο διαλογής & ανακύκλωσης Αστικά στερεά απόβλητα Βιοαποδομήσιμα απόβλητα Βιοαπόβλητα Ελληνική στατιστική υπηρεσία Μη Κυβερνητική οργάνωση 5 Μάρτιος 2016

6 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα έκθεση αποτελεί παραδοτέο της ενότητας 5 του Έργου WASP Tool (LIFE10 ENV/GR/622) και περιλαμβάνει τα συμπεράσματα από την εφαρμογή των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων της Κρήτης (ΔΕΔΙΣΑ) σύμφωνα με τα αποτελέσματα που προέκυψαν κατά την χρήση του εργαλείου WASP Tool. Για κάθε πιλοτική δράση παρουσιάζονται οι στόχοι, ο τρόπος υλοποίησης καθώς και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους. Στο τέλος κάθε δράσης υπάρχει ένας συγκεντρωτικός πίνακας στον οποίο παρουσιάζονται τα κυριότερα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία από την εφαρμογή τους και οι αντίστοιχοι δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης που προέκυψαν κατά την ανάλυση της Δράσης 2 του έργου. ABSTRACT This report is a deliverable of Action 5 of the WASP Tool project (LIFE10 ENV / GR / 622) and contains the conclusions of the waste prevention pilot actions applied in the area of Chania- Crete (DEDISA) according to the results of the WASP Tool implementation. The objectives, the method of implementation and the results of the four (4) waste prevention interventions are presented. At the end of each action there is a summary table showing the main quantitative and qualitative data from their application and the corresponding monitoring and evaluation indicators that emerged during the analysis of Action 2 of the project. 6 Μάρτιος 2016

7 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Για την επιλογή των συγκεκριμένων δράσεων προς εφαρμογή από τους δύο φορείς, χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα κριτήρια λαμβάνοντας υπόψη περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες: Σπουδαιότητα του ρεύματος των αποβλήτων που στοχεύει η δράση Εκτιμώμενη ποσότητα αποβλήτων που αποτρέπεται ή εκτρέπεται Κόστος υλοποίησης Ευκολία εφαρμογής σε διαφορετικές χώρες και περιοχές Αποτελεσματικότητα (ύπαρξη καθορισμένων στόχων και μετρήσιμα αποτελέσματα) Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Επίπεδο απαιτούμενης αλλαγής στη συμπεριφορά / συνήθεια των κατοίκων Γενικότερη δυσκολία εφαρμογής Καταλληλότητα και προσαρμοστικές δυνατότητες για την Ελλάδα και την Κύπρο Δυνατότητα αξιοποίησης της Ανάλυσης του Κύκλου Ζωής των προϊόντων Χρήση ευρηματικών τεχνικών για την εφαρμογή της δράσης Εύκολη αναπαραγωγή και σχετική συνάφεια στις περιοχές της Ευρώπης που εφαρμόσθηκαν Ύπαρξη ποσοτικών δεικτών αξιολόγησης Από την εφαρμογή των παραπάνω κριτηρίων στην Δράση 2 του προγράμματος LIFE- WASP Tool και λαμβάνοντας υπόψη ένα ευρύ φάσμα δράσεων που έχουν υλοποιηθεί σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης (Έκθεση Διερεύνησης & αξιολόγησης υφιστάμενης κατάστασης)προέκυψε η δέσμη δράσεων πρόληψης, που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1. Οι δράσεις εμφανίζονται κατανεμημένες ανά κατηγορία ρεύματος αποβλήτων: Πίνακας 1: Αρχική επιλογή των δράσεων πρόληψης των αποβλήτων προς εφαρμογή στις περιοχές ενδιαφέροντος ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ 1. Οικιακή κομποστοποίηση ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ 2. Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ 3. Ενθάρρυνση της επιστροφής και επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών προϊόντων 4. Ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μέσων μεταφοράς καταναλωτικών προϊόντων (μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλας) ΧΑΡΤΙ 5. Ενθάρρυνση της μείωσης χρήσης χαρτιού στο γραφείο 6. Μείωση της ανεπιθύμητης αλληλογραφίας / μείωση των αποβλήτων εκτυπωμένου χαρτιού ΟΓΚΩΔΗ 7. Προώθηση δραστηριοτήτων επιδιόρθωσης & επαναχρησιμοποίησης επίπλων 7 Μάρτιος 2016

8 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» ΑΛΛΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ 8. Προώθηση δραστηριοτήτων επισκευής ΑΗΗΕ 9. Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης & επιδιόρθωσης ενδυμάτων, υποδημάτων Η παραπάνω κατηγοριοποίηση βασίσθηκε επιπλέον στην σπουδαιότητα των συγκεκριμένων ρευμάτων αποβλήτων τόσο σε ποσοτικό επίπεδο όσο και από την άποψη της πρόληψης παραγωγής τους. 1. ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ& ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΣΩ ΤΟΥ WASP TOOL Λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις του προγράμματος LIFE και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής μελέτης (Χανιά) προσδιορίστηκαν οι τομείς προτεραιότητας και με τη χρήση του εργαλείου WASP- tool προέκυψαν οι αντίστοιχες δράσεις πρόληψης των αποβλήτων προς εφαρμογή στις περιοχές μελέτης: Πίνακας 2: Τομείς προτεραιότητας και αντίστοιχες δράσεις εφαρμογής των δράσεων πρόληψης στις περιοχές ενδιαφέροντος με βάση το Wasp Tool 1 ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ ΧΑΡΤΙ Οικιακή κομποστοποίηση ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών Ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μέσων μεταφοράς καταναλωτικών προϊόντων (μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλας) Ενθάρρυνση της μείωσης χρήσης χαρτιού στο γραφείο Επαναχρησιμοποίηση βιβλίων Για τους υπολογισμούς στο εργαλείοwasp- tool χρησιμοποιήθηκαν τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία της υφιστάμενης κατάστασης των περιοχών μελέτης (εκθέσεις Υφιστάμενης κατάστασης διαχείρισης για τις περιοχές της Κρήτης) και οι συντελεστές εκτίμησης της δυνατότητας πρόληψης των απόβλητων του Πίνακα 3. Πίνακας 3: Ποσοτικοί συντελεστές εκτίμησης της δυνατότητας πρόληψης των απόβλητων ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ/Δράση Παραγωγή (kg/hab./y) Δυνατότητα μείωσης (kg/hab./y) ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Δράσεις πρόληψης αποβλήτων τροφών Οικιακή κομποστοποίηση ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ 1 Περισσότερα σχετικά με την ανάλυση και τα κριτήρια επιλογής των τομέων ενδιαφέροντος υπάρχουν στην έκθεση: «Πρόληψη των αποβλήτων- Διερεύνηση & αξιολόγηση υφιστάμενης κατάστασης», LIFE10 ENV/GR/ Μάρτιος 2016

9 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» Ενθάρρυνση της επιστροφής και επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών προϊόντων Δράσεις ενάντια στις πλαστικές σακούλες μίας χρήσης 2 1 ΧΑΡΤΙ Μείωση της ανεπιθύμητης αλληλογραφίας 15 4 Ενθάρρυνση της μείωσης χρήσης χαρτιού στο γραφείο 75 9 Επαναχρησιμοποίηση/ανταλλαγή/δανεισμός βιβλίων ΟΓΚΩΔΗ Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης & επιδιόρθωσης 15 4 ενδυμάτων, υποδημάτων Προώθηση δραστηριοτήτων επιδιόρθωσης & 20 4 επαναχρησιμοποίησης επίπλων Προώθηση των κέντρων επιδιόρθωσης ΑΗΗΕ 17 4 ΑΛΛΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Άλλες στρατηγικές πρόληψης 60 6 Πηγή: (ACR+ Guide - Quantitative Benchmarks for Waste Prevention, ACR+ organization, 2010) Για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων μέσω του Wasp Tool έγιναν οι ακόλουθες παραδοχές: R Για την οικιακή και δημοτική κομποστοποίηση έγινε κατανομή του συντελεστή του παραπάνω πίνακα και δόθηκε περισσότερη βαρύτητα στην οικιακή κομποστοποίηση εκτιμώντας μεγαλύτερηαποτελεσματικότητα της δράσης αυτής έναντι της δημοτικής κομποστοποίησης. (Η εκτίμηση έγινε βάσει στοιχείων από ελληνικούς δήμους, ) R Ομοίως με παραπάνω έγινε η κατανομή και για τους συντελεστές μείωσης CO2 των δράσεων αυτών R Για τον υπολογισμό του κόστους υλοποίησης των δράσεων χρησιμοποιήθηκε ένας σταθερός συντελεστής όπου για την ευκολία των υπολογισμών, εκφράστηκε σε euro/κάτοικο (εκτίμηση από στοιχεία Δήμων Ελλάδας). Η εκτίμηση αφορά 5ετές πρόγραμμα και είναι δυνατό να περιλαμβάνει έξοδα προσωπικού, εξοπλισμού, λειτουργικά κλπ. Το κόστος υπολογίζεται για το σύνολο του πληθυσμού εφαρμογής της κάθε δράσης. R Για τον υπολογισμό του χώρου που καταλαμβάνουν τα «υλικά» σε ένα ΧΥΤΑ, πριν & μετά την εφαρμογή της κάθε δράσης χρησιμοποιήθηκαν οι πυκνότητες ανά υλικό με βάση και την συμπίεση που δέχεται κατά τη διάθεση του το συγκεκριμένο ρεύμα υλικών σε ένα χώρο διάθεσης αμιγώς και όχι ως μέρος των αστικών αποβλήτων. Τα στοιχεία για τις πυκνότητες των υλικών κατά τη διάθεση τους - compacted- αντλήθηκαν από 1. CalRecovery, Inc., Conversion Factor Study - In- Vehicle and In- Place Waste Densities, prepared for California Integrated Waste Management Board, USA, March 1992, και2. Environment Protection Authority (EPA) Victoria ( and.../wastematerials- densities- data.pdf) R Η δημιουργία των θέσεων εργασίας περιλαμβάνει τις εκτιμούμενες θέσεις ανά έτος, σε 5ετούς διάρκειας πρόγραμμα και αφορά το σύνολο των νέων θέσεων εργασίας που 2 Εκτίµηση 9 Μάρτιος 2016

10 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» δημιουργούνται άμεσα (πρόσληψη προσωπικού) ή έμμεσα (πχ προμηθευτές, απασχολούμενους υπηρεσιών κλπ) Από την εφαρμογή του WASP- tool στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων προέκυψαν οι ακόλουθες δράσεις μείωσης αποβλήτων προς εφαρμογή : 1. Μείωση αποβλήτων τροφίμων 2. Οικιακή Κομποστοποίηση 3. Μείωση πλαστική σακούλας 4. Συλλογή και επαναδιάθεση βιβλίων Στις επόμενες ενότητες και για κάθε δράση χωριστά, παρουσιάζονται οι στόχοι, ο τρόπος υλοποίησης καθώς και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους. Στο τέλος κάθε δράσης υπάρχει ένας συγκεντρωτικός πίνακας όπου παρουσιάζονται τα κυριότερα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία από την εφαρμογή τους και οι αντίστοιχοι δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης που προέκυψαν κατά την ανάλυση της Δράσης 2 του έργου LIFE. Στο τέλος της παρούσας έκθεσης δίνονται πίνακες, στους οποίους παρουσιάζονται τα κυριότερα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία από την εφαρμογή των δράσεων και οι αντίστοιχοι δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης που προέκυψαν κατά την ανάλυση της Δράσης 2 του έργου LIFEWASPTool. Σε κάθε Πίνακα παρουσιάζονται δύο δέσμες αποτελεσμάτων: οι τιμές των βασικών παραμέτρων που εξετάζει το εργαλείο WASP - Tool, όπως υπολογίζονται από το εργαλείο WASP- Tool βάσει του αλγόριθμου του (στήλη: «Υπολογισμοί Wasp Tool») σε πενταετή χρονικό ορίζοντα και οι τιμές των βασικών παραμέτρων που εξετάζει το εργαλείο WASP- Tool, όπως υπολογίζονται από τα πραγματικά αποτελέσματα του έργου. Θέτοντας αυτές τις τιμές σε αντιπαραβολή, διευκολύνεται ο έλεγχος για την καταλληλότητα των δεικτών που έχουν εφαρμοστεί στο εργαλείο και ενδεχομένως (όπου κριθεί σκόπιμο) η ανάπτυξη προτάσεων για τη βελτιστοποίησή του. Πιο συγκεκριμένα, για τον υπολογισμό του συνολικού κόστους υλοποίησης της δράσης σύμφωνα με τους Υπολογισμούς του WASP Tool, έχει ληφθεί υπόψη και έχει ενσωματωθεί στον αλγόριθμο του έργου το κόστος αντίστοιχων καλών πρακτικών ή εκτιμήσεις από στοιχεία Δήμων της Ελλάδας και της Κύπρου. Για τους υπολογισμούς της Εξοικονόμησης Χρημάτων από την Εφαρμογή της Δράσης έχει εκτιμηθεί το κόστος που εξοικονομείται από την εκτροπή των αποβλήτων από το ΧΥΤΑ, δηλαδή το ποσό που θα στοίχιζε στο Δήμο η διάθεση της εκάστοτε ποσότητας αποβλήτων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί, ότι όλες οι τιμές αναφέρονται στην υλοποίηση πενταετούς προγράμματος και στον πληθυσμό υλοποίησης της δράσης. Στη στήλη Αποτελέσματα Δράσης Φορέα παρουσιάζεται το πραγματικό κόστος και η πραγματική εξοικονόμηση χρημάτων για την υλοποίηση κάθε δράσης. Για τον υπολογισμό του κόστους αθροίζονται οι δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί για την υλοποίηση της δράσης (πέρα από τις ώρες απασχόλησης), ενώ στην εξοικονόμηση χρημάτων, δίνεται το ποσό που θα στοίχιζε η διάθεση της εκτρεπόμενης ποσότητας αποβλήτων, όπως αυτή υπολογίζεται από την πραγματική μείωση αποβλήτων που καταγράφηκε κατά την υλοποίηση της δράσης. 10 Μάρτιος 2016

11 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» 2. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ & ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΧΑΝΙΩΝ (ΦΟΡΕΑΣ ΔΕΔΙΣΑ) 2.1. ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Αντικείμενο Η προώθηση της οικιακής κομποστοποίησης ως βασικού εργαλείου μείωσης των οργανικών υπολειμμάτων (τρόφιμα και υπολείμματα κήπου) που καταλήγουν στους κάδους των σύμμεικτων αστικών στερεών αποβλήτων (ΑΣΑ). Στη σχετική πυραμίδα διαχείρισης των απορριμμάτων, η οικιακή κομποστοποίηση εντάσσεται στις δράσεις μείωσης σε αντιδιαστολή με την κομποστοποίηση σε κεντρικές μονάδες που θεωρείται διαχείριση. Υλοποίηση δράσης Στο Τεχνικό μέρος του έργου WASP Tool είχε δηλωθεί ότι οι κάδοι κομποστοποίησης θα μοιραστούν έναντι ενός μικρού συμβολικού χρηματικού αντιτίμου, προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμετοχή των εθελοντών στην πιλοτική δράση. Ωστόσο, δεδομένης της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η Ελλάδα, αποφασίστηκε να μοιραστούν δωρεάν. Η διασφάλιση της συμμετοχής έγινε μέσω των κριτηρίων επιλογής των εθελοντών και της συνεχούς επικοινωνίας- παρακολούθησης των εθελοντών από τις ομάδες ΤΕΕ ΔΕΔΙΣΑ. Η ΔΕΔΙΣΑ ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) και δη Διαδημοτική επιχείρηση (ΟΤΑ) ήταν εξαιρετικά δύσκολο νομικά να επιλέξει χωρίς ανοιχτή εκδήλωση ενδιαφέροντος μια ομάδα πληθυσμού ώστε να δώσει σε αυτούς δωρεάν εξοπλισμό. Έτσι, σε συνεργασία με τον Τεχνικό Σύμβουλο προσδιόρισαν τα επιθυμητά χαρακτηριστικά των οικιών (βλέπε επόμενη παράγραφο) και πραγματοποίησαν ανοιχτή εκδήλωση ενδιαφέροντος, μέσα από σχετικά δημοσιεύματα στον Τοπικό Τύπο και δελτία τύπου που αναμεταδόθηκαν από τοπικά ηλεκτρονικά μέσα, αλλά και στο site της ΔΕΔΙΣΑ. Για την αναζήτηση ατόμων που μπορούν να δεσμευτούν στην δράση της οικιακής κομποστοποίησης, χρήσιμη ήταν η βοήθεια της Οικολογικής Πρωτοβουλίας Χανίων (ΜΚΟ). Τα βασικά χαρακτηριστικά με βάση τα οποία θα γινόταν η επιλογή ήταν: Σειρά ανταπόκρισης με αποστολή στο σχετικό λογαριασμό που άνοιξε ο Τεχνικός Σύμβουλος στο gmail και συγκεκριμένα wasp2013.dedisa@gmail.com. Οι συμμετέχοντες θα έπρεπε να διαμένουν σε μονοκατοικία. Αποκλείστηκαν λόγω μεγαλύτερου βαθμού δυσκολίας και μεγαλύτερες πιθανότητες αστοχίας διαμερίσματα και γενικότερα πολυκατοικίες. Η απόσταση από τη γενικότερη περιοχή της πόλης των Χανίων. Δηλαδή να υπάρχει μια συγκέντρωση των κατοικιών σε μια στενή σχετικά περιοχή ώστε να μειωνόταν ο χρόνος και η απόσταση μεταξύ επισκέψεων στις συμμετέχουσες κατοικίες. Το κριτήριο αυτό συνέβαλε και στη μείωση του αποτυπώματος άνθρακα του έργου. Κατανόηση και αποδοχή των όρων με βάση τους οποίους γίνεται η παραχώρηση του εξοπλισμού. 11 Μάρτιος 2016

12 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» Η ανταπόκριση ήταν μαζική με περισσότερες από 200 αιτήσεις, γεγονός που επέβαλε να γίνει μια περαιτέρω επιλογή, και γι αυτό ακριβώς το λόγο αυξήθηκε ο αριθμός των οικιακών κομποστοποιητών καθώς και του υπόλοιπου εξοπλισμού που αγοράστηκε από 100 σε 110 τεμάχια. Εν συνεχεία οι αιτήσεις επεξεργάστηκαν από την ομάδα του Τεχνικού Συμβούλου και για την τελική επιλογή του ακολουθήθηκε ο εσωτερικός κανονισμός για την παροχή υπηρεσιών. Μετά την επιλογή των συμμετεχόντων ακολούθησε ενημερωτική εσπερίδα ανοιχτή προς το κοινό την Πέμπτη 6 Ιουνίου 2013 στην αίθουσα συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου Χανίων, για την ενημέρωση σχετικά με το σκοπό του πιλοτικού προγράμματος καθώς και τις υποχρεώσεις των συμμετεχόντων (συμπλήρωση ημερολογίου καθώς και φυλλαδίου σχετικό με την πρόληψη αποβλήτων τροφίμων). Αν και υπήρχαν ελάχιστες αποχωρήσεις από τους ενδιαφερόμενους που είχαν αρχικά επιλεχθεί, η εσπερίδα έδωσε την ευκαιρία δήλωσης συμμετοχής, σε αρκετές οικογένειες οι οποίες δεν είχαν προλάβει τις αρχικές καταληκτικές ημερομηνίες για τη συμμετοχή στο πρόγραμμα (Εικόνες 1 και 2). Στην Εσπερίδα παρευρέθησαν επίσης ο δήμαρχος Χανίων κ. Σκουλάκης καθώς και άλλοι δημοτικοί σύμβουλοι. Εικόνα1. Η εκδήλωση ενημέρωσης των ενδιαφερομένων στο Δημαρχείο Χανίων 12 Μάρτιος 2016

13 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» Εικόνα2. Ομιλία του Διευθυντή της ΔΕΔΙΣΑ, κ. Κ. Πατεράκης σε εκδήλωση ενημέρωσης για τις πιλοτικές εφαρμογές του έργου στο Δήμο Χανίων. Εξοπλισμός Η επιλογή του εξοπλισμού βασίστηκε κυρίως στην εμπειρία του Τεχνικού Συμβούλου στο αντικείμενο και μια βασική αρχή, την ανάγκη να μειωθούν στο ελάχιστο τα προβλήματα και οι όποιες αστοχίες, που θα επηρέαζαν όχι μόνο την εξέλιξη του έργου, αλλά και τη διείσδυση της οικιακής κομποστοποίησης στο Δήμο Χανίων και στην Περιφερειακή Ενότητα Χανίων γενικότερα. Για τους λόγους αυτούς αποφασίστηκε η πρόσκληση και ο εξοπλισμός να απευθύνεται σε αυτούς που διαθέτουν κήπο. Οι οικογένειες με κήπο πιθανότατα να έχουν ήδη ξεκινήσει την οικιακή κομποστοποίηση, είναι πιο δεκτικές στο να τοποθετήσουν ένα κάδο μέσα στο σπίτι τους, καθώς είναι ο κήπος που θα τον φιλοξενήσει και όχι το μπαλκόνι τους και φυσικά σε περίπτωση που κάτι δεν πάει καλά (πολύ πιθανόν μέχρι να αποκτήσουν και σχετική εμπειρία) η όχληση δεν θα είναι τόσο μεγάλη. Επίσης, και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διαθέτουν αρκετά φυτικά υπολείμματα για να διαχειριστούν τα υπολείμματα τροφίμων που παράγουν, καθώς η διαθεσιμότητα διογκωτικών φυτικών υλικών είναι πάντα ένας περιοριστικός παράγοντας στην οικιακή κομποστοποίηση. Με βάση αυτά αποφασίστηκε και αναζητήθηκε μέσα από τις ανοιχτές διαδικασίες της ΔΕΔΙΣΑ ο παρακάτω εξοπλισμός: Κάδος οικιακής κομποστοποίησης για κήπο με καπάκι, χωρητικότητας 250 L. Παραγγέλθηκαν 110 τεμάχια. Πιρούνα μεταλλική με ξύλινο στυλιάρι για την ανάδευση των υλικών. Παραγγέλθηκαν 110 τεμάχια. 13 Μάρτιος 2016

14 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» Ζυγαριά ηλεκτρονική κουζίνας με δυνατότητα ζύγισης μέχρι 8 kg. Παραγγέλθηκαν 110 τεμάχια. Θερμόμετρα μεταλλικά με ηλεκτρονικό σύστημα ανάγνωσης θερμοκρασίας. Παραγγέλθηκαν 10 τεμάχια. Οι τεχνικές προδιαγραφές των υλικών που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι διαθέσιμες. Η διαδικασία που ακολουθήθηκε ήταν αυτή του πρόχειρου διαγωνισμού και η ΔΕΔΙΣΑ διαθέτει αρχείο με όλες τις σχετικές προσφορές που κατατέθηκαν. Η Εικόνα 3 παρουσιάζει τον οικιακό κομποστοποιητή επιλέχθηκε και μοιράστηκε. Εικόνα3. Ο κάδος οικιακής κομποστοποίησης που επιλέχθηκε Διανομή υλικού και παρακολούθηση δράσης Οι κομποστοποιητές και το υπόλοιπο υλικό μοιράστηκαν σε δύο ανοιχτές εκδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στο Βιοτεχνικό Πάρκο Χανίων (ΒΙΟΠΑ) στις εγκαταστάσεις της ΔΕΔΙΣΑ, στις 10 και 17 Ιουλίου Κατά τη διάρκεια της παραλαβής οι ενδιαφερόμενοι εκπαιδεύονταν στη χρήση του κομποστοποιητή μέσα από μια αναλυτική επίδειξη όπως φαίνεται και στη Φωτογραφία 4. Επίσης διανεμήθηκανδύοφυλλάδια με οδηγίες για την οικιακή κομποστοποίηση: το φυλλάδιο που παρήχθη στο πλαίσιο του έργου WASP Tool (επιμέλεια: ΕΣΔΑΚ) και το φυλλάδιο που διανέμει η ΔΕΔΙΣΑ γενικά στις επιδείξεις οικιακής κομποστοποίησης (βλέπε Εικόνα 4). Τα έξοδα για την παραγωγή του τελευταίου δεν επιβάρυναν το έργο. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για τον ηλεκτρονικό Οδηγό Οικιακής Κομποστοποίησης που μπορούν να βρουν στην ιστοσελίδα του έργου, καθώς και τη δυνατότητα επικοινωνίας τηλεφωνικά ή μέσω e- mail με την ομάδα που τους παρακολουθεί. Οι εθελοντές χωρίστηκαν σε ομάδες των 35 ατόμων και σε κάθε μια από αυτές ορίστηκε ένα άτομο από τη ΔΕΔΙΣΑ για την παρακολούθηση και την εκπαίδευση τους, σε συνεργασία με τον 14 Μάρτιος 2016

15 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» τεχνικό σύμβουλο. Ρόλος του ατόμου αυτού ήταν η ενθάρρυνση/υποστήριξη των εθελοντών να χρησιμοποιήσουν τους κάδους, αλλά και η άσκηση «πίεσης» ώστε να συμπληρώσουν τα σχετικά ημερολόγια καταγραφής οργανικών αποβλήτων (που καταλήγουν στον κομποστοποιητή) Παράρτημα 1. Για τη διευκόλυνση της αξιολόγησης της δράση πρόληψης αποβλήτων τροφίμων, αποφασίστηκε οι συμμετέχοντες στη δράση της οικιακής κομποστοποίησης να αποτελέσουν την ομάδα εφαρμογής και της δράσης πρόληψης αποβλήτων. Έτσι, τους ζητήθηκε να συμπληρώσουν επιπλέον ένα ερωτηματολόγιο και ένα ημερολόγιο αποβλήτων τροφίμων. Οι υπεύθυνοι για την παρακολούθηση της οικιακής κομποστοποίησης, είχαν την υποχρέωση να συγκεντρώσουν και αυτά τα ερωτηματολόγια και ημερολόγια. Η επαφή της ομάδας παρακολούθησης με τους εμπλεκόμενους ήταν συστηματική και συνεχής. Συγκεκριμένα: Πραγματοποίηση μιας σειράς επισκέψεων σε όσους τους εθελοντές ενημέρωσαν ότι υπήρχε κάποιο πρόβλημα με τη διαδικασία μεταξύ Σεπτεμβρίου και Νοεμβρίου Αρχές του Νοέμβρη ξεκίνησαν οι επισκέψεις σε όλους. Κατά τις επισκέψεις αυτές, γινόταν συλλογή των ημερολογίων καταγραφής της οικιακής κομποστοποίησης και των ερωτηματολογίων και για τη δράση της μείωσης των αποβλήτων τροφίμων. Παράλληλα παραδιδόταντα θερμόμετρα. Οι επισκέψεις κράτησαν 2 εβδομάδες. Εν συνεχεία έγινε αναλυτική ενημέρωση για τη δράση πρόληψης τροφικών αποβλήτων και μετά από δέκα μέρες τους δόθηκε το δεύτερο ημερολόγιο. Ακολούθησε μια συνεχής επικοινωνία με τους εθελοντές μέσω και τηλεφώνων σε μια προσπάθεια να κρατηθεί ζωντανό το ενδιαφέρον τους και φυσικά να ανταποκριθούν στο σύνολο των υποχρεώσεων τους. Ακολούθησε και μια δεύτερη σειρά επισκέψεων μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου 2014, με στόχο από τη μια τη συλλογή των ημερολογίων που συμπληρώθηκαν μετά την ενημέρωση. Από το Μάρτιο έως και τον Αύγουστο του 2014, πραγματοποιήθηκαν δειγματοληψίες για την ποιοτική εκτίμηση των παραγόμενων κομπόστ. Υλικό ενημερωτικό/συμβουλευτικό Στο πλαίσιο του έργου παράχθηκαν και διανεμήθηκαν τα εξής: Ένα φυλλάδιο σχετικά με την οικιακή κομποστοποίηση (παράχθηκε από τον ΕΣΔΑΚ). Το φυλλάδιο παρήχθη στην Ελληνική (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση) και την Αγγλική γλώσσα (ηλεκτρονική μορφή). Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του έργου ( Ένας Οδηγός για την Οικιακή Κομποστοποίηση σε ηλεκτρονική μορφή, ο οποίος περιέχει οδηγίες, συμβουλές και τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων (συντάχθηκε από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Βρίσκεται διαθέσιμος στην ιστοσελίδα του έργου. Δράσεις δημοσιότητας Υπήρξαν δύο βασικές δράσεις δημοσιότητας σχετικά με το έργο: - Ενημερωτική εκδήλωση στις 6 Ιουνίου 2013, ανοιχτή και στο κοινό με στόχο την ενημέρωση σχετικά με τη δράση της οικιακής κομποστοποίησης και την επιλογή εθελοντών. 15 Μάρτιος 2016

16 «Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή των Χανίων- Κρήτης» - Εκδήλωση διανομής υλικού στις 10 και 17 Ιουλίου 2013, στη διάρκεια της οποίας διανεμήθηκε το υλικό για την οικιακή κομποστοποίηση και έγινε επίδειξη χρήσης (Εικόνα 5). Εικόνα 4. Φυλλάδιο με οδηγίες οικιακής κομποστοποίησης Εικόνα5.Ενδεικτική φωτογραφία από τη διανομή των κάδων και τη σχετική διαδικασία εκπαίδευσης των συμμετεχόντων. 16 Μάρτιος 2016

17 Αποτελέσματα Οι Εικόνες 6, 7 και 8 προέρχονται από τους κάδους τριών συμμετεχόντων. Στην Εικόνα 6 φαίνεται η χαρακτηριστική φόρτωση του κομποστοποιητή με εσπεριδοειδή που προκαλεί μείωση του ph. H Εικόνα 7 αναδεικνύει το πρόβλημα της χαμηλής υγρασίας εξαιτίας της χρήσης περισσότερων από όσο χρειάζεται φυτικών υπολειμμάτων. Τέλος η Εικόνα 8 είναι μια χαρακτηριστική εικόνα ενός πολύ καλού αποτελέσματος. Αναλύσεις που έγιναν στα κόμποστ έδειξαν γενικά ένα πρόβλημα στην εκτίμηση της υγρασίας (είτε πολύ χαμηλή είτε πολύ υψηλή), αλλά μόλις αυτό διορθωνόταν το αποτέλεσμα της διαδικασίας βελτιωνόταν άμεσα. Ο Πίνακας 4 παρουσιάζει τις μέσες τιμές από υπολείμματα στα οποία είχε εμφανώς ολοκληρωθεί η διαδικασία κομποστοποίησης, καθώς και τα όρια των αντίστοιχων παραμέτρων που θέτει η Ελληνική Νομοθεσία (ΚΥΑ 56366/4351/ ) ή το Ευρωπαϊκό Πρότυπο EcoLabel (Commission Decision EU 2015/2099). Τα δείγματα που αναλύθηκαν ελήφθησαν από ολοκληρωμένα κόμποστ την Άνοιξη του Οι τιμές των εξεταζόμενων παραμέτρων κρίνονται ιδιαίτερα ικανοποιητικές. Η οξύτητά τους (ph: 6,8 7,2) κυμαίνεται εντός του απαιτούμενου εύρους (ph: 4 7) του πρότυπου EcoLabel. Η περιεκτικότητά τους σε βαρέα μέταλλα δεν ξεπέρασε σε καμία περίπτωση τα όρια που θέτει η Ελληνική Νομοθεσία, ενώ μόνο σε μία περίπτωση η τιμή του Zn ήταν ξεπέρασε ελάχιστα το όριοι που θέτει το πρότυπο EcoLabel (304,1 mg/k έναντι 300 mg/k). Η μεμονωμένη αυτή περίπτωση είναι πιθανόν να οφείλεται σε προσθήκη ψεκασμένων με λίπασμα φυτικών υπολειμμάτων ή κοπριάς (ορισμένοι παραγωγοί χρησιμοποιούν συμπληρώματα διατροφής για ταχεία ανάπτυξη των ζώων). Οι πληθυσμοί των Escherichia coli ήταν κάτω από το όριο του πρότυπου EcoLabel. Η Ελληνική Νομοθεσία δεν ορίζει αντίστοιχο, όριο. Περιλαμβάνει όμως, την απαίτηση το κομπόστ να είναι απαλλαγμένο από Salmonella sp. Στα δείγματα που εξετάστηκαν οι πληθυσμοί της Salmonella sp. ήταν κάτω από τα ανιχνεύσιμα όρια, δηλαδή θεωρούνται μηδενικοί. Στο σημείο αυτό, ωστόσο να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στην ηλεκτρική αγωγιμότητα (EC) των υλικών αυτών, η οποία επηρεάζει την εφαρμογή του κομπόστ ως μέσο ανάπτυξης φυτών ή βελτιωτικό εδάφους. Όπως φαίνεται στον Πίνακα 4, οι τιμές EC των δειγμάτων είναι σαφώς μεγαλύτερες ( mS/m) από το όριο του πρότυπου EcoLabel (100mS/m). Ωστόσο, το όριο αναφέρεται στις προδιαγραφές που πρέπει να έχει το κομπόστ στις περιπτώσεις που πρέπει να χρησιμοποιηθεί αμιγώς ως μέσο ανάπτυξης σπορόφυτων. Το κομπόστ που παράγεται από το πιλοτικό του έργου προορίζεται να χρησιμοποιηθεί σε ανάμιξη με το χώμα ή άλλα υλικά, οπότε η ηλεκτρική του αγωγιμότητα δεν επιδρά ως περιοριστικός παράγοντας για την ανάπτυξη των φυτών. Συνήθως η ηλεκτρική αγωγιμότητα σε οργανικά υπολείμματα αστικών στερεών αποβλήτων είναι υψηλή λόγω της ύπαρξης σε αυτά μαγειρεμένων υπολειμμάτων. Σε ότι αφορά τις θερμοκρασίες που καταγράφηκαν οι μετρήσεις ήταν ενδεικτικές της συνολικής εικόνας, καθώς τα θερμόμετρα μοιράστηκαν στους συμμετέχοντες σε ένα κύκλο της τάξης των 10 ημερών, με στόχο κυρίως να βοηθήσουν τους συμμετέχοντες να βελτιώσουν τη διεργασία. Με το τέλος αυτού του διαστήματος τα θερμόμετρα δίνονταν στην επόμενη ομάδα κ.ο.κ. Συνολικά, από τους 110 συμμετέχοντες στην κύρια ομάδα υπάρχουν ολοκληρωμένες καταγραφές θερμοκρασίας (στην περίοδο των 10 ημερών) σε περισσότερους από 60 κάδους. Αυτό οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στην πολύ καλή οργάνωση και εργασία της ομάδας υποστήριξης που λειτούργησε στο 17 [Σεπτέµβριος 2014]

18 πιλοτικό έργο της ΔΕΔΙΣΑ. Ενδεικτικά, οι καταγραφές σε τέσσερεις (4) κάδους παρουσιάζονται στο Διάγραμμα 3.1. Είναι εμφανές ότι οι διαφορές στη διακύμανση της θερμοκρασίας μεταξύ των κάδων ήταν σημαντικές και οφείλονται είτε στη διαφοροποίηση των προς κομποστοποίηση υλικών είτε στο βαθμόαποικοδόμησης που χαρακτήριζε τα υλικά. Από την καταγραφή των ημερολογίων και τη γενικότερη εικόνα που μετέφεραν οι υπεύθυνοι της πιλοτικής δράσης που επισκέφτηκαν τους συγκεκριμένους συμμετέχοντες, έγινε εμφανές ότι πρόκειται για ιδιαίτερα συνεπείς ανθρώπου που ακολουθούσαν σχολαστικά τις υποδείξεις. Η παρουσία των θερμομέτρων γενικότερα τους βοήθησε στο να αποκτήσουν μια καλύτερη αίσθηση της διαδικασίας. Πίνακας 4. Ενδεικτικές τιμές από τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ώριμων κόμποστ στην περιοχή δράσης της ΔΕΔΙΣΑ. Παράμετρος Χαρακτηριστικές τιμές Κ009 Κ021 Κ105 Μέση τιμή Όρια ποιοτικών προδιαγραφών ΚΥΑ 56366/4351/ * EU Ecolabel ** Υγρασία % 49,5 54,2 51,8 48,5 <40 <75 ph 7,2 7,2 6,8 6,9 Δεν ορίζεται 4-7 EC (ms/m) Total Organic Carbon (% dm) Total Kental Nitrogen (% dm) ,6 31,9 29,9 29,5 1,52 2,18 2,09 2,24 Δεν ορίζεται Δεν ορίζεται Δεν ορίζεται 100mS/m (for growing media only) Δεν ορίζεται Δεν ορίζεται Cr (mg/kg, dm) 18,1 18,9 20,5 19,1 < Cu (mg/kg, dm) 15,6 87,1 57,2 53,3 < Hg (mg/kg, dm) 0,001 0,1 0,19 0,1 <2,5 1 Ni (mg/kg, dm) 10,2 6,4 17,0 11,2 < Pb (mg/kg, dm) 5,8 42,6 25,1 24,5 < Zn (mg/kg, dm) 77,0 304,1 207,8 196,3 < Total Coliforms (cfu / 100 g) E. Coli (cfu g) 8.2 x ,9 x ,6 x ,1 x 10 2 Δεν ορίζεται Δεν ορίζεται 2.2 6,5 x ,9 x ,6 x 10-1 Δεν ορίζεται 1000 * ΚΥΑ 56366/4351/ Καθορισμός απαιτήσεων (προδιαγραφών) για εργασίες επεξεργασίας στο πλαίσιο της μηχανικής βιολογικής επεξεργασίας των σύμμεικτων αστικών αποβλήτων και καθορισμός χαρακτηριστικών των παραγόμενων υλικών ανάλογα με τις χρήσεις τους, σύμφωνα με το εδάφιο β της Παραγράφου 1 του άρθρου 38 του Ν. 4042/2012 (Α /24). **Commission Decision (EU) 2015/2099 establishing the ecological criteria for the award of the EU Ecolabel for growing media, soil improvers and mulch 18 Μάρτιος 2016

19 Εικόνα 6. Κάδος οικιακής κομποστοποίησης από το σπίτι εθελοντή με παρουσία υπολειμμάτων εσπεριδοειδών Εικόνα7. Κάδος οικιακής κομποστοποίησης από το σπίτι εθελοντή με χαμηλή υγρασία 19 Μάρτιος 2016

20 Εικόνα 8. Κάδος οικιακής κομποστοποίησης από το σπίτι εθελοντή με πολύ καλή εικόνα και διεργασία K20 K36 K26 K Day 1 Day 2 Day 3 Day 4 Day 5 Day 6 Day 7 Day 8 Day 9 Day 10 Διάγραμμα 1. Θερμοκρασίες που καταγράφηκαν σε διάστημα 10 ημερών σε κάδους συμμετεχόντων στο έργο Τέλος, σε ότι αφορά στην ποσοτική απόδοση του συστήματος, μεταξύ Ιουλίου 2013 και Σεπτεμβρίου 2014, αυτή εκτιμάται στα 7,000 kg υπολειμμάτων τροφίμων, αποκλειστικά φυτικής 20 Μάρτιος 2016

21 προέλευσης. Σε αυτά δεν συνεκτιμούνται οι ποσότητες από φυτικά υπολείμματα («κήπου») που χρησιμοποιήθηκαν στη διαδικασία της κομποστοποίησης και αποτελούν απαραίτητο συστατικό για τη δημιουργία ενός κατάλληλου για κομποστοποίηση μείγματος ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ & ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ Για λόγους σύγκρισης μεταξύ των αποτελεσμάτων που παρέχει το Wasp Tool 3 και όσων προέκυψαν από την εφαρμογή της αντίστοιχης δράσης - έως τώρα- από το φορέα, έχει χρησιμοποιηθεί ο ίδιος πληθυσμός αναφοράς στόχος (110 οικογένειες) και ετήσια παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο 471 (kg/year.cap) για την περιοχή των Χανίων. Παρατηρείται ότι η απόδοση του προγράμματος είναι μεγαλύτερη από αυτή που είχε εκτιμηθεί στο μοντέλο του Wasp- Toolκατά περίπου 13% (περίπου 170kg εκτροπή ανά νοικοκυριό, αντί για 150 kg/νοικοκυριό). Η αυξημένη αυτή εκτροπή οφείλεται πιθανόν α) στο μεγάλο μέσο μέγεθος νοικοκυριού (3,5 άτομα ανά νοικοκυριό) που παρατηρήθηκε στα νοικοκυριά που συμμετείχαν στο πιλοτικό πρόγραμμα, β) στην αυξημένη απόδοση των προγραμμάτων οικιακής κομποστοποίησης που παρατηρείται λόγω ενθουσιασμού των συμμετεχόντων κατά το πρώτο διάστημα εφαρμογής του προγράμματος και γ) στην εντατική ενημέρωση και παρακολούθηση του πιλοτικού προγράμματος και στη συνεχή υποστήριξη των συμμετεχόντων. Πίνακας 5: Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης:οικιακή κομποστοποίηση- Περιοχή ΧΑΝΙΩΝ- ΚΡΗΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΔΡΑΣΗΣ ΥΛΙΚΑ ΣΤΟΧΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΙΚΙΑΚΗ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΜΕΙΩΣΗ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ΟΙΚΙΩΝ 4 (172 kg/cap.year- food waste & garden) (110 οικογένειες Χ 3,5 άτομα/οικογένεια)=385 κάτοικοι ΑΣΤΙΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΗ ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ (Μείωση εκπομπών CO2) ΧΩΡΟΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ Wasp Tool Υπολογισμοί Αποτελέσματα δράσης Φορέα ΠΡΙΝ tn/year 63,6 63,6 ΜΕΤΑ tn/year 47,3 44,9 ΜΕΤΑ kg/year 5,7 7 ΠΡΙΝ m 3 /year ΜΕΤΑ m 3 /year Η εφαρμογή του Wasp Tool παρέχει τη δυνατότητα στο χρήστη να εισάγει τον αριθμό κατοίκων της επιλογής του σύμφωνα με το πλήθος των κατοίκων που αναμένεται να εφαρμοσθεί η κάθε δράση και εισάγοντας την αντίστοιχη ετήσια παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο για την περιοχή εφαρμογής. 4 Κατάλληλα για οικιακή κομποστοποίηση. 21 Μάρτιος 2016

22 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ / ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΦΗ ΜΕΤΑ tn/year 16,3 18,7 ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΡΑΣΗΣ 5 ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ /year (ΜΕΙΩΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ) ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Άτομα/έτος - - ΔΥΣΚΟΛΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 1:Υψηλη 2:Μέτρια, 3:Χαμηλή 1:Μεγάλη 2:Μεσαία 3:Χαμηλή 1:Υψηλη 2:Μέτρια, 3:Χαμηλή Πρόγραμμα 5- ετούς προγραμματισμού, με αναμενόμενη διάρκεια ζωής των κάδων οικιακής κομποστοποίησης τα 5 έτη. 66 Σημειώνεται ότι το κόστος διάθεσης στο ΧΥΤΑ είναι χαμηλό και ανέρχεται σε 25,5 /tn, το οποίο θα αυξηθεί κατά 35 /tn από 1/1/2016, αυξανόμενο μετά κατά 5 /έτος λόγω της επιβολής φόρου υγειονομικής ταφής στα ανεπεξέργαστα απόβλητα, οπότε το οικονομικό όφελος από την εκτροπή από την ταφή θα αυξηθεί ανάλογα. 22 Μάρτιος 2016

23 2.2. ΠΡΟΛΗΨΗ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Τα απόβλητα τροφίμων αποτελούνται από ωμά ή μαγειρεμένα υλικά τροφίμων και περιλαμβάνουν την απώλεια, πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά την προετοιμασία του φαγητού στο σπίτι, καθώς και τα τρόφιμα που απορρίπτονται κατά τη διαδικασία της παραγωγής, της διανομής, και τις δραστηριότητες υπηρεσιών εστίασης. Αποτελούνται από υλικά όπως φλούδες λαχανικών, υπολείμματα κρέατος, μεγάλες ποσότητες τροφίμων που δεν έχουν καν χρησιμοποιηθεί ή παρασκευασμένα τρόφιμα, καθώς επίσης κόκκαλα, σφάγια και όργανα. Η παραγωγή αποβλήτων τροφίμων μπορεί να διακριθεί σε τέσσερις τομείς: 1. Τομέας μεταποίησης Τα απόβλητα τροφίμων σε αυτό το επίπεδο είναι σε μεγάλο βαθμό αναπόφευκτα (οστά, σφάγια κλπ σε προϊόντα με βάση το κρέας). Τεχνικές δυσλειτουργίες, όπως η υπερπαραγωγή, παραμορφωμένα προϊόντα, είτε η χαλασμένη συσκευασία αυτών. 2. Οικιακός τομέας Τα απόβλητα τροφίμων από την προετοιμασία του γεύματος, τα αποφάγια, καθώς και τα τρόφιμα που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί αποτελούν τα απόβλητα τροφίμων στον τομέα των νοικοκυριών. Οι αιτίες για τη δημιουργία των οικιακών τροφικών αποβλήτων είναι: Η έλλειψη ενημέρωσης: στην ποσότητα των αποβλήτων τροφίμων που παράγονται μεμονωμένα, στα περιβαλλοντικά προβλήματα που επιφέρουν τα απόβλητα τροφίμων, καθώς και τα οικονομικά οφέλη που μπορεί να έχει κάθε νοικοκυριό από τις προγραμματισμένες αγορές. Η έλλειψη γνώσης για το πώς μπορούν να χρησιμοποιούν αποτελεσματικά τα τρόφιμα, π.χ. την αξιοποίηση των περισσευμάτων, καθώς επίσης και το μαγείρεμα με τα διαθέσιμα υλικά. Συνήθειες: τρόφιμα υποτιμημένα από τους καταναλωτές, η έλλειψη της αναγκαιότητας να τα χρησιμοποιούν αποτελεσματικά. Προτιμήσεις: Πολλά μέρη των τροφίμων που απορρίπτονται (συχνά θρεπτικά) λόγω προσωπικών προτιμήσεων όπως: φλούδα μήλου και πατάτας, καθώς και η κρούστα του ψωμιού. Προγραμματισμός αγορών: οι άσκοπες αγορές και η έλλειψη προγραμματισμού στα ψώνια αναφέρονται συχνά ως αιτίες των οικιακών αποβλήτων τροφίμων. Ετικέτες/Επισήμανση: έχει αναγνωριστεί ευρέως ότι η παρερμηνεία ή η σύγχυση σχετικά με την ημερομηνία στις ετικέτες των προϊόντων,έχει τη μεγαλύτερη συμβολή στην παραγωγή οικιακών αποβλήτων τροφίμων, που οδηγεί στην απόρριψη ακόμα και των εδώδιμων τροφίμων. Θέματα Συσκευασίας: οι μέθοδοι συσκευασίας καθώς και τα υλικά μπορούν να επηρεάσουν την μακροζωία των προϊόντων διατροφής. 23 Μάρτιος 2016

24 Μέγεθος μερίδας: υπέρογκες ποσότητες φαγητού οδηγούν σε περισσεύματα (αποφάγια), αν και η αγορά των ποσοτήτων μπορεί να ήταν η σωστή, (μεμονωμένα μεγέθη μερίδας μπορούν να ελαχιστοποιήσουν τα απορρίμματα τροφίμων, αλλά συχνά δημιουργούν απόβλητα πρόσθετης συσκευασίας). Κοινωνικό - οικονομικοί παράγοντες: μονομελή νοικοκυριά καθώς και οι νέοι δημιουργούν περισσότερα απόβλητα τροφίμων. Αποθήκευση τροφίμων 3. Τομέας Χονδρικού/Λιανικού εμπορίου Ανεπάρκειες στο σύστημα της αλυσίδας εφοδιασμού: Ο καλύτερος συντονισμός μεταξύ λιανοπωλητών, διανομέων, χονδρέμπορων και κατασκευαστών, έτσι ώστε να μπορούν να μειώσουν αυτά που εκείνοι θεωρούν απόβλητα και να αποφευχθεί η τυχόν μετακίνηση (αυτών των προϊόντων) σε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού. Διαχείριση των αποθεμάτων: δυσκολίες στην πρόβλεψη της ζήτησης με αποτέλεσμα να προκύπτουν πολύ μεγάλες ποσότητες εμπορευμάτων. Επίσης η έλλειψη κινήτρων για μεγαλύτερη προσοχή στη διαχείριση των αποθεμάτων, λόγω των διατάξεων επιστροφής των προϊόντων που υπάρχουν στα συμβόλαια με τους προμηθευτές καθώς επίσης και το χαμηλό κόστος απόρριψης των τροφίμων αυτών. Στρατηγικές μάρκετινγκ: οι προσφορές τύπου «δύο προϊόντα στην τιμή του ενός», μπορεί να μετατοπίσει το δυναμικό της σπατάλης τροφίμων στους καταναλωτές, ενθαρρύνοντάς τους να αγοράζουν περισσότερο από ότι χρειάζονται. Προδιαγραφές εμπορίου: αισθητικά ζητήματα ή ελαττώματα συσκευασίας μπορούν να προκαλέσουν την απόρριψη κάποιων προϊόντων, αν και δεν επηρεάζεται ούτε η ποιότητα ούτε και η ασφάλεια των τροφίμων. Υψηλές απαιτήσεις προϊόντος: υπάρχουν συνθήκες οι οποίες επηρεάζουν τη μακροβιότητα συγκεκριμένων τροφίμων ( η ανεξέλεγκτη έκθεση στο ηλιακό φως αυξάνει τη παραγωγή των αποβλήτων εντός των καταστημάτων). Ευαισθησία στην θερμοκρασία: το κρέας και τα γαλακτοκομικά προϊόντα είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε αλλαγές της θερμοκρασίας κατά τη μεταφορά και την αποθήκευση, κινδυνεύοντας με πρόωρη αλλοίωση η οποία επηρεάζει την ασφάλεια των τροφίμων. 4. Τομέας παροχής τροφίμων Μέγεθος μερίδας: το κάθε κατάστημα σερβίρει συγκεκριμένα μεγέθη μερίδας ασχέτως αν ο καταναλωτής θα ήθελε μικρότερη, έτσι αυτομάτως γίνεται μια σημαντική αιτία παραγωγής τροφικών αποβλήτων. Εφοδιασμός: δυσκολία στην πρόβλεψη του αριθμού των πελατών οδηγεί σε μεγάλες ποσότητες αποθεμάτων. Συνήθειες: η πρακτική να παίρνουμε τα περισσεύματα μας από το εστιατόριο στο σπίτι, δεν είναι καθολικά αποδεκτή σε όλη την Ευρώπη. Η συνειδητοποίηση των αποβλήτων τροφίμων ως σοβαρό θέμα είναι σήμερα χαμηλή, αλλά αυξάνεται με την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση στο σύνολό της. 24 Μάρτιος 2016

25 Σύμφωνα με μία μελέτη της EUROSTAΤ το 2006, εκτιμάται ότι η ετήσια παραγωγή αποβλήτων τροφίμων στην ΕΕ των 27 μελών κρατών αντιστοιχεί περίπου σε 89Mt, ή 179kg ανά κάτοικο. Η ποσοστιαία κατανομή της ΕΕ27 στην παραγωγή αποβλήτων τροφίμων από τους τέσσερις τομείς που προαναφέρθηκαν έχει ως εξής: ΕΙΚΟΝΑ9: ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΡΟΦΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΑΝΑ ΤΟΜΕΑ Από το Διάγραμμα βλέπουμε ότι η Βιομηχανία κατέχει το ποσοστό του 39% στην παραγωγή τροφικών αποβλήτων, τα Νοικοκυριά το υψηλότερο ποσοστό με 42%, ο τομέας του Λιανικού/Χονδρικού Εμπορίου 5%, και οι Υπηρεσίες εστίασης και παροχής τροφίμων 14%. Τα νοικοκυριά παράγουν το μεγαλύτερο μέρος των αποβλήτων τροφίμων της ΕΕ μεταξύ των τεσσάρων τομέων, περίπου 38Mt (42%). Στην ΕΕ κάθε χρόνο τα απόβλητα τροφίμων παράγουν περίπου 170 Mt ισοδυνάμου CO 2 Έχει υπολογιστεί ότι κατά μέσο όρο, τουλάχιστον 1.9t ισοδυνάμου CO 2 /tn τροφής που σπαταλείται, εκπέμπονται στην Ευρώπη καθ όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των αποβλήτων τροφίμων. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η συνολική περιβαλλοντική επίπτωση εκτιμάται ετησίως σε τουλάχιστον 170 Mt ισοδυνάμου CO 2. Το ποσό αυτό περιλαμβάνει όλα τα στάδια του κύκλου ζωής των αποβλήτων τροφίμων, δηλαδή τη γεωργία, τη μεταποίηση τροφίμων, τη μεταφορά, την αποθήκευση, τη κατανάλωση και τις επιπτώσεις από το τέλος κύκλου ζωής των προϊόντων διατροφής. Λαμβάνοντας υπόψη την απόδοση των αντίστοιχων τομέων, ο τομέας των νοικοκυριών παρουσιάζει τις πιο σημαντικές επιπτώσεις, τόσο ανά τόνο αποβλήτων τροφίμων ( 2,07 t CO 2 eq./τόνο) και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (78 Mt CO 2 eq./έτος), με το 45% των εκτιμώμενων ετήσιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου να προκαλείται από τα τροφικά απόβλητα. Δράσεις μείωσης αποβλήτων τροφίμων: εκστρατείες ενημέρωσης/ευαισθητοποίησης 25 Μάρτιος 2016

26 εργαλεία πληροφόρησης (συγκεκριμένες κατευθυντήριες γραμμές πρόληψης π.χ. ανά τομέα και εγχειρίδια). προγράμματα κατάρτισης (δεξιότητες εξυπηρέτησης ) υλικοτεχνικές βελτιώσεις (π.χ. βελτιώσεις στη διαχείριση των αποθεμάτων για τους λιανοπωλητές, απαιτήσεις κράτησης για καφετέριες/εστιατόρια κλπ) δραστηριότητες καταγραφής αποβλήτων ανά τομέα ( π.χ. ποσοτικοποίηση και ανάλυση της σύνθεσης των αποβλήτων τροφίμων από τα νοικοκυριά, τα εστιατόρια ή τα σχολεία ) ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων προγράμματα αναδιανομής τροφίμων (π.χ. σε φιλανθρωπικές ομάδες, συσσίτια κλπ ). Στόχος δράσης Ο στόχος της συγκεκριμένης δράσης είναι η μείωση των τροφικών αποβλήτων σε νοικοκυριά της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων μέσω κάποιων εύκολων και καθημερινών πρακτικών στο σπίτι, καθώς και κατά την προμήθεια των τροφίμων, ωφελώντας το περιβάλλον και μειώνοντας το κόστος κατανάλωσης. Υλοποίηση δράσης Η μέθοδος αξιολόγησης που χρησιμοποιήθηκε αναφέρεται στο παραδοτέο της Δράσης 2 του προγράμματος «Διερεύνηση και επιλογή των μεθόδων αξιολόγησης της πρόληψης αποβλήτων» ως «έλεγχος αυτοαναφοράς (self- weighing)». Η ομάδα ατόμων που επιλέχθηκε για την υλοποίηση των δράσεων συνολικά, είναι εκείνη που προέκυψε για την πιλοτική δράση της οικιακής κομποστοποίησης. Κάποια χαρακτηριστικά αυτής της μεθόδου είναι: Ø Χρησιμοποιεί νοικοκυριά (εθελοντές), τα οποία λαμβάνουν μέρος στη μέτρηση της πρόληψης των αποβλήτων. Ø Απαιτείται προσδιορισμός του/των παραγόμενου/- ων αποβλήτου/- ων με ζύγιση. Ø Απαιτείται συμπλήρωση συγκεκριμένων εντύπων από τους συμμετέχοντες με την ποσότητα (ή τη μάζα) που έχει καταγραφεί από τη ζύγιση. Η μέθοδος αυτή είναι αποτελεσματική, τόσο για μικρής διάρκειας χρονικό διάστημα έρευνας (1 έως 4 εβδομάδες) όσο επίσης και για μεγαλύτερης διάρκειας χρονικό διάστημα έρευνας. Μειονεκτήματα της μεθόδου, με βάση τη διεθνή εμπειρία, είναι τα εξής: Ø Το τελικό αποτέλεσμα της μέτρησης έχει μεγάλες αποκλίσεις και διακυμάνσεις, οι οποίες πολλές φορές φθάνουν το 30%. Ø Τα δεδομένα που παρουσιάζονται και δίνονται από τους συμμετέχοντες απαιτούν λεπτομερή ανάλυση, λόγω του διαφορετικού χρόνου συλλογής των δεδομένων και τις μεγάλες αποκλίσεις που συνήθως παρουσιάζουν. Ø Τα ερωτηματολόγια και ημερολόγια είναι πολλές φορές ελλιπή, διότι οι συμμετέχοντες αμελούν είτε να συμπληρώσουν έγκαιρα τα ειδικά έντυπα που τους δίνονται, είτε να ζυγίσουν τα σκουπίδια τους και να δώσουν έγκυρα αποτελέσματα. 26 Μάρτιος 2016

27 Ø Υπάρχει περίπτωση να σημειωθεί ασυμβατότητα των ερωτήσεων με τις απαντήσεις, δεδομένου ότι ορισμένες φορές οι συμμετέχοντες παρουσιάζουν λανθασμένα στοιχεία σε συγκεκριμένες ερωτήσεις. Αρχικά δόθηκανένα ερωτηματολόγιο (Παράρτημα 2) και το ημερολόγιο (Παράρτημα 3) διάρκειας 15 ημερών στους συμμετέχοντες (104 οικογένειες, σε διαφορετικές περιοχές της Περιφερειακής ενότητας Χανίων) για την ποιοτική και ποσοτική καταγραφή των προϊόντων διατροφής που απορρίπτονται από την παρασκευή φαγητού στην κουζίνα τους, ως απόβλητα. Το 95% των συμμετεχόντων οικογενειών συμμετέχουν και στη δράση οικιακής κομποστοποίησης. Η επιλογή αυτή έγινε για να διασφαλιστεί η μέγιστη δυνατή (άρτια) συμπλήρωση των ημερολογίων. Εν συνεχεία αφού συλλέχτηκαν τα ημερολόγια, πραγματοποιήθηκε ενημέρωση μέσω φυλλαδίων και κατ οίκον επισκέψεις, σχετικά με την αναγκαιότητα για την μείωση των τροφικών αποβλήτων. Μετά από 2 μήνες δόθηκε στους ίδιους συμμετέχοντες ξανά ένα ημερολόγιο καταγραφής για 15 ημέρες (ίδιο με αυτό που είχε δοθεί αρχικά), έτσι ώστε να γίνει μία προσπάθεια εκτίμησης στο εάν έχουν αλλάξει συνήθειες σχετικά με το τι θεωρούν τροφικά απόβλητα και πώς να τα αποφεύγουν. Ενημερωτικό/συμβουλευτικό υλικό Στο πλαίσιο του έργου παράχθηκαν και διανεμήθηκαν τα εξής: Ένα φυλλάδιο σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων (παράχθηκε από τη ΔΕΔΙΣΑ). Το φυλλάδιο παρήχθη στην Ελληνική (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση) και την Αγγλική γλώσσα (ηλεκτρονική μορφή). Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του έργου ( Εκπαιδευτικό υλικό για τα σεμινάρια και την ενημέρωση πόρτα- πόρτα (παράχθηκε από τον ΕΣΔΑΚ), το οποίο περιλαμβάνει φυλλάδιο με συνταγές της Μεσογειακής Κουζίνας από ό,τι περίσσεψε, πληροφορίες για την ασφάλεια των τροφίμων (με έμφαση στις ημερομηνίες κατανάλωσής τους), πληροφορίες για την πρόληψη. Σεμινάριο εργαστήριο για την πρόληψη αποβλήτων τροφίμων Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης δράσης, στις 12 Απριλίου 2014, πραγματοποιήθηκε ένα βιωματικό σεμινάριο με τίτλο «Καλύτερη διατροφή, λιγότερα απόβλητα», σε συνεργασία με το ΤΕΙ Ηρακλείου και τον ΕΣΔΑΚ (Εικόνα 10, Παράρτημα 4). 27 Μάρτιος 2016

28 Εικόνα 10.Στιγμιότυπα από το σεμινάριο για την πρόληψη αποβλήτων τροφίμων που διοργάνωσε η ΔΕΔΙΣΑ σε συνεργασία με το ΤΕΙ Ηρακλείου και τον ΕΣΔΑΚ. Σκοπός του σεμιναρίου ήταν η ενημέρωση των συμμετεχόντων για τη διαχείριση τροφίμων, σχετικά με: την αγορά τους, ώστε να γίνεται σωστή επιλογή, την αποθήκευση τους, ώστε να διατηρούν την ποιότητα και τις ιδιότητές τους, την κατανάλωση τους, ώστε να αξιοποιούνται καλύτερα και χωρίς απώλειες, με αποτέλεσμα την δημιουργία αποβλήτων. Πιο συγκεκριμένα το σεμινάριο είχε χωριστεί σε τέσσερις ενότητες οι οποίες εστίαζαν στα εξής σημεία: Ενότητα 1: Αγοράζω με κριτήρια 1. στα κριτήρια ποιότητας των τροφίμων και διευκρίνιση ονομασιών και τύπων αυτών, όπως προϊόντα light, ολικής άλεσης, χυμός, νέκταρ, γιαούρτι, επιδόρπιο γιαούρτης, γάλα φρέσκο, γάλα υψηλής παστερίωσης κ.λπ. 2. ποιοτικά χαρακτηριστικά που έχουν σχέση με την υγεία, το πολιτιστικό υπόβαθρο, τις πρώτες ύλες και την τεχνολογία παραγωγής (π.χ. μεταλλαγμένα, Ε, γραβιέρα, μυζήθρα κ.λπ.). 3. Διευκρίνιση για τη σήμανση λήξης των τροφίμων σε σχέση με την πραγματική διάρκεια ζωής. Ενότητα 2: Διατηρώ - Συντηρώ με γνώση Αναφορά σε τεχνικές συντήρησης και εξυγίανσης για τις κύριες ομάδες τροφίμων (Λαχανικά και φρούτα, Γαλακτοκομικά, Κρέατα & κρεατοσκευάσματα, προψυγμένα- κατεψυγμένα, μαγειρεμένα φαγητά) με σκοπό την ασφαλή διατροφή και πρόληψη των αποβλήτων. Ενότητα 3: Μαγειρεύω με τεχνική και ασφάλεια 28 Μάρτιος 2016

29 Αναφορά στους σκοπούς του μαγειρέματος (διατροφική σύνθεση, εξυγίανση, συντήρηση) και στις τεχνικές μαγειρέματος (βρασμός, φούρνος, χύτρα ταχύτητας, φούρνος μικροκυμάτων κ.λπ.) με τα αποτελέσματά τους ως προς τους ανωτέρω σκοπούς. Ενότητα 4: Καταναλώνω Δεν σπαταλώ Προστατεύω το περιβάλλον Αναφορά στον προγραμματισμό των μερίδων σε σχέση με τις διατροφικές ανάγκες και στη διαχείριση των περισσευμάτων (αναθέρμανση, κατάψυξη, αξιοποίηση σε νέα συνταγή, συσκευασία, προσφορά) με σκοπό την πρόληψη αποβλήτων τροφίμων. Έγινε εκτενής αναφορά στη σωστή χρήση του ψυγείου και της κατάψυξης καθώς και στα χαρακτηριστικά και τη διαχείριση των υλικών συσκευασίας που είναι κατάλληλα για τρόφιμα ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΩΝ ΚΑΙ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΩΝ Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα, 104 νοικοκυριά κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο (Παράρτημα 2) και ένα ημερολόγιο καταγραφής αποβλήτων τροφίμων (Παράρτημα 3) διάρκειας 15 ημερών. Εν συνεχεία αφού συλλέχτηκαν τα ημερολόγια, πραγματοποιήθηκε ενημέρωση μέσω φυλλαδίων και κατ οίκον επισκέψεις, σχετικά με την αναγκαιότητα για τη μείωση των τροφικών αποβλήτων. Μετά από 2 μήνες δόθηκε στους ίδιους συμμετέχοντες ξανά ένα ημερολόγιο καταγραφής για 15 ημέρες (ίδιο με αυτό που είχε δοθεί αρχικά), έτσι ώστε να γίνει μία προσπάθεια εκτίμησης στο εάν έχουν αλλάξει συνήθειες σχετικά με το τι θεωρούν τροφικά απόβλητα και πώς να τα αποφεύγουν. Οι υπεύθυνοι παρακολούθησης της δράσης κατάφεραν στην πρώτη καταγραφή, να συλλέξουν 102 από τα 104 ερωτηματολόγια και ημερολόγια. Από αυτά, επαρκώς συμπληρωμένα και αξιοποιήσιμα ήταν τα 78. Στη δεύτερη καταγραφή δύο μήνες μετά κατάφεραν να συγκεντρώσουν 97 ημερολόγια, από τα οποία αξιοποιήσιμα ήταν τα 73. Στις επόμενες παραγράφους που ακολουθούν σε αυτό το υποκεφάλαιο, παρουσιάζονται τα αποτελέσματα και η ανάλυση των ημερολογίων καταγραφής αποβλήτων, πριν και μετά την ενημέρωση ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ ΠΟΥ ΠΗΡΕ ΜΕΡΟΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ Το δείγμα του πληθυσμού που απάντησε στα ερωτηματολόγια της έρευνας αποτελείται κατά 70% από γυναίκες και κατά 30% από άντρες. Οι ηλικιακές κατηγορίες που πήραν μέρος στην έρευνα κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, ήταν οι κατηγορίες μεταξύ 35 και 44 χρονών, καθώς και 45 με 54 με ποσοστό 25% έκαστη. Αμέσως μετά ακολουθούν οι ηλικίες με ποσοστό 16%, μόλις το 4% του κοινού αντιστοιχεί σε ηλικίες άνω των 65 ετών. Το μεγαλύτερο ποσοστό των ερωτηθέντων (51%)ήταν απόφοιτοι πανεπιστημίου, και κατά 29% αποτελούν απόφοιτοι Γυμνασίου ή Λυκείου. Γενικά, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι το μορφωτικό επίπεδο των ερωτηθέντων είναι υψηλό, αφού μόλις το 1% αντιπροσωπεύει τους 29 Μάρτιος 2016