ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΕΝ ΟΨΕΙ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ. 19 χλµ Λεωφ. Μαραθώνα, Πικέρµι (2) ΕΗ

Transcript

1 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΗΛΕΚΤΡΟΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, ΕΝ ΟΨΕΙ ΤΩΝ ΣΤΟΧΩΝ ΤΟΥ ΚΙΟΤΟ ΤΙΓΚΑΣ Κ. (1), ΓΙΑΝΝΑΚΙ ΗΣ Γ. (1), ΑΜΑΣΙΩΤΗΣ Μ. (1), ΣΙΑΚΚΗΣ Φ. (1), ΒΑΣΣΟΣ Σ. (2), ΚΙΛΙΑΣ Β. (1), (1) Κέντρο Ανανεώσιµων Πηγών Ενέργειας 19 χλµ Λεωφ. Μαραθώνα, 199 Πικέρµι (2) ΕΗ Αναλύεται για τον ορίζοντα της επόµενης δεκαετίας η κατάσταση του Ελληνικού συστήµατος ηλεκτροπαραγωγής, γιά εναλλακτικές ενεργειακές πολιτικές,. Η ανάλυση βασίζεται στα αποτελέσµατα των µοντέλων MARKAL και WASP IV. Προσδιορίζονται και αποτιµούνται τα πρόσθετα µέτρα, που απαιτούνται για την επίτευξη των στόχων του Κιότο,. Εξετάζονται δύο εναλλακτικά σενάρια εξέλιξης του Ελληνικού ενεργειακού συστήµατος. Ενα σενάριο αναφοράς όπου δεν υπάρχουν περιβαλλοντικοί περιορισµοί και ένα σενάριο µε τους περιορισµούς του Κιότο. Υπολογίζονται τα διαφορικά κόστη επενδύσεων µεταξύ των δύο σεναρίων και το οριακό κόστος αποφυγής εκποµπών συγκρίνεται µε τα πιθανά κόστη αδειών εκποµπών. 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σύµφωνα µε τη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την κλιµατική αλλαγή, έχει συµφωνηθεί από το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Υπουργών το 1998, οι εκποµπές αερίων θερµοκηπίου της Ελλάδας για το διάστηµα να αυξηθούν κατά 25% σε σχέση µε τα επίπεδα του 199. Ο συνολικός στόχος για την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι µείωση κατά 8% για την αντίστοιχη περίοδο. Αν και οι ανά κάτοικο εκποµπές στην Ελλάδα είναι µικρότερες από την µέση τιµή της ΕΕ, οι εκποµπές ανά µονάδα ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας είναι από τις υψηλότερες στην ΕΕ. Ο λόγος είναι η κυρίαρχη θέση του λιγνίτη και του πετρελαίου στο ενεργειακό µείγµα της χώρας. Οι µισές περίπου εκποµπές CO 2 στην Ελλάδα, προέρχονται από την καύση του λιγνίτη. Έτσι λοιπόν το κύριο σηµείο της πολιτικής της χώρας για τη µείωση των εκποµπών είναι η διαφοροποίηση του σηµερινού ενεργειακού µείγµατος µε την εισαγωγή καυσίµων µε χαµηλότερες εκποµπές (φυσικό αέριο) και την διείσδυση των ανανεώσιµων πηγών ενέργειας, σε συνδυασµό µε εξοικονόµηση ενέργειας (1). Ειδικά για τον τοµέα της ηλεκτροπαραγωγής προβλέπονται η βελτίωση της απόδοσης των υπαρχόντων λιγνιτικών σταθµών, η αύξηση της συµπαραγωγής και η διείσδυση του φυσικού αερίου και των ΑΠΕ (2). Στο τοµέα της κατανάλωσης ενέργειας προβλέπονται παρεµβάσεις στον τοµέα των κτιρίων (κανονισµοί, χρήση παθητικών και ενεργητικών συστηµάτων, πιστοποίηση συσκευών και εισαγωγή φυσικού αερίου) στον τοµέα της βιοµηχανίας (χρήση φυσικού αερίου και συµπαραγωγής) και στις µεταφορές κυρίως µε βελτίωση των υποδοµών για τις δηµόσιες µεταφορές και µε την εισαγωγή των βιοκαυσίµων. Η αγορά ηλεκτρισµού απελευθερώθηκε το 21 στην Ελλάδα, και ο σχετικός νόµος αναφέρεται ρητά στην προτεραιότητα που πρέπει να δίνει ο ΕΣΜΗΕ στην παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ. Η αγορά του φυσικού αερίου θα απελευθερωθεί αντίστοιχα το 26 (3),(4). Λαµβάνοντας υπόψη την παρούσα κατάσταση και τις γνωστές αποφάσεις ενεργειακής πολιτικής, επιχειρήθηκε µια ανάλυση σεναρίων για να αξιολογηθεί κάτω από ποιές προυποθέσεις µπορεί να γίνει η επίτευξη των στόχων του Κιότο, χρησιµοποιώντας τα µοντέλα MARKAL και WASP. 2. ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ 2.1 Γενική εικόνα Μετά από τις δύο πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του εβδοµήντα και τις επιδράσεις τους στην Ελληνική οικονοµία, υιοθετήθηκαν µια σειρά από ενεργειακές πολιτικές για τη µείωση της εξάρτησης του ενεργειακού συστήµατος της χώρας από το πετρέλαιο. Βασικό στοιχείο αυτών των πολιτικών ήταν η αξιοποίηση των εγχώριων πηγών ενέργειας όπως ο λιγνίτης και το υδροδυναµικό, η δηµιουργία έργων υποδοµής για την παραγωγή ηλεκτρισµού και τη διασύνδεση µε τις γειτονικές χώρες και τέλος η διαφοροποίηση της προσφοράς ενέργειας µε την εισαγωγή του φυσικού αερίου. Η συνολική διάθεση πρωτογενούς ενέργειας στην Ελλάδα έφτασε τα 3.7 Mtoe το 23 (σχήµα 1). Το µεγαλύτερο ποσοστό (57%) καλύφθηκε από πετρέλαιο, ενώ ο λιγνίτης και µικρές ποσότητες εισαγόµενου άνθρακα κάλυψαν το 31%. Το ποσοστό του φυσικού αερίου ήταν 6.6% και οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας το υπόλοιπο 5.1%. Ο λιγνίτης είναι η κύρια εγχώρια πηγή ενέργειας και χρησιµοποιείται αποκλειστικά σχεδόν στην ηλεκτροπαραγωγή. Έτσι λοιπόν το πετρέλαιο και ο λιγνίτης καλύπτουν περίπου το 9% της συνολικής ζήτησης ενέργειας, η οποία παρουσιάζει µια σταθερή αύξηση τα τελευταία χρόνια (Σχήµα 1). Το φυσικό αέριο πρωτοεµφανίσθηκε το 1997 και οι ΑΠΕ άρχισαν να εµφανίζονται σαν υπολογίσιµη πηγή παραγωγής ηλεκτρισµού στο τέλος της δεκαετίας του 9. Η ενεργειακή εξάρτηση της χώρας ήταν 66.4% το 23, κυρίως λόγω των εισαγωγών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. 3, 25, 2, 15, 1, 5, Υ/Η Αιολικά Βιοµάζα Γεωθερµία Ηλιακά Φυσικό Αέριο Στερεά καύσιµα Πετρέλαιο και προϊόντα Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 1

2 Σχήµα 1: Συνολική πρωτογενής κατανάλωση ενέργειας Στην τελική κατανάλωση ενέργειας, τα πετρελαιοειδή καλύπτουν το 7% ο ηλεκτρισµός το 2% ενώ µικρότερα ποσοστά καλύπτουν ο άνθρακας στη βιοµηχανία 2.5% οι ΑΠΕ 5% και το φυσικό αέριο 2.5% (Σχήµα 2) Η συστηµατική εκµετάλλευση των κοιτασµάτων λιγνίτη στη Βόρεια Ελλάδα και στην Πελοπόννησο ήταν η κύρια προτεραιότητα της ενεργειακής πολιτικής µετά τις κρίσεις του πετρελαίου. Στην Βόρεια Ελλάδα υπάρχουν 17 µονάδες µε εγκατεστηµένη ισχύ 418 MW ενώ στην Πελοπόννησο υπάρχουν 4 µονάδες µε εγκατεστηµένη ισχύ 85 MW. 2, Μη Ενεργειακές Χρήσεις Βιοµηχανία Μεταφορές Λοιποί Τοµείς 6 5 Αιολικά Υ/Η Φυσικό Αέριο Πετρέλαιο Λιγνίτης 15, 4 1, 5, Σχήµα 2: Τελική κατανάλωση ενέργειας Ο τοµέας των µεταφορών καλύπτει το 38% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας, είναι ο τοµέας µε τη µεγαλύτερη κατανάλωση και παρουσιάζει σταθερή αύξηση τα τελευταία χρόνια. Το ποσοστό του οικιακού τοµέα έχει αυξηθεί σηµαντικά από το Ο τριτογενής τοµέας παρουσιάζει επίσης µια σταθερή αύξηση της κατανάλωσης, ενώ η βιοµηχανία παρουσιάζει µια σταθερή κατανάλωση τα τελευταία χρόνια. Η κατά κεφαλήν κατανάλωση ενέργειας στην Ελλάδα είναι µέση, συγκριτικά µε τις παγκόσµιες τιµές. Η ένταση πρωτογενούς και τελικής ενέργειας έχουν αυξηθεί κατά 4% στην περίοδο , τα τελευταία χρόνια όµως παρουσιάζουν µειωτικές τάσεις λόγω του συνδυασµού µέτρων εξοικονόµησης και του υψηλού ρυθµού αύξησης του ΑΕΠ. Έτσι η ένταση πρωτογενούς ενέργειας ήταν.256 kgoe/ecu95 το 23 και η ένταση τελικής ενέργειας.171 kgoe/ecu95, ενώ η κατά κεφαλή κατανάλωση ενέργειας την ίδια χρονιά ήταν 2.8 toe. 2.2 Ηλεκτρισµός Από το 195 η ηµόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισµού, είχε το µονοπώλιο στην παραγωγή, µεταφορά και διανοµή της ηλεκτρικής ενέργειας, Το ελληνικό ηλεκτρικό σύστηµα αναπτύχθηκε κυρίως µετά το 196, µε στόχο την εκµετάλλευση των εγχώριων πηγών ενέργειας. Έτσι η ζήτηση στο διασυνδεδεµένο σύστηµα της ηπειρωτικής χώρας καλύφθηκε από λιγνιτικούς σταθµούς και υδροηλεκτρικά έργα, ενώ στα συστήµατα των νησιών από αυτόνοµες πετρελαϊκές µονάδες και πρόσφατα από αιολικά πάρκα, λόγω του κόστους της διασύνδεσης. Όπως φαίνεται στο Σχήµα 3 το µεγαλύτερο ποσοστό της ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από το λιγνίτη, ενώ το φυσικό αέριο πρωτοεµφανίστηκε στην ηλεκτροπαραγωγή το Η συνολική εγκατεστηµένη ισχύς του ηλεκτρικού συστήµατος ήταν 12.2 GW το 23, 4% της οποίας αντιστοιχεί σε λιγνιτικούς σταθµούς, και κατά συνέπεια το µεγαλύτερο ποσοστό ηλεκτροπαραγωγής προέρχεται από αυτούς. GWh Σχήµα 3: Ηλεκτροπαραγωγή ανά καύσιµο. Οι λιγνιτικοί σταθµοί αποτελούν το 4% της συνολικής εγκατεστηµένης ισχύος, οι πετρελαϊκοί σταθµοί το 19%, οι σταθµοί φυσικού αερίου το 13%, οι υδροηλεκτρικοί το 25% και τα αιολικά πάρκα το 2.3%. Για το έτος 23 η καθαρή παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν 53.6 TWh, από τις οποίες το 59.3% ήταν από λιγνίτη, το 14.2% από πετρελαϊκά προϊόντα, το 14.5% από φυσικό αέριο, το 1% από υδροηλεκτρικά και το 2% από αιολικά. Ταυτόχρονα, υπάρχουν στη χώρα 22 MW µονάδων συµπαραγωγής, που ανήκουν σε ιδιώτες αυτοπαραγωγούς. Οι εγκαταστάσεις αυτές βρίσκονται σε µεγάλες βιοµηχανικές µονάδες και αξιοποιούν απορριπτόµενη θερµότητα ή παραπροϊόντα, σαν καύσιµα. Αναµένεται ότι τα επόµενα χρόνια η εγκατεστηµένη ισχύς της συµπαραγωγής θα αυξηθεί αρκετά, λόγω της εισαγωγής του φυσικού αερίου. 2.3 Στερεά καύσιµα Η κύρια εγχώρια ενεργειακή πηγή είναι λιγνίτης χαµηλής θερµογόνου δύναµης 96-13kcal/kg, που χρησιµοποιείται σχεδόν αποκλειστικά στην ηλεκτροπαραγωγή. Μικρές ποσότητες χρησιµοποιούνται στις βιοµηχανίες µεταλλουργίας, σε εργοστάσια χειροτεχνίας, σε θερµοκήπια και για θέρµανση κατοικιών σε περιοχές κοντά στα κοιτάσµατα. Η παραγωγή του λιγνίτη γίνεται από τα λιγνιτωρυχεία της ΕΗ, και κατά ένα µικρό ποσοστό 3-5% από µικρά ιδιωτικά λιγνιτωρυχεία. Εκτιµάται ότι το συνολικό ποσό των αποθεµάτων του λιγνίτη είναι της τάξης των 383 εκατ. τόνων, 89% των οποίων βρίσκεται στη Βόρεια Ελλάδα. Μια µικρή ποσότητα γαιάνθρακα εισάγεται και χρησιµοποιείται κυρίως στην τσιµεντοβιοµηχανία. 2.4 Πετρελαϊκά προϊόντα Η Ελληνική πετρελαϊκή αγορά αποτελείται από τέσσερα διυλιστήρια, περίπου πενήντα εταιρείες εµπορίας και έναν µεγάλο αριθµό κέντρων λιανικής πώλησης (5). Το αργό πετρέλαιο είναι σχεδόν αποκλειστικά εισαγόµενο εκτός από Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 2

3 µικρές ποσότητες που παράγονται στις πετρελαιοπηγές της βόρειας Ελλάδας. Η ικανότητα διύλισης των τεσσάρων διυλιστηρίων είναι αρκετή για να καλύψει την ζήτηση της εγχώριας αγοράς, ενώ οι επιπλέον ποσότητες εξάγονται µε την µορφή διεθνών πωλήσεων ή πωλήσεων σε αεροµεταφορές και σε ποντοπόρα πλοία. Η ικανότητα διύλισης των Ελληνικών διυλιστηρίων είναι περίπου 2 εκατοµµύρια µετρικοί τόνοι το χρόνο. Η συνολική ποσότητα αργού που διυλύεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα είναι γύρω στα 18-2 εκατοµµύρια µετρικοί τόνοι το χρόνο. 2.5 Φυσικό αέριο. Η εισαγωγή του φυσικού αερίου στο Ελληνικό ενεργειακό σύστηµα, ήταν το µεγαλύτερο ενεργειακό έργο µετά τον εξηλεκτρισµό της χώρας. Το έργο συµπεριλάµβανε το αγωγό υψηλής πίεσης (7 bar) µήκους 512 χλµ, το δίκτυο διανοµής µέσης πίεσης (19 bar) στις πόλεις και στους σηµειακούς καταναλωτές µήκους 412χλµ και τέλος το δίκτυο διανοµής χαµηλής πίεσης (4 bar). Σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της ΕΠΑ θα κατασκευαστούν περίπου 7χλµ, αγωγού χαµηλής πίεσης στις µεγάλες πόλεις µέχρι το 21 (3). Ένας τερµατικός σταθµός υγροποιηµένου φυσικού αερίου αποτελεί επίσης µέρος των υποδοµών και βρίσκεται στη νήσο Ρεβυθούσα. Η τροφοδοσία του συστήµατος γίνεται από την Ρωσία (2.4 bcm/έτος) και µε τη µορφή υγροποιηµένου φυσικού αερίου από την Αλγερία (.6 bcm/έτος). Αναµένεται ότι το φυσικό αέριο θα διεισδύσει τόσο στον τοµέα παραγωγής όσο και στην τελική κατανάλωση (3),(6),(7). Ταυτόχρονα θα συνεισφέρει στη µείωση των εκποµπών CO 2 στον τοµέα παραγωγής µε την αντικατάσταση λιγνίτη και πετρελαίου στην ηλεκτροπαραγωγή, και στο τοµέα της κατανάλωσης υποκαθιστώντας πετρελαϊκά προϊόντα και ηλεκτρική ενέργεια. 2.6 Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας Την τελευταία δεκαετία παρουσιάστηκε σηµαντική δραστηριότητα σχετικά µε επενδύσεις ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. Ο λόγος είναι η συνδυασµένη επίδραση των ευνοϊκών συνθηκών χρηµατοδότησης και νοµοθεσίας µε το σηµαντικό διαθέσιµο δυναµικό ΑΠΕ στη χώρα (8). Η αρχική ώθηση δόθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα για την Ενέργεια (9) και τον Αναπτυξιακό Νόµο µε αποτέλεσµα στο τέλος του 24 να είναι εγκατεστηµένα 43 MW αιολικά, 8 MW µικρά υδροηλεκτρικά και 24 MW e σε εγκαταταστάσεις συµπαραγωγής από βιοµάζα και βιοαέριο. Μετά την περάτωση του ΕΠΕ, το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ανταγωνιστικότητας ξεκίνησε το 2 µε συνολικό προϋπολογισµό για ΑΠΕ, συµπαραγωγή και εξοικονόµηση, 16 εκατ. ευρώ. Ένα από τα µεγαλύτερα εµπόδια στην ευρεία διείσδυση των ΑΠΕ στη ηλεκτροπαραγωγή είναι η ικανότητα του δικτύου µεταφοράς στις περιοχές υψηλού δυναµικού. Στην κατεύθυνση αυτή προβλέπονται έργα για την αύξηση της δυναµικότητας των γραµµών µεταφοράς καθώς και εξέταση της δυνατότητας διασύνδεσης κάποιων νησιών στο ηπειρωτικό δίκτυο. Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Οδηγία 21/77/ΕΚ η Ελλάδα, µέχρι το 21, θα πρέπει να αυξήσει την συνεισφορά των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή σε 14% χωρίς τα µεγάλα υδροηλεκτρικά και σε 2.1% συµπεριλαµβανοµένων των µεγάλων υδροηλεκτρικών. 2.7 Εξοικονόµηση ενέργειας Ένα βασικό χαρακτηριστικό του Ελληνικού ενεργειακού συστήµατος είναι η συνεχής αύξηση της έντασης πρωτογενούς και τελικής ενέργειας τις τελευταίες δεκαετίες (1). Η ενεργειακή ένταση στον βιοµηχανικό τοµέα είναι χαµηλή συγκριτικά µε τις αντίστοιχες των άλλων Ευρωπαϊκών χωρών, λόγω της µορφής του βιοµηχανικού τοµέα. Η ενεργειακή ένταση στα κτίρια είναι χαµηλότερη από τον Ευρωπαϊκό µέσον όρο απεικονίζοντας το ήπιο κλίµα της χώρας, αλλά αναµένεται να αυξηθεί σαν αποτέλεσµα της αύξησης των εισοδηµάτων του πληθυσµού, της αύξησης του επιπέδου ζωής και του φορτίου των κλιµατιστικών µονάδων. Τέλος, η ενεργειακή ένταση των µεταφορών είναι από τις µεγαλύτερες στη Ευρώπη, κυρίως λόγω του µεγάλου ποσοστού των οδικών µεταφορών (73% της κατανάλωσης για µεταφορές το 23). Η αύξηση της ενεργειακή έντασης στην Ελλάδα, δεν οφείλεται αποκλειστικά στην µη αποδοτική χρήση της ενέργειας αλλά επίσης στη σηµαντική αύξηση του κατά κεφαλή εισοδήµατος, µε αποτέλεσµα την αύξηση της ζήτησης ενέργειας. Έτσι υιοθετώντας την Ευρωπαϊκή νοµοθεσία, προεδρικά διατάγµατα και υπουργικές αποφάσεις καθιέρωσαν το νοµικό πλαίσιο για τη σήµανση των οικιακών συσκευών. Το πλαίσιο για ενεργειακούς κανονισµούς που αφορούν σε κτίρια και καυστήρες βρίσκεται σε φάση τελικής επεξεργασίας. Επίσης υιοθετήθηκαν µέτρα στις µεταφορές ώστε αφενός να ανανεωθεί ο παλαιωµένος στόλος των ιδιωτικών αυτοκινήτων αφετέρου να βελτιωθούν το οδικό δίκτυο και οι δηµόσιες µεταφορές. Τέλος το ΕΠΕ χρηµατοδότησε µέτρα εξοικονόµησης ενέργειας, συµπαραγωγής και υποκατάστασης καυσίµου που εκτιµάται ότι οδήγησαν σε εξοικονόµηση 16 ανά έτος. 2.8 Εκποµπές αερίων θερµοκηπίου Το έτος 22 οι εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα στην Ελλάδα αποτέλεσαν το 77.8% του συνόλου των εκποµπών, ενώ το µεθάνιο αντιστοιχεί στο 8.6% και τα οξείδια του αζώτου στο 1.5%. Τα υπόλοιπα αέρια (F-gases) συνεισέφεραν το υπόλοιπο 3.1 % (11),(12),(13) (σύµφωνα µε τα τελευταία επίσηµα δηµοσιευµένα στοιχεία). Οι δραστηριότητες του ενεργειακού τοµέα είναι η κυριότερη πηγή των αερίων του θερµοκηπίου και αντιστοιχούν στο 78% των εκποµπών του 22. Οι εκποµπές του ενεργειακού τοµέα περιλαµβάνουν 94.2% CO 2 από την καύση ορυκτών καυσίµων, 2.1% CH 4 από την παραγωγή, την αποθήκευση, την διανοµή και την καύση ορυκτών καυσίµων και 3.8% N 2 O. Οι βιοµηχανικές διεργασίες αντιστοιχούν στο 9.2% των εκποµπών, ο αγροτικός τοµέας στο 9.5%, τα απορρίµµατα στο 4.5 % και η χρήση διαλυτών στο.1%. Στο σχήµα 4 παρουσιάζεται η συνεισφορά στις εκποµπές CO 2 διαφόρων δραστηριοτήτων, που συνδέονται µε την καύση ορυκτών καυσίµων. Έτσι το 52.7 % προέρχεται από την ηλεκτροπαραγωγή, το 2.8 % από τις µεταφορές, το 1.4% από την βιοµηχανία, το 12.5% από τα κτίρια και τη γεωργία και το 3.5 % από τα διυλιστήρια. Οι περισσότερες εκποµπές από την ηλεκτροπαραγωγή προέρχονται από την καύση του λιγνίτη. Ο τοµέας µεταφορών είναι επίσης µια µεγάλη συνεχώς αυξανόµενη πηγή CO 2. Η καύση βενζίνης, πετρελαίου και LPG στις οδικές µεταφορές είναι οι βασικές αιτίες εκποµπών CO 2, ενώ µικρότερες ποσότητες οφείλονται στην χρήση πετρελαίου και µαζούτ για τις ακτοπλοϊκές Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 3

4 συγκοινωνίες, στην χρήση πετρελαίου στις σιδηροδροµικές συγκοινωνίες και τέλος στην χρήση κηροζίνης για τις εγχώριες αεροπορικές συγκοινωνίες. Οι εκποµπές στη βιοµηχανία προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίµων για να καλυφθεί η ζήτηση θερµότητας και ατµού. Οι εκποµπές από βιοµηχανικές διεργασίες αφορούν σε µη ενεργειακές βιοµηχανικές χρήσεις και ιδιαίτερα δραστηριότητες που συµπεριλαµβάνουν χηµικές διεργασίες. Οι εκποµπές CO 2 από βιοµηχανικές διεργασίες οφείλονται κυρίως στην παραγωγή τσιµέντου και ασβέστη. Το έτος 22 τα επίπεδα εκποµπών των 6 αερίων ήταν κατά 2% µεγαλύτερα από εκείνα της χρονιάς βάσης (199 για CO 2, CH 4, N 2 O 1995 για τα υπόλοιπα αέρια). Ειδικότερα οι εκποµπές CO 2 από την ενεργειακή βιοµηχανία αυξήθηκαν κατά 27.3 % µεταξύ του 199 και του 22 ενώ οι εκποµπές από τις µεταφορές αυξήθηκαν κατά 32.2%. Σύµφωνα µε τις εκθέσεις που έχει υποβάλλει το ΥΠΕΧΩ Ε στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Περιβάλλοντος, προκειµένου να συγκρατηθούν οι εκποµπές αερίων ρύπων στα επίπεδα του + 25% σε σχέση µε τα επίπεδα του 199, οι εκποµπές CO 2 από την ενέργεια και τις βιοµηχανικές διεργασίες αρκεί να συγκρατηθούν µέχρι το επίπεδο του % σε σχέση µε τα επίπεδα του 199 (13). Θεωρώντας µια γραµµική διαδροµή µεταξύ του 199 και του 21 οι πραγµατικές εκποµπές CO 2 και των άλλων αερίων ρύπων είναι πάνω από αυτή την διαδροµή, όµως, τα µέτρα που έχουν υιοθετηθεί έχουν ήδη αρχίσει να βελτιώνουν τις παλαιές τάσεις. Πρέπει πάντως να σηµειωθεί ότι τα έργα που χρηµατοδοτήθηκαν από το Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Ενέργειας σχετικά µε τις νέες και φιλικές προς το περιβάλλον τεχνολογίες ξεκίνησαν την περίοδο και έτσι το αποτέλεσµά τους φαίνεται από το έτος 2 και µετά. Παραγωγή Στερεών Καυσίµων % ιύλιση Πετρελαίου 4% Βιοµηχανία 1% Παραγωγή Ηλεκτρισµού και Θερµότητας 52% Μεταφορές 21% Γεωργία, Οικιακός, Τριτογενής 13% Σχήµα 4: Συνεισφορά στις εκποµπές CO 2 δραστηριοτήτων που συνδέονται µε την χρήση ορυκτών καυσίµων(22) 3. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ Ε ΟΜΕΝΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΩΝ 3.1 Μοντέλα και µεθοδολογία Τα µοντέλα που χρησιµοποιήθηκαν στην παρούσα µελέτη είναι το MARKAL και το WASP IV. Το MARKAL (MARket ALocation), είναι ένα ενεργειακό µοντέλο βελτιστοποίησης, που χρησιµοποιεί την λεγόµενη προσέγγιση από κάτω προς τα πάνω (bottom-up) και έχει αναπτυχθεί από το Energy Techology Systems Analysis Programme του ιεθνούς Οργανισµού Ενέργειας (ETSAP/IEA). Το µοντέλο οδηγείται από τη ζήτηση ωφέλιµης ενέργειας (demand driven), η πρόβλεψη της οποίας γίνεται εξωγενώς. Για την προσοµοίωση του ηλεκτρικού συστήµατος των νησιών (µη διασυνδεδεµένο) χρησιµοποιήθηκε η δυνατότητα του µοντέλου να αναλύει αποµονωµένα τοπικά ενεργειακά συστήµατα. Το WASP IV είναι ένα µοντέλο για τη µελέτη της βέλτιστης ανάπτυξης ενός συστήµατος ηλεκτροπαραγωγής και έχει αναπτυχθεί από τη ιεθνή Επιτροπή Ατοµικής Ενέργειας (IAEA). Το µοντέλο µπορεί να µελετήσει το σύστηµα παραγωγής, χρησιµοποιώντας καµπύλες φορτίου και πιθανότητες υδρολογικών συνθηκών για την παραγωγή από υδροηλεκτρικούς σταθµούς. Η µεθοδολογία που χρησιµοποιήθηκε στην παρούσα εργασία είναι η εξής: αρχικά το MARKAL χρησιµοποιήθηκε για να µελετηθεί η εξέλιξη του συνολικού ενεργειακού συστήµατος, χρησιµοποιώντας σαν δεδοµένα εισόδου τη ζήτηση ωφέλιµης ενέργειας και τα εναλλακτικά σενάρια πολιτικής. Στη συνέχεια χρησιµοποιήθηκε το WASP IV, χρησιµοποιώντας σαν δεδοµένο εισόδου τη ζήτηση της ηλεκτρικής ενέργειας και τις καµπύλες φορτίου, που προέκυψαν από το προηγούµενο βήµα. Με τον τρόπο αυτό µελετήθηκαν κάποια εναλλακτικά σενάρια για την εξέλιξη της εγκατεστηµένης ισχύος. 3.2 Βασικές παραδοχές εδοµένα εισόδου Για τους υπολογισµούς που γίνονται στο MARKAL η ζήτηση ωφέλιµης ενέργειας εισάγεται σαν δεδοµένο εισόδου. Για τον υπολογισµό της ζήτησης ωφέλιµης ενέργειας χρησιµοποιήθηκαν στατιστικά δεδοµένα, καθώς και εκτιµήσεις ειδικών για την αναµενόµενη εξέλιξη του πληθυσµού, της βιοµηχανικής δραστηριότητας, των µεταφορών και της δραστηριότητας του τριτογενούς τοµέα, καθώς επίσης και εκτιµήσεις του κορεσµού της αγοράς για τεχνολογίες που διεισδύουν σήµερα (π.χ. κλιµατισµός σε κατοικίες). Οι βασικές παραδοχές που χρησιµοποιήθηκαν για να εκτιµηθεί η εξέλιξη της ζήτησης ενέργειας παρουσιάζονται παρακάτω. Ο βιοµηχανικός τοµέας αναµένεται να παρουσιάσει µιά σταθερή ζήτηση ενέργειας στην επόµενη δεκαετία, µια και οι ενδείξεις δεν προβλέπουν σηµαντική αύξηση της βιοµηχανικής δραστηριότητας. Έτσι οι βιοµηχανικοί τοµείς µε χαµηλή ενεργειακή ένταση (αποκαλούµενοι Άλλη Βιοµηχανία στο Σχήµα 5) εκτιµάται ότι θα παρουσιάσουν µια αύξηση της τάξης του 2% ετησίως στην τελική ζήτηση ενέργειας στην περίοδο 2-215, που αντιστοιχεί σε µιά ανάλογη αύξηση της προστιθέµενης αξίας του κλάδου. Οι ενεργοβόροι τοµείς της παραγωγής τσιµέντου, τούβλων, χάλυβα και αλουµινίου αναλύονται ξεχωριστά στο µοντέλο. Οι εκτιµώµενη παραγωγή κάθε ενός από αυτούς τους τοµείς σε χιλιάδες τόνους προϊόντος παρουσιάζεται στο Σχήµα 6. Έτσι η παραγωγή τσιµέντου αυξάνεται κατά 1% ετησίως µέχρι το 25 λόγω της αύξησης της ζήτησης στην εγχώρια αγορά (µεγάλα έργα υποδοµής) και στη συνέχεια µε µια µέση ετήσια αύξηση.2% λόγω του κορεσµού της εγχώριας και διεθνούς αγοράς. Η παραγωγή τούβλων εκτιµάται ότι θα ακολουθήσει παρόµοια πορεία µε µέση ετήσια αύξηση.2%. Η παραγωγή αµµωνίας αναµένεται να παρουσιάσει µια µέση ετήσια αύξηση.2% ακολουθώντας την ανάπτυξη του τοµέα πετροχηµικών. Η παραγωγή χάλυβα εκτιµάται ότι θα παραµείνει σταθερή στην περίοδο µελέτης και η παραγωγή αλουµινίου θα συνεχίσει µε την ετήσια αύξηση της τάξης του.22% για την περίοδο Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 4

5 Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του Ελληνικού Ενεργειακού συστήµατος είναι η εισαγωγή του φυσικού αερίου το Η χρήση του φυσικού αερίου στους διάφορους τοµείς εξαρτάται από την ανάπτυξη του δικτύου διανοµής, και την αποδοχή του από τους καταναλωτές. Για να ληφθεί υπ όψη αυτό το γεγονός χρησιµοποιήθηκε µια πιθανή καµπύλη διείσδυσης, βασισµένη στην ανάλυση αγοράς που έγινε από τη ΕΠΑ. Έτσι οι προβλέψεις αυτές χρησιµοποιήθηκαν σαν άνω όρια της συνολικής κατανάλωσης φυσικού αερίου ανά τοµέα. εκατ. τόνοι Γεωργία Άλλη Βιοµηχανία Οικιακός Τριτογενής Μεταφορές Σχήµα 5: Εκτίµηση της εξέλιξης ζήτησης ωφέλιµης ενέργειας Σχήµα 6: Εκτίµηση της εξέλιξης παραγωγής ενεργοβόρων βιοµηχανιών. Σχετικά µε τις τιµές των ενεργειακών προϊόντων και τη µελλοντική τους εξέλιξη, χρησιµοποιήθηκαν οι προβλέψεις του Υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ (14) για τις διεθνείς τιµές άνθρακα και πετρελαίου. Υπάρχουν δύο εναλλακτικά σενάρια τιµών πετρελαίου που έχουν χρησιµοποιηθεί. Στο σενάριο αναφοράς η υπόθεση είναι $23/barrel µετά το 25 και $25/barrel µετά το 215, ενώ στο σενάριο Κιότο, $28/barrel µετά το 25 που αυξάνεται στα $31/barrel µετά το 215 (µέσες ετήσιες τιµές). Οι τιµές του φυσικού αερίου υπολογίζονται σύµφωνα µε τα υπάρχοντα συµβόλαια, σαν συνάρτηση των τιµών του HFO (Heavy Fuel Oil) και LFO (Light Fuel Oil). Τα κόστη µεταφοράς του φυσικού αερίου υπολογίζονται σύµφωνα µε τα υπάρχοντα τιµολόγια της ΕΠΑ. Οι περιορισµοί εκποµπών αερίων θερµοκηπίου σύµφωνα µε τις δεσµεύσεις του Kyoto για τον ενεργειακό τοµέα Τσιµέντο Τούβλα Χάλυβας Αµµωνία Αλουµίνιο χαρακτηρίζουν την ενεργειακή πολιτική των τελευταίων ετών και λαµβάνονται υπ όψη στο µοντέλο. Έτσι χρησιµοποιείται η εκτίµηση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και συµπεριλαµβάνεται στο ΦΕΚ 58Α , ΠΥΣ , σύµφωνα µε την οποία οι περιορισµοί του Κιότο για τον ενεργειακό τοµέα αντιστοιχούν σε αύξηση κατά +35% από τα επίπεδα των εκποµπών του 199 (15) 3.3 ιαµόρφωση τελικών σεναρίων Οι κυριότερες παραδοχές που έχουν γίνει στην ανάπτυξη των σεναρίων είναι οι εξής: Το άνω όριο διείσδυσης Αιολικών Πάρκων έχει προσδιορισθεί από τους περιορισµούς των δικτύων µεταφοράς και θεωρείται ότι είναι 2.2 GW. Το άνω όριο διείσδυσης µικρών υδροηλεκτρικών θεωρείται της τάξεως των 5 MW που στην ουσία αποτελεί το οικονοµικό δυναµικό των αντίστοιχων επενδύσεων. Οι προβλέψεις της ΕΠΑ αποτελούν το άνω όριο διείσδυσης του φυσικού αερίου Το µοντέλο έτρεξε για δώδεκα σενάρια. Μελετήθηκαν τρία σενάρια για την εξέλιξη των διεθνών τιµών του πετρελαίου, ένα χαµηλό, ένα µέσο και ένα υψηλό. Έχουν µελετηθεί δύο σενάρια σχετικά µε τις εκποµπές διοξειδίου του άνθρακα, ένα σενάριο χωρίς περιορισµούς και ένα µε περιορισµούς εκποµπών, χρησιµοποιώντας τα όρια εκποµπών για το CO 2 που καθορίστηκαν στο Κιότο. Τέλος έχουν µελετηθεί δύο σενάρια διείσδυσης του φυσικού αερίου στον τοµέα κατανάλωσης. Τελικά επιλέχθηκαν για παρουσίαση τα εξής δύο σενάρια, θεωρώντας ότι παρουσιάζουν τις πιο ενδιαφέρουσες εξελίξεις: Το πρώτο σενάριο είναι σενάριο αναφοράς, ενσωµατώνει µόνο τις αποφάσεις ενεργειακής πολιτικής που έχουν ενεργοποιηθεί ήδη και δεν περιλαµβάνει περιορισµούς των εκποµπών. Αφορά σε διεθνείς εξελίξεις µε χαµηλές τιµές πετρελαίου. Το σενάριο αναφοράς χρησιµοποιείται γιά να προσδιορίσουµε που θα οδηγηθούν οι εξελίξεις µε την λογική του business as usual (αν η αγορά πορευθεί από µόνη της) αλλά και γιά να αποτελέσει ένα µέτρο σύγκρισης µε το σενάριο επίτευξης των στόχων του Κιότο. Το δεύτερο σενάριο, είναι σενάριο περιορισµού εκποµπών και περιλαµβάνει τις δεσµεύσεις του Κιότο για τον ενεργειακό τοµέα. Αφορά σε διεθνείς εξελίξεις µε µέσες τιµές πετρελαίου. Η συνεισφορά των ΑΠΕ εξαντλείται στα όρια του οικονοµικού τους δυναµικού. Το σενάριο Κιότο έχει σαν σκοπό το να προσδιορισθεί ποσοτικά κάτω από ποιές προυποθέσεις µπορεί να επιτευχθεί ο στόχος του Κιότο. 4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Όπως φαίνεται στο Σχήµα 7 στο σενάριο αναφοράς η εγκατεστηµένη ισχύς του συστήµατος ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει να αυξηθεί κατά 55% ως το 21 από τα επίπεδα του 2 έτσι ώστε να καλυφθεί η ζήτηση ηλεκτρισµού. Στo σενάριο Κιότο η ισχύς ηλεκτροπαραγωγής θα πρέπει να αυξηθεί κατά 68% από τα επίπεδα του 2. Η αυξηση οφείλεται στο γεγονός ότι για να συγκρατηθούν οι εκποµπές Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 5

6 σε χαµηλά επίπεδα οι λιγνιτικοί σταθµοί θα πρέπει να λειτουργούν κάτω από τις τεχνικές τους δυνατότητες µε συνέπεια να πρέπει να κατασκευασθούν περισσότεροι νέοι σταθµοί φυσικού αερίου ή νέας τεχνολογίας καύσης λιγνίτη και άνθρακα. Οι λιγνιτικοί σταθµοί θα εξακολουθήσουν να αποτελούν την βάση του διασυνδεδεµένου συστήµατος για την επόµενη δεκαετία και στο σενάριο αναφοράς το ποσοστό του ηλεκτρισµού που παράγεται από τους σταθµούς αυτούς φθάνει το 55% το 21. Για την επίτευξη των στόχων του Κιότο, η ηλεκτροπαραγωγή από τους συµβατικούς λιγνιτικούς σταθµούς θα πρέπει να περιορισθεί στο 39.8% της συνολικής το 21. Το φυσικό αέριο θα καταλάβει ένα σηµαντικό µερίδιο της ηλεκτροπαραγωγής και της συµπαραγωγής στην βιοµηχανία και στον τριτογενή τοµέα. Το ποσοστό της ηλεκτροπαραγωγής από φυσικό αέριο φθάνει στο 16.6% το 21 στο σενάριο αναφοράς και στο 21.6% για το σενάριο Κιότο όπου η συµπαραγωγή στη βιοµηχανία και στον τριτογενή τοµέα να φθάνει το 1.6% της συνολικής ηλεκτροπαραγωγής. Η εξοικονόµηση ενέργειας στο σενάριο Κιότο (στο σύνολο του Ενεργειακού Τοµέα) είναι φανερή και στο Σχήµα 9 όπου παρουσιάζεται η ακαθάριστη εγχώρια κατανάλωση. Ετσι γιά το 21 στο σενάριο αναφοράς το µείγµα της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης είναι 49.2% πετρελαιοειδή, 31.9% στερεά καύσιµα, 13.1% φυσικό αέριο και 5.8% ΑΠΕ. Γιά το σενάριο Κιότο το µείγµα της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης γίνεται 5% πετρελαιοειδή, 27.9% στερεά καύσιµα, 15% φυσικό αέριο και 7.1% ΑΠΕ. Η ενεργειακή εξάρτηση φθάνει το 7% στο σενάριο αναφοράς και το 73.5% στο σενάριο Κιότο λόγω της διείσδυσης του εισαγόµενου φυσικού αερίου στο ενεργειακό σύστηµα (Σχήµα 1) Πετρέλαιο και προϊόντα Ηλεκτρισµός Φ. Αέριο Στερεά Καύσιµα Βιοµάζα Θερµότητα Υδρογόνο Ηλιακά Ακολουθώντας τη σηµερινή πορεία τους, οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας συνεισφέρουν το 14.8% της ηλεκτροπαραγωγής το 21 στο σενάριο αναφοράς. Στο σενάριο Κιότο η ισχύς των µικρών υδροηλεκτρικών και των αιολικών αυξάνεται σηµαντικά φθάνοντας τα όρια του οικονοµικού δυναµικού τους και η αντίστοιχη ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ φθάνει στο 2.1% το 21, το οποίο είναι ακριβώς το ζητούµενο από την Ευρωπαϊκή Οδηγία για την ηλεκτροπαραγωγή από ΑΠΕ Σενάριο Αναφοράς Σενάριο Κυότο Σχήµα 8: Εξέλιξη κατανάλωσης τελικής ενέργειας 4 Πετρέλαιο και προϊόντα Στερεά Καύσιµα Φ. Αέριο Ηλεκτρισµός Βιοµάζα Υ/Η Ηλιακά ΑΠΕ GW Στερεά Καύσιµα Πετρέλαιο και προϊόντα Φ. Αέριο Υ/Η ΑΠΕ Σενάριο Αναφοράς Σενάριο Κυότο Σενάριο Αναφοράς Σενάριο Κυότο Σχήµα 9: Εξέλιξη ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης ενέργειας Σχήµα 7: Εξέλιξη εγκατεστηµένης ισχύος ηλεκτροπαραγωγής.8.75 Οσον αφορά στην τελική κατανάλωση ενέργειας στο σενάριο αναφοράς το φυσικό αέριο καλύπτει το 5.9%, ενώ ο ηλεκτρισµός φτάνει στο 23.7% και τα πετρελαϊκά προϊόντα στο 59% (Σχήµα 8). Στο σενάριο Κιότο η διείσδυση του φυσικού αερίου στην τελική κατανάλωση ενέργειας αναµένεται να φθάσει στο 5.47%, ενώ ο ηλεκτρισµός καλύπτει το 24% της τελικής κατανάλωσης. Το αντίστοιχο ποσοστό των πετρελαϊκών προϊόντων είναι 59.18%. Αν και τα ποσοστά αυτά είναι περίπου τα ίδια για τα δύο σενάρια η τελική κατανάλωση στο σενάριο Κιότο είναι µειωµένη (Σχήµα 8) λόγω της εξοικονόµησης ενέργειας που εµπεριέχεται στο σενάριο Κιότο Σενάριο Αναφοράς Σενάριο Κυότο Σχήµα 1: Εξέλιξη ενεργειακής εξάρτησης Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 6

7 Στο σενάριο αναφοράς οι εκποµπές CO 2 αυξάνονται κατά 48% το 21 σχετικά µε τα επίπεδα του 199. Αυτό το ποσοστό στην ουσία εκφράζει το επίπεδο των εκποµπών, αν δεν ληφθούν πρόσθετα µέτρα. Στο σενάριο Κιότο οι εκποµπές CO 2 συγκρατούνται στο +35% το 21 συγκριτικά µε τα επίπεδα του ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Οι υπολογισµοί για το σενάριο αναφοράς οδήγησαν σε µια αύξηση +48% των εκποµπών αερίων ρύπων από τα επίπεδα του 199. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να εφαρµοστούν µια σειρά από επιπλέον µέτρα κυρίως κατά την περίοδο Οι εκποµπές του ενεργειακού τοµέα στην Ελλάδα είναι ισχυρή συνάρτηση της χρήσης των λιγνιτικών σταθµών της ΕΗ. Θα πρέπει να µειωθεί ο συντελεστής εκµετάλλευσης των παλαιών λιγνιτικών σταθµών ή θα πρέπει να συνεκτιµηθεί το κόστος των αδειών επιπλέον εκποµπών. Κάποιες µονάδες θα πρέπει να εκσυγχρονιστούν έτσι ώστε να µειωθούν τα επίπεδα εκποµπών τους. Το σχήµα 11 παρουσιάζει το οριακό κόστος αποφυγής εκποµπών CO 2 σαν συνάρτηση της ποσοστιαίας αύξησης των εκποµπών από τα επίπεδα του 199. Θεωρώντας µια αύξηση του επιπέδου +35% το οριακό κόστος αποφυγής προκύπτει /τόνο. Αυτή η τιµή είναι συγκρίσιµη µε τις τιµές που προσδιορίζονται (16) από την προσοµείωση εµπορίας εκποµπών στην Ευρώπη, (2 Ευρώ/τόνο µε τη συµφωνία ACEA/JAMA/KAMA και 32 Ευρώ/τόνο χωρίς την εφαρµογή της συµφωνίας (17),(16),(18),(19) ). Είναι όµως αισθητά υψηλότερη από τις τιµές εµπορίας που έχουν εµφανισθεί ήδη σε χώρες της δυτικής Ευρώπης (7,5 11,5 /τόνο στην ΕΕ στις αρχές του 25). Αισιόδοξο σενάριο ΑΠΕ Απαισιόδοξο σενάριο ΑΠΕ Euro/τόνο Για να επιτευχθεί µεγαλύτερη χρήση του φυσικού αερίου στον τοµέα παραγωγής θα απαιτηθεί µια πιο ελκυστική πολιτική τιµών για την χρήση φυσικού αερίου για ηλεκτροπαραγωγή και τη συµπαραγωγή. Οι επενδύσεις σε αιολικά θα πρέπει να φθάσουν σε εγκατεστηµένη ισχύ της τάξης των 22 MW για το 21 ενώ τα µικρά υδροηλεκτρικά θα πρέπει να φτάσουν τα 5 MW. Η συµπαραγωγή από φυσικό αέριο θα πρέπει να φτάσει σε 1 MW το 21 ή εναλλακτικά αυτή η ισχύς θα πρέπει να καλυφθεί από τεχνολογία συνδυασµένου κύκλου. εκατοµµύρια Ευρώ του 2 Αιολικά 87 Μικρά Υ/Η 485 Συµπαραγωγή 31 EE στη βιοµηχανία 51 EE στον Τριτογενή 35 Σύνολο 221 ΕΕ στον οικιακό 89 τοµέα Πίνακας 1: Αναγκαίες (για την επίτευξη των στόχων του Κυότο) επενδύσεις ενός εθνικού προγράµµατος για τις ΑΠΕ, συµπαραγωγή και Εξοικονόµηση ενέργειας για την περίοδο σε εκατοµµύρια Ευρώ (2). Τα κύρια συµπεράσµατα που προκύπτουν µέχρι τώρα είναι ότι η επίτευξη των στόχων του Κιότο είναι θεωρητικά εφικτή µε την προϋπόθεση ότι θα γίνουν µια σειρά από επενδύσεις της τάξης των 2 µε 2.5 δις. Ευρώ (Πίνακας 1), στους τοµείς των ΑΠΕ της συµπαραγωγής, της εξοικονόµησης ενέργειας και της υποκατάστασης καυσίµων µε φυσικό αέριο στην τελική κατανάλωση. Αν και ένα τέτοιο επενδυτικό πρόγραµµα είναι συγκρίσιµο σε µέγεθος µε τα σηµερινά προγράµµατα, οι αργοί ρυθµοί υλοποίησης των επενδύσεων φαίνεται ότι µπορεί να λειτουργήσουν σαν σηµαντικός παράγοντας δυσκολίας γιά την εκπλήρωση των στόχων. 5% 48% 46% 44% 42% 4% 38% 36% 34% 32% 3% % Αύξηση εκποµπών από τα επίπεδα του 199 Σχήµα 11: Οριακό κόστος αποφυγής εκποµπών σε διάφορα σενάρια. Στο ίδιο σχήµα παρουσιάζεται η διαµόρφωση της καµπύλης οριακού κόστους αποφυγής εκποµπών µε την πιθανότερη διείσδυση των ΑΠΕ µε βάση τους σηµερινούς ρυθµούς υλοποίησης επενδύσεων (12MW αιολικά και 2MW ΜΥΗΕ για το 21) και την µεγαλύτερη δυνατή αλλά και επιθυµητή διείσδυση των ΑΠΕ (217 MW αιολικά και 5MW ΜΥΗΕ για το 21). Από το σχήµα αυτό γίνεται εµφανές ότι το κόστος αποφυγής εκποµπών γίνεται αισθητά µεγαλύτερο (22 /tn CO 2 ) εάν χρειασθεί να επιτευχθούν οι περιβαλλοντικοί στόχοι µε λιγότερες επενδύσεις ηλεκτροπαραγωγής από ΑΠΕ. ΑΝΑΦΟΡΕΣ [1] IEA/OECD, Energy Policy in IEA countries-greece 1998 Review, 1998 [2] European Commission European Union Energy Outlook to 22, 1999 [3] Σ. Παλαιογιάννης, Η ανάπτυξη της αγοράς φυσικού αερίου στην Ελλάδα, Ετήσιο Συνέδριο Ενέργεια και Ανάπτυξη, 2 [4] Σ. Παλαιογιάννης Ο νέος ρόλος της ΕΠΑ στη απελευθερωµένη αγορά φυσικού αερίου, Ετήσιο Συνέδριο Ενέργεια και Ανάπτυξη, 21 [5] ICAP, ΗΛΟΣ, Η αγορά ενέργειας στην Ελλάδα, Ιούνιος 21 [6] P. Capros, L. Mantzos Prospects of the Greek Energy System, National Technical University of Athens, October 2 [7] K. Τίγκας, Γ. Γιαννακίδης, M. αµασιώτης, Φ. Σιακής, Β. Κίλιας, Σ. Βάσος Μελέτη Μακροχρόνιου Σχεδιασµού 28% 26% 24% 22% 1 2% Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 7

8 του Ελληνικού Ενεργειακού συστήµατος, ΚΑΠΕ, εκέµβριος 24. [8]D. Agoris, K. Tigas, G. Giannakidis, C. Karagiannopoulos, Penetration of Renewable Energy Technologies in the Greek Electricity System, IASTED Conference, Rhodes 21 [9] Γ. Παπαρσένος Προοπτικές των επενδύσεων ΑΠΕ και Εξοικονόµησης Ενέργειας στην Ελλάδα γιά την εππόµενη δεκαετία σαν συνέπεια των επιδοτήσεων των Ευρωπαικών ιαρθρωτικών Ταµείων, Συνέδριο Ενέργεια 22, Εύβοια, Απρίλιος 22 [1]M. Ιατρίδης, M. Κωστοπούλου, Ενεργειακή αποδοτικότητα στην Ελλάδα, ΚΑΠΕ 21. [11] D. Lalas, D. Koutentaki, E. Georgopoulou, J. Sarafidis, Greece-National Inventory for Greenhouse and other Gases for the Years , National Observatory of Athens, June 21 [12] European Environment Agency European Community and Member States greenhouse gas emission trends , August 21 [13] European Environment Agency Annual European Community Greenhouse Gas Inventory and Inventory Report 22, Technical Report 75, April 22. [14] Energy Information Administration, International Energy Outlook 21, US Department of Energy, March 21 [15] Υπουργική απόφαση Εγκριση Εθνικού Προγράµµατος µείωσης εκποµπών αερίων θερµοκηπίου για την περίοδο 2-21, ΦΕΚ Α τεύχος 58, 5 Μαρτίου 23. [16] P. Capros, N. Kouvaritakis, L. Mantzos Top-down Analysis of Greenhouse Gas Emission Reduction Possibilities in the EU, Economic Evaluation of Sectoral Emission Reduction Objectives for Climate Change, March 21 [17] S. Mirasgentis, Y. Sarafidis, E. Georgopoulou, D.P. Lalas The role of renewable energies within the framework of the Kyoto Protocol: the case of Greece, Renewable & Sustainable Energy Reviews 6, pgs , 22 [18] C. Hendricks, D. de Jager, K. Blok, J. de Beer, J. Harnisch, S. Joosen, D. Phylipsen, M. Kerssermeeckers, C. Byers, M. Patel, J. Bates, C. Brand, P. Davison, A. Haworth, N. Hill Bottom-up Analysis of Emission Reduction Potentials and Costs for Greenhouse Gases in the EU, Economic Evaluation of Sectoral Emission Reduction Objectives for Climate Change, March 21 [19] K. Blok, D. de Jager,, C. Hendriks, N. Kouvaritakis, L. Mantzos Comparison of Top-down and Bottom-up Analysis of Emission Reduction Opportunities for CO 2 in the European Union, Economic Evaluation of Sectoral Emission Reduction Objectives for Climate Change, September 21 [2] D. Agoris, K. Tigas, G. Giannakidis, F. Siakkis, S. Vassos, N. Vassilakos, V. Kilias, M. Damasiotis An Analysis of the Greek Energy System in View of the Kyoto Commitments, Energy Policy, December 24 Λιγνίτης και φυσικό αέριο στην ηλεκτροπαραγωγή της χώρας, ΤΕΕ, Αθήνα, 9-1 Ιουνίου, 25 8