αναφορικά με αυτήν την αξιοποίηση σε βαθμό πρωτόγνωρο για τα μέχρι τότε δεδομένα. Επομένως υπήρξαν πολλές θετικές πλευρές, οι οποίες όμως δεν

Transcript

1 1 Κα ΘΕΟΧΑΡΗ: (Περιβαλλοντολόγος, Πολιτικός Μηχανικός και επιμελήτρια της Μόνιμης Επιτροπής Περιβάλλοντος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος. Για τον τελευταίο ενάμιση χρόνο πριν του Ολυμπιακούς Αγώνες διετέλεσε Διευθύντρια Περιβάλλοντος στην Οργανωτική Επιτροπή ΑΘΗΝΑ 2004.) Κυρίες και κύριοι, η διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 από την Αθήνα, πέραν της παγκόσμιας αθλητικής διάστασης του γεγονότος, αποτέλεσαν αναμφισβήτητα ένα ιδιαίτερα σημαντικό γεγονός για τη χώρα μας, με πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές και σημαντικές περιβαλλοντικές προεκτάσεις. Από πολιτικής άποψης, η διοργάνωση των Αγώνων του 2004 έδωσε την Ελλάδα την ευκαιρία να προβληθεί διεθνώς ως μία ανεπτυγμένη χώρα που ήταν σε θέση να φέρει σε πέρας ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, το οποίο απαιτούσε υψηλή τεχνολογία, τεχνογνωσία, άριστη οργάνωση και υψηλό επαγγελματισμό. Η ανάδειξη αυτής της όψης της χώρας αποτελούσε από μόνη της ένα σημαντικό επίτευγμα, καθώς μέχρι τότε η χώρα μας ήταν γνωστή κυρίως για το ιστορικό παρελθόν της και τις ευκαιρίες για τουρισμό που προσέφερε. Αλλά και σε ένα άλλο επίπεδο, η σταθερή απόφαση της Ελλάδος να προωθήσει τότε την ιδέα της Ολυμπιακής εκεχειρίας, ανεξαρτήτως αποτελέσματος, αποτελούσε μία διεθνή παρέμβαση με ιδιαίτερη πολιτική σημασία, σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον. Από οικονομικής άποψης, οι Ολυμπιακοί Αγώνες προσέφεραν συνθήκες που επέτρεπαν ρυθμούς ανάπτυξης ακόμη και σε μία διεθνή περίοδο ύφεσης. Τα σημαντικότατα έργα υποδομής που έγιναν, η τεχνογνωσία, ο επιβαλλόμενος εκσυγχρονισμός του τρόπου λειτουργίας των δημοσίων και ιδιωτικών φορέων σε σημαντικούς τομείς της οικονομίας, η υποχρέωση αναβάθμισης της ποιότητας των κάθε είδους παρεχομένων υπηρεσιών και προϊόντων, αποτελούσαν ιδιαίτερα σημαντική συμβολή των Ολυμπιακών Αγώνων. Σε ό,τι αφορά δε στην κοινωνική πτυχή, η σημασία της διοργάνωσης ήταν επίσης σημαντική, καθώς έγιναν έργα σε περιοχές της Αττικής που μέχρι τότε ήταν υποβαθμισμένες, δημιουργήθηκαν θέσεις εργασίας τόσο για Έλληνες όσο και για μετανάστες εργαζομένους, αξιοποιήθηκε το επιστημονικό και τεχνικό δυναμικό της χώρας, - χθες δόθηκαν πολύ συγκεκριμένα στοιχεία

2 2 αναφορικά με αυτήν την αξιοποίηση σε βαθμό πρωτόγνωρο για τα μέχρι τότε δεδομένα. Επομένως υπήρξαν πολλές θετικές πλευρές, οι οποίες όμως δεν εξουδετερώνουν σε καμία περίπτωση και τις προβληματικές πτυχές του εγχειρήματος. Για παράδειγμα, η απορρόφηση σημαντικών πόρων, αλλά και η εστίαση της προσπάθειας στο μητροπολιτικό κέντρο, έστω και με τη συμμετοχή των λεγόμενων Ολυμπιακών πόλων, η πίεση που δημιουργούσαν οι αμετάθετες προθεσμίες, σε συνδυασμό με τις καθυστερήσεις, οδήγησαν ενίοτε σε συμβιβασμούς ως προς την διαφάνεια και την προστασία του περιβάλλοντος και αποτελούν ορισμένες μόνο πηγές για προβληματισμό σχετικά με τις συνέπειες των Ολυμπιακών Αγώνων. Σε κάθε περίπτωση, η έλλειψη πρόνοιας για την επόμενη μέρα, με ένα συνεκτικό πρόγραμμα αξιοποίησης της Ολυμπιακής κληρονομιάς, καθώς και κεφαλαιοποίησης της γνώσης και εμπειρίας που κατακτήθηκε κατά την προετοιμασία και την διοργάνωση, εντάσσεται στα αρνητικά που καλούμαστε να ανατρέψουμε και κατά τη γνώμη μου είναι η πιο σημαντική χαμένη ευκαιρία από όλη αυτή την προσπάθεια. Θα περάσω τώρα στο πιο τεχνικό κομμάτι, που αφορά στο περιβάλλον. Η διοργάνωση ενός διεθνούς αθλητικού γεγονότος της εμβέλειας των Ολυμπιακών Αγώνων, λόγω της παρουσίας σε αυτό μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε περιορισμένο χώρο και χρόνο, γεννά αναπόφευκτα εντάσεις και πιέσεις στο φυσικό και στο αστικό περιβάλλον, οι οποίες δεν είναι εύκολο να αναιρεθούν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Ορισμένους αριθμούς έχω παραθέσει σε ό,τι αφορά στο μέγεθος. Επρόκειτο να έρθουν δεκαέξι χιλιάδες αθλητές, δύο εκατομμύρια επισκέπτες, - χθες αναφέρθηκε ότι ήταν τριάμισι εκατομμύρια τελικά. Δεν έχει υπάρξει ένας ακριβής απολογισμός. Σε αυτούς προσθέστε τρεις χιλιάδες επισήμους, και δεκαπέντε χιλιάδες δημοσιογράφους. Πολύ υψηλά μεγέθη για ένα μικρό χρονικό διάστημα σε έναν μικρό χώρο. Επειδή οι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή το 95 δημιούργησε μία επιτροπή, - την ονόμασε Αθλητισμός και Περιβάλλον προκειμένου να ξεκινήσει μια προσπάθεια ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης των πόλεων που θα αναλάμβαναν στο εξής τη διοργάνωση, σε σχέση με την ένταξη της διάστασης του περιβάλλοντος στα ζητήματα της προετοιμασίας και της διοργάνωσης. Το 96 τροποποιείται το Καταστατικό της ΔΟΕ και

3 3 εντάσσεται η προστασία του περιβάλλοντος ως ένας τρίτος πυλώνας μαζί με τον πολιτισμό και τον αθλητισμό, ενώ το 99 υπήρξε δέσμευση της ΔΟΕ για την εφαρμογή της Ατζέντας 21 του Ολυμπιακού Κινήματος. Που δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένα υποσύνολο της Ατζέντας 21 του Ρίο, του 1992, με εφαρμογή στα θέματα που αφορούν την προετοιμασία των Ολυμπιακών Αγώνων. Δημιουργείται μάλιστα και μία μεικτή επιτροπή του περιβαλλοντικού Προγράμματος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (UNEP 1 ) και της ΔΟΕ, που παρακολουθεί ακριβώς την υλοποίηση αυτής της Ατζέντας. Άρα δύο πράγματα μπορούμε να συγκρατήσουμε απ αυτό: Ότι το περιβάλλον είναι ο τρίτος πυλώνας της ολυμπιακής προετοιμασίας και ότι την στήριξη σε αυτή την κατεύθυνση παρέχει και το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ.. Παίρνοντας υπ όψιν τις τρεις διαστάσεις της βιώσιμης ανάπτυξης,(περιβάλλον-οικονομία-κοινωνία) η ολυμπιακή προετοιμασία πρέπει να διασφαλίζει την βελτίωση κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, την διατήρηση και ορθολογική διαχείριση των πόρων και την ενίσχυση του ρόλου των μειζόνων ομάδων (major groups) της Ατζέντας 21, που είναι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι εργαζόμενοι, οι εργοδότες, η επιστημονική κοινότητα, οι οργανώσεις πολιτών και όλοι όσοι εμπλέκονται στην προετοιμασία. Στο σημείο αυτό να επισημάνω το γεγονός ότι αναφορικά με την προετοιμασία της χώρας μας, το θεσμικό πλαίσιο στο οποίο αυτή έγινε είναι για πρώτη φορά και το Ευρωπαϊκό ( το εθνικό δίκαιο και το δίκαιο που απορρέει από την ευρωπαϊκή νομοθεσία), πράγμα το οποίο δεν συνέβη ι στη Βαρκελώνη, διότι τότε η Ισπανία δεν ήταν ακόμα πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στόχος λοιπόν όλων αυτών που προείπα, ήταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες να λειτουργούν ως καταλύτης για φιλοπεριβαλλοντικές δράσεις, που σκοπεύουν και πολύ πέραν της συγκυρίας του γεγονότος. Είναι σημαντικό αυτό και για την περίπτωσή μας, καθώς αποτελούσαν ένα όχημα για να βρούμε λύσεις σε σημαντικά περιβαλλοντικά προβλήματα, ακριβώς γιατί επρόκειτο για ένα μεγάλης εμβέλειας εγχείρημα. Σε ό,τι αφορά στην Αθήνα. Ο φάκελος υποψηφιότητας προέβλεπε δεσμεύσεις και υποχρεώσεις που αφορούσαν στο περιβάλλον και οι οποίες έπρεπε όχι μόνο να γίνουν σεβαστές, αλλά και να εμπλουτίζονται με την 1 UNEP: United Nations Environment Program

4 4 πάροδο του χρόνου. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες δηλαδή ήταν για την Αθήνα ταυτόχρονα ένα εργαλείο και μία ευκαιρία, καθώς η πόλη όφειλε να αναβαθμίσει τις υποδομές της, την εικόνα και τις συλλογικές της συμπεριφορές. Ας δούμε ποια ήταν η κατάσταση όταν έγινε η ανάθεση. Η Αθήνα είχε ένα προβληματικό αστικό περιβάλλον - πολλοί μπορούν να πουν ότι το έχει και σήμερα, αλλά ας πάμε λίγο πίσω στο χρόνο που αφορούσε στο κυκλοφοριακό, στη στάθμευση, στην αρχιτεκτονική της πόλης, στην αρχιτεκτονική των κτηρίων, στη διαχείριση του δημόσιου χώρου, στην έλλειψη πρασίνου, στην έλλειψη ελεύθερων χώρων. Είχε έλλειψη σε βασικές αστικές υποδομές, υπήρχε ένας φθίνων τουρισμός και μία αναιμική παρουσία της πόλης στο διεθνές γίγνεσθαι. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες έδιναν ευκαιρίες σε τέσσερα πεδία αντιστοίχως, που ήταν δυνατότητες, όχι κατ ανάγκη και βεβαιότητες, ως προς το αποτέλεσμα εννοώ, που κατέτειναν στην πολεοδομική αναβάθμιση της Αθήνας και της Αττικής, με αναφορά στη Βαρκελώνη, στην ενίσχυση του τουρισμού τόσο στην Αθήνα όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα, με αναφορά στη Σεούλ, στην βελτίωση της εικόνας της πόλης διεθνώς, με αναφορά πάλι στη Βαρκελώνη, και στην ενίσχυση της συμμετοχής των πολιτών. Υπήρξε ένα επιχειρησιακό σχέδιο που αφορούσε σε όλη την Αττική και αναφερόταν στις αθλητικές εγκαταστάσεις, αλλά και στα αναγκαία δίκτυα προκειμένου να εξυπηρετηθεί το γεγονός. Ας δούμε τους τομείς οι οποίοι έχουν περιβαλλοντική διάσταση, επομένως και περιβαλλοντική προστιθέμενη αξία. Πρώτα απ όλα οι μεταφορές. Η φιλοδοξία ήταν η Αττική μετά τους αγώνες να αποκτήσει ένα άλλο πρόσωπο στις συγκοινωνίες. Να υποφέρει λιγότερο από την κυκλοφοριακή ασφυξία και να έχουμε καλύτερη ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα. Στον φάκελο υποψηφιότητας υπήρχε πρόβλεψη για έργα, παρεμβάσεις, με στόχο την εξυπηρέτηση του γεγονότος μέσω της εξυπηρέτησης των εγκαταστάσεων, κατά το δυνατόν με Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, με εύκολη πρόσβαση προς αυτά και με παρεμβάσεις που θα είχαν θετική επίδραση στη καθημερινή ζωή των πολιτών και την εικόνα της πόλης. Οι παρεμβάσεις που έγιναν με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες συνέβαλαν στην βελτίωση της κατάστασης των ΜΜΜ, όμως η πρόκληση παραμένει και σήμερα. Δεν σταματήσαμε δηλαδή με το που έγιναν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, καθώς αποδεικνύεται ότι οι μεταφορές

5 5 εξακολουθούν παρά την πρόοδο που συντελέστηκε, οι μαζικές μεταφορές εννοώ, να χρήζουν περαιτέρω στήριξης. Η ολυμπιακή προετοιμασία συνέβαλε στον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των ΜΜΜ και του οδικού δικτύου. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη βελτίωση των συνθηκών κυκλοφορίας, τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, τη μείωση του θορύβου και την αισθητική αναβάθμιση της πόλης, την οργάνωση και συμπλήρωση ενός δικτύου ΜΜΜ σταθερής τροχιάς για την εξυπηρέτηση της ευρύτερης περιοχής της πρωτεύουσας, τη διασύνδεση των πόλων έλξης της μητροπολιτικής περιοχής της Αθήνας, τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, που προαναφέρονται, στους επιβάτες, έτσι ώστε η μετακίνηση με δημόσιες συγκοινωνίες να καταστεί ανταγωνιστική της χρήσης του ΙΧ. Το στοίχημα αυτό δεν κερδήθηκε συνολικά, ωστόσο οι Αγώνες συνέβαλαν ς στο να πάμε στην κατεύθυνση ώστε κάποια στιγμή να το κερδίσουμε. Τι εννοούμε αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΜ σε σχέση με το ΙΧ; Να είναι αξιόπιστα, να πηγαίνουν γρήγορα, να είναι καθαρά και να είναι ασφαλή. Αναφέρομαι σε μερικά απ αυτά τα μέσα σταθερής τροχιάς. Για παράδειγμα το μετρό. Την εποχή των Αγώνων διακινούταν στα είκοσι τέσσερα αρχικά χιλιόμετρα που παραδόθηκαν, επιβάτες την ημέρα, που αυξήθηκαν κατά στη διάρκεια των Αγώνων, με προφανή περιβαλλοντικά οφέλη.. Η Αττική δεν είχε ένα περιφερειακό σύστημα δρόμων. Η Αττική Οδός συνέδεσε τριάντα Δήμους και παρέλαβε το 8% του συνόλου των μετακινούμενων οχημάτων μέσω διαμπερών μετακινήσεων στην πόλη. Το δίκτυο του τραμ. Εδώ είχαμε παραδοτέα είκοσι πέντε χιλιόμετρα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ογδόντα χιλιάδες επιβάτες την ημέρα, προφανή περιβαλλοντικά οφέλη, καθώς είναι το πλέον φιλικό στο περιβάλλον μέσο.. Συνυπάρχει με πεζούς και ποδηλατοδρόμους, τους οποίους πάντως δεν τους έχουμε δει ακόμη, και καθιστά δυνατές τις αστικές αναπλάσεις κατά μήκος του τραμ. Εδώ να πω ότι μόλις προχθές ανακοινώθηκε η επέκτασή του κατά 5,3 χιλιόμετρα, κόστους 92 εκατομμυρίων ΕΥΡΩ και τριάντα πέντε χιλιάδες επιπλέον επιβάτες σε καθημερινή βάση. Το 2011 δε, αναμένεται να φτάσει στον Πειραιά. Ο προαστιακός σιδηρόδρομος επίσης συνέβαλε στη βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών.

6 6 Άλλες παρεμβάσεις ήταν η δημιουργία πεζοδρόμων, η επέκταση των λεωφορειολωρίδων. Εδώ να επισημάνω την πρόσφατη προσπάθεια αρχικά συνολικής κατάργησής τους με το πρόσχημα της πιλοτικής χρησιμοποίησής τους από τα ταξί. Τελικά θα γίνει μερική χρήση. Με αυτό Θέλω να πω ότι πράγματα που κατακτήθηκαν ή εμπλουτίσθηκαν με αφορμή την τέλεση των Αγώνων δεν είναι δεδομένα,, καθώς μπορεί στη συνέχεια να αναιρεθούν. Στα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε το Ολυμπιακό οδικό δίκτυο, την επέκταση του δικτύου των ΜΜΜ, τις βελτιώσεις στη σήμανση, την δημιουργία χώρων στάθμευσης και την ανακαίνιση των σταθμών του ΗΣΑΠ. Σε ό,τι αφορά στις αστικές αναπλάσεις. Ανάκτηση του θαλασσίου μετώπου, αναπλάσεις των πυλών της πόλης, έργα ανάδειξης του ιστορικού κέντρου και των παρυφών του, δράσεις βελτίωσης της εικόνας της πόλης, συμπεριλαμβανομένων των θεσμικών και των διαχειριστικών, αναπλάσεις γύρω από Ολυμπιακούς χώρους και προσβάσεις, αναπλάσεις του προγράμματος ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της Αθήνας, με προφανή τα οφέλη. Αισθητική βελτίωση του αστικού τοπίου. Έγιναν παρεμβάσεις για την απομάκρυνση των διαφημιστικών πινακίδων, με τον νόμο 2833/ Χθες αναφέρθηκε ο κ. Πυργιώτης ότι μετά το πέρας των Αγώνων, οι διαφημιστικές πινακίδες επανήλθαν δριμύτερες. Άρα έχουμε μία αρνητική εξέλιξη. Βελτίωση του δικτύου των πεζοδρομίων, διευκόλυνση της κίνησης στην πόλη ατόμων με ειδικές ανάγκες, - που μέχρι τότε ήταν αποκλεισμέναι, σαν να μην υπήρχαν ανάπλαση πλατειών και δημόσιων χώρων, καθαρισμός προσόψεων των κτιρίων του κέντρου, ανακαίνιση διατηρητέων κτιρίων. Τα προφανή περιβαλλοντικά οφέλη είναι η βελτίωση του αστικού χώρου. Τα λεωφορεία με φυσικό αέριο, είκοσι αρχικά, στη διάρκεια των αγώνων ο αριθμός των οποίων αυξήθηκε στη συνέχεια, τα οποία συμβάλλουν στη μείωση κατά 50% των παραγομένων οξειδίων του αζώτου και επίσης στην αντιμετώπιση του προβλήματος των αιωρουμένων σωματιδίων. Σε ό,τι αφορά στη διαχείριση του νερού. Εδώ υπήρξε καμπάνια για την αποφυγή της σπατάλης του νερού. Ακόμη, η ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας επεξεργασίας στην Ψυτάλλεια επιταχύνθηκε λόγω των Ολυμπιακών Αγώνων. Φαντάζομαι ότι θα γινόταν, αλλά αν κρίνω και από

7 7 τον χρόνο που έγινε στη συνέχεια η μονάδα ξήρανσης, δεν είναι τόσο σίγουρο αν τα χρονοδιαγράμματα θα ήταν τόσο αποτελεσματικά. Έγινε αναβάθμιση των αντλιοστασίων κατά μήκος του παράκτιου μετώπου, έγιναν αντιπλημμυρικά στον Κηφισό, αγωγός παροχέτευσης στον Ποδονίφτη, διευθέτηση ρεμάτων στον Άγιο Γεώργιο, στη Εσχατιά και στις Αχαρνές. Μόλις χθες στην κρατική τηλεόραση είδαμε ότι η Εσχατιά έχει γίνει σκουπιδότοπος. Παρακολούθηση της ποιότητας των νερών στις Ολυμπιακές εγκαταστάσεις στον Σχινιά, το Φάληρο, τον Άγιο Κοσμά και τη Βουλιαγμένη, σε συνεργασία της Οργανωτικής Επιτροπής ΑΘΗΝΑ 2004 και του ΥΠΕΧΩΔΕ. Εκπόνηση σχεδίου αντιμετώπισης θαλάσσιου ατυχήματος για τις περιοχές στις οποίες διεξάγονταν θαλάσσια αγωνίσματα. Συνεργασία συνεργασία της Οργανωτικής Επιτροπής ΑΘΗΑΝ 2004 και του Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας. Με προφανή και εδώ περιβαλλοντικά οφέλη, καθώς εντοπίστηκαν προβλήματα και πάρθηκαν μέτρα για την αντιμετώπισή τους. Στη διαχείριση των απορριμμάτων υπήρξαν βασικές κατευθύνσεις οι οποίες ακολουθήθηκαν στον χώρο αρμοδιότητας των Αγώνων που ήταν οι εγκαταστάσεις και αφορούσαν στην προτροπή για μείωση των παραγομένων απορριμμάτων, αλλά και μέσα από τα προϊόντα που διατίθεντο αναψυκτικά, τρόφιμα κ.λπ., αποφεύχθηκαν οι συσκευασίες εκείνες οι οποίες θα συνέβαλαν στην αύξηση των παραγομένων απορριμμάτων. Έγινε ανακύκλωση χαρτιού, χαρτονιού, πλαστικού, αλουμινίου, γυαλιού, με καταγραφή των ποσοτήτων και με παράλληλη ενημέρωση και εκπαίδευση των εμπλεκομένων στην υλοποίηση του προγράμματος. Στην ανακύκλωση όπως ξέρετε υπάρχει ένα άυλο κομμάτι, που αφορά στην ενημέρωση, στην ευαισθητοποίηση, για να διασφαλιστεί η συμμετοχή των πολιτών. Εδώ αν μη τι άλλο έγινε προσπάθεια. Η οποία βέβαια, επειδή δεν αποδίδει προφανώς άμεσα, ξεκίνησε από τον Ιούλιο του 2000 και δοκιμάστηκε στα λεγόμενα δοκιμαστικά αθλητικά γεγονότα (test events), όπως για παράδειγμα τον Αύγουστο του 2002 και τον Αύγουστο του Και εδώ υπάρχουν και οι ποσότητες οι οποίες, δια του λόγου το αληθές, φαίνονται στην εικόνα. Εκπονήθηκε γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών (GIS), που αφορούσε στη καθαριότητα και τη διαχείριση των απορριμμάτων στην

8 8 ευρύτερη περιοχή της Αθήνας κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων, ούτως ώστε να παρακολουθείται το επίπεδο καθαριότητας. Έγινε καθαρισμός στην ευρύτερη περιφέρεια της Αθήνας και ακολούθως για τους τελευταίους μήνες γινόταν σε καθημερινή βάση παρακολούθηση της κατάστασης καθαριότητας σε όλους τους Δήμους. Σε συνεργασία της Οργανωτικής Επιτροπής με τους Δήμους και το Υπουργείο Εσωτερικών. Εδώ από προσωπική μου εμπειρία να σας πω ότι μαζέψαμε μπάζα «ων ουκ έστιν αριθμός».. Αυτό οφειλόταν, στο γεγονός ότι η πολιτεία δεν είχε διαμορφώσει ένα πλαίσιο συλλογής των μπάζων, αλά και συμπολίτες μας, οι οποίοι με την πρόθεση να απαλλαγούν από αυτά τα απέθεταν όπου εύρισκαν. Υπήρξαν ν ειδικές εργολαβίες για να καθαρίζει η Αττική σε καθημερινή βάση και αν θυμάστε την εικόνα των Ολυμπιακών Αγώνων, πραγματικά το λεκανοπέδιο ήταν πάρα πολύ καθαρό. Έγινε επίσης καθαρισμός των ακτών της Αττικής, σε συνεργασία με Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Για το πράσινο έγιναν φυτεύσεις. Φυσικά δεν είχαν καμία σχέση με τον αριθμό των φυτών που είχε εξαγγελθεί ότι θα φυτεύονταν αρχικά. Εδώ θα ήθελα να επισημάνω από προσωπική μου εμπειρία ότι όσες φορές γινόταν λόγος για φυτεύσεις, ακόμα και αρκετούς μήνες πριν το γεγονός, η απάντηση των υπηρεσιών ήταν ότι «έχουμε καιρό». Και εδώ αναρωτιέμαι αν εκείνοι που εξήγγειλαν τον αριθμό των φυτεύσεων είχαν υπόψη τους τι θα σήμαινε αυτό στην πράξη. Θεωρώ ότι ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των έργων πρασίνου ανατέθηκε σε Υπηρεσίες και δομές, οι οποίες ή δεν αντιλαμβάνονταν την χρησιμότητα του πρασίνου, ή είχαν άλλες προτεραιότητες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν έχει ο καθένας τις ευθύνες του γι αυτό. Σε κάθε περίπτωση, η Οργανωτική Επιτροπή σε συνεργασία με τους Δήμους, φύτεψε φυτά ελληνικής χλωρίδας σε είκοσι έξι Δήμους της Αττικής και αυτό έγινε στη βάση μελετών πρασίνου που κατέθεσαν οι Δήμοι και στη συνέχεια με πρωτόκολλο παράδοσης παραλαβής. Ελπίζω να τα φύτευσαν. Ωστόσο προφανώς το πράσινο δεν είναι από τους τομείς που μπορούμε να πούμε ότι κάναμε πολλά πράγματα. Πάντως αποκτήθηκε μια τεχνογνωσία της μεταφύτευσης των δένδρων. Δηλαδή στο Ολυμπιακό Κέντρο Ιππασίας στο Μαρκόπουλο υπήρχαν πολλά ελαιόδεντρα. Αυτά λοιπόν μεταφυτεύτηκαν για το διάστημα που έγιναν οι εργασίες,

9 9 φιλοξενήθηκαν σε φυτώριο και ακολούθως επαναναφυτεύτηκαν. Αυτό το λέω διότι πολλές φορές όταν πάει να γίνει ένα έργο αρχίζουμε να κόβουμε δένδρα. Να λοιπόν ένας τρόπος να μην τα κόβουμε, αλλά να τα φιλοξενούμε κάπου και να τα αξιοποιούμε στη συνέχεια. Αποκαταστάθηκαν δεκατρία ανενεργά λατομεία στα οποία κατέληξαν τα μπάζα από τα έργα και ακολούθησαν φυτεύσεις. Ολυμπιακό χωριό. Εδώ υπήρξαν σημαντικές περιβαλλοντικές αστοχίες, καθώς θα μπορούσε να είναι ένας πρότυπος πράσινος οικισμός, με συστήματα εξοικονόμησης νερού, ενέργειας, ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, χρήση οικολογικών προϊόντων, χρώματα, υλικά κ.λπ. Θα μπορούσε να είναι ένας πρότυπος οικισμός. Αυτό δυστυχώς δεν έγινε.. Συνέδραμαν πολλοί λόγοι για τους οποίους δεν έγινε αυτό και μεταξύ άλλων το ότι δεν ήταν προτεραιότητα, να γίνει κάτι τέτοιο. Σε ό,τι αφορά στον Σχινιά, για τον οποίο έγινε πάρα πολύς λόγος. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Σχινιάς πριν γίνει η επιλογή για να γίνει εκεί το κωπηλατοδρόμιο, που αν δεν ήταν η πρώτη καλύτερη λύση, ίσως ήταν μια δεύτερη καλύτερη επιλογή, καθώς αν δεν γινόταν και αυτό θα είχαμε μία κατάσταση που προέβλεπε το Προεδρικό Διάταγμα 5 του 79. Όπου εκεί τι επιτρεπόταν; Κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, αποθήκες και δόμηση με συντελεστή 0,1. Παράλληλα υπήρχαν και ορισμένες άλλες δραστηριότητες ή υποδομές, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με έναν πολύ σημαντικό υγρότοπο όπως είναι αυτός του Σχοινιά. Όπως ένα αεροδρόμιο, μία εγκαταλελειμμένη κεραία του Ναυτικού, μία πίστα motto cross, μαντριά, ποικίλες χρήσεις ασυμβίβαστες με τον βιότοπο και δυτικά η γειτνίαση με οικοδομικό συνεταιρισμό, ο οποίος κάποια στιγμή μπορεί να είχε βλέψεις και για το υπόλοιπο κομμάτι. Σε κάθε περίπτωση, με το σχέδιο ανάπλασης το Σχινιά απαγορεύτηκε η είσοδος στο πευκόδασος, ξηλώθηκαν όλες οι προαναφερεθείσες άσχετες με τον χώρο εγκαταστάσεις,, αποκαταστάθηκε το τοπίο και το έδαφος, μπήκε σε καθεστώς προστασίας όλη η περιοχή, εγκαταστάθηκε σύστημα έγκαιρου εντοπισμού και κατάσβεσης πυρκαγιάς στο πευκόδασος, έγινε συστηματική παρακολούθηση των περιβαλλοντικών παραμέτρων της περιοχής και συμπεριελήφθη στον κατάλογο Natura και ανακηρύχθηκε σε Εθνικό πάρκο. Ελπίζουμε να συνεχίσει να λειτουργεί κατ αυτόν τον τρόπο και οι επόμενες γενιές να χαίρονται αυτή την περιοχή.

10 10 Ακόμη, σε συνεργασία με το ΥΠΕΧΩΔΕ υπήρξε μία συνεχής παρακολούθηση της ποιότητας του αέρα και μέτρηση της υπεριώδους ακτινοβολίας, σε καθημερινή βάση. Σε ό,τι αφορά στην ευαισθητοποίηση του κόσμου για το περιβάλλον, η οποία είναι πολύ σημαντική παράμετρος, έγιναν προγράμματα Ολυμπιακής παιδείας σε συνδυασμό με την περιβαλλοντική εκπαίδευση του Υπουργείου Παιδείας. Εδώ βλέπετε ένα υλικό που παρήχθη. Εκατόν εβδομήντα χιλιάδες μαθητές απ όλη την Ελλάδα ενημερώθηκαν πάνω σε θέματα περιβάλλοντος, με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες,, παρήχθη ενημερωτικό υλικό ανά εγκατάσταση ανά άθλημα, το οποίο μοιράστηκε στους θεατές, συνδέοντας το άθλημα με το περιβάλλον, υπεγράφη Μνημόνιο συνεργασίας με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, έγιναν σχολικοί διαγωνισμοί με περιβαλλοντικά θέματα, ενώ κατά τη διάρκεια των Αγώνων λειτούργησε κατασκήνωση νέων απ όλο τον κόσμο με περιβαλλοντικό περιεχόμενο. Επειδή η περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση κατά τη γνώμη μου είναι μία πολύ σημαντική παράμετρος, απ αυτή την άποψη, άλλωστε και σε μία αποτίμηση που έγινε αναγνωρίστηκε ότι η διοργάνωση πραγματικά συνέβαλε στην ενημέρωση των μαθητών, των νέων και γενικότερα των πολιτών.. Έγινε εθελοντικός καθαρισμός στην Πάρνηθα. Εδώ το αναφέρω περισσότερο για την ευαισθητοποίηση, διότι έγινε από παιδιά, δεν είναι γι αυτόν καθαυτό τον καθαρισμό. Σε ό,τι αφορά στην περιβαλλοντική διαχείριση των αθλητικών εγκαταστάσεων, εκεί εκπονήθηκε για κάθε εγκατάσταση ένα οιονεί EMAS, - Eco Management Audit Scheme το οποίο περιλάμβανε σε καθημερινή βάση την παρακολούθηση όλων των περιβαλλοντικών παραμέτρων της εγκατάστασης με μία λίστα, ένα check list που λέμε, όπου γινόταν έλεγχος για την τήρηση διαφόρων πραγμάτων. Έγινε ενημέρωση των εκατόν πενήντα ξενοδοχείων - που είχαν ονομαστεί Ολυμπιακά- σχετικά με την περιβαλλοντική διαχείριση. Σήμερα αποτελεί επίσης ένα ζητούμενο η περιβαλλοντική πιστοποίηση των ξενοδοχείων μας, προκειμένου να ανταποκριθούν σ αυτό που λέμε πράσινη ανταγωνιστικότητα. Υπήρχαν και ευκαιρίες οι οποίες δεν αξιοποιήθηκαν. Θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερη περιβαλλοντική προστιθέμενη αξία οι

11 11 Ολυμπιακοί Αγώνες. Θεωρώ όμως ότι πολλές από τις προβληματικές επιλογές σε σχέση με τον σχεδιασμό των αγώνων που είχαν περιβαλλοντικές επιπτώσεις, δεν απέρρεαν από αυτούς καθαυτούς τους Αγώνες, αλλά από τις πολύ σοβαρές ανεπάρκειες του περιβαλλοντικού και πολεοδομικού σχεδιασμού στη χώρα μας. Δεν κατέστη δυνατόν να προωθηθούν οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, η χρήση προϊόντων με οικολογικό σήμα, ειδικότερα σε ό,τι αφορά στα υλικά κατασκευών και να λειτουργήσουν έτσι ως προπομποί αυτών που σήμερα προσπαθούμε να κατακτήσουμε. Θα είχε πολλή μεγάλη σημασία πράγματα που ξεκινούν σήμερα, όπως οι ΑΠΕ στις οποίες έχουμε μικρό ποσοστό, - όχι σήμερα ακριβώς, αλλά πριν από δύο τρία χρόνια να είχαν ξεκινήσει δέκα χρόνια πριν. Για να φτάσουμε το 2020 στο 20% ενέργεια από ΑΠΕ ευκολότερα. Οι προσπάθειες προφανώς για μια θεαματική αύξηση του πρασίνου δεν ευοδώθηκαν. Και επαναλαμβάνω αυτό που είπα και στην αρχή, ότι δεν εκπονήθηκε ένα συνεκτικό σχέδιο για την μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες χρήση των Ολυμπιακών εγκαταστάσεων, γεγονός που οδήγησε στην εγκατάλειψή τους κάποιες απ αυτές, στην αλλαγή της χρήσης τους χωρίς κοινωνικά κριτήρια και την εν μέρει απαξίωσή τους. Πολλά από τα οφέλη της διοργάνωσης εξατμίστηκαν, καθώς δεν κεφαλαιοποιήθηκε η πλούσια εμπειρία που αποκτήθηκε. Ωστόσο υπάρχει μια Ολυμπιακή κληρονομιά. Υπήρξαν ιδέες που κατατέθηκαν, υπήρξαν σχεδιασμοί που δεν υλοποιήθηκαν. Θεωρώ ότι αν υπάρξει η βούληση, μπορούν να γίνουν και σήμερα. Σας ευχαριστώ.