Μελέτη της φθοράς των παπουτσιών και σχέση αυτής με τη μορφολογία και λειτουργία των κάτω άκρων παιδιών

Transcript

1 Μελέτη της φθοράς των παπουτσιών και σχέση αυτής με τη μορφολογία και λειτουργία των κάτω άκρων παιδιών Θ. Β. ΓΡΙΒΑΣ, Ε. ΝΤΟΥΝΗΣ. Γ. ΚΥΡΙΤΣΗΣ. Γ. ΛΥΡΙΤΗΣ Από το παλαιότερα λειτουργόν Εργαστήριο Κινησιολογίας και Βάδισης του Ερευνητικού Κέντρου της Ορθοπαιδικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών "Θ. ΓΑΡΟΦΑΛΙΔΗΣ", με Δ/ντής τον ομότιμο πλέον Καθηγητή Γ. Χαρτοφυλακίδη - Γαροφαλίδη Η εργασία αυτή ανακοινώθηκε προφορικά στο 1 ο Μεικτό Διεθνές Συνέδριο των ΕΕΧΟΤ και JUOT, στην Καβάλα τον Απρίλιο του Υπάρχει περίληψή της στο περιοδικό της ΕΕΧΟΤ 36(2), 160. Ποτέ δεν είδε όμως το φως της δημοσιότητας ολόκληρο το άρθρο. Μετά από την παρακίνηση του αγαπητού συναδέλφου Ορθοπαιδικού κ. Αθανασίου Μπαδέκα, συνεργάτη της έκδοσης του Info Orthpaedics, ανασύρθηκε από το αρχείο και παρουσιάζεται σήμερα ολόκληρη η εργασία στο έγκριτο αυτό έντυπο, γιατί παρέχει χρήσιμες κλινικές πληροφορίες. Περίληψη Ο τρόπος της βάδισης είναι εξατομικευμένος κι αντιπροσωπεύει το πρότυπο κατασκευής και λειτουργίας κυρίως των κάτω άκρων. Η φθορά των παπουτσιών, ιδίως της σόλας, αποκαλύπτει τον τρόπο βάδισης και έμμεσα το πιο πάνω πρότυπο. Σκοπός της εργασίας αυτής είναι η μελέτη των διαφόρων τύπων φθοράς του παιδικού παπουτσιού, που αντιστοιχούν σε διάφορους τύπους βάδισης της ηλικίας αυτής και σε παραμορφώσεις των κάτω άκρων που συνήθως υπάρχουν σ αυτή. Για το σκοπό αυτό μελετήθηκε κλινικο - εργαστηριακά παιδικός πληθυσμός 810 αγοριών και κοριτσιών ηλικίας 2-12 χρονών. Η μελέτη απέδωσε μία κατάταξη φθοράς του παπουτσιού σε 5 τύπους. Ο τύπος 1, με ποσοστό Μ = 74,49%, αντιπροσωπεύει τη βάδιση με στροφή των δακτύλων προς τα έξω της γραμμής βάδισης (out-toeing). Ο τύπος 2, Μ = 11,68%, είναι αυτός που απαντά σε πλατυποδία. Ο τύπος 3, Μ = 2,66%, είναι εκείνος που απαντά όταν το παιδί περπατά με στροφή των δακτύλων προς τα μέσα της γραμμής βάδισης (in-toeing), για διάφορους λόγους. Ο τύπος 4 με ποσοστό Μ =

2 3,5%, απαντά στα παιδιά που έχουν κάποιου βαθμού βλαισοπτερνία και αντισταθμιστικά περπατούν με έσω στροφή στο πόδι (inversion) και, τέλος, ο τύπος 5, Μ = 7,59%, απαντά σε παιδιά που περπατούν χωρίς στροφή των δακτύλων προς τα έσω ή έξω της γραμμής βάδισης, αλλά με ουδέτερο τρόπο (γωνία βάδισης 0 μοίρες). Τα ποσοστά των διαφόρων τύπων συγκρίνονται με ποσοστά από τη μελέτη των στροφικών παραμορφώσεων των κάτω άκρων των παιδιών αυτών. Γίνεται συζήτηση σχετικά με τις αναφορές της προσιτής βιβλιογραφίας. Επίσης, αναλύεται η μελέτη της φθοράς σε "διορθωμένα" παπούτσια, που συνήθως περιγράφονται στην καθημερινή Ορθοπαιδική πράξη, για τη χαλαρή πλατυποδία. Συμπερασματικά, η μελέτη της φθοράς των παπουτσιών δίνει πολύτιμες κλινικές πληροφορίες για το πρότυπο κατασκευής και λειτουργίας των κάτω άκρων. Εισαγωγή Η επίδραση του παπουτσιού στο σχήμα του ποδιού ήταν η αιτία για την εκπόνηση διαφόρων μελετών που έφεραν στο φως χρήσιμα συμπεράσματα, όπως π.χ. ότι υπάρχουν παραμορφώσεις του ποδιού που εμφανίστηκαν μετά τη χρήση παπουτσιών, όπως η κυρτοδακτυλία, ο βλαισός μέγας δάκτυλος κ.λ.π. (Hoffman 1905, Schwartz και συν. 1935, Emslie 1939, James 1939, Sim-Fook & Hodgsom 1958, Kato & Watanbe 1981). Και το πόδι, όμως, κατά τη βάδιση αφήνει τα ίχνη της λειτουργίας του πάνω στο παπούτσι, άσχετα από το πόσο κατάλληλο είναι το τελευταίο για το συγκεκριμένο πόδι. Η παρατήρηση της διαμόρφωσης του παπουτσιού μετά από ορισμένο χρόνο υπόδησης με αυτό δίνει χρήσιμες πληροφορίες για το σχήμα του ποδιού, όπως επίσης περιγράφει ο McRae (1976) και ο Sharrard (1979). Είναι γνωστό ότι ο τρόπος που βαδίζει το άτομο είναι χαρακτηριστικός και αντιπροσωπεύει το πρότυπο κατασκευής και λειτουργίας των κάτω άκρων του. Η φθορά λοιπόν των παπουτσιών, ιδίως της σόλας, είναι αυτή που, μετά από προσεκτική παρατήρηση, αποκαλύπτει τον τρόπο βάδισης και έμμεσα το πρότυπο κατασκευής και λειτουργίας του κάτω άκρου. Αναζητώντας στην προσιτή βιβλιογραφία σχετικό με το παρουσιαζόμενο θέμα, βρέθηκε μόνο μια εργασία που τυποποιεί τη μορφή της φθοράς των παπουτσιών σε διάφορες νευρολογικές παθήσεις (Frost 1972). Η μελέτη, λοιπόν, της φθοράς των παπουτσιών και η σχέση της με τη μορφολογία και λειτουργία των κάτω άκρων σε τυχαίο παιδικό πληθυσμό 2-12 χρονών παρουσιάζει ενδιαφέρον και αποτελεί το 2

3 σκοπό της εργασίας αυτής. Υλικό και μέθοδος Κατόπιν αδείας από το Υπουργείο Παιδείας και τους γονείς τους, εξετάστηκαν 810 αγόρια και κορίτσια Δημοτικών σχολείων και Παιδικών σταθμών, ηλικίας 2-12 ετών (εικόνα 1). Εικόνα 1. Κατανομή του πληθυσμιακού δείγματος κατά ηλικίες και κατά φύλο. Η εξέταση περιελάμβανε κλινική μελέτη του σκέλους του παιδιού, εξέταση της μορφής του πέλματος πελματογραφικά, έλεγχο του τρόπου που βάδιζε και καθόταν το παιδί. Τέλος, ελεγχόταν η φθορά των παπουτσιών. Η τριβή που αναπτύσσεται στα σημεία επαφής του παπουτσιού κατά τις διάφορες περιόδους της στηρικτικής φάσης της βάδισης, προκαλεί φθορά στα συγκεκριμένα σημεία της σόλας. Διαπιστώνεται με αυτόν τον τρόπο πως προσγειώνεται το παπούτσι στο έδαφος μετά τη φάση αιώρησης του σκέλους. Αυτό γίνεται στην αρχική περίοδο της στηρικτικής φάσης, δηλαδή κατά την επαφή της πτέρνας με το έδαφος (Heel strike). Επίσης, διαπιστώνεται πως εγκαταλείπει το παπούτσι το έδαφος στην τελευταία περίοδο της στηρικτικής φάσης, δηλαδή στην ανύψωση των δακτύλων από το έδαφος (Toe-off). Από την παραμόρφωση του πίσω τμήματος του παπουτσιού που συγκρατεί την πτέρνα, διαπιστώνεται η ύπαρξη βλαισότητας ή ραιβότητας στο οπίσθιο πόδι. Στην περίπτωση δε που το παπούτσι έχει "διορθωθεί", όπως π.χ. με ανύψωση στην πτέρνα με σφήνα (Thomas Heels) ή ανύψωση στη μεσότητα της έσω επιμήκους καμάρας, ελέγχεται αν υπάρχει παραμονή ή όχι της παραμόρφωσης. Ο τρόπος που βαδίζει το παιδί, ελεγχόταν παραγγέλνοντάς το να περπατήσει σε ευθεία γραμμή. Παρατηρούταν τότε αν ο επιμήκης άξονας του ποδιού στρεφόταν προς τα μέσα της γραμμής βάδισης (In-toeing), προς τα έξω αυτής (Out-toeing) ή 3

4 πάνω σ αυτή (ουδέτερο βάδισμα) (εικόνα 2). α) β) γ) Εικόνα 2. Βάδιση α) με στροφή των δακτύλων προς τα έξω της γραμμής βάδισης (out-toeing), β) παράλληλα με τη γραμμή βάδισης (ουδέτερο βάδισμα) και γ) με στροφή των δακτύλων προς τα έσω της γραμμής βάδισης (in-toeing). Ο τρόπος που κάθεται το παιδί ελέγχονταν ως εξής: παραγγελλόταν να καθίσει "οκλαδόν", (εικόνα 3α), ή αντίστροφα με τα γόνατά του εμπρός ενωμένα, με τις κνήμες πίσω ανοικτές και μέσα σ αυτές, (εικόνα 3β). Επίσης, ελεγχόταν αν μπορούσε να κάθεται και με τους δύο τρόπους και ποιόν προτιμούσε, (εικόνα 4). Ο πελματογραφικός έλεγχος έγινε με τον πελματογράφο των Harris & Beath, με τον τρόπο που έχει ανακοινωθεί σε προηγούμενη εργασία μας (Γρίβας & συν. 1984), (εικόνα 5). 4

5 Εικόνα 3α και β. α) ο τρόπος που κάθεται το παιδί όταν έχει φυσιολογική anteversion στο ισχίο του και β) ο «λάθος» τρόπος που κάθεται το παιδί όταν έχει πχ. αυξημένη anteversion στο ισχίο του. Εικόνα 4. Τρόποι που κάθονται τα παιδιά. 5

6 Εικόνα 5: Το πελματογράφημα, πως γίνεται με την συσκευή Harris Beath, και το γράφημα αξιολόγησης των καταγραφομένων πιέσεων Αποτελέσματα Τρόπος που βαδίζει το παιδί Από τη μελέτη του τρόπου βάδισης, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι με στροφή των δακτύλων προς τα μέσα της γραμμής βάδισης περπατούν σε μεγαλύτερο ποσοστό τα κορίτσια από τα αγόρια, σε όλες τις ηλικίες που μελετήθηκαν, με ποσοστό 33,3% και 13,7% αντίστοιχα, με Μ = 27,55%. Με φορά των δακτύλων προς τα έξω της γραμμής βάδισης (out-toeing) και με ουδέτερο τρόπο (γωνία βάδισης 0 μοίρες) βαδίζουν τα υπόλοιπα - 72,45% - των παιδιών, αγοριών και κοριτσιών. Σημειώνεται ότι δεν βρέθηκε παιδί με έντονη στροφή των δακτύλων προς τα έξω της γραμμής βάδισης (retroversion). 6

7 Τρόπος που κάθεται το παιδί Σύμφωνα με την επεξήγηση της εικόνας 4, από τα ευρήματα προέκυψε ο πίνακας 1. Παρατηρείται ότι το 79,25% των αγοριών και κοριτσιών (1 και 4) κάθονται με φυσιολογικό τρόπο, σταυροπόδι, ενώ το 9,15% (2 και 3) κάθονται αντίστροφα, δηλαδή έχουν αυξημένη anteversion στο ισχίο τους. Το 2,85% των παιδιών, αγοριών και κοριτσιών, έχει τη δυνατότητα να κάθονται και με τους δύο τρόπους. Πίνακας 1 Τρόπος που Αγόρια Κορίτσια ΜΟ Κάθεται το παιδί % 78.7% 75.2% 2 3.7% 7.6% 5.65% 3 2.3% 4.7% 3.50% 4 3.2% 4.9% 4.05% 5 2.5% 3.2% 2.85% % 0.9% 8.75% Φθορά των παπουτσιών Η ανάλυση των δεδομένων για τη φθορά των παπουτσιών ανέδειξε 5 τύπους φθοράς (εικόνα 6 και Πίνακας 2 ). Τύπος 1: Ποσοστό 67,45% για τα αγόρια και 81,54% για τα κορίτσια, με Μ = 74,49%. Εμφανίζεται όταν το παιδί περπατά με στροφή των δακτύλων προς τα έξω της γραμμής βάδισης (out-toeing). Στον τύπο αυτό καταστρέφεται το παπούτσι πίσω και έξω στο τακούνι και μπρος και έσω στη μύτη του, (εικόνα 6α). Τύπος 2: Ποσοστό 15,36% στα αγόρια και 8% στα κορίτσια, Μ = 11,68%. Είναι ο τύπος φθοράς στο πίσω και έσω μέρος του τακουνιού και στο μπρος και έσω στο πρόσθιο μέρος της σόλας, πχ σε περίπτωση πλατυποδίας, (εικόνα 6β). Τύπος 3: Ποσοστό 3,74% στα αγόρια, 1,56% στα κορίτσια, Μ = 2,66%. Είναι εκείνος στον οποίο η φθορά είναι αντίστροφη του τύπου 1, δηλαδή πίσω έσω και μπρος έξω, δηλαδή σε βάδιση in-toing, (εικόνα 6γ). 7

8 Τύπος 4: Ποσοστό στα αγόρια 4,45% και στα κορίτσια 2,72%, Μ = 35,8%. Είναι εκείνος στον οποίο η φθορά βρίσκεται στο έξω χείλος του παπουτσιού μπρος και πίσω. Τύπος 5: Ποσοστό 9% στα αγόρια, 6,18% στα κορίτσια, Μ = 7,59%. Είναι ο τύπος εκείνος στον οποίο η φθορά απαντάται πίσω στη μέση του τακουνιού, όπως επίσης εμπρός στη μέση της μύτης. Έτσι φθείρουν τα υποδήματά τους όσοι βαδίζουν έχοντας τον επιμήκη άξονα του ποδιού τους παράλληλο με τη γραμμή βάδισης, (ουδέτερο βάδισμα) Εικόνα 6. Τύποι φθοράς των παπουτσιών παιδιών ηλικίας 2-12 χρονών. Εικόνα 6α. Φθορά των παπουτσιών σύμφωνα με τον τύπο 1, (βάδιση out-toing). 8

9 Εικόνα 6β. Φθορά των παπουτσιών σύμφωνα με τον τύπο 2, (παιδιού με πλατυποδία).. Εικόνα 6γ. Φθορά των παπουτσιών σύμφωνα με τον τύπο 3, (βάδιση in-toing). 9

10 Πίνακας 2 Τύπος Φθοράς Αγόρια Κορίτσια ΜΟ παπουτσιού Τύπος 1 67,45% 81,54% 74,49% Τύπος 2 15,36% 8,00% 11,68% Τύπος 3 3,74% 1,56 2,66% Τύπος 4 4,45% 2,72% 3,58% Τύπος 5 9,00% 6,18% 7,59% Συζήτηση Τρόπος που βαδίζει και τρόπος που κάθεται το παιδί Ο τρόπος που βαδίζει και κάθεται το παιδί είναι ένα κλινικό κριτήριο για την ύπαρξη συστροφής του ισχίου (anteversion) ή όχι. Βέβαια, η με τα δάκτυλα προς τα μέσα βάδιση μπορεί να οφείλεται ως γνωστό και σε άλλες αιτίες, όπως στροφική παραμόρφωση της κνήμης, της φοράς του αυχένα του αστραγάλου, ή από ραιβά μετατάρσια (Fabry και συν. 1963, Crane 1959, Αlvik 1962, Bleck & Μinair 1983, Kling & Hensinger 1983, Sharrard 1976). Ωστόσο, μελετώντας τα ποσοστά του in-toeing, Μ = 27,55%, και του τρόπου που κάθονται αντίστροφα του κανονικού, που είναι το σταυροπόδι, Μ = 8,1%, βλέπουμε ότι το ποσοστό του in-toeing ξεπερνά αυτό του «λανθασμένου» τρόπου που κάθεται το παιδί. Αυτό πράγματι εξηγείται, γιατί ως αιτίες του in-toeing είναι και άλλες, όπως προαναφέραμε, εκτός από την ψηλή anteversion. Το εύρημά ότι και στο με in-toeing τρόπο βάδισης και με τον «λάθος» τρόπο που κάθονται τα παιδιά, ποσοστιαία υπερτερούν τα κορίτσια, συμφωνεί με τις αναφορές των Kling & Hensinger (1983) και Engel & Staheli (1974). Φθορά παπουτσιών Ο τύπος 1 αποτελεί τη φυσιολογική μορφή φθοράς παπουτσιών, και μάλιστα όταν το παιδί περπατά με στροφή των δακτύλων προς τα έξω της γραμμής βάδισης (outtoeing). Ο τύπος 2 είναι αυτός που απαντάται σε πλατυποδία. Τη μορφή αυτή περιγράφει και 10

11 ο Sharrard (1979). Ο τύπος 3 είναι αυτός που απαντάται όταν το παιδί περπατά με στροφή των δακτύλων προς τα μέσα της γραμμής βάδισης (in-toeing), ποικίλης αιτιολογίας. Στην παρατήρησή μας αυτή συμφωνεί και ο Craxford (1984), που αναφέρει ότι η θέση της μεγίστης φθοράς του παπουτσιού στην πτέρνα τείνει να είναι εσωτερικότερα όσο ο βαθμός της πρόσθιας συστροφής του αυχένα του μηριαίου είναι μεγαλύτερος. Αυτό διατείνεται ότι ισχύει και για την περιοχή των δακτύλων, εμείς, όμως, θεωρούμε ότι η φθορά είναι προς τα έξω όσο πιο έντονο είναι το in-toeing. Τα παιδιά αυτά συνήθως κάθονται πάνω στα γόνατα, που είναι εμπρός ενωμένα, και οι κνήμες πίσω ανοικτές (εικόνα 3β). Ο τύπος 4 απαντάται σε παιδιά που έχουν κάποιου βαθμού βλαισοποδία και σε αντιστάθμισμα περπατούν με έσω στροφή (inversion) στο πόδι (Sharrard 1979). Ο τύπος 5, τέλος, απαντάται σε παιδιά που περπατούν χωρίς in ή out-toeing, αλλά με ουδέτερο τρόπο (γωνία βάδισης 0 μοίρες). Είναι και αυτός ένας φυσιολογικός τύπος φθοράς παπουτσιών. Η φθορά των παπουτσιών μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο βάδισης και την πιθανή πάθηση. Ο ΜcΚae (1981) περιγράφει τη φυσιολογική φθορά των παπουτσιών πίσω και έξω στην πτέρνα και μπροστά στην κορυφή της σόλας και έξω, που μας βρίσκει αντίθετους, γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό φθοράς που αντιπροσωπεύει το φυσιολογικό πρότυπο, είναι σε μας μπρος και έσω, αντί μπρος και έξω όπως περιγράφει ο ΜcRae, ενώ συμφωνούμε για τη φθορά στο τακούνι. Επίσης, ο πιο πάνω συγγραφέας περιγράφει τη μορφή φθοράς όταν υπάρχει πλατυποδία, που μας βρίσκει σύμφωνους, τη μορφή φθοράς, όταν υπάρχει ευρύ πρόσθιο πόδι, κοιλοποδία, βλαισός μέγας δάκτυλος, Hallux Rigidus και στενό παπούτσι. Ο Frost (1972) τυποποίησε τη μορφή της φθοράς των παπουτσιών σε διάφορες νευρολογικές παθήσεις. Επίσης, περιέγραψε τη φυσιολογική φθορά, που μας βρίσκει σύμφωνους. Από τη σύγκριση των ποσοστών του σωστού τρόπου που κάθεται το παιδί "σταυροπόδι" και των τύπων φθοράς παπουτσιών 1 και 5, βλέπουμε ότι υπάρχει συμφωνία στα νούμερα που βρήθηκαν, 79,25% και 82,08% αντίστοιχα. Επίσης, το ποσοστό βλαισο-πλατυποδίας που βρήκαμε (Γρίβας και συν. 1984) και αυτό του τύπου φθοράς παπουτσιών 2 και 4 είναι παραπλήσια, δηλαδή τύποι πελματογραφημάτων 5 και 6 ποσοστό Μ = 16,23% και φθορά παπουτσιών τύπων 2 και 4 Μ = 15,26%. Οι πιο πάνω παρατηρήσεις αυξάνουν την αξιοπιστία των 11

12 ευρημάτων αυτής της μελέτης. Η μελέτη του πίσω μέρους του παπουτσιού σε "διορθωμένα" παπούτσια, π.χ. σ' αυτά με ανύψωση του έσω χείλους της πτέρνας (Thomas Heels) (εικόνα 7α), δείχνουν, μετά από χρήση ορισμένου χρονικού διαστήματος, αν τα παπούτσια αυτά έδρασαν διορθωτικά. Αν η παραμόρφωση σε θέση βλαισότητας υπάρχει αποτυπωμένη και στα παπούτσια, τότε δεν πρόσφεραν βοήθεια στο παιδί (εικόνα 7β). Αν το πίσω μέρος του παπουτσιού είναι ορθό, τότε έδρασαν θεραπευτικά. Παρατηρήσεις αλλά και βιβλιογραφικές αναφορές (Βleck 1971) οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η εξωτερική ανύψωση στην πτέρνα, ειδικά στις περιπτώσεις βλαισοπτερνίας, προσφέρει αμφισβητούμενη διόρθωση. Αυτό εξηγείται γιατί η ανύψωση πρέπει να δράσει στην υπαστραγαλική άρθρωση, όπως π.χ. γίνεται με τα ένθετα πέλματα βλαισοπτερνίας Insoles (Ηelfet 1952, Rose 1962), (εικόνα 8), και όχι σ' όλο το σύστημα υπαστραγαλικής κνημοαστραγαλικής, όπως γίνεται με τις εξωτερικές ανυψώσεις του τύπου Thomas στα γνωστά παιδικά ορθοπαιδικά μποτινάκια, που συνήθως περιγράφονται (εικόνα 7α και β). Μάλιστα, ο Βleck (1971), αναφέρει ότι, παρακολουθώντας ένα σύνολο 153 παιδιών που φορούσαν τα συνήθη διορθωτικά παπούτσια μεthomas Heels και εσωτερική σφήνα για 5 χρόνια, είχαν ακόμη τα κλινικά και ακτινολογικά κριτήρια του βλαισού πίσω ποδιού. Βέβαια, με τα διορθωτικά παπούτσια καθησυχάζεται το περιβάλλον του παιδιού και αυτό υφίσταται αμφισβητούμενη θεραπεία με "διορθωτικά παπούτσια". Η μελέτη, λοιπόν, της φθοράς των παπουτσιών δίνει πολύτιμες κλινικές πληροφορίες, όπως φαίνεται από τη συζήτησή μας. Τέλος, ως θέμα περαιτέρω έρευνας στην Ελληνική πραγματικότητα, θα θέλαμε να τονίσουμε ότι είναι η συνδυασμένη μορφολογική μελέτη του ποδιού και του κατάλληλου ή όχι της κατασκευής του παπουτσιού, ιδίως στην παιδική ηλικία. Και αυτό γιατί υπάρχει αμφιβολία κατά πόσο π.χ. τα ζευγάρια παπούτσια που κατασκευάσθηκαν το 1982 (Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία) ήταν αυτά που ταιριάζουν στη μορφή και πιο πολύ στη λειτουργία του Ελληνικού ποδιού. Μέχρι τώρα έχουν γίνει κάποιες προσπάθειες προσπέλασης του θέματος στο διεθνή (Schwartz 1959, Ηeath 1966) και στον Ελληνικό χώρο (ΕΛ.ΚΕ.ΠΑ. 1978), αλλά χρειάζεται περισσότερη τεκμηρίωση. 12

13 7α 7β Εικόνα 7 α και β. Παρά την εσωτερική ανύψωση με Thomas Heels (8 α), η παραμονή της παραμόρφωσης στα «διορθωμένα» παπούτσια στο πίσω μέρος τους (8β), δείχνει ότι αυτά δεν έδρασαν διορθωτικά. Εικόνα 8. Ένθετα πέλματα βλαισοπτερνίας - πλατυποδίας (insoles). 13

14 Βιβλιογραφία 1. Alvik I. Increased anteversion of the femur as the only manifestation of dysplasia of their lip. Clin Orthop 1962; 22: Bleck EE. The shoeing of Children: Sham or Science. Develop Med Child Neu 1971; 13: Bleck EE and Minaire P. Persistent medial deviation of the neck of the talus: A common cause of in-toeing in children. J Ped Orthop 1983; 3: Crane L. Femoral torsion and its relation to toeing - in and toeing - out. J Bone Joint Surg 1959; 41A: Craxford AC, Minns RJ and Park C. Plantar pressures and gait parameters: A study of foot shape and limb rotations in children. J Pediatric Orthopaedics 1984; 4: Γρίβας ΘΒ, Ντούνης Ε, Κυρίτσης Γ, Κτενίδης Π, Γρανίτσας Ν, Μισιτζής Δ, Λυρίτης Γ. Το πελματογράφημα και η χρήση του στη μελέτη του άκρου ποδιού. ΧV Πανελλήνιο Ορθοπαιδικό Συνέδριο Οκτωβρίου 1984, Αθήνα. 7. EΛ.KE.ΠA. Σωματομετρική έρευνα για την τυποποίηση του παιδικού και νεανικού ενδύματος. 1978, Αθήνα. 8. Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία. Προσωπική επικοινωνία Engel GM and Staheli LT. The natural history of torsion and other factors infinencing gait in childhood. Clin Orthop 1974; 99: Fabry G, Belgium L, McEwen DG and Shands AR. Torsion of the femur. A follow - up study in normal and abnormal vonditions J Bone Joint Surg 1973; 55A: Frost HM. Diagnosing musculoskeletal disability of psychogenic origin in Orthopaedic Practice. Clin Orthop 1972; 82: Heath AL. Boot and Shoe Recorder, Sept. 15th Helfet AJ. A new way of treating flat feet in children. Lancet 1956: Hoffman P. Conclusions drown from a comparative study of the feet of barefooted and shoe-wearing people. Amer J Orthop Surg 1905; 3: James CS. Footprint and feet of natives of the Solomon Islands. Lancet 1939; 2: Kato T and Watanabe S. The etiology of Hallux Valgus in Japan. Clin Orthop 1981; 157: Kling TF and Hensinger RN. Angular and torsional deformities of the lower limbs 14

15 in children. Clin Orthop 1983; 176: McRae R. Clinical orthopaedic examinations. Churchill Livingstone1981, p Morscher E. Development and clinical significance of the anteversion of the femoral neck. Wiederherstellung. Chir Traum 1967; 9: Rose GK. Correction of the pronated foot. J BONE JOINT SURG 1962; 44B: Schmartz PP, Heath AL and Misiek W. The influence of the shoe on gait. J Bone Joint Surg 1935, 17: Schwartz RP, Heath AL. Preliminary findings from a rentgenographic study of the influence of hell height and empirical shank curvature on osteoarticular relationships in the normal female foot. J Bone Joint Surg 1959; 41A: Schwartz RP, Heath AL. Pointed and round-toed shoes some quantitative comparisons of shoe characteristics. J Bone Joint Surg 1966; 48 A: Sim-Fook L and Hodgson MB. A comparison of foot forms among the non-shoe and shoe-wearing Chinese population. J Bone Joint Surg 1958; 40A: Sharrard WJM. In-toeing and flat feet. Br Med J 1976: Sharrard, WJW. Pediatric Orthopaedics and fractures. 2nd Ed. Blackweel Scientific Publications, Oxford, London, Edinburgh, Melbourne. 1979; 1: Somerville EW. Persistent foetal alignment of the hip. J Bone Joint Surg 1957; 39B:

16 Λεζάντες Εικόνα 1. Κατανομή του πληθυσμιακού δείγματος κατά ηλικίες και κατά φύλο. Εικόνα 2. Βάδιση α) με στροφή των δακτύλων προς τα έξω της γραμμής βάδισης (out-toeing), β) παράλληλα με τη γραμμή βάδισης (ουδέτερο βάδισμα) και γ) με στροφή των δακτύλων προς τα έσω της γραμμής βάδισης (in-toeing). Εικόνα 3. α) ο τρόπος που κάθεται το παιδί όταν έχει φυσιολογική anteversion στο ισχίο του και β) ο τρόπος που κάθεται το παιδί όταν έχει αυξημένη anteversion στο ισχίο του. Εικόνα 4. Τρόποι που κάθονται τα παιδιά. Εικόνα 5. Πελματογράφημα, πως γίνεται με την συσκευή Harris Beath, και το γράφημα αξιολόγησης των καταγραφομένων πιέσεων Εικόνα 6. Τύποι φθοράς των παπουτσιών παιδιών ηλικίας 2-12 χρονών. Εικόνα 6α. Φθορά των παπουτσιών σύμφωνα με τον τύπο 1, (βάδιση out-toing). Εικόνα 6β. Φθορά των παπουτσιών τύπου 2, (παιδιού με πλατυποδία). Εικόνα 6γ. Φθορά των παπουτσιών τύπου 3, (βάδιση in-toing). Εικόνα 7 α και β. Παρά την εσωτερική ανύψωση με Thomas Heels (8 α), η παραμονή της παραμόρφωσης στα «διορθωμένα» παπούτσια στο πίσω μέρος τους, δείχνει ότι αυτά δεν έδρασαν διορθωτικά. Εικόνα 8. Ένθετα πέλματα βλαισοπτερνίας - πλατυποδίας (insoles). 16