Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή Παραλιμνίου, Κύπρος (Δήμος Παραλιμνίου)

Transcript

1 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχή Παραλιμνίου, Κύπρος (Δήμος Παραλιμνίου) Έκθεση παραδοτέο / Δράση 5 Έργο WASPTool «Ανάπτυξη και Επίδειξη ενός Εργαλείου Υποστήριξης της Πρόληψης Αποβλήτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση (LIFE10 ENV/GR/ 622) Σεπτέμβριος 2014 Το Έργο «Εργαλείο WASP» συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ

2 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Τίτλος έργου: Ακρωνύμιο/σύντμηση του τίτλου: Κωδικός Έργου: Τύπος εγγράφου: Συγγραφέας (- εις): Διορθώθηκε από: Εγκρίθηκε από: Δηλωθείσα ημερομηνία παράδοσης: Ημερομηνία παράδοσης: Αντικείμενο: Λέξεις κλειδιά: Ανάπτυξη και Επίδειξη ενός Εργαλείου Υποστήριξης της Πρόληψης Αποβλήτων για την Τοπική Αυτοδιοίκηση Εργαλείο WASP / WASP Tool LIFE 10 ENV/GR/622 Deliverable ENVITECH / Δήμος Παραλιμνίου Αντώνης Ζορπάς, Ειρήνη Βουκκαλή, ΠαντελίτσαΛοϊζιά, Κωνσταντίνα Σωτηρίου, Βουκκαλής Νικόλας, ΚορίναΦάνου, ΔέσπωΠυρίλλη, Παγανιώτα Γούμενου, Αναστάσιος Γεωργίου Σεπτέμβριος2014 Σεπτέμβριος 2014 (ανανέωση: Μάρτιος 2016) Εκθεση αποτελεσμάτων της εφαρμογής των πιλοτικών δράσεων στην περιοχή του Παραλιμνίου από το φορέα διαχείρισης Δήμος Παραλιμνίου και την ENVITECH Εφαρμογή, πιλοτικές δράσεις, Πρόληψη Αποβλήτων, Κύπρος, φορείς διαχείρισης, Δήμος Παραλιμνίου

3 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ & ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΣΩ ΤΟΥ WASP- TOOL ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ (ΦΟΡΕΑΣ: ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ) ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ/ΤΡΟΦΙΜΩΝ Εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού Ενημέρωση μιας επιλεγμένης ομάδας 100 ατόμων και εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της Εκπαίδευση συμμετεχοντων για την πρόληψη τροφίμων Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΕΙΩΣΗΣ ΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ ΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΑΚΟΥΛΑΣ Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΔΡΑΣΗ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΠΛΑΣΤΙΚΩΝ ΜΠΟΥΚΑΛΙΩΝ (ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΜΕΝΟΥ ΜΠΟΥΚΑΛΙΟΥ) Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ... 62

4 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου ΑΚΡΩΝΥΜΙΑ/ΑΡΚΤΙΚΟΛΕΞΑ ΕΕ: ΑΗΗΕ: ΑΣΑ: ΒΑΑ: ΒΑ: ΜΚΟ Ευρωπαϊκή Ένωση Απόβλητα ηλεκτρικού & ηλεκτρονικού εξοπλισμού Αστικά στερεά απόβλητα Βιοαποδομήσιμα απόβλητα Βιοαπόβλητα Μη Κυβερνητική οργάνωση

5 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση αποτελεί παραδοτέο της Δράσης 5 του Έργου WASP Tool (LIFE10 ENV/GR/622) και περιλαμβάνει την περιγραφή, τα πεπραγμένα, τα συμπεράσματα και την αξιολόγηση από την εφαρμογή των πιλοτικών δράσεων πρόληψης των αποβλήτων στην περιοχήτου Δήμου Παραλιμνίου (Κύπρος) σύμφωνα με τα αποτελέσματα που προέκυψαν από την εφαρμογή του εργαλείου WASP - Tool. Για κάθε πιλοτική δράση παρουσιάζονται οι στόχοι, ο τρόπος υλοποίησης καθώς και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους. Στο τέλος υπάρχει ένας συγκεντρωτικός πίνακας όπου παρουσιάζονται τα κυριότερα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία από την εφαρμογή τους και οι αντίστοιχοι δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης που προέκυψαν κατά την ανάλυση της Δράσης 2 του έργου. Οι πιλοτικές δράσεις παρατίθενται όπως αυτές αποδόθηκαν από τον ίδιο το φορέα. Abstract This report is a deliverable of Action 5 of the project WASP Tool (LIFE10 ENV / GR / 622) and contain the description, the progress, the conclusions and the assessment of the waste prevention pilot actions implemented in the Municipality of Paralimni according to the results derived by the implementation of the WASP Tool. The objectives, the method of implementation and the results of the four (4) waste prevention interventions are presented. At the end there are summary tables showing the main quantitative and qualitative data from their application and the corresponding monitoring and evaluation indicators that emerged during the analysis of Action 2 of the project.

6 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου 2. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΜΕΛΕΤΗΣ Για την επιλογή των δράσεων προς διερεύνηση και εφαρμογή στο εργαλείο WASP- Tool, χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα κριτήρια λαμβάνοντας υπόψη περιβαλλοντικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες: Σπουδαιότητα του ρεύματος των αποβλήτων που στοχεύει η δράση Εκτιμώμενη ποσότητα αποβλήτων που αποτρέπεται ή εκτρέπεται Κόστος υλοποίησης Ευκολία εφαρμογής σε διαφορετικές χώρες και περιοχές Αποτελεσματικότητα (ύπαρξη καθορισμένων στόχων και μετρήσιμα αποτελέσματα) Δημιουργία νέων θέσεων εργασίας Επίπεδο απαιτούμενης αλλαγής στη συμπεριφορά / συνήθεια των κατοίκων Γενικότερη δυσκολία εφαρμογής Καταλληλότητα και προσαρμοστικές δυνατότητες για την Ελλάδα και την Κύπρο Δυνατότητα αξιοποίησης της Αξιολόγησης του Κύκλου Ζωής των προϊόντων Χρήση ευρηματικών τεχνικών για την εφαρμογή της δράσης Εύκολη αναπαραγωγή και σχετική συνάφεια στις περιοχές της Ευρώπης που εφαρμόσθηκαν Ύπαρξη ποσοτικών δεικτών αξιολόγησης Από την εφαρμογή των παραπάνω κριτηρίων στη Δράση 2 του προγράμματος LIFE- WASPTool και λαμβάνοντας υπόψη ένα ευρύ φάσμα δράσεων που έχουν υλοποιηθεί σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης (Έκθεση Διερεύνησης & αξιολόγησης υφιστάμενης κατάστασης) προέκυψεη δέσμη δράσεων πρόληψης, που παρουσιάζεται στον Πίνακα 1, ανά κατηγορία ρεύματος αποβλήτων.

7 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Πίνακας 1: Αρχική επιλογή των δράσεων πρόληψης των αποβλήτων προς εφαρμογή στις περιοχές ενδιαφέροντος ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ ΧΑΡΤΙ ΟΓΚΩΔΗ ΑΛΛΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Οικιακή κομποστοποίηση ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών Ενθάρρυνση της επιστροφής και επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών προϊόντων Ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μέσων μεταφοράς καταναλωτικών προϊόντων (μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλας μίας χρήσης) Ενθάρρυνση της μείωσης χρήσης χαρτιού στο γραφείο Μείωσητης ανεπιθύμητης αλληλογραφίας Μείωση των αποβλήτων εκτυπωμένου χαρτιού Προώθηση δραστηριοτήτων επιδιόρθωσης & επαναχρησιμοποίησης επίπλων Προώθηση δραστηριοτητων επισκευής ΑΗΗΕ Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης & επιδιόρθωσης ενδυμάτων, υποδημάτων Η παραπάνω κατηγοριοποίηση βασίστηκε επιπλέον, στησπουδαιότητα των συγκεκριμένων ρευμάτων αποβλήτων τόσο σε ποσοτικό όσο και σε ποιοτικό επίπεδο. 3. ΠΑΡΑΔΟΧΕΣ ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ & ΕΛΕΓΧΟΥ ΜΕΣΩ ΤΟΥ WASP- TOOL Λαμβάνοντας υπόψη τις απαιτήσεις του προγράμματος LIFE και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής μελέτης (Παραλίμνι Κύπρου) προσδιορίστηκαν οι τομείς προτεραιότητας. Στη συνέχεια, με τη χρήση του εργαλείου WASP- Tool προέκυψαν οι αντίστοιχες δράσεις πρόληψης των αποβλήτων προς εφαρμογή στις περιοχές μελέτης, οι οποίες παρουσιάζονται στον Πίνακα 2. Για τους υπολογισμούς στο εργαλείοwasp- Toolχρησιμοποιήθηκαν τα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία της υφιστάμενης κατάστασης των περιοχών μελέτης (Έκθεση Υφιστάμενης κατάστασης διαχείρισης για την Κύπρο, Παραδοτέο της Δράσης 2 του έργου) και οι συντελεστές εκτίμησης της δυνατότητας πρόληψης των απόβλητων του Πίνακα 3.

8 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Πίνακας 2: Τομείς προτεραιότητας και αντίστοιχες δράσεις εφαρμογής των δράσεων πρόληψης στο Δήμο Παραλιμνίου με βάση τα αποτελέσματα του WASP- Tool ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ Οικιακή κομποστοποίηση ΔΡΑΣΕΙΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών Ενθάρρυνση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μέσων μεταφοράς καταναλωτικών προϊόντων (μείωση χρήσης της πλαστικής σακούλας) Προώθηση της χρήσης επαναχρησιμοποιούμενων μπουκαλιών για το νερό (μείωση χρήσης πλαστικών μπουκαλιών) Πίνακας 3: Ποσοτικοί συντελεστές εκτίμησης της δυνατότητας πρόληψης των απόβλητων ΡΕΥΜΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ/Δράση Παραγωγή (kg/hab./y) Δυνατότητα μείωσης (kg/hab./y) ΒΙΟΑΠΟΒΛΗΤΑ Δράσεις πρόληψης αποβλήτων τροφών Οικιακή και δημοτική κομποστοποίηση ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΕΣ Ενθάρρυνση της επιστροφής και επαναχρησιμοποίησης συσκευασιών προϊόντων Δράσεις ενάντια στις πλαστικές σακούλες μίας 2 1 χρήσης ΧΑΡΤΙ Μείωση της ανεπιθύμητης αλληλογραφίας 15 4 Ενθάρρυνση της μείωσης χρήσης χαρτιού στο 75 9 γραφείο Επαναχρησιμοποίηση/ανταλλαγή/δανεισμός 20 5 βιβλίων 1 ΟΓΚΩΔΗ Ενθάρρυνση της επαναχρησιμοποίησης & 15 4 επιδιόρθωσης ενδυμάτων, υποδημάτων Προώθηση δραστηριοτήτων επιδιόρθωσης & 20 4 επαναχρησιμοποίησης επίπλων Προώθηση των κέντρων επιδιόρθωσης ΑΗΗΕ 17 4 ΑΛΛΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Άλλες στρατηγικές πρόληψης 60 6 Πηγή: (ACR+ Guide - Quantitative Benchmarks for Waste Prevention, ACR+ organization, 2010) 1 Εκτίµηση

9 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Για την εξαγωγή των αποτελεσμάτων μέσω του WASP- Toolέγιναν οι ακόλουθες παραδοχές: R Για τον υπολογισμό του κόστους υλοποίησης των δράσεων χρησιμοποιήθηκε ένας σταθερός συντελεστής όπου για την ευκολία των υπολογισμών, εκφράστηκε σεeuro/κάτοικο (εκτίμηση από στοιχεία Δήμων Κύπρου). Η εκτίμηση αφορά 5ετές πρόγραμμα και είναι δυνατό να περιλαμβάνει έξοδα προσωπικού, εξοπλισμού, λειτουργικά κ.λπ. Το κόστος υπολογίζεται για το σύνολο του πληθυσμού εφαρμογής της κάθε δράσης. R Για τον υπολογισμό του χώρου που καταλαμβάνουν τα «υλικά» σε ένα ΧΥΤΑ, πριν και μετά την εφαρμογή της κάθε δράσης χρησιμοποιήθηκαν οι πυκνότητες ανά υλικό με βάση και τη συμπίεση που δέχεται κατά τη διάθεση του το συγκεκριμένο ρεύμα υλικών σε ένα χώρο διάθεσης αμιγώς και όχι ως μέρος των αστικών αποβλήτων. Τα στοιχεία για τις πυκνότητες των υλικών κατά τη διάθεση τους - compacted- αντλήθηκαν από 1. CalRecovery, Inc., Conversion Factor Study - In- Vehicle and In- Place Waste Densities, prepared for California Integrated Waste Management Board, USA, March 1992, 2. Environment Protection Authority (EPA) Victoria ( and.../wastematerials- densities- data.pdf) R Η δημιουργία των θέσεων εργασίας περιλαμβάνει τις εκτιμούμενες θέσεις ανά έτος, σε 5ετούς διάρκειας πρόγραμμα και αφορά το σύνολο των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργούνται άμεσα (πρόσληψη προσωπικού) ή έμμεσα (π.χ. προμηθευτές, απασχολούμενους υπηρεσιών κ.λπ.). Από την εφαρμογή του WASP - Toolστο Δήμο Παραλιμνίου προέκυψαν οι ακόλουθες δράσεις μείωσης αποβλήτων προς εφαρμογή: 1. Μείωση αποβλήτων τροφίμων 2. Οικιακή Κομποστοποίηση 3. Μείωση πλαστική σακούλας 4. Μέιωση αποβλήτων επαναχρησιμοποιούμενων συσκευασιών (πλαστικά μπουκάλια νερού). Στις επόμενες ενότητες και για κάθε δράση χωριστά, παρουσιάζονται οι στόχοι, ο τρόπος υλοποίησης καθώς και τα αποτελέσματα από την εφαρμογή τους όπως ακριβώς αυτές αποδόθηκαν από το Δήμο Παραλιμνίου. Για την ενίσχυση της υλοποίησης και των τεσσάρων δράσεων πρόληψης αποβλήτων, διοργανώθηκε μία εκδήλωση στις 2 Νοεμβρίου 2013 στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου στο Παραλίμνι με θέμα «Πρακτικές Μείωσης Όγκου Αποβλήτων». Καθότι αφορούσε και τις τέσσερις δράσεις πρόληψης, η περιγραφή της δίνεται σε ξεχωριστή ενότητα μετά την περιγραφή των τεσσάρων δράσεων (Ενότητα 4.5). Στο τέλος της παρούσας έκθεσης δίνονται πίνακες, στους οποίους παρουσιάζονται τα κυριότερα ποσοτικά και ποιοτικά στοιχεία από την εφαρμογή των δράσεων και οι αντίστοιχοι δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης που προέκυψαν κατά την ανάλυση της Δράσης 2 του έργου LIFEWASPTool. Σε κάθε Πίνακα παρουσιάζονται δύο

10 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου δέσμες αποτελεσμάτων: οι τιμές των βασικών παραμέτρων που εξετάζει το εργαλείο WASP - Tool, όπως υπολογίζονται από το εργαλείο WASP- Tool βάσει του αλγόριθμου του (στήλη: «Υπολογισμοί Wasp Tool») σε πενταετή χρονικό ορίζοντα και οι τιμές των βασικών παραμέτρων που εξετάζει το εργαλείο WASP- Tool, όπως υπολογίζονται από τα πραγματικά αποτελέσματα του έργου. Θέτοντας αυτές τις τιμές σε αντιπαραβολή, διευκολύνεται ο έλεγχος για την καταλληλότητα των δεικτών που έχουν εφαρμοστεί στο εργαλείο και ενδεχομένως (όπου κριθεί σκόπιμο) η ανάπτυξη προτάσεων για τη βελτιστοποίησή του. Πιο συγκεκριμένα, για τον υπολογισμό του συνολικού κόστους υλοποίησης της δράσης σύμφωνα με τους Υπολογισμούς του WASP Tool, έχει ληφθεί υπόψη και έχει ενσωματωθεί στον αλγόριθμο του έργου το κόστος αντίστοιχων καλών πρακτικών ή εκτιμήσεις από στοιχεία Δήμων της Ελλάδας και της Κύπρου. Για τους υπολογισμούς της Εξοικονόμησης Χρημάτων από την Εφαρμογή της Δράσης έχει εκτιμηθεί το κόστος που εξοικονομείται από την εκτροπή των αποβλήτων από το ΧΥΤΑ, δηλαδή το ποσό που θα στοίχιζε στο Δήμο η διάθεση της εκάστοτε ποσότητας αποβλήτων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί, ότι όλες οι τιμές αναφέρονται στην υλοποίηση πενταετούς προγράμματος και στον πληθυσμό υλοποίησης της δράσης. Στη στήλη Αποτελέσματα Δράσης Φορέα παρουσιάζεται το πραγματικό κόστος και η πραγματική εξοικονόμηση χρημάτων για την υλοποίηση κάθε δράσης. Για τον υπολογισμό του κόστους αθροίζονται οι δαπάνες που έχουν πραγματοποιηθεί για την υλοποίηση της δράσης (πέρα από τις ώρες απασχόλησης), ενώ στην εξοικονόμηση χρημάτων, δίνεται το ποσό που θα στοίχιζε η διάθεση της εκτρεπόμενης ποσότητας αποβλήτων, όπως αυτή υπολογίζεται από την πραγματική μείωση αποβλήτων που καταγράφηκε κατά την υλοποίηση της δράσης. 4. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΙΛΟΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΕΩΝ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΔΗΜΟ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ (ΦΟΡΕΑΣ: ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΛΙΜΝΙΟΥ) 4.1. ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ/ΤΡΟΦΙΜΩΝ Αντικείμενο Η πρόληψη αποβλήτων τροφών περιλαμβάνει ένα σύνολο ενεργειών που έχουν ως στόχο να αυξήσουν την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τη μείωση των αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Ως μέσο για την επίτευξη αυτού του σκοπού, χρησιμοποιούνται πρακτικές με χαμηλό δείκτη δυσκολίας, οι οποίες αφορούν καθημερινές κινήσεις στο σπίτι και κατά την προμήθεια των τροφίμων. Οι πρακτικές αυτές ωφελούν το περιβάλλον και οδηγούν σε μειωμένο κόστος κατανάλωσης. Η δράση μείωσης αποβλήτων τροφών/τροφίμων που αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του έργου WASPTool είχε ως στόχο την αποτελεσματική διασπορά της πληροφορίας σχετικά με το πρόβλημα της παραγωγής αποβλήτων τροφών/τροφίμων, τη λήψη πρωτοβουλιών σχετικά με την πρόληψή τους και της επίδειξη (στο κοινό) τρόπων που μειώνουν αισθητά την ποσότητα των αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Οι τρόποι για τη μείωση των αποβλήτων τροφών/τροφίμων αφορούσαν στην επικοινωνία συνταγών

11 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου που εκμεταλλεύονται τα περισσεύματα των γευμάτων, αλλά και τρόπων για τη βέλτιστη αξιοποίηση των τροφίμων για την προετοιμασία γευμάτων. Δράσεις δημοσιότητας/προετοιμασίας του κοινού Από το πρώτο κιόλας έτος υλοποίησης του έργου WASPTool,ο Δήμος Παραλιμνίου μαζί με την εταιρεία ENVITECH διοργάνωσαν μία εκδήλωση για την ενημέρωση του κοινού σε θέματα πρόληψης αποβλήτων τροφίμων, αλλά και την προετοιμασία του κοινού για την επικείμενη πιλοτική δράση του έργου. Έτσι, στις 25 Νοεμβρίου 2011 διοργάνωσαν σε συνεργασία με την Τοπική Επαγγελματική Σχολή για Σεφ (Εικόνα 1), μία ανοικτή στο κοινό ημέρα, κατά την οποία οι σεφ της σχολής πρότειναν στο κοινό ένα ολοκληρωμένο μενού με τα «περισσεύματα» της ημέρας και τους έδειξαν πως να το ετοιμάζουν. Στη συνέχεια, οι παρευρισκόμενοι μαζί με τους διοργανωτές δοκίμασαν το μενού. Υλικό ενημερωτικό/συμβουλευτικό Στο πλαίσιο του έργου παρήχθηκαν και μοιράστηκαν/επικοινωνήθηκαν τα εξής: Ένα φυλλάδιο σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων (παρήχθηκε από τη ΔΕΔΙΣΑ). Το φυλλάδιο παρήχθη στην Ελληνική (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση) και την Αγγλική γλώσσα (ηλεκτρονική μορφή). Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του έργου ( Ένα φυλλάδιο συνταγών (booklet) βασισμένων σε ό,τι περίσσεψε από κάθε γεύμα, αλλά και στα τρόφιμα που έχουμε στην κουζίνα μας και πρόκειται να λήξουν ή έχουν ανοιχτεί πολλές μέρες και πρέπει να καταναλωθούν (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση). Βρίσκεται διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του έργου. Εκπαιδευτικό υλικό για τα σεμινάρια- ενημέρωση πόρτα- πόρτα (παρήχθηκε από τον ΕΣΔΑΚ και διανεμήθηκε σε ΔΕΔΙΣΑ και Δήμο Παραλιμνίου), το οποίο περιλαμβάνει φυλλάδιο με συνταγές της Μεσογειακής Κουζίνας από ό,τι περίσσεψε, πληροφορίες για την ασφάλεια των τροφίμων (με έμφαση στις ημερομηνίες κατανάλωσής τους), πληροφορίες για την πρόληψη. Ένα φυλλάδιο για την πρόληψη αποβλήτων τροφίμων και την κομποστοποίηση (παρήχθηκε από την ENVITECH), για να μοιραστεί σε μαθητές που συμμετείχαν στο Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο. Εικόνα 1. Μέλη της ομάδας της ENVITECH και της Σχολής για Σεφ του Δήμου Παραλιμνίου στην ανοικτή εκδήλωση «Πράσινη Κουζίνα» (25/11/2011).

12 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Υλοποίηση δράσης Η δράση για την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων αναπτύχθηκε σε τέσσερις άξονες: 1. Εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού (Χριστουγεννιάτικη Εκδήλωση του Δήμου, δημοσιεύσεις- συνεντεύξεις), 2. Ενημέρωση μιας επιλεγμένης ομάδας 100 ατόμων και εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της ενημέρωσης, 3. Σεμινάριο για την πρόληψη τροφίμων και 4. Ενημέρωση των πολιτών μέσω της εκδήλωσης ζωντανής σύνδεσης LIVE LINK. Οι τρεις πρώτοι άξονες περιγράφονται αναλυτικά στις ενότητες που ακολουθούν, ενώ ο τέταρτος στην ενότητα 4.5 καθότι η εκδήλωση LIVE LINK περιελάμβανε ομιλίες και για τις τέσσερις δράσεις πρόληψης αποβλήτων που εφάρμοσε ο Δήμος ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ Η εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για την παραγωγή και την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων περιελάμβανε δημοσιεύματα στον Κυπριακό Τύπο, συνεντεύξεις σε τηλεοπτικά κανάλια και ραδιοφωνικούς σταθμούς, και τη συμμετοχή στις Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις του Δήμου Παραλιμνίου. Η τελευταία, με τίτλο «Χριστουγεννιάτικη Εκδήλωση με θέμα πρόληψης τροφικών αποβλήτων στον Δήμο Παραλιμνίου» αφορούσε τη διατήρηση ενός ξύλινου σπιτιού στο Παραμυθένιο χωριό (Παραμυθοχώρα) που έστησε ο Δήμος από τις 6 Δεκεμβρίου 2013 έως τις 6 Ιανουαρίου Οι επισκέπτες του παραμυθένιου χωριού, έβρισκαν στο σπίτι αυτό πληροφορίες για το έργο, την πρόληψη αποβλήτων και ειδικότερα την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Επιπλέον, η ομάδα του έργου WASPTool του Δήμου Παραλιμνίου και της εταιρείας EnvitechLtd ενημέρωνε τον κόσμο σχετικά με θέματα μείωσης τροφικών αποβλήτων. Δόθηκαν ενημερωτικά φυλλάδια στους παρευρισκόμενους, καθώς και βιβλιαράκια με συνταγές μαγειρικής βασισμένες σε υλικά που περισσεύουν στην κουζίνα. Διοργάνωση Χριστουγεννιάτικης εκδήλωσης Στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων του Δήμου Παραλιμνίου, κατασκευάστηκαν ξύλινα σπιτάκια (Εικόνα 2) από το Δήμο Παραλιμνίου, με σκοπό τη δημιουργία Χριστουγεννιάτικης Παραμυθοχώρας. Συγκεκριμένα, στήθηκε από το Δημοτικό Συμβούλιο και το Συμβούλιο Νεολαίας του Δήμου Παραλιμνίου, ένας μικρός παραμυθένιος κόσμος για μικρούς και μεγάλους στην πλατεία Αγίου Γεωργίου από τις 6/12/2013 έως 6/1/2014. Ένα από τα σπιτάκια της Παραμυθοχώρας κατασκευάστηκε από την ομάδα του έργου WASP Tool. Ο Δήμος έστειλε επιστολές με το πρόγραμμα των Χριστουγεννιάτικων εκδηλώσεων (Εικόνα 3) σε όλους τους δήμαρχους και κοινοτάρχες της επαρχίας Αμμοχώστου. Επίσης, ενημερώθηκαν για τη διεξαγωγή των εκδηλώσεων οι δημότες και όλα τα σχολεία του Δήμου Παραλιμνίου.

13 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Εικόνα 2. Κατασκευή ξύλινου Χριστουγεννιάτικου σπιτιού Εικόνα 3. Το πρόγραμμα της Χριστουγεννιάτικης εκδήλωσης Τα μέλη της ομάδας του έργου WASP Tool, τοποθέτησαν πανό στο ξύλινο Χριστουγεννιάτικο σπιτάκι (Εικόνα 4), και το εφοδίασαν με ενημερωτικό υλικό για την πρόληψη των τροφικών αποβλήτων, με απώτερο σκοπό την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών στο Δήμο Παραλιμνίου. Καθημερινά, με βάση το πρόγραμμα της Χριστουγεννιάτικης παραμυθοχώρας, ενημέρωναν τον κόσμο για θέματα σχετικά με την πρόληψη τροφικών αποβλήτων. Τοποθετήθηκαν τρία πανό με τα εξής θέματα: Μείωση Αποβλήτων ΤροφίμωνΟι δημότες ενημερώθηκαν για τις ακόλουθες χρήσιμες συμβουλές:προγραμματίστε τα ψώνια σας / Ελέγξτε τις ημερομηνίες λήξης /Υπολογίστε σωστά τις μερίδες /Καταναλώστε τα περισσεύματα των τροφών /Μετατρέψτε τα απόβλητα σε κομπόστ. Μπορούμε να μειώσουμε τα τροφικά απόβλητα του Δήμου μας;μετά από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Δήμο Παραλιμνίου, στα πλαίσια του προγράμματος WASPTool, βρέθηκε ότι, κάθε 2 μήνες περισσότεροι από 5 τόνοι τροφικά απόβλητα καταλήγουν στα σκουπίδια.

14 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Μειώνουμε τα τροφικά απόβλητα δημιουργώντας στην κουζίναδόθηκαν βιβλιαράκια συνταγών με θέμα την επαναχρησιμοποίηση υλικών που περισσεύουν στην κουζίνα. Εικόνα 4.Τοποθέτηση πανό Η Χριστουγεννιάτικη εκδήλωση σημείωσε μεγάλη επιτυχία, αφού η προσέλευση του κόσμου ήταν μεγάλη, με καθημερινή παρουσία δημοτών (Εικόνα 5). Η εκδήλωση αποσκοπούσε στην ενημέρωση πρωτίστως και στην ευαισθητοποίηση των δημοτών.

15 Έκθεση για τις πιλοτικές δράσεις πρόληψης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Εικόνα 5.Στιγμές από τις Χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις

16 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΜΙΑΣ ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗΣ ΟΜΑΔΑΣ 100 ΑΤΟΜΩΝ ΚΑΙ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ Η ενημέρωση για τη δράση της πρόληψης αποβλήτων ήταν ανοικτή σε όλους. Για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της δράσης, ωστόσο, επιλέχθηκαν 100 άτομα, τα οποία κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο και ένα δεκαπενθήμερο ημερολόγιο (αναπτύχθηκαν από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Το ερωτηματολόγιο αφορούσε τη στάση και τη συμπεριφορά τους σε σχέση με την αγορά τροφίμων, τη συντήρηση- αποθήκευση και την κατανάλωσή τους, όπως επίσης και τα απόβλητα τροφών/τροφίμων που παράγουν. Το ημερολόγιο αφορούσε την ποσοτικοποίηση των αποβλήτων μέσα από την καταγραφή όλων των τροφών/τροφίμων που απορρίπτονται κατά την προετοιμασία και την κατανάλωση κάθε γεύματος για 15 ημέρες. Το ημερολόγιο συμπληρώθηκε από την ομάδα αυτών των ατόμων 2 φορές, μία πριν και μία μετά την ενημέρωσή τους σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Για να διασφαλιστεί η συμμετοχή, αποφασίστηκε να δοθούν τα ερωτηματολόγια και τα ημερολόγια στα άτομα που συμμετέχουν και στην πιλοτική δράση της οικιακής κομποστοποίησης. Ερωτηματολόγιο καταγραφής Με ένα σύνολο 39 ερωτήσεων, αρκετές από τις οποίες είχαν και επιμέρους υπο- ερωτήματα, καλύφθηκε με ένα εξαιρετικά αναλυτικό και συστηματικό τρόπο η καταγραφή των νοοτροπιών και λειτουργιών στα συμμετέχοντα νοικοκυριά. Η σύνταξη του ερωτηματολογίου αποτελεί αποτέλεσμα της εργασίας της ομάδας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, με βάση τις διεθνές τάσεις και τη σχετική βιβλιογραφία. Παρακάτω παρουσιάζονται οι βασικότερες ερωτήσεις και οι κατανομή των απαντήσεων από τα 83 νοικοκυριά με αξιοποιήσιμα ερωτηματολόγια. Ερώτηση Ε2 Από το σύνολο των τροφίμων που προμηθεύεστε, πόση ποσότητα εκτιμάτε ότι δεν καταναλώνεται και καταλήγει στον κάδο των σκουπιδιών; 1. Πολύ μεγάλη, σε σημείο σπατάλης 5,0 % 2. Αρκετή ώστε να την προσέξω 5,5 % 3. Αρκετή 23,5 % 4. Ένα μικρό μέρος 40,5 % 5. Σχεδόν καθόλου 9,0 % 6. Καθόλου 5,0 % 7. Δεν μπορώ να εκτιμήσω 11,5 % 21 Σεπτέµβριος 2014

17 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου Ερώτηση Ε4 Κατά πόσο προσπαθείτε εσείς (ή/και η οικογένειά σας) να μειώσετε την ποσότητα του φαγητού που περίσσεψε ή «έληξε» πριν προλάβετε να το καταναλώσετε και που τελικά καταλήγει στον κάδο των σκουπιδιών; 1. Πάρα πολύ 32,5 % 2. Αρκετά 25,0 % 3. Λίγο 30,0 % 4. Όχι ιδιαίτερα 10,0 % 5. Καθόλου 2,0 % 6. Δεν το έχω σκεφτεί / δεν γνωρίζω 0,5 % Ερώτηση Ε12 Σε ποιο βαθμό θα αγοράζατε ένα προϊόν που βρίσκεται σε προσφορά, αλλά γνωρίζετε ότι λήγει στο άμεσο μέλλον; Πάντα Συχνά Κάποιες φορές Σπάνια Ποτέ Δεν καταναλών ω Κρέας και ψάρια 0 2,0% 3,5 % 3,5 % 90,5 % 0 Γαλακτοκομικά προϊόν 0 0 2,5 8,0 % 89,5 % 0 Όσπρια 0 1,5% 10,5 % 29,0 % 60,0 % 0 Ζυμαρικά 0 2,0 % 28,5 % 50,5 % 19,0 % 0 Αρτοποιήματα 0,5 % 5,0 % 29,5 % 58,0 % 7,0 % 0 Φρούτα και σαλατικά 0 0 6,0 % 74,0 % 20,0 % 0 Πατάτες 0 0 2,5 % 54,5 % 43,0 % 0 Χυμούς φρούτων 0 1,0 % 10,5 % 23,0 % 65,5,0 % 0 Κρασί ,0 % 90,0 % 1% Αναψυκτικά ,0 % 90,0 % 6,0 % Ερώτηση Ε25 Σε γιορτινές περιστάσεις (π.χ. πάρτυ γενεθλίων ή ονομαστικές γιορτές, Χριστούγεννα, Πάσχα), ποιες από τις παρακάτω προτάσεις σας αντιπροσωπεύουν; Α. Ετοιμάζω περισσότερο φαγητό ανά άτομο Β. Περισσεύει περισσότερο φαγητό από ότι συνήθως Γ. Πετάω περισσότερα περισσεύματα φαγητού από ότι στο καθημερινό τραπέζι Δ. Καταναλώνω ό,τι περισσέψει τις επόμενες ημέρες Ισχύει Δεν ισχύει Δεν θυμάμαι 100 % ,5 % 19,5 % 0 95,0 % 5,0 % 0 77,0% 23,0 % 0 22 Σεπτέµβριος 2014

18 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου Ερώτηση Ε31 Κατ εκτίμηση, ποιο είναι το ποσοστό από τα απόβλητα των παρακάτω τροφών, που καταλήγει σε κάθε τρόπο διάθεσης αποβλήτων; Μαγειρεμένα φαγητά 1. Όλο (100%) 2. Το περισσότερο (75-99%) 3. Περίπου το μισό (25-74%) 4. Μικρό (<25%) Α. Οικιακή κομποστοποίηση Β. Στον κάδο σκουπιδιών 50,5 % Γ. Στην αποχέτευση 7,5 % Δ. Τροφή για οικόσιτα ζώα 10,5 % Ε. Άλλο (προσδιορίστε): 30,0 % (σκουπιδοφάγος) 5. Καθόλου (0%) 98,0% Φρούτα λαχανικά Α. Οικιακή κομποστοποίηση Β. Στον κάδο σκουπιδιών Γ. Τροφή για οικόσιτα ζώα Δ. Άλλο (προσδιορίστε) 1. Όλο (100%) 2. Το περισσότερο (75-99%) 22,5 % 12,5 % 3. Περίπου το μισό (25-74%) 27,5 % 5,0 % 4. Μικρό (<25%) 5,0 % 27,5 % 5. Καθόλου (0%) Γάλα, καφές, τσάι, χυμοί 1. Όλο (100%) 2. Το περισσότερο (75-99%) 3. Περίπου το μισό (25-74%) 4. Μικρό (<25%) 5. Καθόλου (0%) Α. Οικιακή κομποστοποίηση 1,0 % 99,0% Β. Στον κάδο σκουπιδιών 7,5 % Γ. Στην αποχέτευση 89,5 % Δ. Τροφή για οικόσιτα ζώα 0,5 % Ε. Άλλο (προσδιορίστε) 23 Σεπτέµβριος 2014

19 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου Ερώτηση 34 Η ηλικία σας είναι: ετών 2,0 % ετών 10,5 % ετών 49,0 % ετών 30,5 % ετών 10,0 % 6. άνω των 65 ετών 0,0 % Συμπερασματικά από την ανάλυση των αποτελεσμάτων θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι: Πρόκειται για οικογένειες με κατά μέσο όρο 4 μέλη (γονείς και δύο ανήλικα ή ενήλικα τέκνα) Οι περισσότεροι ερωτηθέντες ανήκουν στο ηλικιακό εύρος των Οι περισσότεροι διαμένουν σε μονοκατοικία (αποτέλεσμα από τη διαδικασία επιλογής των εθελοντών για την οικιακή κομποστοποίηση) Γνωρίζουν πολύ καλά τις διαδικασίες ανακύκλωσης και διαλογής Σπάνια αγοράζουν τρόφιμα κοντά στην ημερομηνία λήξης ακόμα και σε προσφορά και σχεδόν ποτέ εάν αυτά είναι ευαίσθητα και κυρίως γαλακτομικά. Εξαιρούνται τα αρτοποιήματα, δεδεμένου ότι στα αρτοπωλεία διατίθενται και αρτοσκευάσματα της προηγούμενης ημέρας. Ημερολόγιο καταγραφής Τόσο η συλλογή όσο και η ανάλυση αποτελεσμάτων με βάση το ημερολόγιο αυτό αποτέλεσε μια εξαιρετικά δύσκολη διαδικασία, κυρίως γιατί έπρεπε να συνδυαστούν άλλοτε ποσοτικές (δηλαδή gr από κάθε τρόφιμο) και άλλοτε ποιοτικές απαντήσεις (πχ δύο φέτες ψωμί), πολλές φορές μέσα στο ίδιο ημερολόγιο. Πολλοί από τους ερωτηθέντες (παρά τις οδηγίες συμπλήρωσης και τις διευκρινήσεις που τους δόθηκαν), κατέγραψαν τα τεμάχια που απορρίπτουν (π.χ. δύο χαλασμένα πορτοκάλια), χωρίς να καταγράψουν το βάρος τους. Με βάση τις απαντήσεις που καταγράφηκαν μπορούν να γίνουν τα παρακάτω ποιοτικά σχόλια: Πρωινό: Τα κυρίαρχα απόβλητα το πρωί ήταν υγρά (π.χ. γάλα, κατακάθι του καφέ) και πολύ λιγότερο οργανικά π.χ. υπολείμματα ψωμιού (κυρίως κόρα) ή υπόλειμμα από κάποιο λαχανικό (φλούδες από ντομάτα, μαρούλι) και φρούτα (κυρίως φλούδες από μπανάνες και εσπεριδοειδή). Μεσημεριανό: 24 Σεπτέµβριος 2014

20 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου 1. Στο 60% των οικογενειών, τουλάχιστον ένα ή όλα τα μέλη είχαν μεσημεριανό εκτός σπιτιού τις εργάσιμες ημέρες στο χώρο εργασίας ή κοντά σε αυτόν. 2. Στο 65,5% των γευμάτων εντός σπιτιού καταναλώθηκε κυρίως φαγητό από το προηγούμενο βράδυ. Σε πολλές περιπτώσεις παράχθηκαν υπολείμματα από λαχανικά κυρίως για σαλάτες. 3. Στο 30,0 % των περιπτώσεων το φαγητό παρασκευάστηκε την ίδια μέρα (το πρωί) ενώ ένα 4,5% προήλθε από άλλες πηγές χωρίς να διευκρινίζεται εάν αγοράστηκε ή παρασκευάστηκε από μέλη της ευρύτερης οικογένειας. Δείπνο: 1. Πρόκειται για το γεύμα στο οποίο καταναλώθηκε και παρασκευάστηκε φρέσκο φαγητό σε μεγαλύτερο ποσοστό. 2. Το 20,0 % κατανάλωσε φαγητό που περίσσεψε από το μεσημέρι 3. Τα υπολείμματα είναι κυρίως υπολείμματα φαγητού και λαχανικών. Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη ενότητα, 100 νοικοκυριά κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο και ένα ημερολόγιο καταγραφής αποβλήτων τροφίμων διάρκειας 15 ημερών. Εν συνεχεία αφού συλλέχτηκαν τα ημερολόγια, πραγματοποιήθηκε ενημέρωση μέσω φυλλαδίων και κατ οίκον επισκέψεις, σχετικά με την αναγκαιότητα για τη μείωση των τροφικών αποβλήτων. Μετά από 2 μήνες δόθηκε στους ίδιους συμμετέχοντες ξανά ένα ημερολόγιο καταγραφής για 15 ημέρες (ίδιο με αυτό που είχε δοθεί αρχικά), έτσι ώστε να γίνει μία προσπάθεια εκτίμησης στο εάν έχουν αλλάξει συνήθειες σχετικά με το τι θεωρούν τροφικά απόβλητα και πώς να τα αποφεύγουν. Οι υπεύθυνοι παρακολούθησης της δράσης κατάφεραν στην πρώτη καταγραφή, να συλλέξουν 90 από τα 100 ερωτηματολόγια και ημερολόγια. Από αυτά, επαρκώς συμπληρωμένα και αξιοποιήσιμα ήταν τα 68. Στη δεύτερη καταγραφή δύο μήνες μετά κατάφεραν να συγκεντρώσουν 92 ημερολόγια, από τα οποία αξιοποιήσιμα ήταν τα 70. Το δείγμα του πληθυσμού που απάντησε στα ερωτηματολόγια της έρευνας αποτελείται κατά 86% από γυναίκες και κατά 14% από άντρες. Οι ηλικιακές κατηγορίες που πήραν μέρος στην έρευνα κατά το μεγαλύτερο ποσοστό, ήταν οι κατηγορίες μεταξύ 35 και 44 χρονών. Σημειώνεται ότι η παραγωγή αποβλήτων τροφίμων, με βάση την ανάλυσης της σύστασης αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου ανέρχεται σε 302 kg/cap/year. Με βάση την ανάλυση των ημερολογίων καταγραφής, η τιμή της παραμέτρου είναι κατά μέσο όρο 78 kg/cap/year. Η σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο τιμών εξηγείται από την εποχική πληθυσμιακή έκρηξη που σημειώνεται τους καλοκαιρινούς μήνες από τον τουρισμό. Ο Δήμος Παραλιμνίου αποτελεί τουριστικό προορισμό, με αποτέλεσμα ο πληθυσμός του το καλοκαίρι να πολλαπλασιάζεται. Επιπλέον, η διαφορά αυτή αντικατοπτρίζει και το αναμενόμενο σφάλμα της μεθόδου καταγραφής σε ημερολόγια, το οποίο μπορεί να προκύψει επειδή κατά την καταγραφή σε ημερολόγια επί 15 ημέρες κάποιες ποσότητες παραλείπονται, ειδικά από μέλη του νοικοκυριού που δεν έχουν αναλάβει την ευθύνη συμπλήρωσης, ή/και υποεκτιμούνται, 25 Σεπτέµβριος 2014

21 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου παρ ότι στις οδηγίες έχει ζητηθεί η συστηματική ζύγιση όλων των αποβλήτων τροφίμων που πετιούνται κατά την προετοιμασία του γεύματος ή από τα υπολείμματά του. Η ανάλυση και η σύγκριση των αποτελεσμάτων των ημερολογίων πριν και μετά την ενημέρωση των νοικοκυριών κατέδειξε ότι υπήρχε μείωση των αποβλήτων τροφίμων κατά 11,9% (από 78 kg ανά άτομο ανά έτος σε 69 kg ανά άτομο ανά έτος) ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Στο πλαίσιο του έργου WASP Tool, ο Δήμος Παραλιμνίου, η εταιρεία ENVITECH και τα Δημοτικά σχολεία Α, Β, Γ & Δ του Δήμου Παραλιμνίου, διοργάνωσαν στις 10 Απριλίου 2013, το Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο στην Αίθουσα Εκδηλώσεων του Γ Δημοτικού σχολείου (Εικόνα 6). Η εκδήλωση πραγματοποιήθηκε για την ενημέρωση αφενός των εκπαιδευτικών και μαθητών σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων, αφετέρου των συμμετεχόντων στις δράσεις πρόληψης αποβλήτων τροφών/τροφίμων και οικιακής κομποστοποίησης. Ας σημειωθεί ότι το 50-60% των συμμετεχόντων νοικοκυριών στις δράσεις αυτές έχουν τα παιδιά τους σε αυτά τα σχολεία. Το 2013 o Δήμος Παραλιμνίου πραγματοποίησε επισκέψεις σε όλα τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης εντός των ορίων του, με σκοπό την ενημέρωση των μαθητών και του εκπαιδευτικού προσωπικού για το έργο WASP Tool και τις δράσεις πρόληψης αποβλήτων που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν στο σχολικό και οικιακό περιβάλλον. Την ευθύνη του Α Μαθητικού Περιβαλλοντικού Συνεδρίου είχαν οι Διευθυντές των Α, Β, Γ και Δ Δημοτικώνσχολείων. Στην ημερίδα παρευρέθησαν ο αντιδήμαρχος του Δήμου Παραλιμνίου κ. Α. Οικονόμου, ο πρόεδρος της Ομοσπονδίας Οικολογικών και Περιβαλλοντικών Οργανώσεων Κύπρου κ. Π. Σοφοκλέους, η εκπρόσωπος της Ανάκυκλος Περιβαλλοντικής κα. Ανδρούλλα Σιάτη, ο Δρ. Αντώνης Ζορπάς, ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Γονέων του Γ Δημοτικού κ. Κ. Ρούσος, ο Πρόεδρος της Σχολικής Εφορίας του Δήμου Παραλιμνίου κ Σολωμός, οι συνεργάτες του Δήμου Παραλιμνίου, η εταιρεία EnvitechLtd., δάσκαλοι και μαθητές και γονείς. Το Συνέδριο είχε δύο μέρη: το πρώτο θεωρητικό περιελάμβανε παρουσιάσεις του έργου, της πρόληψης αποβλήτων και των περιβαλλοντικών εργασιών που είχαν αναλάβει οι μαθητές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους (Εικόνα 7). Το μέρος αυτό ήταν ανοικτό προς παρακολουθηση σε όλους τους συμμετέχοντες στις δράσεις πρόληψης αποβλήτων τροφίμων και της οικιακής κομποστοποίησης. Το δεύτερο μέρος- το πρακτικό- έγινε στις τάξεις και τα εργαστήρια του σχολείου και ήταν ανοικτό μόνο στους μαθητές. Πιο αναλυτικά, αρχικά έγινε παρουσίαση από μαθητές και των τεσσάρων σχολείων, για τις δράσεις που εφαρμόζουν στο σχολείο τους στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Από τις παρουσιάσεις των μαθητών φαίνεται ότι είναι ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι για τα περιβαλλοντικά προβλήματα του Δήμου Παραλιμνίου. 26 Σεπτέµβριος 2014

22 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου Εικόνα 6. Στιγμιότυπα από το θεωρητικό μέρος του Α Μαθητικού Περιβαλλοντικού Συνεδρίου (10 Απριλίου 2013). Στο δεύτερο μέρος οι μαθητές χωρίστηκαν σε μικτές ομάδες των 20 ατόμων και συμμετείχαν σε τρεις (3) Δράσεις, που είχαν ως στόχο την ενημέρωση και εφαρμογή πρακτικών μείωσης του όγκου αποβλήτων. Οι δράσεις ήταν οι εξής: 1. Παρουσίαση του έργου WASP Tool (προσαρμοσμένη για παιδιά 6-12 ετών) 2. Παρουσίαση και εκτέλεση συνταγών μαγειρικής με υλικά που περισσεύουν στην κουζίνα 27 Σεπτέµβριος 2014

23 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου 3. Ενημέρωση για την σωστή χρήση του οικιακού κάδου κομποστοποίησης με σκοπό την παραγωγή εδαφοβελτιωτικού προϊόντος. Δράση 1. Παρουσίαση του έργου WASPTool Πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των μαθητών για το έργο. Οι μαθητές χωρίστηκαν σε ομάδες των 20 ατόμων. Σε κάθε ομάδα υπήρχαν μαθητές από το κάθε σχολείο. Αρχικά παρουσιάστηκαν οι δράσεις της ομάδας του Δήμου Παραλιμνίου για την ποιοτική και ποσοτική ανάλυση της σύστασης του όγκου αποβλήτων (Εικόνες 7 και 8). Οι μαθητές ενημερώθηκαν για τις κατηγορίες αποβλήτων και για τα προβλήματα που παρουσιάζει ο Δήμος. Τονίστηκε ότι κατά τη διάρκεια της ανάλυσης, βρέθηκαν μεγάλες ποσότητες από ολόκληρες τροφικές συσκευασίες. Ακολούθως, οι μαθητές έμαθαν τι είναι κομποστοποίηση, ποιος είναι ο σκοπός της, καθώς και ποια είναι τα υλικά που τοποθετούνται στον οικιακό κάδο κομποστοποίησης και ποια αποφεύγονται. Ποιοτική Ανάλυση σύστασης των αποβλήτων στο Δήμο Παραλιμνίου Ολόκληρες τροφικές συσκευασίες Εικόνα 7. Διαφάνειες από την παρουσίαση σχετικά με το έργο WASPTool. Τέλος, οι μαθητές συμμετείχαν σε ένα παιχνίδι με σκοπό να αναγνωρίσουν ποιες τροφές χρησιμοποιούνται και ποιες όχι για την οικιακή κομποστοποίηση. Μέσα από τη διαδικασία του παιχνιδιού, φάνηκε ότι οι μαθητές αναγνωρίζουν ποιες τροφές είναι οι κατάλληλες και ποιες όχι για την διαδικασία της κομποστοποίησης. Με το τέλος του θεωρητικού μέρους, σχεδιάστηκαν κοινές δράσεις και πρακτικές μείωσης του όγκου αποβλήτων στα πλαίσια της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Επίσης, έγινε διανομή ενημερωτικού υλικού στους μαθητές κάθε σχολείου (Εικόνα 9). 28 Σεπτέµβριος 2014

24 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου Εικόνα 8. Στιγμιότυπο από την παρουσίαση σχετικά με το έργο WASPTool στο Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο. Εικόνα 9. Το φυλλάδιο που μοιράστηκε στους μαθητές στο Α Μαθητικό Περιβαλλοντικό Συνέδριο. Δράση 2.Εκτέλεση συνταγών μαγειρικής Στο πλαίσιο του Α Μαθητικού Περιβαλλοντικού Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε ενημέρωση των μαθητών σχετικά με τη μείωση αποβλήτων και την επαναχρησιμοποίηση των υλικών πριν από την διάθεση τους στα σκουπίδια. Μετέπειτα, έγινε εκτέλεση τριών (3) συνταγών μαγειρικής με υλικά που περισσεύουν στην κουζίνα. Οι συνταγές που ετοιμάστηκαν ήταν οι ακόλουθες: Τρούφες, Κρουτόνς και Μαρμελάδα φράουλας (Εικόνες 10-12). 29 Σεπτέµβριος 2014

25 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου Κάθε ομάδα μαθητών χωριζόταν σε τρεις (3) υποομάδες, κάθε μία από τις οποίες συμμετείχε σε μια από τις παραπάνω συνταγές. Αφού οι μαθητές τελείωσαν όλες τις εκτελέσεις μαγειρικής, έδειξαν μεγάλο ενθουσιασμό εξαιτίας του βαθμού ευκολίας και το μειωμένο χρόνο εκτέλεσης τους. Επίσης διατύπωσαν πως θα επαναλάβουν τις συγκεκριμένες συνταγές και στο σπίτι τους επειδή ήταν πολύ γευστικές και μείωναν τα σκουπίδια.ακολούθως παρουσιάζονται αναλυτικά οι συνταγές που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτέλεση. Με έντονη γραμματοσειρά (bold) είναι τα υλικά- στόχος που «περισσεύουν». Εικόνα 10. Στιγμιότυπα από την παρασκευή τρούφων. ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΤΡΟΥΦΕΣ Υλικά: 1 κουτί μπισκότα 1/3 του ποτηριού γάλα 4 κουταλιές ζάχαρη άχνη 2 κουταλιές κακάο 2 κουταλιές ανθόνερο 6 κουταλιές αμύγδαλα ή φουντούκια ή καρύδια κομμένα Λίγο κονιάκ Τρούφα σοκολάτα 10 χάρτινες φόρμες Εκτέλεση: 1.Σπάσε τα μπισκότα με το χέρι σε πολύ μικρά κομματάκια. 2.Κόψε τα αμύγδαλα ή φουντούκια ή καρύδια. 3.Βάλε όλα τα υλικά σε μια λεκάνη, εκτός από τη τρούφα σοκολάτας. 4.Ζύμωσε καλά με το χέρι. 5.Πάρε λίγη- λίγη ζύμη και πλάσε σε μπαλίτσες 6.Τύλιξε σε τρούφα σοκολάτας. 7.Βάλε τις τρούφες στις χάρτινες φόρμες. 30 Σεπτέµβριος 2014

26 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου Εικόνα 11. Στιγμιότυπα από την παρασκευή κρουτόν. ΣΥΝΤΑΓΗ ΓΙΑ ΚΡΟΥΤΟΝ Υλικά: Ψωμί Ελαιόλαδο Ρίγανη Εκτέλεση: 1.Προθερμάνετε το φούρνο στους 180 C. 2. Κόψτε το ψωμί σε κυβάκια του 1 εκατοστού. 3. Απλώστε το ψωμί σε μια στρώση σε ένα μεγάλο ταψί. 4.Αλείψτε ελαφρά με ελαιόλαδο και ρίγανη από τη μια μεριά. 5.Αφήστε να ψηθούν για 10 λεπτά ώστε να είναι τραγανά αλλά όχι σκληρά. Εικόνα 12. Στιγμιότυπα από την παρασκευή μαρμελάδας. ΣΥΝΤΑΓΗ ΜΑΡΜΕΛΑΔΑ ΦΡΑΟΥΛΑΣ Υλικά: 1 κιλό ώριμες φράουλες 1 κιλό ζάχαρη 1/4 φλ. χυμό λεμόνι Εκτέλεση: 1. Πλύνετε καλά τις φράουλες κάτω από τρεχούμενο νερό. Αφαιρέστε προσεκτικά τα κοτσανάκια και τα φύλλα τους, καθώς επίσης και τυχόν χτυπήματα ή χαλασμένα μέρη. Τις κόβετε στη μέση και τις ζυμώνετε για λίγο με το χέρι μέχρι να γίνουν πολτός. 2. Βάζετε τον πολτό φράουλας στην κατσαρόλα και σκεπάζετε με τη ζάχαρη ή ακόμη καλύτερα τις τοποθετείτε στο ψυγείο και τις αφήνετε για αρκετή ώρα (αν είναι δυνατόν ολόκληρη τη νύχτα) να βγάλουν το χυμό τους. 26 Σεπτέµβριος 2014

27 Έκθεση των πιλοτικών δράσεων πρόληψης αποβλήτων του έργου WASP Tool στο Δ. Παραλιμνίου 3. Τις μεταφέρετε σε κατσαρόλα, ρίχνετε το χυμό λεμονιού και βράζετε σε δυνατή φωτιά έως ότου διαλυθεί η ζάχαρη. Ανακατεύετε συνεχώς με ξύλινη κουτάλα και αφαιρείτε τον αφρό, ώστε τελικά η μαρμελάδα σας να έχει ωραίο, διαυγές χρώμα. 4. Χαμηλώνετε τη θερμοκρασία στο μέτριο και συνεχίζετε να ανακατεύετε για να μην κολλήσει. Η μαρμελάδα θέλει περίπου για να δέσει. Η όψη της έχει συνοχή και η κουτάλα όταν τη βγάζετε καλύπτεται από τη χαρακτηριστική γυαλάδα της μαρμελάδας. 5. Αρχικά πλύνετε τα βάζα. Στη συνέχεια, αποστειρώστε τα ως εξής: Βάλτε τα σε κατσαρόλα, το ένα δίπλα στο άλλο για να μη σπάσουν, αλλιώς τυλίξτε τα με πετσέτα. Καλύψτε τα με ζεστό νερό και βράστε για 10. Βγάλτε τα με λαβίδα, αφήστε να στεγνώσουν ανάποδα σε καθαρή πετσέτα και γεμίστε τα με την καυτή μαρμελάδα. 6. Γεμίστε τα βάζα μέχρι πάνω και κλείστε τα με τα καπάκια. Γυρίστε τα ανάποδα στην πετσέτα και περιμένετε να κρυώσουν για να τα φυλάξετε στο ντουλάπι - αν ανοιχτούν, πρέπει να μπουν στο ψυγείο. Δράση 3.Επίδειξη κάδου οικιακής κομποστοποίησης Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης πραγματοποιήθηκε ενημέρωση- εργαστήριο προς τους μαθητές σχετικά με τον κάδο οικιακής κομποστοποίησης (Εικόνα 13). Συγκεκριμένα τοποθετήθηκε ένας κάδος οικιακής κομποστοποίησης στην αυλή του σχολείου. Αρχικά λέχθηκε τι υλικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον κάδο οικιακής κομποστοποίησης και τι πρέπει να αποφεύγονται. Τι μπορείτε να χρησιμοποιήσετε: Λαχανικά και φλούδεςφρούτων Φύλλα τσαγιού Αλεσμένουςκόκκους καφέ Σπασμένα τσόφλια αυγού Χόρτα Γρασίδι Χαρτί και μικρά κομματάκια από χαρτόνι 27 Σεπτέµβριος 2014

28 Τι πρέπει να αποφεύγετε: Παιδικές πάνες Χρησιμοποιημένα χαρτομάντιλα Κόπρανα (ανθρώπων και ζώων) Κόκαλα Σκληρά αντικείμενα Γυάλινα κομμάτια Μεταλλικά κομμάτια Πλαστικά κομμάτια Πέτρες Υγρά καθαρισμού Χημικές ουσίες για το σπίτι και τον κήπο Υπολείμματα από ψάρια Υπολείμματα από κρέας Μαγειρεμένα φαγητά Γαλακτοκομικά προϊόντα Αλλαντικά Τελειώνοντας την παρουσίαση οι μαθητές τοποθέτησαν στον κάδο της οικιακής κομποστοποίησης τα υλικά που είχαν φέρει από το σπίτι τους και τα οποία συστήνεται να τοποθετούνται σ αυτόν. Υποσχέθηκαν πως θα τους γίνει καθημερινή συνήθεια και θα τον χρησιμοποιούν τόσο στο σπίτι τους όσο και στο σχολείο. Εικόνα 13. Στιγμιότυπα από το εργαστήριο της οικιακής κομποστοποίησης. 28 Σεπτέµβριος 2014

29 ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ & ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ Για λόγους σύγκρισης μεταξύ των αποτελεσμάτων που παρέχει το WaspTool 2 και όσων προέκυψαν από την εφαρμογή της αντίστοιχης δράσης έως τώρα από το φορέα, έχει χρησιμοποιηθεί ο ίδιος πληθυσμός αναφοράς στόχος έχοντας ως πληθυσμό αναφοράς το σύνολο του Δήμου Παραλιμνίου και ετήσια παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο 659 (kg/year.cap).τα αποτελέσματα υπολογίζονται με αναγωγή στο σύνολο του πληθυσμού, των εκτιμήσεων για τη μείωση των αποβλήτων τροφίμων. Η ανάλυση και η σύγκριση των αποτελεσμάτων των ημερολογίων πριν και μετά την ενημέρωση των νοικοκυριών κατέδειξε ότι υπήρχε μείωση των αποβλήτων τροφίμων κατά 11,9% (από 78 kg ανά άτομο ανά έτος σε 69 kg ανά άτομο ανά έτος). Για τον υπολογισμό των δεικτών χρησιμοποιήθηκε το εργαλείο Wasp- Tool, όπως είναι διαθέσιμο διαδικτυακά, για τον πληθυσμό και την ποιοτική σύσταση αποβλήτων του Δήμου Παραλιμνίου και για τη Στρατηγική «Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών» και τη Δράση «Συμβουλές και πρακτικές για τη βελτίωση της αγοραστικής συμπεριφοράς». Πίνακας 4: Συγκεντρωτικά στοιχεία & δείκτες αξιολόγησης της δράσης: Ενέργειες πρόληψης της δημιουργίας αποβλήτων τροφών- Περιοχή Δήμου Παραλιμνίου ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΤΡΟΦΩΝ (Συμβουλές και πρακτικές για την βελτίωση της αγοραστικής συμπεριφοράς) ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ- ΜΕΙΩΣΗ- ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΔΡΑΣΗΣ ΥΛΙΚΑ ΣΤΟΧΟΙ ΑΠΟΒΛΗΤΑΤΡΟΦΩΝ (302 kg/cap.year- food waste) ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ κάτοικοι ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ Υπολογισμοί Αποτελέσματα ΑΣΤΙΚΟΣ / ΗΜΙΑΣΤΙΚΟΣ / ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Wasp Tool δράσης Φορέα ΠΑΡΑΓΟΜΕΝΗ ΠΡΙΝ tn/year ΠΟΣΟΤΗΤΑ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΜΕΤΑ tn/year ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ (Μείωση ΜΕΤΑ tn/year εκπομπών CO2) ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΔΡΑΣΗΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΩΡΟΣ ΠΟΥ ΚΑΤΑΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΘΕΣΗ ΕΚΤΡΟΠΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΑΦΗ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΚΟΣΤΟΣ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΔΡΑΣΗΣ 3 ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ (ΜΕΙΩΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ ΠΡΙΝ m 3 /year ΜΕΤΑ m 3 /year ΜΕΤΑ tn/year /year Η εφαρμογή του WaspTool παρέχει τη δυνατότητα στο χρήστη να εισάγει τον αριθμό κατοίκων της επιλογής του σύμφωνα με το πλήθος των κατοίκων που αναμένεται να εφαρμοσθεί η κάθε δράση και εισάγοντας την αντίστοιχη ετήσια παραγωγή ΑΣΑ ανά κάτοικο για την περιοχή εφαρμογής. 3 Πρόγραμμα 5ετούς προγραμματισμού 29 Μάρτιος 2016

30 ΔΙΑΘΕΣΗΣ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ / ΘΕΣΜΙΚΟΙ ΔΕΙΚΤΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Ατομα/έτος 5 5 1:Υψηλή ΔΥΣΚΟΛΙΑ 2:Μετρια 3 3 ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ 3:Χαμηλή ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΕ ΤΟΠΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ 1:Υψηλή 2:Μετρια 3:Χαμηλή 1:Υψηλή 2:Μετρια 3:Χαμηλή Μάρτιος 2016

31 4.2. ΔΡΑΣΗ ΜΕΙΩΣΗΣ ΟΡΓΑΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΕΙΜΜΑΤΩΝ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΟΙΚΙΑΚΗΣ ΚΟΜΠΟΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ Αντικείμενο Η παράδοση κάδων οικιακής κομποστοποίησης στο Δήμο Παραλιμνίου αποτελεί σημαντικό κομμάτι του Ευρωπαϊκού έργου LIFE WASP Tool το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση ασκεί πιέσεις στα κράτη- μέλη της για να μειωθεί το βιοδιασπώμενο κλάσμα των ΑΣΑ, που οδεύουν προς τελική διάθεση κατά 50% μέχρι το 2016 και κατά 65% μέχρι το 2020 (σε σχέση με το 1995). Αναμφίβολα, υπάρχουν διάφορες βιολογικές και χημικές διαδικασίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μετατροπή του οργανικού κλάσματος των αστικών στερεών αποβλήτων σε ένα εναλλακτικό αέριο, υγρό ή στερεό τελικό προϊόν. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι βιολογικές διαδικασίες, με πιο χαρακτηριστική τη μέθοδο της κομποστοποίησης. Το τελικό προϊόν, το βελτιωτικό εδάφους, πρέπει να είναι αρκετά σταθεροποιημένο για αποθήκευση και εφαρμογή στο έδαφος χωρίς βέβαια να παρατηρούνται ανεπιθύμητες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Κατά συνέπεια, η κομποστοποίηση αποτελεί εξειδικευμένη μορφή βιοσταθεροποίησης αποβλήτων κατά την οποία οι συνθήκες υγρασίας και αερισμού είναι τέτοιες ώστε να εξασφαλίζουν την ταχεία ανάπτυξη ελεγχόμενων υψηλών θερμοκρασιών, ευνοϊκών για την ανάπτυξη και επικράτηση των θερμόφιλων μικροοργανισμών. Η κομποστοποίηση αποτελεί μια ελεγχόμενη βιοοξειδωτική διεργασία, η οποία αφορά τα ετερογενή οργανικά υλικά σε στερεή μορφή. Αρχικά πραγματοποιείται η φάση της αποικοδόμησης, κατά την οποία αναπτύσσονται οι θερμοκρασίες της θερμόφιλης περιοχής και παράγονται πρόσκαιρα φυτοτοξικές ουσίες. Μετέπειτα, οδηγεί σε μια κατάσταση σταθεροποίησης, το τελικό προϊόν της οποίας χαρακτηρίζεται ως ώριμο βελτιωτικό εδάφους. Το προϊόν που χρησιμοποιείται στους κάδους οικιακής κομποστοποίησης πρέπει να είναι απαλλαγμένο από ογκώδη αντικείμενα, πλαστικά, γυαλί, βαρέα μέταλλα και παθογόνους μικροοργανισμούς. Το βελτιωτικό εδάφους μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε καλλιέργειες αυξάνοντας την παραγωγή καθώς εμπλουτίζει το έδαφος με θρεπτικές ουσίες, αυξάνει το πορώδες του, δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες αερισμού και κατακρατεί την υγρασία. Στην Ευρώπη υπάρχει μία τάση υιοθέτησης της οικιακής κομποστοποίησης, η οποία δεν έρχεται σε αντίθεση με καμία άλλη μέθοδο που μπορεί ενδεχομένως να εφαρμόζει ο εκάστοτε δήμος. Τα οργανικά αποτελούν το 40%- 60% των στερεών αποβλήτων κατά βάρος και από το 40% κατ' ελάχιστο, το 80% μπορεί να τοποθετηθεί στο κάδο κομποστοποίησης. Κάθε νοικοκυριό μπορεί να διαχειριστεί το 1/3 των στερεών αποβλήτων του, υιοθετώντας την οικιακή κομποστοποίηση, η οποία αποτελεί μια εύκολη και οικονομική λύση. Επομένως, ο δήμος θα μαζεύει και θα διαχείρίζεται λιγότερα απόβλητα με σημαντική μείωση του κόστους συλλογής, μεταφοράς και τελικής διάθεσης τους, αυξάνοντας παράλληλα τον χρόνο ζωής των ΧΥΤΑ. Επίσης, παράγεται βελτιωτικό εδάφους καλής ποιότητας βελτιώνοντας την ποιότητα των δέντρων και των φυτών που βρίσκονται σε κάθε κήπο και ταυτόχρονα προστατεύεται το περιβάλλον. Δράσεις δημοσιότητας Η πρώτη επίσημη ανακοίνωση για την ανάπτυξη της Δράσης οικιακής κομποστοποίησης στο Δήμο, έγινε κατά τη διάρκεια της Εσπερίδας «Πρακτικές Μείωσης Όγκου Αποβλήτων σε 31 Μάρτιος 2016

32 Νησιωτικές Περιοχές», που πραγματοποιήθηκε στις 4 Οκτωβρίου 2012, στο Δημοτικό Μέγαρο του Δήμου Παραλιμνίου. Η Εσπερίδα εντάχθηκε στο 2ου Συνεδρίου Επιστήμης, Διαχείρισης και Μηχανικής Περιβάλλοντος Κύπρου, και διοργανώθηκε με την ευκαιρία της διεξαγωγής στην Κύπρο, της συνάντησης του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού προγράμματος LIFE WASP TOOL. Η είσοδος ήταν ανοικτή σε όλους. Κύριοι ομιλητές ήταν οι κ.κ.: Δρ. Αντώνης Ζορπάς Χημικός Μηχανικός Πρόεδρος του Συνδέσμου Επιστημόνων Μηχανικών Περιβάλλοντος, Δρ. Κάτιας Λαζαρίδη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στο Χαροκόπειο Πανεπιστημίου Αθηνών και ο Δρ. Χαράλαμπος Θεοπέμπτου Επίτροπος Περιβάλλοντος Κύπρου. Στο συνέδριο συμμετείχαν μεταξύ άλλων το Λύκειο και Γυμνάσιο Παραλιμνίου, το XENION HIGH SCHOOL, οργανωμένα σύνολα, βουλευτές Αμμοχώστου, Εκπαιδευτικοί, Επιστήμονες και επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα του περιβάλλοντος. Πέρα από την προαναφερθείσα Εσπερίδα, η δημοσιότητα της δράσης ενισχύθηκε μέσω της εκδήλωσης ζωντανής σύνδεσης LIVE LINK, που πραγματοποιήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2013 στο Δήμο Παραλιμνίου, και η οποία περιελάμβανε ομιλίες και διάθεση ενημερωτικού υλικού σχετικά με όλες τις δράσεις πρόληψης αποβλήτων που υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του έργου. Η περιγραφή της εκδήλωσης δίνεται στην Ενότητα 4.5. Υλικό ενημερωτικό/συμβουλευτικό Στο πλαίσιο του έργου παρήχθηκαν και μοιράστηκαν/επικοινωνήθηκαν τα εξής: Ένα φυλλάδιο σχετικά με την οικιακή κομποστοποίηση (παρήχθηκε από τον ΕΣΔΑΚ). Το φυλλάδιο παρήχθη στην Ελληνική (έντυπη και ηλεκτρονική έκδοση) και την Αγγλική γλώσσα (ηλεκτρονική μορφή). Οι ηλεκτρονικές εκδόσεις είναι διαθέσιμες στην ιστοσελίδα του έργου ( Ένα φυλλάδιο σχετικά με την οικιακή κομποστοποίηση απαευθυνόμενο στους μαθητές (παρήχθηκε από το Δήμο Παραλιμνίου με τη συμβολή της ENVITECH). Ένας Οδηγός για την Οικιακή Κομποστοποίηση σε ηλεκτρονική μορφή, ο οποίος περιέχει οδηγίες, συμβουλές και τρόπους αντιμετώπισης προβλημάτων (συντάχθηκε από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Βρίσκεται διαθέσιμος στην ιστοσελίδα του έργου. Συμμετέχοντες Η ενημέρωση για τη δράση της οικιακής κομποστοποίησης ήταν ανοικτή σε όλους. Ωστόσο, σύμφωνα με τις επιταγές του έργου οι κάδοι έπρεπε να μοιραστούν σε συγκεκριμένο αριθμό ατόμων. Για να διασφαλιστεί η συμμετοχή, αποφασίστηκε το 50-60% των συμμετεχόντων να επιλεχθεί από τις οικογένειες των Δημοτικών Σχολείων που συμμετέχουν στην πιλοτική δράση προώθησης παγουριού (παρακαλώ δείτε στην ενότητα 4.4). Οι υπόλοιποι επιλέθηκαν από όσους είχαν εκδηλώσει ενδιαφέρον μετά την Εσπερίδα «Πρακτικές Μείωσης Όγκου Αποβλήτων σε Νησιωτικές Περιοχές» (4 Οκτωβρίου 2012). Για την εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της δράσης, ωστόσο, επιλέθηκαν 100 άτομα, τα οποία κλήθηκαν να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο και ένα δεκαπενθήμερο ημερολόγιο (αναπτύχθηκαν από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο). Το ερωτηματολόγιο αφορούσε τη στάση και τη συμπεριφορά τους σε σχέση με την αγορά τροφίμων, τη συντήρηση- αποθήκευση και την κατανάλωσή τους, όπως επίσης και τα απόβλητα τροφών/τροφίμων που παράγουν. Το 32 Μάρτιος 2016

33 ημερολόγιο αφορούσε την καταγραφή όλων των τροφών/τροφίμων που πετάνε κατά την προετοιμασία και την κατανάλωση κάθε γεύματος για 15 ημέρες. Το ημερολόγιο συμπληρώθηκε από την ομάδα αυτών των ατόμων 2 φορές, μία πριν και μία μετά την ενημέρωσή τους σχετικά με την πρόληψη αποβλήτων τροφών/τροφίμων. Για να διασφαλιστεί η συμμετοχή, αποφασίστηκε να δοθούν τα ερωτηματολόγια και τα ημερολόγια στα άτομα που συμμετέχουν και στην πιλοτική δράση της οικιακής κομποστοποίησης. Υλοποίηση δράσης Στο πλαίσιο του έργου WASP Tool, η Δράση 5.4. αφορά την υλοποίηση πιλοτικού προγράμματος οικιακής κομποστοποίησης, μέσω της παράδοσης κάδων οικιακής κομποστοποιήσης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου. Το πρόγραμμα οικιακής κομποστοποίησης υλοποιήθηκε σε δύο στάδια. Στο πρώτο στάδιο δόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου, όπου υπήρξε ενημέρωση των δημοτών τόσο προφορικά όσο και μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων με συμβουλές για τη σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων, καθώς και τακτική παρακολούθηση και έλεγχος της εξέλιξης της διαδικασίας. Στο δεύτερο στάδιο δόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου, όπου υπήρξε ενημέρωση των δημοτών κατά την παράδοση των κάδων τόσο προφορικά όσο και μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων με συμβουλές για την σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων, χωρίς όμως τακτική παρακολούθηση και έλεγχο της εξέλιξης της διαδικασίας, παρά μόνο μια φορά. Επομένως, στο πρώτο στάδιο παράδοσης κάδων οικιακής κομποστοποίησης υπήρχε τακτική παρακολούθηση και έλεγχος της εξέλιξης της διαδικασίας ενώ στο δεύτερο στάδιο έγινε έλεγχος της εξέλιξης της διαδικασίας μόνο μια φορά, έτσι ώστε να διαπιστωθεί αν χρησιμοποιούνται σωστά από τους δημότες και κατά πόσο είναι απαραίτητη η συχνή παρακολούθηση της διαδικασίας, για τη απάντηση και διαφόρων ερωτήσεων που προκύπτουν από τους δημότες κατά τη διάρκεια εφαρμογής και υλοποίησης της διαδικασίας. Στο Τεχνικό μέρος του έργου WASPTool είχε δηλωθεί ότι οι κάδοι θα μοιραστούν έναντι ενός μικρού συμβολικού χρηματικού αντιτίμου, προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμετοχή των εθελοντών στην πιλοτική δράση. Ωστόσο, δεδομένης της οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η Κύπρος, αποφασίστηκε να μοιραστούν δωρεάν. Η διασφάλιση της συμμετοχής έγινε μέσω των κριτηρίων επιλογής των εθελοντών και της συνεχούς επικοινωνίας- παρακολούθησης των εθελοντών. Α στάδιο παράδοσης κάδων οικιακής κομποστοποίησης Στο πρώτο στάδιο δόθηκαν δωρεάν 100 κάδοι οικιακής κομποστοστοποίησης σε νοικοκυριά του Δήμου Παραλιμνίου, και υπήρξε ενημέρωση των δημοτών τόσο προφορικά όσο και μέσω ενημερωτικών φυλλαδίων με συμβουλές για τη σωστή και καθημερινή χρήση των κάδων. Σε κάθε νοικοκυριό, εκτός από τους κάδους οικιακής κομποστοποίησης και τα ενημερωτικά φυλλάδια, δόθηκε και μία φόρμα καταγραφής ποσοτήτων των υπολειμμάτων φρούτων και λαχανικών (Παράρτημα 1), όπου σημειώνονταν κάθε μέρα για διάστημα δύο εβδομάδων, η ποσότητα των υπολειμμάτων φρούτων και λαχανικών σε βάρος (Kg ή g) που καταναλώθηκαν. Οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν για τα τηλέφωνα επικοινωνίας, στα οποία μπορούν να επικοινωνούν στην περίπτωση που αντιμετωπίσουν προβλήματα ή έχουν απορίες. Επιπλέον, 33 Μάρτιος 2016