Θεοδώρα (αυτοκράτειρα, )

Transcript

1 Για παραπομπή : Stankovic Vlada,, 2003, Περίληψη : Η αυτοκράτειρα Θεοδώρα κατέχει ιδιαίτερα σημαντική θέση στην ιστορία του Βυζαντίου τον 9ο αιώνα. Όταν ανέλαβε να κυβερνήσει επικεφαλής της επιτροπής αντιβασιλείας του γιου της Μιχαήλ Γ (ο οποίος ήταν τότε μόλις δύο ετών), το 842, η Θεοδώρα βρέθηκε αντιμέτωπη, ήδη στη διάρκεια του πρώτου έτους της βασιλείας της, με το ζήτημα της εικονομαχίας. Έθεσε οριστικό τέρμα στην εικονομαχική έριδα με την επικύρωση της αναστήλωσης των εικόνων, γεγονός για το οποίο η ορθόδοξη εκκλησία την ανακήρυξε αγία. Άλλα Ονόματα Αυγούστα Θεοδώρα, Θεοδώρα η αγία Τόπος και Χρόνος Γέννησης 815, Έβισσα, Παφλαγονία Τόπος και Χρόνος Θανάτου μετά το 867, Κωνσταντινούπολη, μονή Γαστρίας Κύρια Ιδιότητα αυτοκράτειρα ( ) 1. Γέννηση οικογένεια Η Θεοδώρα ήταν γόνος επιφανούς οικογένειας της Μικράς Ασίας. Γεννήθηκε το 815 στο χωριό Έβισσα της Παφλαγονίας. 1 Η θέση του τοπωνυμίου παραμένει αβέβαιη. Ο πατέρας της Μαρίνος, αρμενικής καταγωγής, ήταν δρουγγάριος ή τουρμάρχης, ενώ η μητέρα της Θεοκτίστη (γνωστή και ως Φλώρινα) πρώτη έλαβε τον τιμητικό τίτλο της πατρικίας ζωστής. Ήταν και οι δύο εικονόφιλοι, είχαν μάλιστα υποστεί διώξεις για την τοποθέτησή τους αυτή. Οι δύο αδελφοί της, ο Βάρδας και ο Πετρωνάς, έφτασαν αργότερα σε υψηλά αξιώματα, στην κρατική διοίκηση (ο Βάρδας) και στο στρατό (ο Πετρωνάς). Ο Πετρωνάς ήταν ο διοικητής του στρατού που νίκησε τους Άραβες το 863 στη μάχη του Ποσόντα, στον ποταμό Λαλακάοντα, μετά την οποία οι Βυζαντινοί άρχισαν να ανακτούν σταδιακά τη στρατιωτική κυριαρχία επί της Μικράς Ασίας. Ο Βάρδας ανέβαινε στην ιεραρχία στην Κωνσταντινούπολη και, την εποχή της διακυβέρνησης του ανιψιού του Μιχαήλ Γ, έλαβε τον ανώτατο τίτλο του καίσαρα. Η Θεοδώρα είχε επίσης τρεις αδελφές: την Καλομαρία, τη Σοφία και την Ειρήνη. Η Ειρήνη ή η Καλομαρία παντρεύτηκε κατά πάσα πιθανότητα τον αδελφό της μητέρας του Φωτίου. Με τον τρόπο αυτό η αυτοκράτειρα Θεοδώρα συνδέθηκε με συγγενικούς δεσμούς με τον μετέπειτα Πατριάρχη ( , ). Από το γάμο της με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο, η Θεοδώρα απέκτησε πέντε κόρες, τη Θέκλα, την Άννα, την Αναστασία, την Πουλχερία και τη Μαρία, καθώς και δύο γιους, τον Κωνσταντίνο, ο οποίος πέθανε σε πολύ μικρή ηλικία, και τον Μιχαήλ, μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ ( ). 2. Εκπαίδευση ανατροφή Όλα όσα γνωρίζουμε για την παιδεία και την ανατροφή της Θεοδώρας αφορούν πρωτίστως τις εικονολατρικές πεποιθήσεις της, τις οποίες διατήρησε και μετά το γάμο της με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο. Άλλα στοιχεία δεν έχουν διασωθεί. 3. Δράση στα χρόνια του Θεόφιλου Δημιουργήθηκε στις 16/1/2017 Σελίδα 1/7

2 Για παραπομπή : Stankovic Vlada,, 2003, Μόλις ο αυτοκράτορας Θεόφιλος ανέβηκε στο θρόνο, στις 2 Οκτωβρίου του 829, η Θεοδώρα εστάλη στην Κωνσταντινούπολη για να λάβει μέρος στη διαδικασία εκλογής της αυτοκρατορικής νύφης. Χάρις στην ομορφιά της, αλλά και στην εξυπνάδα της, η Θεοδώρα επιλέχθηκε ανάμεσα στις άλλες κοπέλες για σύζυγος του αυτοκράτορα με κοινή απόφαση του Θεόφιλου και της μητριάς του Ευφροσύνης, δεύτερης συζύγου του Μιχαήλ Β Τραυλού. Το αυτοκρατορικό ζεύγος παντρεύτηκε στις 30 Ιουνίου του 830, 2 και ύστερα από σύντομο χρονικό διάστημα η αυτοκράτειρα Ευφροσύνη εκδιώχθηκε από το παλάτι, αφήνοντας έτσι στη νεαρή Θεοδώρα τη θέση της πρώτης αυγούστας. Τα επόμενα είκοσι χρόνια περίπου, όσο διάρκεσε η βασιλεία του Θεόφιλου, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα δεν είχε ανάμειξη στις πολιτικές εξελίξεις. Είναι όμως γνωστό ότι η αυτοκράτειρα ασχολούνταν με το εμπόριο και ότι είχε στην κατοχή της εμπορικά πλοία ή ότι τα εκμίσθωνε. Μας έχει παραδοθεί ένα επεισόδιο από την εποχή της διακυβέρνησης του Θεόφιλου, ο οποίος παρέμεινε στη μνήμη ως δίκαιος ηγεμόνας. Ο αυτοκράτορας Θεόφιλος, βλέποντας ένα πλοίο φορτωμένο με πολύ ακριβό εμπόρευμα να εισπλέει στο Χρυσό Κέρας, θέλησε να μάθει ποιος είναι ο έμπορος ο οποίος διαθέτει τόσο πλούτο. Όταν έμαθε ότι πρόκειται για τη σύζυγό του η οποία ασχολούνταν με το εμπόριο, διέταξε να πυρποληθεί όλο το φορτίο και απαγόρευσε στην αυτοκράτειρα να συνεχίσει τις εμπορικές της δραστηριότητες, γιατί τις θεωρούσε ανάξιες της αυτοκρατορικής πορφύρας. 4. Η περίοδος της αντιβασιλείας 4.1. Εσωτερική πολιτική Μετά το θάνατο του Θεόφιλου στις 20 Ιανουαρίου 842, η Θεοδώρα, μαζί με τη μεγαλύτερη κόρη της Θέκλα, ανέλαβε την αντιβασιλεία του γιου της Μιχαήλ, ο οποίος ήταν τότε μόλις δύο ετών (είχε γεννηθεί στις 9 ή στις 10 Ιανουαρίου 840). Έτσι η Θεοδώρα είχε στην ουσία όλη την εξουσία στα χέρια της, την οποία διατήρησε μέχρι το 856. Βασικός βοηθός της ήταν ο λογοθέτης Θεόκτιστος, στον οποίο απένειμε τα αξιώματα του επί του κανικλείου και του λογοθέτη του δρόμου. Ασκούσε μεγάλη επιρροή στην αυτοκράτειρα Θεοδώρα και η βούλησή του είχε τη μεγαλύτερη βαρύτητα κατά τη λήψη αποφάσεων. Σταδιακά κατόρθωσε να συγκεντρώσει την πολιτική εξουσία στα χέρια του. Τα πρώτα χρόνια της αντιβασιλείας της Θεοδώρας συνδέθηκαν με την οριστική λήξη της εικονομαχικής έριδας. Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννης Z Γραμματικός ο Μοροχαρζάνιος ( ) αντικαταστάθηκε και στη θέση του η αυτοκράτειρα ανέδειξε τον εικονόφιλο μοναχό Mεθόδιο ( ), ο οποίος είχε υποστεί διώξεις την περίοδο της εικονομαχίας. Η ανάδειξη του Μεθοδίου κατέστησε καταφανή την πρόθεση της Θεοδώρας να έρθει σε αντίθεση με την εικονομαχική πολιτική του Θεόφιλου. Παρ όλ αυτά η Θεοδώρα δεν προχώρησε στην επικύρωση της αναστήλωσης των εικόνων παρά μόνον αφού βεβαιώθηκε ότι ο Θεόφιλος, που όσο ζούσε αποδοκίμαζε την εικονοφιλία της συζύγου του, δεν επρόκειτο να αφοριστεί μετά θάνατον. 3 Στις 11 Μαρτίου 843 επικυρώθηκε οριστικά η αναστήλωση των εικόνων. Σε ανάμνηση αυτής της πράξης, που χαιρετίστηκε από την Εκκλησία ως νίκη της ορθοδοξίας έναντι αυτού που στηλίτευε ως «αυτοκρατορική αίρεση», καθιερώθηκε η γιορτή της Κυριακής της Ορθοδοξίας, η οποία εορτάζεται κάθε πρώτη Κυριακή της Σαρακοστής. Παρ όλ αυτά, η αυτοκρατορική πολιτική δεν ικανοποίησε απολύτως τους μοναστικούς κύκλους. Μάλιστα ορισμένοι επιφανείς μοναχοί (ιδιαίτερα της Μονής Στουδίου στην Κωνσταντινούπολη) θεώρησαν την πολιτική του Μεθοδίου, της Θεοδώρας και του λογοθέτη Θεοκτίστου έναντι των εικονομάχων υπερβολικά μετριοπαθή, και ήρθαν σε έριδα με τον πατριάρχη, στην οποία η Θεοδώρα υποστήριξε αποτελεσματικά τον Μεθόδιο. Παρά την έριδα αυτή, η αναστήλωση των εικόνων εξασφάλισε την εκκλησιαστική υστεροφημία όχι μόνο της αυτοκράτειρας Θεοδώρας και του πατριάρχη Μεθόδιου, αλλά και του λογοθέτη Θεόκτιστου, ο οποίος στο Συναξάριον της εκκλησίας Κωνσταντινουπόλεως επίσης μνημονεύεται ως άγιος. Με την ίδια σύνοδο που αποφάσισε την αναστήλωση των εικόνων, η Θεοδώρα ανακάλεσε από την εξορία πλήθος εικονόφιλων, κοσμικών και μοναχών. Η Θεοδώρα διέταξε επίσης την εξόντωση όσων Παυλικιανών δε συμμορφώνονταν με την εντολή της να αποποιηθούν τις θέσεις τους ( ). Παράλληλα συνέχισε την παρεμβατική εκκλησιαστική πολιτική της. Μετά το θάνατο του Μεθοδίου Δημιουργήθηκε στις 16/1/2017 Σελίδα 2/7

3 Για παραπομπή : Stankovic Vlada,, 2003, το 847, νέος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως αναδείχθηκε, με αυθαίρετη απόφαση της αυτοκράτειρας, ο μοναχός Ιγνάτιος, γιος του πρώην αυτοκράτορα Μιχαήλ Α Ραγκαβέ ( ), ο οποίος μετά το θάνατο του πατέρα του είχε ευνουχισθεί και εξαναγκασθεί να δεχθεί το μοναχικό σχήμα Εξωτερική πολιτική Kατά τη διάρκεια της αντιβασιλείας της, η Θεοδώρα είχε να αντιμετωπίσει το βουλγαρικό κίνδυνο. Σύμφωνα με τον Συνεχιστή του Θεοφάνη, τον Γενέσιο και τον Συμεών Mάγιστρο, η Θεοδώρα, μετά την άνοδό της στο θρόνο, δέχθηκε στην Kωνσταντινούπολη τους απεσταλμένους του Bούλγαρου ηγεμόνα Bογόριδος ( ), οι οποίοι της επέδωσαν το μήνυμα ότι ο Bόγορις σκόπευε να καταλύσει τις συνθήκες που είχαν συναφθεί ανάμεσα στους Bυζαντινούς και τους Bουλγάρους και να διεξαγάγει εκστρατεία εναντίον των Bυζαντινών. H ανυποχώρητη στάση της Θεοδώρας έκανε τελικά τον Bόγορι να ματαιώσει το σχέδιο επίθεσης εναντίον της αυτοκρατορίας και να ανανεώσει τη συνθήκη ειρήνης με τους Bυζαντινούς. 5. Πτώση Η διακυβέρνηση της Θεοδώρας και του λογοθέτη Θεόκτιστου προκάλεσε την αντιπαλότητα των αδελφών της, πρωτίστως του Βάρδα, ο οποίος αισθανόταν ότι είχε παραγκωνισθεί και έβλεπε με μεγάλη δυσαρέσκεια την προτίμηση της αδελφής του στον Θεόκτιστο. Ο Βάρδας κατόρθωσε να ασκήσει επιρροή επί του ανήλικου αλλά όχι πλέον τόσο νεαρού αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ. Στις 20 Νοεμβρίου του 855, ύστερα από συνεννόηση, δολοφόνησαν τον λογοθέτη Θεόκτιστο, ο οποίος ανακηρύχθηκε μάρτυρας και άγιος της εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως. 4 Σύντομα μετά από αυτό, στις 15 Μαρτίου του 856, η Θεοδώρα απομακρύνθηκε από το θρόνο. Έτσι έληξε η εποχή της συμβασιλείας της Θεοδώρας και του Μιχαήλ Γ, ενώ την εξουσία ανέλαβε ο Βάρδας, στον οποίο ο Μιχαήλ Γ απένειμε τον τίτλο του καίσαρα. Το 858 η Θεοδώρα υποχρεώθηκε να αποσυρθεί στη μονή Γαστρίας, στο δυτικό τμήμα της Κωνσταντινουπόλεως, την οποία φαίνεται ότι είχε οικοδομήσει η μητέρα της. Μετά την αναγκαστική της απομάκρυνση από το παλάτι και την πολιτική, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα μνημονεύεται σε ένα επεισόδιο μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, το οποίο ίσως να μαρτυρεί για την επιστροφή της στο παλάτι. Πρόκειται για μια ιστορία σχετικά με κάποια προφητεία της Θεοδώρας ότι ο πρωτοστράτωρ Βασίλειος, μετέπειτα αυτοκράτορας Βασίλειος Α Μακεδόνας, τον οποίο της παρουσίασε ο Μιχαήλ Γ, θα είναι ο υπαίτιος της εξάλειψης της δυναστείας τους. Ο Μιχαήλ Γ, γοητευμένος από τη δύναμη του Μακεδόνα και έπειτα από συνεννόηση μαζί του, προκάλεσε το 866 τη δολοφονία του θείου του Βάρδα, όμως ο Βασίλειος στις 24 Σεπτεμβρίου του 867 δολοφόνησε και τον ίδιο τον Μιχαήλ και έτσι έγινε ο μοναδικός βασιλέας. Με τον τρόπο αυτό η υποτιθέμενη «προφητεία» της αυτοκράτειρας Θεοδώρας εκπληρώθηκε. Δεν είναι γνωστή η ακριβής ημερομηνία θανάτου της Θεοδώρας. Πέθανε λίγο καιρό μετά τη δολοφονία του γιου της και την ανάρρηση του Βασιλείου Α' στο θρόνο και τάφηκε στη μονή Γαστρίας, η οποία έγινε εξάλλου ένα είδος οικογενειακού τάφου: σε αυτήν τάφηκαν επίσης οι τρεις κόρες της Θεοδώρας, η Θέκλα, η Αναστασία και η Πουλχερία, καθώς και ο αδελφός της Πετρωνάς, η μητέρα της Θεοκτίστη και η κόρη του Βάρδα Ειρήνη. 5 Για το ρόλο της στην οριστική διευθέτηση της εικονομαχικής έριδας και την αναστήλωση των εικόνων, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα κηρύχθηκε αγία και η εκκλησία γιορτάζει τη μνήμη της στις 11 Φεβρουαρίου. Στην αυτοκράτειρα Θεοδώρα ήταν αφιερωμένος και ένας Βίος ανώνυμου συγγραφέα, 6 πιθανώς από την εποχή του Λέοντος ΣΤ ( ), ο οποίος σε μεγάλο βαθμό ήταν αφιερωμένος στη δράση της εναντίον των αντιπάλων των εικόνων. Οι Βυζαντινοί χρονογράφοι απέδωσαν στην αυτοκράτειρα Θεοδώρα την προφητεία για την εξάλειψη της δυναστείας του Αμορίου και την άνοδο του Βασιλείου Α' και της Μακεδονικής δυναστείας. 1. Το χωριό αναφέρεται και ως Αβυσιανόν από τον Γενέσιο (Lesmüller-Werner, A. Thurn, I. (επιμ.), Iosephi Genesii, Regum Libri Quattuor, Corpus Δημιουργήθηκε στις 16/1/2017 Σελίδα 3/7

4 Για παραπομπή : Stankovic Vlada,, 2003, Fontium Historiae Byzantinae 14 (Berlin-New York 1978), IV, Brooks, E.W. The Marriage of the Emperor Theophilus, Byzantinische Zeitschrift 10 (1901), σελ Πρβ. Treadgold, W. T., The Problem of the Marriage of the Emperor Theophilus, στο Greek Roman and Byzantine Studies 16 (1975), σελ Βλ. λήμμα Theodora (wife of Theophilos), Oxford Dictionary of Byzantium III, σελ Στις 20 Νοεμβρίου εορταζόταν η μνήμη του Delehaye, H. (επιμ.), Synaxarium Ecclesiae constantinopolitanae (Bruxelles 1902). 5. Grierson, P., The Tombs and Obits of the Byzantine Emperors ( ) (With an Additional Note by C. Mango and I. Ševčenko), Dumbarton Oaks Papers 16 (1962), σελ Βλ. Halkin, Fr., Bibliotheca Hagiographica Graeca (SubsHag 8a), τόμ. 1-3 (Bruxelles 1957), αρ Για την έκδοση του κειμένου βλ. Μαρκόπουλου, Α. (επιμ.), «Βίος της αυτοκράτειρας Θεοδώρας (BHG 1731)», Σύμμεικτα 5 (1983), σελ Βιβλιογραφία : Charanis P., The Armenians in the Byzantine Empire, Lisbon 1963 Janin R., La géographie ecclésiastique de l empire byzantin, Ι. Le Siège de Constantinople et le Patriarcat Oecuménique 3: Les églises et les monastères, 2, Paris 1969 Bury J.B., Α History of the Eastern Roman Empire from the Fall of Irene to the Accession of Basil I (A.D ), London 1912 Hendy M.F., Studies in the Βyzantine Μonetary Εconomy c , Cambridge Mass Χριστοφιλοπούλου Α., Βυζαντινή Ιστορία 2.2, Θεσσαλονίκη 1997 Χριστοφιλοπούλου Α., Βυζαντινή ιστορία, 1, Θεσσαλονίκη 1992 Lemerle P., "L histoire des Pauliciens d Asie Mineure d après les sources grecques", Travaux et Mémoires, 5, 1973, Treadgold W.T., The Byzantine Revival , Stanford California 1988 Ευστρατιάδης Σ., Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Αθήνα 1960 Grierson P., Byzantine Coins, London Berkeley Los Angeles 1982 J. Herrin, Women in Purple. Rulers of Medieval Byzantium, London 2001 Wroth W., Imperial Byzantine Coins in the British Museum, Chicago 1966 Brooks E.W., "The Marriage of the Emperor Theophilus", Byzantinische Zeitschrift, 10, 1901, Grégoire H., "La date de la conversion des Bulgares", Byzantion, 8, 1933, Treadgold W.T., "The Problem of the Marriage of the Emperor Theophilus", Greek, Roman and Byzantine Studies, 16, 1975, Δημιουργήθηκε στις 16/1/2017 Σελίδα 4/7

5 Για παραπομπή : Stankovic Vlada,, 2003, Χριστοφιλοπούλου Α., "Η αντιβασιλεία εις το Βυζάντιον", Σύμμεικτα, 2, 1970, Δικτυογραφία : Michael III, the Drunkard, AV Solidus. Struck AD(?), Constantinople mint. QEOdO-RA despvna, crowned bust of Theodora facing, holding clobus cr Theodora II. ( ) Wildwinds: Michael III, Theodora & Thecla AR Miliaresion. Constantinople, ca AD Γλωσσάριo : αυγούστα, η Ισόβιος τιμητικός τίτλος που απονεμόταν από τον αυτοκράτορα στη σύζυγό του, την αυτοκράτειρα, συνήθως μετά τη γέννηση του γιου και διαδόχου. Πολύ σπάνια και σε εξαιρετικές περιπτώσεις ο τίτλος δινόταν και σε εξέχουσες προσωπικότητες του στενού οικογενειακού κύκλου του αυτοκράτορα. δρουγγάριος, ο Στρατιωτικό αξίωμα (του στρατού και του ναυτικού). Ο δρουγγάριος αρχικά ήταν επικεφαλής του στρατιωτικού σχηματισμού του δρούγγου (ιππέων αλλά και δρομώνων). Ήταν υψηλό αξίωμα κατά τον 7ο και 8ο αιώνα, υφιστάμενος του τουρμάρχη του θέματος. Αργότερα μειώθηκε η σημασία του. επί του κανικλείου, ο Αυτοκρατορικός αξιωματούχος που βρισκόταν σε στενή συνεργασία με τον αυτοκράτορα, επικεφαλής της αυτοκρατορικής γραμματείας, επιφορτισμένος με τον έλεγχο όλων των αυτοκρατορικών εγγράφων πριν και μετά την υπογραφή τους. Ο κάτοχος του αξιώματος έπαιζε σημαντικό ρόλο στην αυτοκρατορική αυλή αλλά και στη διακυβέρνηση. καίσαρας, ο Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ο τίτλος του καίσαρα απονεμόταν στον αυτοκράτορα. Επί Διοκλητιανού ( ) και μετέπειτα, καίσαρας αναγορευόταν ο νεαρός συναυτοκράτορας. Ήταν ο υψηλότερος τίτλος στην ιεραρχία της βυζαντινής αυλής, με διάσημα ένα στέμμα και ένα σταυρό. Τον 8ο αιώνα το αξίωμα του καίσαρα αποδιδόταν συνήθως στο διάδοχο του θρόνου. Τον ύστερο 11ο αιώνα, με τη μεταρρύθμιση του Αλεξίου Α Κομνηνού ( ), ο καίσαρας υποβαθμίστηκε, έγινε ο τρίτος στην ιεραρχία μετά τον αυτοκράτορα και το σεβαστοκράτορα. Από το 14ο αιώνα το αξίωμα αποδιδόταν κυρίως σε ξένους πρίγκιπες. λογοθέτης του δρόμου, ο Ανώτερο στέλεχος της αυτοκρατορικής διοίκησης με έδρα την Κωνσταντινούπολη. Ήταν υπεύθυνος για τη συντήρηση του οδικού δικτύου, την υπηρεσία του αυτοκρατορικού ταχυδρομείου και ως ένα βαθμό για τις εξωτερικές σχέσεις της αυτοκρατορίας. Η οργάνωση τελετών, η προστασία του αυτοκράτορα, η συλλογή πληροφοριών και η υποδοχή ξένων αποστολών ήταν επίσης στα καθήκοντά του. λογοθέτης, ο Όρος που στη Βυζαντινή περίοδο δήλωνε υψηλόβαθμους υπαλλήλους, πολιτικούς και εκκλησιαστικούς, με οικονομικού κυρίως χαρακτήρα αρμοδιότητες. Το αξίωμα του λογοθέτη του Πατριαρχείου απέκτησε ιδιαίτερη σημασία μετά το 12ο αιώνα. Οι λογοθέτες των μητροπόλεων, τέλος, φαίνεται ότι είχαν και δικαστικές αρμοδιότητες. πατρίκιος, ο / πατρικία, η Από το λατινικό patricius. Εισήχθη από τον Κωνσταντίνο Α ως ισόβιος τιμητικός τίτλος ανδρών και γυναικών χωρίς διοικητικές αρμοδιότητες. Ειδικά για τις γυναίκες στο περιβάλλον της αυτοκράτειρας ο τίτλος της πατρικίας ζωστής ήταν ο υψηλότερος που μπορούσε να τους απονεμηθεί. Από τον 8ο έως το 10ο αιώνα ο τίτλος του πατρικίου αποδιδόταν σε υψηλούς αξιωματούχους της διοικητικής και στρατιωτικής ιεραρχίας, αλλά και σε ξένους συμμάχους και ηγεμόνες. Έπαψε να χρησιμοποιείται μετά το τέλος του 12ου αιώνα. πρωτοστράτωρ, ο Βυζαντινό στρατιωτικό αξίωμα που αποδιδόταν στον επικεφαλής των αυτοκρατορικών στρατόρων, δηλαδή των ιπποκόμων. Πρώτη φορά αναφέρεται τον 8ο αιώνα. Τον 9ο και 10ο αιώνα κύρια αρμοδιότητά του ήταν η συνοδεία του αυτοκράτορα, ενώ από το 12ο αιώνα συγκαταλέγεται στους ανώτερους αξιωματούχους της βυζαντινής αυλής και ήταν επιφορτισμένος με τη διοίκηση στρατιωτικών μονάδων. Συναξάριον Κωνσταντινουπόλεως, το «Συναξάριον περιέχον ὅλου τοῦ ἐ νιαυτοῦ τῶν ἁγίων μαρτύρων καὶ τῶν ὁσίων ἐ ν συντόμῳ τὰ ὑ πομνήματα» κατά μήνα. Από τα πρώτα και πληρέστερα συναξάρια και πολύτιμη πηγή στη μελέτη του Βυζαντίου. Η σύνταξη της συλλογής σύντομων βίων σχετίζεται με την Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης και ανάγεται βάσει έμμεσων μαρτυριών στο 10ο αιώνα. Αποτέλεσε πρότυπο και βάση για πολλά μεταγενέστερα συναξάρια (όπως Δημιουργήθηκε στις 16/1/2017 Σελίδα 5/7

6 Για παραπομπή : Stankovic Vlada,, 2003, το Μηνολόγιο του Βασιλείου Β ) και με την πάροδο του χρόνου υπέστη ορισμένες τροποποιήσεις και συμπληρώσεις. Εκδόθηκε το 1902 από το Βέλγο λόγιο και ιησουίτη Hippolyte Delehaye [Synaxarium ecclesiae Constantinopolitanae e codice Sirmondiano (Bruxelles 1902)]. τουρμάρχης, ο Πολιτικός και στρατιωτικός διοικητής τούρμας, υποδιαίρεσης του θέματος. Πηγές Μαρκόπουλος, A. (επιμ.), «Βίος της αυτοκράτειρας Θεοδώρας (Bibliotheca Hagiographica Graeca 1731)», Σύμμεικτα 5 (1983), σελ Regel, W., Analecta Byzantino Russica (Πετρούπολη 1891), σελ Bekker, I. (επιμ.), Theophani Continuati Chronographia. (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838). Delehaye, H. (επιμ.), Synaxarium Ecclesiae constantinopolitanae (Bruxelles 1902). Gouillard, J., Le Synodikon de l Orthodoxie. Édition et commentaire, Traveau et Mémoires 2 (1967), σελ Reiske, J. J. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti Imperatoris, De Cerimoniis Aulae Byzantinae. (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1829). Bekker, I. (επιμ.), Georgii Cedreni Ioannes Scylitzae Ope., Ι ΙΙ. (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn ). Thurn, I. (επιμ.), Ioannis Scylitzae, Synopsis Historiarum. (Corpus Fontium Historiae Byzantinae V, Berlin New York 1973). Lesmüller Werner, A. Thurn, I. (επιμ.), Iosephi Genesii, Regum Libri Quattuor. (Corpus Fontium Historiae Byzantinae XIV, Berlin New York 1978). Tafel, T. (επιμ.), Theodosii Melitene, Chronographia (München 1859). Παπαδόπουλος Κεραμεύς, Α. (επιμ.), «Βίος και θαύματα του οσίου πατρός ημών Ευστρατίου (Bibliotheca Hagiographica Graeca 645)», Ανάλεκτα Ιεροσολυμιτικής Σταχυολογίας 4 (Πετρούπολη1897, ανατ. Bruxelles 1963), σελ , σελ. 378 στ , σελ. 382 στ De Boor, C. (επιμ.), Γεωργίου Mοναχού, Xρονικόν, αναθεωρημένη έκδοση P. Wirth, Bibliotheca Scriptorum Graecorum et Romanorum Teubneriana (Stuttgart 1978). Niebuhr, B.G. (επιμ.), Leo Grammaticus (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1842). Παραθέματα Η καταγωγή της Θεοδώρας Ἀλλὰ πατρίδα μὲν ἡ Θεοδώρα Παφλαγονίαν ἐσέμνυνεν, καὶ χωρίον Ἔβισσαν, γεννήτορα δὲ Μαρῖνον οὐκ ἄσημόν τινα ἢ ἰδιώτην τὴν τύχην, δρουγγάριον δὲ ἢ τουρμάρχην κατά τινας, καὶ μητέρα Θεοκτίστην τὴν οὕτω Φλωρίναν κατονομαζομένην, ἀμφότερους εὐσεβείᾳ ἐντεθραμμένους καὶ τὴν τῶν σεπτῶν εἰκόνων προσκύνησιν οὐκ ἐξαρνουμένους μέν, ὡς κατ ἐκεῖνο πάντες καιροῦ, ἀσπαζομένους δὲ καὶ ἐνστερνιζομένους ὑπερφυῶς. Συνεχισταί του Θεοφάνους, σελ. 89 (ΙΙΙ.5), επιμ. I. Bekker, Theophani Continuati Chronographia (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838). Η προφητεία της Θεοδώρας για τον Βασίλειο Αʹ στη Χρονογραφία του Συνεχιστή του Θεοφάνη Δημιουργήθηκε στις 16/1/2017 Σελίδα 6/7

7 Για παραπομπή : Stankovic Vlada,, 2003, ἡ δὲ μόλις ἑαυτὴν ἐκ τῶν θορύβων τῶν φρενῶν συναθροίσασα ἔλεγεν ὅτι ὃν ἤκουον παρὰ τοῦ πατρός σου, δέσποτα, καὶ τέκνον ἐμόν, μέλλειν ἐξολοθρεῦσαι τὴν γενεὰν ἡμῶν, οὗτός εστιν ὃν λέγεις Βασίλειον Συνεχισταί Θεοφάνους, σελ. 233 (V.15), επιμ. I. Bekker, Theophani Continuati Chronographia (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1838). Χρονολόγιο 815 (;): Γέννηση στην Έβισσα της Παφλαγονίας Ιούνιος 830: Γάμος με τον αυτοκράτορα Θεόφιλο ( ) και στέψη της ως αυτοκράτειρας 9/10 Ιανουαρίου 840: Γέννηση του γιου της Μιχαήλ, μέλλοντικού αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ Αμοριανού 20 Ιανουαρίου 842: Θάνατος του Θεόφιλου. Η Θεοδώρα επικεφαλής επιτροπής αντιβασιλείας του ανήλικου γιου της Μιχαήλ 11 Μαρτίου 843: Επικύρωση της αναστήλωσης των εικόνων 856: Τέλος της αντιβασιλείας της Θεοδώρας 858: Η Θεοδώρα αποσύρεται στη μονή Γαστρίας μετά τις 24 Σεπτεμβρίου 867: Θάνατος στη Μονή Γαστρίας στην Κωνσταντινούπολη, όπου ενταφιάζεται Δημιουργήθηκε στις 16/1/2017 Σελίδα 7/7