ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΙΝ ΤΙΣ ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ

Transcript

1 Μέρος I Αστικά και Περιφερειακά Οικονομικά Υποδείγματα και Μέθοδοι 1 Χωροθέτηση δραστηριοτήτων: η χωροθέτηση της επιχείρησης στη θεωρία 1.1 Εισαγωγή Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζουμε τις θεμέλιες λίθους της θεωρίας της χωροθέτησης της επιχείρησης. Τα υποδείγματα παρουσιάζονται και ερμηνεύονται κυρίως με τη χρήση διαγραμμάτων, με τη μαθηματική ανάλυσή τους να δίνεται κατά κύριο λόγο στα παραρτήματα. Ξεκινάμε την ανάλυσή μας παρέχοντας μία λεπτομερή ανάλυση του υποδείγματος του Weber (1909), το οποίο θεωρείται από πολλές πλευρές ως η βασικότερη θεμέλια λίθος της μικροοικονομικής ανάλυσης της χωροθέτησης της επιχείρησης, και το οποίο βασίζεται στην υπόθεση των σταθερών σχέσεων ανάμεσα στους συντελεστές παραγωγής. Στη συνέχεια, το κεφάλαιο αυτό επεκτείνει την προσέγγιση του Weber, με την εξέταση των βαθύτερων γνώσεων που παρέχονται από το υπόδειγμα του Moses (1958), το οποίο ασχολείται με ζητήματα υποκατάστασης εισροών. Παρουσιάζονται και άλλα υποδείγματα χωροθέτησης της επιχείρησης, συμπεριλαμβανομένης της αντίληψης περί επέκτασης της έννοιας του κόστους απόστασης, από το απλό κόστος μεταφοράς στο συνολικό κόστος εφοδιασμού. Ως σύνολο, αυτά τα υποδείγματα χωροθέτησης της παραγωγής μας επιτρέπουν να αποκαλύψουμε μερικές γενικές αναλυτικές γνώσεις σχετικά με τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στην συμπεριφορά χωροθέτησης και στη συμπεριφορά παραγωγής. Στη συνέχεια, το κεφάλαιο συνεχίζει με την ανάλυση του πώς η γεωγραφία και η χωρική απεικόνιση μιας αγοράς επηρεάζουν τις επιλογές της επιχείρησης σχετικά με τη χωροθέτησή της. Η λεπτομερής ανάλυση του υποδείγματος του Hotelling (1929) δείχνει ότι η συμπεριφορά χωροθέτησης και η στρατηγική της επιχείρησης είναι συνυφασμένες, και ότι η φύση αυτής της σχέσης εξαρτάται επίσης από τις εφικτές αγοραίες δομές τιμολόγησης. Σε διάφορες καταστάσεις, ο ανταγωνισμός στις τιμές και ο σχηματισμός χωρικών συστάδων φαίνονται να είναι κατά κύριο λόγο ασύμβατοι μεταξύ τους, λόγω των ρίσκων που σχετίζονται με τους πολέμους τιμών. Οι πιθανές λύσεις σε αυτά τα προβλήματα προκύπτουν και από το υπόδειγμα του Hotelling (1929) και από το περισσότερο γενικό υπόδειγμα του Salop (1979), και εστιάζονται στο ρόλο που διαδραματίζει ο ανταγωνισμός που δεν αφορά στις τιμές. Συγκεκριμένα, ο ανταγωνισμός στην ποικιλία των προϊόντων και ο ανταγωνισμός στην ποιότητα των προϊόντων μοιάζουν να είναι οι λόγοι για τους οποίους παρατηρείται ευρέως η δημιουργία συστάδων επιχειρήσεων. 1.2 Κλασικά και νεοκλασικά υποδείγματα χωροθέτησης Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 1

2 Το επίπεδο της παραγωγής και της δραστηριότητας σε μια περιοχή εξαρτάται από τη συνολική ποσότητα των εισροών συντελεστών παραγωγής που απασχολούνται στη περιοχή αυτή, και ο πλούτος μιας περιοχής εξαρτάται από το σύνολο των πληρωμών που εισπράττουν αυτοί οι συντελεστές. Όταν παρατηρούμε τις οικονομίες των περιφερειών διαπιστώνουμε ότι ορισμένες από αυτές διαθέτουν πυκνές συγκεντρώσεις συντελεστών παραγωγής, με μεγάλους αριθμούς ατόμων και επενδύσεων στην ίδια περιοχή, ενώ άλλες περιφέρειες έχουν αραιούς πληθυσμούς και χαμηλά επίπεδα επενδύσεων. Διαπιστώνουμε επίσης ότι οι άνθρωποι πληρώνονται διαφορετικούς μισθούς από την μια περιοχή στην άλλη, ενώ οι τιμές της γης διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τοποθεσιών. Επομένως, για να γίνει κατανοητή η οικονομική επίδοση μιας περιφέρειας, είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητό το γιατί συγκεκριμένες ποσότητες συντελεστών απασχολούνται σε αυτή την περιοχή, και γιατί οι συντελεστές στην περιοχή αυτή αμείβονται με τα συγκεκριμένα ποσά που εισπράττουν. Συνήθως, οι εισροές συντελεστών παραγωγής κατηγοριοποιούνται σε τρεις μεγάλες ομάδες, το κεφάλαιο, την εργασία και τη γη, ενώ οι αμοιβές αυτών των συντελεστών στο πλαίσιο της παραγωγικής διαδικασίας είναι, αντίστοιχα, τα κέρδη, οι μισθοί και οι πρόσοδοι. Σε ορισμένες αναλύσεις της παραγωγικής διαδικασίας αναδεικνύονται και επιπρόσθετοι συντελεστές όπως η επιχειρηματικότητα και η τεχνολογία. Όμως, στην αρχική παρουσίασή μας για τα αίτια και τους λόγους εμφάνισης συγκεκριμένων τύπων συμπεριφοράς χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων, δεν θα κάνουμε διάκριση ανάμεσα σε αυτούς τους επιπρόσθετους συντελεστές παραγωγής και στις τρεις μεγάλες ομάδες συντελεστών. Αρχικά, λοιπόν, συμπεριλαμβάνουμε την επιχειρηματικότητα στην ομάδα που ονομάζεται εργασία, και την τεχνολογία στην ομάδα που ονομάζεται κεφάλαιο. Αργότερα, όταν εξετάσουμε τα αίτια και τους λόγους εμφάνισης συγκεκριμένων τύπων συμπεριφοράς χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων, θα διερευνήσουμε και τα ζητήματα που συνδέονται με την επιχειρηματικότητα και την τεχνολογία. Σε αυτό το κεφάλαιο θα συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στους παράγοντες που καθορίζουν τις διαφοροποιήσεις στη χωροθέτηση των επενδύσεων κεφαλαίου, και στα επόμενα τμήματα αυτού του βιβλίου θα συγκεντρώσουμε την προσοχή μας στις διαφοροποιήσεις στη χωροθέτηση του εργατικού δυναμικού και στις διαφοροποιήσεις των τιμών της γης. Ξεκινάμε την ανάλυσή μας θέτοντας την εξής ερώτηση: τι καθορίζει το ύψος και τον τύπο του κεφαλαίου που επενδύεται σε μια συγκεκριμένη περιφέρεια; Όταν μιλάμε για κεφάλαιο, η βασική μονάδα που χρησιμοποιεί η μικροοικονομική ανάλυση είναι το κεφάλαιο το οποίο είναι ενσωματωμένο σε μια επιχείρηση. Για να κατανοήσουμε το επίπεδο της επένδυσης κεφαλαίου σε μια περιοχή, πρέπει να αναρωτηθούμε γιατί συγκεκριμένες επιχειρήσεις είναι τοποθετημένες εκεί και γιατί τα συγκεκριμένα επίπεδα και οι τύποι κεφαλαίου στην περιοχή είναι αυτά που είναι. Αυτά είναι τα ερωτήματα στα οποία απαντά η θεωρία της χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων. Ξεκινάμε εξετάζοντας τρία κλασικά και νεοκλασικά υποδείγματα συμπεριφοράς των επιχειρήσεων ως προς τη χωροθέτησή τους, το υπόδειγμα του Weber, το υπόδειγμα του Moses και το υπόδειγμα του Hotelling. Το καθένα από αυτά μας προσφέρει μια διαφορετική αντίληψη των βασικών αιτιών και των επιπτώσεων, της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων ως προς τη χωροθέτησή τους. Αφού αναλύσουμε λεπτομερώς το καθένα από αυτά τα υποδείγματα, θα Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 2

3 εξετάσουμε δυο εναλλακτικές προσεγγίσεις για την ανάλυση της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων ως προς τη χωροθέτησή τους, την συμπεριφορική προσέγγιση και την εξελικτική προσέγγιση. Η κατανόηση αυτών των διαφορετικών προσεγγίσεων της συμπεριφοράς των επιχειρήσεων θα μας επιτρέψει να εξετάσουμε αργότερα την έννοια των οικονομιών συγκέντρωσης Το υπόδειγμα του Weber για την χωροθέτηση της παραγωγής Θα ξεκινήσουμε από την ανάλυση των επιλογών χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων, την οποία παρουσίασε αρχικά ο γερμανός μαθηματικός Laundhart (1885), και τυποποίησε κάνοντάς την γνωστή εκτός της Γερμανίας ο Alfred Weber (1909). Για να προχωρήσει η ανάλυσή μας, υποθέτουμε ότι η επιχείρηση ορίζεται σε ένα σημείο στον χώρο, που σημαίνει ότι η επιχείρηση θεωρείται ως μία μεμονωμένη εγκατάσταση. Υιοθετούμε επίσης την γνωστή μικροοικονομική υπόθεση ότι η επιχείρηση επιδιώκει να μεγιστοποιήσει τα κέρδη της. Το ερώτημα για το ποια θέση εγκατάστασης θα επιλέξει η επιχείρηση μετατρέπεται, επομένως, στο ερώτημα για τη θέση στην οποία θα μεγιστοποιήσει τα κέρδη της. Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα χρησιμοποιήσουμε αρχικά ένα απλό διάγραμμα δύο διαστάσεων για τον χώρο, και συγκεκριμένα ένα τρίγωνο. Αυτή η πολύ απλή δισδιάστατη προσέγγιση θα επεκταθεί στη συνέχεια σε περισσότερο γενικές χωρικές μορφές. Το υπόδειγμα που περιγράφεται στο Διάγραμμα 1.1, ονομάζεται συχνά το τρίγωνο του Weber για την χωροθέτηση της παραγωγής, στο οποίο η επιχείρηση χρησιμοποιεί δυο εισροές για να παράγει ένα προϊόν. Οι συμβολισμοί που χρησιμοποιούνται στα Διαγράμματα 1.1 έως και 1.12 είναι ως εξής: d 1, d 2 η απόσταση που διανύουν τα αγαθά-εισροές 1 και 2, αντιστοίχως, έως την επιχείρηση που βρίσκεται στο σημείο K d 3 η απόσταση που διανύει το προϊόν που παράγει η επιχείρηση έως την αγορά m 1, m 2 βάρος σε τόνους του υλικού των αγαθών-εισροών 1 και 2 που χρησιμοποιεί η επιχείρηση m 3 βάρος του αγαθού-προϊόντος 3 που παράγει η επιχείρηση p 1, p 2 τιμές ανά τόνο των αγαθών-εισροών 1 και 2 στα σημεία παραγωγής τους p 3 τιμή ανά τόνο του αγαθού-προϊόντος 3 στην τοποθεσία όπου βρίσκεται η αγορά M 1, M 2 σημεία παραγωγής των αγαθών-εισροών 1 και 2 M 3 θέση της αγοράς όπου πωλείται το αγαθό-προϊόν 3 t 1, t 2 κόστος μεταφοράς ανά τόνο και χιλιόμετρο των αγαθών-εισροών 1 και 2 t 3 κόστος μεταφοράς ανά τόνο και χιλιόμετρο του αγαθούπροϊόντος 3 Κ θέση εγκατάστασης της επιχείρησης Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 3

4 Διάγραμμα 1.1. Το τρίγωνο του Weber για την χωροθέτηση της παραγωγής Υποθέτουμε ότι η επιχείρηση χρησιμοποιεί ένα συνδυασμό των υλικών εισροών 1 και 2 για να παραχθεί ως προϊόν το αγαθό 3. Στο υπόδειγμα του Weber, υποθέτουμε ότι οι συντελεστές των μεταβλητών της συνάρτησης παραγωγής είναι σταθεροί, ότι υπάρχει δηλαδή μια σταθερή σχέση ανάμεσα στις ποσότητες της κάθε εισροής που χρειάζονται για την παραγωγή μιας μονάδας προϊόντος. Η συνάρτηση παραγωγής έχει την εξής γενική μορφή: (1.1) Στην πιο απλή περίπτωση ισχύει k 1 = k 2 = 1, και η συνάρτηση παραγωγής γίνεται (1.2) Η παραπάνω εξίσωση αναπαριστά μια κατάσταση όπου η ποσότητα του αγαθού-προϊόντος 3 ισούται με το συνδυασμένο βάρος των εισροών 1 και 2. Με άλλα λόγια, μπορούμε να ξαναγράψουμε την εξίσωση (1.2) ως εξής: (1.3) Τα γεωγραφικά σημεία όπου παράγονται οι εισροές 1 και 2 είναι τα Μ 1 και Μ 2, και το σημείο της αγοράς όπου πωλείται το αγαθό-προϊόν είναι το Μ 3. Οι τιμές ανά τόνο των εισροών 1 και 2, στα σημεία Μ 1 και Μ 2 όπου παράγονται, είναι p 1 και p 2. Η τιμή ανά τόνο του αγαθού-προϊόντος στο σημείο της αγοράς Μ 3 όπου και πωλείται, είναι p 3. Η επιχείρηση θεωρεί επομένως τις τιμές δεδομένες. Επίσης, υποθέτουμε ότι η επιχείρηση μπορεί να πουλήσει απεριόριστες ποσότητες του προϊόντος 3 στην τιμή p 3, δηλαδή ότι η αγορά είναι πλήρως ανταγωνιστική. Τα ανά-μονάδα κόστη μεταφοράς είναι t 1, t 2 και t 3, και αντιπροσωπεύουν το κόστος μεταφοράς ενός τόνου των αγαθών 1, 2 και 3, ανά χιλιόμετρο. Τέλος, οι αποστάσεις d 1, d 2 και d 3, αντιπροσωπεύουν τις αποστάσεις τις οποίες διανύει το καθένα από τα αγαθά 1, 2 και 3. Υποθέτουμε επίσης ότι δεν υπάρχουν εμπόδια στη διαθεσιμότητα των συντελεστών παραγωγής εργασία και κεφάλαιο, και ότι είναι διαθέσιμοι παντού σε τιμές και ποιότητες που δεν μεταβάλλονται ανάλογα με τη γεωγραφική θέση, και ότι η γη είναι ομοιογενής. Με άλλα λόγια, υποθέτουμε ότι η τιμή και η ποιότητα της εργασίας είναι ίδιες παντού, όπως και το κόστος και η ποιότητα του κεφαλαίου, και η ποιότητα και τιμή ενοικίασης της γης. Δεν υπάρχει όμως κανένας λόγος να υποθέσουμε ότι οι τιμές της εργασίας, του κεφαλαίου και της γης, είναι μεταξύ τους ίσες. Υποθέτουμε απλώς ότι όλες οι γεωγραφικές θέσεις έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά ως προς την διαθεσιμότητα των συντελεστών παραγωγής. Συνεπώς, θεωρούμε ότι ο χώρος είναι ομοιογενής. Αν η επιχείρηση έχει τη δυνατότητα να διαλέξει όποια θέση επιθυμεί και εφόσον υποθέτουμε ότι έχει μια ορθολογική συμπεριφορά, τότε θα διαλέξει την θέση όπου μπορεί να μεγιστοποιεί τα κέρδη της. Από τη στιγμή που οι τιμές όλων των εισροών και των προϊόντων προσδιορίζονται εξωγενώς και οι τιμές των συντελεστών παραγωγής είναι σταθερές στο χώρο, το μόνο ζήτημα Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 4

5 που διαφοροποιεί την κερδοφορία των επιλογών χωροθέτησης είναι η απόσταση της επιλεγμένης θέσης από τις πηγές των εισροών και από την αγορά του παραγόμενου προϊόντος. Ο λόγος που συμβαίνει αυτό είναι ότι για κάθε θέση της επιχείρησης προκύπτουν διαφορετικά κόστη μεταφοράς εισροών από το σημείο της παραγωγής τους στην συγκεκριμένη επιχείρηση και των διαφορετικά κόστη μεταφοράς προϊόντων από την συγκεκριμένη επιχείρηση στο σημείο πώλησης στην αγορά. Αν η τιμή ανά μονάδα προϊόντος p 3 είναι σταθερή, η θέση που εξασφαλίζει στην επιχείρηση τα μέγιστα κέρδη είναι αυτή όπου, ceteris paribus, ελαχιστοποιείται το σύνολο του κόστους μεταφοράς των εισροών και του προϊόντος. Αυτό το αποτέλεσμα είναι γνωστό ως «η άριστη θέση κατά Weber». Την βρίσκουμε συγκρίνοντας το συνολικό κόστος μεταφοράς εισροών και προϊόντος σε κάθε εναλλακτική θέση. Η άριστη θέση κατά Weber θα είναι η θέση όπου το συνολικό κόστος (TC) ελαχιστοποιείται. Η συνθήκη κόστους που καθορίζει την άριστη θέση κατά Weber είναι: (1.4) όπου ο δείκτης i υποδεικνύει τα βάρη, κόστη μεταφοράς και τις αποστάσεις που χαρακτηρίζουν τα αγαθά τα οποία μεταφέρονται προς ή από το σημείο Κ. Όταν είναι γνωστές οι τιμές που αντιστοιχούν σε κάθε μια από τις χωρικές και μη-χωρικές παραμέτρους, είναι δυνατό να υπολογιστεί το συνολικό κόστος παραγωγής και μεταφοράς, που συνδέεται με τη θέση της επιχείρησης σε ένα σημείο Κ. Εφόσον υποθέσαμε ότι η επιχείρηση θα συμπεριφερθεί με τρόπο που να μεγιστοποιεί τα κέρδη της, η θέση που αντιστοιχεί στο ελάχιστο συνολικό κόστος θα είναι αυτή που έχει επιλέξει η επιχείρηση. Στην αρχική ανάλυση του Weber, το πρόβλημα της άριστης θέσης παρουσιάζεται με όρους μηχανικής. Περιέγραψε ένα δισδιάστατο σύστημα τροχαλιών και βαρών, το οποίο ονομάζεται Πλαίσιο του Varignon. Σε αυτό το σύστημα, η θέση των τροχαλιών αντιστοιχεί στη θέση των σημείων προέλευσης των εισροών και του σημείου πώλησης του προϊόντος, και τα βάρη που κρέμονται από το κάθε σχοινί το οποίο περνάει από την κάθε τροχαλία, αντιστοιχούν στα κόστη των μεταφορών. Το σημείο όπου ισορροπεί ο κόμπος με τον οποίο δένονται όλα τα σχοινιά, αντιπροσωπεύει τη θέση της επιχείρησης. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο κόμπος θα βρεθεί στο εσωτερικό του τριγώνου του Weber, ενώ σε άλλες περιπτώσεις θα βρεθεί σε μια από τις γωνίες. Άρα, σε κάποιες περιπτώσεις η άριστη θέση θα είναι μέσα στο τρίγωνο του Weber ενώ σε άλλες περιπτώσεις η άριστη θέση θα είναι σε μία από τις γωνίες. Σήμερα, αντί να χρησιμοποιούμε τέτοια μηχανικά μέσα, μπορούμε να υπολογίσουμε την άριστη θέση με την χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών. Είναι πάντα δυνατό να βρεθεί για κάθε συγκεκριμένη περίπτωση η άριστη θέση της επιχείρησης, αλλά αυτό που μας ενδιαφέρει εδώ είναι να κατανοήσουμε πώς η άριστη θέση κατά Weber θα επηρεαστεί από τις τιμές και τις μεταβολές των παραμέτρων που ήδη παρουσιάσαμε. Για να το εξηγήσουμε αυτό θα υιοθετήσουμε ένα υποθετικό παράδειγμα Η επίδραση του κόστους μεταφοράς των εισροών στη θέση της επιχείρησης Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 5

6 Ας φανταστούμε ότι το Διάγραμμα 1.1 δείχνει μια επιχείρηση που παράγει αυτοκίνητα με εισροές χάλυβα και πλαστικό. Το προϊόν 3 είναι τα αυτοκίνητα και το σημείο πώλησής τους είναι η αγορά στο σημείο Μ 3. Υποθέτουμε ότι η εισροή 1 είναι ο χάλυβας και η εισροή 2 το πλαστικό, και ότι παράγονται στα σημεία Μ 1 και Μ 2 αντίστοιχα. Αν η επιχείρηση παράγει ένα αυτοκίνητο που ζυγίζει 2 τόνους, χρησιμοποιώντας 1 τόνο χάλυβα και 1 τόνο πλαστικό, και αν το σταθερό ανά-μονάδα κόστος μεταφοράς του χάλυβα είναι t 1, το οποίο αντιστοιχεί στο μισό του ανά-μονάδα κόστους μεταφοράς t 2 του πλαστικού (δοθέντος ότι το πλαστικό είναι έχει πολύ μικρότερη πυκνότητα από τον χάλυβα και ότι τα κόστη μεταφοράς χρεώνονται βάσει του όγκου των αγαθών), η επιχείρηση θα εγκατασταθεί σχετικά κοντύτερα στην πηγή της παραγωγής πλαστικού. Με άλλα λόγια, η επιχείρηση θα εγκατασταθεί κοντά στο σημείο Μ 2. Ο λόγος είναι ότι, ceteris paribus, η επιχείρηση θα επιδιώξει να μειώσει το υψηλότερο κόστος μεταφοράς των εισροών πλαστικού σε σχέση με το κόστος μεταφοράς του χάλυβα. Η επιχείρηση μπορεί να το κάνει αυτό μειώνοντας την απόσταση d 2 σε σχέση με την d 1. Από την άλλη πλευρά, αν η επιχείρηση είχε μια διαφορετική συνάρτηση παραγωγής, ώστε να παράγει ένα αυτοκίνητο 2 τόνων με 1,5 τόνο χάλυβα και 0,5 τόνους πλαστικό, τότε ακόμα κι αν τα κόστη μεταφοράς t 1 και t 2 ήταν όπως στην προηγούμενη περίπτωση, το κόστος μεταφοράς χάλυβα θα ήταν, ceteris paribus, υψηλότερο. Ο λόγος είναι ότι ενώ το κόστος μεταφοράς του πλαστικού είναι δύο φορές πιο ακριβό ανά χιλιόμετρο, η συνολική ποσότητα χάλυβα που μεταφέρεται είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από την ποσότητα του πλαστικού. Το αποτέλεσμα είναι ότι η επιχείρηση μπορεί να μειώσει το συνολικό κόστος μεταφοράς των εισροών, μειώνοντας την απόσταση d 1 σε σχέση με την απόσταση d 2. Η άριστη θέση της επιχείρησης θα τείνει τώρα προς το σημείο όπου παράγεται η εισροή χάλυβα, το σημείο Μ 1. Χρησιμοποιώντας το πλαίσιο ανάλυσης του Weber, μπορούμε να συγκρίνουμε τις επιπτώσεις που έχουν οι διαφορετικές συναρτήσεις παραγωγής πάνω στη συμπεριφορά χωροθέτησης της επιχείρησης. Για παράδειγμα, μπορούμε να φανταστούμε ότι οι δύο τύποι συναρτήσεων παραγωγής που περιγράψαμε προηγουμένως η μια που είναι σχετικά εντάσεως πλαστικού και η άλλη που είναι σχετικά εντάσεως χάλυβα αφορούν στις συναρτήσεις παραγωγής που χαρακτηρίζουν δυο διαφορετικές επιχειρήσεις παραγωγής αυτοκινήτων. Η επιχείρηση Α χαρακτηρίζεται από την συνάρτηση παραγωγής που είναι εντάσεως πλαστικού και η επιχείρηση Β χαρακτηρίζεται από τη συνάρτηση παράγωγής που είναι εντάσεως χάλυβα. Στο διάγραμμα 1.2 φαίνεται ότι η επιχείρηση Α θα εγκατασταθεί σχετικά κοντύτερα στο σημείο Μ 2, την πηγή προέλευσης του πλαστικού, ενώ η επιχείρηση Β θα εγκατασταθεί κοντύτερα στο σημείο Μ 1, την πηγή προέλευσης του χάλυβα. Αυτό συμβαίνει διότι, αν υποθέσουμε ότι οι εισροές χάλυβα και πλαστικού διανύουν ίσες αποστάσεις, δηλαδή d 1Α = d 2Α, τότε για την επιχείρηση Α το κόστος μεταφοράς του πλαστικού θα είναι μεγαλύτερο από το κόστος μεταφοράς του χάλυβα. Επομένως, η επιχείρηση Α έχει κίνητρο να μειώσει τα υψηλότερα κόστη της μεταφοράς πλαστικού με την μείωση της d 2Α και την αύξηση της d 1Α. Αντίθετα, για την επιχείρηση Β και με ίσες αποστάσεις μεταφοράς των εισροών, δηλαδή d 1Β = d 2Β, το συνολικό κόστος μεταφοράς του χάλυβα θα είναι υψηλότερο από το κόστος μεταφοράς του πλαστικού. Επομένως, η επιχείρηση Β έχει κίνητρο να μειώσει τα Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 6

7 υψηλότερα κόστη μεταφοράς του χάλυβα με τη μείωση της d 1Β και την αύξηση της d 2Β. Διάγραμμα 1.2 Σχετικά κόστη μεταφοράς των εισροών και θέση της επιχείρησης Η επίδραση του κόστους μεταφοράς του προϊόντος στη θέση της επιχείρησης Ως τώρα εξετάσαμε μόνο την επίδραση που ασκεί το κόστος μεταφοράς των εισροών στις αποφάσεις για τη θέση όπου θα εγκατασταθεί η επιχείρηση. Αλλά, και η αγορά όπου πωλείται το προϊόν θα επηρεάσει επίσης τη συμπεριφορά χωροθέτησης της επιχείρησης. Μπορούμε να φανταστούμε την περίπτωση ενός εργοστασίου παραγωγής ενέργειας, που καίει κάρβουνο και κώκ, τα οποία παράγονται στα σημεία Μ 1 και Μ 2, αντίστοιχα, για να παράγει ηλεκτρικό ρεύμα. Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι το προϊόν του εργοστασίου έχει μηδενικό βάρος και όγκο. Το κόστος μεταφοράς του προϊόντος, δηλαδή του ηλεκτρικού ρεύματος, μπορεί να θεωρηθεί μηδενικό, δεδομένου ότι τα μόνα κόστη που επηρεάζονται από την απόσταση είναι τα αμελητέα κόστη των σταθμών ενίσχυσης των τάσεων. Σε αυτή τη περίπτωση τα σημεία πωλήσεων της επιχείρησης, είτε βρίσκονται σε μια πόλη είτε σε μια περιφέρεια, δεν θα παίξουν κανένα ρόλο για την επιλογή της θέσης της επιχείρησης. Επομένως η άριστη θέση της επιχείρησης είναι σε κάποιο σημείο της γραμμής που συνδέει το Μ 1 με το Μ 2. Επομένως, το πρόβλημα της άριστης θέσης μετατρέπεται σε ένα πρόβλημα με μία διάσταση. Το πρόβλημα αυτό εξετάζεται στο Παράρτημα 1.1. Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως, υπάρχει ένα κόστος μεταφοράς του προϊόντος της επιχείρησης, εξαιτίας του βάρους και του όγκου του. Η διαφορά στο βάρος και τον όγκο του προϊόντος θα επηρεάσει την άριστη θέση της επιχείρησης σε σχέση τις θέσεις πώλησης του προϊόντος και προμήθειας των εισροών. Μπορούμε και πάλι να εξετάσουμε αυτό το ζήτημα χρησιμοποιώντας το υποθετικό παράδειγμα των δυο επιχειρήσεων παραγωγής αυτοκινήτων, Α και Β, που χρησιμοποιούν ως εισροές τον χάλυβα και το πλαστικό. Σε αυτή όμως την περίπτωση μπορούμε να φανταστούμε μια κατάσταση όπου οι συναρτήσεις παραγωγής των δύο επιχειρήσεων ταυτίζονται. Με άλλα λόγια, η αναλογία στην οποία χρησιμοποιούνται οι εισροές, δηλαδή ο λόγος m 1 /m 2, είναι ίδια και για τις δύο επιχειρήσεις. Αν πληρώνουν και οι δύο τις ίδιες τιμές, t 1 και t 2, για την μεταφορά των εισροών, τότε η επιρροή της κάθε εισροής ως προς την επιλογή θέσης, θα είναι η ίδια και για τις δύο επιχειρήσεις. Υποθέτουμε όμως επιπλέον, ότι οι επιχειρήσεις διαφέρουν ως προς την τεχνική αποτελεσματικότητά τους, από την άποψη ότι η επιχείρηση Α πετάει το 70% των εισροών κατά τη διαδικασία παραγωγής, ενώ η επιχείρηση Β πετάει μόνο το 40% των εισροών κατά τη διαδικασία παραγωγής. Το αποτέλεσμα είναι ότι το βάρος m 3 του προϊόντος της επιχείρησης Β είναι διπλάσιο σε σύγκριση με εκείνο της επιχείρησης Α, για οποιοδήποτε συνολικό βάρος εισροών που καταναλώνονται. Το μεγάλο βάρος του προϊόντος θα ωθήσει την επιχείρηση Β να μεταφερθεί προς την αγορά όπου πουλάει το προϊόν της και μακρύτερα από τις πηγές των Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 7

8 εισροών, σε σύγκριση με την επιχείρηση Α. Όπως δείχνει το Διάγραμμα 1.3, η συμπεριφορά χωροθέτησης της επιχείρησης Β θα είναι περισσότερο προσανατολισμένη προς την αγορά του προϊόντος, από ό,τι η εκείνη της επιχείρησης Α. Μία περισσότερο συνήθης περίπτωση, στην οποία πανομοιότυπες επιχειρήσεις εμφανίζουν διαφορετική συμπεριφορά χωροθέτησης σε σχέση με την αγορά, είναι εκείνη όπου η πυκνότητα του προϊόντος αλλάζει κατά την παραγωγική διαδικασία, και μάλιστα σε διαφορετικό βαθμό για την επιχείρηση. Για παράδειγμα, μπορούμε να φανταστούμε ότι οι δυο επιχειρήσεις παραγωγής αυτοκινήτων Α και Β, παράγουν προϊόντα ιδίου βάρους χρησιμοποιώντας το ίδια συνολικά βάρη εισροών. Σε αυτή την περίπτωση οι δύο επιχειρήσεις έχουν την ίδια συνάρτηση παραγωγής. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι η επιχείρηση Α ειδικεύεται στην παραγωγή μικρών οχημάτων για μετακινήσεις μέσα στην πόλη, ενώ η επιχείρηση Β παράγει μεγάλα οχήματα 4Χ4 για δύσκολες διαδρομές στην ύπαιθρο. Όπως έχουμε ήδη διαπιστώσει, τα κόστη μεταφοράς εξαρτώνται και από τον όγκο του προϊόντος, και τα προϊόντα που έχουν υψηλή πυκνότητα θα έχουν χαμηλότερο κόστος μεταφοράς ανά μονάδα προϊόντος από ό,τι τα προϊόντα με χαμηλή πυκνότητα. Στο παράδειγμα αυτό η επιχείρηση Β παράγει πολύ ογκώδη αγαθά, ενώ η επιχείρηση Α παράγει αγαθά που έχουν συγκριτικά μεγαλύτερη πυκνότητα. Επομένως, η μεταφορά του προϊόντος της επιχείρησης Β θα κοστίζει περισσότερο από ό,τι της επιχείρησης Α, και η Β θα ωθείται να μετακινηθεί κοντύτερα στην αγορά σε σύγκριση με την επιχείρηση Α, όπως βλέπουμε στο Διάγραμμα 1.3. Διάγραμμα 1.3 Τα διαφορετικά κόστη μεταφοράς του προϊόντος και η θέση της επιχείρησης Η επίδραση των μεταβαλλόμενων τιμών των συντελεστών παραγωγής στη θέση της επιχείρησης Η ανάλυσή μας υπέθεσε έως τώρα ότι οι τιμές των συντελεστών εργασία και γη είναι οι ίδιες σε όλα τα γεωγραφικά σημεία, παρόλο που γνωρίζουμε ότι στην πραγματικότητα διαφέρουν πολύ από το ένα σημείο στο άλλο. Η προσέγγιση του Weber μας επιτρέπει να εξετάσουμε και το πώς θα επηρεαστεί η συμπεριφορά χωροθέτησης της επιχείρησης από τις διαφορές στις τιμές των συντελεστών από το ένα γεωγραφικό σημείο στο άλλο. Για να εξετάσουμε το ζήτημα αυτό, πρέπει να εντοπίσουμε κάτω από ποιες επικρατούσες συνθήκες για τους συντελεστές παραγωγής, η επιχείρηση θα αναζητήσει εναλλακτικές θέσεις. Υποθέτουμε ότι η επιχείρηση καταναλώνει πάντα εισροές που προέρχονται από τα σημεία Μ 1 και Μ 2, και παράγει ένα προϊόν για την αγορά που βρίσκεται στο Μ 3. Υπό αυτές τις συνθήκες, γνωρίζουμε ότι η άριστη θέση κατά Weber Κ * είναι το σημείο όπου ελαχιστοποιείται το κόστος μεταφοράς της επιχείρησης, και ότι αν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής παντού οι ίδιες στον χώρο, τότε αυτή θα είναι η θέση που επιλέγει η επιχείρηση. Συνεπώς, ξεκινάμε εξετάζοντας αποκλίσεις στις τιμές των συντελεστών παραγωγής, σε σύγκριση με το άριστο σημείο κατά Weber Κ *, που θα προκαλέσουν την Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 8

9 μετακίνηση της επιχείρησης. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει πρώτα να σχεδιάσουμε ένα χάρτη ισοϋψών καμπυλών γύρω από το τρίγωνο του Weber, όπως στο Διάγραμμα 1.4. Αυτές οι ισοϋψείς καμπύλες ονομάζονται καμπύλες ίσης δαπάνης. Διάγραμμα 1.4 Ανάλυση με καμπύλες ίσης δαπάνης Σε έναν τυπικό γεωγραφικό χάρτη, κάθε ισοϋψής καμπύλη συνδέει όλες τις θέσεις με το ίδιο υψόμετρο. Από την άλλη πλευρά, κάθε καμπύλη ίσης δαπάνης στον χάρτη του Weber συνδέει όλα τα σημεία όπου σημειώνεται η ίδια αύξηση του συνολικού κόστους μεταφοράς των εισροών και των προϊόντων ανά μονάδα προϊόντος m 3, σε σύγκριση με το άριστο σημείο Κ * κατά Weber. Επομένως, όσο πιο απομακρυσμένη είναι μία καμπύλη ίσης δαπάνης από το άριστο σημείο κατά Weber Κ *, τόσο πιο υψηλό θα είναι το συνολικό κόστος μεταφοράς εισροών και προϊόντος ανά μονάδα του προϊόντος m 3. Όταν η θέση της επιχείρησης απομακρύνεται προς οποιαδήποτε κατεύθυνση από το άριστο σημείο κατά Weber, η επιχείρηση επιβαρύνεται με υψηλότερα κόστη μεταφοράς. Με άλλα λόγια, οι θέσεις της επιχείρησης γίνονται όλο και λιγότερο αποτελεσματικές και τα κέρδη της επιχείρησης μειώνονται, ceteris paribus. Μπορούμε επίσης να πούμε ότι η επιχείρηση επιβαρύνεται με ένα διαδοχικά αυξανόμενο κόστος ευκαιρίας όσο απομακρύνεται από το άριστο σημείο του Weber. Αν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής είναι παντού οι ίδιες, οι θέσεις που είναι μακριά από το άριστο σημείο κατά Weber, είναι λιγότερο επιθυμητές ως επενδυτικές επιλογές. Επομένως, πρέπει να εξετάσουμε το πόσο πρέπει να μειωθούν οι τοπικές τιμές των συντελεστών, σε σύγκριση με το άριστο σημείο κατά Weber, για να μετακινηθεί η επιχείρηση σε αυτή τη νέα θέση. Αν πάρουμε την περίπτωση της θέσης R, μπορούμε να αναρωτηθούμε πόσο πρέπει να μειωθούν οι τιμές των συντελεστών παραγωγής στο R σε σχέση με τις τιμές στο Κ *, προκειμένου να μετακινηθεί η επιχείρηση από το Κ * στο R. Όπως βλέπουμε στο Διάγραμμα 1.4, το R βρίσκεται στην καμπύλη ίσης δαπάνης των $25. Αν τα κόστη των εισροών σε εργασία και γη, που χρειάζονται για την παραγωγή μιας μονάδας του προϊόντος m 3, είναι μικρότερα στο R κατά $20 σε σύγκριση με τα κόστη στο Κ *, δεν συμφέρει την επιχείρηση να μετακινηθεί από το Κ * στο R. Ο λόγος είναι ότι η μείωση των τοπικών τιμών των συντελεστών που συνδέεται με την μετακίνηση από το Κ * στο R, δεν είναι αρκετή για να αντισταθμιστεί η αύξηση του κόστους μεταφοράς εξαιτίας της απομάκρυνσης από το άριστο σημείο κατά Weber. Αν η επιχείρηση αποφάσιζε να μετακινηθεί από το Κ * στο R υπό αυτές τις συνθήκες, τα κέρδη της θα ήταν μικρότερα κατά $5 ανά μονάδα προϊόντος m 3 σε σύγκριση με τα κέρδη στο σημείο Κ *. Από την άλλη πλευρά, αν τα κόστη των εισροών σε εργασία και γη ανά μονάδα προϊόντος, είναι μικρότερα στο R κατά $30 σε σύγκριση με τα κόστη στο Κ *, θα συμφέρει την επιχείρηση να μετακινηθεί. Ο λόγος είναι ότι η μείωση του συνολικού κόστους των συντελεστών παραγωγής, που συνδέεται με την μετακίνηση από το Κ * στο R, θα υπερβαίνει την αύξηση του συνολικού κόστους μεταφορών, την οποία θα προκαλέσει αυτή η μετακίνηση. Αν η επιχείρηση αποφάσιζε να μετακινηθεί από το Κ* στο R υπό αυτές τις συνθήκες, θα εισέπραττε κέρδη κατά $5 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 9

10 υψηλότερα ανά μονάδα προϊόντος m 3, σε σύγκριση με το σημείο Κ *. Αυτός ο τύπος της ανάλυσης μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε εναλλακτική τοποθεσία, όπως οι Q, R, S, και T, για να καθοριστεί αν μπορεί η επιχείρηση να μετακινηθεί σε μια άλλη τοποθεσία και σε ποια. Για παράδειγμα, η θέση Q βρίσκεται στην καμπύλη των $10, η θέση R στην καμπύλη των $25, η S στην καμπύλη των $40 και η T στην καμπύλη των $50. Ας υποθέσουμε ότι το κόστος των συντελεστών παραγωγής (εργασία και γη) που χρειάζονται για την παραγωγή μιας μονάδας προϊόντος m 3, στα σημεία Q, R, S και T είναι χαμηλότερο σε σχέση με το κόστος των συντελεστών στο σημείο Κ *, κατά $12, $20, $35 και $55 αντίστοιχα. Μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι οι εναλλακτικές θέσεις Q και T, είναι καλύτερες θέσεις σε σύγκριση με το Κ *, καθώς παρέχουν και οι δυο υψηλότερα κέρδη από ό,τι το Κ *, ενώ οι R και S είναι χειρότερες θέσεις διότι οδηγούν σε χαμηλότερα κέρδη. Μεταξύ των καλύτερων θέσεων Q και T, η καλύτερη είναι η Τ, διότι τα κέρδη είναι υψηλότερα κατά $5 ανά μονάδα προϊόντος σε σύγκριση με το Κ *, ενώ στο σημείο Q είναι μόνον κατά $2 υψηλότερα. Με αυτή την συγκεκριμένη χωρική κατανομή των τοπικών τιμών εργασίας και γης, το σημείο Τ είναι το άριστο σημείο για την επιχείρηση. Το Τ είναι καλύτερη θέση σε σύγκριση με την άριστη θέση κατά Weber, όπου ελαχιστοποιείται το κόστος των μεταφορών, διότι οι χαμηλότερες τοπικές τιμές των συντελεστών παραγωγής υπεραντισταθμίζουν την αύξηση του συνολικού κόστους μεταφοράς που οφείλεται στην επιλογή της θέσης Τ. Η προσέγγιση αυτού του τύπου μας επιτρέπει να θέσουμε ένα πολύ σημαντικό ερώτημα και να το απαντήσουμε: πώς πρέπει να μεταβάλλονται τοπικοί οι μισθοί και οι τοπικές τιμές της γης στον γεωγραφικό χώρο, για να είναι ίδια τα κέρδη της επιχείρησης σε όλες τις θέσεις; Η ανάλυση αυτή μπορεί να γίνει με τροποποίηση του Διαγράμματος 1.4. Μπορούμε να κατασκευάσουμε το Διάγραμμα 1.5 χρησιμοποιώντας το Διάγραμμα 1.4 και σχεδιάζοντας μια ευθεία από το σημείο Κ * προς τα δεξιά, που να περνάει από τα σημεία Q, R, S, και T. Η ευθεία αυτή ορίζεται σε όρους γεωγραφικών αποστάσεων. Μπορούμε στη συνέχεια να δούμε πώς η ευθεία αυτή τέμνεται από τις καμπύλες ίσης δαπάνης. Διάγραμμα 1.5 Τιμές ισορροπίας της εργασίας βάσει απόστασης και καμπυλών ίσης δαπάνης Μισθός Απόσταση Από το προηγούμενο παράδειγμα γνωρίζουμε ότι το σημείο Q βρίσκεται στην καμπύλη ίσης δαπάνης των $10, το R στην καμπύλη των $25, το S στην καμπύλη των $40 και το T στην καμπύλη των $50. Τα κέρδη της επιχείρησης θα είναι τα ίδια σε κάθε σημείο αν οι τιμές των συντελεστών εργασία και γη αντισταθμίζουν ακριβώς κάθε φορά τα αυξημένα κόστη μεταφοράς. Μπορούμε επομένως να σχεδιάσουμε στο Διάγραμμα 1.5 μία καμπύλη που δίνει τις μεταβολές στις τιμές της εργασίας και της γης ως προς την απόσταση οι οποίες εξασφαλίζουν ίσα κέρδη σε όλα τα σημεία της ευθείας δεξιά από το Κ *, υποθέτοντας ότι ο μισθός στο Κ * είναι w *. Μπορούμε να επαναλάβουμε την άσκηση αυτή, χαράσσοντας μια οριζόντια ευθεία από το σημείο Κ * προς τα Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 10

11 αριστερά μέσω των σημείων, U, V, W και Χ, και υπολογίζοντας στη συνέχεια τις τοπικές τιμές του συντελεστή που εξασφαλίζουν στην επιχείρηση κέρδη ίσα με αυτά του σημείου Κ *, σε όλα τα σημεία στα αριστερά του Κ *. Συνδυάζοντας αυτές τις πληροφορίες, μπορούμε να φτιάξουμε την καμπύλη διαπεριφερειακών τιμών του συντελεστή για την συγκεκριμένη επιχείρηση, που εξασφαλίζουν ίσα κέρδη σε όλα τα σημεία της ευθείας από τα δεξιά ως τα αριστερά. Αυτή την καμπύλη παρουσιάζει το Διάγραμμα 1.6. Διάγραμμα 1.6 Διαπεριφερειακή καμπύλη ισορροπίας των μισθών Η κλίση της καμπύλης διαπεριφερειακών τιμών του συντελεστή, γι αυτήν την συγκεκριμένη επιχείρηση και γι αυτόν τον συγκεκριμένο άξονα, μας δίνει τις μεταβολές της τιμής του συντελεστή παραγωγής ως προς την απόσταση στην ισορροπία (interregional equilibrium factor price gradient). Αυτές οι διαπεριφερειακές μεταβολές της τιμής του συντελεστή παραγωγής στην ισορροπία περιγράφουν τις μεταβολές στις τοπικές τιμές των συντελεστών που εξασφαλίζουν ότι η επιχείρηση θα είναι αδιάφορη μεταξύ θέσεων. Η επιχείρηση είναι αδιάφορη μεταξύ θέσεων κατά μήκος της γραμμής των αποστάσεων από τα αριστερά προς τα δεξιά, διότι τα κέρδη της θα είναι ίδια σε όλα τα σημεία αυτής της γραμμής. Δηλαδή, από την άποψη της επιχείρησης, όλα τα σημεία της γραμμής των αποστάσεων είναι τέλεια υποκατάστατα μεταξύ τους. Επί της αρχής, μπορούμε να υπολογίσουμε παρόμοιες μεταβολές του συντελεστή παραγωγής για μετακινήσεις προς οποιαδήποτε κατεύθυνση με αφετηρία το Κ *, όπως αυτή που συνδέει τα σημεία C, D ή E, και να δημιουργηθεί έτσι ένας δισδιάστατος χάρτης τιμών ισορροπίας ενός συντελεστή για το σύνολο του χώρου της οικονομίας. Η ιδέα ότι οι διάφορες θέσεις της επιχείρησης μπορεί να είναι τέλεια υποκατάστατα η μία της άλλης, από την άποψη της κερδοφορίας της επιχείρησης, είναι σημαντική για να κατανοήσουμε τα χωρικά πρότυπα των βιομηχανικών επενδύσεων. Αν για παράδειγμα μια πολυεθνική μεταποιητική επιχείρηση αναζητά ένα νέο τόπο εγκατάστασης της παραγωγής της για να αναπτύξει τη δραστηριότητά της σε μια νέα περιοχή, η επιλογή της νέας θέσης θα εξαρτηθεί από τις εκτιμήσεις για τα κέρδη που μπορεί να αποφέρει αυτή η θέση. Από την ανάλυση των καμπυλών ίσης δαπάνης του υποδείγματος χωροθέτησης της παραγωγής του Weber, γνωρίζουμε ότι οι θέσεις των σημείων προέλευσης των βασικών εισροών όπως τα Μ 1 και Μ 2, και τα σημεία πώλησης όπως το Μ 3, καθιστούν ορισμένες θέσεις περισσότερο κερδοφόρες από άλλες και ότι, ceteris paribus, το άριστο σημείο κατά Weber είναι το σημείο με το υψηλότερο κέρδος. Επομένως, για να γίνουν άλλες θέσεις ελκυστικές για τις επενδύσεις, οι τοπικές τιμές των συντελεστών παραγωγής πρέπει να μειωθούν σε σύγκριση με το άριστο σημείο κατά Weber. Η ελκυστικότητα της οποιασδήποτε τοποθεσίας, για την πραγματοποίηση μιας νέας επένδυσης από την επιχείρηση, θα εξαρτηθεί από το βαθμό στον οποίο οι μειωμένες τιμές των συντελεστών σε αυτή τη θέση θα αντισταθμίζουν το αυξημένο κόστος μεταφορών (κόστος ευκαιρίας) που συνεπάγεται κάθε μη άριστη γεωγραφική θέση. Αν όλες οι τοπικές τιμές των συντελεστών είναι διαπεριφερειακές τιμές ισορροπίας, όπως στο Διάγραμμα 1.6, η επιχείρηση Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 11

12 θα είναι αδιάφορη ως προς την επιλογή θέσης. Υπό αυτές τις συνθήκες, η επιχείρηση θα μπορεί να δημιουργήσει μια νέα μονάδα παραγωγής σε οποιαδήποτε θέση. Με άλλα λόγια, η πιθανότητα επένδυσης θα είναι η ίδια σε όλες τις θέσεις. Για ένα μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων με ανάγκες για εισροές και με αγορές για τα προϊόντα τους που είναι παρόμοιες με τις ανάγκες και τις αγορές της συγκεκριμένης επιχείρησης, το επίπεδο της επένδυσης που μπορεί να γίνει σε μια θέση θα είναι το ίδιο για όλες τις θέσεις. Από την άλλη πλευρά, αν οι μισθοί δεν είναι σε ισορροπία σε όλο τον γεωγραφικό χώρο, ορισμένες περιοχές θα εμφανίζονται αυτόματα ως περισσότερο ελκυστικές θέσεις για επενδύσεις, και άρα θα είναι αυξημένη η πιθανότητα επένδυσης σε αυτές. Η γεωγραφία διαμορφώνει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα που διαφέρουν από τη μια θέση στην άλλη, τα οποία μπορούν να αντισταθμιστούν μόνον από τις διαφορετικές τοπικές τιμές των συντελεστών. Στο παραπάνω παράδειγμα όμως, η σχέση ισορροπίας ανάμεσα στις τοπικές τιμές των συντελεστών και στην απόσταση, ισχύει μόνο για την συγκεκριμένη επιχείρηση που εξετάστηκε. Σε αυτή την περίπτωση, η διαπεριφερειακή καμπύλη ισορροπίας της τιμής του συντελεστή υπολογίστηκε με βάση το άριστο σημείο κατά Weber, για αυτή τη συγκεκριμένη επιχείρηση. Όπως είδαμε, οι διαφορετικές επιχειρήσεις έχουν διαφορετικά άριστα σημεία κατά Weber, και αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχουν διαφορετικές διαπεριφερειακές καμπύλες ισορροπίας των τιμών των συντελεστών, για διαφορετικούς τύπους επιχειρήσεων που παρουσιάζουν διαφορετικά κόστη μεταφορών, διαφορετικές συναρτήσεις παραγωγής και διαφορετικά σημεία προμήθειας των εισροών και πώλησης των προϊόντων Η επίδραση των νέων πηγών εισροών και των νέων αγορών στη θέση της επιχείρησης Η ανάλυσή μας εξέτασε ως τώρα τις χωροθετικές επιπτώσεις που έχουν τα διαφορετικά κόστη μεταφοράς της επιχείρησης και οι διαφορετικές συναρτήσεις παραγωγής, και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η επιχείρηση θα επεδίωκε να μεταφερθεί σε εναλλακτικές γεωγραφικές θέσεις. Τώρα, θα εξετάσουμε το ζήτημα των διαφορετικών σημείων προέλευσης εισροών και πώλησης των προϊόντων, και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες μια επιχείρηση θα αναζητήσει εναλλακτικές θέσεις εγκατάστασης. Στα παραπάνω παραδείγματα, μπορέσαμε να χρησιμοποιήσουμε τις καμπύλες ίσης δαπάνης για να προσδιορίσουμε τις μεταβολές των τιμών των συντελεστών που ωθούν μια επιχείρηση να μετακινηθεί από τη μια θέση στην άλλη. Η ίδια όμως η διαδικασία της μετακίνησης μπορεί να προκαλέσει μεταβολές στις πηγές από τις οποίες προέρχονται οι εισροές και στις αγορές όπου πωλούνται τα προϊόντα. Διάγραμμα 1.7 Νέοι προμηθευτές και νέες αγορές Στο Διάγραμμα 1.7 εξετάζουμε την περίπτωση στην οποία η επιχείρηση μετακινείται από το Κ * στο F, λόγω των χαμηλότερων τιμών των συντελεστών Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 12

13 στο σημείο F, οι οποίες υπεραντισταθμίζουν το επιπλέον κόστος μεταφοράς εισροών (από τα Μ 1 και Μ 2 ) και προϊόντος (στο Μ 3 ). Συνεπώς, το σημείο F έχει προσδιοριστεί ως το νέο άριστο σημείο σε σχέση με τα Μ 1, Μ 2 και Μ 3. Όμως, η μετακίνηση από το Κ * στο F, μπορεί να οφείλεται στο ότι υπάρχουν πλέον εναλλακτικοί προμηθευτές των ίδιων εισροών αλλού. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι δυνατή η προμήθεια του χάλυβα από το σημείο Μ 4 αντί για το Μ 1, με την απόσταση d 4 του σημείου Μ 4 από το F να είναι μικρότερη από την απόσταση d 1 των σημείων Μ 1 και F. Υποθέτοντας ότι η τιμή παράδοσης του χάλυβα που φθάνει στο σημείο F από το σημείο Μ 4 είναι χαμηλότερη από αυτή του Μ 1, ότι έχουμε δηλαδή (p 4 + t 4 d 4 ) < (p 1 + t 1 d 1 ), η επιχείρηση θα επιλέξει τον προμηθευτή στο Μ 4, και θα αφήσει τον προμηθευτή στο Μ 1. Θα δημιουργηθεί έτσι ένα νέο πρόβλημα αρίστου σημείου κατά Weber, με τα σημεία Μ 4, Μ 2 και Μ 3 ως τα χωρικά σημεία αναφοράς. Αυτή η αλλαγή των προμηθευτών θα σημαίνει επίσης ότι μπορεί να βρεθεί ένα νέο άριστο σημείο κατά Weber, και ότι νέες σειρές τιμών ισορροπίας των τοπικών συντελεστών παραγωγής μπορούν να υπολογιστούν με αφετηρία τη θέση του νέου άριστου σημείου κατά Weber. Όταν τα σημεία Μ 4, Μ 2 και Μ 3 είναι τα νέα σημεία αναφοράς μέσα στο χώρο, το νέο άριστο σημείο κατά Weber είναι το G. Στο σημείο G, συμφέρει πλέον την επιχείρηση να εξυπηρετεί την αγορά Μ 5, αντί για την Μ 3. Αυτό οφείλεται στο ότι το σημείο Μ 5 είναι πιο κοντά στο G από ό,τι το Μ 3, και (p 5 t 5 d 5 ) > (p 3 t 3 d 3 ). Επομένως, επιχείρηση αντλεί περισσότερο κέρδος από την πώληση αυτοκινήτων στην αγορά Μ 5, σε σύγκριση με την αγορά Μ 3. Η επιχείρηση μπορεί να αποφασίσει να αντικαταστήσει πλήρως την αγορά Μ 3 με την Μ 5. Εναλλακτικά θα μπορούσε να αποφασίσει να πουλάει προϊόντα και στις δύο αγορές Μ 3 και Μ 5. Σε αυτές τις συνθήκες, μπορεί να εμφανιστεί ένα νέο άριστο σημείο εγκατάστασης στο Η, όπου η επιχείρηση θα έχει δύο σημεία προμήθειας εισροών, τα Μ 4 και Μ 2, θα και πουλάει στις δύο αγορές Μ 3 και Μ 5. Μπορούν να υπάρξουν και πιο σύνθετοι συνδυασμοί. Για παράδειγμα, για να εξασφαλίσει επαρκείς προμήθειες χάλυβα για την νέα διευρυμένη αγορά αυτοκινήτων (Μ 3 και Μ 5 ), η επιχείρηση μπορεί να αποφασίσει να συνεχίσει να προμηθεύεται χάλυβα και από τα δύο σημεία Μ 1 και Μ 4, και να προμηθεύεται πλαστικό από το Μ 2. Τώρα έχουμε ένα πρόβλημα αρίστου σημείου κατά Weber, με τα σημεία αναφοράς στο χώρο Μ 1, Μ 2, Μ 3, Μ 4 και Μ 5. Το άριστο σημείο κατά Weber θα φύγει πάλι από το σημείο Η, και θα αλλάξει επίσης και η διαπεριφερειακή καμπύλη ισορροπίας των τιμών του συντελεστή. Αυτός ο τύπος γεωμετρικών συνδυασμών, με την επιχείρηση να έχει πολλές πηγές εισροών και πολλά σημεία πώλησης, είναι στην πραγματικότητα ο κανόνας. Παρόλο που η ανάλυσή μας εδώ στηρίχθηκε αρχικά στην επιλογή δύο σημείων προμήθειας των εισροών και ενός σημείου πώλησης του προϊόντος, τα επιχειρήματα του υποδείγματος του Weber για την επιλογή της θέσης παραγωγής και η ανάλυση με την χρήση των καμπυλών ίσης δαπάνης, μπορούν κάλλιστα να χρησιμοποιηθούν σε περιπτώσεις επιχειρήσεων με πολλαπλά σημεία προμήθειας εισροών και πώλησης. Ο λόγος για τον οποίο χρησιμοποιούμε την περίπτωση ενός τριγώνου με δύο σημεία εισροών και ένα σημείο πώλησης, είναι ότι πρόκειται για ένα δισδιάστατο σχήμα που ερμηνεύεται πιο εύκολα. Το υπόδειγμα έχει σχεδιαστεί για να μας επιτρέψει να κατανοήσουμε τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η γεωγραφική θέση ορισμένων τοποθεσιών, για την πραγματοποίηση επενδύσεων. Επομένως, ένα κρίσιμο χαρακτηριστικό του υποδείγματος του Weber είναι ότι μας Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 13

14 επιτρέπει να κατανοήσουμε τις μεταβολές στις τιμές των συντελεστών που επιτρέπουν σε ορισμένες τοποθεσίες να είναι περισσότερο ελκυστικές ως σημεία πραγματοποίησης επενδύσεων. Κατά δεύτερο λόγο, το υπόδειγμα μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε την επιλογή τοποθεσίας ως μια εξελικτική διαδικασία, στο πλαίσιο της οποίας οι μεταβολές στις τιμές των συντελεστών μπορούν να προκαλέσουν μεταβολές στη συμπεριφορά χωροθέτησης, που μπορούν με τη σειρά τους να μεταβάλλουν τους δεσμούς προσφοράς μεταξύ προμηθευτών, επιχειρήσεων και αγορών. Το πρόβλημα χωροθέτησης των οικονομικών δραστηριοτήτων είναι εγγενώς και από τη φύση του εξελικτικό, καθώς οι επιχειρήσεις προσαρμόζονται στις νέες αγορές και στα νέα προϊόντα αλλάζοντας τη θέση τους, τους προμηθευτές τους και τους αγοραστές των προϊόντων τους. Όλα αυτά είναι ζητήματα που εξετάζονται μέσα στο χώρο. Πρέπει να εξεταστεί και ένα τελευταίο ζήτημα που έχει σχέση με το υπόδειγμα του Weber. Στην πραγματικότητα, οι επιχειρήσεις αλλάζουν συνεχώς προμηθευτές εισροών και αγορές για τα προϊόντα τους, αντιδρώντας στις μεταβολές των αγοραίων τιμών των εισροών και των προϊόντων. Από την ανάλυση με το υπόδειγμα του Weber, συμπεραίνουμε ότι αυτές οι αλλαγές σημαίνουν επίσης ότι η άριστη θέση της επιχείρησης αλλάζει συνεχώς, και ότι για να υπάρχει κερδοφορία σε οποιαδήποτε θέση θα πρέπει να αλλάζει επίσης συνεχώς και η διαπεριφερειακή καμπύλη ισορροπίας των τιμών των συντελεστών. Παρατηρούμε όμως ότι στην πραγματικότητα οι επιχειρήσεις δεν μετακινούνται πολύ συχνά, και οδηγούμαστε να αναρωτηθούμε κατά πόσο το υπόδειγμα του Weber είναι ένα χρήσιμο αναλυτικό εργαλείο για να περιγράψουμε την χωροθετική συμπεριφορά των οικονομικών δραστηριοτήτων. Ο λόγος για τον οποίο οι επιχειρήσεις δεν μετακινούνται συνεχώς είναι ότι η διαδικασία της αλλαγής τοποθεσίας παρουσιάζει συνήθως σημαντικό κόστος, που σχετίζεται, για παράδειγμα, με την αποσυναρμολόγηση του εξοπλισμού, την μετακίνηση των ανθρώπων, ή την πρόσληψη νέου προσωπικού. Ένα μέρος του κόστους συναλλαγών που συνδέεται με τη διαδικασία μετεγκατάστασης οφείλεται και σε ζητήματα πληροφόρησης ή αβεβαιότητας, τα οποία θα εξετάσουμε στη συνέχεια του κεφαλαίου. Όμως, μπορούμε εύκολα να ενσωματώσουμε αυτά τα κόστη μετεγκατάστασης στο παραπάνω αναλυτικό πλαίσιο, αν συμπεριλάβουμε το ετήσιο κόστος της ολοκληρωθείσας μετεγκατάστασης στο υπόδειγμα των καμπυλών ίσης δαπάνης. Η ύπαρξη αυτού του πρόσθετου κόστους σημαίνει απλώς ότι οι επιχειρήσεις μετακινούνται μόνο όταν το πλεονέκτημα της νέας τοποθεσίας, που οφείλεται στο χαμηλότερο κόστος των συντελεστών, αντισταθμίζει και το πρόσθετο κόστος της μετεγκατάστασης και το αυξημένο κόστος των μεταφορών. Με άλλα λόγια, οι μεταβολές του μισθού ισορροπίας ως προς την απόσταση θα είναι μεγαλύτερες από ό,τι στην περίπτωση που το κόστος της μετεγκατάστασης είναι αμελητέο. Το υπόδειγμα του Weber μας επιτρέπει να εντοπίζουμε το άριστο σημείο και επομένως να κατανοούμε την συμπεριφορά της επιχείρησης σχετικά με τη θέση εγκατάστασής της, ακόμα και σε περιπτώσεις που το κόστος της αλλαγής τοποθεσίας είναι σημαντικό. Η παρατήρηση ότι οι επιχειρήσεις δεν μετακινούνται συχνά, δεν περιορίζει την δυνατότητα χρησιμοποίησης του υποδείγματος του Weber για την κατανόηση των πραγματικών φαινομένων. Ένα σημαντικό ζήτημα σχετικά με την χωροθέτηση της επιχείρησης, που δεν αντιμετωπίζεται στο υπόδειγμα του Weber, είναι η σχέση ανάμεσα στην Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 14

15 υποκατάσταση εισροών και την συμπεριφορά χωροθέτησης. Για να κατανοήσουμε αυτή τη σχέση πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το υπόδειγμα του Moses για την χωροθέτηση της παραγωγής. 1.3 Το υπόδειγμα χωροθέτησης της παραγωγής του Moses Το υπόδειγμα του Weber υποθέτει ότι οι ποσότητες των εισροών που καταναλώνονται, m 1 και m 2, είναι σταθερές ανά μονάδα προϊόντος m 3 που παράγεται. Γνωρίζουμε όμως από τη μικροοικονομική ανάλυση ότι η υποκατάσταση εισροών είναι μια χαρακτηριστική συμπεριφορά των επιχειρήσεων, και ότι οι συνθήκες για επίτευξη αποτελεσματικότητας απαιτούν ότι, ceteris paribus, οι επιχειρήσεις θα υποκαθιστούν εισροές προς όφελος των πιο φτηνών. Η συμπεριφορά της υποκατάστασης ενσωματώθηκε για πρώτη φορά στην ανάλυση του Weber από τον Moses (1958), και για να δούμε πώς η υποκατάσταση επηρεάζει την επιλογή θέσης από την επιχείρηση, θα εξετάσουμε τα κύρια χαρακτηριστικά και συμπεράσματα της προσέγγισης του Moses. Στο Διάγραμμα 1.8 ενσωματώνουμε στο τρίγωνο Μ 1, Μ 2, Μ 3 ένα τόξο IJ, το οποίο βρίσκεται σε σταθερή απόσταση d 3 από το σημείο της αγοράς Μ 3. Αν θέσουμε τον περιορισμό ότι η επιχείρηση πρέπει να βρίσκεται πάνω σε αυτό το τόξο, η απόσταση της θέσης Κ της επιχείρησης από την αγορά Μ 3 δεν είναι πλέον μια μεταβλητή. Μπορούμε επομένως να αναλύσουμε μόνο τις επιπτώσεις που έχουν για την χωροθέτηση της επιχείρησης, οι μεταβολές στις τιμές των εισροών που παράγονται στα σημεία Μ 1 και Μ 2. Για παράδειγμα, αν η επιχείρηση βρίσκεται στο σημείο Ι, η τιμή προμήθειας της εισροής 1, (p 1 + t 1 d 1 ), θα είναι η ελάχιστη, διότι η απόσταση d 1 του Μ 1 από το Ι θα είναι ελάχιστη. Αντίστοιχα, η τιμή προμήθειας της εισροής 2, (p 2 + t 2 d 2 ), θα είναι η μέγιστη διότι η απόσταση d 2 του Μ 2 από το Ι θα είναι η μέγιστη. Επομένως, ο λόγος των τιμών των προμηθειών, (p 1 + t 1 d 1 )/ (p 2 + t 2 d 2 ), στη θέση Ι θα είναι ο ελάχιστος. Από την άλλη μεριά, αν η επιχείρηση μετακινηθεί στο σημείο J, η τιμή προμήθειας της εισροής 1 θα είναι η μέγιστη, διότι η απόσταση d 1 από το Μ 1 στο J θα είναι η μέγιστη. Ταυτόχρονα, η τιμή προμήθειας της εισροής 2 θα είναι η ελάχιστη, διότι η απόσταση d 2 από το Μ 2 στο J θα είναι η ελάχιστη. Επομένως ο λόγος των τιμών των προμηθειών, (p 1 + t 1 d 1 )/ (p 2 + t 2 d 2 ), στο σημείο J θα είναι ο μέγιστος. Διάγραμμα 1.8 Το τρίγωνο Weber-Moses Στη βασική μικροοικονομική προσέγγιση της αποτελεσματικότητας των επιχειρήσεων, ο άριστος συνδυασμός εισροών βρίσκεται στο σημείο όπου η ψηλότερη εφικτή καμπύλη ίσου προϊόντος εφάπτεται στην γραμμή ίσης δαπάνης (ή γραμμή του περιορισμού δαπανών) της επιχείρησης. Σε αυτή τη βασική προσέγγιση η κλίση της γραμμής ίσης δαπάνης δίνεται από τον λόγο των τιμών των εισροών. Στο πλαίσιο της παραπάνω επιχειρηματολογίας, μπορούμε να σχεδιάσουμε τις γραμμές ίσης-δαπάνης στα σημεία I και J, όπως δείχνει το Διάγραμμα 1.9, που αντιπροσωπεύουν ίσες συνολικές δαπάνες για εισροές στα δύο αυτά σημεία. Οι λόγοι των τιμών αγοράς των Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 15

16 εισροών στα σημεία Ι και J δίνονται από το λόγο των εφαπτομένων των γωνιών α I /β I και α J /β J αντίστοιχα. Διάγραμμα 1.9 Οι γραμμές ίσης δαπάνης στα σημεία Ι και J Αυτός ο συλλογισμός ισχύει και για όλα τα σημεία του τόξου IJ. Αν υπάρχουν διαφορετικοί λόγοι των τιμών των προμηθειών των εισροών σε διαφορετικές τοποθεσίες, αυτό σημαίνει ότι με δεδομένες τις τιμές p 1 και p 2 των εισροών στην πηγή, η κλίση των γραμμών ίσης δαπάνης σε κάθε σημείο του τόξου IJ, πρέπει να είναι διαφορετική. Καθώς μετακινούμαστε από το Ι στο J, ο λόγος των τιμών των προμηθειών των εισροών αυξάνεται, και για κάθε σημείο του τόξου IJ υπάρχει ένας μοναδικός λόγος των τιμών των προμηθειών των εισροών. Αυτό σημαίνει ότι η συνήθης προσέγγιση για την ανάλυση της μικροοικονομικής αποτελεσματικότητας δεν ισχύει για την επιχείρηση που μπορεί να μετακινηθεί μέσα στο χώρο, και ότι πρέπει να προσαρμοστεί για να ενσωματώσει τις επιπτώσεις που έχει η τοποθεσία για την κλίση της γραμμής ίσης δαπάνης. Για να γίνει αυτό πρέπει να κατασκευαστεί η περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης δαπάνης, η οποία μόλις που περιέχει όλες τις γραμμές ίσης δαπάνης που συνδέονται με καθένα από τα σημεία του τόξου IJ. Για να κατασκευαστεί αυτή η καμπύλη, σχεδιάζονται οι γραμμές ίσης δαπάνης για όλα τα σημεία του τόξου IJ, όπως στο Διάγραμμα 1.10, και τα εξωτερικά όρια αυτού του συνόλου των διαφορετικών γραμμών ίσης δαπάνης ορίζουν την περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης δαπάνης. Το επιχείρημα του Moses είναι ότι μπορούμε πλέον να χρησιμοποιήσουμε τις συνήθεις συνθήκες αποτελεσματικότητας σε αυτό το υπόδειγμα, βρίσκοντας το σημείο όπου η περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης-δαπάνης εφάπτεται στην ψηλότερη εφικτή καμπύλη ίσου προϊόντος. Αυτό παρουσιάζεται στο το Διάγραμμα 1.11, όπου το σημείο με την μέγιστη αποτελεσματικότητα είναι το Ε *. Διάγραμμα 1.10 Η περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης δαπάνης Περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης δαπάνης Διάγραμμα 1.11 Άριστο σημείο χωροθέτησης της παραγωγής Περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης δαπάνης Καμπύλες ίσου προϊόντος Στο Ε *, ο άριστος συνδυασμός εισροών είναι m 1 * και m 2 *. Το Ε * όμως είναι και μια άριστη θέση Κ *. Ο λόγος είναι ότι το σημείο άριστου συνδυασμού εισροών βρίσκεται σε ένα συγκεκριμένο σημείο της περιβάλλουσας καμπύλης των γραμμών ίσης δαπάνης. Κάθε σημείο όμως της περιβάλλουσας καμπύλης αντιπροσωπεύει επίσης μια μοναδική θέση. Επομένως, ο άριστος συνδυασμός των εισροών και η άριστη θέση της επιχείρησης, προσδιορίζονται πάντα ταυτοχρόνως. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα οξυδερκή παρατήρηση. Όταν είναι δυνατή η υποκατάσταση των εισροών, όλα τα Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 16

17 προβλήματα επιλογής θέσης μετατρέπονται σε προβλήματα παραγωγής και τα προβλήματα παραγωγής μετατρέπονται σε προβλήματα επιλογής θέσης. Μπορούμε να παρουσιάσουμε αναλυτικότερα αυτή τη διαπίστωση με ένα παράδειγμα. Στο πλαίσιο του τριγώνου Weber-Moses, μπορούμε να φανταστούμε ότι ένα πρόγραμμα κατασκευής δρόμων υλοποιείται στην περιοχή γύρω από το σημείο Μ 1, και ότι θα έχει γενικώς ως αποτέλεσμα να μειώσει την τιμή του t 1, για όλες τις μεταφορές αγαθών με αφετηρία αυτό το σημείο και προς όλες τις άλλες θέσεις. Αν όλοι οι άλλοι παράγοντες παραμένουν σταθεροί, αυτό σημαίνει ότι ο λόγος των τιμών των προμηθειών (p 1 + t 1 d 1 )/ (p 2 + t 2 d 2 ), σε όλα τα σημεία του τόξου IJ, θα μειωθεί. Με άλλα λόγια, η κλίση της κάθε γραμμής ίσης δαπάνης γίνεται πιο απότομη, ceteris paribus, και η περιβάλλουσα καμπύλη αποκτά επίσης πιο απότομη κλίση και μετακινείται προς τα πάνω και αριστερά. Για να ακριβολογούμε, πρέπει να σημειώσουμε ότι, λόγω του αποτελέσματος εισοδήματος που δημιουργεί η μείωση του κόστους μεταφοράς, η περιβάλλουσα καμπύλη θα μετακινηθεί επίσης προς τα έξω και δεξιά, διότι η τιμή της εισροής έχει μειωθεί. Σε αυτή την ανάλυση όμως, επικεντρώνουμε την προσοχή μας μόνο στο αποτέλεσμα υποκατάστασης που προκαλεί η αλλαγή κλίσης της περιβάλλουσας καμπύλης. Για ένα ορισμένο σύνολο καμπυλών ίσου προϊόντος, ο άριστος συνδυασμός εισροών θα αλλάξει και δεν θα είναι πλέον αυτός που αναπαριστάται από το Ε *. Όπως βλέπουμε στο Διάγραμμα 1.12, στο νέο άριστο σημείο Ε, ο άριστος συνδυασμός εισροών είναι πλέον m 1 και m 2. Ο λόγος είναι ότι η επιχείρηση κάνει υποκατάσταση εισροών προς όφελος της εισροής 1, που είναι τώρα φτηνότερη, και εις βάρος της εισροής 2, που είναι τώρα ακριβότερη. Κάνοντάς αυτό, η επιχείρηση αυξάνει τη σχετική ποσότητα της εισροής 1, και μειώνει την σχετική ποσότητα της εισροής 2. Αυτό σημαίνει επίσης ότι στην αρχική θέση Κ *, αυξάνεται το κόστος μεταφοράς (m 1 t 1 d 1 ) της εισροής 1 σε σχέση με το κόστος μεταφοράς (m 2 t 2 d 2 ) της εισροής 2. Η επιχείρηση θα μετακινηθεί επομένως προς το Μ 1, την πηγή της εισροής 1, για να μειώσει το κόστος μεταφοράς. Έτσι, το νέο άριστο σημείο εγκατάστασης της επιχείρησης Κ είναι κοντύτερα στο Μ 1 από ό,τι το K *. Διάγραμμα 1.12 Αλλαγή του άριστου σημείου χωροθέτησης της παραγωγής Περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης δαπάνης μετά την αλλαγή της τιμής Περιβάλλουσα καμπύλη των γραμμών ίσης δαπάνης πριν την αλλαγή της τιμής Καμπύλη ίσου προϊόντος Η περιοχή γύρω από το Μ 1 επωφελείται με δύο διαφορετικούς τρόπους. Πρώτον, αυξάνεται η σχετική ποσότητα των αγαθών που παράγονται από την περιοχή γύρω από το Μ 1, και την οποία αγοράζει η επιχείρηση. Έτσι αυξάνεται το περιφερειακό προϊόν της περιοχής. Κατά δεύτερο λόγο, η επιχείρηση μετακινείται προς την περιοχή κοντά στο Μ 1, αυξάνοντας το επίπεδο των επενδύσεων εκεί. Το ίδιο ακριβώς αποτέλεσμα θα είχαμε στην περίπτωση που, αντί να υπάρχει ένα πρόγραμμα κατασκευής δρόμων, είχαμε μείωση των τοπικών αμοιβών Απαγορεύεται η αναδημοσίευση χωρίς την άδεια των εκδ. Κριτική Σελίδα 17