Διοίκηση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα Διοίκηση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων Ενότητα 8 : Χρηματοδότηση ΜΜΕ στην Ελλάδα Δημήτριος Σταυρουλάκης Τμήμα Λογιστικής & Χρηματοοικονομικής

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3

4 Σκοποί ενότητας Η τελευταία ενότητα παρουσιάζει και αναλύει συστηματικά τις εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης των ελληνικών ΜΜΕ. Παράλληλα αναλύονται έννοιες όπως το ταμειακό έλλειμμα και ο ταμειακός προϋπολογισμός. 4

5 Περιεχόμενα ενότητας Χρηματοδότηση ΜΜΕ στην Ελλάδα Χρηματοοικονομικό & λογιστικό σχέδιο Πρόβλεψη πωλήσεων Προβλέψεις χρηματοροών Ταμειακό έλλειμμα Ταμειακός Προϋπολογισμός Δανεισμός 5

6 Χρηματοδότηση ΜΜΕ στην Ελλάδα

7 Χρηματοδότηση ΜΜΕ στην Ελλάδα Η χρηματοδότηση των ΜΜΕ στην Ελλάδα ανέκαθεν αποτελούσε πρόβλημα, που έχει ενταθεί σημαντικά λόγω της οικονομικής κρίσης. Θεωρητικά τουλάχιστον υπάρχει πληθώρα πηγών χρηματοδότησης μέσα από κοινοτικές πρωτοβουλίες, αναπτυξιακά προγράμματα, χρηματοδοτικά ταμεία, επενδυτική νομοθεσία, φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης κλπ. Ωστόσο απουσιάζουν καθιερωμένοι επενδυτικοί μηχανισμοί που θα μπορούσαν να στηρίξουν τη μικρή επιχείρηση στα κρίσιμα πρώτα βήματα. 7

8 Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς (ΕΣΠΑ) Το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς προβλέπεται από το Ν3614/2007 και χρηματοδοτεί δράσεις, μεταξύ άλλων και επιχειρηματικές, μέσα από εθνικούς πόρους και κονδύλια της ΕΕ. Οι επιχειρησιακές δράσεις αφορούν χρηματοδοτήσεις των περιφερειών, προγράμματα εδαφικής συνεργασίας, καθώς και τα εξής Επιχειρησιακά Προγράμματα: Περιβάλλον - Αειφόρος Ανάπτυξη. Ενίσχυση της Προσπελασιµότητας. Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα. Ψηφιακή Σύγκλιση. Βελτίωση διοικητικής Ικανότητας ηµόσιας ιοίκησης. Ανάπτυξη Ανθρώπινου υναµικού. Εκπαίδευση και δια Βίου Μάθηση. Τεχνική Υποστήριξη Εφαρμογής. 8

9 Αναπτυξιακός Νόμος Ο επενδυτικός νόμος 3908/2011 προβλέπει φοροελαφρύνσεις, επιχορηγήσεις και επιδοτήσεις για ειδικές κατηγορίες επιχειρήσεων, αποκλειστικά από εθνικούς πόρους. Προβλέπει το διαχωρισμό της επικράτειας σε αναπτυξιακές ζώνες ως εξής: Ζώνη Α. Περιλαμβάνει τους νομούς Αττικής & Βοιωτίας και προβλέπει ποσοστά ενίσχυσης 15% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 20% για τις μεσαίες και 25% για τις μικρές (σύμφωνα με τα κριτήρια μεγέθους της ΕΕ). Ζώνη Β. Περιλαμβάνει τους νομούς με κατά κεφαλήν ΑΕΠ άνω του 75% του μέσου όρου της χώρας και προβλέπει ποσοστά ενίσχυσης 30% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 35% για τις μεσαίες και 40% για τις μικρές. Ζώνη Γ. Περιλαμβάνει τους νομούς με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω του 75% του μέσου όρου της χώρας (νησιά Αιγαίου και Ιονίου, ακριτικές περιοχές) και προβλέπει ποσοστά ενίσχυσης 40% για τις μεγάλες επιχειρήσεις, 45% για τις μεσαίες και 50% για τις μικρές. 9

10 Αναπτυξιακός Νόμος Γενικά Επενδυτικά Σχέδια. Αφορούν φοροαπαλλαγές και επιχορηγήσεις σε προγράμματα γενικής επιχειρηματικότητας, της συμβολής στην περιφερειακή συνοχή και της ενίσχυσης της τεχνολογικής ανάπτυξης: Γενική Επιχειρηματικότητα. Περιλαμβάνει κλιμακούμενες φοροελαφρύνσεις μέχρι 10 έτη. Περιφερειακή Συνοχή. Αφορά επενδύσεις που αναδεικνύουν τοπικά χαρακτηριστικά. Τεχνολογική Ανάπτυξη. Προβλέπει ενισχύσεις και επιδοτήσεις μέχρι 80% της επένδυσης Ειδικά Επενδυτικά Σχέδια Νεανική Επιχειρηματικότητα. Αφορά ηλικίες ετών και προβλέπει επιδότηση για το σύνολο των δαπανών για τα 5 πρώτα χρόνια. Συνέργια & Δικτύωση. Δικαιούχοι είναι συμπράξεις επιχειρήσεων με σκοπό την πραγματοποίηση συνεργασιών τη μορφή κοινοπραξίας, τουλάχιστον 10 για Αθήνα & Θεσσαλονίκη και τουλάχιστον 5 για την υπόλοιπη χώρα. Πολυετή & μεγάλα επενδυτικά σχέδια με προϋποθέσεις (άρθρο 13). 10

11 Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας & Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ) Συστάθηκε με το Ν.3912/2011 με αντικείμενο την παροχή εγγυήσεων προς τις τράπεζες έναντι των δανείων που χορηγούν στις ΜΜΕ (έως και 80%). Στο μέλλον αναμένεται να μετεξελιχθεί σε Τράπεζα ΜΜΕ. Το ΕΤΕΑΝ χορηγεί και απευθείας χαμηλότοκα δάνεια σε ΜΜΕ, αλλά η σημαντικότερη δραστηριότητά του αφορά τη χορήγηση εγγυήσεων. Συγκεκριμένα, επιλέγει συγκεκριμένα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα με διεθνή διαγωνισμό και οι επιλέξιμες ΜΜΕ μπορούν να απευθύνονται σε αυτά για τη χορήγηση χαμηλότοκων δανείων με ευνοϊκούς όρους. Οι δικαιούχοι επιχειρηματίες συχνά έχουν ενταχθεί σε άλλα επιδοτούμενα προγράμματα, π.χ. «Μεταποίηση», «Εξωστρέφεια» κλπ. 11

12 Έρευνες χρηματοδότησης Ελληνικών ΜΜΕ Στην Ελλάδα χαρακτηριστική είναι η απουσία επενδυτών τύπου «αγγέλων» και «υψηλού ρίσκου», με αποτέλεσμα οι δανειακές απαιτήσεις των ΜΜΕ να στρέφονται αποκλειστικά στο τραπεζικό σύστημα. Ωστόσο το τραπεζικό σύστημα συνήθως εμφανίζεται απρόθυμο να δανείσει ειδικά τις πολύ μικρές και τις νέες επιχειρήσεις, ακόμα και παρά τις εγγυήσεις του ΕΤΕΑΝ. Οι επιδοτήσεις των αναπτυξιακών προγραμμάτων συχνά καταβάλλονται με καθυστέρηση, γεγονός που καθιστά επιφυλακτικές τις ΜΜΕ στο να ξεκινήσουν ανάλογες δράσεις. Από έρευνα του Παρατηρητηρίου ΕΟΜΜΕΧ (2008) προέκυψε ότι πάνω από 90% του ποσού της χρηματοδότησης των Ελληνικών ΜΜΕ προήλθε από ίδια κεφάλαια και δανεισμό του επιχειρηματία, ενώ απογοητευτικά χαμηλό ήταν το ποσοστό επιχορήγησης από δημόσιες επενδύσεις και αναπτυξιακά προγράμματα. 12

13 Πηγές χρηματοδότησης ΜΜΕ στην Ελλάδα Σχήμα: Πηγές χρηματοδότησης Ελληνικών ΜΜΕ (Έρευνα Παρατηρητηρίου ΕΟΜΜΕΧ) 13

14 Χρηματοοικονομικό & Λογιστικό Σχέδιο

15 Χρηματοοικονομικό & Λογιστικό Σχέδιο Ο ταμειακός έλεγχος αποβλέπει στην ομαλοποίηση των χρηματοροών ώστε η επιχείρηση να έχει πάντα χρηματικό απόθεμα. ΜΜΕ είναι δυνατόν να χρεοκοπήσουν ενώ δέχονται πλήθος παραγγελιών, συνιστάται ελεγχόμενη επέκταση (Εcon). Για παράδειγμα, το κόστος των προσλήψεων επιπλέον προσωπικού ενόψει της ανάληψης μιας μεγάλης παραγγελίας καταφθάνει στο ταμείο πολύ πιο σύντομα από τις αναμενόμενες εισπράξεις και θα πρέπει να προβλεφθεί η κάλυψη των εξόδων για το μεσοδιάστημα. Ρητό μικρομεσαίων επιχειρηματιών: «Να πληρώνεσαι όσο το δυνατόν νωρίτερα, να πληρώνεις όσο το δυνατόν αργότερα αρκεί να μην διακινδυνεύεται η φήμη» 15

16 Χρηματοοικονομικό & Λογιστικό Σχέδιο Επιχειρησιακές δραστηριότητες από χρηματοοικονομική σκοπιά: Λειτουργικές: Εκείνες που αφορούν ευρύτερα την παραγωγική διαδικασία και τη διαδικασία πωλήσεων. Επενδυτικές: Προϋπολογισμένες δαπάνες με σκοπό την πραγματοποίηση κερδών μακροπρόθεσμα. Χρηματοοικονομικές: Οι διαδικασίες σύναψης δανείων και αποπληρωμής τους. Πηγές εσόδων: Ίδια κεφάλαια, συγγενών φίλων, απόδοση επενδύσεων, δημόσια εγγραφή, πωλήσεις κέρδη, τραπεζικά δάνεια, άτυπος δανεισμός, επιδοτήσεις. Κατηγορίες εξόδων: Σταθερά & μεταβλητά, άμεσα & έμμεσα (κόστη που δεν ενσωματώνονται απευθείας στο τελικό προϊόν και αφορούν μεταξύ άλλων αναλογία αναλώσιμων υλικών, εργατικού κόστους και φόρων που επιμερίζονται και σε άλλα προϊόντα). Παραγωγής, ΜΚΤ, λειτουργικά, μεταφορικά, ζημιές, αποσβέσεις, φόροι, τόκοι & αποπληρωμές δανείων, ανείσπρακτες οφειλές & ακάλυπτες επιταγές. Αύξηση κερδών: Αύξηση πωλήσεων (με την προϋπόθεση ότι δεν αυξάνεται δυσανάλογα το κόστος), μείωση μεταβλητών εξόδων, επιλεκτική περικοπή σταθερών εξόδων, βελτίωση συνδυασμού μίγματος ΜΚΤ. 16

17 Πρόβλεψη πωλήσεων

18 Πρόβλεψη πωλήσεων Αν και η πρόβλεψη πωλήσεων δεν είναι πάντα ακριβής, ωστόσο είναι απαραίτητη για τον προγραμματισμό της παραγωγής και την προμήθεια πρώτων υλών. Πληροφορίες για τις δυνατότητες του κλάδου μπορούν να αντληθούν από επαγγελματικές ενώσεις, επιμελητήρια, ερευνητικά ινστιτούτα κλπ. Η πρόβλεψη πωλήσεων για τις ΜΜΕ συνήθως δεν απαιτεί χρήση σύνθετων δυναμικών ή στοχαστικών μοντέλων, αλλά περιλαμβάνει σχετικά απλές ενέργειες. 18

19 Πρόβλεψη πωλήσεων Μελέτη των δυνατοτήτων της περιοχής όπου σκοπεύει να δραστηριοποιηθεί, ή ήδη δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Αφορά την επισκεψιμότητα της τοποθεσίας ή της γειτονιάς, τη δυνατότητα στάθμευσης, την εξυπηρέτηση από συγκοινωνιακά μέσα, την οικονομική δυνατότητα των νοικοκυριών και τη διάθεση του εισοδήματός τους, τα δημογραφικά στοιχεία (φύλο, ηλικία, εθνότητα, θρήσκευμα κλπ), την καταγραφή των στοιχείων συναφών επιχειρήσεων (ανταγωνιστικών και συμπληρωματικών), καθώς και τη δομή και την ένταση του ανταγωνισμού. Πρόβλεψη πελατολογίου. Σε σχέση και με την τάση της αγοράς, ο επιχειρηματίας θα πρέπει να προβλέψει τους μελλοντικούς πελάτες, με έμφαση σε εκείνους που θα πραγματοποιήσουν τα μεγαλύτερα ποσοστά επί των συνολικών του εισπράξεων. Συχνά ισχύει ο κανόνας Pareto, δηλαδή 20% των πελατών πραγματοποιούν 80% του τζίρου. Μελέτη των ανταγωνιστών. Σκόπιμο είναι ο επιχειρηματίας να επισκεφθεί αυτοπροσώπως τις εγκαταστάσεις των ανταγωνιστών, να συνομιλήσει με πελάτες ή και με εργαζόμενους, να ζητήσει να εξυπηρετηθεί ο ίδιος σαν πελάτης, να παρατηρήσει την ανταπόκριση σε περιόδους αιχμής, να καταγράψει τη διαρρύθμιση των καταστημάτων, να συγκεντρώσει διαφημιστικά φυλλάδια και ενημερωτικά έντυπα, και τελικά να αναλύσει τα πλεονεκτήματα και τις αδυναμίες τους. Πρόβλεψη πωλήσεων για τους πρώτους μήνες. Με βάση την προηγούμενη ανάλυση, και με βάση τις πωλήσεις των ανταγωνιστών που μοιάζουν περισσότερο προς την επιχείρησή του, ο επιχειρηματίας προβαίνει σε πρόβλεψη πωλήσεων μήνα προς μήνα, αρχικά με συνεχείς αναθεωρήσεις. 19

20 Προβλέψεις χρηματοροών Ανάλυση κόστους λειτουργιών (μισθοδοσία, ενοίκια, διαφήμιση, αποθεματικά, αποθήκευση, μεταφορές κλπ). Ανάλυση της οικονομικής ιστορίας της επιχείρησης. Το παρελθόν της ΜΜΕ συχνά παρέχει ενδείξεις για το τι αναμένεται. Έμφαση στην καταγραφή καταχώρηση απρόβλεπτων συμβάντων, ασυνήθιστων κερδών ή ζημιών. Πρόβλεψη πότε προκύπτουν οι σημαντικότερες εισπράξεις και πότε τα σημαντικότερα έξοδα, εντοπισμός δύσκολων χρονικών περιόδων (peaks & valleys) εποχιακές επιχειρήσεις. 20

21 Κύκλος του χρήματος Τα χρήματα που εισπράττει η επιχείρηση από την πώληση αγαθών και υπηρεσιών διατίθενται για την αγορά πρώτων υλών και αναλώσιμων, ακολουθεί η χρηματοδότηση της παραγωγικής διαδικασίας, έπεται η πώληση των προϊόντων και τέλος τα κεφάλαια επανέρχονται στην επιχείρηση με την είσπραξη του αντιτίμου. Συχνά μεσολαβεί μεγάλο χρονικό διάστημα ακόμα και μεταξύ της παραγγελίας ενός εμπορεύματος και της είσπραξης του αντιτίμου από την πώλησή του, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει ταμειακά προβλήματα στην επιχείρηση. Πρόβλημα επίσης αποτελεί το ότι το εμπόρευμα μπορεί να παραμείνει απούλητο στα ράφια για πολύ μέχρι την αγορά του. 21

22 Κύκλος του χρήματος Για το ζήτημα αυτό είναι σκόπιμο η επιχείρηση να εξετάσει τρόπους για τη συντόμευση του κύκλου του χρήματος. Για παράδειγμα: Αν η επιχείρηση διαθέτει δειγματολόγιο, οι εντολές προς τους προμηθευτές της μπορούν να δίδονται έπειτα από παραγγελία του πελάτη. Αν μπορεί να περιοριστεί ο χρόνος που απαιτείται για τον έλεγχο των παραγγελιών (εισερχομένων και εξερχομένων) χωρίς επιπτώσεις στην αξιοπιστία του ελέγχου. Αν είναι δυνατή η αντικατάσταση προμηθευτών που καθυστερούν υπερβολικά την αποστολή των παραγγελιών, ή η απόρριψη πελατών που εμφανίζονται συστηματικά ασυνεπείς στις πληρωμές. 22

23 Ταμειακό έλλειμμα Ανείσπρακτες οφειλές. Οι πωλήσεις με πίστωση προκαλούν σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας στις ΜΜΕ. Ενδείκνυται ο διαχωρισμός των σημαντικότερων πελατών σε κατηγορίες ανάλογα με τη συνέπεια. Όσο πιο μεγάλο διάστημα παραμένει εκκρεμής μια οφειλή, τόσο λιγοστεύουν οι πιθανότητες είσπραξής της. Χαμηλές πωλήσεις. Θεωρούνται ανεκτές μόνον εφόσον πρόκειται για συγκυριακό φαινόμενο στον κλάδο που επηρεάζει και τους ανταγωνιστές. Αδυναμία διαχείρισης αποθεματικών. Πολλές ΜΜΕ δεν είναι σε θέση να υπολογίσουν τις πρώτες ύλες και τα αναλώσιμα που χρειάζονται, με αποτέλεσμα να υπάρχει υπερβολικό πλεόνασμα σε ορισμένα είδη και έλλειψη σε άλλα. Υψηλά λειτουργικά έξοδα. Χρειάζεται έλεγχος ώστε να αποκαλυφθούν οι πηγές των σημαντικότερων εξόδων. Π.χ. επιχειρηματίας που αναζήτησε τα αίτια υψηλότατων χρεώσεων στη σταθερή τηλεφωνία ανακάλυψε ότι πήγαζαν από κόστος fax στα πλαίσια προώθησης νέου προϊόντος Σχετικά χαμηλές τιμές. Οι μικρές επιχειρήσεις εκ προοιμίου δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τις μεγάλες στο θέμα των τιμών τους. 23

24 Ταμειακός Προυπολογισμός Ο ταμειακός προϋπολογισμός είναι εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση και η επιτυχία του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εμπειρία και το είδος της επιχείρησης. Ωφέλειες από τον έγκαιρο προσδιορισμό των ταμειακών ροών είναι οι παρακάτω: Αξιοποίηση διαθεσίμων μέσω βραχυχρόνιων επενδύσεων. Αξιοποίηση αγοραστικών ευκαιριών, εκπτώσεων και προσφορών από τους προμηθευτές. Συχνά οι ΜΜΕ επαίρονται για τις ευκαιρίες που αξιοποιούν, αλλά δεν λαμβάνουν υπόψη τις ευκαιρίες που χάνουν λόγω ελλιπούς παρακολούθησης της αγοράς. 24

25 Ταμειακός Προϋπολογισμός Ο ταμειακός προϋπολογισμός εκπονείται σε ετήσια βάση, αλλά πρέπει να καλύπτει όλες τις εποχιακές διακυμάνσεις. Η διαδικασία περιλαμβάνει 5 βασικές εργασίες: Προσδιορισμός κατώτατου ορίου χρηματικών αποθεμάτων ανά περίοδο εμπειρικά και με βάση την ιστορία της επιχείρησης. Πρόβλεψη πωλήσεων με βάση την εμπειρία του παρελθόντος, έρευνες αγοράς, μακροοικονομικά στοιχεία, μαθηματικές μεθόδους προβλέψεων (προσομοιώσεις με στοχαστικά και δυναμικά μοντέλα). Πρόβλεψη εισπράξεων. Απαραίτητη αλλά ελάχιστα ακριβής, λόγω της διαφορετικής ανταπόκρισης των πελατών στις υποχρεώσεις τους. Ανεξάρτητα από τις όποιες δυσμενείς συγκυρίες, πρέπει οπωσδήποτε να προβλεφθεί διαθέσιμη ρευστότητα στο ταμείο. Χωρίς διαθέσιμα η επιχείρηση αδυνατεί να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία της. Πρόβλεψη καταβολής δαπανών. Οι δαπάνες διακρίνονται σε έκτακτες (προμήθειες, αποζημιώσεις) και τακτικές (μισθοί, ενοίκια, φόροι, χρεολύσια κλπ). Πρόβλεψη αναμενόμενης ρευστότητας στο τέλος του μήνα. Αρχίζει με την καταγραφή των διαθεσίμων στην αρχή του μήνα. Χρειάζεται προσοχή στη δημιουργία τάσης μήνα προς μήνα (ανοδικής ή καθοδικής). 25

26 Ταμειακός Προϋπολογισμός Παράλληλα πραγματοποιούνται οι εξής βοηθητικές ενέργειες: Σε ειδικό ημερολόγιο καταγράφονται οι ημερομηνίες με τις προβλέψεις εισπράξεων σε μετρητά και οι αντίστοιχες με τις πληρωμές των εξόδων. Οι αγορές και οι πωλήσεις με πίστωση καταγράφονται ως προς την ημερομηνία λήξης της πίστωσης. Εισπράξεις που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν λόγω υπερβολικής καθυστέρησης ή αδυναμίας του πελάτη μπορούν να παραμείνουν στα υπόψη της επιχείρησης, αλλά πρέπει να διαγραφούν από τον ταμειακό προϋπολογισμό. 26

27 Δανεισμός Σημασία της φήμης και της εμπιστοσύνης. Κρίσεις εμπιστοσύνης. Οι δανειστές θέλουν ουσιαστικές απαντήσεις για το πώς θα χρησιμοποιηθούν τα χρήματά της, για τον τρόπο αποπληρωμής, καθώς και για την προέλευση των κεφαλαίων με τα οποία θα εξοφληθεί το δάνειό τους. Η διάρκεια του χρέους πρέπει να συνδέεται άμεσα με τη διάρκεια της συγκεκριμένης ανάγκης της επιχείρησης: Μακροχρόνια δάνεια μακροπρόθεσμες ανάγκες (αγορά εξοπλισμού, δημιουργία εργοστασίου). Βραχυπρόθεσμα δάνεια βραχυπρόθεσμες ανάγκες (πρώτες ύλες, εκπαίδευση, βελτίωση διαδικασιών, κάλυψη έκτακτων ζημιών). 27

28 Δανεισμός Επικίνδυνος δανεισμός: Αποπληρωμή άλλων δανείων, κάλυψη τακτικών εξόδων (μισθοδοσία προσωπικού, ενοίκια, φόροι κλπ) Όροι δανειοδότησης: Κόστος δανείου σε σχέση με την απόδοση της επένδυσης. Π.χ. αν ο τόκος ανέρχεται σε 12%, ενώ τα κέρδη αναμένεται να αυξηθούν κατά 3%, τότε η επένδυση είναι ασύμφορη 28

29 Τέλος Ενότητας