Θέσεις του συλλόγου για το σ/ν <<Ανάπτυξη Υδατοκαλλιεργειών>>:

Transcript

1 ΠΑ.Σ.Τ.Ι. Αριθμός Μητρώου Πρωτοδικείου Πειραιά 4759 και Επαγγελματικού Σωματείου 1413 ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΙΧΘΥΟΛΟΓΩΝ (Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, ν. 4009/11) ΤΘ ΤΚ ΠΕΙΡΑΙΑΣ Facebook: ΠΑΣΤΙ Twitter: Blog: pasti@geocities.com Πειραιάς αριθμ. Πρωτ. 383 Προς: την Διαρκή Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου, gvlahos@ath.forthnet.gr, m.plessa@parliament.gr Κοινοποίηση: 1. κο. Κ. Κόλλια po@kolliaskostas.gr 2. κα. Α. Καλογερή, dchrisag@hotmail.gr ag.kalogeri@parliament.gr 3. κο. Μ. Κασσή info@mkassis.gr 4. κο. Δ. Αναγνωστάκη anagnostakisdimitris@gmail.com 5. κο. Ν. Μωραίτη, kke@parliament.gr Θέμα: Θέσεις και απαντήσεις σε ερωτήματα/απόψεις εισηγητών Κύριε Πρόεδρε, Σε συνέχεια της από παρουσίας μας στην επιτροπή, σας στέλνουμε εγγράφως, όπως άλλωστε είχαμε προτείνει, τις θέσεις του συλλόγου για το σχέδιο νόμου που παρουσιάσθηκε και τις απαντήσεις στα ερωτήματα που μας τέθηκαν από τους εισηγητές και χρήζουν επιπλέον έγγραφης απάντησης. Θέσεις του συλλόγου για το σ/ν <<Ανάπτυξη Υδατοκαλλιεργειών>>: Οι παρατηρήσεις προτάσεις μας κινούνται στην λογική ισχυροποίησης των προβλέψεων του Σχεδίου Νόμου ώστε να ενισχύσουν την αναπτυξιακή λογική του και ειδικότερα τον ρόλο των υδατοκαλλιεργειών στην Βιώσιμη Ανάπτυξη της Χώρας μας.

2 Για αυτό πιστεύουμε ότι παρόλο που το σχέδιο νόμου όπως συζητήθηκε στην Επιτροπή σας έχει σημαντικές βελτιώσεις σε σχέση με το σ/ν που είχαμε στην διάθεση μας για εξέταση, το παρόν σ/ν θα πρέπει να τροποποιηθεί ακόμη περισσότερο έτσι ώστε να αποτελεί μία σταθερή και χωρίς αμφισβήτηση βάση της περαιτέρω βιώσιμης ανάπτυξης της Υδατοκαλλιέργειας. Αναλυτικότερα: Να μετατραπεί το σ/ν σε αυστηρή κωδικοποίηση της υπάρχουσας νομοθεσίας (τουλάχιστον όλων των συναφών διατάξεων που αναφέρονται στο παρόν). Έτσι θα αρθούν αστοχίες στην μελλοντική εφαρμογή του από τυχόν συγκρουόμενες διατάξεις των σε ισχύ νόμων (πχ. Αιγιαλός και Παραλίες, τα ρυθμιστικά σχέδια, πχ. Αττικής, και τους λοιπούς χωροταξικούς σχεδιασμούς). Να περιοριστούν οι εξουσιοδοτικές διατάξεις στις απολύτως απαραίτητες, οι οποίες θα πρέπει να ρυθμίζουν τις αναπροσαρμογές οικονομικών θεμάτων και όχι βιοτεχνικές προδιαγραφές. Να περάσουν σε μια αρχή όλες οι αρμοδιότητες έκδοσης αδείας λειτουργίας και να περιοριστούν στο ελάχιστο οι τρίτοι φορείς από την γνωμοδότηση διότι στις Περιφέρειες υπάρχουν όλες εκείνες οι Υπηρεσίες που μπορούν να αδειοδοτήσουν αυτή την δραστηριότητα. Σαφή και άμεσο διαχωρισμό Αδειοδοτούσας και Ελέγχουσας Αρχής. Να περιοριστούν στο ελάχιστο, ακόμη και να απαλειφθούν, οι μεταβατικές διατάξεις. Δεν πρόκειται για επενδύσεις μιας στάσης, όπως εξάγεται από τη διαβούλευση αλλά στη πράξη για μια μακροχρόνια στάση. Ειδικότερα: Στόχος θα είναι η «αειφόρος λειτουργία» (άρθ. 1, παρ.1) ή η «βιώσιμη ανάπτυξη» (άρθ. 2. παρ. 3, εδαφ. α.) των υδατοκαλλιεργειών; Μήπως επιθυμεί και τα δύο; Καθώς μοιάζουν μεν ως έννοιες, στα μάτια του αδαή, αλλά αποτελούν άλλο στόχο. Ειδικότερα η «βιωσιμότητα» είναι οικονομικός όρος, ενώ η «αειφορία» αναφέρεται στη συνεχή ελεγχόμενη παραγωγή χωρίς την κατάρρευση των φυσικών πόρων και είναι περιβαλλοντική έννοια. Και οι δύο ως έχει εκφράζουν μία συγκεκριμένη «κατάσταση», ενώ με χρήση των όρων «ανάπτυξη» & «λειτουργία» εκφράζουν μία «διαδικασία». άρθρο 1, παρ. Α : αγροτικό ή/και βιομηχανικό προϊόν; άρθρο 1, παρ. β: ποιος εισηγείται; ειδικότητα; θέση; Πρέπει να είναι μόνο Ιχθυολόγος ΠΕ ή ΤΕ και ελλείψει αυτού από την πλησιέστερη Περιφέρεια. άρθρο 1, παρ. Γ: ποίας αρχής της αποκεντρωμένης διοίκησης; υπάρχει; εισηγείται και για την παρ. Α του παρόντος; άρθρο 1, παρ. ε,στ: οι χερσαίες εγκαταστάσεις θα ακολουθούν σε περίπτωση της μετεγκατάστασης σε περιοχή όπου δυσχεραίνεται η επικοινωνία λειτουργία της μονάδας; άρθρο 3: αγνοείται πλήρως στο ΕΣΥΔ η καθαυτή αντιπροσωπευτική οργάνωση των εργαζομένων στον κλάδο Ιχθυολόγων, όπως ο ΠΑΣΤΙ, παρότι κλήθηκε στην επιτροπή, καθώς δεν υπάρχει κανένας αντιπρόσωπος εργαζομένων. Όχι απλά εργαζόμενοι Ιχθυολόγοι, αλλά μετά από 32 χρόνια, διευθυντές παραγωγής, ποιοτικού ελέγχου, παραγωγικών μονάδων, πωλητών κ.α. Τέλος προσδιορίζεται εκπρόσωπος των Ιχθυοκαλλιεργητών και των Οστρακολλιεργητών μόνο, αντί του σωστού Επιχειρήσεων Υδατοκαλλιεργειών (που συνάδει και με την καλλιέργεια φυκών, καρκινοειδών κ.α. ειδών). Επιπλέον η αντιπροσωπευτική παρουσία όλων των εμπλεκόμενων εξαντλείται με τους, εκτός κλάδου, εκπροσώπους περιβαλλοντικών οργανώσεων (άραγε σε τι χρειάζονται οι εκπρόσωποι του ΥΠΕΚΑ;) κατ' αντιστοιχία με τους εκπροσώπους του ΥΠΑΑΤ και τους ειδικούς επιστήμονες του κλάδου.

3 άρθρο 4: Ποιος ορίζει την Υπηρεσία του ελληνικού δημοσίου που θα παραχωρεί εκτάσεις; να ορισθεί άμεσα και να απαλειφθεί όρος ελληνικό δημόσιο (το οποίο εν δυνάμει σημαίνει μέχρι και το ΤΑΙΠΕΔ αν του παραχωρηθεί η έκταση από το Ελληνικό Δημόσιο) άρθρο 5, παρ 1, εδαφ β: πανεπιστημιακά ιδρύματα και ερευνητικά κέντρα (το μοναδικό και παλαιότερο τμήμα Υδατοκαλλιεργειών και Αλιείας είναι του ΤΕΙ Δυτ. Ελλάδος το οποίο από φαίνεται δεν προβλέπεται να μπορεί να τύχει δωρεάν παραχώρησης δημόσιας έκτασης) Να αναγράφεται ΑΕΙ όχι πανεπιστήμια άρθρο 5, παρ. 3: μόνο οι εξειδικευμένοι επιστήμονες, Ιχθυολόγοι ΠΕ ή ΤΕ (καθώς μιλάμε για την εφαρμοσμένη επιστήμη) έχουν την κατ' αρχήν επάρκεια να κρίνουν τους όρους και τις προϋποθέσεις ιδιαίτερα των προτύπων καλλιεργειών. άρθρο 6, παρ. 1 ΠΔ χωροθέτησης ΠΟΑΥ (πότε; και από ποιόν;) άρθρο 7: η αναμίσθωση θέτει προϋποθέσεις άλλες των ιδίων επενδύσεων σημειώνεται ότι η δανειοληψία είναι αποτέλεσμα της μη επένδυσης των κατά καιρούς κερδών εδώ και 35 χρόνια (από το 10 πακέτο ντελόρ ν.1262/82, ΜΟΠ κλπ στα ΕΠΑΛ και ΕΣΠΑ). Όλες χρεωμένες και με επιτροπεία στην λειτουργία τους από πιστωτικά ιδρύματα. Επιπλέον η υπόσχεση της πραγματοποίησης νέων επενδύσεων ή η ένταξη σε αναπτυξιακά προγράμματα είναι διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης; οι ενδιαφερόμενοι με ικανή οικονομική επιφάνεια πως διασφαλίζονται όλα αυτά; απλές γενικότητες χωρίς καμία πρόβλεψη για την επιστημονική επάρκεια του εγχειρήματος (υποχρέωση απασχόλησης εξειδικευμένων στελεχών, π.χ. Ιχθυολόγων, και όχι συνεργασίες με παροχή υπηρεσίας ως ένα τεχνικό έργο, δεν χτίζουμε κτήρια ή κατασκευάζουμε δρόμους. άρθρο 8: κρίση ειδικών επιστημόνων για την εκτίμηση της επένδυσης ανάλογα με το είδος / είδη καλλιέργειας άρθρο 9: εισέρχεται, αναλύει και θέτει ποσοτικά όρια για τα αγκυροβόλια χωρίς να έχει ασχοληθεί και θέσει καμία άλλη ποσοτική τεχνική παράμετρο π.χ. Ελάχιστα Βάθη Καλλιέργειας. άρθρο 10: ουσιαστικό και συνεχή δεσμό με τις οικονομίες χώρας μέλους της ΕΕ απίθανος προσδιορισμός και ποιος δεσμός είναι αυτός (σε αντίθεση με τον ορισμό των αγκυροβολίων) άρθρο 11, παρ 3, εδαφ α: πρέπει να ορισθεί εδώ μίσθωμα που να τροποποιείται προς τα επάνω με ΚΥΑ. Προδικάζεται η αύξηση ανά περιοχή και όχι το αρχικό μίσθωμα άρθρο 12: ο 1650/83 θα πρέπει να ληφθεί υπ όψη όχι μόνο οικονομικά αλλά και επιστημονικά όπου ξανά η κρίση απαιτεί εξειδίκευση (Ιχθυολόγοι) άρθρο 13, παρ 4: η ανάπτυξη / αξιοπιστία του επενδυτή θα πρέπει να επιβάλλεται / ελέγχεται με αυστηρότερες προθεσμίες (το 100% εγκατάσταση σε δύο χρόνια) αφού σε δύο χρόνια θα πρέπει να την απομακρύνει αν επιβληθεί από την αδειοδοτούσα αρχή σε συνδυασμό με το άρθρο 14β άρθρο 13 παρ 7: να οριστούν οι ελέγχουσες αρχές (υπενθυμίζω ότι η αδειοδοτούσα αρχή δεν μπορεί να ελέγχει θα γίνουμε πολεοδομίες) εκτός και εάν οριστούν εδώ λεπτομερώς οι προϋποθέσεις και οι αρχές που αναφέρονται να είναι καθαρά ελεγκτικές και όχι αδειδοτούσες άρθρο 14, παρ ε: εφόσον χωροθετηθούν οι ΠΟΑΥ ποια δημόσια έργα θα γίνουν; και τι νόημα έχουν οι χωροθετήσεις; άρθρο 15: το Λιμενικό Σώμα και η ΕΛ.ΑΣ. Για ποιο λόγο όχι και η αρχαιολογία, οι δήμοι, οι τοπικοί εξωραϊστικοί σύλλογοι κλπ.; όσο λιγότερες στασεις τόσο καλύτερα

4 άρθρο 16: δηλαδή η αλιεία από την επιχείρηση εντός του χώρου της απαγορεύεται; η αλιεία εντός των κλωβών της, π.χ. για την ανάπτυξη τουριστικής δραστηριότητας (αλιευτικός τουρισμός). άρθρο 17: πολλαπλές στάσεις, ΓΕΝ, ΥΠΠΟΛ, ΓΕΣ, ΥΔΤ-ΠΡΟΠΟ κλπ. άρθρο 18: αντιπαραγωγικών; εφόσον θα έχουν ορισθεί οι δυναμικότητες και θα καταγράφονται παρακολουθούνται οι δραστηριότητες προς τι οι απαγορεύσεις (αρκεί η οδηγία της ΕΕ η οποία δεν έχει κυρωθεί με νόμο) άρθρο 20: συνονθύλευμα παλαιότερων διατάξεων, πδ 28/2009 άρθρο 5 παρ 4 τριμελής επιτροπή υγειονομικού ελέγχου, που κωδικοποιημένες θα πρέπει να εισάγονται στο ν/σ άρθρο 21-25: 4014/2011, ΜΠΕ, και λοιπών οικοδομικών κανονισμών, πολλαπλές στάσεις. άρθρο 26: ανακόλουθες κυρώσεις πολύ χαμηλές σε σχέση με την περιβαλλοντική ζημιά που τυχόν θα γίνει καλύτερα να ανακαλείται η άδεια αμέσως (δεν είναι δυνατόν να εμπλέκονται τόσοι φορείς και να μην υπάρχει προληπτικός έλεγχος ή έστω δειγματοληπτικός αυτών) άρθρο 27: 12 εξουσιοδοτικές διατάξεις και πολλαπλές καθυστερήσεις άρθρο 28: στις μεταβατικές διατάξεις έπρεπε να είχε γίνει ήδη κωδικοποίηση Απαντήσεις σε ερωτήματα/απόψεις εισηγητών: Ευχαριστούμε για την πρόταση του εισηγητή κο. Κ. Κόλλια για την αναγκαιότητα της παρουσίας/συμμετοχής μας στο ΕΣΥΔΑΤ (αντί ΕΣΥΔ) ως ο μόνος σύλλογος με εκπροσώπηση των εργαζόμενων στον κλάδο Ιχθυολόγων (άρθρο 5 του Π.Δ. 109/89). Απαντήσεις στα ερωτήματα της εισηγήτριας κας. Αγνής Καλογερή ποιά τα προβλήματα στο περιβάλλον από την 20ετή μίσθωση; ποιές οι επιπτώσεις της εντατικής υδατοκαλλιέργειας σε λίμνες; Ποια τα προβλήματα στο περιβάλλον από την 20ετή μίσθωση; Είναι γεγονός ότι τα περιβαλλοντικά αποτελέσματα από την λειτουργία των μονάδων μέχρι σήμερα παραμένουν μεν σε μεγάλο βαθμό ελλιπή, αλλά τα υφιστάμενα στοιχεία δεν τεκμηριώνουν κάποια προβλήματα ρύπανσης και υποβάθμισης της ποιότητας του θαλάσσιου νερού από αυτές. Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την λειτουργία μίας υδατοκαλλιέργειας επηρεάζονται από τις ειδικές συνθήκες της περιοχής εγκατάστασης, την κατάσταση του περιβάλλοντος και την παραγωγική διαδικασία και δυναμικότητα της συγκεκριμένης μονάδας. Επιπλέον, η καλή επιλογή θέσης εγκατάστασης (μεγάλο βάθος, απόσταση από ακτή, έκθεση σε ρεύματα κλπ) πρακτικά οδηγεί σε μηδενικά αποτελέσματα στο βυθό. Επιπλέον, για να εγκατασταθεί κάπου μία μονάδα προϋπόθεση απ την νομοθεσία είναι να μην υπάρχουν λιβάδια Posidonia (το να λέμε βέβαια για μία μονάδα που λειτουργεί π.χ. ήδη 25 χρόνια κι εικάζεται ότι

5 βρίσκεται πάνω σε λιβάδια ότι ΘΑ τα καταστρέψει στο μέλλον είναι μία αστειότητα, αφού αυτά θα έπρεπε να είχαν ήδη καταστραφεί προ πολλού. Οπότε ή δεν υπάρχουν ή είναι σε ικανή απόσταση και δεν επηρεάζονται. Πάντως, ως γενική προφύλαξη επιβάλλεται να υπάρχει μία ελάχιστη απόσταση 300 μέτρων από διαπιστωμένη ύπαρξη λιβαδιών τα οποία είναι ευαίσθητα στις διακυμάνσεις θρεπτικών και θολερότητας). Για την λεπτομερή ενημέρωση σας παραθέτουμε στη συνέχεια σημεία από την Διδακτορική Διατριβή του Προέδρου της Εξελεγκτικής Επιτροπής του ΠΑΣΤΙ Δρ Μιχαήλ Χατζηευσταθίου, διδάκτορα του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το είδος ρύπανσης που προκαλούν στο θαλάσσιο περιβάλλον οι μονάδες υδατοκαλλιέργειας είναι βιολογικής προέλευσης. Τα παραγόμενα προϊόντα τους είναι περιττώματα, ούρα και υπολείμματα τροφών των καλλιεργούμενων οργανισμών, τα οποία είναι ήδη γνωστά και μπορούν με σχτική ευκολία να αποικοδομηθούν και απενεργοποιηθούν από τους "αερόβιους" μικροοργανισμούς που ζουν στο θαλάσσιο περιβάλλον. Τα νέα προϊόντα που θα παραχθούν από την αποικοδόμηση των περιττωμάτων, ούρων, και υπολειμμάτων των τροφών θα είναι το C0 2, τα νιτρικά και φωσφορικά άλατα που θα αποτελέσουν τους δομικούς λίθους για την σύνθεση νέων βιολογικών ενώσεων Ο μόνος θεωρητικός κίνδυνος είναι η ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων να είναι τόσο μεγάλη ώστε να μην επαρκεί το διαλυμένο στο θαλασσινό νερό οξυγόνο για την πραγματοποίηση της αποικοδόμησής τους και να εμφανισθούν ανοξικές συνθήκες στο περιβάλλον, δηλαδή εάν το βιολογικό φορτίο που δέχεται ο αποδέκτης είναι πολύ μεγάλο, τότε είναι δυνατό να εμφανισθούν ανοξικά φαινόμενα Στην περίπτωση αυτή αρχίζει η δράση άλλων μικροοργανισμών, "αναερόβιων" την φορά αυτή, που πάλι αποικοδομούν τα παραπάνω προϊόντα αλλά που τα τελικά προϊόντα δεν θα είναι οι δομικοί λίθοι νέων βιολογικών ενώσεων όπως προηγουμένως αλλά αερίων όπως το H 2 S, η NH 3, το CH 4, που εμφανίζονται με μορφή φυσαλίδων στην επιφάνεια της θάλασσας και προκαλούν την έντονη - δυσάρεστη - χαρακτηριστική οσμή που αναδύεται από μία υποβαθμισμένη περιο - χή (Κλαουδάτος 2006). Στο εξωτερικό, και ιδιαίτερα στις Σκανδιναβικές χώρες, όπου και η χρήση των ιχθυοκλωβών έχει μεγαλύτερη προϊστορία, έχει γίνει σημαντική δουλειά στην με - λέτη της ποιότητας και ποσότητας των αποβλήτων αλλά και των επιπτώσεων στο θαλάσσιο περιβάλλον από μονάδες καλλιέργειας σολομοειδών ( Beveridge, 1987; Brown et al, 1987; FES, 1992; Gowen et al, 1987; NCC, 1990; Seymour, 1991; Warrer-Hansen, 1982). Αντίθετα στην περιοχή της Μεσογείου δεν είχαν γίνει πριν τα μέσα της δεκαετίας του '90 ερευνητικές προσπάθειες in situ για την ποσοτική μέτρηση των επιπτώσεων από καλλιέργεια ευρύαλων ψαριών ενώ έχουν διατυπωθεί μαθηματικά και χημικά μοντέλα των επιπτώσεων από την λειτουργία τους στο θαλάσσιο περιβάλλον (Conides et al, 1993; Κλαουδάτος, 1996). Για να λειτουργήσει σωστά και αποδοτικά μία θαλάσσια μονάδα εκτροφής με ιχθυοκλωβούς επιβάλλεται το υδάτινο περιβάλλον να παραμένει καθαρό και απαλλαγμένο από οποιαδήποτε μορφή ρύπανσης, αφού η ρύπανση (αυτορύπανση ή ρύπανση από άλλες δραστηριότητες) θα στραφεί εναντίον της ίδιας της μονάδας με αποτέλεσμα να είναι η πρώτη που θα υποστεί τις συνέπειες της (Klaoudatos, Sp.; Conides, A. & Chatziefstathiou, M., 1996; Χατζηευσταθίου & Νε - ραντζής, 1997). Η ιχθυοκαλλιέργεια είναι μία κατεξοχήν φιλική για το περιβάλλον διαδικασία. Η υψηλή παραγωγή που επιτυγχάνεται στον ιδιαίτερα περιορισμένο χώρο της μονάδας, προσφέρει μία παραγωγή ψαριών τα οποία διαφορετικά θα έπρεπε να αλιευθούν με χρήση εντατικών αλιευτικών μεθόδων (μηχανότρατες, παρασυ - ρόμενα δίχτυα, κ.α.), με τεράστια δαπάνη ανθρώπινων και φυσικών πόρων, και παράλληλα με σημαντική επιβάρυνση της ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος (πελαγικού και βενθικού). Η επιστημονική γνώση σχετικά με τις αλληλεπιδράσεις των υδατοκαλλιεργειών με το περιβάλλον προερχόταν μέχρι πριν λίγα χρόνια κύρια από τις χώρες πα - ραγωγής σολομού της Βορείου Ευρώπης. Τα στοιχεία αυτά - παρά την ομοιότητα τους - δεν μπορούν να εφαρμοστούν απόλυτα για τα είδη και τις χώρες της Νοτίου Ευρώπης. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιούνται συνεχώς περιβαλλοντικές και ωκεανογραφικές μελέτες από τα Ερευνητικά Κέντρα και τα Πανεπιστημιακά ιδρύματα των διαφόρων Μεσογειακών κρατών, και οι οποίες λαμβάνουν υπ όψη τις ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες και τη σχέση μεταξύ των δια-

6 φόρων ρυπαντών και υδροδυναμικών συνθηκών της περιοχής, και της θέσης εγκατάστασης (Seymour et al, 1991; Klaoudatos, 2002; Katavic, 2003; Tsapakis et al, 2003). Η επιβάρυνση από τις ιχθυοκαλλιέργειες περιορίζεται κάτω από τους κλωβούς και σε μικρή απόσταση γύρω από αυτούς (15m έως 300m), και οφείλεται κυρίως σε ουσίες (όπως περιττώματα ψαριών και υπολείματα τροφών), οι οποίες είναι διαλυμένες στο νερό και επιβαρύνουν ελάχιστα το θαλάσσιο περιβάλλον (McGhie et al, 2000). Σημαντική επίσης είναι η χρησιμοποίηση από τα άγρια ψάρια που συναθροίζονται κάτω από τους κλωβούς του υλικού που διαφεύγει, με αποτέλεσμα την μείωση του οργανικού υλικού που τελικά φθάνει στον βυθό (Giannoulaki et al, 2005; Machias et al, 2005), και το φιλτράρισμα των αιωρούμενων στερεών από τους βενθικούς οργανισμούς (Apostolaki et al, 2003). Σε ειδική Μελέτη που πραγματοποίησε το ΕΚΘΕ (Κλαουδάτος κ.α., 1995; Klaoudatos et al, 1996; Κλαουδάτος κ.α., 1996), για να διαπιστωθεί ο βαθμός της επιβάρυνσης που μία μονάδα ιχθυοκλωβών προκαλεί στο θαλάσσιο περιβάλλον επιλέχθηκε η Kalloni Sea Farm που είχε εγκατασταθεί στην είσοδο ενός σχετικά αβαθούς κόλπου (Καλλονή Λέσβου). Η μονάδα, δυναμικότητας 200 tn το έτος, είχε εγκατασταθεί στο βαθύτερο σημείο, σε βάθος 15-20m. Με μία καινοτομική μέθοδο που αναπτύχθηκε συλλέχθηκαν κι αναλύθηκαν τα απόβλητα (υπολείμματα τροφής και περιττώματα) επιλέγοντας ένα από τα κλουβιά της μονάδας. Για να εκτιμήσουμε την επίδραση της λειτουργίας των κλωβών στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε σύσταση και ποσότητα των προϊόντων που αποβάλλονται από τα ψάρια στο περιβάλλον, και πολύ περισσότερο, την ροή αυτών των αποβλήτων. Η σύσταση και η φύση των αποβλήτων μίας μονάδας έχει άμεση σχέση με την σύσταση των παρεχομένων τροφών και την πεπτικότητα των συστατικών της. Στην συγκεκριμένη μονάδα αλλά και στις περισσότερες μονάδες με ιχθυοκλωβούς δίνεται τροφή υπό μορφή συμπήκτων (pellets), που η σύσταση των συστατικών της δίνεται από το εργοστάσιο παραγωγής. Όλα τα συστατικά των τροφών με τα προϊόντα του μεταβολισμού των ψαριών είναι πιθανά αποβαλλόμενα προϊόντα, μαζί με διάφορα φάρμακα και αναισθητικά που χορηγούνται κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της μονάδας. Επομένως τα αποβαλλόμενα προϊόντα περιλαμβάνουν τα πιο κάτω βασικά στοιχεία, οργανικό C, Ν, Η, Ο, P. Οι ενώσεις του οργανικού C και του Ν σχηματίζουν τον κύριο όγκο των αποβαλλομένων προϊόντων (υπολείμματα τροφών και περιττωμάτων) που επειδή είναι πυκνότερες του θαλασσινού νερού καθιζάνουν στον πυθμένα. Κάθε αύξηση αυτών των προϊόντων μπορεί να προκαλέσει αύξηση του φυτοπλαγκτού και γενικά της παραγωγικότητας του θαλάσσιου οικοσυστήματος, εάν αυτή περιορίζονταν από τις μειωμένες φυσικές συγκεντρώσεις αυτών των στοιχείων. Στα θαλάσσια οικοσυστήματα το διαλυμένο στο νερό Ν είναι ο σπουδαιότερος περιοριστικός παράγοντας για την αύξηση του φυτοπλαγκτού. Η αύξηση του διαλυμένου στο νερό Ν οδηγεί στον ευτροφισμό των παράκτιων οικοσυστημάτων. Ο φωσφόρος αν και προκαλεί ευτροφισμό στα γλυκά νερά, έχει αποδειχθεί ότι στα θαλάσσια οικοσυστήματα δεν αποτελεί σπουδαίο ρυθμιστικό παράγοντα για τον έλεγχο της αύξησης των φυτών. Παράλληλα οι βιταμίνες έχουν μικρό χρόνο ζωής όταν εκτεθούν στο φως στο θαλάσσιο περιβάλλον (η βιοτίνη π.χ. έχει μέσο χρόνο ζωής λιγότερο από μία εβδομάδα) και τα αντιβιοτικά δεν βρίσκονται στην στήλη του θαλασσινού νερού. Το ενδιαφέρον επικεντρώνεται επομένως στις ενώσεις του οργανικού άνθρακα και του Ν, καθώς οι αυξημένες συγκεντρώσεις αυτών των προϊόντων μπορεί να έχουν σημαντική επίδραση στην οικολογία των βενθικών οργανισμών και την χημική σύσταση του βενθικού υποστρώματος. Η ποσότητα και η σύσταση της χορηγούμενης τροφής έχει άμεση επίδραση και στο είδος των αποβαλλομένων προϊόντων που προέρχονται από τον μεταβολισμό των ψαριών και τις απώλειες κατά την χορήγηση της. Η ποσότητα της τροφής που χάνεται έχει μεγάλη σπουδαιότητα για τον προσδιορισμό των επιπτώσεων στο υδάτινο περιβάλλον και το βενθικό υπόστρωμα (Neofitou et al, 2008; 2010). Η κατανάλωση της προσφερόμενης τροφής διαφέρει αισθητά σε καθημερινή βάση και εξαρτάται από τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες. Διαπιστώσαμε ότι όταν επικρατούσε άπνοια τα ψάρια δέχονταν πολύ λίγη τροφή, ενώ αντίθετα όταν υπήρχε κυματισμός τα ψάρια καταβρόχθιζαν την προσφερόμενη τροφή. Έτσι μπορεί να εξηγηθεί η μεγάλη διαφορά στις καταναλισκόμενες ποσότητες δεδομένου ότι στα ψάρια η τροφή προσφέρονταν μέχρι κορεσμού. Σε καμία περίπτωση το υλικό που συλλέχθηκε (υπολείμματα τροφής ή περιττώματα και υπολείματα τροφής το επόμενο 24ωρο) δεν είχε την σύσταση της προσφερόμενης τροφής. Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί με το ότι τα υπολείμματα δεν περιλαμβάνουν την καθαρή τροφή αλλά ένα μίγμα από ουσίες φυτικής κυρίως σύστασης (περιέχουν μεγάλο ποσοστό υδατανθράκων) που δεν αναμιγνύεται καλά με τα υπόλοιπα συστατικά της τροφής και αποχωρίζονται από αυτή μετά την επαφή της τροφής με το θαλάσσιο περιβάλλον.

7 Οι ποσότητες των απωλειών της τροφής μαζί με το σύνολο των υπολειμμάτων του 24ώρου που συγκεντρώθηκαν στο δίχτυ δεν ξεπέρασαν το 2,4 % της πο - σότητας της τροφής που χορηγήθηκε. Επομένως τα ποσοστά που αναφέρονται από τους συγγραφείς των θεωρητικών μοντέλων είτε είναι πολύ μεγάλα είτε θα πρέπει να θεωρήσουμε ότι αυτή είναι η ποσότητα που καθιζάνει στον πυθμένα και ότι υπάρχει και ένα άλλο ποσοστό που διαλύεται στο θαλασσινό νερό (Klaoudatos et al, 1996). Τα απόβλητα του ιχθυοτροφείου - από τη φύση τους - δεν περιέχουν παθογόνους για τον άνθρωπο μικροοργανισμούς, οσμές, οχληρά ή αντιαισθητικά υλικά, ενώ το ρυπαντικό τους φορτίο είναι ασήμαντο από μόνο του αλλά και σε σχέση με την επιβάρυνση της θάλασσας από τις αποπλύσεις εδαφών. Σε πλωτές μονάδες που μελετήθηκαν σε άλλες περιοχές βρέθηκε ότι η αναλογία C/N στο ίζημα της προς εξέταση περιοχής ήταν αυξημένη, κάτι που δείχνει ότι το οργανικό υλικό που εναποτίθεται αποσυντίθεται πλήρως. Οι ρυθμοί ιζηματογέννεσης γύρω από τίς μονάδες (σε ακτίνα 100 μέτρων) ήταν μόνο το 0,2% αυτών που μετρήθηκαν κάτω από τους κλωβούς, κάτι που δείχνει ότι οργανική ρύπανση υπάρχει μόνο όταν τα ρεύματα δεν είναι ισχυρά και τα βάθη μικρά (κάτω των 20 μέτρων) και ακόμα και τότε συνήθως αυτή περιορίζεται μέσα στην μισθωμένη έκταση (Klaoudatos et al, 1996; Καρακάσης et al, 1997; Porrello et al, 2005; Mantzavrakos et al, 2007; Yucel-Gier et al, 2008; Neofitou et al, 2010). Συγκριτικές μελέτες που έχουν γίνει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας που λειτουργούν πλωτές μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας (π.χ. Κεφαλλονιά, Αργολίδα, Χίος) έδειξαν ότι δεν υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις επιβάρυνσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος (Καρακάσης et al, 1997; Klaoudatos et al, 2006; Mantzavrakos et al, 2007). Σε ορισμένες περιπτώσεις που είχε εμφανισθεί ίζημα στο βυθό κάτω ακριβώς από τους ιχθυοκλωβούς, το ίζημα αυτό είχε αναταχθεί πλήρως εντός 6 μηνών, σε σύγκριση με περιοχές της Νορβηγίας όπου αυτό ανατάσσεται πλήρως εντός 18 μηνών. Η διαδικασία για αυτοκαθαρισμό μίας περιοχής διαφέρει σημαντικά ανάλογα με την αιτία που την προκάλεσε, καθώς και τη χωρική και χρονική κλίμακα της διαταραχής. Οι Moore & Rodger (1991) ανέλυσαν την διαδικασία αυτοκαθαρισμού μίας θαλάσσιας περιοχής στη Σκωτία (Firth of Clyde) στην οποία βρέθηκε ότι 14 χρόνια μετά την παύση απελευθέρωσης λάσπης από το αποχετευτικό δίκτυο της περιοχής (οργανικό υλικό με υψηλό μικροβιακό φορτίο) υπήρχαν ακόμα σημάδια διαταραχής, αν και η κατάσταση είχε βελτιωθεί σημαντικά. Επίσης πολύ αργή διαδικασία επαναφοράς στην προγενέστερη κατάσταση του βένθους (πάνω από 12 χρόνια) παρατηρήθηκε σε περιοχές που γινόταν ρίψη αποβλήτων ανθρακωρυχείου (Johnson & Frid, 1995), παρόλο που σε αυτή τη περίπτωση η προσβολή ήταν πιο ήπια (ανόργανο υλικό, με μεγάλη γκάμα μεγέθους σωματιδίων) και δεν υπήρχε δευτερογενής αποσύνθεση τους. Έρευνες σχετικά με την επαναφορά περιοχών που δέχονταν αποχετεύσεις και υγρά απόβλητα από βιομηχανίες (Ferraro et al, 1991) έδειξαν μία επιβάρυνση στην κατάσταση του ιζήματος που οφειλόταν σε φυσικά φαινόμενα. Συγκρινόμενες με αυτές τις καταστάσεις, η επαναφορά στην προγενέστερη κατάσταση των περιοχών στις οποίες λειτουργούσαν ιχθυοτροφεία είναι μία σημαντικά ταχύτερη διαδικασία, αφού τόσο η περιοχή που επηρεάζεται είναι μικρότερης κλίμακας, όσο και το υλικό του ιζήματος που δημιουργείται (ιχθυοτροφές και περιττώματα, οργανικό υλικό, μικρού μικροβιακού φορτίου) είναι πολύ πιο εύκολα αποικοδομήσιμο. Αν και μέχρι σήμερα δεν υπάρχει γενικά αποδεκτό κριτήριο για το κατά πόσο μία περιοχή μετά την απομάκρυνση των ιχθυοκλωβών έχει επανέρθει ή όχι συνολικά στη προγενέστερη κατάσταση της, ερευνητικές μετρήσεις δείχνουν ότι παρόλο που η μακροπανίδα κάτω από τη παλαιά θέση των ιχθυοκλωβών δεν επανήρθε πλήρως, μετά από την πάροδο μόλις 17 μηνών είχε πλησιάσει σημαντικά την κατάσταση της περιοχής - δείκτη, που χρησιμοποιήθηκε στην έρευνα για την σύγκριση των δεδομένων (Καρακάσης et al, 1997; Karakassis et al, 2000; Karakassis et al, 2003; Karakassis et al, 2004 [2]; Karakassis et al, 2005; Yucel-Gier et al, 2007; Neofitou et al, 2010). Σε σχέση με τις άλλες συνηθισμένες στη χώρα μας παράκτιες χρήσεις, απαιτείται από το Κράτος η εκπόνηση μίας ολοκληρωμένης πρότασης διαχείρισης της παράκτιας ζώνης και ο καθορισμός των ζωνών οικιστικού ελέγχου και των χρήσεων γης (Κλαουδάτος et al, 1996). Στις περιπτώσεις που δεν υφίσταται τέτοιος καθορισμός, όλες οι χρήσεις θα πρέπει να θεωρούνται ισοδύναμες (αφού προτίμηση υπέρ κάποιων μπορεί να υποκρύπτει συμφέροντα) και να κρίνονται με βάση την απόδοση τους με βάση τους τρεις πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης και την τελική επίπτωση στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής.

8 Η αλληλεπίδραση των υδατοκαλλιεργειών με το υδάτινο περιβάλλον εμφανίζεται με μια ποικιλία τρόπων και περιλαμβάνει, αντιδράσεις των άλλων χρηστών, μεταβολή της υδρολογικής κατάστασης, εισαγωγή εξωτικών ειδών στο φυσικό περιβάλλον και ρύπανση των υδάτινων πόρων. Τα παρακάτω στοιχεία επικεντρώνονται στην επίδραση των αποβλήτων από τα συστήματα υδατοκαλλιεργειών στο υδάτινο περιβάλλον. Για να τεθεί η έκταση αυτής της επίδρασης σε μια προοπτική, η εντατική υδατοκαλλιέργεια πρέπει να συγκριθεί με άλλες βιομηχανίες που παράγουν απόβλητα με ενδεχόμενο να προκαλέσουν ρύπανση. Στις περισσότερο βιομηχανοποιημένες χώρες, οι σύγχρονες μεθόδοι γεωργίας ευθύνονται πολύ περισσότερο για τη ρύπανση των γλυκών και παράκτιων υδάτων από ότι η εντατική ιχθυοκαλλιέργεια (Blann et al, 2009). Αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει στο ορατό μέλλον εάν δεν αλλαχθούν δραστικά οι γεωργικές καλλιεργητικές πρακτικές. Για παράδειγμα, η ιχθυοκαλιέργεια στη Δανία ευθύνεται για λιγότερο από 3% της ετήσιας βιολογικής απαίτησης οξυγόνου (BOD) στα γλυκά νερά, λιγότερο από 1% του συνολικού φορτίου αζώτου και λιγότερο από 2% του συνολικού φορτίου φωσφόρου (FES, 1992). Από αυτή την άποψη η περιβαλλοντική επίδραση από τα απόβλητα της ιχθυοκαλλιέργειας είναι μικρή σε σύγκριση με την ενδεχόμενη επίδραση των γεωργικών αποβλήτων. Επιπλέον τα αστικά απόβλητα (μέσω των αποχετεύσεων) παράγουν το μεγαλύτερο ποσό των αποβλήτων φωσφόρου, το οποίο είναι γνωστό ότι έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα στα υδάτινα περιβάλλοντα γλυκού νερού. (Πίνακας 2.1). Πίνακας 2.1 Πηγές ρύπανσης των γλυκών νερών στη Δανία (φορτίο σε τόνους ανά έτος) Πηγή: FES, Πηγή BOD % Ολικό Ν % Ολικός Ρ % Γεωργία Αστικά Απόβλητα Βιομηχανία Ιχθυοκαλλιέργεια < < < 2 Δεδομένα από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες δείχνουν μια πολύ παρόμοια περίπτωση, αν και πρέπει να δοθεί προσοχή στην ερμηνεία των δεδομένων τόσο γενικευμένης φύσης (διαφορές στην αναφορά και αναλυτικές μεθοδολογίες μπορούν να τις κάνουν δύσκολο να συγκριθούν). Ο Πίνακας 2.2 που ακολουθεί δείχνει ότι στη Σκωτία η υδατοκαλλιέργεια γλυκού νερού συμβάλει λιγότερο στο ετήσιο φορτίο φωσφόρου από ότι η δασοπονία και συμβάλλουν και οι δύο σημαντικά λιγότερο από την διάθεση των επεξεργασμένων αστικών λυμάτων. Πίνακας 2.2 Εκτίμηση της ετήσιας προσθήκης φωσφόρου σε γλυκά νερά στη Σκωτία. Πηγή Σύνολο Ρυθμός προσθήκης (κιλά / έτος) Υδατοκαλλιέργειες (παραγωγή) tn Συνολική προσθήκη (τόνοι / έτος) 12 κιλά / τόνο 53

9 Ατμοσφαιρική εναπόθεση Δασοπονία (έκταση) ha (έκταση) ha 1,12 κιλά / εκτάριο 10 0,10 κιλά / εκτάριο 77 Πληθυσμός (άνθρωποι) 0,10 κιλά / άτομο Σύνολο φορτίου σε Ρ 650 Πηγή: NCC, Τα υγρά απόβλητα από επιχειρήσεις υδατοκαλλιέργειας διαφέρουν ουσιαστικά από τα υγρά αστικά απόβλητα (αποχετεύσεις). Τα τελευταία περιέχουν σημαντικά μεγαλύτερες ποσότητες οργανικής ύλης, ενώ τα υγρά απόβλητα από υδατοκαλλιέργειες είναι πιο κοντά στα φυσικά νερά όσον αφορά την σύνθεση των θρεπτικών (Charalambous et al, 2002) (Πίνακας 2.3). Πίνακας 2.3 Συγκριτικός πίνακας της ποιότητας του νερού του ποταμού, των υγρών αποβλήτων ιχθυοτροφείου, και αστικών αποβλήτων (mgr/lt). Παράγοντας Νερό Ποταμού Ιχθυοτροφείο Αστικά Απόβλητα (Υγρά Απόβλητα) BOD 1,0-5,0 3,0-20,0 300 Ολικό Άζωτο 1,0-2,0 0,5-4,0 75 Αμμωνιακό Άζωτο (χωρίς στοιχεία) 0,2-0,5 60 Ολικός Φώσφορος 0,02-0,10 0,05-0,15 20 Αιωρούμενα Στερεά (χωρίς στοιχεία) 5,0-50,0 500 Πηγή: Warrer - Hansen, Ωστόσο, ενώ η συγκέντρωση των ρυπαντών μπορεί να χαρακτηριστεί μικρή, μετά την παρέλευση μίας χρονικής περιόδου είναι πιθανό να συσσωρευθούν (ανάλογα με τις τοπικές συνθήκες) και να αρχίσουν να προκαλούν αλλαγές στη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Η αλλαγή του οικοσυστήματος ή η περιβαλλοντική επίδραση, συνήθως παρουσιάζεται σε τοπική κλίμακα. Η διάθεση των υγρών αποβλήτων από μια ιχθυοκαλλιέργεια σε ένα σχετικά μικρό ποτάμι μπορεί να προκαλέσει μείωση του οξυγόνου και αλλαγές στην κοινότητα για μια μικρή μόνο απόσταση κατά μήκος του ρυακιού, με το οικοσύστημα να επανέρχεται στη φυσιολογική κατάσταση σε κάποια απόσταση από το εκτροφείο. Ένας μεγαλύτερος περιβαλλοντικός κίνδυνος βρίσκεται στην περίπτωση που η ανάπτυξη μονάδων υδατοκαλλιεργειών είναι συγκεντρωμένη σε τοπικό επίπεδο. Τα αποτελέσματα των μεμονωμένων εκτροφείων μπορούν να εμφανισθούν αθροιστικά και είναι πιθανό να μπορούν να ανιχνευθούν σε επίπεδο οικοσυστήματος, σε αντίθεση με τις περισσότερο τοπικές επιδράσεις που έχει συνήθως η διάθεση από μία μόνο μονάδα (Χατζηευσταθίου, 2004 [1]). Οι εκροές από τις εκτεταμένες αγροτικές εκτροφές, την κύρια πηγή Αμμωνιακού Αζώτου, είναι δύσκολο να ανιχνευθούν και πολύ δύσκολο να μετρηθούν (Blann et al, 2009). Ωστόσο, οι επιδράσεις των μεμονωμένων χερσαίων ιχθυοτροφείων μπορούν να ανιχνευθούν και να μετρηθούν εύκολα λόγω της σημειακής φύσης των εκροών τους. Αυτό έκανε σχετικά εύκολη την ανάπτυξη και ενίσχυση των νομοθετικών μέτρων για την ιχθυοκαλλιέργεια, σε σχέση με εκείνα που υπάρχουν

10 για την γεωργική βιομηχανία. Την ίδια στιγμή όμως παρέχει στον ιχθυοκαλλιεργητή ένα πλεονέκτημα έναντι του αγρότη, αφού τα υγρά απόβλητα μπορούν να υποστούν επεξεργασία και έτσι να ελαχιστοποιηθεί η ρύπανση και οι επιπτώσεις της. Οι επιπτώσεις των ιχθυοκαλλιεργειών στο θαλάσσιο περιβάλλον και πιο συγκεκριμένα στις βενθικές βιοκοινότητες έχουν μελετηθεί εκτεταμένα σε παράκτια οικοσυστήματα σε διάφορες περιοχές της Ασίας και της Ευρώπης - κυρίως της Βόρειας - τα τελευταία 20 έτη (π.χ. Brown et al, 1987; Gowen & Bradbury, 1987), ενώ στη Μεσόγειο οι ανάλογες ερευνητικές μελέτες είναι σχετικά περιορισμένες και οι δραστηριότητες εστιάζονται κυρίως σε ανοικτά παράκτια οικοσυστήματα που φιλοξενούν ιχθυοκαλλιεργητικές δραστηριότητες και αφορούν το σύνολο των μακροβενθικών βιοκοινοτήτων (π.χ. Karakassis et al, 1999, 2000). Οι σκοποί ορισμένων τέτοιων προγραμμάτων, για διαφορετικές περιοχές και άλλα είδη εκτρεφόμενων οργανισμών παρουσιάζονται στη συνέχεια. Το Πρόγραμμα για την Διεθνή Συνεργασία με τις Αναπτυσσόμενες Χώρες (International Cooperation with Developing Countries ή INCO-DC) χρηματοδότησε ένα πρόγραμμα για την Μέτρηση της Φέρουσας Ικανότητας Κινεζικών Κόλπων. Στη διάρκεια του μελετήθηκαν οι κόλποι Sanggou και Jiaozhou, οι οποίοι χρησιμοποιούνται για εντατικές υδατοκαλλιέργειες, και προσδιόρισε την φέρουσα ικανότητα τους προκειμένου να παρέχει διαχειριστικές λύσεις ( Στόχος του προγράμματος ήταν να δημιουργήσει ένα μοντέλο για καθορισμό της φέρουσας ικανότητας της υδατοκαλλιέργειας σε ημί-κλειστους κόλπους. Οι εργασίες διεξήχθησαν σε διάστημα 36 μηνών, από τον Νοέμβριο 1998 έως και τον Οκτώβριο 2001, από κοινοπραξία ερευνητικών ισντιτούτων από την Ευρω - παϊκή Ένωση, Κίνα και Καναδά, με συντονισμό τους από το Γαλλικό Ινστιτούτο IFREMER. Το πρόγραμμα SMILE (Sustainable Mariculture in Northern Irish Lough Ecosystems) για την βιώσιμη θαλασσοκαλλιέργεια στα οικοσυστήματα των λωχ της Βορείου Ιρλανδίας χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Γεωργίας & Αγροτικής Ανάπτυξης της Βορείου Ιρλανδίας το διάστημα ( υλοποιήθηκε από μία κοινοπραξία που αποτελείτο από το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Έρευνας της Πορτογαλίας (IMAR), το Θαλάσσιο Εργαστήριο του Plymouth (PML) και το CSIR της Νοτίου Αφρικής και σκοπός του ήταν να υπολογιστεί η περιβαλλοντικά βιώσιμη φέρουσα ικανότητα για οστρακοκαλλιέργεια σε πέντε λωχ, τα Carlingford, Strangford, Belfast, Larne και Foyle. Η επίτευξη του στόχου θα γινόταν με την χρήση μίας γκάμας μοντέλων, σε συνδυασμό με πειραματικά δεδομένα και με εργασία πεδίου. Το πρόγραμμα MERAMED χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με στόχο την ανάπτυξη κατευθυντήριων γραμμών για την παρακολούθηση και εργαλείων για την εκτίμηση (μοντέλων) των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την Μεσογειακή υδατοκαλλιέργεια, με εταίρους την Akvaplan-niva AS (Νορβηγία), την SEAS Ltd και το Dunstaffnage Marine Laboratory (Σκωτία), το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (Ελλάδα) και το Leibniz-Institute of Marine Science (Γερμανία). Οι διαδικασίες και οι κανόνες για τις μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων αναπτύχθηκαν αρχικά σε πλωτές μονάδες ιχθυοτροφείων της βορείου Ευρώπης. Όμως η εφαρμογή τους στην Μεσόγειο απαιτεί τουλάχιστον τροποποίηση και προσαρμογή στις οικολογικές ιδιαιτερότητες της. Επιπλέον υπάρχουν σημαντικές διαφορές στα εκτρεφόμενα είδη, το κλίμα, τα θαλάσσια ρεύματα, το επίπεδο ευτροφισμού, καθώς και στην σύνθεση και την ποικιλότητα της χλωρίδας και της πανίδας μεταξύ του Βορείου Ατλαντικού και της Μεσογείου. Οι διαφορές αυτές απαιτούν την ανάπτυξη κατάλληλων και πιο αποτελεσματικών μεθόδων για την ορθή εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των ιχθυοτροφείων στη Μεσόγειο, προκειμένου να εξασφαλισθεί η βιώσιμη ανάπτυξη των υδατοκαλλιεργειών στις παρακτιες περιοχές της, λαμβάνοντας υπόψη κι άλλες παραμέτρους, όπως ο εντατικός τουρισμός και η παράκτια αλιεία. Το πρόγραμμα MedVeg αφορούσε την μελέτη των επιπτώσεων που έχουν τα θρεπτικά άλατα που παράγονται από την θαλάσσια ιχθυοκαλλιεργητική δραστηριότητα πάνω στη θαλάσσια βλάστηση των παράκτιων οικοσυστημάτων. Στόχος του ήταν να εξετάσει πιθανές επιπτώσεις από την απελευθέρωση θρεπτικών κατά την εκτροφή στα μακροφύκη και στο φύκος Posidonia oceanica στις παράκτιες ζώνες της Μεσογείου. Πραγματοποιήθηκαν τέσσερις εκστρατείες που εστίασαν στον εντοπισμό των χωρικών αλλαγών σε περιβαλλοντικές παραμέτρους πλησίον των κλωβών σε τέσσερα ιχθυοτροφεία κατά μήκος της Μεσογείου (Κύπρος, Σικελία, Ελλάδα και Ισπανία). Το πρόγραμμα ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2001 και ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του Σε αυτό συμμετείχαν οι National Environmental Research Institute (Δανία), Universita degli Studi di Ancona (Ιταλία), τα Direccio General de Pesca Govern de les Illes Balears, Consejo Superior de Investigaciones Cientificas,

11 και Universidad de Barcelona (Ισπανία), το Τμήμα Αλιείας & Θαλάσσιας Έρευνας (Κύπρος), και το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας Κρήτης (Ελλάδα), ενώ τον συντονισμό είχε το University of Southern Denmark (Δανία). Το πρόγραμμα ECASA για την οικοσυστημική προσέγγιση στη βιώσιμη υδατοκαλλιέργεια χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είχε 16 ερευνητικούς εταίρους από 13 Κράτη Μέλη και διαδέχτηκε μία σειρά μικρότερων προγραμμάτων που βοήθησαν στην κατανόηση των επιπτώσεων από τις υδατοκαλλιέργειες στο περιβάλλον, κι ιδιαίτερα της Μεσογείου Το πρόγραμμα πραγματοποίησε εργασίες πεδίου σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης, από τις περιοχές της Νορβηγίας και Σκωτίας που βρίσκονται στον Ατλαντικό, στην Βαλτική και την Μεσόγειο. Περιέλαβε ιχθυοκαλλιέργεια κι οστρακοκαλλιέργεια ( επεδίωξε ενεργό συμμετοχή των τοπικών φορέων και των συναρμόδιων υπηρεσιών (Bodoy, 2007), ενώ εξέτασε και την κοινωνική αποδοχή των υδατοκαλλιεργειών στις περιοχές που αυτές λειτουργούν (Whitmarsh et al, 2007). Η διαθέσιμη πληροφορία για τις επιπτώσεις ιχθυοκαλλιεργητικών μονάδων σε ημίκλειστα παράκτια οικοσυστήματα ή σε συγκεκριμένες ταξοκοινωνίες είναι ελλειπής (π.χ. Karakassis et al, 2000; Dimitriadis et al, 2004). Προσπάθειες γίνονται (Δημητριάδης κ.α., 2006) για να διερευνηθούν οι επιπτώσεις των ιχθυοκλωβών στα χωρο-χρονικά πρότυπα ποικιλότητας των μακροβενθικών βιοκοινοτήτων στο ημίκλειστο παράκτιο οικοσύστημα του κόλπου Γέρας Λέσβου, και ειδικότερα στη ταξοκοινωνία των Μαλακίων, που ως γνωστόν αποτελούν σημαντικό δείκτη στην εκτίμηση της συνολικής οικολογικής κατάστασης ενός παράκτιου οικοσυστήματος (Koutsoubas et al, 2000). Σε όλη τη περιοχή μελέτης ο κυριότερος παράγοντας διαμόρφωσης των προτύπων κατανομής της Tαξοκοινωνίας των Μαλακίων βρέθηκε ότι ήταν η απόσταση από τους κλωβούς. Η ιχθυοκαλλιεργητική δραστηριότητα στη περιοχή μελέτης φαίνεται ότι προκαλεί κάποιου βαθμού περιβαλλοντική διατάραξη στη κοινότητα των Μαλακίων, που όμως είναι τοπικού χαρακτήρα - σε άμεση γειτνίαση με τους ιχθυοκλωβούς - για συγκεκριμένη χρονική περίοδο στη διάρκεια του έτους. Τα πρότυπα ποικιλότητας της μαλακοπανίδας στη περιοχή μελέτης σχετίζονται με την απόσταση από τους ιχθυοκλωβούς. Η ιχθυοκαλλιεργητική δραστηριότητα φαίνεται ότι προκαλεί κάποιου βαθμού περιβαλλοντική διατάραξη (stress) στη ταξοκοινωνία των βενθικών Μαλακίων, η οποία μεταβάλλεται χωρικά ανάλογα με την εποχή, και αφορά κυρίως τα σημεία που γειτνιάζουν με τους ιχθυοκλωβούς (έως και την έκταση των 10m το καλοκαίρι, και τα 50m το φθινόπωρο). Τα αποτελέσματα αυτά είναι σε συμφωνία με ανάλογες μελέτες σε παράκτιες περιοχές των Ελληνικών θαλασσών με ιχθυοκαλλιεργητικές δραστηριότητες (περιβαλλοντική διατάραξη μέχρι την απόσταση των 25m από τους κλωβούς - Karakassis et al, 1999, 2000). Επίσης, η επίδραση των περιοχών ιχθυοκαλλιέργειας στις βενθικές βιοκοινωνίες σε μέση κλίμακα (από 1 km έως 10 km) μελετήθηκε σε τρεις παράκτιες περιοχές του Αιγαίου (Karakassis et al, 2005). Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι δεν υπήρξαν σημαντικές αλλαγές μεταξύ των θέσεων κοντά και μακρυά από τις περιοχές με τα ιχθυοτροφεία, όσον αφορά την αφθονία, βιομάζα και ποικιλότητα. Η βενθική επίδραση της ιχθυοκαλλιέργειας σε περιοχές που γειτνιάζουν στους ιχθυοκλωβούς έχει τεκμηριωθεί για διάφορες περιοχές του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης και της Μεσογείου (Karakassis et al, 2000; Fernandes et al, 2001; Klaoudatos et al, 2006; Sanz-Lazaro et al, 2006; Yucel-Gier et al, 2007). Όμως, η επέκταση των ιχθυοκαλλιεργειών και ο περιορισμός σε διαθέσιμες θέσεις είχε αποτέλεσμα την εγκατάσταση των θαλάσσιων πάρκων σχετικά κοντά το ένα στο άλλο, δημιουργώντας έτσι περιοχές στις οποίες υπάρχει πλέον εκτεταμένη δραστηριότητα, και στις οποίες συγκεντρώνεται αξιοσημείωτη παραγωγή, και συνεπώς εκεί αναμένεται να έχουμε και σημαντική απελευθέρωση θρεπτικών. Τα ωκεανογραφικά χαρακτηριστικά των περιοχών που επιλέγονται για ιχθυοκαλλιέργειες συνήθως εμφανίζουν ταχεία ανανέωση του νερού, αλλά είναι πιθανό η ποσότητα θρεπτικών και λεπτόκοκκου υλικού που απελευθερώνεται να είναι τέτοιου μεγέθους που να μπορέσει άμεσα ή έμμεσα να διαταράξει την θαλάσσια βιοκοινωνία σε ευρύτερες χωρικές κλίμακες. Ακόμη περισσότερο στην περίπτωση ολιγοτροφικών θαλάσσιων συστημάτων (όπως είναι η Μεσόγειος), όπου το σήμα για την έναρξη ευτροφισμού θα ήταν πιο εύκολα ανιχνεύσιμο σε μεγαλύτερες χωρικές κλίμακες.

12 Σύγχρονες μελέτες (Karakassis et al 2005, Δημητριάδης κ.α. 2006) εξέτασαν διάφορες περιοχές με ιχθυοκαλλιεργητικές δραστηριότητες, τόσο σε ημίκλειστα παράκτια οικοσυστήματα καθώς και σε χωρικές κλίμακες από 1 km έως 10 km. Τα αποτελέσματα από 3-way ANOVA για αφθονία και βιομάζα, δεν έδειξαν καμία σημαντική αλλαγή στην βιομάζα στις μεταβλητές που εξετάσθηκαν, ενώ όσον αφορά την αφθονία έδειξαν σημαντικές μεν αλλαγές στο είδος και την περιοχή του ιζήματος, αλλά καμμία σημαντική διαφορά σχετικά με την εγγύτητα στις ζώνες ιχθυοκαλλιεργειών. Όλες οι μετρήσεις ποικιλότητας έδειξαν σημαντικές αλλαγές μεταξύ περιοχών και τύπων του ιζήματος, με εποχιακή διακύμανση, αλλά ξανά καμμία σημαντική αλλαγή όσον αφορά την εγγύτητα τους στις περιοχές ιχθυοκαλλιέργειας (Yucel-Gier et al, 2007). Τα αποτελέσματα των ανωτέρω μετρήσεων πεδίου δηλώνουν ότι οι ζώνες ιχθυοκαλλιέργειας, έχοντας εξεταστεί κάτω από τα σημερινά επίπεδα παραγωγής καθώς και την υφιστάμενη διαδικασίας επιλογής της θέσης εγκατάστασης των μονάδων, δεν εμφανίζουν σημαντικές αλλαγές στα χαρακτηριστικά μακροβενθικών κοινωνιών. Παρόλο που η ιχθυοκαλλιέργεια απελευθερώνει έναν σημαντικό αριθμό θρεπτικών ουσιών στην υδάτινη στήλη (Pitta et al, 1999) φαίνεται ότι αυτά δεν επηρεάζουν την παραγωγικότητα με τέτοιο τρόπο που να μπορεί να επιδράσει αρνητικά στο βενθικό περιβάλλον, πέρα από την ζώνη άμεσης γειτνίασης με την πλωτή μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας (Yucel-Gier et al, 2007; Neofitou et al, 2008; Neofitou et al, 2010). Παρόλο όμως που οι επιπτώσεις των μονάδων στο μακροβένθος και το πλαγκτόν είναι πρακτικά αμελητέες (Karakassis et al, 2000; Dimitriadis et al, 2004; Karakassis et al, 2005; Cook et al, 2006), ένα από τα κυριότερα οικολογικά προβλήματα που δημιουργούνται από την εγκατάσταση των πλωτών μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας στην παράκτια ζώνη είναι η επίδραση τους στο φύκος Posidonia oceanica, ένα ενδημικό είδος με μεγάλη οικολογική σημασία για την Μεσόγειο, αφού είναι το κυρίαρχο είδος καλύπτοντας μεγάλες περιοχές της Μεσογείου, σε βάθη 0,3 έως 45 μέτρα (Delgado et al, 1999; Apostolaki et al, 2006 [1]; [2]). Το είδος αυτό είναι αργά αναπτυσσόμενο, με αραιές περιόδους αναπαραγωγής, απαιτώντας αιώνες για να αποικίσει τις παράκτιες περιοχές. Η Posidonia oceanica διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην λειτουργία της παράκτιας ζώνης (π.χ. προλαμβάνει την διάβρωση των ακτών, αυξάνει την παράκτια βιοποικιλότητα, οξυγονώνει νερό και ίζημα, αυξάνει την διαφάνεια του νερού, κλπ). Σύμφωνα με σχετική μελέτη (Huntington et al, 2006) παρόλο που τα λιβάδια της Posidonia oceanica έχουν διατηρηθεί για χιλιετίες, είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένα στην δραστηριότητα των θαλάσσιων υδατοκαλλιεργειών όπως αυτό αντικατοπτρίζεται από την μεγάλης κλίμακας μείωση της Posidonia oceanica που έχει αναφερθεί κοντά σε ιχθυοτροφεία, ακόμη και μετά την παύση των δραστηριοτήτων. Η μείωση των λιβαδιών της Posidonia oceanica κοντά στις μονάδες (δηλαδή σε απόσταση έως 300 m, ανάλογα την περοχή και τα ρεύματα) αποδίδεται κυρίως σε υποβάθμιση της ποιότητας του ιζήματος, που εμφανίζεται με συμπτώματα όπως ανοξία, υψηλό οργανικό υλικό και συγκέντρωση θειούχων ενώσεων, ή υψηλή μείωση θειικών, λειτουργίες και συνθήκες επιζήμιες για την επιβίωση και την ανάπτυξη των φυκών. Επιπλέον, αλλαγές στην πυκνότητα των επίφυτων και/ή αλλαγές στην βόσκηση σε απάντηση της αύξησης θρεπτικών που προέρχονται από ιχθυοκαλλιεργητικές δραστηριότητες μπορούν να οδηγήσουν επίσης σε απώλεια φυκών (Sanz-Lazaro et al, 2006; Yucel-Gier et al, 2007).

13 Κλείνοντας, κι όσον αφορά την κατηγορία της κατάληψης των ακτών και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος των παράκτιων περιοχών, εμείς επαναφέρουμε την πρόταση που είχαμε κάνει κατά την διαβούλευση για το Ειδικό Χωροταξικό των Υδατοκαλλιεργειών: Θα μπορούσε σε κάθε περιοχή που θα θεωρηθεί ως τόσο σημαντική για την φύση που δεν μπορεί να εγκατασταθεί ούτε καν μία πλωτή μονάδα ιχθυοκαλλιέργειας ή οστρακοκαλλιέργεας να απαγορευθεί και ΚΑΘΕ ΑΛΛΗ ανθρώπινη δραστηριότητα και ειδικά η τουριστική, η οικιστική χρήση, και η εντατική γεωργία σε ακτίνα τουλάχιστον 1 χιλιομέτρου, δραστηριότητες οι οποίες έχει αποδειχθεί ότι είναι ιδιαίτερα επιβλαβείς για το θαλάσσιο περιβάλλον, και οι περιοχές αυτές να χαρακτηρισθούν ως «κλειστές ζώνες για όλους» και ως «απόλυτα προστατευόμενες περιοχές». Κάτι μας λέει ότι ένα προκριθεί αυτή η πρόταση μας θα λυθούν άμεσα οι περισσότερες από τις υφιστάμενες «συγκρούσεις» χρήσεων γης.

14 Απαντήσεις στις απόψεις και ερωτήματα του εισηγητή κου. Ν-Ε. Μωραΐτη Χαρακτηρισμός προς τον ΠΑΣΤΙ, κι εμένα προσωπικά, ως «δήθεν εκπρόσωπο» εργαζομένων Ιχθυολόγων. Σε κανένα σημείο της σημερινής ή παλαιοτέρων παρεμβάσεων ο Σύλλογος μας δεν έχει αναφέρει ότι εκπροσωπεί το σύνολο των ιχθυολόγων ή το σύνολο των εργαζομένων στις υδατοκαλλιέργειες. Εμείς εκπροσωπούμε μόνο τα μέλη μας, και τους συναδέλφους μας και εν δυνάμει μέλη μας, σύμφωνα με το Καταστατικό μας, οι οποίοι όμως «τυχαίνει» να αποτελούν σήμερα την απόλυτη πλειοψηφία των ιχθυολόγων που εργάζονται στην ελληνική υδατοκαλλιέργεια καθώς και ένα σημαντικό ποσοστό των ιχθυολόγων που εργάζονται στον δημόσιο τομέα. Ο Σύλλογος μας είναι Επιστημονικός και Επαγγελματικός, ο Επίσημος Φορέας των Ελλήνων Πτυχιούχων Ιχθυολόγων Ανώτατης Εκπαίδευσης, και σήμερα εκπροσωπεί άνω των Πτυχιούχων Ιχθυολόγων ΤΕ, οι οποίοι εργάζονται κυρίως στον ιδιωτικό τομέα. Ο Πανελλήνιος Σύλλογος Τεχνολόγων Ιχθυολόγων (ΠΑ.Σ.Τ.Ι., ΤΘ 80543, ΤΚ 18510, Πειραιάς) έχει ιδρυθεί το 1991 και είναι Επιστημονικός και Επαγγελματικός Σύλλογος - συλλογικό όργανο των Ελλήνων Ιχθυολόγων - αναγνωρισμένος από το Ελληνικό Κράτος, με Καταστατικό κατατεθειμένο στο Πρωτοδικείο Πειραιά και έδρα τον Πειραιά. Μέλη του Συλλόγου μας μπορούν να γίνουν όλοι οι Ιχθυολόγοι που εργάζονται στην Ελλάδα ή την Κύπρο ανεξάρτητα κατηγορίας του βασικού τους Πτυχίου (ΠΕ ή ΤΕ) και είναι βέβαια ο μόνος Σύλλογος που καλύπτει όλους τους Ιχθυολόγους, ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, ΠΕ ή ΤΕ, σε αντίθεση πχ με άλλους υφιστάμενους Συλλόγους και οι οποίοι είναι σχεδόν αποκλειστικά σύλλογοι εργαζομένων σε Κοινό Χώρο Εργασίας (πχ στο δημόσιο). Σύμφωνα με τα όσα προβλέπει το Καταστατικό του Συλλόγου μας, μέλη μπορούν να γίνουν οι Πτυχιούχοι Ιχθυολόγοι των τμημάτων Ιχθυοκομίας - Αλιείας των Τ.Ε.Ι. της χώρας μας, οι Πτυχιούχοι των ισοτίμων και ομοταγών προς αυτές σχολών του εσωτερικού και του εξωτερικού σύμφωνα με την Ενιαία Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (όπως αυτή προβλέπεται από την Ελληνική Νομοθεσία και τους Κανονισμούς και τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης), οι Πτυχιούχοι Σχολών Θετικών Επιστημών που πληρούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για εγγραφή τους ως Ιχθυολόγοι στον αντίστοιχο κλάδο του ΓΕΩΤΕΕ, καθώς και οι υπήκοοι της Κύπρου και των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατοικούν και εργάζονται στην Ελλάδα ή την Κύπρο και πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις. Οι Ιχθυολόγοι μέλη μας εργάζονται καθημερινά στην παραγωγή, δίπλα στον ψαρά και τον ιχθυοκαλλιεργητή, αλλά και στην εφαρμοσμένη έρευνα με σκοπό τη βελτίωση της παραγωγικής δυνατότητας της χώρας, την αύξηση των εξαγωγών και την προστασία του περιβάλλοντος, και η συνεχής ενημέρωση κι επιμόρφωση εκ μέρους μας όλων των εργαζομένων, και κυρίως αυτών στις μονάδες υδατοκαλλιέργειας το διασφαλίζει. Θα θέλαμε να σας παράσχουμε τις παρακάτω πληροφορίες: 1. Το έτος ίδρυσης του 1 ου Τμήματος Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης στη χώρα μας που χορηγούσε Πτυχίο Ιχθυολόγου είναι το Το τμήμα αυτό ήταν το ιστορικό Τμήμα Ιχθυοκομίας - Αλιείας στο Μεσολόγγι, το οποίο λειτούργησε αρχικά ως ΚΑΤΕΕ, μετατράπηκε το 1983 σε ΤΕΙ, και μετεξελίχθηκε στο σημερινό Τμήμα Υδατοκαλλιεργειών και Αλιευτικής Διαχείρισης. 3. Τα τμήματα χορηγούν Πτυχία Ιχθυολογίας, θεσμικά κατοχυρωμένα ως τέτοια και με αυτό τον τίτλο αποφοίτου με ΠΔ ήδη από το Ειδικότερα, με βάση το Π.Δ. 388/89 (ΦΕΚ 169, Α, άρθρο μόνο, παρ. 2, περίπτωση 31), καθορίζεται ότι ο επαγγελματικός τίτλος που φέρουν οι Ιχθυολόγοι τεχνολογικής εκπαίδευσης είναι «Πτυχιούχος Ιχθυολόγος Τ.Ε.», τίτλος που αναγράφεται και στα Πτυχία που χορηγούν τα αντίστοιχα Τμήματα των ΤΕΙ

15 της χώρας μας (βλέπε συνημμένα σκαναρισμένη εικόνα του Πτυχίου του Προέδρου της ΕΕ μας, που αποτελεί 1 ο Ακαδημαϊκό Τίτλο, και τον οποίο χορηγεί Ακαδημαϊκό Ίδρυμα του Ελληνικού Κράτους). 4. Αριθμός αποφοίτων - Πτυχιούχων Ιχθυολόγων ΤΕ από ΤΕΙ Μεσολογγίου: άνω των Σύνολο αποφοίτων - Πτυχιούχων Ιχθυολόγων ΤΕ από τα αντίστοιχα τμήματα των ΤΕΙ Ηπείρου και ΤΕΙ Θεσσαλονίκης: άνω των Αριθμός συνολικά εργαζομένων Ιχθυολόγων ΤΕ: άνω των 1000, από τους έως σήμερα άνω των 2000 απόφοιτους (ετεροαπασχόληση περίπου 50%). 7. Αριθμός εργαζομένων σήμερα Ιχθυολόγων ΤΕ σε ιδιωτικές επιχειρήσεις υδατοκαλλιεργειών και συναφείς τομείς: άνω των 800 (περίπου το 15% των άμεσα εργαζομένων στον κλάδο). 8. Αριθμός εργαζομένων Ιχθυολόγων ΤΕ στον Δημόσιο και Ευρύτερο Δημόσιο Τομέα, με τα Ερευνητικά Ιδρύματα: άνω των 200. Επίσης ο Σύλλογος μας συμμετέχει στο Συντονιστικό Όργανο των Φορέων των Γεωτεχνικών, Τεχνολόγων Τροφίμων και Οινολόγων του Τεχνολογικού Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΣΟΦ-ΓΕΤΡΟΤΕ) αποτελούμενο από τις επιστημονικές και επαγγελματικές ενώσεις ΠΕΠΤΕΓ (Γεωπόνοι), ΕΕΔΔΥ (Δασοπόνοι), ΠΕΤΕΤ (Τεχνολόγοι Τροφίμων), ΠΑΝΕΠΟ (Οινολόγοι), συμβάλλοντας έτσι στον συντονισμό άνω των Γεωτεχνικών ΤΕ. Ο φορέας μας υπογράφει επί σειρά ετών την Συλλογική Σύμβαση Εργασίας (Σ.Σ.Ε.) των Ιχθυολόγων με τον Σύνδεσμο Ελλήνων Θαλασσοκαλλιεργητών (ΣΕΘ), με πρώτη υπογραφή για το διάστημα έπειτα από προσφυγή του ΠΑΣΤΙ στον Οργανισμό για την Μεσολάβηση και την Διαιτησία (ΟΜΕΔ) λόγω της άρνησης μέχρι τότε των εργοδοτικών Οργανώσεων να συνάψουν ΣΣΕ. Η πρώτη σύμβαση υπεγράφη με την συμβολή Μεσολαβητή κι έκτοτε όλες οι άλλες με απευθείας διμερείς διαπραγματεύσεις. Η τελευταία σύμβαση μας βρισκόταν σε ισχύ μέχρι την ημερομηνία νομοθετικής λήξης όλων των συμβάσεων, και καθώς είχαμε προβλέψει την επερχόμενη κρίση είχε ενσωματώσει στο κείμενο της ήδη από το 2010 πολλές διατάξεις που προστάτευαν τον εργαζόμενο από το «Μνημόνιο», ως κοινή συμφωνία Εργαζομένων - Εργοδοτών. Συνημμένα ακολουθούν οι πρώτες σελίδες όλων των ΣΣΕ που είναι στη διάθεση σας από εμάς ή το Υπουργείο Εργασίας, όπου τις καταθέταμε. Όσον αφορά τα θέματα Ασφάλειας και Υγείας (H&S) στην εργασία ο Σύλλογος μας έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, απαγορεύοντας πχ στα Μέλη μας τις καταδύσεις στις μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας (γενική πρακτική αρχικά, που έχει εκλείψει σήμερα) έχοντας ειδική πρόβλεψη στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας που απαιτεί χωριστή ειδική συμφωνία και ασφάλιση δύτη. Επιπλέον, το έτος 2003 με τη συγχρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία (OSHA) εξέδωσε - σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή - τον οδηγό με τίτλο: "Οδηγός Υγιεινής και Ασφάλειας της Εργασίας στις Υδατοκαλλιέργειες", που διανεμήθηκε ευρέως, σε συνεργασία με Σεμνάρια που πραγματοποίησε ο Σύλλογος για επιμόρφωση του συνόλου του προσωπικού των ιχθυοτροφείων σε θέματα Υγιεινής κι Ασφάλειας τους. Έκτοτε διατίθεται δωρεάν σε ηλεκτρονική μορφή μέσα από τις σελίδες μας κι άλλες πηγές: %20and%20safety%20guide% % pdf Επιπλέον είμαστε ο μόνος φορέας εργαζομένων του κλάδου που παρακολουθούμε τακτικά όλα τα θέματα εργατικών ατυχημάτων πραγματοποιώντας δικές μας σχετικές έρευνες και δημοσιεύσεις σε περιοδικά κι επιστημονικά κλαδικά συνέδρια. Γιατί θέλουμε υγιείς κι ασφαλείς τους συναδέλφους μας.

16 Ενδεικτικά παρακάτω τίτλοι εισηγήσεων σε διεθνή συνέδρια, και συνημμένα άρθρο στα ελληνικά κι ο οδηγός. Chatziefstathiou M., Ginalas T., Tiligadas E., Development and Nationwide Distribution of the first Aquaculture Health and Safety Guide (PA.S.T.I., 2003, ISBN ). AquaMedit 2004, 2 nd International Congress on Aquaculture, Fisheries Technology and Environmental Management, June 2004, Athens, Greece. Chatziefstathiou, M., Ginalas, T. and Tiligadas, E., AquaSafe Project: Health and Safety in Aquaculture. Work Risk Assessment and Work Hazard Prevention for Total Quality Management of Aquaculture Production. Aquaculture Europe Biotechnologies for Quality, October 2004, Barcelona, Spain. Chatziefstathiou, M., Ginalas, T. and Tiligadas, E., Aquaculture Health and Safety Guide (PASTI ed., 2003, 1 st ed. ISBN ). Aquaculture Europe Biotechnologies for Quality, Poster, October 2004, Barcelona, Spain. Tiligadas, I., Moutopoulos, D. K., Chatziefstathiou, M., Tsoumani, M., Nathanailides, C., Anastasiou, S., A Review of Health and Safety Issues in Mariculture Industry in Greece. Journal of Scientific Research & Reports. 3(9): , 2014; Article no. JSRR , SCIENCEDOMAIN international ( Ως γενικό σχόλιο θα θέλαμε να σας υπενθυμίσουμε ότι, όπως ήδη γνωρίζετε, οι Πτυχιούχοι των Τμημάτων των Τ.Ε.Ι. βρίσκονται επί μακρόν αντιμέτωποι με μία πληθώρα προβλημάτων που περιορίζουν και δυσχεραίνουν την εργασιακή τους δραστηριότητα και εξέλιξη. Στην περίοδο ύφεσης μάλιστα που διανύουμε τα προβλήματα αυτά βρίσκονται σε έξαρση, καθώς οι πιέσεις έχουν πολλαπλασιασθεί από κάθε πλευρά. Παρά το γεγονός της ύπαρξης σειράς νομοθετικών ρυθμίσεων, μέχρι και σήμερα, δεν έχουν υπάρξει οι λύσεις, που θα επιβάλλουν την επίλυση των προβλημάτων και θα εξομαλύνουν την κατάσταση. Ζητάμε κι αναμένουμε το Ελληνικό Κοινοβούλιο να γνωρίζει την Νομοθεσία που έχει ψηφίσει και η Πολιτεία να εφαρμόζει την ισχύουσα Νομοθεσία που έχει θεσπίσει η Ελληνική Βουλή για τον Τεχνολογικό Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης (Ν.2916/2001 και Ν.3547/2007), όπου διευκρίνισε ότι τα ΤΕΙ είναι ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης (κατά την έννοια του άρθρου 16 παρ 5 του Συντάγματος), κι ότι οι πτυχιούχοι τους και ειδικά οι Ιχθυολόγοι ΤΕ θα αντιμετωπίζονται πλέον από αυτήν ως Πτυχιούχοι Σχολών Ανώτατης Εκπαίδευσης που είναι. Θεωρούμε λοιπόν ότι αποτελεί προσβολή προς τα Μέλη μας, Πτυχιούχους Ανώτατης Εκπαίδευσης, την ώρα που ως Χώρα λέμε ότι θα αναπτύξουμε την Καινοτομία, θα προωθήσουμε την Τεχνολογία, ότι εκεί βασίζουμε την ανάπτυξη της χώρας, κλπ, να δεχόμαστε επιθέσεις μέσα στο Ελληνικό Κοινοβούλιο - με την λογική της πλήρους υποβάθμισης του ρόλου και της σημασίας μας, έως και της πλήρους «εξαφάνισης» του κλάδου μας - ενώ είμαστε το προσωπικό που θα κληθεί να τα κάνει πράξη όλα αυτά, δηλαδή οι Πτυχιούχοι του Τεχνολογικού Τομέα της Ανώτατης Εκπαίδευσης, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό είναι οι κατεξοχήν εξειδικευμένοι, έχουν εμπειρία, και ειδικά για τον Δημόσιο Τομέα δεν έχουν αλλοτριωθεί αφού έχει προσληφθεί σχετικά πρόσφατα, κυρίως μέσω διαγωνισμών ΑΣΕΠ, και είναι έξω από τα «κυκλώματα», λόγω της συνεχούς σύγκρουσης μας με τις διάφορες συντεχνίες (εκφραζόμενες από τα ΤΕΕ, ΓΕΩΤΕΕ, κλπ, όλα τους ΝΠΔΔ τα οποία χρηματοδοτούνται κι από εμάς μέσω της φορολογίας μας, σε αντίθεση με τον Σύλλογο μας), για τα Επαγγελματικά μας Δικαιώματα και τα Κλειστά τους Επαγγέλματα. Εμείς από την πλευρά μας κάνουμε ότι μπορούμε για την ανάπτυξη της χώρας και την πρόοδο των συναδέλφων μας, βασιζόμενοι στην συνεργασία στο πεδίο με όλους τους συγγενείς κλάδους και επιστήμονες, κάτι που αποδεικνύεται εύκολα από τα 10 διεθνή συνέδρια μας AquaMedit, που πλέον θα οργανώνουμε ως HydroMedit με το Τμήμα Γεωπονίας Ιχθυολογίας & Υδάτινου Περιβάλλοντος της Σχολή Γεωπονικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και το 6 o Water & Fish που διοργανώσαμε το 2013 στο Βελιγράδι με την Γεωπονική Σχολή του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου. Σχετικά με την έγκριση των τοπικών κοινωνιών σε θέματα που αφορούν συγκρουσιακές δραστηριότητες Συχνά διάφορες οργανώσεις και φορείς «υιοθετούν» κάποιες δράσεις, συνήθως «περιβαλλοντική», εκφράζουν μία μονομερή άποψη, και το μόνο που τις ενδιαφέρει είναι μην τυχόν και θιγούν αυτές, θεωρώντας ότι έχουν προτεραιότητα έναντι κάθε άλλης παραγωγικής δραστηριότητας, η οποία βέβαια πρέπει να «ξεκουμπιστεί» άμεσα από εκεί («να φύγετε, να πάτε αλλού», με την αντίστοιχη αναπτυξιακή νοοτροπία με εκείνον τον παππού της διαφήμισης). Στην περίπτωση