Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ»

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ» ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ : ΒΟΛΩΝΑΚΗ ΕΥΤΥΧΙΑ (Α.Μ. 6556) ΜΕΝΕΓΑΚΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ (Α.Μ. 7162) ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ: ΠΑΤΕΔΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ 2009

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ...2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ ΜME ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΦΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΡΟΠΟΙ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΜΜΕ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΗΣ ΜΜΕ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΑΠΟΤΥΧΙΑΣ ΤΗΣ ΜΜΕ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΙΑΣ ΜΜΕ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΟΥ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΜΑΝΑΤΖΜΕΝΤ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Η ΟΡΘΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΕΠΙΛΥΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΩΝ ΜΜΕ ΤΟ ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ Η ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΚΑΙ MARKETING PLAN ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ MARKETING PLAN ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΜΜΕ ΜΕΣΩ ΤΗΣ ΕΞΑΓΩΓΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ) θεωρούνται ότι αποτελούν κρίσιμη σημασία στις εθνικές οικονομίες για διάφορους λόγους. Αρχικά, λόγω της δυνατότητάς τους στη δημιουργία νέων θέσεων και επειδή αυτές οι εταιρίες είναι πιο απαντητικές στις ανάγκες της αγοράς, πιο προσαρµόσιµες και πιο καινοτόµες στη δυνατότητά τους να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις πελατών. Ειδικότερα, οι ελληνικές ΜΜΕ έχουν έναν πολύ σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ελληνικής οικονοµίας. Η σηµασία των ελληνικών ΜΜΕ στην οικονοµία και τις ιδιαιτερότητες που έχουν, µας οδήγησε στο να πραγµατοποιήσουµε αυτήν την εργασία. Ο γενικός στόχος είναι να ανακαλυφθούν, να αναφερθούν και να συζητηθούν τα κύρια ζητήµατα και προβλήματα των ΜΜΕ προκειµένου να βελτιωθεί η απόδοσή τους σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον και να έρθει αντιµέτωπο µε την διεθνή αγορά. Έτσι λοιπόν, προτείνονται λύσεις όπως το θέµα της διοίκησης και οργάνωσης των ΜΜΕ, θέµα που χρήζει µεγάλης προσοχής αφού είναι γενικά παραδεκτό ότι η σωστή και αποτελεσµατική διοίκηση αποτελεί το βασικό παράγοντα επίλυσης των προβληµάτων που καλείται να αντιµετωπίσει µια ΜΜΕ, αρωγός προσπέλασης των αδυναµιών που παρουσιάζει µια τέτοιου είδους επιχείρηση. 2

4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ (ΜΜΕ) 1.1 ΟΡΙΣΜΟΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Σύμφωνα µε το γενικό ορισμό του ΟΟΣΑ (2000), οι ΜΜΕ είναι µη θυγατρικές, ανεξάρτητες επιχειρήσεις που απασχολούν λιγότερους από ένα δεδομένο αριθμό εργαζοµένων, ο οποίος ποικίλλει µεταξύ των χωρών. Στις περισσότερες περιπτώσεις το ανώτατο όριο είναι 250 εργαζόμενοι, το οποίο ισχύει και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε κάποιες χώρες το όριο αυτό φτάνει στους 200 εργαζομένους, ενώ στην περίπτωση των ΗΠΑ, ΜΜΕ θεωρούνται οι επιχειρήσεις µε λιγότερους από 500 εργαζομένους. Μικρές επιχειρήσεις θεωρούνται συνήθως αυτές που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζομένους, ενώ ως πολύ µικρές επιχειρήσεις (ΠΜΕ) λογίζονται όσες έχουν το πολύ 10 ή σε ορισμένες περιπτώσεις, 5 εργαζομένους. Εκτός από τον αριθμό εργαζοµένων, για τον ορισμό των ΜΜΕ χρησιμοποιούνται και οικονομικοί δείκτες, όπως ο κύκλος εργασιών, τα μεγέθη του ισολογισμού κ.α, καθώς και κάποια ποιοτικά κριτήρια, το συνηθέστερο των οποίων είναι η ανεξαρτησία της επιχείρησης. Παρά την έλλειψη ενός παγκόσμια αποδεκτού ποσοτικού κανόνα, οι ΜΜΕ ως τάξη επιχειρήσεων διακρίνονται καθαρά σε οποιαδήποτε χώρα, ανεπτυγµένη ή αναπτυσσόμενη. Οι παράγοντες που τις διακρίνουν είναι στην ουσία ποιοτικοί και συγκριτικοί. Οι ποιοτικοί παράγοντες, πολλοί από τους οποίους χρησιμοποιούνται συχνά παράλληλα µε τους ποσοτικούς δείκτες, για τον ορισμό των ΜΜΕ, δίνουν έμφαση στα στοιχεία που διακρίνουν τις ΜΜΕ από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις. Δύο βασικά στοιχεία, κοινά στους περισσότερους ορισμούς µε βάση ποιοτικά χαρακτηριστικά, είναι οι ισχυροί δεσμοί µεταξύ της επιχείρησης και του ιδιοκτήτη, καθώς και η ανεξάρτητη ιδιοκτησία (συνήθως από ένα άτομο, µία οικογένεια ή µία µικρή ομάδα ατόμων). Άλλα κριτήρια είναι η έλλειψη κυριαρχίας στον κλάδο και ο τρόπος λήψης των αποφάσεων, οι οποίες βασίζονται συνήθως σε προσωπικούς και υποκειμενικούς παράγοντες. Επιπλέον, στις ΜΜΕ δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός µεταξύ προσωπικών και επιχειρησιακών περιουσιακών στοιχείων, ενώ το προσωπικό µερίδιο που έχει ο επιχειρηματίας είναι πολύ υψηλότερο από το αντίστοιχο των µεγάλων επιχειρήσεων. Το γεγονός αυτό αυξάνει τους κινδύνους και τη δέσμευση του επιχειρηματία για την επιτυχία των δραστηριοτήτων της επιχείρησης. Άλλα βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία του τρόπου λειτουργίας των ΜΜΕ είναι τα ακόλουθα: Προσωποκρατική διοίκηση µε περιορισμένη µεταβίβαση εξουσιών. 3

5 Σοβαροί περιορισμοί πόρων σε επίπεδο διοίκησης και ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και οικονομικών πόρων. Εξάρτηση από έναν µικρό αριθμό πελατών, και δραστηριοποίηση σε περιορισμένες αγορές. Επίπεδες, ευέλικτες δομές. Υψηλές δυνατότητες καινοτομίας. Αντιδραστική νοοτροπία. Ανεπίσημες, δυναμικές στρατηγικές. Οι συγκριτικοί παράγοντες αφορούν στον τρόπο µε τον οποίο οι ΜΜΕ είναι τοποθετημένες έναντι των µεγάλων επιχειρήσεων. Ορίζονται δηλαδή ως ΜΜΕ σε σχέση µε τις µεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον ίδιο οικονομικό χώρο. Ως εκ τούτου, οι ΜΜΕ σε µία χώρα µπορεί να είναι µεγαλύτερες από τις «µεγάλες» επιχειρήσεις σε άλλη χώρα. Η σύνταξη ενός ορισμού µε βάση ποσοτικά κριτήρια έχει το πλεονέκτημα, σε εθνικό επίπεδο, ότι διευκολύνει τη επίτευξη των εθνικών πολιτικών στη συγκεκριμένη ομάδα επιχειρήσεων. Διευκολύνει επίσης την παροχή τεχνικής υποστήριξης και τη διάχυση των ωφελειών από τις διάφορες πολιτικές και πρωτοβουλίες. Καθιστά δυνατή τη φυσική αναγνώριση των ΜΜΕ, ενθαρρύνει τη δημιουργία ενώσεων ΜΜΕ και διευκολύνει τον εντοπισμό των προβλημάτων και προοπτικών του τοµέα. Πέρα από τον τρόπο µε τον οποίο ορίζονται οι ΜΜΕ σε κάθε χώρα, εκείνο που έχει σημασία είναι ότι, ανεξάρτητα από το απόλυτο µέγεθός τους, τα προβλήµατα που αντιµετωπίζουν είναι παρόµοια στις περισσότερες χώρες. Το γεγονός αυτό είναι που τις εντάσσει σε µία διακριτή ομάδα και είναι οι ποιοτικοί και συγκριτικοί παράγοντες, και όχι ο ποσοτικός ορισμός, που είναι κοινοί και έχουν παγκόσμια εφαρμογή. Σύμφωνα µε τον επίσημο ορισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Σύσταση ΕΕΚ 07/1996), ως ΜΜΕ ορίζονται οι επιχειρήσεις που πληρούν τα ακόλουθα κριτήρια: Απασχολούν λιγότερους από 250 εργαζόμενους. Έχουν ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν υπερβαίνει τα 40 εκατ. ευρώ, ή ετήσιο συνολικό ισολογισμό που δεν υπερβαίνει τα 27 εκατ. ευρώ. Όσον αφορά στη διάκριση µεταξύ µικρών και µεσαίου µεγέθους επιχειρήσεων, σύµφωνα µε τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης η µικρή επιχείρηση πρέπει να πληρεί τα ακόλουθα κριτήρια: Απασχολεί λιγότερους από 50 εργαζομένους και Έχει ετήσιο κύκλο εργασιών που δεν υπερβαίνει τα 7 εκατ. ευρώ, ή ετήσιο ισολογισμό που δεν υπερβαίνει τα 5 εκατ. ευρώ. Πέραν των ανωτέρω ποσοτικών ορισμών, οι επιχειρήσεις πρέπει να είναι ανεξάρτητες, δηλαδή να μην ανήκουν κατά ποσοστό 25% ή περισσότερο του κεφαλαίου ή των δικαιωμάτων ψήφου, σε µία επιχείρηση, ή από κοινού σε περισσότερες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στους ορισμούς της ΜΜΕ ή της µικρής επιχείρησης (ανάλογα µε την περίσταση). Το όριο αυτό µπορεί να αυξηθεί σε δύο περιπτώσεις: Εάν η επιχείρηση ανήκει σε δημόσιες εταιρείες συµµετοχών, σε εταιρείες παροχής επιχειρηματικού κεφαλαίου ή θεσμικούς επενδυτές, και υπό τον όρο ότι δεν ασκείται έλεγχος ούτε ατομικά ούτε από κοινού. Εάν η διασπορά του κεφαλαίου είναι τέτοια, που δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί ποιος το κατέχει και αν η επιχείρηση δηλώνει ότι µπορεί 4

6 εύλογα να υποθέσει ότι δεν ανήκει, κατά ποσοστό 25% ή περισσότερο σε µία επιχείρηση, ή από κοινού, σε περισσότερες επιχειρήσεις, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στον ορισμό της ΜΜΕ ή της µικρής επιχείρησης. Τέλος, ως πολύ µικρές επιχειρήσεις, ορίζονται αυτές που απασχολούν λιγότερους από 10 εργαζομένους. 1.2 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Τις τελευταίες δεκαετίες αναγνωρίζεται διεθνώς ο αναπτυξιακός ρόλος των ΜΜΕ. Οι Ευρωπαϊκές ΜΜΕ έχουν ένα σημαντικό ρόλο στην οικονομία, λόγω των συνολικών ποσοτικών τους μεγεθών αλλά και των ποιοτικών τους χαρακτηριστικών, όπως είναι η επιχειρηματική λειτουργία τους. Ιδιαίτερα μετά την μεγάλη και διαρκή οικονομική και κυρίως βιομηχανική κρίση που έγινε αισθητή στα μέσα της δεκαετίας του `70 και αρχές της δεκαετίας του `80. Κατά τη διάρκεια της κρίσης αυτής, οι ΜΜΕ επέδειξαν μία διαφορετική επιχειρηματική συμπεριφορά από ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις. Παρουσίασαν έναν δυναμισμό και κυρίως μία αναπάντεχη αντοχή, ώστε να μπορούν να ανταπεξέρχονται μέσα σε δύσκολες συνθήκες και να προσαρμόζονται γρηγορότερα από ότι οι μεγάλες επιχειρήσεις. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναγνωρίζει τη σημασία των µικροµεσαίων επιχειρήσεων για την οικονομία και επισημαίνει ότι <<παίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία θέσεων εργασίας και στην εξαγωγική δραστηριότητα και δρουν ως παράγοντες κοινωνικής σταθερότητας και οικονομικής ανάπτυξης>> (European Commission 1998). Στον Ευρωπαϊκό Χάρτη για τις μικρές επιχειρήσεις αναγνωρίζεται ο ρόλος της μικρής επιχείρησης ως <<κινητήριος μοχλός της καινοτομίας, της απασχόλησης καθώς και της κοινωνικής και τοπικής ολοκλήρωσης στην Ευρώπη>>. Συνοπτικά, η στρατηγική σημασία των ΜΜΕ έγκειται κυρίως στα ακόλουθα: Συμβάλλουν στην αύξηση της απασχόλησης µε μεγαλύτερους ρυθμούς σε σχέση µε τις µεγάλες επιχειρήσεις. Κατά τη διάρκεια περιόδων ύφεσης, οι μικρές επιχείρησης μειώνουν τις θέσεις εργασίας µε πιο αργούς ρυθμούς και αφομοιώνουν τις οικονομικές κρίσεις καλύτερα σε σχέση µε τις µεγάλες επιχειρήσεις. Συνεισφέρουν στην οικονομία µέσω της μεγαλύτερης ευελιξίας στην παροχή υπηρεσιών και την παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Αυξάνουν την ανταγωνιστικότητα της αγοράς και αποτελούν εμπόδιο στις μονοπωλιακές θέσεις των μεγάλων επιχειρήσεων. Μπορούν να αποτελέσουν τη βάση για ανάπτυξη επιχειρησιακών ικανοτήτων και καινοτομίας. Είναι πολύ σημαντικές για τη διατήρηση της περιφερειακής ανάπτυξης και συνοχής. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία: 5

7 Τα 2/3 της απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ένωση παρέχονται από τις επιχειρήσεις µε λιγότερους από 250 εργαζομένους. Το ποσοστό αυτό έχει αυξηθεί πάνω από 10% την τελευταία δεκαετία µε την σταδιακή µείωση της απασχόλησης στις µεγάλες επιχειρήσεις. Σύμφωνα µε την ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ για τις ΜΜΕ πάνω από το 95% των επιχειρήσεων των χωρών µελών του οργανισμού είναι µικροµεσαίες, και αντιπροσωπεύουν το 60-70% των θέσεων εργασίας στα περισσότερα κράτη. Επιπλέον, δεδομένης της τάσης των μεγάλων επιχειρήσεων να μεταβιβάζουν πολλές δραστηριότητες τους ο ρόλος των ΜΜΕ στην οικονομία αναμένεται να αυξάνεται συνεχώς. Στην Ευρώπη οι ΜΜΕ αντιπροσωπεύουν το 98% των επιχειρήσεων ενώ στις ΗΠΑ και Ιαπωνία το ποσοστό είναι παρόμοιο. Οι ΜΜΕ κυριαρχούν στον τοµέα των υπηρεσιών, και ιδιαίτερα στις κατασκευές, το χονδρεμπόριο και το λιανεμπόριο, τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια. Παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο στις επιχειρηματικού τύπου υπηρεσίες όπως λογισμικό και επεξεργασία πληροφόρησης, έρευνα και ανάπτυξη μάρκετινγκ, οργάνωση επιχειρήσεων και ανάπτυξη ανθρωπίνου δυναμικού. Οι κλάδοι αυτοί είναι που απορροφούν και το μεγαλύτερο µέρος των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργούνται από τις µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Παρά το γεγονός ότι οι µεγάλες επιχειρήσεις έχουν περισσότερες δυνατότητες να διεξάγουν έρευνα και ανάπτυξη, ωστόσο το 30-60% των ΜΜΕ στις χώρες του ΟΟΣΑ χαρακτηρίζονται ως καινοτόµες επιχειρήσεις. Οι επιχειρήσεις αυτές πραγματοποιούν πολλές ανεπίσημες προσπάθειες για έρευνα και ανάπτυξη και καινοτομούν σε τομείς που σχετίζονται µε την εµπορευµατοποίηση των υφιστάμενων τεχνολογιών, στη δημιουργία προϊόντων ή υπηρεσιών και στην εισαγωγή ευέλικτων πρακτικών εργασίας. Οι μικρότερες επιχειρήσεις κυριαρχούν στην προσαρμογή και υιοθέτηση προϊόντων κατάλληλων στις ανάγκες των πελατών της αγοράς. Η ικανότητα των µικρών επιχειρήσεων για καινοτομία οφείλεται στην ευελιξία που διαθέτουν σε σχέση µε τις µεγάλες επιχειρήσεις. Οι περισσότερες µεγάλες επιχειρήσεις είναι γραφειοκρατικές και ιεραρχικές και οι εργαζόμενοι µε ιδέες ή καινοτομίες δεν έχουν συχνά την κατάλληλη υποστήριξη. Το γεγονός αυτό αποθαρρύνει τους εργαζομένους από το να προχωρήσουν σε καινοτομίες. Έτσι, υποστηρίζεται ότι οι ΜΜΕ είναι καλύτερες στη δημιουργία καινοτομιών επειδή προστατεύουν καλύτερα τα δικαιώματα του νεωτεριστή. Ένας άλλος λόγος είναι ότι οι ΜΜΕ εκμεταλλεύονται τις σχέσεις που έχουν εγκαθιδρύσει µε ερευνητικά ινστιτούτα, πανεπιστήμια κτλ. Αντίθετα, οι µεγάλες επιχειρήσεις βασίζονται στις δικές τους δυνάμεις και δεν δημιουργούν δίκτυα µε άλλους οργανισμούς. Έτσι όπως προκύπτει από τις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί, οι ΜΜΕ έχουν µεγαλύτερη παραγωγικότητα και αυτό οφείλεται στην ικανότητα τους να καινοτομούν εκµεταλλευόµενες την γνώση που έχει δημιουργηθεί εκτός επιχείρησης. 6

8 1.3 ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ Οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις αποτελούν πολύτιμο απόθεμα δυνάμεων και ισχυρό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική πρόοδο του τόπου. Η μεγάλη σπουδαιότητα των ΜΜΕ έγκειται στα εξής: 1. Στον κοινωνικό-οικονομικό τους ρόλο. Οι ιδιοκτήτες µικροµεσαίων επιχειρήσεων µαζί με τα συγγενικά τους πρόσωπα που η στατιστική υπηρεσία τα χαρακτηρίζει σαν µη αµειβόµενους συνεργάτες τους αποτελούν περίπου ένα εκατοµµύριο. Συγκροτούν δηλαδή το τρίτο σε μέγεθος παραγωγικό στρώμα της ελληνικής κοινωνίας μετά τους αγρότες και τους εργατοϋπαλλήλους. Αναλυτικότερα, οι κοινωνικές αυτές δυνάμεις των µικροµεσαίων καλύπτουν το 15-20% του ενεργού πληθυσμού της χώρας και το 90% και περισσότερο των απασχολούμενων σε οικονομικές δραστηριότητες. Συντελούν έτσι σημαντικά στη μείωση της ανεργίας µε την απασχόληση ενός τόσο µεγάλου αριθµού εργαζομένων. 2. Στην εκπαιδευτική τους πολιτική. Λόγω του μικρού καταµερισµού των εργασιών τους σε αντίθεση µε τις µεγάλες επιχειρήσεις δίνουν τη δυνατότητα στους εργαζομένους να αποκτήσουν όλη την πρακτική πείρα του επαγγέλματος. 3. Στη συμβολή τους για τη διατήρηση του ελεύθερου ανταγωνισμού. Αυτό συμβαίνει λόγω του µεγάλου αριθµού τους. 4. Στη συμβολή τους για αποκέντρωση. Η παραγωγή αγαθών και η παροχή υπηρεσιών επιτυγχάνονται από πολυάριθμες ΜΜΕ οι οποίες είναι διασκορπισμένες, στον επιβαλλόμενο βαθμό αποτελεσματικότητας, σ' όλη την έκταση της χώρας. 5. Στην καλή αξιοποίηση των διαθεσίμων πρώτων υλών και στον εφοδιασμό του πληθυσμού µε αγαθά και υπηρεσίες. 6. Στη δικαιότερη κατανομή του πλούτου. Αυτό οφείλεται στην δυνατότητα παραγωγής να κατανέμεται ευρέως στους διάφορους τομείς του πληθυσμού. 7. Στη συμβολή τους για την ανάπτυξη της τεχνική προόδου. Αυτό οφείλεται στο ότι πάρα πολλές καινοτομίες, ευρεσιτεχνίες και εφευρέσεις έχουν αναπτυχθεί και αναπτύσσονται στις ΜΜΕ. 8. Στη συμβολή τους για την προστασία του περιβάλλοντος. Λόγω των απλών σχετικά μεθόδων παραγωγής, του μικρού τους όγκου και τη σύντομη και εύκολη κατά το δυνατόν υιοθέτηση των απαραίτητων μέτρων περιβαλλοντολογικής προστασίας. 7

9 9. Αποτελούν φυτώρια δημιουργίας επιχειρηματικών στελεχών σε εθνικό επίπεδο. 1.4 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΜΜΕ Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των µικροµεσαίων επιχειρήσεων τα οποία καθιστούν τη μικρή βιομηχανία ανταγωνιστική και της επιτρέπουν να συνυπάρξει και πολλές φορές να βοηθάει σημαντικά τις μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις είναι τα εξής: 1.Ο κεφαλαιούχος - επιχειρηματίας της ΜΜΕ «διδάσκεται» επιλύνοντας κάθε φορά τα επιμέρους προβλήματα της επιχείρησής του, τα οποία αντιμετωπίζει για πρώτη φορά. 2.Το οργανωτικό σύστημα διοίκησης της ΜΜΕ είναι υπό ανάπτυξη. 3.Οι περιορισμένες εμπορικές πράξεις δε δίνουν τη δυνατότητα επενδύσεων σε θέματα «ρουτίνας» της διοίκησης. Αποτέλεσμα αυτού του γεγονότος είναι να μην μπορεί η ΜΜΕ να εκμεταλλευτεί τα οικονομικά πλεονεκτήματα της οργανωτικής και διοικητικής επιστήμης. 4.Οι ΜΜΕ στερούνται της δυνατότητας «τυποποιημένων» επιχειρηματικών αποφάσεων απαραίτητων για τη λύση πρακτικών καθημερινών προβλημάτων. 5.Οι επιχειρηματικές αποφάσεις λαμβάνονται µέσω των προσωπικών σχέσεων και όχι µέσω της οργανωτικής δομής της επιχείρησης. 6.Οι περιορισμένες διοικητικές δυνατότητες συχνά ενσωματώνονται στην απολυταρχία του διευθυντού-ιδιοκτήτη της ΜΜΕ. 7.Το μέγεθος της επιχείρησης, συχνά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο να µη μπορεί να προσλάβει η επιχείρηση ικανά διοικητικά στελέχη για τη στελέχωση της, λόγω των περιορισμένων οικονομικών δυνατοτήτων της. 8.Η ιδιοκτησία και η διοίκηση της επιχείρησης συμπίπτουν συχνά στο ίδιο πρόσωπο µε συνέπεια οι επιχειρηματικοί στόχοι να μην παρουσιάζονται διάφανοι στους εργαζομένους οι οποίοι µε τη σειρά τους δε γνωρίζουν «γιατί» εργάζονται. Αποτέλεσμα αυτού είναι η εργασιακή συμπεριφορά του επιχειρηματία, βραχυχρόνια, να συγχέεται µε τους σκοπούς της επιχείρησης. 9.Τα διάφορα προϊόντα δεν είναι τυποποιημένα και φέρουν την προσωπική σφραγίδα των κατασκευαστών. Αυτό σημαίνει πως η ζήτηση των προϊόντων της επιχείρησης εξαρτάται πολλές φορές από τη δραστηριοποίηση του ιδιοκτήτη επιχειρηματία και όχι από το ίδιο το προϊόν. Αυτό γιατί η ΜΜΕ δεν κατόρθωσε να δημιουργήσει στο προϊόν δική του «προσωπικότητα» ώστε να διαθέτει «επώνυμη ζήτηση». 8

10 1.5 ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΙΔΡΥΣΗΣ ΜME Η δημιουργία μιας Μικρομεσαίας Επιχείρησης (ΜΜΕ) απαιτεί ουσιαστικές ενέργειες σχεδιασμού και ανάπτυξής της καθώς και τυπικές, αλλά υποχρεωτικές, διαδικασίες ίδρυσης. Προκειμένου να ιδρυθεί μια ΜΜΕ είναι απαραίτητο να ακολουθήσει τα παρακάτω βήματα: BHMA 1o Ο ΧΩΡΟΣ ΕΓΚΑTΑΣTΑΣΗΣ της επιχείρησης είναι απαραίτητο να είναι γνωστός και εξασφαλισμένος πριν από οποιαδήποτε άλλη ενέργεια. BHMA 2o ΝΟΜΙΚΗ ΜΟΡΦΗ. Για τα Φυσικά Πρόσωπα (Ατομικές επιχειρήσεις) δεν απαιτούνται ιδιαίτερες νομικές διαδικασίες ίδρυσης. Για τα Νομικά Πρόσωπα (Εταιρείες) απαιτούνται νομικές διαδικασίες και ενέργειες όπως: Συμβουλή ειδικού νομικού ή/ και οικονομικού-επιχειρησιακού συμβούλου. Κατάθεση του καταστατικού της εταιρείας στο Πρωτοδικείο (οι Ε.Π.Ε. και οι Α.Ε. ακολουθούν άλλη πορεία). Οι Ε.Π.Ε. υποχρεούνται σε διαδικασίες δημοσιοποίησης του καταστατικού τους στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ή/και σε τοπικό τύπο. Οι Α.Ε. υποχρεούνται να υποβάλλουν το καταστατικό τους στον κατά τόπους Νομάρχη ή στην Διεύθυνση Εμπορίου και Ανωνύμων Εταιρειών των Νομαρχιών. Από εκεί εκδίδεται απόφαση σύστασης, γίνεται εγγραφή στα μητρώα Α.Ε. και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως περίληψη του καταστατικού. BHMA 3o Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων ίδρυσης επιχείρησης είναι υποχρεωτική η εγγραφή στο οικείο ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ (Ν.2081/92). Tα συνήθη Επιμελητήρια όπου εγγράφονται οι ΜΜΕ, ανάλογα με το είδος της δραστηριότητας και το μέγεθός τους, είναι τα κατά τόπους Βιοτεχνικά, Εμπορικά-Βιομηχανικά και Επαγγελματικά Επιμελητήρια. Κατ' αρχήν στο Επιμελητήριο γίνεται αναγγελία έναρξης, προεγγραφή και εκδίδεται βεβαίωση δικαιώματος χρήσης επωνυμίας και κατοχύρωσης διακριτικού τίτλου της επιχείρησης. Tο Επιμελητήριο ενημερώνει επίσης για απαραίτητες για την ίδρυση ενέργειες. Οριστική εγγραφή στο οικείο Επιμελητήριο γίνεται: για τις Ατομικές Επιχειρήσεις εντός 2 μηνών από την έναρξη των εργασιών (δήλωση έναρξης εργασιών στην ΔΟΥ) και για τα Νομικά Πρόσωπα εντός 2 μηνών από την σύστασή τους (δημοσίευση του καταστατικού τους). BHMA 4o Στον ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΟ ΦΟΡΕΑ εγγράφονται, κατά κανόνα υποχρεωτικά (Ν2084/92), τα φυσικά πρόσωπα και οι εταίροι-μέλη των νομικών προσώπων άνω των 18 ετών, όταν η δραστηριότητα ασκείται σε πόλη άνω των

11 ατόμων (σε ορισμένες περιπτώσεις και σε μικρότερες). Οι φορείς των ΜΜΕ εγγράφονται συνήθως στο κατά τόπους Ταμείο Επαγγελματιών Βιοτεχνιών Ελλάδας (TΕΒΕ), το Ταμείο Εμπόρων (TΑΕ) και σε ειδικές περιπτώσεις σε άλλα ταμεία (TΣΜΕΔΕ, TΣΑY, ΙΚΑ κ.λπ.) Πληροφορίες δίδονται στον οικείο ασφαλιστικό φορέα για την αίτηση εγγραφής και τα συνυποβαλλόμενα δικαιολογητικά. BHMA 5o Οι περισσότερες επιχειρήσεις που θα ασκήσουν μεταποιητική δραστηριότητα υποχρεούνται σε έκδοση ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΕΓΚΑTΑΣTΑΣΗΣ και στην συνέχεια ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ (βάσει του Π.Δ. 84/84 και του Ν. 2516/97). Οι Διευθύνσεις Βιομηχανίας των κατά τόπους Νομαρχιών είναι αρμόδιες για την πληροφόρηση των υπόχρεων ή μη κατηγοριών και για την έκδοση των αδειών. Η Άδεια Εγκατάστασης εκδίδεται για το χρονικό διάστημα που διαρκούν οι εργασίες εγκατάστασης της επιχείρησης (2-6 μήνες ή 2 χρόνια όταν υπάρχουν κτιριακά). Η Άδεια Λειτουργίας εκδίδεται μετά την ολοκλήρωση των εργασιών εγκατάστασης, αντικαθιστά την Άδεια Εγκατάστασης και η διάρκειά της είναι αορίστου χρόνου. Πληροφορίες δίδονται από τις κατά τόπους Νομαρχίες (Δ/νσεις Βιομηχανίας) για τα δικαιολογητικά που πρέπει να συνυποβληθούν με την αίτηση. Στα δικαιολογητικά περιλαμβάνονται μελέτες και άδειες που εκδίδονται από άλλες αρχές (όπως οικοδομικές, περιβαλλοντικών επιπτώσεων, χωροθέτησης) που απαιτείται χρόνος και επιπλέον ενέργειες για την έκδοσή τους. BHMA 6o ΑΔΕΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΟΣ ΕΙΔΙΚΗ ΑΔΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ Ορισμένες κατηγορίες επαγγελματιών υποχρεούνται να έχουν Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος προκειμένου να δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά. Παραδείγματα τέτοιων κατηγοριών είναι: Επαγγέλματα σχετικά με ηλεκτρικές συσκευές και εγκαταστάσεις, αυτοκίνητα, μοτοποδήλατα, αεροσκάφη. Υδραυλικά, κλιματιστικά, ηλιακοί θερμοσίφωνες. Κομμωτήρια, οπτικά είδη, οδοντοτεχνίτες. Μηχανουργεία, επισκευές μηχανών. Εγκαταστάσεις τηλεπικοινωνιακών κέντρων. Επαγγέλματα τουριστικά, υπηρεσίες μεταφορών, περιπτώσεις λιανικού εμπορίου. Άλλοι ελεύθεροι επαγγελματίες. Ορισμένες επίσης επιχειρήσεις και επαγγελματικές δραστηριότητες υποχρεούνται σε έκδοση Ειδικής Άδειας Λειτουργίας (ανεξάρτητα από την Τεχνική Άδεια Λειτουργίας της προηγούμενης παραγράφου). Τέτοιες επιχειρήσεις και δραστηριότητες είναι: Με αντικείμενο σχετικό με τρόφιμα, ποτά, φάρμακα, χημικά, λιπάσματα, ιατρική (μηχανήματα κ.λπ.), οπτικά. Με αντικείμενο σχετικό με τον άνθρωπο γενικότερα (κουρεία κ.λπ.), με όπλα, πυρομαχικά, εκρηκτικά, με τον τουρισμό. Ορισμένες εμπορικές δραστηριότητες. Λοιπές. 10

12 Η πλειοψηφία των Αδειών Ασκήσεως Επαγγέλματος και των Ειδικών Αδειών Λειτουργίας εκδίδονται από τις αρμόδιες για την δραστηριότητα Δ/νσεις των κατά τόπους Νομαρχιών, όπως Δ/νσεις Βιομηχανίας, Υγιεινής, Μεταφορών κλπ., καθώς και από άλλες αρχές όπως Αστυνομία (όπλα), ΕΟT (τουρισμός), Δ/νση Εμπορίου Υπουργείου Ανάπτυξης κ.λπ. Οι ίδιες αρχές ενημερώνουν για την υποχρέωση ή όχι της επιχείρησης σε έκδοση ειδικής άδειας, καθώς και για τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Ορισμένες σχετικές πληροφορίες δίδονται επίσης από τα Επιμελητήρια. ΒΗΜΑ 7ο ΔΗΛΩΣΗ ΕΝΑΡΞΗΣ ΕΠΙTΗΔΕΥΜΑTΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΗΤΡΩΟΥ (ΑΦΜ) ΘΕΩΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ ΚΑΙ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Κάθε υποψήφιος επιτηδευματίας υποβάλλει στην αρμόδια Δημόσια Οικονομική Υπηρεσία (ΔΟΥ), καταρχήν, το έντυπο Μ5 "Δήλωση υπό ίδρυση Επιχείρησης". Στην συνέχεια, αφού ολοκληρωθούν οι διαδικασίες της ίδρυσης και πριν την έναρξη των εργασιών της επιχείρησης, υποβάλλεται η δήλωση διακοπής των εργασιών ίδρυσης. Συγχρόνως υποβάλλεται το έντυπο Μ2 "Δήλωση έναρξης/μεταβολής εργασιών Φυσικού Προσώπου" από τα Φυσικά Πρόσωπα ή το έντυπο Μ3 "Δήλωση έναρξης/μεταβολής εργασιών Μη Φυσικού Προσώπου" από τα Νομικά Πρόσωπα. Σειρά άλλων δηλώσεων και δικαιολογητικών απαιτείται να συνυποβληθούν με την Δήλωση έναρξης εργασιών, για τα οποία είναι αρμόδια να ενημερώσει η ΔΟΥ του τόπου όπου εδρεύει η επιχείρηση. Με την έναρξη των εργασιών καταβάλλεται και ο φόρος συγκέντρωσης κεφαλαίου (1% του μετοχικού κεφαλαίου) καθώς και τέλη χαρτοσήμου, το ύψος των οποίων κυμαίνεται ανάλογα με την νομική μορφή της επιχείρησης και τον πληθυσμό του τόπου όπου ασκείται η δραστηριότητα. Υποχρεωτικά εκδίδεται ΑΦΜ για κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που διενεργεί πράξεις φορολογικού ενδιαφέροντος στην Ελλάδα. Κατά κανόνα ΑΦΜ αποδίδεται ήδη στις υπό ίδρυση επιχειρήσεις από τα Γραφεία Μητρώου των κατά τόπους ΔΟΥ. Ο ίδιος ΑΦΜ ισχύει και μετά την Δήλωση έναρξης εργασιών και δεν αλλάζει ανεξάρτητα από μεταβολές στην νομική μορφή, στον ιδρυτή, στην επωνυμία κ.λπ. Μόνη εξαίρεση αποτελεί η μετατροπή από εταιρική μορφή σε ατομική επιχείρηση και το αντίστροφο, οπότε εκδίδεται νέος ΑΦΜ. Η οικεία ΔΟΥ πληροφορεί για τις λεπτομέρειες και για τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Οι επιχειρήσεις και επαγγελματίες υποχρεούνται να χρησιμοποιούν ορισμένα θεωρημένα Βιβλία και Στοιχεία, που ορίζονται από τον Κώδικα Φορολογικών Βιβλίων και Στοιχείων, ανάλογα με την νομική μορφή, το είδος της δραστηριότητας, την κατηγορία τήρησης Βιβλίων κ.λπ. Η θεώρηση γίνεται από την ΔΟΥ της έδρας της επιχείρησης, εκτός των Α.Ε. που υπάγονται σε ΔΟΥ ΦΑΒΕ και ΦΑΕΕ. Η οικεία ΔΟΥ ενημερώνει για την κατηγορία Βιβλίων, για τα είδη Βιβλίων και Στοιχείων που πρέπει να τηρούνται θεωρημένα και για τον χρόνο και τα δικαιολογητικά της θεώρησης. ΒΗΜΑ 8ο ΠΡΟΣΛΗΨΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Ο εργοδότης υποχρεούται να καταθέσει Δήλωση και Κάρτα Πρόσληψης, για κάθε εργαζόμενο που προσλαμβάνει, στο κατάστημα του Οργανισμού 11

13 Απασχολήσεως Εργατικού Δυναμικού (ΟΑΕΔ) του τόπου όπου εδρεύει η επιχείρηση. Στην συνέχεια ο εργοδότης υποβάλλει Κατάσταση προσωπικού και ωρών εργασίας στα κατά τόπους γραφεία της Επιθεώρησης Εργασίας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Στην περίπτωση που ο εργαζόμενος είναι υπήκοος χώρας-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) συνυποβάλλεται και το έντυπο "Δήλωση Εργοδότη για πρόσληψη κοινοτικού εργαζόμενου". Στην περίπτωση που ο εργαζόμενος είναι υπήκοος τρίτης χώρας απαιτούνται κατά περίπτωση και άλλα δικαιολογητικά. Η πληροφόρηση στην περίπτωση αυτή είναι αρμοδιότητα του ΟΑΕΔ και της Δ/νσης Εργασίας των κατά τόπους Νομαρχιών. Τέλος ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να παρουσιαστεί (ως εργοδότης) και να δηλώσει τους εργαζόμενους στον ασφαλιστικό τους φορέα, που κατά κανόνα είναι το κατά τόπους Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ). ΒΗΜΑ 9ο Ανάλογα με τις ανάγκες και τις ιδιαίτερες δραστηριότητες μιας επιχείρησης ή επαγγελματικής δραστηριότητας, μπορεί να απαιτούνται και άλλες κατά περίπτωση, ενέργειες κατά την διαδικασία της ίδρυσής της. Για παράδειγμα μια επιχείρηση μπορεί να ζητήσει κατοχύρωση Εμπορικού σήματος. (Ν. 2239/94). Αρμόδιο είναι το Υπουργείο Ανάπτυξης και η Δ/νση Εμπορίου. Για την παραγωγή. Εμπορία ορισμένων προϊόντων είναι απαραίτητο το σήμα καταλληλότητας CΕ. Αρμόδιοι φορείς υπάρχουν πολλοί κατά περίπτωση, μεταξύ των οποίων η Δ/νση Πολιτικής Ποιότητας της Γεν. Γραμματείας Βιομηχανίας του Υπουργείου Ανάπτυξης. Η κατοχύρωση ευρεσιτεχνίας ή βιομηχανικού σχεδιασμού ή πνευματικής ιδιοκτησίας επίσης μπορεί να είναι επιθυμητή. Αρμόδιοι φορείς είναι ο Οργανισμός Βιομηχανικής Ιδιοκτησίας (ΟΒΙ) και ο Οργανισμός Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ). Από την διαδικασία έκδοσης Άδειας Εγκατάστασης και Λειτουργίας προκύπτει η υποχρέωση έκδοσης διαφόρων άλλων κατά περίπτωση αδειών, όπως Οικοδομική (Πολεοδομία), Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Νομαρχία), Μηχανολογική μελέτη κ.λπ. Σημαντικές διαφοροποιήσεις και απαιτήσεις, προκειμένου να ιδρυθεί επιχείρηση, υπάρχουν στις περιπτώσεις επιχειρηματικής-επαγγελματικής δραστηριοποίησης στην Ελλάδα αλλοδαπών φυσικών ή νομικών προσώπων. Διαφοροποιήσεις υπάρχουν και μεταξύ υπηκόων χωρών-μελών της ΕΕ και τρίτων χωρών. Οι σημαντικότερες διαφοροποιήσεις εντοπίζονται σε θέματα νομιμοποίησης των προσώπων και των εταιρειών στη χώρα και σε θέματα οικονομικά-φορολογικά. Σε κάθε τέτοια περίπτωση θα πρέπει να ζητηθεί πρόσθετη ενημέρωση από τους αρμόδιους φορείς. (Υπουργείο Οικονομικών: Δ/νσεις Μητρώου, Κώδικα Βιβλίων-Στοιχείων, ΦΠΑ, Τελωνειακών κλπ.). 12

14 1.6 ΚΥΡΙΟΤΕΡΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΜΜΕ Παρότι Μικρομεσαίες επιχειρήσεις υπάρχουν σ όλο το φάσμα της οικονομίας καλύπτοντας και αντιπροσωπεύοντας όλους τους κλάδους και τις δραστηριότητες, εντούτοις φαίνεται ότι διάφοροι κλάδοι επιχειρηματικής δραστηριότητας παρουσιάζουν διαφορετικά χαρακτηριστικά µμεταξύ τους. Οι κυριότεροι κλάδοι είναι: μεταποίηση, χονδρεμπόριο, λιανεμπόριο και υπηρεσίες. Μεταποίηση Στη μεταποίηση (βιοτεχνία και μικρή βιοτεχνία) γίνεται μετατροπή πρώτων υλών σε προϊόντα. Τα προϊόντα αυτά μπορεί να πωληθούν ακολούθως σε µια άλλη μεταποιητική επιχείρηση όπου θα χρησιμοποιηθούν σαν πρώτες ύλες ή σαν πρώτη ύλη για περαιτέρω δημιουργία άλλου προϊόντος. Εξάλλου, τα προϊόντα αυτά μπορούν επίσης να πωληθούν χωρίς καμιά περαιτέρω επεξεργασία ή αλλαγή σε χονδρεμπόρους, λιανέμπορους, ή ακόμα κατευθείαν και στους καταναλωτές. Έχει διαπιστωθεί ότι παντού οι μεταποιητικές επιχειρήσεις έχουν την τάση να είναι μεγαλύτερες από κάθε άλλη κατηγορία επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αυτό βέβαια είναι φυσικό, διότι στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων η επένδυση µεταξύ άλλων και για μηχανικό και λοιπό εξοπλισμό είναι μεγαλύτερη στις μεταποιητικές μονάδες. Άρα ήδη από την αρχή χρειάζονται πολύ µεγαλύτερα κεφάλαια για να αρχίσει µια τέτοια επιχείρηση και να εξασφαλίσει όχι µόνο το κατάλληλο προσωπικό, αλλά και τις πρώτες ύλες και ακόμα τις εγκαταστάσεις (μηχανολογικές και κτιριακές). Παρότι όμως οι µεταποιητικές επιχειρήσεις είναι συνήθως µεγαλύτερες σε σύγκριση µε τις λοιπές κατηγορίες, από άποψη αριθμού απασχολουμένων ή και επενδυμένων κεφαλαίων, εντούτοις δεν είναι ασυνήθιστο να βρίσκουμε µικρές επιχειρήσεις κυρίως σε κλάδους που προσφέρονται για καινοτομήσεις όπως π.χ. χημική βιομηχανία, ηλεκτρονικά και παιχνίδια, να ξεπερνούν σε επιτυχία και αποδοτικότητα κεφαλαίου τις µεγάλες επιχειρήσεις. Βέβαια λόγω του μεγαλύτερου επενδυμένου κεφαλαίου, και οι κίνδυνοι που διατρέχει µία τέτοια επιχείρηση είναι µεγαλύτερη σε σχέση µε τους κινδύνους για απώλεια κεφαλαίου που έχει µια χονδρεμπορική, λιανεμπορική ή επιχείρηση υπηρεσιών. Το ίδιο βέβαια συμβαίνει µε τις δυνατότητες οικονομικών αποτελεσμάτων, δηλαδή και οι δυνατότητες για κέρδη είναι σε πολλές περιπτώσεις µεγαλύτερες στην κατηγορία αυτή. Χονδρεμπόριο Οι χονδρέμποροι είναι μεσάζοντες µεταξύ µεταποιητικών επιχειρήσεων και λιανοπωλητών, που αγοράζουν προϊόντα από τις µεταποιητικές επιχειρήσεις, τα αποθηκεύουν και μετά τα πουλούν είτε σε λιανοπωλητές είτε κατευθείαν στους καταναλωτές. Πέρα από το πόσα και ποια είναι τα στάδια, από τα οποία περνάει το προϊόν μέχρι να φτάσει από τη µεταποιητική επιχείρηση στον καταναλωτή, τα προϊόντα παραμένουν αμετάβλητα από άποψης μορφής. Αποκτά όμως µέσα από τη σειρά αυτή των µεταπωλήσεων, αξία τόπου και χρόνου λόγω της µεταφοράς στον τόπο που είναι αναγκαίο το προϊόν, παραδόσεως του στον 13

15 χρήστη, εκεί που το χρειάζεται (και κατά τον χρόνο που το χρειάζεται) και ακόμη µέσω πιστωτικών διευκολύνσεων προς τους χρήστες. Στο χονδρεμπόριο κυριαρχούν οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις. Σε ορισμένες χώρες µάλιστα στον κλάδο αυτών των επιχειρήσεων, αντιπροσωπεύουν το 80% του συνόλου των απασχολουμένων, δηλαδή οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις κυριαρχούν έντονα στο χονδρεμπόριο. Οι χονδρεμπορικές επιχειρήσεις έχουν όχι µόνο λίγους σχετικά εργαζομένους αλλά και λίγους πελάτες, οι οποίοι όμως συνήθως αγοράζουν µεγάλες ποσότητες και κάνουν επανειληµµένες αγορές. Λιανεμπόριο Οι λιανεμπορικές επιχειρήσεις αγοράζουν προϊόντα είτε από χονδρεμπορικές είτε από µεταποιητικές και τα µμεταπωλούν σε καταναλωτές. Και οι λιανεμπορικές επιχειρήσεις προσθέτουν αξία στο προϊόν καθ όσον προσφέρουν υπηρεσίες στους καταναλωτές, όπως προσωπική φροντίδα, ευρεία ποικιλία ομοειδών και ανταγωνιστικών µεταξύ τους προϊόντων για την ικανοποίηση διαφόρων αναγκών ή ακόμη και πιστωτικές διευκολύνσεις. Μερικοί επιχειρηματίες τα καταφέρνουν πολύ καλά στο λιανεμπόριο ιδιαίτερα εκείνοι που καινοτομούν σε κάποιο τοµέα της δραστηριότητας τους. Πάντως υπάρχει λίγο περιθώριο για καινοτομήσεις στον παραδοσιακό αυτόν τοµέα του λιανεμπορίου. Υπηρεσίες Οι επιχειρήσεις που δεν ασχολούνται µε κάποιο συγκεκριμένο προϊόν, αλλά πωλούν προσωπικές και επαγγελματικές δεξιότητες σε µεταποιητικές επιχειρήσεις, χονδρεμπορικές και λιανεμπορικές όπως επίσης και στους καταναλωτές. Σαν παράδειγμα µπορούµε να αναφέρουμε έναν φοροτεχνικό ο οποίος προετοιμάζει τις φορολογικές δηλώσεις των πελατών του. Απ όλες τις κατηγορίες που αναφέραμε η ευκολότερη για να εισέλθει κάποιος νέος επιχειρηματίας είναι οι υπηρεσίες. Πολλές από αυτές μπορούν να προσφέρουν από ένα κατάστημα στο δρόμο ή ακόμα κι από το σπίτι του επιχειρηματία. Η κατηγορία των επιχειρήσεων υπηρεσιών είναι εκείνη που αναπτύσσεται ταχύτερα από κάθε άλλη στην σημερινή οικονομία. Μάλιστα στις πλέον ανεπτυγμένες οικονομίες του κόσμου το ποσοστό που καταλαμβάνουν οι υπηρεσίες είναι μεγαλύτερο από τη δευτερογενή και πρωτογενή παραγωγή, δηλαδή από τη γεωργία και τη μεταποίηση. Φαίνεται ότι οι υπηρεσίες ασκούν μαγνητική έλξη στους επιχειρηματίες και σε αντίθεση µε το λιανεμπόριο οι υπηρεσίες είναι πολύ πιο πρόσφορες για καινοτομήσεις. Ακόμη είναι οι υπηρεσίες, η κατηγορία εκείνη επιχειρηματικής δραστηριότητας που προσφέρει στους επιχειρηματίες την υψηλότερη απόδοση επί του επενδυμένου κεφαλαίου μέσα στη μονάδα του χρόνου. Στον τοµέα των υπηρεσιών ακόμη και ένα άτομο µόνο του χωρίς συνεργασία μπορεί να προσφέρει τις εξειδικευμένες γνώσεις ή δεξιότητες του σε τομείς όπως π.χ. των ηλεκτρονικών υπολογιστών, στα νομικά, στη λογιστική και συμβουλές επιχειρήσεων. 14

16 Το παραπάνω διάγραμμα δείχνει ότι οι µικροµεσαίες επιχειρήσεις κυριαρχούν όχι µόνο στο χονδρεμπόριο αλλά επίσης σ ένα αρκετό βαθμό και στις υπηρεσίες και στο λιανεμπόριο. 15

17 Αντίθετα οι Μικρομεσαίες επιχειρήσεις αντιπροσωπεύουν λιγότερο από 20% της συνολικής απασχολήσεως στις µμεταποιητικές επιχειρήσεις. 1.7 ΦΑΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Οι καινούργιες επιχειρήσεις δεν ξεκινούν απότοµα ή δεν ξεκινούν από την αρχή µε επιτυχία, αλλά χρειάζεται κάποιος χρόνος µέχρι να βρούν την σωστή επαφή τους µε την αγορά και να την κατακτήσουν. Οι φάσεις από τις οποίες διέρχεται η λειτουργία και ανάπτυξη µιας οικονοµικής µονάδας είναι συνήθως οι εξής: α) Εµβρϋακή φάση β) Φάση αποδοχής ή παιδικής ηλικίας γ) Φάση µεγέθυνσης ή «εφηβική» δ) Φάση ωριμότητας ή ενηλικίωσης Στη 1 η, την εμβρϋακή φάση, περιλαµβάνονται όλες οι δραστηριότητες του επιχειρηµατία και οι συνεννοήσεις και συζητήσεις που κάνει, προκειµένου να συγκεντρώσει τους διάφορους συντελεστές παραγωγής και να πείσει χρηµατοδότες και συνεργάτες για τη βιωσιµότητα και δυνατότητα επιτυχίας της ιδέας του. Στη φάση της αποδοχής ο επιχειρηµατίας δεν είναι πλέον µόνος µε την ιδέα του, αλλά έχει αρχίσει τη λειτουργία της επιχείρησης, η οποία όµως βρίσκεται ακόµη στα εντελώς πρώτα στάδιά της. Εν τούτοις, ο επιχειρηµατίας βρίσκεται ακόµη πολύ κοντά στην αρχική του ιδέα και στη φάση αυτή ακόµη προσπαθεί να δηµιουργήσει έσοδα ικανά να καλύψουν τα έξοδά του. Επειδή ακριβώς ο επιχειρηµατίας βρίσκεται πολύ κοντά στην ιδέα και στην επιχείρηση που έχει στήσει και γνωρίζει κάθε λεπτοµέρεια, είναι σε θέση να διαπιστώνει σχετικά γρήγορα τα εµπόδια και να προβλέπει τις αντιξοότητες και σύντοµα να προσαρµόζεται στις νέες συνθήκες, ώστε να µπορεί να λύνει τα προβλήµατα και να επιβιώνει. Στη φάση της μεγέθυνσης, η κατάσταση έχει αρχίσει πλέον να αλλάζει, διότι η επιχείρηση έχει αρχίσει να βρίσκει ανταπόκριση και µάλιστα αυξανόµενη από το περιβάλλον και το κοινό, οι πωλήσεις των προϊόντων ή υπηρεσιών αυξάνονται, έχει αρχίσει να δηµιουργείται µια θετική διαφορά µεταξύ εσόδων και εξόδων, ο ρυθµός µεγέθυνσης συνεχώς αυξάνεται. Ως εκ τούτου χρειάζεται επέκταση των δραστηριοτήτων των ατόµων και αύξηση του αριθµού των συνεργατών. Αυτά όµως σηµαίνουν, ότι ο επιχειρηµατίας αρχίζει σταδιακά να αποµακρύνεται ο ίδιος από την πρώτη γραµµή της δραστηριότητας και από την ιδέα και την επιχείρηση που ο ίδιος δηµιούργησε. Η αύξηση του κύκλου εργασιών και του αριθµού των δραστηριοτήτων και των 16

18 συνεργατών έχει σαν επακόλουθο την αύξηση της πολυπλοκότητας της επιχείρησης και την τοποθέτηση µιας µικρής ή µεγαλύτερης σειράς ατόµων και επιπέδων ιεραρχίας µεταξύ του επιχειρηµατία και της πρώτης γραµµής της αγοράς. Αυτά βέβαια µπορεί να σηµαίνουν ότι δεν µπορεί ο ίδιος να αντιµετωπίσει (και δεν ενδείκνυται ο ίδιος να αντιµετωπίσει) τα προβλήµατα, αλλά τα έχει αναθέσει σε άλλα άτοµα, τα οποία δρουν πλέον µε τη δική τους λογική. Έτσι δηµιουργούνται διάφορα ερωτηµατικά, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις ο ίδιος δεν µπορεί να απαντήσει µόνος του όπως: Ρευστότητας. «Θα υπάρχουν αρκετά µετρητά όποτε χρειάζονται να πληρώνονται κάποιοι λογαριασµοί;» Παραγωγής. «Μπορούµε να κρατήσουµε ένα χαµηλό κόστος και ταυτόχρονα να προσπαθούµε µε συνέπεια να δηµιουργήσουµε ένα υψηλότερης ποιότητας προϊόν;» Αξιοπιστίας. «Μπορούµε να ανταποκριθούµε στα παράπονα και τις συστάσεις των πελατών και να εξασφαλίζουµε σταθερά µια υψηλή ποιότητα και αξιοπιστία των προϊόντων µας;» Παράδοσης. «Επιτυγχάνουµε να παραδίνουµε τα προϊόντα και τις παραγγελίες σε όλους τους πελάτες µας στον προσυµφωνηµένο χρόνο;» Ταυτόχρονα εάν έχουµε µπει σε µία καινούργια αγορά και έχει φανεί η επιτυχία µας είναι πολύ πιθανό, ότι στη φάση αυτή αρχίζουν να εισέρχονται στην αγορά µας νέοι ανταγωνιστές µιµούµενοι τη δική µας δραστηριότητα. Από την άλλη πλευρά, εάν έχουµε εισέλθει σε µία ήδη υπάρχουσα αγορά, οι ανταγωνιστές οι οποίοι προϋπήρχαν από εµάς αντιδρούν στη δική µας είσοδο µε διάφορους τρόπους, όπως µείωση της τιµής των προϊόντων τους, βελτίωση των υπηρεσιών τους και των προϊόντων κ.λ.π. προκειµένου να δυσχεράνουν την επιβίωση της νέας επιχείρησης. Έτσι κατά τη φάση αυτή και στις δύο περιπτώσεις αρχίζει να υπάρχει ένας οξύτερος ανταγωνισµός. Με τις νέες αυτές συνθήκες του ανταγωνισµού πολλοί επιχειρηµατίες αρχίζουν, όχι πλέον να προγραµµατίζουν και να δρουν, αλλά να αντιδρούν στα όσα συµβαίνουν έξω και µέσα στην επιχείρηση. Αυτό σηµαίνει ότι σταδιακά οι µεγάλοι ρυθµοί αναπτύξεως της οικονοµικής µονάδας αρχίζουν να πέφτουν, έως ότου οι ρυθµοί αυτοί φτάσουν κοντά στο µηδέν και τελικά η δραστηριότητα της επιχείρησης αρχίσει να σταθεροποιείται σε κάποιο επίπεδο. Με τη διαπίστωση αυτή ο επιχειρηµατίας αντιδρά σε πολλές περιπτώσεις µε την πρόσληψη ειδικών ατόµων όπως π.χ. ενός πιο έµπειρου λογιστή ή οικονοµολόγου, ενός αναλυτή κόστους ή ατόµων για την καλύτερη εξυπηρέτηση του κοινού, και µε τον τρόπο αυτό προσθέτουν περαιτέρω έξοδα και πολυπλοκότητα. Εάν οι κινήσεις αυτές είναι επιτυχείς και τα νέα έσοδα που δηµιουργούνται είναι πολλαπλάσια των πρόσθετων εξόδων (όχι µόνο των άμεσων λόγω των αµοιβών των ατόµων, αυτών αλλά και των εµµέσων που δηµιουργούνται από την πολυπλοκότητα και την ενδεχόµενη σταδιακή αποδιοργάνωση της επιχείρησης), τότε οι κινήσεις αυτές µπορούν να θεωρηθούν επιτυχηµένες, µε αποτέλεσµα να ξαναποκτήσει η επιχείρηση µία 17

19 ευελιξία και δυναµισµό και να αναπτυχθεί σταδιακά περαιτέρω, καθώς κινείται µέσα στη φάση της ωριµότητας. 1.8 ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Παρακάτω αναφέρονται τα νέα ευνοϊκά μέτρα που αλλάζουν τον τρόπο φορολογίας των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, όπως ανακοινώθηκαν από το Υπουργείο Οικονομικών: 1. Μειώθηκε η φορολογία μεταβίβασης επιχειρήσεων από το 20% στο 2,4% για την συνέχιση της οικογενειακής δραστηριότητας της επιχείρησης. Η ρύθμιση αφορά και πλέον μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. 2. Καταργείται ο εξωλογιστικός προσδιορισμός των κερδών. Από αναγνωρίζονται τα αποτελέσματα των επαρκών και ακριβών βιβλίων. 3. Προσδιορίζονται οι περιπτώσεις απόρριψης των βιβλίων και αναιρείται η δυνατότητα των ελεγκτικών οργάνων να απορρίπτουν με αυθαίρετο τρόπο τα βιβλία των επιχειρήσεων. 4. Εκλογικεύονται και περιορίζονται σημαντικά τα πρόστιμα για φορολογικές παραβάσεις. 5. Καταργείται η θεώρηση των μηχανογραφικών βιβλίων Α και Β κατηγορίας και μιας σειράς βιβλία Γ κατηγορίας και μειώνεται κατά 80% η θεώρηση των βιβλίων. 6. Με την σταδιακή εφαρμογή της ηλεκτρονικής τεχνολογίας οδηγούμαστε στη πλήρη σχεδόν κατάργηση της θεώρησης - διάτρησης των μηχανογραφικών στοιχείων. 7. Τριπλασιάστηκε τα τελευταία χρόνια το αφορολόγητο όριο των φυσικών προσώπων για όλους τους φορολογούμενους και επομένως και για τους μικρομεσαίους. 8. Μειώθηκε σταδιακά ο συντελεστής φορολογίας από 35% σε 25% των ομόρρυθμων, ετερόρρυθμων και κοινωνιών αστικού δικαίου. 9. Μειώθηκε σταδιακά από 45% σε 40% ο καταληκτικός φορολογικός συντελεστής της φορολογικής κλίμακας. 10. Για πρώτη φορά δίνεται η δυνατότητα μεταφοράς ζημίας στις ΜΜΕ για τρία χρόνια. 11. Δόθηκαν ισχυρά φορολογικά κίνητρα για την αύξηση της απασχόλησης. 12. Απαλλάσσεται από το φόρο εισοδήματος η υπεραξία που προκύπτει από τη μεταβίβαση επιχείρησης από γονέα σε τέκνο ή μεταξύ συζύγων, λόγω συνταξιοδότησης. 13. Αυξήθηκε το αφορολόγητο όριο για τους κατοίκους μικρών νήσων μέχρι κατοίκων από δρχ. σε δρχ. ( ευρώ). 18

20 14. Παρέχεται η δυνατότητα έκπτωσης από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων των ποσών για την αγορά ηλεκτρονικών υπολογιστών και του λογισμικού (software) που παρέχονται στους υπαλλήλους της επιχείρησης για τηλεργασία, ήτοι εργασία μέσω υπολογιστή από το σπίτι. 15. Παρέχεται η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να αποσβένουν εξολοκλήρου την αξία των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του λογισμικού τους ή να διενεργούν απόσβεση της αξίας των στοιχείων αυτών τμηματικά, με συντελεστή 30%. 16. Αυξάνεται από δρχ. σε δρχ. (2.950 ευρώ), το αφορολόγητο όριο της δωρεάς ή χορηγίας και στις επιχειρήσεις και παράλληλα μείωση από 20% σε 10% του συντελεστή φόρου που παρακρατείται στο πάνω από (2.950 ευρώ) ποσό της δωρεάς ή χορηγίας. Δεν απαιτείται παρακράτηση φόρου για τις χρηματικές δωρεές προς το Δημόσιο και τα Ν.Π.Δ.Δ. προκειμένου αυτές να εκπέσουν από τα ακαθάριστα έσοδα της επιχείρησης. 17. Παρατάθηκε μέχρι και την η δυνατότητα έκπτωσης δαπανών χωρίς δικαιολογητικά από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρήσεων (εξαγωγικές, γραφεία γενικού τουρισμού κλπ.). 18. Δόθηκε η δυνατότητα στις επιχειρήσεις να εκπίπτουν από τα ακαθάριστα έσοδά τους, τα ποσά που καταβάλλουν εφάπαξ ή περιοδικά, σε άγαμα τέκνα του προσωπικού τους και μέχρι τη συμπλήρωση του 25ου έτους της ηλικίας τους, λόγω θανάτου του γονέα-εργαζομένου κατά τη διάρκεια της εργασίας του από σεισμό ή άλλο λόγω ανωτέρας βίας. 19. Δόθηκε η δυνατότητα στις επιχειρήσεις, προκειμένου για τον υπολογισμό των φορολογητέων κερδών τους, ανεξάρτητα από την κατηγορία βιβλίων Κ.Β.Σ. που τηρούν, να αφαιρούν από τα καθαρά τους κέρδη ποσοστό πενήντα τοις εκατό (50%) των δαπανών επιστημονικής και τεχνολογικής έρευνας, που πραγματοποιούν από την 1η Ιανουαρίου 2002 μέχρι την 31η Δεκεμβρίου Αυξήθηκαν σημαντικά τα όρια τήρησης βιβλίων. Από το όριο τήρησης βιβλίων εσόδων - εξόδων διαμορφώθηκε σε 1 εκατ. ευρώ (340 εκατ. δρχ.) και για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις το όριο τήρησης βιβλίου αγορών σε ευρώ (34 εκατ. δρχ.). 21. Αυξήθηκε κατά 50% το όριο τήρησης βιβλίου αποθήκης και έτσι απαλλάχθηκε μεγάλος αριθμός μεσαίων επιχειρήσεων από την επιβάρυνση τήρησης του βιβλίου αυτού. 22. Δόθηκε η δυνατότητα ελεύθερης πρόσβασης των επιχειρήσεων σε προσωρινές εκθέσεις χωρίς γραφειοκρατία (έναρξη, διακοπή κλπ.). 19

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ΚΥΡΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝ ΤΙΣ ΜΜΕ 2.1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Το περιβάλλον της νέας επιχείρησης αποτελείται από εκείνα τα στοιχεία, τα οποία ενώ δεν αποτελούν συστατικό της μέρος επηρεάζουν και μάλιστα σημαντικά την συμπεριφορά της. Τα στοιχεία αυτά είναι πέντε και αναλύονται ως εξής: ΤΟ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Το χρηματοοικονομικό περιβάλλον της νέας επιχείρησης επιδρά σημαντικά στο σύνολο της επιχειρηματικής δραστηριότητας, καθιστώντας την ενδελεχή παρακολούθηση του ως απαραίτητη διαδικασία ενταγμένη στα καθήκοντα των ανώτερων διοικητικών στελεχών. Η παγκοσμιοποίηση της οικονομίας, συνέβαλλε στη δόμηση ενός εντελώς διαφορετικού περιβάλλοντος, χαρακτηριστικό γνώρισμα του οποίου αποτελεί η δημιουργία μιας ενιαίας αγοράς, απαλλαγμένης από πολλούς και σημαντικούς περιορισμούς του παρελθόντος. Έτσι, από το κυρίαρχο μοντέλο της οικονομίας του Έθνους- Κράτους, περνάμε στη μεγάλη παγκόσμια αγορά των ανεπτυγμένων χωρών, όπου με την υποστήριξη της τεχνολογίας καταργούνται γεωγραφικές αποστάσεις, σύνορα καθώς και οικονομικοί και φορολογικοί περιορισμοί. Ο σύγχρονος ανταγωνισμός προσλαμβάνει παγκόσμια διάσταση αφού σημαντικό ρόλο δεν παίζει τόσο η έδρα της επιχείρησης, όσο η δυνατότητά της να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της νέας εποχής και να δραστηριοποιείται δυναμικά στο νέο οικονομικό γίγνεσθαι. Ένα τεράστιο κύμα συγχωνεύσεων, εξαγορών και κάθε μορφής συνεργασιών μεταξύ οικονομικών γιγάντων, οδήγησε σε υπερμεγέθυνση των πολυεθνικών επιχειρήσεων και στην ταχύτατη διείσδυσή τους, ακόμα και σε περιορισμένες από άποψη μεγέθους αγορές, όπως και η ελληνική, δημιουργώντας καθεστώς ασφυξίας σε πολλές μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις παραδοσιακού τύπου. Ο διεθνής ανταγωνισμός έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική συμπίεση των περιθωρίων κέρδους των περισσότερων επιχειρήσεων, οι οποίες προσπαθούν με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών και των σύγχρονων διοικητικών μεθόδων και εργαλείων, να μειώσουν το κόστος των παραγόμενων προϊόντων και να εισάγουν την έννοια της καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία. Στη νέα ευρωπαϊκή οικονομική πραγματικότητα, η δημιουργία της ενιαίας εσωτερικής αγοράς, η υλοποίηση της οικονομικής και νομισματικής ενοποίησης και η προώθηση μιας ενιαίας οικονομικής και φορολογικής εναρμόνισης των εθνικών οικονομιών, έχουν ως στόχο τη διαμόρφωση ενός ομογενοποιημένου οικονομικού περιβάλλοντος με ένα νόμισμα, ενιαίο θεσμικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο άνθρωποι και κεφάλαια θα μεταφέρονται ελεύθερα, χωρίς περιορισμούς. 20

22 ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Σε ένα οικονομικό περιβάλλον στο οποίο συνυπάρχουν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης, χαμηλές πληθωριστικές πιέσεις και αποκλιμακωμένα επιτόκια, το επονομαζόμενο οικονομικό κλίμα, θεωρείται θετικό. Οι επιχειρήσεις επιζητούν ένα σταθερό οικονομικό περιβάλλον προκειμένου να σχεδιάζουν με μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Έτσι, μέσα σε κλίμα κοινωνικής σταθερότητας, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ύπαρξης θέσεων απασχόλησης αλλά και τη δόμηση ενός πλαισίου αλληλεγγύης στον τομέα της ασφάλειας, της εκπαίδευσης, της υγείας. Παράλληλα, η αγοραστική δύναμη του μέσου καταναλωτή κρίνεται ικανοποιητική και εξασφαλίζει το επιθυμητό επίπεδο ζήτησης στην αγορά προϊόντων και υπηρεσιών. Όλες αυτές οι συνιστώσες, δημιουργούν τις ιδανικές συνθήκες για τις επιχειρήσεις, ώστε αυτές να αναπτύξουν το σύνολο των δραστηριοτήτων τους. ΤΟ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Οι συντελούμενες αλλαγές στο επίπεδο των νέων τεχνολογιών τείνουν να διαμορφώσουν ένα εντελώς διαφορετικό κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο από αυτό που είχε δομηθεί για ολόκληρες δεκαετίες και χαρακτήριζε κράτη, έθνη και πολιτισμούς. Η ραγδαία ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών, των συστημάτων επικοινωνιών και των δικτύων, δημιούργησε ένα εκρηκτικό περιβάλλον, χαρακτηριστικό γνώρισμα του οποίου ήταν η συνεχής ανάδειξη μέσων, εργαλείων και μεθόδων, η ταχύτατη αξιοποίηση των οποίων δεν επηρέαζε απλά την επιχειρηματική διαδικασία αλλά μετέβαλε τη φύση της ίδιας της επιχείρησης. Η ψηφιοποίηση της πληροφορίας και η διάχυσή της μέσω των ηλεκτρονικών δικτύων στον τελικό χρήστη, συνέβαλλε στην απελευθέρωση της από τα χωροχρονικά της δεσμά, δημιουργώντας τις συνθήκες για την αντίστοιχη απελευθέρωση του ίδιου του ανθρώπου, σε έναν κόσμο που οι αποστάσεις δεν έχουν τόση σημασία όση στο παρελθόν. Η σύγκλιση των τεχνολογιών της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και των μέσων ενημέρωσης, συμβάλλει στη δημιουργία της νέας τεχνολογικής βάσης υποστήριξης της αναδυόμενης Κοινωνίας της Πληροφορίας και της οικονομικής της διάστασης, της νέας οικονομίας, διαμορφώνοντας σε σημαντικό βαθμό τους ρυθμούς και την ένταση των συντελούμενων αλλαγών στο ευρύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον. ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Η αναμφισβήτητη κυριαρχία της οικονομίας και των θεσμών της σε παγκόσμιο επίπεδο, έχει μεταβάλλει το επίπεδο ισορροπίας που χαρακτήρισε ολόκληρη την προηγούμενη περίοδο. Στην εποχή της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, της ψηφιακής πληροφορίας και της έξαρσης των νέων τεχνολογιών, η οικονομία μέσω των θεσμών της έχει επικυριαρχήσει έναντι του πολιτικού εποικοδομήματος. Όλα δείχνουν πως ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους υποχωρεί και αναδεικνύεται ένα διαφορετικό μοντέλο, αυτό του συντονιστή και διαχειριστή των κοινών αποφάσεων σε επίπεδο υπερεθνικών οργάνων και διεθνών οικονομικών και πολιτικών σχηματισμών. Στο επίπεδο 21

23 της δημόσιας διοίκησης, η ηλεκτρονική διασύνδεσή της με τις επιχειρήσεις, θα αποτελέσει το μεγαλύτερο στοίχημα για τη νέα οικονομική πραγματικότητα. ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ / ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: Σε περιόδους οι οποίες χαρακτηρίζονται από έντονες μεταβολές και ανακατατάξεις όπως η σημερινή, ο ρόλος ενός ολοκληρωμένου και διάφανου πλαισίου προσλαμβάνει σημαντικές διαστάσεις, αφ' ενός γιατί διαμορφώνει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την άσκηση απρόσκοπτης επιχειρηματικής δράσης, αφ' ετέρου γιατί προστατεύει το κοινωνικό σύνολο από τα αποτελέσματα μιας άναρχης και ανεξέλεγκτης κατάστασης. Οι σχέσεις μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών σε καθεστώς διεθνούς εμπορίου, τα γενετικά μεταλλαγμένα τρόφιμα, η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων, τα μεγάλα και ανοιχτά ζητήματα της απελευθέρωσης των αγορών των τηλεπικοινωνιών, της ενέργειας κλπ., η προάσπιση της ανθρώπινης υπόστασης, των ευαίσθητων και προσωπικών δεδομένων, η προστασία απόρρητων στοιχείων και πληροφοριών που βρίσκονται ηλεκτρονικά αποθηκευμένα, αποτελούν σημαντικά προβλήματα τα οποία επιζητούν άμεσες και καλά σχεδιασμένες απαντήσεις. Ένα θεσμικό πλαίσιο, για να μπορέσει να ανταποκριθεί στο σύγχρονο ρόλο του σε ένα διεθνές περιβάλλον, πρέπει να έχει υπερεθνική διάσταση αλλιώς η πραγματική του συνεισφορά θα είναι μηδαμινή. Παράλληλα οφείλει να είναι ευέλικτο και ευπροσάρμοστο στις επερχόμενες αλλαγές. Μια σχετική µελέτη που ανέλαβε το European Foundation for Management Development σε συνεργασία µε το European Institute for Advanced Studies in Management ασχολείται µε το ίδιο αντικείµενο. Τα χαρακτηριστικά του οικονομικού, τεχνολογικού, δηµογραφικού, κοινωνικού και πολιτικού σύγχρονου περιβάλλοντος στα οποία κατέληξε η παραπάνω έρευνα παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα: 22

24 23

25 2.1.1 ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Οι τρόποι µε τους οποίους οι διοικήσεις των οργανισμών αντιμετωπίζουν τη δυναμική του περιβάλλοντος συνοψίζονται σε τρεις: Ο πρώτος τρόπος είναι η αντίδραση (react) των οργανισμών στις πιέσεις του περιβάλλοντος, δηλαδή αποφάσεις και ενέργειες που αναλαμβάνονται για να επιλύσουν εκ των υστέρων τα προβλήματα που δημιουργηθήκαν. Ο δεύτερος τρόπος είναι η πρόληψη (proact) δηλαδή οι πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται για µεταβολή ή έλεγχο των µεταβλητών του περιβάλλοντος προβλέποντας τις πιθανές επιδράσεις τους στους οργανισμούς. Ο τρίτος τρόπος είναι αυτός της επιβολής (enact) ο οποίος αναφέρεται στη στρατηγική της αντίδρασης και της πρόληψης συγχρόνως, περιλαμβάνοντας ενέργειες οι οποίες προσδίδουν κυρίαρχη θέση στον οργανισμό έναντι των δυνάμεων του περιβάλλοντος. Στον παρακάτω πίνακα αναφέρονται παραδείγματα μεθόδων που χρησιμοποιούνται σε κάθε µία περίπτωση για την αντιμετώπιση των επιρροών του περιβάλλοντος. Ειδικότερα : Προστρέχουν σε µελέτες και δηµοσιεύµατα που αναφέρονται σε προβλέψεις των μακροχρόνιων αλλαγών και τάσεων στις κοινωνικές, οικονοµικές και τεχνολογικές παραµέτρους του εξωτερικού περιβάλλοντος. Οι προβλέψεις αυτές δείχνουν ότι το µέλλον κάθε οικονοµικού οργανισµού θα εξαρτηθεί πιο πολύ από το τι γίνεται στο εξωτερικό περιβάλλον παρά από το τι κάνει κάθε οργανισµός εσωτερικά. Το πρόβληµα όµως της οργάνωσης της παγκόσµιας κοινωνίας εξαιτίας των διαφορών των λαών οδηγεί σε απαισιόδοξες προβλέψεις. 24