εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την

Transcript

1 Αναγκαίες Μελέτες Υποβάθρου για την εφαρμογή του θεσμικού πλαισίου για την Περιβαλλοντική Ευθύνη Σπύρος Παπαγρηγορίου, α αγρηγορ ου, Π.Μ. Μέλος ΜΕΠΑΑ/ ΤΕΕ 30 IOYNIOY 2010

2 Πλαίσιο Περιβαλλοντικής Ευθύνης Στόχος Οδηγίας 2004/35/ΕΚ + Π.Δ. 148/ (ΦΕΚ 190Α) θέσπιση περιβαλλοντικής ευθύνης βάσει της αρχής ο «ρυπαίνων πληρώνει», καθώς & των αρχών της πρόληψης & προφύλαξης με σκοπό την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημιάς. Διαμόρφωση πλαισίου ώστε κάθε φορέας εκμετάλλευσης έργου ή και δραστηριότητας που μπορεί να προκαλέσει ή προκάλεσε περιβαλλοντική ζημιά, να είναι καταρχήν οικονομικά υπεύθυνος για τη λήψη των απαραίτητων μέτρων πρόληψης ή/και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς. 2/21

3 Περιβαλλοντική Ζημιά Περιβαλλοντική ζημιά: «η μετρήσιμη δυσμενής μεταβολή φυσικού πόρου ή η μετρήσιμη υποβάθμιση υπηρεσίας συνδεόμενης με φυσικό πόρο που μπορεί να επέλθει άμεσα ή έμμεσα» Βάση για την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ζημιάς «αρχική κατάσταση ή κατάσταση αναφοράς». Αρχική κατάσταση: «η κατάσταση που θα επικρατούσε κατά τη στιγμή της ζημιάς των φυσικών πόρων και των υπηρεσιών εάν δεν είχε συμβεί η περιβαλλοντική ζημιά, υπολογιζόμενη με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες» 3/21

4 Κατηγορίες φυσικών πόρων Σύμφωνα με την Οδηγία αξιολογούνται ως προς την περιβαλλοντική ζημιά 3 κατηγορίες φυσικών πόρων: τα προστατευόμενα είδη και φυσικοί οικότοποι τα ύδατα το έδαφος Καθορίζονται κριτήρια & δεδομένα που απαιτούνται για την αξιολόγηση των δυσμενών μεταβολών από την αρχική κατάσταση, δηλ. της περιβαλλοντικής ζημιάς. Προστατευόμενα είδη & φυσικοί οικότοποι: Σύνδεση με Οδηγίες 2009/147/EK για τα πτηνά (όπως αντικατέστησε την 79/409/ΕΟΚ) & 92/43/ΕΟΚ για τους φυσικούς οικοτόπους - είδη πανίδας και χλωρίδας. Ύδατα: Αξιολόγηση της κατάστασης των υδάτων βάσει της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60/ΕΚ. Έδαφος: Οποιαδήποτε ρύπανση από ουσίες, παρασκευάσματα, οργανισμούς & μικροοργανισμούς, δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο στην ανθρώπινη υγεία. 4/21

5 Υποχρεώσεις Φορέα Εκμετάλλευσης Ο φορέας εκμετάλλευσης επιβαρύνεται με το κόστος των δράσεων πρόληψης και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς και στις πλείστες περιπτώσεις είναι αυτός ο οποίος είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή των κατάλληλων αναγκαίων μέτρων πρόληψης και αποκατάστασης. α ασης Ο φορέας εκμετάλλευσης δεν υποχρεούται να επωμισθεί το κόστος των δράσεων πρόληψης ή και αποκατάστασης εάν μπορεί να αποδείξει ότι η περιβαλλοντική ζημιά προκλήθηκε από τρίτο και επήλθε παρά την ύπαρξη των ενδεδειγμένων μέτρων ασφαλείας. Πρόβλεψη για τους φορείς εκμετάλλευσης, οι οποίοι δεν έχουν ενεργήσει εκ δόλου ή εξ αμελείας να μην επωμίζονται το κόστος των μέτρων αποκατάστασης, όταν η συγκεκριμένη ζημιά είναι το αποτέλεσμα εκπομπών ή γεγονότων, για τα οποία έχει εκδοθεί ρητή άδεια σύνδεση με περιβαλλοντικούς όρους στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων & δραστηριοτήτων. 5/21

6 Υποχρεώσεις Αρμόδιας Αρχής Η Αρμόδια Αρχή (ΥΠΕΚΑ ή/και Περιφέρειες) είναι αυτή που έχει το καθήκον να εντοπίσει το φορέα εκμετάλλευσης που προκάλεσε τη ζημιά ή την επικείμενη απειλή ζημιάς, να εκτιμήσει τη σοβαρότητα της ζημιάς και να καθορίσει αυτή ποια μέτρα αποκατάστασης θα πρέπει να ληφθούν. Δικαίωμα απαίτησης από το φορέα εκμετάλλευσης να διενεργήσει τη δική του αξιολόγηση και να παράσχει κάθε πληροφορία και στοιχείο που είναι απαραίτητο. 6/21

7 Σημασία Μελετών Υποβάθρου (i) Η σωστή και ενδελεχής αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ζημιάς ενδιαφέρει ιδιαίτερα τόσο για το φορέα εκμετάλλευσης, όσο και για την Αρμόδια Αρχή. Βάση για την αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ζημιάς είναι η ορθή και αναλυτική καταγραφή της αρχικής κατάστασης αναφοράς μέσω κατάλληλων μελετών υποβάθρου (baseline studies). Μελέτη υποβάθρου: Διάγνωση της αρχικής κατάστασης, η οποία αφορά είτε στις συνθήκες προ της έναρξης μίας δραστηριότητας ή κατά τη διάρκεια της δραστηριότητας υπό κανονικές συνθήκες. 7/21

8 Σημασία Μελετών Υποβάθρου (ii) Φορέας Εκμετάλλευσης Μόνη ασφαλιστική δικλείδα για τον φορέα εκμετάλλευσης όσον αφορά στα απαιτούμενα μέτρα αποκατάστασης και συνεπώς στο κόστος αυτών, όπως επίσης μπορεί να αποτελέσει την αιτιολογημένη απόδειξη σε καταστάσεις όπου η περιβαλλοντική ζημιά δεν έχει προκληθεί από τον φορέα εκμετάλλευσης. Αρμόδια Αρχή Οι μελέτες υποβάθρου έχουν επίσης μείζονα σημασία για την Αρμόδια Αρχή παρέχοντας ένα πολύτιμο εργαλείο για την σωστή αξιολόγηση της περιβαλλοντικής ζημιάς και τον καθορισμό των κατάλληλων μέτρων αποκατάστασης. 8/21

9 Σημασία Μελετών Υποβάθρου (iii) Η ανάγκη για την εκπόνηση μελετών υποβάθρου είναι ακόμα πιο επιτακτική στη χώρα μας όπου υπάρχει έλλειψη συνεκτικής, αναλυτικής και ολοκληρωμένης συλλογής περιβαλλοντικής πληροφόρησης στο επίπεδο που απαιτείται για την καλή αποτίμηση της υφιστάμενης αρχικής κατάστασης περιβάλλοντος. Αυτό είναι εμφανές και από την πορεία εφαρμογής των Οδηγιών 2009/147/EK για τα πτηνά, 92/43/ΕΟΚ για τους φυσικούς οικοτόπους, είδη πανίδας και χλωρίδας και της Οδηγίας Πλαίσιο για τα Νερά 2000/60/ΕΚ, όπου παρουσιάζονται σημαντικές ελλείψεις στην διαμόρφωση και εφαρμογή προγραμμάτων παρακολούθησης και σχεδίων διαχείρισης, καθώς και πλημμελής λειτουργία κεντρικών βάσεων δεδομένων και συνολικής επεξεργασίας και ελέγχου αυτών. 9/21

10 Σημασία Μελετών Υποβάθρου (iv) H χωρική κλίμακα μίας μελέτης υποβάθρου για την περιοχή ενός έργου ή/και δραστηριότητας στις πλείστες περιπτώσεις είναι πολύ πιο μικρή από τη διερεύνηση που είναι δυνατόν να επιτυγχάνεται βάσει ενός εθνικού,, ή ακόμα και περιφερειακού ρφ ρ προγράμματος παρακολούθησης και καταγραφής της ποιότητας του φυσικού περιβάλλοντος. 10/21

11 Έννοια: «Επικείμενη απειλή ζημιάς» Η Οδηγία Περιβαλλοντικής ρβ Ευθύνης έχει χαρακτήρα τόσο προληπτικό όσο και αποκατάστασης. Επαρκής πιθανότητα να προκληθεί περιβαλλοντική ζημιά στο άμεσο μέλλον Σύνδεση με την έννοια «προληπτικά μέτρα» 11/21

12 Έννοια: «Αποκατάσταση ζημιάς» Σό Στόχος: επαναφορά στην ή προς την αρχική κατάσταση ή αντισταθμιστική δράση 12/21

13 Σύνδεση με υφιστάμενη περιβαλλοντική αδειοδότηση δό (i) Tα περιεχόμενα των περιβαλλοντικών μελετών, στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων, καθορίζονται σύμφωνα με το Νόμο 3010/2002 (ΦΕΚ 91 Α 25/4/2002) & την Κ.Υ.Α /5387/90 (ΦΕΚ 678Β 25/10/90). Σύμφωνα με αυτά, εκτός άλλων, γίνεται καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης περιβάλλοντος εξετάζοντας πληθώρα περιβαλλοντικών ρβ παραμέτρων ρ (φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος). Παρόλα αυτά, δεν υπάρχουν θεσμοθετημένες προδιαγραφές για τις περιβαλλοντικές μελέτες. Η καταγραφή της υφιστάμενης κατάστασης βασίζεται σε έγκυρα υπάρχοντα υφιστάμενα στοιχεία και σε εποπτική καταγραφή στοιχείων από επισκέψεις πεδίου στην περιοχή μελέτης. Η ανάλυση όμως της καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης περιβάλλοντος στο πλαίσιο μίας μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεν είναι αντίστοιχη του επιπέδου ανάλυσης μίας μελέτης υποβάθρου. 13/21

14 Σύνδεση με υφιστάμενη περιβαλλοντική αδειοδότηση δό (ii) Για τις κατηγορίες αηγορ έργων και δραστηριοτήτων που αναφέρονται αφ α στο Παράρτημα ΙΙΙ της Οδηγίας 2004/35/ΕΚ και την τροποποίηση αυτού βάσει της Οδηγίας 2006/21/ΕΚ και στο Παράρτημα ΙΙΙ του Π.Δ. 148, θα πρέπει να απαιτείται από την Αρμόδια Αρχή (ΥΠΕΚΑ ή/και Περιφέρειες) η εκπόνηση μελετών υποβάθρου, οι οποίες θα είναι πρόδρομες της έγκρισης Μελετών Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Οι μελέτες αυτές θα πρέπει να έχουν συγκεκριμένες θεσμοθετημένες προδιαγραφές, κάτι το οποίο θα είναι προς όφελος τόσο του φορέα εκμετάλλευσης όσο και της Αρμόδιας Αρχής. 14/21

15 Μόνη πρόβλεψη για μελέτες υποβάθρου Στο ήδη υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, οι μελέτες υποβάθρου προβλέπονται στην Απόφαση ΔΜΕΟ/α/ο/1257 (ΦΕΚ 1162Β/ ) περί προεκτιμωμένων αμοιβών μελετών και υπηρεσιών. Οι αμοιβές για τις περιβαλλοντικές μελέτες βάσης ή πλαισίου που ενδέχεται να απαιτηθούν πριν ή κατά τη διάρκεια εκπόνησης ΠΠΕ ή ΜΠΕ μπορούν να υπολογίζονται με βάση τον ανθρωποχρόνο που απαιτείται για την εκπόνηση, το φυσικό μέγεθος της περιοχής μελέτης ή άλλη πρόσφορη μέθοδο. 15/21

16 Στόχος και σημασία διαμόρφωσης & εφαρμογής συγκεκριμένων προδιαγραφών Η διαμόρφωση συγκεκριμένων και θεσμοθετημένων προδιαγραφών για τις μελέτες υποβάθρου θα απλοποιήσει τη διαδικασία ελέγχου, αξιολόγησης και έγκρισης από πλευράς της Αρμόδιας Αρχής & θα οδηγήσει σε βάθος χρόνου στην καλύτερη και συστηματικότερη αποτίμηση της κατάστασης του περιβάλλοντος, μέσω της συλλογής ομοιογενών στοιχείων πρωτογενούς έρευνας - καταγραφής. Οι φορείς εκμετάλλευσης μέσω του καθορισμού συγκεκριμένων προδιαγραφών μελετών υποβάθρου θα μπορούν να προγραμματίσουν με βέλτιστο τρόπο το κόστος και το χρόνο που θα απαιτείται για την εκπόνηση μελέτης υποβάθρου, όπως επίσης θα διευκολυνθούν οι διαδικασίες ασφάλισης & χρηματοδότησης των φορέων εκμετάλλευσης από ασφαλιστικούς και χρηματοπιστωτικούς φορείς. 16/21

17 Κατευθύνσεις Προδιαγραφών: Προστατευόμενα ε α είδη & φυσικοί οικότοποι ο ο Επιτόπιες επισκέψεις πεδίου σε συνδυασμό με ββ βιβλιογραφικές πηγές & χαρτογραφικό - αεροφωτογραφικό υλικό Χρονική Περίοδος (εποχή, διάρκεια εργασιών,, ώρες) Στοιχεία καταγραφής (π.χ. αριθμός ειδών, πυκνότητα, τύπος οικοτόπου, ποσοστό κάλυψης, κατάσταση διατήρησης κλπ). Μεθοδολογία (τυποποιημένα έντυπα καταγραφής, δειγματοληπτικές επιφάνειες quadrats-, γραμμικές πορείες - line transects-) Αξιολόγηση ειδών και φυσικών οικοτόπων βάσει ευρωπαϊκής και εθνικής νομοθεσίας και προτύπων (καθεστώς προστασίας, σπανιότητα, ενδημικότητα κλπ.) 17/21

18 Κατευθύνσεις Προδιαγραφών: Ύδατα (i) Πρόγραμμα παρακολούθησης & ταξινόμηση της κατάστασης των υδάτων σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ Επιφανειακά α υδατικά συστήματασ α Οικολογική κατάσταση Βιολογικά ποιοτικά στοιχεία (φυτοπλαγκτόν, μακροασπόνδυλα, διάτομα, ψάρια, μακρόφυτα) Γενικά φυσικοχημικά ποιοτικά στοιχεία (θερμοκρασία, αγωγιμότητα, θρεπτικά, ph, διαλυμένο οξυγόνο) Υδρομορφολογικά ποιοτικά στοιχεία (συνέχεια ροής, υδρολογικό καθεστώς, ποσότητα - χαρακτηριστικά ροής, βάθος πλάτος & δομή κοίτης, παρόχθια βλάστηση) Χημική κατάσταση Ουσίες προτεραιότητας και άλλες ουσίες (π.χ. φυτοφάρμακα, βαρέα μέταλλα) Οικολογική Κατάσταση Χημική Κατάσταση 18/21

19 Κατευθύνσεις Προδιαγραφών: Ύδατα (ii) Πρόγραμμα παρακολούθησης & ταξινόμηση της κατάστασης των υδάτων σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ και την θυγατρική Οδηγία 2006/118/ΕΚ για τα Υπόγεια Νερά Υπόγεια υδατικά Συστήματα Ποσοτική κατάσταση Στάθμη Χημική κατάσταση DO, ph, NO3, NH4, Αγωγιμότητα κλπ και επιπρόσθετες παράμετροι ανάλογα με τις πιέσεις. Χημική & Ποσοτική Κατάσταση 19/21

20 Κατευθύνσεις Προδιαγραφών: Έδαφος Πρόγραμμα παρακολούθησης για καταγραφή οποιαδήποτε ρύπανσης από ουσίες, παρασκευάσματα, οργανισμούς & μικροοργανισμούς, δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο στην ανθρώπινη υγεία. Πρότυπα μεθοδολογίας & αξιολόγησης (δειγματοληψίες, αναλύσεις, όρια). 20/21

21 Ευχαριστώ για την προσοχή σας. 21/21