Προεδρικές Εκλογές Σημείωμα Μεσογειακού Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου

Transcript

1 Προεδρικές Εκλογές 2013 Σημείωμα Μεσογειακού Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου Θέματα που χρήζουν προτεραιότητας για την προώθηση της ισότητας των φύλων και την προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών 1. Βία κατά των γυναικών Οι αναφορές όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών συμπεριλαμβανομένης της ενδοοικογενειακής βίας, βιασμού και σεξουαλικής επίθεσης, έχουν αυξηθεί δραματικά την τελευταία δεκαετία. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών στην Κύπρο είναι ότι το νομοθετικό πλαίσιο και οι πολιτικές είναι σχεδιασμένες για την «ενδοοικογενειακή βία» αγνοώντας όλες τις άλλες μορφές βίας. Η ενδοοικογενειακή βία έχει κυριαρχήσει την πολιτική ατζέντα με αρνητικά αποτελέσματα διότι ο ορισμός της βίας στην οικογένεια είναι ουδέτερος ως προς το φύλο και δεν αναγνωρίζει τις γυναίκες ως θύματα αυτής της μορφής βίας που επηρεάζονται και που είναι η πλειοψηφία των θυμάτων. Επίσης όσο αφορά όλες οι δημόσιες υπηρεσίες και μη κυβερνητικές οργανώσεις που εργάζονται για την καταπολέμηση της ενδοοικογενειακής βίας μέσα στο πλαίσιο του ορισμού όπως ορίζεται από το νομοθετικό πλαίσιο, στοιχεία δείχνουν την πλήρη έλλειψη της διάστασης του φύλου στον τομέα της πρόληψης και της παροχής υπηρεσιών. Επιπλέον, εξειδικευμένες υπηρεσίες για άλλες μορφές βίας κατά των γυναικών, συμπεριλαμβανομένου του βιασμού και σεξουαλικής επίθεσης, είναι ανύπαρκτη, παρά τη συγκλονιστική αύξηση στα ποσοστά αναφοράς και γεγονότων των τελευταίων χρόνων. Η Κύπρος έχει επίσης ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά καταδίκης στην Ευρώπη. Τέλος, η Κύπρος δεν έχει ακόμη υπογράψει το Συμβούλιο της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και Ενδοοικογενειακής Βίας (Παράρτημα 1). Όσο αφορά την εμπορία γυναικών για σεξουαλική εκμετάλλευση στην Κύπρο, συνεχίζει να ανθεί, παρά μια σειρά από αλλαγές στις πολιτικές και στρατηγικές για την αντιμετώπιση του θέματος και την υιοθέτηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης. Υπάρχει μια έλλειψη στην προληπτική και αποτελεσματική εφαρμογή των προβλεπόμενων νομοθετικών μέτρων και πολιτικών αποφάσεων, καθώς και έλλειψη διατμηματικής συνεργασίας και συντονισμού, ιδίως στον τομέα της στήριξης των θυμάτων και την προστασία τους. Περισσότερα πρέπει να γίνουν για να εξασφαλιστεί ότι οι ποινικές έρευνες έχουν αποτέλεσμα σε καταδικαστικές αποφάσεις, οι οποίες εξακολουθούν να είναι ανύπαρκτες παρά το σχετικά ισχυρό νομοθετικό μας πλαίσιο. Ένα σημαντικό ζήτημα σε σχέση με αυτό είναι ότι ο ορισμός του "θύματος" που περιέχεται στο Νόμο 87 (Ι) / 2007 είναι προβληματικός αφού προβλέπει ότι το 1

2 θύμα θα πρέπει να έχει υποστεί βλάβη ή οικονομική ζημία που προκαλείται απευθείας από το αδίκημα της Εμπορίας Ανθρώπων. Τέλος, το MIGS υποστηρίζει έντονα την ανάγκη για λήψη μέτρων για την αντιμετώπιση των αιτίων της εμπορίας γυναικών, συμπεριλαμβανομένης της ανισότητας των φύλων και της ζήτησης για σεξουαλικές και άλλες υπηρεσίες από τις γυναίκες. 2. Συμμετοχή των Γυναικών στην οικονομία και στην αγορά εργασίας Ένα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η περιθωριοποιημένη θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας, παρά το γεγονός ότι η συμμετοχή τους έχει φτάσει το 62% το Εάν ρίξουμε μια πιο προσεκτική ματιά στην ποιοτική συμμετοχής τους στην αγορά εργασίας θα δούμε ότι υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα αμοιβών μεταξύ ανδρών και γυναικών. Πρώτον, έχουμε ένα πολύ μεγάλο χάσμα αμοιβών μεταξύ των δύο φύλων πάνω από 23% και ο διαχωρισμός των φύλων στην απασχόληση συνεχίζει, ακόμη και όταν οι γυναίκες έχουν τις δεξιότητες που απαιτούνται για την ανάπτυξη σε συγκεκριμένους οικονομικούς τομείς. Οι γυναίκες είναι επίσης πιο πιθανό να βρεθούν συγκεντρωμένες σε εργασία με μερική απασχόληση, καθώς και σε επισφαλείς συμβάσεις ορισμένου χρόνου, προκειμένου να εξισορροπούν την εργασία και την οικογενειακή ζωή. Η περιθωριακή θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, ιδιαίτερα αργότερα στη ζωή τους, αφού οι γυναίκες λαμβάνουν χαμηλότερες συντάξεις, και εξαρτώνται περισσότερο από κοινωνικές παροχές. Στην πραγματικότητα, οι ηλικιωμένες γυναίκες στην Κύπρο αντιμετωπίζουν τον υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας στην Ευρώπη με ποσοστό 52%. 3. Μέτρα συμφιλίωσης οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής για τις γυναίκες Επαγγελματικά πρότυπα που επικρατούν αναφορικά με άντρες και γυναίκες που έχουν μικρά παιδιά αποτελούν ένδειξη των ανισοτήτων που συνεχίζουν να υπάρχουν στην αγορά εργασίας, παρόλα τα ψηλά επίπεδα απασχόλησης για τις γυναίκες και τους άνδρες και συνεπώς λειτουργούν ανασταλτικά για τις γυναίκες που επιθυμούν να εμπλακούν στην πολιτική. Με την λήψη συγκεκριμένων μέτρων συμφιλίωσης της επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής, όπως η ανάπτυξη προσβάσιμων και χαμηλού κόστους εγκαταστάσεων φροντίδας για τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και άλλα εξαρτώμενα άτομα, και η προώθηση σύγχρονων και ευέλικτων μορφών απασχόλησης, οι γυναίκες θα διευκολυνθούν ώστε να διεκδικήσουν διευθυντικές θέσεις, και γενικά θέσεις λήψης αποφάσεων. 4. Προώθηση της ισότητας στην εκπαίδευση Η ισότητα στην εκπαίδευση όσον αφορά την παροχή ανεμπόδιστης πρόσβασης στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου έχει φτάσει σε πολύ ικανοποιητικά επίπεδα, με υψηλή συμμετοχή κοριτσιών σε όλες της βαθμίδες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης καθώς και της πανεπιστημιακής φοίτησης σε επίπεδο πρώτου πτυχίου. Παρόλα αυτά, ακόμη σημειώνεται υπόαντιπροσώπευση στους τομείς της επιστημονικής έρευνας καθώς και στα κέντρα λήψης των εκπαιδευτικών αποφάσεων. Αυτό προδίδει από τη μία τη συνεχιζόμενη ανάγκη για καταπολέμηση των στερεοτύπων που αφορούν το φύλο τα οποία ακόμη επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό ζητήματα πρόσβασης των γυναικών σε υψηλότερα αξιώματα αλλά και τις ελλείψεις σε επίπεδο κοινωνικού κράτους. Περαιτέρω, ενώ η πρόσβαση στην εκπαίδευση έχει σε μεγάλο βαθμό επιτευχθεί, τα αναλυτικά προγράμματα των σχολείων παρουσιάζουν ακόμα ουσιώδεις ελλείψεις σε ζητήματα 2

3 ανάπτυξης διαφυλικών σχέσεων και σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Αυτό το γεγονός συμβάλλει στη διατήρηση του πατριαρχικού χαρακτήρα της Κυπριακής κοινωνίας στην οποία ακόμη επικρατεί προκατάληψη για ανοικτή συζήτηση ζητημάτων που άπτονται της [αν]ισότητας των φύλων. 5. Ανεξαρτητοποίηση των θεμάτων Ισότητας των Φύλων και Επανασύσταση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ίσων Ευκαιριών ανάμεσα στης Γυναίκες και τους Άνδρες Ενώ αντιλαμβανόμαστε την ανάγκη για αναθεώρηση, και ενδεχομένως μείωση του αριθμού των κοινοβουλευτικών επιτροπών, ώστε να διασφαλιστεί η πιο αποτελεσματική και παραγωγική λειτουργία της Βουλής, θεωρούμε ότι η συγχώνευση της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής ίσων Ευκαιριών ανάμεσα στις Γυναίκες και τους Άνδρες δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο μια ήδη δυσμενή κατάσταση σε σχέση με την ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα στον τόπο μας. Τη στιγμή που η Κύπρος συνεχίζει να διατηρεί θλιβερές πρωτιές στην Ευρώπη, τόσο σε θέματα ισότητας των φύλων, όσο και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, και τη στιγμή που πανευρωπαϊκές έρευνες επανειλημμένα παρουσιάζουν την Κύπρο ανάμεσα στις χώρες όπου ο σεξισμός, οι διακρίσεις και η ομοφοβία ακόμα βρίσκονται σε πολύ ψηλά επίπεδα, η σημασία των θεμάτων αυτών και οι προσπάθειες ανατροπής της κατάστασης θα έπρεπε να αντιμετωπίζονται ξεχωριστά δίνοντας το μήνυμα ότι αντιμετωπίζονται ως άμεσες προτεραιότητες. Αντί αυτού, τα θέματα ισότητας και κοινωνικού φύλου κουκουλώνονται ή υποβαθμίζονται ακόμα περισσότερο, αναπαράγοντας παρωχημένες πατριαρχικές και οπισθοδρομικές αντιλήψεις και καταστάσεις. 6. Υιοθέτηση εθνικού σχεδίου δράσης για την προώθηση της Ισης συμμετοχής και εκπροσώπησης γυναικών και ανδρών στον Πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό τομέα. Τα ζητήματα όμως που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που επιθυμούν να συμμετέχουν στην πολιτική και στη δημόσια ζωή είναι πολύπλευρα. Κάποια σημαντικά ζητήματα τα οποία έχουν προκύψει από πρόσφατες έρευνες περιλαμβάνουν την ανισότητα των φύλων στο εκπαιδευτικό σύστημα και στα MME τα οποία διαιωνίζουν τα αρνητικά στερεότυπα [να σημειωθεί ότι μόνο 8.7% των κύριων συντακτών των εθνικών εφημερίδων είναι γυναίκες], την αδυσώπητη πατριαρχική δομή των πολιτικών κομμάτων στη Κύπρο, και τα συντηρητικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του Κυπριακού εκλογικού σώματος, και συνεπώς της κυπριακής κοινωνίας. Όλα αυτά αλλά και πολλά άλλα πολύπλευρα ζητήματα που αφορούν την άνιση εκπροσώπηση γυναικών και ανδρών στην πολιτική σφαίρα πρέπει να αντιμετωπισθούν με συγκεκριμένες δράσεις, δείκτες αξιολόγησης και επιτυχίας, προϋπολογισμό και χρονοδιάγραμμα μέσα από την υιοθέτηση ενός εθνικού σχεδίου δράσης για την προώθηση της ίσης συμμετοχής και προώθηση της ίσης συμμετοχής και εκπροσώπησης γυναικών και ανδρών στον Πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό τομέα. Σε αυτή την διαδικασία η ουσιώδης και έμπρακτη εμπλοκή των ΜΚΟ είναι Σε κοινωνικο-πολιτικό επίπεδο η υιοθέτηση και υλοποίηση συγκεκριμένων μέτρων μέσα από ένα εθνικό σχέδιο δράσης θα δώσει το μήνυμα ότι η ισότητα αποτελεί καίριο θέμα δημοκρατίας. 3

4 7. Μετανάστριες γυναίκες Στην Κύπρο παρόλο που η πλειοψηφία των μεταναστών είναι γυναίκες και συγκεκριμένα οικιακές εργαζόμενες ο δημόσιος και πολιτικός λόγος περιτριγυρίζεται γύρω από τον άντρα μετανάστη με αποτέλεσμα η νομοθεσία περί μετανάστευσης, οι πολιτικές και οι στρατηγικές για τη μετανάστευση όπως και το εθνικό σχέδιο για την ισότητα να μην αναγνωρίζει την διάσταση του φύλου και τις ιδιαίτερες ανάγκες των ανδρών και γυναικών μεταναστών/τριών Επίσης όσο αφορά τις μετανάστριες οικιακές εργαζόμενες αξίζει να σημειωθεί ότι ως εργαζόμενες γυναίκες δεν έχουν πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα εργαζόμενων όπως για παράδειγμα άδεια μητρότητας. Επίσης η σχέση εξάρτησης που δημιουργείται μεταξύ των εργοδοτών και των οικιακών εργαζόμενων λόγο της εργασίας στο σπίτι πολλές φορές δεν επιτρέπει στην πρόσβαση άλλων βασικών δικαιωμάτων που δικαιούνται όπως άδεια εργασίας, άδεια ασθενείας και οκτάωρη εργασίας. Επειδή ακριβώς η εργασίας είναι σε ιδιωτικά σπίτια τα οποία προστατεύονται από το ιδιωτικό άσυλο επιθεωρητές εργασίας του υπουργείου εργασίας δεν έχουν πρόσβαση στα σπίτια για έλεγχο ως προς τις συνθήκες εργασίας τους. 4

5 {ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1} Έγγραφο Θέσεων Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου Δευτέρα 14 Μαΐου 2012 Κοινοβουλευτική Επιτροπή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Και Ίσων Ευκαιριών Μεταξύ Ανδρών και Γυναικών Η Ανάγκη Υπογραφής Και Κύρωσης Της Σύμβασης Της Κωνσταντινούπολης Tο Μεσογειακό Ινστιτούτο Μελετών Κοινωνικού Φύλου συγχαίρει την Επιτροπή για την πρωτοβουλία που έχει πάρει για την ένταξη του θέματος στην ημερήσια διάταξη της, καθώς και την εμπλοκή ΜΚΟ στην διαδικασία αυτή. Η παρούσα Σύμβαση είναι το πρώτο νομικά δεσμευτικό μέσο στον κόσμο, το οποίο δημιουργεί ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο για την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, για την προστασία των θυμάτων και για τον τερματισμό της ατιμωρησίας των δραστών/θυτών. Ορίζει και ποινικοποιεί τις διάφορες μορφές βίας κατά των γυναικών όπως: ο καταναγκαστικός γάμος, ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων, η παρακολούθηση (stalking), καθώς και η σωματική, ψυχολογική και σεξουαλική βία, μεταξύ άλλων. Επίσης, προβλέπει τη σύσταση μιας διεθνούς ομάδας ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων (GREVIO) που θα παρακολουθούν την εφαρμογή της Σύμβασης σε εθνικό επίπεδο. Η ομάδα θα έχει την δυνατότητα υποβολής εκθέσεων, τη δυνατότητα επισκέψεων στις χώρες με σκοπό την υποβολή γενικών συστάσεων και τη λήψη πληροφοριών από ΜΚΟ, και εθνικά κοινοβούλια. Επί του παρόντος, τα κράτη μέλη του Συμβούλιου της Ευρώπη έχουν πολύ διαφορετικά νομοθετικά πλαίσια και πολιτικές για την καταπολέμηση της ανδρικής βίας κατά των γυναικών. Η κύρια πρόκληση έγκειται στον ορισμό της βίας κατά των γυναικών, η οποία διαφέρει σημαντικά ανάμεσα στα κράτη, αφού δεν περιλαμβάνει πάντα την οπτική του φύλου και της ισότητας γυναικών και ανδρών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές μορφές ανδρικής βίας κατά των γυναικών να απουσιάζουν από νομοθεσίες και πολιτικές. Ως συνέπεια, η προστασία των γυναικών από τη βία των αντρών και οι υπηρεσίες όπου οι γυναίκες θύματα βίας μπορούν να έχουν πρόσβαση, ποικίλει σημαντικά από χώρα σε χώρα. Είναι γεγονός ότι χωρίς ένα ολοκληρωμένο περιφερειακό πλαίσιο, οι δράσεις για την πρόληψη και την καταπολέμηση της ανδρικής βίας κατά των γυναικών στα κράτη-μέλη του Συμβούλιου της Ευρώπης κινδυνεύουν να παραμείνουν βραχυπρόθεσμες και σπασμωδικές. Η προτεινόμενη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και τις Ενδοοικογενειακής Βίας έρχεται συγκεκριμένα να αντιμετωπίσει τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στα 47 κράτη-μέλη. Με την κύρωση της η Σύμβαση θα χρησιμεύσει ως κοινό πρότυπο για όλα τα κράτη μέλη και θα εξασφαλίσει ότι τα κράτη θα είναι υπόλογα για τις πράξεις τους σε σχέση με τη βία κατά των γυναικών. Μια πολύ σημαντική πτυχή της Σύμβασης είναι η συλλογή και ταξινόμηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο (στατιστικών) στοιχείων για την ανδρική βία κατά των γυναικών. Επί του παρόντος, 5

6 υπάρχουν πολύ λίγα στοιχεία σε περιφερειακό επίπεδο και, με εξαίρεση μερικές ενδιαφέρουσες μελέτες, τα δεδομένα παραμένουν ασύγκριτα. Το κύριο επιχείρημα που έχει χρησιμοποιηθεί από ορισμένες χώρες για τη μη υπογραφή και κύρωση της σύμβασης, είναι ότι το κόστος της εφαρμογής της Σύμβασης είναι απαγορευτικό, και ότι με βάση το τρέχον οικονομικό κλίμα, η βία κατά των γυναικών, όπως και άλλα θέματα ισότητας των φύλων, δεν αποτελεί προτεραιότητα. Ωστόσο, είναι ακριβώς σε τέτοιες στιγμές οικονομικής κρίσης που πρέπει να επενδύσουμε περισσότερο στηv καταπολέμηση της βίαs κατά των γυναικών. Εκτός από την αύξηση των επιπέδων της βίας κατά την διάρκεια οικονομικής κρίσης (η οποία επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες), τα μέτρα λιτότητας επηρεάζουν τις υπηρεσίες υποστήριξης με αποτέλεσμα να αφήνουν τις γυναίκες θύματα βίας σε ακόμη πιο ευάλωτη θέση. Το κράτος και η κοινωνία γενικότερα έχουν οικονομικές απώλειες όταν η οικονομία του κράτους πλήγεται λόγο της αύξησης της ανεργίας και της μείωσης παραγωγικότητας των γυναικών. Υπολογίζεται ότι το ετήσιο κόστος της βίας κατά των γυναικών για κάθε μία από τις 47 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης φθάνει τα 34 δισεκατομμύρια ευρώ. Για κάθε άνδρα, γυναίκα και παιδί που ζουν σε χώρα μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, το κόστος θα μπορούσε να ανέλθει σε 555 ανά άτομο και ανά έτος. Αυτό είναι ένα τεράστιο οικονομικό βάρος για κάθε χώρα. Θα ήταν σημαντικό να μελετηθεί το ανάλογο κόστος που έχει η βία στην Κύπρο, όπως έχει γίνει για παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο 1. Συνεπώς, η καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών άμεσα και αποτελεσματικά είναι τεράστιας σημασίας. Οι άμεσες και έμμεσες δαπάνες που γίνονται για τη βία κατά των γυναικών επιβαρύνουν ήδη πολύ περισσότερο τις χώρες, την κοινωνία των πολιτών και τους διεθνής χορηγούς. Αυξημένη οικονομική επένδυση σε σχετικές δομές θα μειώσει σίγουρα το κόστος μακροπρόθεσμα. Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να αγνοηθεί το ανθρώπινο κόστος που έχει η βία κατά των γυναικών. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης τοποθετεί το θέμα της βίας κατά των γυναικών στο ευρύτερο θεωρητικό πλαίσιο της ανισότητας των φύλων και της έλλειψης σεβασμού προς τα ανθρώπινα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των γυναικών. Αυτό είναι εξαιρετικής σημασίας και αποτελεί μια ευκαιρία ανάληψης δράσης για την Κύπρο αφού το παρόν νομικό και θεωρητικό πλαίσιο εστιάζεται κυρίως στον τομέα της ενδο-οικογενειακής βίας. Μέσω αυτού του εργαλείου δίνεται στην Κύπρο, και σε άλλες χώρες, η δυνατότητα επικέντρωσης σε όλες τις μορφές βίας κατά των γυναικών (συμπεριλαμβανομένου και της ενδο-οικογενειακής βίας). Είναι δυσάρεστο το γεγονός ότι μέχρι σήμερα μόνο 17 χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης έχουν υπογράψει τη Σύμβαση και μόνο η Τουρκία την έχει επικυρώσει. Αυτό καταδεικνύει το μέγεθος της έλλειψης πολιτικής βούλησης που υπάρχει σε Διεθνές επίπεδο. Ευελπιστούμε ότι αυτή η πρωτοβουλία θα οδηγήσει στην υπογραφή και επικύρωση ενός τόσο σημαντικού εργαλείου ανθρωπίνων δικαιωμάτων των γυναικών. Σε περίπτωση υπογραφής της Σύμβασης θα αποτελέσει απόδειξη της πολιτικής θέλησης από πλευράς της Κύπρου για την ουσιαστική καταπολέμηση όλων των μορφών βίας κατά των γυναικών. 1 Walby Sylvia, (September 2004) The Cost of Domestic Violence, University of Leeds- UK. [ ] 6