Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (STRATEGY, STAFFING AND PERFORMANCE OF SUBSIDIARY COMPANIES)

Transcript

1 Τ.Ε.Ι ΚΑΒΑΛΑ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, ΣΤΕΛΕΧΩΣΗ ΚΑΙ Η ΑΠΟΔΟΣΗ ΤΩΝ ΘΥΓΑΤΡΙΚΩΝ (STRATEGY, STAFFING AND PERFORMANCE OF SUBSIDIARY COMPANIES) ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ ΜΑΡΙΑ AM: 259 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΧΡΥΣΟΜΑΛΛΗΣ Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η εργασία αυτή αποτελεί την πτυχιακή μου εργασία για το πτυχίο μου στο τμήμα Διαχείρισης Πληροφοριών του ΤΕΙ ΚΑΒΑΛΑΣ. Οφείλω να ευχαριστήσω θερμά όλους όσους βοήθησαν για την υλοποίηση της και ειδικότερα : α) τον επιβλέποντα καθηγητή μου, τον κύριο Αθανάσιο Χρυσομάλλη για την υποστήριξη του. β) τους γονείς μου, που μου συμπαραστάθηκαν στη δύσκολη περίοδο των τελευταίων μηνών καθώς και την ξαδέρφη μου, Αναστασία για τη σημαντική της βοήθεια στην τελειοποίηση της πτυχιακής μου εργασίας. ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 2 από 90

3 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ σελίδα ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1 Πολυεθνικές επιχειρήσεις Γιατί μια επιχείρηση επεκτείνει τις δραστηριότητες της εκτός των Εθνικών της συνόρων Η επέκταση των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων σήμερα και Α.Ξ.Ε Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Foreign Direct Investment) ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2 Ρόλοι θυγατρικών και η δομή της σύγχρονης Π.Ε Θυγατρική αντίγραφο (T.M.R.) Θυγατρική προμηθευτής (R.P.S) Χειραφετημένη θυγατρική (WPM/RPM) ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3 Επιχειρηματικότητα της θυγατρικής Πώς επηρεάζει η εμπειρία της χώρας υποδοχής την επίδοση της θυγατρικής Βιομηχανικές ομοιότητες - διαφορές Οι εξωτερικές επιδράσεις που δέχονται οι Π.Ε Περιβαλλοντικοί παράγοντες Τρόποι εισόδου στις χώρες υποδοχής Πλαίσιο εντοπισμού βαθμού ενσωμάτωσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ 4 Στρατηγική στελέχωσης της θυγατρικής Στελέχωση θυγατρικής και επίδοση στη χώρα υποδοχής Δύο βασικές διαστάσεις στρατηγικής Σχέση έδρας-υποκαταστήματος Ομογένεια γνώσης Κατηγορίες επιχειρηματικών στρατηγικών ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 3 από 90

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ 5. Στρατηγικές παραγωγής των ΠΕ Η πολυτοπική στρατηγική παραγωγής Η παγκόσμια στρατηγική (global strategy) Διεθνής Στρατηγική (International Strategy) Διεθνική Στρατηγική (Transnational Strategy) ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ 6. Έρευνα και ανάπτυξη στις Π Ε Στρατηγικές Έρευνας και Ανάπτυξης των ΠΕ Ρόλοι αποκεντρωμένων εργαστηρίων Ε&Α στις ΠΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ 7. Η Τεχνολογία στις θυγατρικές Το σύστημα CRM Ο Παράγοντας Διαφήμιση ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΓΔΟΟ 8 Η Απόδοση της θυγατρικής και κίνδυνος Πώς η αλληλεξάρτηση επηρεάζει την απόδοση της θυγατρικής Η επιχειρηματικότητα των θυγατρικών, εσωτερικές και εξωτερικές ανταγωνιστικές δυνάμεις και απόδοση θυγατρικής Η εξωτερική - εσωτερική ανταγωνιστική αρένα ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΧΗΜΑΤΑ Σχήμαί. Η δομή της στρατηγικής και η σχέση έδρας θυγατρικής Σχήμα2. Ο ρόλος της θυγατρικής και τα ρεύματα ανάπτυξης της θυγατρικής Σχήμα3.ΣτρατηγικέςΠΕ κατά Porter ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 4 από 90

5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός της εργασίας αυτής είναι κυρίως να γίνει κατανοητή η έννοια της διεθνούς επιχειρηματικής κουλτούρας των θυγατρικών πολυεθνικών επιχειρήσεων και της διαχείρισης της γνώσης και ερευνά το αντίκτυπο της τεχνολογίας και της διαφήμισης στη παραγωγικότητα και την απόδοση της. Παρακάτω αποδεικνύεται από πολλές έρευνες ότι υπάρχει μια θετική σχέση εμπειρίας και απόδοσης των θυγατρικών εταιριών και παρατηρείται αυξανόμενο ενδιαφέρον για τους ρόλους στη στρατηγικές και τα χαρακτηριστικά των πολυεθνικών θυγατρικών επιχειρήσεων. Κάποιοι συντάκτες αναλύουν τις σχέσεις έδρας και θυγατρικής και την απόδοση των θυγατρικών εταιριών και πως αυτή επηρεάζεται από την αλληλεξάρτηση μεταξύ τους. Σημαντικό μέρος της εργασίας καταλαμβάνει και η στελέχωση των βασικών διευθυντικών θέσεων στις θυγατρικές επιχειρήσεις των χωρών υποδοχής, η οποία αποτελεί μια ιδιαίτερη στρατηγική πρόκληση για τις περισσότερες πολυεθνικές εταιρίες. Ένας επίσης σημαντικός παράγοντας που αναλύεται στο κείμενο αναφέρεται στη "μεταφορά της γνώσης, δηλαδή την ικανότητα των πολυεθνικών εταιριών να μεταφέρουν πολύτιμες γνώσεις στις θυγατρικές τους και έτσι επέρχεται η επιτυχία της στρατηγικής διεθνοποίησης των πολυεθνικών επιχειρήσεων. ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 5 από 90

6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. Πολυεθνικές επιχειρήσεις Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις λειτουργούν ως ατμομηχανές και ο ρόλος τους είναι καταλυτικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη, στα πλαίσια της διεθνοποιημένης οικονομίας. Μέσω των πολυεθνικών μεταφέρονται, από τις ανεπτυγμένες σε υπανάπτυκτες και αναπτυσσόμενες χώρες, τεχνολογία, τεχνογνωσία (know -α), κεφάλαια και Management, με σκοπό την δημιουργία νέων επενδύσεων και την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων τους. Έτσι εκσυγχρονίζονται οι κλάδοι της μεταποίησης και της προσφοράς υπηρεσιών στις χώρες αυτές, με αποτέλεσμα αύξηση της εγχώριας παραγωγής, περιορισμό των εισαγωγών, αύξηση των εξαγωγών, αύξηση του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος και βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και του επιπέδου ζωής των λαών τους.(μελλάς Κ.& Πολύλαλης 2005). Οι πολυεθνικές έχουν επιχειρηματική δραστηριότητα, σε βασικούς κλάδους της χώρες. Διαθέτουν ειδικές μονάδες ερευνών, στον τεχνικότεχνολογικό και εμπορικό-οικονομικό τομέα, εξειδικευμένη τεχνολογία και τεχνογνωσία υψηλού επιπέδου, δίκτυα προμήθειας πρώτων υλών και διάθεσης προϊόντων, κατάλληλη επιτελική οργάνωση, επάρκεια κεφαλαίων και αποτελεσματικό Management. Το κόστος για τις έρευνες, που γίνονται σε μόνιμη βάση, είναι ανέφικτο για μικρές μονάδες. Πολλές, από τις δραστηριοποιούμενες σε παραγωγικούς τομείς (μεταποίηση), διαθέτουν πλήρη κάθετη οργάνωση, από την πρώτη ύλη μέχρι την διάθεση των προϊόντων, και αυτοματοποίηση για μεγάλη και τυποποιημένη μαζική παραγωγή εν σειρά. Έτσι επιτυγχάνουν οικονομίες κλίμακας, (λόγω κατανομής των σταθερών εξόδων σε μεγάλο αριθμό μονάδων προϊόντων), χαμηλό λειτουργικό κόστος, (προμήθειας πρώτων υλών, παραγωγής και διάθεσης προϊόντων), και ικανοποιητικά περιθώρια κέρδους. Στις τρίτες χώρες εγκαθιστούν παραγωγικές μονάδες ή υποκαταστήματα παροχής υπηρεσιών, απευθείας ή μέσω ιδρυόμενων ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 6 από 90

7 θυγατρικών εταιρειών. Είναι οι καλούμενες Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Λ Επίσης αναθέτουν εργασίες ΦΑΣΟΝ*1σε τοπικές αλλοδαπές επιχειρήσεις, στις οποίες εγκαθιστούν κατάλληλο μηχανικό εξοπλισμό. Η εργασία αυτή εκτελείται, βάσει συγκεκριμένων προδιαγραφών, με τεχνική επίβλεψη και έλεγχο ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων. Η επιλογή της κατάλληλης, μεταξύ των ανωτέρω, μορφής δραστηριότητας ή συνεργασίας γίνεται, μετά από τεχνικοοικονομική μελέτη από ειδικούς επιστήμονες, λαμβανομένων υπόψη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων, (εργασιακό κόστος, πρώτες ύλες, παρεχόμενα φορολογικά και άλλα κίνητρα κλπ), με στόχο πάντοτε καλή ποιότητα, χαμηλό κόστος και ικανοποιητικά αποτελέσματα. Τα προϊόντα των πολυεθνικών επιχειρήσεων που παράγονται στις ασιατικές χώρες (Κίνα, Ινδία, Ταϊβάν, Ν. Κορέα κλπ) έχουν κατακλύσει τις αγορές του κόσμου. Στον τουριστικό τομέα μεγάλες πολυεθνικές διαθέτουν ιδιόκτητα ξενοδοχειακά συγκροτήματα σε διάφορες χώρες ή τα μισθώνουν για διάρκεια δεκαετιών, μισθώνουν επίσης μεγάλα αεροπλάνα και οργανώνουν εκδρομές διακοπών, όλο το χρόνο, με απίστευτα χαμηλό κόστος. Απόδειξη του εξαιρετικά σημαντικού έργου των πολυεθνικών επιχειρήσεων. Η μεταφορά παραγωγικών εγκαταστάσεων, για μείωση του κόστους παραγωγής, άρχισε στις Η.Π.Α. την δεκαετία Το Internet και η βελτίωση της εκπαίδευσης συνέβαλαν αποφασιστικά στη δημιουργία κλάδων πληροφορικής και χρηματοοικονομικής διαχείρισης σε άλλες χώρες (Ιρλανδία, Κίνα, Ινδία κτλ Ορισμένες χώρες (Ινδία, Φιλιππίνες, Μαλαισία κλπ) διαθέτουν πολύ μεγάλο αριθμό πτυχιούχων τεχνολογικής εκπαίδευσης, που τους χρησιμοποιούν οι ξένες πολυεθνικές στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι Η.Π.Α. απώλεσαν, την πενταετία , περίπου 240 χιλ. θέσεις εργασίας σε κλάδους υψηλής τεχνολογίας και 830 χιλ. στον ευρύτερο τομέα της παροχής υπηρεσιών. Η General Electric έχει μεταφέρει στο εξωτερικό το 70% των τεχνολογικών της κλάδων (15 χιλ. θέσεις στην Ινδία Λ 1 Είναι η δουλειά που γίνεται με τυποποιημένο τρόπο, βασισμένη σε υποδείγματα, χωρίς να χρειάζεται πρωτότυπη σκέψη για αυτόν που την κάνει ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 7 από 90

8 κλπ). Ακολουθούν οι H.S.B.C. (8 χιλ. εργαζόμενοι σε χώρες του Ειρηνικού), Motorola κλπ. Ινδός στον κλάδο πληροφορικής κερδίζει σήμερα 10 δολάρια. την ώρα, έναντι 80 δολάρια. στις Η.Π.Α. Βάσει σειράς ερευνών για το μέλλον προβλέπονται τα εξής: Μέχρι το 2020 οι Η.Π.Α. θα χάσουν 6.8 εκατ. θέσεις εργασίας στους τομείς πληροφορικής και ηλεκτρονικών τεχνολογιών (έρευνα Forrester). Α 40% των επιχειρήσεων της Ε.Ε. σχεδιάζουν την μεταφορά θέσεων εργασίας στο εξωτερικό (έρευνα Ο.Η.Ε.). Μέχρι το 2030 το 35% των θέσεων εργασίας σε τομείς ηλεκτρονικής τεχνολογίας θα μεταφερθούν από δυτικές σε τρίτες χώρες που πράγματι έχει αρχίσει να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μέχρι το 2020 το 40% του μισθολογικού κόστους στους χρηματοοικονομικούς κλάδους όλου του κόσμου, ύψους περίπου 400 δισ. δολάρια. το χρόνο, θα μεταφερθεί στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα επόμενα έξη χρόνια αναμένεται ότι θα καταργηθούν περίπου 6,6 εκατ. θέσεις εργασίας σε Τράπεζες και χρηματοοικονομικές εταιρείες ανεπτυγμένων χωρών, δηλαδή περίπου 40% του συνόλου των θέσεων εργασίας! Μύθοι και αλήθειες Οι πολυεθνικές είναι ανώνυμες εταιρείες, με μεγάλο αριθμό μετόχων, εταιρείες ή άτομα διαφόρων εθνικοτήτων. Η σύνθεση του μετοχικού των κεφαλαίου υφίσταται συνεχείς αλλαγές (σε καθημερινή βάση, στα χρηματιστήρια), λόγω συγχωνεύσεων, ιδρύσεως θυγατρικών, εξαγορών, απορροφήσεων και συνεργασιών εν γένει με άλλες, συνήθως ομοειδείς επιχειρήσεις. Για τους λόγους αυτούς δεν είναι γνωστός ο συνεχώς μεταβαλλόμενος αριθμός τους. Βάσει ειδικής έρευνας, το 1969 υπήρχαν πολυεθνικές στον κόσμο. Σήμερα υπολογίζεται ότι οι πολυεθνικές ανέρχονται σε περίπου 100 χιλιάδες και ότι καλύπτουν περίπου το 85% της παγκόσμιας δραστηριότητας στους κλάδους που δραστηριοποιούνται! Ο πόλεμος κατά των πολυεθνικών στην Ελλάδα, μεταπολεμικά, και η παραπλάνηση του λαού δεν έχουν προηγούμενο. Πολλές φορές άγγιζε τα όρια της δαιμονολογίας! ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 8 από 90

9 Προς αυτή την κατεύθυνση συνέπλευσαν, επί δεκαετίες, κρατιστές διαφόρων αποχρώσεων, δηλαδή «οικονομολόγοι» δημοσιογράφοι που έπαιζαν το παιχνίδι κομματικών σκοπιμοτήτων (για αθρόους διορισμούς στις ΔΕΚΟ, Τράπεζες κλπ), συνδικαλιστικές συντεχνίες (για «κεκτημένα δικαιώματα» και νέα προνόμια) και βιομηχανικές και άλλες οργανώσεις, που τους βόλευε θαυμάσια η δασμολογική προστασία! Όλα δε αυτά για δήθεν προστασία της εγχώριας παραγωγής, της απασχόλησης και της ελληνικής οικονομίας!! Με ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Συγκεκριμένα: α. Οι πολυεθνικές δεν αποτελούν Μονοπώλια Αντίθετα, λειτουργούν ανταγωνιστικά, με βάση ποιότητα και τιμές προϊόντων και υπηρεσιών, σε διεθνές επίπεδο. Οι καταναλωτές επιλέγουν προϊόντα και υπηρεσίες, που προσφέρονται, ταυτόχρονα, από πολυεθνικές και μη επιχειρήσεις. Ο έντονος ανταγωνισμός, μεταξύ των ίδιων των πολυεθνικών, αποτελεί την καλλίτερη απόδειξη, ότι δεν λειτουργούν μονοπωλιακά. Πέντε, μεταξύ των 21, Ελληνικές Τράπεζες διαθέτουν σήμερα 753 υποκαταστήματα στις βαλκανικές χώρες. Πρόσφατα δε εξαγοράσθηκε από την Εθνική Τράπεζα το 46% των μετοχών της τουρκικής Finance Bank, αντί ποσού 2,3 δισεκ. ευρώ. Ταυτόχρονα, στην Ελλάδα λειτουργούν 23 ξένες Τράπεζες, με 223 υποκαταστήματα. Ο ανταγωνισμός, και στις δύο περιπτώσεις, είναι έντονος, τόσο με τις τοπικές Τράπεζες, όσο και μεταξύ των πολυεθνικών. β. Δεν αποτελούν «όργανα του ιμπεριαλισμού» Κατά το περιοδικό National Interest (Απρ. 2005), μεταξύ των 500 μεγαλύτερων πολυεθνικών, 185 είναι αμερικανικές, 126 χωρών της Ε.Ε., 105 ιαπωνικές και 84 άλλων χωρών. Οι αμερικανικές πολυεθνικές περιορίζονται συνεχώς, ενώ αυξάνονται εκείνες της Ευρώπης, Ιαπωνίας, Κίνας, Ινδίας, Μεξικού, Βραζιλίας. Κλπ Οι περίπου 100 χιλ. πολυεθνικές έχουν την έδρα τους σε περίπου 60 ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες χώρες. Οι ξένες πολυεθνικές στην ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 9 από 90

10 Ελλάδα υπολογίζονται σε 50 περίπου όσες και οι Ελληνικές πολυεθνικές σε ανεπτυγμένες χώρες. Ταυτόχρονα όμως άνω των μικρομεσαίες επιχειρήσεις της χώρας, κυρίως κλωστοϋφαντουργικές, έχουν δραστηριότητα (κυρίως ΡΆβΟΝ) στις βαλκανικές χώρες γ. Δεν είναι πολλές οι μεγάλες πολυεθνικές Υπάρχει μικρός αριθμός επιχειρήσεων σε ορισμένους κλάδους (αεροπλάνα, υπερωκεάνια πλοία, πετρέλαια, αυτοκίνητα, κινητή τηλεφωνία κλπ), επειδή κυρίως απαιτούνται τεράστια ποσά κεφαλαίων για εγκαταστάσεις, κεφάλαια κίνησης και συνεχείς και πολυδάπανες έρευνες. Όμως, ο μέγιστος αριθμός των πολυεθνικών είναι μικρομεσαίες, ιδίως στους κλάδους υψηλής τεχνολογίας, χημείας κλπ. Γερμανική εταιρεία παράγει εγχειρητικά εργαλεία σε 12 χώρες, έχει ετήσιες πωλήσεις 30 εκατ. δολάρια. και καλύπτει το 60% της παγκόσμιας αγοράς. δ. Δεν έχουν οργανωθεί με βάση γεωγραφικά κριτήρια Αναπτύσσουν δραστηριότητα, όπου υπάρχουν κατάλληλες συνθήκες, με σκοπό το κέρδος. Αλλά παντού υπάρχει ανταγωνισμός και κίνδυνος ζημιών. Παράδειγμα οι ελληνικές και οι ξένες Τράπεζες, στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια. ε. Δεν πληρώνουν χαμηλούς μισθούς Οι μισθοί των πολυεθνικών, στις χώρες που εγκαθίστανται, είναι βέβαια χαμηλότεροι των καταβαλλόμενων στις χώρες που εδρεύουν. Όμως, βάσει έρευνας του Ινστιτούτου Διεθνούς Οικονομίας (1998), οι μισθοί τους σε χώρες με χαμηλό εισόδημα ήταν οκταπλάσιοι του μέσου μισθού άλλων επιχειρήσεων στις χώρες αυτές. Σε χώρες δε μέσου εισοδήματος, η σχέση αυτή ήταν τρία προς ένα. ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 10από 90

11 στ. Δεν στηρίζουν αυταρχικά καθεστώτα Βάσει πρόσφατης μελέτης, σε 23 χώρες που είχαν πραγματοποιήσει μετάβαση σε δημοκρατικό καθεστώς, οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις τα τρία πρώτα χρόνια μετά την μεταπολίτευση ήταν αυξημένες κατά 45% έναντι των Α.Ξ.Ε. κατά τα τρία τελευταία χρόνια προ της μεταπολίτευσης. (ϋ8πιθιβ ϋ. Π8όθό8ϋςή Η Γ 1995) 1.1 Γιατί μια επιχείρηση επεκτείνει τις δραστηριότητες της εκτός των Εθνικών της συνόρων Μια επιχείρηση αναλαμβάνει τον κίνδυνο να επεκταθεί στο εξωτερικό γιατί προσβλέπει στο ακόλουθα: Να αυξήσει τις πωλήσεις της Να έχει πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους Να διαφοροποιήσει τις πηγές τόσο των πωλήσεων της όσο και των πόρων της Α) Αύξηση πωλήσεων Συνήθως η αύξηση των πωλήσεων συνοδεύεται και με αύξηση των κερδών. Οι πωλήσεις μιας επιχείρησης εξαρτώνται τόσο από την προτίμηση των καταναλωτών για τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που προσφέρει όσο και από την αγοραστική τους ικανότητα. Η επέκταση σε κατάλληλα επιλεγμένες διεθνείς αγορές επιτρέπει στις επιχειρήσεις να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους, μέσω της διεύρυνσης των αγορών στις οποίες απευθύνονται. (ϋ8πιθιβ ϋ. Radebaugh Κ Ι 1995) Β) Πρόσβαση σε πλουτοπαραγωγικούς πόρους Μια επιχείρηση μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες της για πλουτοπαραγωγικούς πόρους στη χώρα υποδοχής μέχρι ορισμένου σημείου. Επίσης, η αύξηση των πωλήσεων και των κερδών μπορεί να πραγματοποιηθεί με τη συνεχή αναβάθμιση αλλά και με τη δημιουργία νέων προϊόντων ή υπηρεσιών. Μια επιχείρηση συνεπώς επιδιώκει να είναι ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 11 από 90

12 διεθνώς ανταγωνιστική πρέπει να βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση και να αναζητεί καινούριες πηγές πόρων. Η ανταγωνιστικότητα συνήθως επιτυγχάνεται με δυο τρόπους (όχι κατ ανάγκην ανεξάρτητους) και καθορίζεται από τη στρατηγική της κάθε επιχείρησης : πρώτον, με μείωση του κόστους και δεύτερον με δημιουργία ποιοτικών προϊόντων και υπηρεσιών. Γ) Διαφοροποίηση στις πηγές πωλήσεων και προμηθειών Αυτός ο λόγος συσχετίζεται στενά με τους δύο προηγούμενους, γιατί η πρόσβαση σε διάφορες χώρες για επέκταση των πωλήσεων και των παραγωγικών συντελεστών βοηθάει την επιχείρηση να μην εκτίθεται στην αβεβαιότητα μιας και μόνο αγοράς (όπως της χώρας προέλευσης της) Αντίθετα οι διεθνείς δραστηριότητες προσφέρουν περισσότερη ευελιξία στην επιχείρηση τόσο για να αποφύγει κινδύνους όσο και για να αποκομίσει κέρδη.(ϋ8πιθ!β Γ Ηθάθόθϋςή Η Γ 1995) 1.2 Η επέκταση των Πολυεθνικών Επιχειρήσεων σήμερα και Άμεσες Ξένες Επενδύσεις Σήμερα η μεγάλη πλειονότητα των χωρών φιλοξενούν θυγατρικές ΠΕ. Οι διάφορες χώρες κατατάσσονται σε αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες. Η κατάταξη αυτή καθορίζεται από παράγοντες όπως το κατά κεφαλήν Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Οι χώρες της ΕΕ, οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία γνωστές και ως τριάδα αποτελούν την πλειονότητα των αναπτυγμένων χωρών ενώ οι χώρες της Αφρικής (με εξαίρεση την Νότια Αφρική), της Λατινικής Αμερικής κλπ. Αποτελούν το αναπτυσσόμενο κόσμο. (Παπαδάκης Β 1998) Οι χώρες προέλευσης των ΠΕ δεν είναι πλέον αποκλειστικά οι παραδοσιακά μεγάλες οικονομίες όπως οι ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 12από 90

13 οικονομίες των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας, της Γερμανίας, της Αγγλίας κλπ. Αλά εμφανίστηκαν ΠΕ από μικρές χώρες όπως χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας (Κορέα, Ταϊβάν). Τα τελευταία χρόνια μάλιστα μετά το οικονομικό και πολιτικό άνοιγμα των χωρών της ανατολικής Ευρώπης παρουσιάζονται σχεδόν μαζικά και ελληνικές πολυεθνικές με έντονη παρουσία κυρίως στα Βαλκάνια, στη Ρωσία και στις Δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Το διεθνές εμπόριο αποτελεί έναν αποτελεσματικό τρόπο εισόδου σε νέες, ξένες αγορές. Οι απαιτήσεις σε γνώσεις των ιδιαιτεροτήτων της αγοράς ή ιδιαίτερων διοικητικών και άλλων ικανοτήτων είναι περιορισμένη, ενώ το κόστος του εγχειρήματος χαμηλό. Η διεθνής εμπορική δραστηριότητα, όμως, συναντά ορισμένα εμπόδια, που λαμβάνουν τη μορφή ποσοτικών ή ποιοτικών φραγμών. Οι δασμοί και οι ποσοστώσεις, οι κρατικές πολιτικές, η κουλτούρα και οι τοπικές συνήθειες, η ύπαρξη εθνικών κανόνων ή στερεότυπων (standards) είναι μόνο κάποια από τα σημαντικότερα εμπόδια διεξαγωγής διεθνούς εμπορίου. Παράλληλα, η εξαγωγική δραστηριότητα, αποφέρει ιδιαίτερα υψηλές αποδόσεις. ενώ δεν εμπεριέχει μεγάλο κίνδυνο, δεν Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται μια σταδιακή μεταστροφή των επιχειρήσεων από διεθνείς εμπορικές δραστηριότητες σε ανάληψη ξένων επενδύσεων. Οι ξένες επενδύσεις είναι μία προχωρημένου τύπου μορφή διεθνοποίησης, που ενέχει υψηλά επίπεδα κινδύνου, τα οποία ανταποδίδει με υψηλές αποδόσεις του επενδυμένου κεφαλαίου. Οι ξένες επενδύσεις ο διακρίνονται2 με βάση το βαθμό ελέγχου που επιβάλλουν στη διοίκηση των επιχειρήσεων και τη συμβολή τους στη δημιουργία νέου παραγωγικού κεφαλαίου σε άμεσες ξένες επενδύσεις και σε ξένες μετοχικές επενδύσεις χαρτοφυλακίου. Παράγοντες που ευνοούν την εξάπλωση των άμεσων ξένων επενδύσεων και των πολυεθνικών επιχειρήσεων 2 Μελλας Κ και Πολλαλης Ι(2005) Παγκοσμιοποιήση και Πολυεθνικές επιχειρήσεις εκδόσεις Παπαζήση σελ 227 ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 13από 90

14 Ένας από τους κύριους παράγοντες που ενθάρρυναν την επέκταση των ΠΕ ήταν οι διεθνείς πολιτικές εξελίξεις και η αναδιάρθρωση των γεωπολιτικών ισορροπιών με τη δημιουργία νέων κρατών που διέπονται από φιλελεύθερα οικονομικά και πολιτικά καθεστώτα. (Dunning J, Pearce R 1998). Παράλληλα η απελευθέρωση του εμπορίου μέσω θεσμών όπως η General Agreement on Tarrifs and Trade (GATT) της ΕΕ και των ζωνών ελεύθερου εμπορίου, καθώς και το άνοιγμα των συνόρων στη μετακίνηση των πολιτών, επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να εκμεταλλευτούν καλύτερα τις ευκαιρίες που προσφέρουν οι διεθνείς αγορές. Ανάλογες θεσμικές αλλαγές έγιναν και στο νομικό καθεστώς που διέπει τις Α.Ξ.Ε. σε πολλές χώρες. Το 1996, 65 χώρες προχώρησαν σε απελευθέρωση των Α.Ξ.Ε.. Αύξηση σημείωσαν και οι διμερείς συμφωνίες ανάμεσα σε χώρες που επιθυμούσαν την προσέλκυση περισσότερων Α.Ξ.Ε.. Με βάση τον ορισμό της ΠΕ αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς πόσο ριψοκίνδυνο είναι για μια επιχείρηση να επεκταθεί διεθνώς μέσω Α.Ξ.Ε.. (Παπαδάκης Β). Η επιχείρηση αναλαμβάνει το ρίσκο να μεταφέρει τους πόρους της σε ξένα περιβάλλοντα όπου επικρατούν διαφορετικές οικονομικές, πολιτικές, πολιτιστικές κλπ συνθήκες από τη χώρα προέλευσης της. Παρόλα αυτά, ο ρυθμός ανάπτυξης των Α.Ξ.Ε. είναι πάρα πολύ γρήγορος. Γι αυτήν την εξέλιξη σημαντικό ρόλο έχει διαδραματίσει η τεχνολογική πρόοδος σε τομείς όπως οι μεταφορές και οι τηλεπικοινωνίες. Με το υπερηχητικό αεροπλάνο Κονκόρτ η απόσταση Λονδίνο - Νέα Υόρκη έχει περιοριστεί στις τέσσερις ώρες περίπου ενώ με το Διαδίκτυο κάθε πολίτης σε οποιαδήποτε χώρα έχει πρόσβαση σε όποια πηγή πληροφόρησης επιθυμεί. Η πρόσβαση σε μια χώρα σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη και αν βρίσκεται είναι σήμερα εξαιρετικά εύκολη με αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις να μην αισθάνονται πλέον της ανασφάλεια του παρελθόντος. (PapanastasioyM 1995) Η παραδοσιακή έννοια των εθνικών συνόρων που περιορίζονται γεωγραφικά δεν υφίσταται πλέον για τις περισσότερες επιχειρήσεις μικρές και μεγάλες. Οι πιέσεις του διεθνούς ανταγωνισμού γίνονται εντονότερες εξαιτίας των παραγόντων που προαναφέραμε. Σήμερα οι επιχειρήσεις ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 14από 90

15 μπορούν εύκολα να μεταφέρουν την παραγωγή από τη μια χώρα στην άλλη χάρη στις τεχνολογικές εξελίξεις στα μέσα μεταφοράς και επικοινωνίας. Επίσης μπορούν να παράγουν τμήματα ενός προϊόντος σε διαφορετικές χώρες για να εκμεταλλευτούν τη διαφορά κόστους Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (Foreign Direct Investment) Άμεση Ξένη Επένδυση (Α.Ξ.Ε.) είναι η επένδυση ενός αυτόνομου επενδυτή, είτε αυτός είναι μητρική ή θυγατρική επιχείρηση είτε είναι ιδιώτης ή θεσμικός επενδυτής η μιας συγγενούς επιχείρησης σε αλλοδαπή (δηλαδή χώρας διαφορετικής από την καταστατική έδρα) χώρα που θεμελιώνει μια μακροχρόνια σχέση, ένα διαρκές ενδιαφέρον και έλεγχο μιας οικονομικής οντότητας της θυγατρικής επιχείρησης πλήρους ή μερικής ιδιοκτησίας. Η Α.Ξ.Ε., δηλαδή, αφορά τη μεταφορά στο εξωτερικό ενός συνόλου συμπληρωματικών άυλων και υλικών εισροών, απαραίτητων για την ομαλή διεξαγωγή των δραστηριοτήτων της νέας θυγατρικής. Η θυγατρική μπορεί να τελεί παραγωγικές, εμπορικές ή άλλες επιχειρησιακές λειτουργίες, ανάλογα με το βαθμό αυτονομίας και εσωτερικής δομής της. Η Α.Ξ.Ε. είναι μια ιδιαίτερα επίπονη διαδικασία, όσον αφορά το απαιτούμενο κόστος και το χρόνο, αποφέρει όμως σημαντικά πλεονεκτήματα για τη μητρική επιχείρηση. Αρχικά, η επιχείρηση έχει αυξημένο βαθμό ελέγχου - συγκριτικά με τις εξαγωγικού τύπου μορφές διεθνοποίησης - των διεθνών δραστηριοτήτων της θυγατρικής, γεγονός που της επιτρέπει την εκτεταμένη συμμετοχή στα ξένα δρώμενα και της προσφέρει, δια μέσου της σύλληψης ενός παγκόσμιου οράματος, προοπτικές διεθνούς μεγέθυνσης. Σημαντικό ρόλο στην ανάληψη Α.Ξ.Ε. ενέχει και η κρατική πολιτική της χώρας προορισμού για τις ξένες επενδύσεις. Πολλές χώρες, ιδιαίτερα οι αναπτυσσόμενες, διάκεινται θετικά απέναντι στις Α.Ξ.Ε., καθώς αποτελούν ένα μέτρο τόνωσης της διεθνούς οικονομίας τους μέσω καινοτομιών, μείωσης της ανεργίας και άλλων ωφελειών. Ωστόσο, κάποιες ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 15από 90

16 κυβερνήσεις, κυρίως βιομηχανικά αναπτυγμένων χωρών, δεν επιθυμούν την εγκατάσταση στην περιφέρειά τους ξένων επενδύσεων για να μην υποσκελίσουν τους εγχώριους επιχειρηματίες και υψώνουν νομοθετικά ή κεφαλαιακά εμπόδια στις αλλοδαπές επιχειρήσεις, ωστόσο μια πιθανή συνεργασία μεταξύ εγχώριων και ξένων επιχειρήσεων είναι ευπρόσδεκτη. Έτσι, η επιχείρηση θα πρέπει να διασφαλίσει ότι το χρηματοοικονομικό και πολιτικό περιβάλλον της ξένης χώρας είναι προσοδοφόρο (π.χ. οικονομική και πολιτική σταθερότητα ) για την επέκταση των δραστηριοτήτων της. Στο σημείο αυτό, πρέπει να επισημανθεί πως η ανάληψη μιας Α.Ξ.Ε. θεμελιώνει μεγάλη δέσμευση της επιχείρησης με την αγορά-στόχο, καθώς το χρονικό διάστημα αποπληρωμής της επένδυσης είναι μεγάλο. Σε πιο βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, η αυξημένη δέσμευση πόρων της μητρικής, ιδιαίτερα στα πρώιμα στάδια του εγχειρήματος, αποτελεί για πολλές επιχειρήσεις απαγορευτικό παράγοντα για την ανάληψη Α.Ξ.Ε.. Με βάση το κίνητρο της επιχείρησης και στα πλαίσια του εκλεκτικού υποδείγματος οι Α.Ξ.Ε. διακρίνονται σε: Α.Ξ.Ε. προς αναζήτηση πλουτοπαραγωγικών πόρων (resource seeking). Ορισμένες επιχειρήσεις προβαίνουν σε Α.Ξ.Ε. με απώτερο σκοπό την εκμετάλλευση πόρων που βρίσκονται σε σχετική αφθονία, μικρότερο κόστος, καλύτερη ποιότητα σε ορισμένες χώρες. Οι αναζητούντες πόροι αναφέρονται τόσο σε πρώτες ύλες, όσο και σε (ανειδίκευτο ή μερικά ειδικευμένο) εργατικό δυναμικό. Τα τελευταία χρόνια, το κριτήριο αυτό της ανάληψης Α.Ξ.Ε. έχει χάσει σε σημασία. Α.Ξ.Ε. προς αναζήτηση αγορών (market seeking). Η επενδύουσα επιχείρηση ενδιαφέρεται να διεισδύσει σε μια αγορά ή/και σε γειτονικές αυτής αγορές, με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση των εκεί γεωγραφικά συγκεντρωμένων σημαντικών πελατών της, τη μείωση του κόστους μεταφοράς και την αντιμετώπιση του ανταγωνισμού. Βαρύνουσα σημασία έχει και το μέγεθος της αγοράς-στόχου. ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 16από 90

17 Α.Ξ.Ε. προς αναζήτηση αποδοτικότητας (efficiency seeking). Πρόκειται για πολυεθνικές επιχειρήσεις που έχοντας κατοχυρώσει τους απαραίτητους πόρους και τη θέση τους στις τοπικές αγορές, αναζητούν μία μέθοδο καλύτερης οργάνωσης των δραστηριοτήτων τους. Α.Ξ.Ε. προς αναζήτηση στρατηγικών πόρων ή ικανοτήτων (strategic asset seeking). Συνήθως πρόκειται για επιχειρήσεις που εισέρχονται για πρώτη φορά σε ξένη αγορά και στοχεύουν στη διατήρηση και βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς τους μέσω της εξαγοράς πόρων και ικανοτήτων άλλων επιχειρήσεων. Αναφορικά με τις εκροές Α.Ξ.Ε.και τα κίνητρα διεθνοποίησης υπάρχουν πολλές μελέτες που αναλύουν τις Α.Ξ.Ε. που προέρχονται από ανεπτυγμένες και κυρίως Ευρωπαϊκές χώρες προς τις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης Ενδεικτικά μελέτες όπως του Borzois (1995) για τις επενδύσεις μεταξύ Φιλανδίας και Βαλτικής του, του Vincentz(1995) για τις Α.Ξ.Ε. μεταξύ Γερμανίας-Πολωνίας και Τσεχίας αντίστοιχα, αναφέρουν ότι το κυριότερο κίνητρο Α.Ξ.Ε. σε αυτές τις χώρες είναι η αναζήτηση νέων αγορών. Μελέτες όπως των Floyd (1996) και Meyer(1995) δείχνουν ότι η αναζήτηση χαμηλού κόστους δεν αποτελεί σημαντικό κίνητρο Α.Ξ.Ε σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Υπάρχουν όμως μελέτες που αναδεικνύουν την σπουδαιότητα του χαμηλού κόστους παραγωγής κυρίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (Vincentz 1995 και Kurz and Wittke 1997) των χωρών που γειτνιάζουν με χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Φιλανδία και η Γερμανία Η μελέτη του Pye (1997) μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για τη δραστηριότητα των θυγατρικών ΠΕ που προέρχονται από ανεπτυγμένες χώρες στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Στη συγκεκριμένη μελέτη διαφαίνεται ότι ο πρωταρχικός ρόλος των θυγατρικών είναι να καλύψουν τις ανάγκες της χώρας υποδοχής και όχι να αποτελέσουν όαση εξαγωγών, Αντίθετα μελέτες όπως των Hunya (1997) ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 17από 90

18 και Lemoine (1997) δείχνουν ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η μελέτη Altzinger (1998) για την Αυστρία. Σύμφωνα με τα κυριότερα συμπεράσματα της μελέτης οι Αυστριακές Α.Ξ.Ε. στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης ερμηνεύονται κυρίως από τους πολιτισμικούς και ιστορικούς δεσμούς της χώρας με τις γειτονικές της χώρες, Η απόφαση μιας επιχείρησης να προβεί σε Α.Ξ.Ε. είναι στοιχείο έρευνας και σύγκρισης των επενδυτικών της επιλογών και της αναμενόμενης απόδοσης της επένδυσης, αποφυγής της εγχώριας αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας και των στρατηγικών της στόχων και προτεραιοτήτων. Πέρα από την απόφαση ανάληψης ή μη της άμεσης επένδυσης στο εξωτερικό, η επιχείρηση καλείται να αποφασίσει και ως προς τον τύπο της Α.Ξ.Ε. που θα εφαρμόσει και οι οποίες είναι οι ακόλουθες: Θυγατρική αποκλειστικής ιδιοκτησίας (Wholly Owned Subsidiary) Η θυγατρική πλήρους ή αποκλειστικής ιδιοκτησίας είναι μια νέα επιχείρηση ιδρυθείσα (αποκλειστικά) από τη μητρική σε μια ξένη αγορά. Η θυγατρική μπορεί να αναφέρεται σε μια εξολοκλήρου καινούρια επιχείρηση (Greenfield investment) ή σε μια προϋπάρχουσα εξαγορασθείσα τοπική επιχείρηση (acquisition). Η μητρική επιχείρηση διατηρεί τον πλήρη έλεγχο ο της θυγατρικής3 στοιχείο συχνά καθοριστικής σημασίας για την απόφαση της μητρικής μεταξύ των μεθόδων διείσδυσης στην παγκόσμια αγορά ή διεθνούς επέκτασής της. Έτσι, όχι μόνο αποκομίζει τα συνολικά κέρδη της θυγατρικής αποτελώντας την πλέον επικερδή μορφή διεθνούς δραστηριοποίησης, οικονομιών κλίμακας. αλλά αποκτά και αυξημένες πιθανότητες επίτευξης Η θυγατρική στην προσπάθεια να προσαρμοστεί 3 Η θυγατρική πλήρους ιδιοκτησίας είναι ειδική περίπτωση θυγατρικής, της οποίας η μητρική κατέχει το 100% των μετοχών και συνεπώς έχει τον απόλυτο έλεγχο του ΔΣ της θυγατρικής. Ωστόσο, η θυγατρική διατηρεί τη νομική της αυτοτέλεια -γεγονός που τη διαφοροποιεί από το υποκατάστημα ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 18από 90

19 στην τοπική αγορά, ενδέχεται να διαφοροποιήσει το προϊόν της, προσφέροντας στη μητρική ένα επεκτατικό προβάδισμα έναντι των εγχώριων ανταγωνιστών της στην πορεία κατάκτησης ξένων αγορών. Η εν λόγω μορφή διεθνούς επέκτασης είναι πολυδάπανη και ιδιαίτερα χρονοβόρα, καθώς είτε απαιτείται η ίδρυση μιας εξολοκλήρου νέας επιχείρησης είτε η προσαρμογή μιας υπάρχουσας στις διαδικασίες και τους στόχους της εξαγοράστριας, μητρικής επιχείρησης, η οποία επιβαρύνεται με το συνολικό κόστος και τον κίνδυνο του εγχειρήματος. Ωστόσο, εάν η τεχνολογία αποτελεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της επιχείρησης ή το σημείο αιχμής για την επιλογή του τόπου εγκατάστασης της θυγατρικής, τότε η συγκεκριμένη πρακτική ενδείκνυται για τη διεθνοποίηση της επιχείρησης Εξολοκλήρου καινούρια επιχείρηση (Greenfield investment) Η δημιουργία εξολοκλήρου καινούριας επιχείρησης αναφέρεται σε μια επένδυση της επιχείρησης για τη δημιουργία μιας νέας θυγατρικής, από το στάδιο της εγκατάστασης έως την πλήρη λειτουργία της. Η μητρική επιχείρηση δεν πληρώνει ήδη κεφαλαιοποιημένη αξία για την ονομασία και τα περιουσιακά στοιχεία της θυγατρικής, καθώς πρόκειται για μία εξολοκλήρου νέα επιχειρησιακή μονάδα -ως εκ τούτου πήρε και το αντίστοιχο όνομα. Η εν λόγω επένδυση αποσκοπεί συνήθως στην αναζήτηση νέων αγορών, ενώ μελλοντικά μπορεί να στραφεί και στην αναζήτηση αποδοτικότητας. Όπως είναι κατανοητό, η συγκεκριμένη επένδυση ενέχει για πολλές επιχειρήσεις απαγορευτικό κόστος (ιδιαίτερα στα πρώτα στάδια της επένδυσης), την καταβολή του οποίου δεν μπορεί να αναστείλει ακόμη και εάν αποφασίσει να διακόψει τη δραστηριότητα της θυγατρικής (sunk costs). Εκτός αυτού, η εν λόγω πρακτική ενέχει μεγάλο κίνδυνο για τη μητρική, καθώς πορεύεται μόνη σε μία τελείως καινούρια αγορά. Τέλος, απαιτείται αρκετός χρόνος μέχρι την ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 19από 90

20 πλήρη λειτουργία της θυγατρικής και την κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων της αγοράς -στόχου. Μερική Εξαγορά (Partial Acquisition) Η μητρική επιχείρηση αποκτά μέρος των μετοχών μιας τοπικής επιχείρησης. Η μερική εξαγορά είναι δυνατόν να είναι και αμοιβαία οπότε οι δύο επιχειρήσεις ανταλλάσουν πακέτα μετοχών. Η συνεργασία τους μπορεί να πάρει τη μορφή ανταλλαγής τεχνολογίας και τεχνογνωσίας, κοινής έρευνας για ανάπτυξη νέας τεχνολογίας ή νέων προϊόντων, συμφωνιών αμοιβαίας διανομής των προϊόντων τους, μακροχρόνιων συμφωνιών αμοιβαίας αγοράς προϊόντων κ.α. Κοινοπραξία (Joint Venture) Κοινοπραξία είναι η συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων ή ομίλων επιχειρήσεων, της ίδιας ή διαφορετικών εθνικοτήτων, για τη δημιουργία μιας νέας ή την εξαγορά μιας υπάρχουσας επιχείρησης. Πρόκειται για μια συμμαχία, στην οποία οι εταίροι συνεισφέρουν εισροές, που συνήθως συνθέτουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα, και μοιράζονται, όχι απαραίτητα σε ίση βάση, τα περιουσιακά στοιχεία. Είναι, δηλαδή, η σύμπραξη διαφορετικών δυνάμεων για την επίτευξη ενός κοινού στόχου σε μια αγορά-στόχο, που πιθανότατα να είναι άγνωστη στα εμπλεκόμενα μέρη της συμφωνίας Η κοινοπραξία αποτελεί αποτελεσματική μέθοδο μερισμού του κινδύνου της επένδυσης μεταξύ των εταίρων και συμβάλλει στη δημιουργία νέων, πιο ανταγωνιστικών προϊόντων που έχουν υψηλές δυνατότητες να κατακτήσουν τη τοπική ή ακόμα και τη διεθνή αγορά, δημιουργώντας οικονομίες κλίμακας και πεδίου για τους εταίρους. Παράλληλα, προσφέρει μία αποτελεσματική μέθοδο καταστολής του ανταγωνισμού μεταξύ των εταίρων και διείσδυσης σε νέες επιχειρηματικές δραστηριότητες και γεωγραφικές περιοχές. Η επιχείρηση πιστεύει πως θα κερδίσει από τους εταίρους της σε γνώσεις, ικανότητες και τεχνολογία. Όταν μάλιστα η κοινοπραξία διενεργείται στη χώρα εγκατάστασης ενός εκ των συμβαλλομένων, τότε υπάρχουν αυξημένα οφέλη για τη ξένη επιχείρηση. Πρώτα απ όλα ξεπερνά τα εμπόδια εισόδου της αγοράς- ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 20από 90

21 στόχου (π.χ. εάν η κυβέρνηση επιτρέπει τη διενέργεια επενδύσεων μόνο με τη συμμετοχή τουλάχιστον ενός εγχώριου επενδυτή), καλύπτει τα κενά και ελλείμματα αναφορικά με τις γνώσεις της αγοράς, επωφελείται από τη φήμη του τοπικού εταίρου -για το λόγο αυτό προτιμώνται εταίροι με κατάλληλες διασυνδέσεις, καταξιωμένοι στην τοπική αγορά- και αποκομίζει συνολικά αυξημένα κέρδη. Όπως κάθε άμεση ξένη επένδυση, έτσι και η κοινοπραξία ενέχει τους κινδύνους της. Αρχικά, ανακύπτουν προβλήματα σχετικά με τον ακριβή καθορισμό της κεφαλαιακής συνεισφοράς, του ελέγχου και της συμμετοχής στα κέρδη της κοινοπρακτικής επιχείρησης. Τα εν λόγω προβλήματα ήρθε να επιλύσει η Θεωρία των Συμβολαίων (contract theory) με τον αυστηρό προσδιορισμό των όρων του συμβολαίου. Ο περιορισμένος έλεγχος που ασκεί η επιχείρηση πάνω στη νέα μονάδα, συνεπάγεται τη μη εναρμόνιση των πρακτικών της τελευταίας με τους στρατηγικούς στόχους της πρώτης. Παράλληλα, η ασυμμετρία των στρατηγικών προσανατολισμών των εταίρων οδηγεί συχνά σε συγκρούσεις, που μπορούν να οδηγήσουν ακόμη και στη λύση της συμφωνίας. Συνεπώς, η απόφαση για κοινοπραξία πρέπει να επέλθει μετά από σημαντική εξέταση του κόστους-οφέλους της επιχείρησης από την ανάληψη της εν λόγω δράσης και μόνο εάν πιστεύει πως δεν έχει τη δυνατότητα να προβεί σε μια πλήρως επιτυχημένη επένδυση με ίδια μέσα. Στρατηγική Συμμαχία (Strategic Alliance) Στρατηγική συμμαχία είναι μια συμφωνία συνεργασίας μεταξύ δύο ή περισσότερων ανεξάρτητων επιχειρήσεων, οι οποίες υιοθετούν μια προοπτική αμοιβαίου οφέλους και συνεισφέρουν τους απαραίτητους κεφαλαιακούς ή άλλους πόρους για την επιτυχία της. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα είδος κοινοπραξίας με πιο μακροπρόθεσμο και στρατηγικό χαρακτήρα4. Η κοινή ιδιοκτησία, που θεμελιώνουν οι στρατηγικές συμμαχίες, μπορούν να αφορούν κοινούς παραγωγικούς και χρηματοδοτικούς πόρους, ανταλλαγή μετοχών ή ακόμη και αμοιβαία 4 Παπαδάκης Μ. Β., (2007), Στρατηγική των Επιχειρήσεων: ελληνική και διεθνής εμπειρία, Α τόμος, ' έκδοση, εκδόσεις Ε. Μπένου, σελ. 397 ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 21 από 90

22 ιδιοκτησία. Οι στρατηγικές συμμαχίες αποτελούν έναν αποτελεσματικό τρόπο επιμερισμού του κόστους και του κινδύνου ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέρη. Το γεγονός αυτό επιτρέπει στις συμμετέχουσες στη συμμαχία επιχειρήσεις να αναλάβουν μεγάλες σε παραγωγική δυναμικότητα επενδύσεις, αυξάνοντας την αγοραία δύναμή τους, και να επιτύχουν, έτσι, οικονομίες κλίμακας. Παράλληλα, εξασφαλίζουν την πρόσβαση σε πόρους και θεμελιώδεις ικανότητες (π.χ. τεχνογνωσία, εξειδικευμένες γνώσεις και ικανότητες) που τους εκλείπουν. Έτσι, όχι μόνο θα επιτύχουν συγκριτικά πλεονεκτήματα έναντι των ανταγωνιστών τους, αλλά θα τους τρέψουν και σε άδοξες μεθόδους φυγής, που μπορούν να αποβούν μοιραίες για την επιβίωσή τους. Τέλος οι ξένες επιχειρήσεις μπορούν να επωφεληθούν από τη σύναψη συμφωνιών με επιχειρήσεις της εθνικότητας της στοχευόμενης αγοράς, αναφορικά με τις γνώσεις των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών γνωρισμάτων της αγοράς και των τοπικών καταναλωτών. Παρά τα ισχυρά κίνητρα για τη σύναψη στρατηγικών συμφωνιών και τα αυξημένα κέρδη που επιφυλάσσει στους εταίρους, ο κίνδυνος διάλυσής της ελλοχεύει σε κάθε χρονική στιγμή. Ο δημοφιλέστερος τρόπος λήξης μιας στρατηγικής συμφωνίας είναι η μη επίτευξη των στρατηγικών στόχων, που τα συμβαλλόμενα μέρη επεδίωκαν με τη σύναψή της. Πρόκειται, δηλαδή, για μη προγραμματισμένη μορφή διάλυσης, που ανέκυψε λόγω προβλημάτων ή διαφωνιών μεταξύ των συμμάχων ή απλά λόγω μη αποτελεσματικότητας ή αποδοτικότητας της συμμαχίας. Συχνά, η διάλυση στρατηγικών συμμαχιών οφείλεται σε στενότητα οικονομικών πόρων ενός εκ των εταίρων, ο οποίος ακολούθως αναγκάζεται να εξέλθει της συμμαχίας. Βέβαια, ενδέχεται κάποιος εταίρος να αποχωρήσει ηθελημένα από τη συμμαχία, λόγω μεταστροφής των στρατηγικών του προτεραιοτήτων ή άλλων αλλαγών στο ενδοεπιχειρησιακό του περιβάλλον Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (Foreign Portfolio Equity Investment) ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 22από 90

23 Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου είναι οι βραχυχρόνιου επενδυτικού ορίζοντα αγορές πακέτων μετοχών από τις επιχειρήσεις, με σκοπό τη διαποίκιλση του μετοχικού τους κεφαλαίου και την αύξηση της περιουσιακής τους κατάστασης/καθαρής τους θέσης. Η αγορά των μετοχών άλλων επιχειρήσεων δε συνδέεται με την απόκτηση ελέγχου επί της διοίκησής τους, πρακτική που εκπίπτει της επενδυτικής δραστηριοποίησης των επιχειρήσεων. Το χαρτοφυλάκιο μπορεί να συντίθεται από αμέτρητα είδη αξιόγραφων, που ορίζουν το μέγεθος και τη μορφή του. Τα χαρτοφυλάκια διακρίνονται με βάση τη σταθερότητα, το βαθμό επενδυτικού κινδύνου και την απόδοσή τους. Τα πιο αποδοτικά χαρτοφυλάκια αυτά που περιέχουν αξιόγραφα «μεταβλητής» απόδοσης, συντίθενται από τίτλους που παρουσιάζουν τη μικρότερη σταθερότητα και το μεγαλύτερο βαθμό κινδύνου (π.χ. μετοχές, παράγωγα). Αντίστοιχα, τα λιγότερο αποδοτικά χαρτοφυλάκια, περιέχουν τίτλους υψηλής σταθερότητας και ελάχιστου κινδύνου, τα γνωστά αξιόγραφα «σταθερής» απόδοσης (π.χ. κρατικά ομόλογα, ομολογίες, έντοκα γραμμάτια). Όσο μειώνεται ο κίνδυνος της επένδυσης, τόσο αυξάνεται η προβλεψιμότητά της απόδοσής της. Οι λόγοι επιλογής των επενδύσεων χαρτοφυλακίου έναντι άλλων εναλλακτικών -η γνωστή θεωρία χαρτοφυλακίου - βρίσκονται κυρίως στις αρχές της μεγιστοποίησης της απόδοσης των επενδεδυμένων κεφαλαίων και ελαχιστοποίησης του επενδυτικού κινδύνου. Η πρώτη αρχή αναφέρεται στην επιδίωξη του επενδυτή για αγορά αξιόγραφων που αποφέρουν μέγιστες αποδόσεις, ενώ η δεύτερη στην προτίμησή του έναντι ακίνδυνων αξιόγραφων.,διευκρινίζεται ότι «οι επενδυτικές αποφάσεις στηρίζονται στην αναμενόμενη απόδοση και όχι στην τελική θέση περιουσίας του επενδυτή». Οι επενδύσεις χαρτοφυλακίου αποτελούν κοινή πρακτική της πλειοψηφίας των επιχειρήσεων διεθνώς, καθώς αποτελούν μία από τις κυριότερες πηγές εισοδήματος -είναι, ίσως, η γρηγορότερη μέθοδος πρόσβασης σε χρηματικούς πόρους- και βασικό μοχλό ανάπτυξης των επιχειρήσεων. Ωστόσο, όπως υποστηρίχθηκε προηγουμένως, η αυξημένη απόδοσή τους οφείλεται στα υψηλά επίπεδα κινδύνου -αποτέλεσμα της ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 23από 90

24 αβεβαιότητας- που συνδέονται με την ανάληψη μιας τέτοιας επένδυσης. Βέβαια, ο κίνδυνος αυτός δεν είναι αρκετός για την αποφυγή ή αποστροφή των επενδύσεων χαρτοφυλακίου. ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ 2 Ρόλοι θυγατρικών και η δομή της σύγχρονης πολυεθνικής επιχείρησης Βασισμένοι στην άποψη ότι οι θυγατρικές αποτελούν διαφορετικά πρότυπα ροής γνώσεων, οι Θϋρί8 και Οονίπά8Γ8]8Π (1991) ταξινομούν τις στρατηγικές/ ρόλους των θυγατρικών εταιριών σε τέσσερις κατηγορίες: ως προς το βαθμό αμφίδρομης ροής γνώσεων μεταξύ μιας θυγατρικής και μιας συγκεκριμένης πολυεθνικής δηλαδή 1) εκείνη των παγκόσμιων καινοτομιών (υψηλή ροή, χαμηλή εισροή), 2) ενσωματωμένη συσκευή αναπαραγωγής (υψηλή ροή, υψηλή εισροή) 3) εκτελεστής (χαμηλά ροή, υψηλή εισροή), 4) τοπικός καινοτόμος (χαμηλή ροή, χαμηλή εισροή). Σύμφωνα με τον Κοςϋί(1989) κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες, η έρευνα σχετικά με τη δομή και την οργάνωση των πολυεθνικών έχει μετατοπίσει την προσοχή της από την σχέση ένα προς ένα έδρας και θυγατρικής στη διαχείριση ενός δικτύου μονάδων. Η προσέγγιση του δικτύου υποστηρίζει ότι μια πολυεθνική θυγατρική ταυτόχρονα ενσωματώνεται σε δύο επιχειρηματικά περιβάλλοντα: το εσωτερικό περιβάλλον της πολυεθνικής επιχείρησης και το εξωτερικό(χώρα υποδοχής). Έτσι, οι ρόλοι των θυγατρικών διαμορφώνονται και επηρεάζονται από αυτές τις δύο περιπτώσεις. Η θυγατρική εταιρία έχει διπλό ρόλο: να αλληλεπιδρά με το υπόλοιπο της συγκεκριμένης πολυεθνικής εσωτερικά και με το τοπικό περιβάλλον εξωτερικά. Αυτές οι αλληλεπιδράσεις επιτρέπουν στις θυγατρικές να αποκτήσουν πρόσβαση σε πόρους από διαφορετικές πηγές και να επηρεάσουν τους εσωτερικούς και εξωτερικούς επιχειρηματικούς εταίρους τους. Μεταξύ όλων των πόρων που ενδέχεται να χρησιμεύσουν σε μια επιχείρηση, η γνώση μπορεί να ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 24από 90

25 είναι το πιο σημαντικό για να μπορέσει η επιχείρηση να δημιουργήσει και να διατηρήσει την ανταγωνιστικότητά της στην αγορά. Είναι ευρέως αποδεκτό στην στρατηγική σκέψη, ότι η ικανότητα μιας επιχείρησης να αναπτύξει και να εκμεταλλευτεί τις γνώσεις πιο γρήγορα από τους ανταγωνιστές της αποτελεί βασική συνιστώσα του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματός ^.(C o o ke & Beh 2007, Leonard & Barton 1995, Nonaka & Teece 2001, Porter 1980, Prahalad & Hamel 1990, Storey & Salaman 2005, Teece & Pisano & Shuen Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν δυο ρεύματα για την εξέταση την επιχειρηματικότητας και συγκεκριμένα τη διαχείριση της θυγατρικής. Το ένα ρεύμα στηρίζεται στη λογική των πόρων που χρησιμοποιούνται, υποστηρίζοντας ότι οι πόροι και οι δυνατότητες (όπως το παγκόσμιο όραμα) δημιουργούν ένα αειφόρο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στο διεθνή επιχειρηματικό χώρο. Άλλοι συναφείς πόροι μπορούν να περιλαμβάνουν τη διεθνή εμπειρία από προηγούμενους managers (Madsen & Servais 1997, Rialp et al., 2005), της τεχνολογικής εξέλιξης (Moen, 1999, Rennie, 1993) αλλά και την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης της επιχείρησης στη διεθνή αγορά (Brush, 1995, Jolly et al., 1992, Oviatt & McDougall, 1995). Οι McDougall και Oviatt (2000: 903) αναφέρουν ότι η επιχειρηματικότητα αποτελεί το συνδυασμό καινοτομίας, δυναμικής και αναζήτησης του κινδύνου που διασχίζει τα εθνικά σύνορα και αποσκοπεί στη δημιουργία αξίας σε τέτοιες οργανώσεις ενώ παρόμοιες μελέτες έχουν γίνει και από τους Jones & Coviello (2005) και Oviatt & McDougall (2005). Επίσης, η επιχειρηματικότητα εξετάζεται ως ένα στοιχείο ενσωματωμένο στη διεθνή επιχειρηματική κουλτούρα, όπως σε μελέτες των Dimitratos και Plakoyiannaki, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η διεθνής επιχειρηματική κουλτούρα αποτελείται από έξι διαστάσεις: τον προσανατολισμό στην αγορά, τον προσανατολισμό για μάθηση, τον προσανατολισμό για την καινοτομία, τη συμπεριφορά απέναντι στον κίνδυνο, τον προσανατολισμό στη δικτύωση και τα κίνητρα. (Dimitratos και Plakoyiannaki, 2003). ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 25από 90

26 Ως προς τη σχέση των θυγατρικών των πολυεθνικών με τα κεντρικά γραφεία της μητρικής ο Luo (2003) διαπιστώνει ότι οι θυγατρικές επιτυγχάνουν υψηλότερη απόδοση όταν λαμβάνουν αφθονία πόρων από τη μητρική, όταν οι πράξεις τους υποστηρίζονται από τους διαχειριστές της μητρικής και όταν ελέγχονται λιγότερο από τη μητρική. Ωστόσο οι Venaik et al. (2004) εξετάζουν τη δυναμική των πιέσεων που δέχονται οι πολυεθνικές και προτείνουν ένα πλαίσιο ολοκλήρωσης - ανταπόκρισης που στηρίζεται στο συντονισμό της εσωτερικής οργανωτικής στρατηγικής, της δομής και των αλλαγών στο εξωτερικό περιβάλλον, αποδεικνύοντας ότι οι αλλαγές στο εξωτερικό επιχειρηματικό περιβάλλον απαιτούν επιχειρηματικές ενέργειες της θυγατρικής. Το άλλο ρεύμα εξετάζει το ρόλο και τις στρατηγικές των θυγατρικών στη διαχείριση των πολυεθνικών. Συγκεκριμένα, οι θυγατρικές που διαθέτουν εξειδικευμένους πόρους και αυτονομία μπορούν να παίξουν δημιουργικό ρόλο στην ομάδα της πολυεθνικής (Gupta & Govindarajan, 1991). Οι Harzing και Noorderhaven (2006) στηρίχτηκαν στον ισχυρισμό αυτό και απέδειξαν ότι οι θυγατρικές με υψηλά επίπεδα εκροής γνώσεων διαθέτουν περισσότερες ικανότητες από τις θυγατρικές με χαμηλά επίπεδα εκροής γνώσεων. Άλλες μελέτες εξετάζουν το ρόλο της δικτύωσης και της εδραίωσης μιας θυγατρικής στη χώρα υποδοχής, έτσι ώστε να ενισχυθούν οι ικανότητες και τα αποτελέσματα σε επίπεδο θυγατρικής. Οι Yamin και Otto (2004) αναφέρουν ότι η στενή αλληλεπίδραση της θυγατρικής στη γεωγραφική περιοχή είναι σημαντική για τη δημιουργία της γνώσης και της καινοτομίας, ενώ παράδοξο αποτελεί το γεγονός ότι οι Davis και Meyer (2004) κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι θυγατρικές δεν αναλαμβάνουν πολλές δραστηριότητες έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) στις χώρες υποδοχής λόγω του υψηλού ανταγωνισμού και της μεγάλης προσφοράς. Το αποτέλεσμα αυτό έρχεται σε αντίθεση με ευρήματα άλλων ερευνών, όπως του Porter (1990) ως προς το ρόλο του πλαισίου από το οποίο προκύπτει το συγκριτικό πλεονέκτημα της επιχείρησης. ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 26από 90

27 Ως προς την πρωτοβουλία που αναλαμβάνουν οι θυγατρικές, αποδεικνύεται ότι προωθείται από το υψηλό επίπεδο των διακριτικών ικανοτήτων κάθε θυγατρικής, ενώ περιορίζεται από το βαθμό κεντρικοποίησης κατά τη λήψη αποφάσεων, το χαμηλό βαθμό αξιοπιστίας της θυγατρικής και το χαμηλό βαθμό επικοινωνίας της μητρικής και της θυγατρικής. (Birkinshaw, 1999). Ο πολυεθνικός όμιλος είναι σαν μια οικογένεια όπου οι θυγατρικές είναι τα παιδιά της οικογένειας. Ανάλογα με το ρόλο που παίζουν διαμορφώνουν και τη σχέση τους με την μητρική εταιρεία. Οι σχέσεις αυτές όμως είναι δυναμικές και αλλάζουν προκειμένου να μεγιστοποιηθεί το καλό του ομίλου αλλά και της θυγατρικής. Αλλά ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι προσδιορίζοντας 3 ρόλους θυγατρικών (Pearce and Papanastassiou, 1996): Θυγατρική αντίγραφο (Truncated Miniature Replica- TMR) Θυγατρική προμηθευτής (Rationalized Product Subsidiary- RPS) Χειραφετημένη θυγατρική (World/Regional Product Mandate -WPM) 2.1. Θυγατρική αντίγραφο (TMR) Αντίγραφο ποίου; Της μητρικής. Δηλαδή; παράγει ένα τμήμα της παραδοσιακής παραγωγής της ΠΕ. Στόχος της είναι η κάλυψη της αγοράς της χώρας υποδοχής. Αυτή η επένδυση γίνεται προς αναζήτηση αγορών δεδομένου ότι το εμπόριο έγινε ανεπαρκής τρόπος διεθνοποίησης λόγω των διαφόρων μορφών παρεμβατισμού. (Pearce and Papanastassiou, 1996): Από την άποψη παραγωγής και μάρκετινγκ αυτή η θυγατρική θεωρείται ως ένα περιορισμένο αντίγραφο της μητρικής. Επίσης δεν καλύπτει όλες τις λειτουργίες της μητρικής όπως, έρευνα και ανάπτυξη. Είναι με άλλα λόγια τεχνολογικά εξαρτημένη από τη μητρική. Αυτή η θυγατρική λειτουργεί κάτω από συνθήκες ανεπάρκειας και γίνεται ευάλωτη στον ανταγωνισμό. Στο σύγχρονο δυναμικό περιβάλλον, όπου τα εμπόδια εισόδου και ο κρατικός παρεμβατισμός έχουν κατά ένα μεγάλο μέρος εξαλειφθεί - ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 27από 90

28 τουλάχιστον όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση - ή έστω συρρικνωθεί, ο ρόλος της θυγατρικής-αντίγραφο συνδέεται με ανεπάρκεια της θυγατρικής να αντεπεξέλθει στις μεταβαλλόμενες διεθνείς συνθήκες και με έναν αναποτελεσματικό τρόπο διεθνούς επέκτασης της πολυεθνικής επιχείρησης. Για το λόγο αυτό, γεννήθηκε η ανάγκη αναζήτησης νέων ρόλων για τις θυγατρικών που να αρμόζουν σε ένα παγκόσμιο ανταγωνιστικό περιβάλλον. Η διεθνής βιβλιογραφία διακρίνει δύο τύπους αναδιάρθρωσης των θυγατρικών στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης και εντατικοποίησης του ανταγωνισμού, οι οποίοι παρουσιάζονται στις επόμενες ενότητες Θυγατρική προμηθευτής (RPS) Μιλήσαμε για Α.Ξ.Ε. προς αναζήτηση αποδοτικότητας και για τη θεωρία της εσωτερικοποίησης. Η θυγατρική προμηθευτής είναι μια εφαρμογή της θεωρίας της εσωτερικοποίησης και συνεισφέρει στην αποδοτικότητα της ΠΕ. Κυρίως παράγει ενδιάμεσα αγαθά, και το τι παράγει εξαρτάται από τις ικανότητές της και τις ανάγκες του πολυεθνικού ομίλου. (Pearce and Papanastassiou, 1996): Η επιλογή των χωρών εγκατάστασης αυτών των θυγατρικών γίνεται με πολύ προσοχή και προκειμένου να πραγματοποιηθεί η επιζητούμενη αποδοτικότητα επιλέγονται χώρες που έχουν να προσφέρουν είτε πρώτες ύλες, είτε φθηνό εργατικό δυναμικό, είτε κάποια καλή φυσική υποδομή. Δεδομένου ότι καλύπτουν ανάγκες του ομίλου σημαίνει ότι εξάγουν τα προϊόντα τους και μάλιστα το εμπόριο που δημιουργείται είναι ενδοεπιχειρησιακό. (Griffin, R. and Pustay, M. (1996) Η σχέση τους με τη μητρική θα είναι σχέση εξάρτησης όταν το ενδιάμεσο προϊόν που παράγουν είναι ώριμο ή τυποποιημένο. Διαφορετικά αν το ενδιάμεσο αγαθό που παράγουν είναι καινοτομικό τότε η σχέση τους με τη μητρική θα είναι πιο ισότιμη. Τέλος πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτή η θυγατρική μπορεί επίσης να προμηθεύει και άλλες ανεξάρτητες επιχειρήσεις. Σε αυτήν την περίπτωση δύναται να «παίξει» ένα ρόλο «κατασκόπου», όπου μαθαίνει σχετικά με ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 28από 90

29 Γ την παραγωγή και την τεχνογνωσία άλλων επιχειρήσεων5. Έτσι μπορεί να ανοίξει τον δρόμο του ομίλου σε άλλους τύπους παραγωγής, συνεισφέροντας στη διαφοροποίηση της παραγωγής Χειραφετημένη θυγατρική ^ Ρ Μ ^ Ρ Μ ) Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 αναδύθηκε ένας νέος ρόλος της θυγατρικής εταιρίας η χειραφετημένη θυγατρική. Πρόκειται για θυγατρικές που έχουν τη δυνατότητα να παράγουν και να προωθούν καινούργια προϊόντα, προσόν που ουσιαστικά το έχει μόνο η μητρική εταιρεία. Αυτό σημαίνει ότι η θυγατρική αυτή έχει ανεξαρτησία από τη μητρική στην παραγωγή αλλά και στις ενδιάμεσες αγορές, όπως έρευνα και ανάπτυξη. Δεν είναι τεχνολογικά εξαρτημένη από τη μητρική. Επίσης αναλαμβάνει μόνη της την προώθηση των προϊόντων της. Τέτοιες θυγατρικές συνήθως βρίσκονται σε σημαντικές αγορές και έχουν ικανό και δυναμικό μάνατζμεντ που αξιοποιεί τις ευκαιρίες. Βέβαια η ανεξαρτησία της χειραφετημένης θυγατρικής δεν σημαίνει και αυτονομία. (Παπαδάκης, Β. 1998) Απλώς οι σχέσεις μιας τέτοιας θυγατρικής με τη μητρική είναι πολύ διαφορετικές από ότι αυτές μιας θυγατρικής αντίγραφο. Απαραίτητη προϋπόθεση για την ομαλή διεξαγωγή των δραστηριοτήτων της χειραφετημένης θυγατρικής είναι η ύπαρξη ικανού διοικητικού προσωπικού το οποίο θα αξιοποιεί κάθε ενδεχόμενη ευκαιρία του εγγενούς περιβάλλοντος. 5 Βέβαια τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, δηλαδή η χορήγηση αποκλειστικού δικαιώματος χρήσης μιας νέας μεθόδου, ουσίας ή μηχανισμού στον εφευρέτη για περίοδο 20 χρόνων από την κατοχύρωσή της που χρησιμοποιούνται κατά κόρον στη σημερινή επιχειρηματική πραγματικότητα, καθιστούν τέτοιες πρακτικές το λιγότερο εξωπραγματικές. ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 29από 90

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ 3 H επιχειρηματικότητα της θυγατρικής Η μελέτη της επιχειρηματικότητας μιας θυγατρικής πολυεθνικής επιχείρησης βρίσκεται ακόμα σε αρχικό στάδιο. Στη διεθνή βιβλιογραφία αποδεικνύεται ότι η επιτυχία της επίδοσης μιας επιχείρησης ενισχύεται από το όραμα του επιχειρηματία ή της επιχειρηματικής ομάδας (Autio 2005, Madsen & Servais1997).0! θυγατρικές επιχειρήσεις μπορούν να εξεταστούν σαν αυτόνομες και διαφορετικές μονάδες που προκύπτουν από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης (Bartlett & Ghoshal 1989, Harzing 1999, O Donnell 2000). Έτσι, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι οι θυγατρικές των πολυεθνικών όταν διαχειρίζονται από άτομα με σαφές παγκόσμιο όραμα και συνεργάζονται άψογα με τη μητρική της θυγατρικής (κεντρική μονάδα) μπορούν να εξασφαλίσουν την επιτυχία στο επιχειρηματικό περιβάλλον και να συμβάλουν στις καινοτομίες που υιοθετεί η μητρική6 Οι μονάδες στη χώρα υποδοχής είναι ημί -αυτόνομες οντότητες που μερικές φορές επιλέγουν μόνες τους τα συμφέροντά τους και τη στρατηγική που θα ακολουθήσουν, ανεξάρτητα από τη στρατηγική των μητρικών) (Birkinshaw et al Αυτό σημαίνει ότι μια θυγατρική που επιλέγει να στηρίξει τη στρατηγική της στη διαφοροποίηση των προϊόντων ή των υπηρεσιών της στη χώρα υποδοχής, πρέπει να αναπτύξει ιδιαίτερα την καινοτομία και να υιοθετήσει σύγχρονους τρόπους παραγωγής των προϊόντων της. (Porter,1980). 3.1 Πώς επηρεάζει η εμπειρία της χώρας υποδοχής την επίδοση της θυγατρικής Η οργανωσιακή μάθηση αναφέρεται στη διαδικασία μέσω της οποίας η επιχείρηση εκμεταλλεύεται και ερευνά τις γνώσεις ενός οργανισμού και ανταποκρίνεται στις μεταβαλλόμενες περιστάσεις (March, 6 Birkinshaw J (1997) Entrepreneurship in multinational corporations: the characteristics of subsidiary initiative. Strategic Management Journal σελ ΓΕΝΙΤΣΑΡΓΙΩΤΗ Μ ΑΡΙΑ Σελ 30από 90