ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΗΣΤΗΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ

Transcript

1 ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΗΣΤΗΜΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΔΙΠΛΟΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΟΜΑΔΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΤΙΣ ΡΙΖΕΣ ΤΟΥΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΑΪΜΑΚΑΜΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ (Αναπλ. Καθηγητής ΤΕΦΑΑ-ΑΠΘ) 1

2 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Πρόλογο...5 Εισαγωγή για τον αθλητισμό και τον αρχαίο ελληνικό κόσμο...7 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΜΑΔΙΚΑ ΑΘΛΗΤΙΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ 1. Αρπαστόν Επίσκυρος Κερητίζειν...16 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΤΟΜΙΚΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΟΣΜΟ 1. Δρόμοι Πάλη Πυγμαχία Το παγκράτιο Δισκοβολία Ο ακοντισμός Το άλμα Πένταθλο Ενόργανη και ρυθμική γυμναστική Άρση βαρών Κολύμβηση Ξιφασκία, τοξοβολή, σκοποβολία Σφαιροβολία...34 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

3 ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΙΚΩΝ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ 1. Αρπαστόν Κερητίζειν Επίσκυρος...37 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ 1. Δρόμοι Πάλη Πυγμαχία Το παγρκάτιο Δισκοβολία Άλμα Ακοντισμός Πένταθλο, έπταθλο, δέκαθλο Άρση βαρών Σφαιροβολία Κολύμβηση...50 Επίλογος...51 Επιλεγμένη βιβλιογραφία

4 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η αγάπη μου για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον αθλητισμό με έκανε να ασχοληθώ και να μελετήσω το θέμα αυτό. Το μεγαλείο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και η σημασία του για την εξέλιξη όλων των επιστημών, είναι κάτι αδιαμφισβήτητο και κάτι που θα πρέπει να μας κάνει όλους περήφανους. Όπως και στον αθλητισμό η συμβολή τους ήταν πολύ μεγάλη. Προσπάθησαν να συνδυάσουν την πνευματική τους καλλιέργεια με την σωματική τους υγεία και ανάπτυξη. Ας θυμηθούμε ότι στην παλαίστρα που ήταν ένα είδος ιδιωτικού σχολείου, τα παιδία μάθαιναν όχι μόνο γυμναστικές ασκήσεις, αγωνίσματα και χορούς, αλλά και γράμματα σύγχρονος. Είχαν επινοήσει έναν μεγάλο αριθμό παιχνιδιών και αγωνισμάτων, τα οποία με την πάροδο του των χρόνων εξελίχθηκαν ή παρέμειναν και ίδια και υπάρχουν ως τις μέρες μας. Κατά την αναζήτηση της κατάλληλης βιβλιογραφίας πάνω στο θέμα της εργασίας, μου δόθηκε η ευκαιρία να μελετήσω διεξοδικά έναν αξιόλογο αριθμό ερευνητικών εργασιών και βιβλίων. Έτσι είχα την δυνατότητα να κατανοήσω καλύτερα την ουσία του θέματος και να βρω το κατάλληλο υλικό για να ολοκληρώσω την εργασία μου. Στην παρούσα εργασία πραγματοποιήται έρευνα για αθλήματα και ομαδικά παιχνίδια του σήμερα, που έχουν τις ρίζες τους στον αρχαίο ελληνικό κόσμο. στο πρώτο μέρος θα αναφερθούμε στα στοιχεία και στο τρόπο που γίνονταν τα αθλήματα,ενω στο δεύτερο μέρος θα αναφερθούμε στα στοιχεία και στον τρόπο που εκτελούνται σήμερα. Στην παρούσα εργασία προστίθεται ένας ικανοποιητικός αριθμός βιβλιογραφικών αναφορών και παραπομπών με στόχο μια όσο τον δυνατόν καλύτερη και εμπεριστατωμένη καταγραφή του θέματος. Θα ήθελα να ευχαριστήσω για την δημιουργία αυτής της εργασίας τους συμφοιτητές μου, που με βοήθησαν. Τους γονείς μου, για τις θυσίες που κάνουν όλα αυτά τα χρόνια για εμένα. Αλλά πάνω από όλα θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον δάσκαλο μου, τον κύριο Βασίλειο Καϊμακάμη για την ευκαιρία που μου έδωσε να ασχοληθώ με αυτό το θέμα και για τον πολύτιμο χρόνο που περάσαμε μαζί μέχρι να ολοκληρωθεί η εργασία. Ευχή μου και ελπίδα η εργασία αυτή να φανεί χρήσιμη, αλλά και να αποτελέσει ένα πολύτιμο βοήθημα για άλλες παρόμοιες προσπάθειες. 5

6 6

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ανθρώπινη παρουσία στον Ελλαδικό χώρο αρχίζει από πολύ νωρίς. Ο άνθρωπος των Πετραλώνων φαίνεται πως έζησε τουλάχιστον 300 χιλιάδες χρόνια π.χ. Στην παλαιολιθική εποχή ( π.χ.) υπάρχει υποτυπώδες ανθρώπινη κοινότητα και υποτυπώδες θρησκεία. Στην Νεολιθική εποχή ( π.χ.) η θρησκεία διδάσκει την ύπαρξη της μετά θανάτου ζωής. Από την αρχή της πέμπτης χιλιετίας και ως τα μέσα της τρίτης οι μετακινήσεις και η ανάμειξη των λαών έχει σαν αποτέλεσμα την δημιουργία κέντρων με σπουδαίους πολιτισμούς ( π.χ.) όπως ο Μινωικός, ο Κυκλαδικός, ο Μυκηναϊκός και ο Ελλαδικός. 1 Κατά τη Μινωική εποχή στη Κρήτη έχουμε αγωνίσματα όπως η πυγμαχία, η πάλη, το κολύμπι, οι ακροβατικές ασκήσεις, τα ταυροκαθάψια, το κυνήγι και οι χοροί. 2 Την ίδια εποχή στις Κυκλάδες, από τοιχογραφίες βλέπουμε να ασχολούνται με την πυγμαχία,ενώ στις Μυκήνες οι ανασκαφές μας έδωσαν περισσότερα στοιχεία για τον αθλητισμό της εποχής. Το κυνήγι οι ακροβατικές ασκήσεις, το κολύμπι, οι αρματοδρομίες και άλλα ήταν αγαπημένα αγωνίσματα των Μυκηνών. Στην αρχαία Ελλάδα η άσκηση έπαιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή των Ελλήνων 3. Η σωματική άσκηση, η γυμναστική, αποτελούσε το μισό μέρος της όλης εκπαίδευσης. Ο ιδανικός πολίτης ήταν γυμνασμένος στο σώμα και ολοκληρωμένος στο νου και την ψυχή. Η γύμναση αποτελούσα μέσο αγωγής με κύριο στοιχείο της τον συναγωνισμό και την άμιλλα. Πρώτοι οι Έλληνες χρησιμοποίησαν κατά αυτό τον τρόπο την άσκηση και όχι μόνο σαν μέσο στρατιωτικής προετοιμασίας. Επίσης χρησιμοποίησαν την άσκηση για θεραπευτικούς σκοπούς. Οι αρχαίοι Έλληνες είχαν αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο σύστημα γύμνασης το οποίο παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με το σημερινό. Στο σύστημα αυτό έχουμε: Διάκριση των ασκήσεων στα «γυμνάσια» 4 τις σημερινές προασκήσεις, στην «προπαρασκευή» την σημερινή προθέρμανση και στην «κατασκευή» το αντίστοιχο για μας κύριο μέρος της γύμνασης.διάκριση κατά σκοπό. Αν η γύμναση γινόταν για ψυχαγωγία, με σκοπό τη συμμετρία του σώματος ή σκοπός της ήταν η 1 Ιστορία φυσικής αγωγής και αθλητισμού του αρχαίου κόσμου. Ιωάννης Μουρατίδης σ.42 2 Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σσ Αλμπανίδης, Ε. (2004). Ιστορία της Άθλησης στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο. Θεσσαλονίκη: Σάλτο. Αρβανίτη, Ν. (2001). Η Ολυμπιακή Παιδεία στην κοινωνία της μάθησης. Στο, Ολυμπιακοί Αγώνες:Αναφορές-Προσεγγίσεις. Αθήνα: Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη 4 Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σ.138 7

8 προετοιμασία ενός νέου για αγώνες.διάκριση ανάλογα με το μέρος του σώματος που θα γύμναζαν. Χρησιμοποιούν ειδικές ασκήσεις για τα χέρια, τα πόδια ή τον κορμό καθώς και αναπνευστικές ασκήσεις 5.Επίσης προσάρμοζαν ένα πρόγραμμα ανάλογα με το τόπο, τον καιρό, την εποχή του χρόνου, τη θερμοκρασία, αν ήταν πρωί, μεσημέρι ή απόγευμα, αν ήταν κλειστός ή ανοιχτός ο χώρος γύμνασης. Ακόμα, υπολόγιζαν τη διάθεση του νέου που θα γυμναζόταν, το χαρακτήρα του, τη φυσική και ψυχολογική του κατάσταση. O αθλητισμός χωρίς αμφιβολία ήταν το σπουδαιότερο σύμβολο του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και ένα από τα πιο ζωντανά κληροδοτήματα του αρχαίου κόσμου προς το σύγχρονο. Τα μεγαλύτερα αθλητικά- θρησκευτικά γεγονότα της ελληνικής αρχαιότητας, ήταν οι τέσσερεις πανελλήνιοι αγώνες. Κυρίαρχη θέση μεταξύ αυτών είχαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες (Ολύμπια) 6, οι οποίοι τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια στον ιερό χώρο της Ολυμπίας, προς τιμή του πατέρα των θεών Δία. Η αρχή των αγώνων της Ολυμπίας χάνεται στο βάθος της προϊστορίας και συνδέεται με αγώνες θεών και ηρώων. Η θεϊκή καταγωγή που προσέδωσαν οι Έλληνες στους Ολυμπιακούς Αγώνες αλλά και το γεγονός ότι οι αγώνες αποτελούσαν μέρος των θρησκευτικών τελετών πιστοποιούν ότι ο θρησκευτικός χαρακτήρας ήταν το κυρίαρχο στοιχείο των αγώνων. Ένα ακόμη κύριο χαρακτηριστικό των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν και η Ιερά εκεχειρία 7, δηλαδή η συμφωνία ειρήνης, καταλαγής και συμφιλίωσης μεταξύ των πόλεων κρατών κατά το διάστημα των Αγώνων. Εικ.1(Αρχαίοιδρομείς. Παράσταση από αγγείο) Ως αφετηρία των Ολυμπιακών Αγώνων θεωρείται το 776 π.χ. 8 αφού από τότε υπάρχουν τα πρώτα γραπτά στοιχεία. Από το 776 π.χ. οι αγώνες τελούνταν ανελλιπώς μέχρι το 393 μ.χ. οπότε και καταργήθηκαν από το Θεοδόσιο τον Α'. Συνολικά τελέστηκαν 293 Ολυμπιακοί Αγώνες 5 Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σσ Γιαλούρης, Ν. (2001). Οι αρχαίοι Ολυμπιακοί αγώνες και η συμβολή τους στη διαμόρφωση της Ελληνικής Παιδείας. Στο, Ολυμπιακοί Αγώνες: Αναφορές-Προσεγγίσεις. Αθήνα: Εκδοτικός Οργανισμός Λιβάνη 7 Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σσ Σ. Κέλλης/ Γιάννης Κοντονάσιου /Βασιλική Μάνου/ Θεόφιλος Πυλιανίδης / Πλούταρχος Σαρασλανίδης / Δημήτρης Σουλας Κλασικος αθλητισμος στην εκπαιδευση και τον αθλητισμό σ.31 8

9 Εικ.2(Το Παναθηναϊκό στάδιο, όπου έγιναν οι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896) Οι Ολυμπιακοί Αγώνες χωρίς αμφιβολία είναι το μεγαλύτερο αθλητικό και πολιτιστικό γεγονός του 20ου αιώνα. Έχοντας ήδη συμπληρώσει έναν αιώνα και πλέον (1896) ζωής αποτελούν μια γιγαντιαία διοργάνωση η οποία επισκιάζει με την αίγλη της όλες τις άλλες διεθνείς αγωνιστικές εκδηλώσεις. Η αρχή του νήματος των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων ξεκινά το 1894 στη Σορβόνη της Γαλλίας όπου ιδρύθηκε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) και αποφασίσθηκε η διοργάνωση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Η πατρότητα της ιδέας ανήκει στον Γάλλο παιδαγωγό Pierre de Coubertin, ενώ βασικότατο ρόλο στην ανάθεση των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων στην Ελλάδα διεδραμάτισε ο Έλληνας λόγιος Δημήτριος Βικέλας. Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας του 1896, παρά τη δεινή οικονομική κατάσταση της μικρής Ελλάδας, πέτυχαν σε όλους τους τομείς χάρη στις κοπιώδεις προσπάθειες του Δημητρίου Βικέλα, του πρώτου προέδρου της ΔΟΕ, και τη μεγάλη δωρεά του Γεωργίου Αβέρωφ. Στους αγώνες φιλοξενήθηκαν 311 αθλητές από 13 χώρες, οι οποίοι διαγωνίστηκαν σε 9 αθλήματα και 44 αγωνίσματα. 9. Εικ.3 (Στάδιο αρχαίας Ολυμπίας) 9

10 Από τότε μέχρι σήμερα οι Ολυμπιακοί Αγώνες τελούνται ανά τετραετία σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Η συνέχεια της τακτής διοργάνωσης δυστυχώς διακόπηκε μέχρι τώρα τρεις φορές. Το 1916 λόγω του Α' Παγκοσμίου πολέμου και το 1940 και 1944 λόγω του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Μελετώντας κανείς το χαρακτήρα και το περιεχόμενο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων διαπιστώνει ότι αυτοί είναι ένα καινούργιο δημιούργημα, εμπνευσμένο βέβαια από τους αρχαίους ομώνυμους αγώνες, αλλά με σαφείς διαφοροποιήσεις. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων είναι: Η οικουμενικότητα. Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες έχουν πια παγκόσμια διάσταση σε αντίθεση με τον ελληνικό χαρακτήρα των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας. Η απουσία του θρησκευτικού στοιχείου. Στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες έπαψε να υφίσταται ο θρησκευτικός χαρακτήρας των αρχαίων αγώνων. 10 Η συμμετοχή γυναικών. Το πλούσιο αγωνιστικό πρόγραμμα με ομαδικά, ατομικά αλλά και αγωνίσματα που κρίνονται με βάση την αισθητική. Η ιδέα της Ολυμπιακής Εκεχειρίας (ή ιερή εκεχειρία) είναι συνυφασμένη με τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην αρχαία εποχή. Από την έβδομη μέρα πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων μέχρι την έβδομη μέρα μετά το πέρας τους, οι πόλεμοι σταματούσαν έτσι ώστε οι αθλητές, απαλλαγμένοι από στρατιωτικές υποχρεώσεις, να μπορούν να ταξιδέψουν για να συμμετάσχουν στους Αγώνες. Την παραμονή των Ολυμπιακών Αγώνων του 1992, άρχισε μία σύγχρονη προσπάθεια για την αναβίωση του θεσμού της Ολυμπιακής Εκεχειρίας. Η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή (ΔΟΕ) κάλεσε για την τήρηση της Ολυμπιακής Εκεχειρίας, ώστε αθλητές από την πρώην Γιουγκοσλαβία να συμμετάσχουν στους Αγώνες της XXIII Ολυμπιάδας στη Βαρκελώνη. Πρωτοβουλίες εκεχειρίας προωθήθηκαν και τη διάρκεια τωνολυμπιακών Αγώνων του 1994, 1998 και 2000 αλλά και των χειμερινών αγώνων Το Ολυμπιακό Πνεύμα: Από τη γέννηση μέχρι την αναβίωση του», Ε.Σπαθάρη Εκδόσεις: Αδάμ 10 Πλακωτή, Ελένη: Το θρησκευτικό στοιχείο στους Ολυμπιακούς Αγώνες κατά την Αρχαιότητα, διδακτορική διατριβή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης «Προλεγόμενα θεωρίας φιλοσοφίας αθλητισμού», Γ.Φαράντος Εκδόσεις: Σάλτο 10

11 ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΜΑΔΙΚΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ Μέσα από την λογική μπορούμε σίγουρα να πούμε ότι τα παιχνίδια στα οποία κυριαρχούσε το χέρι έχουν μια πιο γοργή ανάπτυξη σε σχέση με τα παιχνίδια με το πόδι,γιατί και η εμφάνιση του ανθρώπινου είδους βασίστηκε πάνω σε αυτήν την δυνατότητα χρήσης των χεριών του σαν πρώτα παραγωγικά εργαλεία. Μέσα σε αυτά τα χειροπαιχνίδια θα πρέπει σίγουρα να ψάξουμε την εξέλιξη όλων των σημερινών παιχνιδιώνη σπόρ που κυριαρχεί το χέρι ( χάντμπολ, βόλεϊ, μπάσκετ, τένις, ράγκμπι κ.λ.π.) και ειδικότερα σε αυτά που χρησιμοποιούνταν κάποιο είδος μπάλας (σφαίρας). Στην Αρχαία Ελληνική Μυθολογία αναφέρονται πολλές περιπτώσεις τέτοιων παιχνιδιών (Δίας,Αφροδίτη κ.λ.π.). Άλλωστε απεικονίσεις παιχνιδιών με μπάλα βρεθεί στην Μινωική Κρήτη. Στην Ομήρου Οδύσσεια περιγράφεται το παρακάτω παιχνίδι: << Τότε ο Αλκίνοος πρόσταξε το Λαόδαμα και Αλιο μόνοι να πίασουν τον χορό,που δεν τους έφτανε άλλος. Κι αυτοί μια κόκκινη όμορφη σφαίρα στα χέρια παίρνουν που είχε φτιαγμένη ο Πόλυβος, κι ο ένας την πετούσε, πίσω λυγώντας το κορμίστα σύννεφα τα μαύρα, κι ο άλλος από τη γη ψηλά πηδώντας στον αέρα την έπιανε εύκολα προτού στο χώμα να πατήσει>>. Στην Οδύσσεια επίσης αναφέρεται λεπτομερειακά και το παιχνίδι της Ναυσικάς 12. Στην συνέχεια έχουμε εξέλιξη των παιχνιδιών στην κλασική περίοδο σε αυτά που έχουν χαρακτήρα ατομικής επιδεξιότητας, αυτά που η όλη προσπάθεια είναι να ριχτεί ψηλά η μπάλα και σε αυτά που κυριαρχεί η ανταλλαγή της μπάλας. Είναι τόσα τα γνωστά παιχνίδια (Ουράνια, 12 Ομήρου Οδύσσεια Μτφ. Ζήσιμου Σιδέρη ΟΕΔΒ Αθήνα Ραψ. Θ. στίχ σελ. 149 και ραψ. Ζ. στίχ σέλ

12 επίσκυρος,φαινίδα,κ.λ.π.) που οι πολυάριθμοι συνδυασμοί τους τα έφερε σιγά σιγά σε ειδικούς χώρους που παίζονταν, τα λεγόμενα <<σφαιριστήρια>>. Εικ. 4. Απεικόνιση νέων που παίζουν με τη μπάλα (σφαίρα). Παρά το γεγονός δε ότι τις μεγάλες τιμές τις απολάμβαναν οι νικητές των ατομικών αθλημάτων και κυρίως αυτοί του στίβου, της πυγμαχίας και της πάλης, εντούτοις από παλιά υπήρχαν αθλοπαιδιές, που αν τις αναλύσουμε σήμερα, βλέπουμε ότι αποτελούν προδρόμους πολλών ομαδικών αθλημάτων. Φυσικά, δεν θα πρέπει να ξεχνούμε ότι στα αγωνιστικά προγράμματα των πανελληνίων ιερών αγώνων δεν συμπεριλαμβάνονταν τα ομαδικά αθλήματα. Οι Αρχαίοι Έλληνες επιδίδονταν σε αθλοπαιδιές κυρίως για την ψυχαγωγία τους και μαζί με διάφορες ασκήσεις ήταν μέσα βελτίωσης των σωματικών τους ικανοτήτων και της ανάπτυξης αρετών, όπως του θάρρους, της καρτερίας και της ετοιμότητας. Η αγάπη για τη σφαιριστική αποκτά μια διαχρονικότητα στην αρχαιότητα. Η σφαίρα αρχικά κατασκευάζονταν από διάφορα νήματα και αργότερα από ραμμένες δερμάτινες ταινίες, που γεμίζονταν από τρίχες ή πούπουλα. Ήταν μαλακή και ελαστική. Οι παιδικές σφαίρες βάφονταν με διάφορα χρώματα Διδασκαλία της πετοσφαίρισης Ελένη Ζέτου, Κώστας Χαριτωνίδης (σελ.17 ) 12

13 Εικ.5. αγγείο που απεικονίζει μια γυναίκα να παίζει με μια μπάλα (σφαίρα) Οι σφαιρίσεις, δηλαδή τα παιχνίδια που παίζονταν με την μπάλα και ενσάρκωναν τις αθλοπαιδιές, τύγχαναν ιδιαίτερης αγάπης και προτίμησης των ανθρώπων, καθώς στο χώρο των γυμνασίων υπήρχαν τα σφαιριστήρια που ήταν χώροι όπου οι αθλητές επιδίδονταν στη σφαιριστική. Μεγάλη απήχηση υπήρχε στη Σπάρτη, καθώς οι Σπαρτιάτες ήταν οι πρώτοι που την εφάρμοσαν, καθώς ταίριαζε απόλυτα με τον τρόπο ζωής, την σκληρότητα και της αυστηρής διαπαιδαγώγησής τους στο βασικό στάδιο της φυσικής τους αγωγής. Οι έφηβοι της Σπάρτης, μάλιστα, εισερχόμενοι στην ανδρική ηλικία (19-20 ετών) λέγονταν και σφαιρείς. Δεν θα πρέπει να παραγνωρίσουμε τις πολλές αναφορές του Πλάτωνα στις σφαιρίσεις, ενώ ιδιαίτερα αγαπητό αγώνισμα ήταν και για τους Μακεδόνες βασιλείς και το Μ. Αλέξανδρο. Σε σύγγραμμά του, ο ιατρογυμναστής Γαληνός αναδεικνύει την ανωτερότητα των σφαιρίσεων έναντι των υπολοίπων ομαδικών αθλημάτων. 13

14 α. αρπαστόν Στην ομηρική εποχή οι άνθρωποι διήγαν το περίσσευμα του χρόνου τους με παιχνίδια και αγωνίσματα. Με τις παραδόσεις, τη θρησκεία και τους θρύλους καλλιεργήθηκαν τα παιχνίδια σε όλες τις κοινωνικές τάξεις. Ένα σφαιριστικό παιχνίδι για παράδειγμα περιγράφει ο Όμηρος 14, όπου η Ναυσικά, κόρη του βασιλιά των Φαιάκων Αλκίνοου, παίζει με τις θεραπαινίδες της κοντά στην ακροθαλασσιά τόπι χορεύοντας και τραγουδώντας. Επίσης οι γιοί του Αλκίνοου, Άλιος και Λαοδάμαντας (ραψωδία θ,370) χορεύουν και δείχνουν την ικανότητά τους στο χειρισμό μιας κόκκινης μπάλας σε μια γιορτή που διοργανώνει ο βασιλιάς πατέρας τους. Το παιχνίδι της Ναυσικάς αναφέρεται πιθανόν στο παιχνίδι φαινίνδα και του Άλιου στην ουρανία ή αρπαστόν. Με την ονομασία αρπαστόν φέρονταν κατα την αρχαία ομηρική ελληνική παιδιά (ομαδικό παιχνίδι), κατά την οποία μία μικρή σφαίρα λεγόμενη αρπαστόν πετιόταν ψηλά και οι παίκτες αγωνίζονταν να την πιάσουν πριν αυτή πέσει στο έδαφος. Το ομαδικό αυτό παιχνίδι αναφέρεται από τον Όμηρο και από άλλους μεταγενέστερους συγγραφείς 15.Φαίνεται όμως ότι το παιχνίδι αυτό απαιτούσε μεγάλη ευκινησία και επιδεξιότητα και μάλλον οι παίκτες θα πρέπει να ήταν μόνο αγόρια. β. Επίσκυρος Οι αρχαίοι Έλληνες αναφέρεται ότι επινόησαν ένα παιχνίδι με μπάλα, που ονομαζόταν επίσκυρος, επίσης γνωστό από πηγές και ως φαινίνδα. Παιζόταν κυρίως από άντρες, συνήθως γυμνούς. Σώζεται μια μαρμάρινη εικόνα στην οποία απεικονίζεται ένας άντρας να ισορροπεί μία μπάλα με το πόδι του. Αναφέρεται ότι οι Ρωμαίοι αργότερα μετονόμασαν το παιχνίδι σε harpastum. Ονομάστηκε επίσκυρος διότι παιζόταν σε χώρο με όρια μαύρες πέτρες 16. H επίσκυρος ονομαζόταν επίσης εφηβική και επίκοινος (για πολλούς). Παιζόταν από δύο αντίπαλες ομάδες με ίσο αριθμό παιχτών. Aνάμεσα τους τραβούσαν μια γραμμή με μία πέτρα, την οποία αποκαλούσαν σκύρο. Έβαζαν την μπάλα πάνω σ' αυτήν τη γραμμή, και κάθε ομάδα τραβούσε άλλη μια γραμμή πίσω της. H ομάδα που έπιανε πρώτη την μπάλα, την πετούσε πάνω από την αντίπαλη, η οποία έπρεπε να πιάσει την μπάλα ενώ αυτή κινούνταν ακόμη, και να τη ρίξει στο μέρος των 14 Ομήρο Οδύσσεια ( ραψωδία ζ, 100) 15 Ιωάννης Μουρατίδης ο.π. σ Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σ

15 άλλων. Aυτό συνεχιζόταν, ώσπου η μία ομάδα κατάφερνε να σπρώξει την άλλη πέρα από τη γραμμή που είχε πίσω της. Εικ.6. (Ανάγλυφο που παρουσιαζει έναν νεαρό να παιζεί Αναφορές από ποιητές όπως ο Αρριανός 17 [...]εάν είσαι ικανός να την κτυπήσεις με ένα γρήγορο κτύπημα, με το αριστερό, είναι δική σου. Δεν μπορείς; Ανίκανε, δώσε την μπάλα σε κάποιον άλλον[...]. Αλλη μια περιγραφή μας δίνει ο Αντιφάνης 18 [...]έπιασε την μπάλα και γέλασε, καθώς την πέταξε σ' έναν παίκτη και ταυτόχρονα έγνεφε πως θα την έδινε σε άλλον. Έσπρωξε έναν άλλον παίκτη που του έκοβε τον δρόμο, ενώ ακούγονταν κραυγές και φωνές, «έξω από τα όρια! Πάνω από το κεφάλι του πέτα την! Πίσω!!»[...]. Και ο Γαληνός μας δίνει μια ακόμη περιγραφή για το παιχνίδι αυτό.«...ακόμη και ο φτωχότερος μπορεί να παίξει μπάλα, γιατί αυτή δεν 17 Αρριανός βιβλίο 14ο(46) 18 4ος αιώνας π.χ. Κωμικός ποιητής 15

16 γ. Κερητίζειν Σύμφωνα με παραστάσεις που έχουν βρεθεί, οι αρχαίοι Έλληνες έπαιζαν ένα ομαδικό άθλημα με την ονομασία κερητίζειν, χρησιμοποιώντας ως μπαστούνια κυρτά ραβδιά σε σχήμα κεράτων και ένα κυκλικό αντικείμενο ως μπάλα 19. Η ονομασία μάλιστα του αθλήματος προέρχεται από τη λέξη κέρας που σημαίνει κέρατο. Επίσης, κάποιο ανάλογο ομαδικό άθλημα παιζόταν και από τους αρχαίους Αιγυπτίους, τους Πέρσες και τους Αζτέκους. Δεν είναι γνωστό ακριβώς που και πότε ξεκίνησε το συγκεκριμένο άθλημα, ούτε οι κανονισμοί του, οι παραστάσεις όμως που έχουν βρεθεί σε διάφορα αγγεία χρονολογούνται από το 540 π.χ. Εικ.7. «Έφηβοι κερητίζοντες» Ανάγλυφο από βάση αγάλματος, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Η παραπάνω περιγραφή του αθλήματος φανερώνει ότι ήταν ιδιαίτερα αγαπητό και διασκέδαζε πολύ κόσμο 20. Μάλιστα, στον Πλούταρχο αναφέρεται ότι σε ένα σφαιριστήριο στην Αθήνα υπήρχε ένα άγαλμα του ρήτορα Ισοκράτη στο οποίο εμφανιζόταν να παίζει μπάλα με κυρτωμένο ξύλο. 19 L.Beaumant, Child s play in classical Athens 1994 σσ T. Robinson did the Greeks invent hockey, Athens news 1988 σ.30 16

17 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΑΤΟΜΙΚΑ ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟ ΚΟΣΜΟ Όπως βλέπουμε και απο το πρόγραμμα των Ολυμπιακών αγώνων στην αρχαιότητα, το σύνολο των αγωνισμάτων ήταν ατομικά αγωνίσματα. 21 Πολλά αγωνίσματα που υπάρχουν ως τις μέρες μας, εχουν ξεκινήσει στο ιερό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας και έφτασαν ως τις μέρες μας αναλύοτα στα βάθη των χρόνων. Υπήρχε ένα ολοκληρομένο σύστημα εκγύμνασης των αθλητών, για να τους προετημάσει για τους μεγάλους αγώνες. Στο γυμνάσιο, ο καθένας μάθαινε, πως να χρησιμοποιήσει το γυμνό του σώμα για να γίνει γρήγορος, ευλύγιστος, δυνατός, αρμονικός, αρρενωπός, έτσι ώστε να εκπληρώσει το ιδανικό της ανδρικής σωματικής ομορφιάς. Οι νικητές των αγώνων πρόσφεραν το θέαμα του φυσικού κάλλους που κάνει έναν άνθρωπο να μοιάζει με θεό. Τα αθλήματα αύτα αποτελούσαν ένα αρμονικο σύνολο, οι αθλήτες εκτος απο δύναμη αντοχή και ταχύτητα, θα έπρεπε να έχουν ρυθμό και στην αρμονική κίνηση. Να έχουν όλα εκείνα τα χαρακτηριστικα της προσωπικότητας που θα τους έκαναν νικήτες, όπως να μην το βάζουν κάτω και να μάχονται μέχρι το τελός, οτί μέσα απο σκληρή δουλεία και θυσίες θα πετύχουν τους στόχους τους. Οτι χαμένες μάχες έιναι μονάχα εκείνες που δεν δώθηκαν. Όπως βλέπουμε,αυτά τα αθλήματα προετοίμαζαν των κόσμο, ώστε εκτός απο ένα γυμνασμένο και υγιής σώμα, στόχος τους ήταν και να δημιουργήσουν μια ολοκληρομένη και ενάρετη προσωπικότητα. Εικ.8.Πίνακας που απεικονίζει τις δραστηριότητες της παλαίστρα 21 Woff Richard Οι ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαία Ελλάδα 17

18 α. Δρόμοι στην αρχαία Ελλάδα Το αγώνισμα των δρόμων είχαν σπουδαία θέση στο πρόγραμμα των αρχαίων αγώνων. Στο Όμηρο,εξαίρεται η ταχυποδία των ηρώων και ιδιαίτερα του Αχιλλέα 22. Ο Οδυσσέας κατόρθωσε να γίνει σύζυγος της Πηνελόπης,αφού μπόρεσε να νικήσει τους αντίπαλους του σε ένα αγώνα δρόμου, που οργάνωσε ο πατέρας της Ικάριος. Το παλαιότερο και σημαντικότερο άθλημα των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν ο δρόμος. Ο νικητής του σταδίου δρόμου ήταν εκείνος που έδινε και το όνομά του στην Ολυμπιάδα. Εφευρέτες του αγωνίσματος θεωρούνται διάφορα μυθικά πρόσωπα. Ανάμεσά τους ο γνωστός ήρωας Ηρακλής και οι Κουρήτες κ.ά. Στους αγώνες οι δρομείς έτρεχαν με γυμνοί. Εικ.9 γυμνοί δρομοίς (αγγείο) Τα αγωνίσματα των δρόμων στα Ολύμπια ήταν τέσσερα 23, το στάδιο, ο δίαυλος, ο δόλιχος και ο οπλίτης δρόμος. Επίσης υπήρχαν ο Ίππιος και η λαμπαδηδρομία. Το στάδιο ήταν δρόμος οπού οι δρομείς έτρεχαν μια φορά από την μια άκρη του σταδίου στην άλλη σε μια απόσταση 180 μέχρι 200 μ. Ήταν δρόμος ταχύτητας κάτι ανάλογο με το σημερινό 200άρι. Το μήκος του σταδίου της Ολυμπίας μεταξύ των δύο βαλβίδων είναι 192,28 μ. Ο νικητής του δρόμου αυτού λεγόταν σταδιονίκης. Ο δίαυλος ήταν δρόμος δύο σταδίων, λέγονταν και κάμπειος, γιατί οι 22 Ομήρου Ιλιάδα 23 Ιστορία φυσικής αγωγής και αθλητισμού του αρχαίου κόσμου. Ιωάννης Μουρατίδης (σελ ) 18

19 αθλητές έκαμπταν τον ξύλινο (κατά πάσα πιθανότητα) πάσαλο για να γυρίσουν στον τερματισμό. Αντίστοιχος σήμερα είναι ο δρόμος των 400 μ. 24 Εικ.10 ομοιότητα στο τρόπο τρεξιματος ενός αθλητή και ενός νέου ζωγραφισμενό σε αγγείο. Ο δίαυλος εισήχθη στους Ολυμπιακούς Αγώνες στη 14η Ολυμπιάδα (724 π.χ.). Ο δόλιχος δρόμος, ήταν καμπτός δρόμος 7, 10, 12, 20 ή 24 σταδίων δηλαδή από μ. περίπου. Στους Ολυμπιακούς υποστηρίζεται η άποψη ότι ο δόλιχος ήταν 24 στάδια. Σήμερα αντίστοιχοι δρόμοι είναι των 1500μ.και των 5000μ. Σε αντίθεση με τα σύγχρονα στάδια, τα αρχαία δεν είχαν τις γνωστές σε εμάς καμπύλες στα δύο άκρα του σταδίου που βοηθούν τους αθλητές να πραγματοποιήσουν τις στροφές χωρίς μεγάλη δυσκολία. Οι αρχαίοι αθλητές πραγματοποιούσαν απότομες στροφές γύρω από ένα στύλο, τον καμπτήρα. Εικ.11 Απεικόνιση του αρχαίου σταδίου με τους καμπτήρες 24 Σ. Κέλλης/ Γιάννης Κοντονάσιου /Βασιλική Μάνου/ Θεόφιλος Πυλιανίδης / Πλούταρχος Σαρασλανίδης / Δημήτρης Σουλας Κλασικος αθλητισμος στην εκπαιδευση και τον αθλητισμό σ.31 19

20 β. πάλη Από τα πιο δημοφιλή αγωνίσματα στην αρχαία Ελλάδα ήταν η πάλη. Ήταν τοσο αγαπητή ώστε υπήρχε τόσο στο πένταθλο, όσο και ξεχωριστά. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι η πάλη είναι επιστήμη και τέχνη μαζί 25 και ότι επινοήθηκε το ωραίο αυτό άθλημα απο την αδερφή του Ερμή, Παλαίστρα. Ως εφευρέτης του αθλήματος αναφέρεται ο Θησέας (στη πάλη του με τον Κερκύονα), αλλά και ο Ηρακλής (όταν νικά τους γίγαντες Ανταίο, Αχελώο, Τρίτωνα και διάφορα τέρατα). Εκτός των δύο μυθικών ηρώων, όμως, και θεοί αναφέρονται ως εφευρέτες της πάλης, όπως ο Ερμής και η κόρη του Παλαίστρα. Υπήρχαν δύο είδη πάλης, η ορθία πάλη ή ορθοπάλη ή σταδαία πάλη και η αλίνδησις ή κύλισις ή κάτω πάλη. Στην πρώτη αρκούσε ο 1 παλαιστής να ρίξει κάτω τον αντίπαλό του τρεις φορές (οπότε λεγόταν τριακτήρ). Στη δεύτερη μετά την πτώση εξακολουθούσε ο αγώνας μέχρι ο ένας εκ των δύο αντιπάλων να παραδεχτεί την ήττα του, να κάνει δηλαδή την κίνηση του απαγορεύειν (ύψωνε το ένα ή τα δύο δάχτυλα του ενός χεριού). Ο ορισμός των αντιπάλων κατά (5 έως 8) ζεύγη γινόταν με κλήρο. Οι αθλητές της πάλης αγωνίζονταν με το σώμα αλειμμένο με λάδι, γυμνοί μέσα στο σκάμμα. Αρκετές παραστάσεις σε αγγεία μας δίνουν πολλές λεπτομέρειες για την εκτέλεση του αθλήματος, που όπως φαίνεται δεν διέφερε πολύ από το σημερινό. Από τις γραπτές πηγές πληροφορούμαστε τα ονόματα μεγάλων παλαιστών. Από τους πιο φημισμένους ήταν ο Μίλων ο Κροτωνιάτης, που νίκησε πέντε φορές στην Ολυμπία, επτά στα Πύθια, εννέα στα Νέμεα και δέκα στα Ίσθμια. Εικ.12 δύο νεόι που παλεύουν Υπήρχαν πολλών ειδών λαβές, ανάλογα στο σημείο του σώματος που γινόταν η λαβή τις χωρίζουμε σε τραχηλίζειν (λαβές από τον λαιμό), μέσον λαμβάνειν ή διαλαμβάνειν ( λαβές από την μέση), ακροχειρισμός 26 ( λαβές από τα χέρια και τους καρπούς). 25 ΑΑW, p Παυσανίας

21 γ. πυγμαχία Η πυγμαχία Αγώνισμα που επίσης θεωρείται από τα παλαιότερα, γνωστό ήδη στη μινωική αλλά και τη μυκηναϊκή εποχή. Η πυγμαχία αναφέρεται στον Όμηρο ως ένα από τα αγωνίσματα που έγιναν προς τιμήν του Πατρόκλου. Κατά τη μυθολογία την πυγμαχία εφεύρε ο Απόλλωνας, αλλά και ο Ηρακλής, ο Θησέας και άλλοι ήρωες. Προστάτης, ωστόσο, του αγωνίσματος θεωρείτο ο Απόλλωνας. Η πυγμαχία ως αγώνισμα στην Ολυμπία εισάγεται στην 23η Ολυμπιάδα (688 π.χ.), και για τους παίδες στην 41η (616 π.χ.). Οι αντίπαλοι αγωνίζονταν έως ότου ο ένας από τους δύο πέσει αναίσθητος ή παραδεχτεί την ήττα του. Και στη πυγμαχία, όπως και στην πάλη, τα ζεύγη των παικτών καθορίζονταν με κλήρο. Σε παραστάσεις αγγείων που απεικονίζουν σκηνές πυγμαχίας φαίνεται ότι οι αντίπαλοι στέκονταν αντιμέτωποι με το αριστερό πόδι μπροστά και λυγισμένο το δεξί. Τα χτυπήματα γίνονταν κυρίως στο κεφάλι και το πρόσωπο. Δεν υπήρχε χρονικός περιορισμός στη διάρκεια του αγώνα, και οι αθλητές αγωνίζονταν μέχρις ότου ο ένας από τους δύο αθλητές αναγκαστεί να απαγορεύσει, να παραδεχτεί δηλαδή την ήττα του ή να πέσει αναίσθητος. Οι αθλητές κατά τη διεξαγωγή του αγωνίσματος φορούσαν στα χέρια τους ιμάντες 27, οι οποίοι μάλιστα ήταν γνωστοί ήδη στη μυκηναϊκή εποχή. Ο Όμηρος, μάλιστα, μας δίνει λεπτομερή περιγραφή των ιμάντων που φορούσαν οι πύκτες: ήταν λουρίδες από λεπτό δέρμα βοδιού, τις οποίες τύλιγαν στα χέρια τους. Αργότερα, στη πρώτη φάλαγγα των δαχτύλων πρόσθεσαν λουρίδες από σκληρό δέρμα και στο εσωτερικό έβαζαν μαλλί. Από τον 4ο αι. π.χ. και ως τα τέλη του 2ου αι. μ.χ. οι πύκτες αντί να δένουν τους ιμάντες, φορούσαν ένα είδος γαντιού από έτοιμους περιτυλιγμένους ιμάντες. Πολλές φορές στην προπόνηση οι πυγμάχοι χρησιμοποιούσαν το λεγόμενο κώρυκον 28, κάτι παρόμοιο με το σημερινό σάκο που κρέμεται από ένα σχοινί, στο μέρος όπου προπονούνταν οι αθλητές της πυγμαχίας,οι οποίοι επιφέρουν τα χτυπήματα τους στο γεμάτο από άμμο ή άλλο ελαφρύτερο υλικό σάκο. Τον κώρυκα τον χρησιμοποιούσαν εκτός από τους πυγμάχους και οι παγκρατιαστές. Όσων αφορά το χώρο διεξαγωγής του αθλήματος, είναι οπωσδήποτε λογικό να συμπεράνουμε ότι υπήρχε κάποιος περιορισμός στο θέμα του χώρου, όπου μπορούσαν να κινηθούν οι αθλητές. Είναι αλήθεια όμως ότι δεν υπήρχαν σχοινιά όπως σήμερα. Ίσως αυτός να είναι και ο λόγος που οι αθλητές στην πυγμαχία δεν 27 Φιλόστρατος γυμν. 10, Πλάτων Νόμοι Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σ

22 είχαν τους σημερινούς γύρους. Από τους ονομαστότερους πυγμάχους της αρχαιότητας ήταν ο Διαγόρας ο Ρόδιος, πατέρας της Καλλιπάτειρας. Εικ.13 (Αγγείο που βρέθηκε και απεικονίζει δυο αθλητές να πυγμαχούν με τα γάντια που είχαν) δ. το παγκράτιο Από τα πιο θεαματικά αγωνίσματα το παγκράτιο ήταν συνδυασμός πυγμαχίας και πάλης. Η παράδοση αναφέρει ότι πρώτος ο Θησέας συνδύασε πάλη και πυγμαχία για να σκοτώσει το Μινώταυρο. Στην Ολυμπία εισάγεται στη 33η Ολυμπιάδα (648 π. Χ.). Το αγώνισμα διακρινόταν στο άνω ή ορθοστάνδην παγκράτιο (όταν οι αθλητές αγωνίζονταν όρθιοι) και στο κάτω παγκράτιο (όταν οι αντίπαλοι έπεφταν και συνέχιζαν κάτω). Στην προπόνηση οι αθλητές χρησιμοποιούσαν συνήθως το ορθοστάνδην, ενώ στους αγώνες το κάτω παγκράτιο. Οι παγκρατιαστές έπρεπε να συνδυάζουν ταυτόχρονα τα προσόντα των παλαιστών και των πυγμάχων, ενώ το αγώνισμα είχε αυστηρούς κανόνες τους οποίους έπρεπε να ακολουθούν. Οι αθλητές του αγωνίσματος αυτού δεν φορούσαν πυγμαχικά γάντια, έτσι μπορούσαν να χρησιμοποιούν τα χέρια τους έτσι όπως ήθελαν, άλλοι χτυπώντας με ανοιχτή παλάμη και άλλοτε με γροθιές ανάλογα με την περίπτωση, όπως φαίνετε και από τις διάφορες απεικονίσεις του αθλήματος στην τέχνη της κλασικής εποχής. Υπήρχαν όμως μερικές απαγορευτικές διατάξεις τις οποίες δεν έπρεπε να παραβούν οι αντίπαλοι. Απαγορευόταν στους αθλητές να χρησιμοποιούν τα δόντια τους, για να 22

23 δαγκώσουν τον αντίπαλο 29. Όπως και να χρησιμοποιήσου τα νύχια τους με σκοπό να προκαλέσουν ζημίες στα μάτια, στο στόμα ή στην μύτη. Το παγκράτιο θεωρείται ένα από τα πιο επικίνδυνα αθλήματα που διεξαγόταν. Τα ονόματα μεγάλων παγκρατιαστών που διασώθηκαν από τις αρχαίες πηγές είναι του Λύγδαμι του Συρακουσίου (πρώτου Ολυμπιονίκη στο παγκράτιο το 648 π.χ.), του Ευκλή, του Σώστρατου του Σικυώνιου και άλλων. Εικ.14. Απεικόνιση αθλητών στο άνω παγκράτιο 29 Πλούταρχος Άλκιβιάδης Εικ.15.Απεικόνιση αθλητών στο κάτω παγκράτιο 23

24 ε. Δισκοβολία Η δισκοβολία εκ πρώτης όψεως φαντάζει ανεξήγητη. Ήταν φυσικό οι αρχαίοι Έλληνες να συναγωνίζονται στην ρίψη του ακοντίου, το οποίο χρησιμοποιούσαν άλλωστε και ως όπλο, τι σκοπό εξυπηρετούσε όμως η ρίψη του δίσκου; Η λέξη δίσκος ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα δίκω που σημαίνει ρίπτω και δίσκος αρχικά σήμαινε οτιδήποτε αντικείμενο μπορούσε να εκσφενδονιστεί και να ριχθεί. Μια πέτρα, ένα κομμάτι από μέταλλο ανεξαρτήτως σχήματος και μεγέθους. Ένα κομμάτι αδιαμόρφωτου λίθου η μετάλλου, το οποίο σταδιακά άρχισε να αποκτά το σχήμα του φακοειδούς, αμφίκυρτου δίσκου που ξέρουμε σήμερα. Η δισκοβολία ήταν είδη γνωστή από την ομηρική εποχή και μάλιστα θα πρέπει να ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής γιατί είναι το μόνο αγώνισμα που συναντούμε δύο φορές στην Ιλιάδα και δύο φορές στην Οδύσσεια, Ο Όμηρος μας πληροφορεί ότι οι Μυρμιδόνες περνούσαν τον καιρό τους στην ακρογιαλιά με δίσκους, ακόντια και τόξα 30. Ενώ οι αργόσχολοι μνηστήρες της Πηνελόπης διασκέδαζαν ρίχνοντας στο σημάδι δίσκους και κοντάρια 31. Πρόσθετη ένδειξη της δημοτικότητας του αγωνίσματος και οι παρωμοιώσεις που χρησιμοποιούνται στα έπη του Ομήρου, όπως << και όσην ο δίσκος έχει ορμήν ριγμένος από χέρι>> 32. Ακόμη ο Όμηρος αναφέρει το δίσκο ως αγώνισμα, όταν ο Αχιλλέας διοργάνωσε αγώνες προς τιμήν του νεκρού φίλου του Πάτροκλου. Επίσης στην Οδύσσεια ο Οδυσσέας νικά στο αγώνισμα του δίσκου σε αγώνες που οργάνωσαν οι Φαίακες προς τιμήν του. Οι πέτρινοι δίσκοι προηγήθηκαν χρονικά των μεταλλικών 33. οι δίσκοι ήταν κυρίως από χαλκό. Έχουν σωθεί όμως και δίσκοι από σίδηρο ή μολύβι. Πολύ συχνά οι δίσκοι στο κέντρο είχαν εγχάρακτες παραστάσεις από κουκουβάγιες η σβάστικες. Η σβάστική ή σβαστία είναι πανάρχαιο διακοσμητικό που παρίστανε το ηλιακό σύμβολο. Η κουκουβάγια απεικονίζεται πολύ συχνά στους δίσκους ρίψης ως ένδειξη καλού οιωνού και επιτυχίας στο αγώνισμα. Ποιο είναι το μέγεθος και το βάρος των δίσκων που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι στο αγώνισμα της δισκοβολίας; Η απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι ιδιαίτερα δύσκολη. Η διάμετρος των δίσκων που έχουν έλθει στο φώς από την αρχαιολογική σκαπάνη κυμαίνεται από 0,165 μέχρι 0,34 μέτρα και βάρος από μέχρι γραμμάρια 34. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη πολυπλοκότερο όταν σκεφτεί κανείς ότι μόνο στην Ολυμπία, όπου λογικά θα έπρεπε να βρει κανείς μόνο δύο είδη δίσκων 30 Ιλιάδα Β Οδύσσεια δ Ιλιάδα Ψ Πίνδαρος Ισθμ ( ) 34 Το Πνεύμα και το Σώμα σελ.99 24

25 (έναν για του άνδρες και έναν για του παίδες), έχουν βρεθεί δίσκοι με επτά διαφορετικά βάρη και ισάριθμες διαστάσεις. Μια λογική εξήγηση που θα μπορεί κανείς να δώσει, είναι ότι ίσως χρησιμοποιούσαν διαφορετικούς δίσκους σε διαφορετικές περιόδους, σίγουρα όμως σε κάθε αγώνα οι αθλητές έπρεπε να έριχναν τον ίδιο δίσκο. Όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, στην Ολυμπία φυλάσσονταν στο θησαυρό των Σικυωνιών τρείς δίσκοι., οι οποίοι χρησιμοποιούνταν για τον αγώνα του πεντάθλου. Πάντως οι μεγαλύτεροι από τους δίσκους, πρέπει να ήταν αφιερώματα, όπως ο δίσκος αφιέρωμα του Πόπλιου Ασκληπιάδη από την Κόρινθο, ο οποίος τον αφιέρωσε στο Δία μετά την ολυμπιακή του νίκη στο πένταθλο. Η δισκοβολία ήταν ένα αγώνισμα που απαιτούσε ρυθμό, ακρίβεια και δύναμη 35. Ο τρόπος ρίψης του δίσκου αποτελεί ακόμη και σήμερα μετά από χρόνια ερευνών ένα μεγαλο ερωτηματικό. Τα γλυπτά και οι αγγειογραφίες με σχετικό περιεχόμενο αλλά και οι φιλολογικές μαρτυρίες δεν μας επιτρέπει να είμαστε απόλυτοι. Χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες τις περιστροφικές κινήσεις πριν την ρίψη του δίσκου όπως στην σημερινή εποχή ; Και αν ναι, πώς κατεύθυναν τον δίσκο μέσα στα στενά στάδια που το πλάτος τους ήταν μέτρα χωρίς να κινδυνεύουν οι θεατές; Ας μην ξεχάσουμε ότι σήμερα οι δισκοβόλοι εκμεταλλεύονται την φυγόκεντρο δύναμη την οποία αποκτούν μετά από 1 και ¾ περιστροφές και πετυχαίνουν μεγάλες επιδόσεις, δεν μπορούν όμως να ελέγξουν πλήρως την κατεύθυνση της βολής τους. Για την ασφάλεια των θεατών εκτελούν τις βολές τους μέσα σε κλωβό ασφαλείας. Αν και η επικρατούσα άποψη υποστηρίζει ότι ο τρόπος που έριχναν τον δίσκο δεν ήταν πολύ διαφορετικός από αυτόν που χρησιμοποιείται σήμερα. Εκφράζονται ακόμα σοβαρές επιφυλάξεις. Οι επιφυλάξεις σχετίζονται με το αν και κατά πόσο εκτελούνταν περιστροφές. Για να εκφράσει κανείς άποψη θα πρέπει να μελετήσει με ιδιαίτερη προσοχή τα έργα τέχνης και τις γραπτές πηγές. Κατ αρχάς ο χώρος από τον οποίο έριχναν οι αθλητές τον δίσκο ήταν προκαθορισμένος, σύμφωνα με μαρτυρία του Φιλοστράτου ονομάζονταν βαλβίς και δεν ήταν όπως η σημερινή βαλβίδα η οποία ως γνωστών είναι κλειστή και κυκλική. Η βαλβίδα έχει σχήμα παραλληλογράμμου ήταν ανοιχτή προς τα πίσω, μικρή και στενή για να χωράει μόνο έναν άνδρα και συνεπώς να περιορίζει τις κινήσεις και τις περιστροφές και να αποτρέπει σε μεγάλο βαθμό τους τραυματισμούς ή ατυχήματα των θεατών. Το αντιπροσωπευτικότερο έργο τέχνης που αναπαριστά την δισκοβολία θεωρείται ο δισκοβόλος του Μύρωνα. 36 Αντίγραφο του πρωτότυπου έργου τέχνης του 450 π.χ. εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Το άγαλμα απεικονίζει μια φευγαλέα 35 Ιωάννης Μουρατίδης Ιστορία φυσικής αγωγής και αθλητισμού του αρχαίου κόσμου σελ Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σ

26 στιγμή της δισκοβολίας, μάλλον μια στιγμή μέσα στην τελευταία αιώρηση από πίσω προς τα εμπρός. Εικ.16. Άγλαμα που δείχνει έναν αθλητή που ετοιμάζεται να ρίξει τον δίσκο) 26

27 στ. Ο ακοντισμός Το ακόντιο για πολλούς αιώνες παρέμενε το κύριο επιθετικό όπλο των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι σε κάθε ευκαιρία τους φρόντιζαν να εξασκούνται στην ρίψη του. 37 Ο Όμηρος 38 αναφέρει ότι οι Αχαιοί όταν δεν πολεμούσαν έξω από τα τείχη της Τροίας διασκέδαζαν ρίχνοντας δίσκο και ακόντιο. Και στην οδύσσεια 39 οι μνηστήρες της Πηνελόπης περνούσαν επίσης το χρόνο τον καιρό τους ρίχνοντας δίσκο και ακόντιο και μάλιστα σε ένα ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Στα άθλα επί Πατρόκλου στο αγώνισμα του ακοντισμού εξέφρασαν την επιθυμία να πάρουν μέρος ο Αγαμέμνων ο υιός του Ατρείδη και ο Μηριόνης. Ο αγώνας όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ. Ο Αχιλλέας στην προσπάθεια του να αποφύγει το ενδεχόμενο μια ταπείνωσης του μεγάλου αρχηγού από έναν απλό πολεμιστή, ανακήρυξε τον Αγαμέμνονα αριστίδην νικητή. Στην Ιλιάδα ο γέρο Νέστορας αναφέρει πως σε παλιότερα χρόνια, στους αγώνες προς τιμήν του Αμαρυγκέα στην Ηλιδα, είχε νικήσει στο ρίξιμο του κονταριού τον Πολύδωρα και τον Φυλέα. Εικ.17. (Σχέδιο πάνω σε αγγείο που δείχνει έναν νεαρό που ετοιμάζεται να ρίξει το ακόντιο) 37 Σ. Κέλλης/ Γιάννης Κοντονάσιου /Βασιλική Μάνου/ Θεόφιλος Πυλιανίδης / Πλούταρχος Σαρασλανίδης / Δημήτρης Σουλας Κλασικος αθλητισμος στην εκπαιδευση και τον αθλητισμό σ Ιλιάδα Οδύσσεια ,

28 Το αθλητικό ακόντιο των αρχαίων Ελλήνων ήταν κατασκευασμένο από σκληρό ξύλο. Ο Βακχυλίδης χαρακτηρίζει το ακόντιο <<μελαμφύλου κλάδον ακτέας>> και έτσι μας πληροφορεί ότι το ακόντιο ήταν από κλαδί κουφοξυλιάς. Από τις αγγειογραφίες με τις σχετικές απεικονίσεις φαίνεται ότι το ακόντιο ήταν σαφώς μικρότερο και ελαφρύτερο από το αντίστοιχο πολεμικό, λίγο χοντρότερο από το ανδρικό μεγάλο δάκτυλο και είχε μήκος ελάχιστα λιγότερο ή μεγαλύτερο από το ύψος των ακοντιστών. Το ακόντιο κατάληγε σε μια σιδερένια στεφάνι, η οποία προσαρμοζόταν στην άκρη του ακοντίου και προσέδιδε σταθερότητα στην βολή. Είναι γεγονός ότι στις αγγειογραφίες που απεικονίζουν σκηνές γυμνασίου τα αθλητικά ακόντια δεν φαίνεται να έχουν την αιχμή των σημερινών ακοντίων. Τα ακόντια αυτά για την αποφυγή ατυχημάτων κατέληγαν σε σφαιρικό σχήμα (Εσφαιρόμενα). Οι αρχαίοι Έλληνες έριχναν το ακόντιο με δύο τρόπους, τόσο σε απόσταση όσο και σε στόχο. Το πρώτο είδος ακοντισμού ονομάζεται( εκηβόλον), ήταν περισσότερο διαδεδομένο και απέβλεπε όπως και σήμερα στην μεγαλύτερη βολή, στην μεγαλύτερη δυνατή απόσταση που θα μπορούσε να διανύσει το ακόντιο. Το δεύτερο είδος απέβλεπε στην επιτυχία συγκεκριμένου στόχου, ονομαζόταν (δε στοχαστικόν). Συνηθέστερος αλλά και προσφιλέστερος στους Έλληνες ήταν ο εκηβόλος ακοντισμός ο οποίος αποτελούσε μέρος του πεντάθλου. Για την ρίψη του ακοντίου οι αθλητές χρησιμοποιούσαν την αγκύλη, έναν ιμάντα μήκους 30-40cm, που τύλιγαν γύρο απο το κέντρο βάρους του ακοντίου αφήνοντας μια θηλιά, μήκους περίπου 6-10 cm, στην οποία τοποθετούσαν ένα η δύο δάκτυλα. Η αγκύλη δενόταν με τέτοιο τρόπο στο ακόντιο, ώστε μετά την απελευθέρωση του παρέμενε στο χέρι του αθλητή. Η ρίψη του γινόταν πάνω απο τον ώμο με έκταση και κάμψη του βραχιίονα Σ. Κέλλης/ Γιάννης Κοντονάσιου /Βασιλική Μάνου/ Θεόφιλος Πυλιανίδης / Πλούταρχος Σαρασλανίδης / Δημήτρης Σουλας Κλασικος αθλητισμος στην εκπαιδευση και τον αθλητισμό σ

29 ζ.το άλμα Για πρώτη φορά το άλμα ως αυτόνομο αγώνισμα αναφέρεται στην Οδύσσεια, στους αγώνες των Φαιάκων προς τιμήν του Οδυσσέα. Επίσης στη μυθολογία αναφέρεται στους αγώνες που οργάνωσαν οι Αργοναύτες στη Λήμνο. Στην Ολυμπία το άλμα αποτελούσε πάντα αγώνισμα του πεντάθλου 41, το οποίο γινόταν στο στάδιο, σε ένα τετράπλευρο σκάμμα μήκους 50 ποδιών (16 μ.), γεμάτο με μαλακό χώμα. Όπως και σήμερα, στη μία πλευρά του σκάμματος υπήρχε ο βατήρ, όπου πατούσαν οι αθλητές. Μετά το άλμα του αθλητή στο σημείο που ακουμπούσαν τα πόδια του, τοποθετούσαν το σημείον, για να ξεχωρίζει η επίδοσή του, την οποία μετρούσαν με ξύλινο κοντάρι, τον κανόνα. Κατά την εκτέλεση του άλματος οι αθλητές χρησιμοποιούσαν τους αλτήρες 42, λίθινα ή μολύβδινα βάρη προκειμένου να εξασφαλίσουν οι άλτες καλύτερη επίδοση. Οι αλτήρες ήταν διαφόρων τύπων, ανάλογα με το σχήμα τους: ελλειψοειδείς, αμφίσφαιροι, αμφιβαρείς, κυρίως όμως μακροί και σφαιροειδείς. Οι αλτήρες που διασώθηκαν από την αρχαιότητα έχουν βάρος 1610, 1480 ή 2018 ή ακόμη και 4629 γραμμαρίων. Ανάλογα λοιπόν με τη σωματική τους διάπλαση, οι άλτες χρησιμοποιούσαν και τους κατάλληλους αλτήρες. 43 Ωστόσο φαίνεται ότι οι αλτήρες που έχουν μεγάλο βάρος, κατά πάσα πιθανότητα ήταν αναθηματικοί. Γνωρίζομε επίσης ότι κατά την εκτέλεση του άλματος, η χρήση των αλτήρων δεν ήταν υποχρεωτική. Οι αλτήρες χρησιμοποιούντο από τους αθλητές όχι μόνο στο άλμα, αλλά και για να γυμνάσουν τα χέρια, τους βραχίονες και τα δάχτυλα, (η λεγόμενη αλτηροβολία) όπως δείχνουν διάφορες απεικονίσεις σε αγγεία 44. Το άλμα, το οποίο ήταν πάντα εις μήκος, πιθανόν να ήταν απλό, διπλό ή και τριπλό. Σύμφωνα με μαρτυρίες που υπάρχουν, κατά τη διεξαγωγή του άλματος παιζόταν αυλός, και η μουσική βοηθούσε καλύτερα τον άλτη να αποκτήσει ρυθμό στις κινήσεις του. Εικ. 18 αθλητής του άλματος που χρησιμοποιεί αλτήρες 41 Αριστοτέλης Περί πορείας ζωίων 705 α Επίκτητος Σ. Κέλλης/ Γιάννης Κοντονάσιου /Βασιλική Μάνου/ Θεόφιλος Πυλιανίδης / Πλούταρχος Σαρασλανίδης / Δημήτρης Σουλας Κλασικος αθλητισμος στην εκπαιδευση και τον αθλητισμό σ Woff Richard Οι ολυμπιακοί αγώνες στην αρχαία Ελλάδα 29

30 η. Πένταθλο Το πένταθλο Αποτελείτο από πέντε αγωνίσματα: το άλμα, το δρόμο, το ακόντιο, το δίσκο και την πάλη 45. Από τα αγωνίσματα αυτά τα τρία πρώτα θεωρούντο ελαφρά και τα δύο τελευταία βαρέα. Η παράδοση αναφέρει ότι πρώτος ο Ιάσων δημιούργησε το πένταθλο, την ένωση δηλαδή πέντε διαφορετικών αγωνισμάτων προς τιμήν του φίλου του Παλέα, ο οποίος είχε νικήσει στην πάλη, στους αγώνες που τέλεσαν οι Αργοναύτες στη Λήμνο, αλλά είχε έλθει δεύτερος σε όλα τα υπόλοιπα αγωνίσματα. Το άλμα, το ακόντιο και ο δίσκος αποτελούσαν αγωνίσματα μόνο του πεντάθλου, ενώ ο δρόμος και η πάλη διεξάγονταν και ξεχωριστά με δικό τους έπαθλο. Ο νικητής του πεντάθλου θεωρείτο και ο πιο σπουδαίος. Μάλιστα ο Αριστοτέλης 46 τον θεωρεί ως «τον κάλλιστον των Ελλήνων». Τρία από τα πέντε αγωνίσματα του πεντάθλου,δηλαδή το άλμα, ο δίσκος και το ακόντιο ανήκαν αποκλειστικά σε αυτό, ενώ τα δύο άλλα, δηλαδή ο δρόμος και η πάλη ήταν και ξεχωριστά αθλήματα στο πρόγραμμα των αγώνων. 47 Νικητής ήταν αυτός που νικούσε σε τρία από τα πέντε αγωνίσματα 48. Σε άλλη περίπτωση, όλοι οι αθλητές που έπαιρναν μέρος στο πένταθλο, αγωνίζονταν στα τρία τυπικά αγωνίσματα ( άλμα, δίσκος, ακόντιο)και μόνο αυτοί, που έβγαιναν πρώτοι στα αγωνίσματα αυτά, είχαν δικαίωμα να συνεχίσουν και στα άλλα δύο. Μέχρι να φτάσει κάποιος από τους αθλητές τις τρείς νίκες. 45 Ιστρορία Φ.Α.Α. του αρχαίου κόσμου Ιωάννης Μουρατίδης σελ Αριστοτέλης Ρητορ Smith, William (1875). A Dictionary of Greek and Roman Antiquities: Pentathlon. 48 «Pentathlon (athletic contest)». Encyclopedia Britannica 30

31 θ. Ενόργανη γυμναστική και ρυθμική Ο όρος γυμναστική συνδέεται με το επίθετο «γυμνός» και με το «γυμνάσιο», που δηλώνει το χώρο που οι αθλητές, της αρχαιότητας, ασκούνταν γυμνοί. Οι «κυβιστήρες» και οι «κυβιστρίδες» ( ακροβάτες) της αρχαιότητας, ήταν οι πρώτοι αθλητές ακροβατικής γυμναστικής. Βέβαια από τότε μέχρι σήμερα η γυμναστική έχει καλλιεργηθεί και αναπτυχθεί. Η ρυθμική δεν ήταν αγώνισμα της αρχαιότητας. Ίσως όμως, να έχουν κάποια σχέση με παιγνίδια που παίζονταν τότε, η μπάλα, το στεφάνι και το σχοινάκι. Με τη μπάλα, τη σφαίρα, έπαιζαν πολλά παιγνίδια, ομαδικά και ατομικά. Την πετούσαν ψηλά ή την κτυπούσαν στο έδαφος κ.τ.λ.με το στεφάνι, τον κρίκο, έπαιζαν ένα παιγνίδι που το ονόμαζαν «κρικηλασία». Το σχοινάκι ήταν ακόμη ένα παιγνίδι που έπαιζαν.τη μπάλα και το τροχό, κυρίως, τα χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι Έλληνες στις παλαίστρες, για γυμναστικές ασκήσεις. ι. άρση βαρών Η άρση βαρών έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. 49 Δεν συμπεριλαμβάνονταν στα αγωνίσματα των Ολυμπιακών Αγώνων της εποχής, αλλά υπάρχουν στοιχεία για την ύπαρξή της. Από μαρτυρίες γνωρίζουμε ότι οι αθλητές συναγωνίζονταν στην ανύψωση βάρους. Πιθανών η άρση βαρών να αποτελούσε αγώνισμα προπόνησης για τους αθλητές του πεντάθλου ή του παγκρατίου. Βρέθηκε στην Ολυμπία ένας λίθος βάρους 143,5 κιλών, ανάθημα του αθλητή Βύβωνα, ο οποίος καυχιόνταν, σύμφωνα με την επιγραφή, ότι τον είχε σηκώσει με το ένα χέρι πάνω από το κεφάλι. Επίσης σε μουσείο της Γερμανίας υπάρχει κύπελλο του 500π.Χ., που αναπαριστά έφηβο Αθηναίο να σηκώνει δύο ακατέργαστους λίθους, από ένα σε κάθε χέρι. Σήμερα το άθλημα αυτό γίνεται με διαφορετικό τρόπο. 49 Γ. Σαρογλάκης Αρση βαρών σ.25 Εικ.19. εικόνα απο αγγείο που παρουσιάζει έναν νέο να σηκώνει δύο πέτρες 31

32 κ. κολύμβηση Η κολύμβηση στη αρχαιότητα αποτέλεσε μέσο φυσικής άσκησης και ψυχαγωγίας 50. Όπως μαρτυρούν οι αμφορείς και οι τοιχογραφίες του π.χ. οι Έλληνες ήταν ιδιαίτερα εξοικειωμένοι με τη κολυμβητική τέχνη. Πάνω σε αργυρό «ρητό» των Μυκηνών απεικονίζονται κολυμβητές του προσθίου και του ελευθέρου. Στην Οδύσσεια ο Όμηρος εξυμνεί τις κολυμβητικές ικανότητες του Οδυσσέα που όταν βυθίστηκε το πλοίο του, κατάφερε κολυμπώντας να φτάσει στο νησί των Φαιάκων. Ο πατέρας της ιστορία ο Ηρόδοτός 51 υποστήριζε ότι στη Σαλαμήνα, οι απώλιες των Ελλήνων ήταν μικρές σε αντίθεση με αυτές των Περσών, διότι όταν ενα πλοίο βυθιζόταν οι Έλληνες ήξεραν να κολυμπούν, ένω οι Πέρσες όχι, με αποτέλεσμα να πνίγονται. Έχουν αναφερθεί απο πολλούς ιστορικούς, περιστατικά που έδειχναν τις ικανότητες των Ελλήνων στην κολύμβηση σύμφωνα με τον Ιωάννη Μουρατίδη 52. Είναι δύσκολο να πεί κανείς ποιό είδος κολύμβισης προτιμούσαν οι Έλληνες, αφού δεν υπάρχει σχετική μαρτυρία για αυτό. Σε ένα αθηναϊκό αγγείο φαίνεται καθαρά ένα καράβι και ένας κολυμβητής, χρησιμοποιώντας κατί σαν το σημερινό crawl. Το ύπτιο φαίνεται να ήταν γνωστό, όπως αναφέρει ο Πλάτωνας 53 σε μια διήγηση του, σχετικά με τους ασκούμενους στη Λάσο. Εικ.20. (Αγγείο που έδειχνε έναν νεαρο να κολυμπάει όπως το σημερινό ελεύθερο στυλ κολύμβησης) 50 Κολύμβηση Γ.Α. Νικολόπουλος σελ Ηρόδοτος , των δε βαρβάρων οι πολλοί εν τη θαλάσση διεφθάρησαν νέειν ουκ επισταμένοι 52 Ιστορία φυσικής αγωγής και αθλητισμού του αρχαίου κόσμου σελ Πολιτ.529 Φαλιδων

33 λ. Ξιφασκία, σκοποβολή, τοξοβολιά Η ξιφασκία σαν άθλημα υπάρχει εδώ και 3.500χρόνια. Ήταν γνωστή στην αρχαία Αίγυπτο, στη Κίνα, στις Ινδίες αλλά και στην Ελλάδα. Οι Αθηναίοι θεωρούσαν τους Αρκάδες εφευρέτες της οπλομαχίας, ενώ ο Όμηρος αφιερώνει δύο από τις ραψωδίες του στις μονομαχίες του Μενέλαου με τον Πάρη και του Έκτορα με τον Αίαντα. Η σκοποβολή, με διαφορετική μορφή και σκοπό, αναπτύχθηκε από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια, μέσα από τη προσπάθεια του ανθρώπου να κυνηγήσει θηράματα για να εξασφαλίσει την τροφή του ή για να προστατευτεί από τους εχθρούς του. Οι αρχαίοι Έλληνες οργάνωναν αγώνες σκοποβολής με περιστέρια, για ν αποδώσουν τιμές στους θεούς. Μαρτυρίες δείχνουν ότι Ινδοί, Πέρσες, Σλάβοι, Κέλτες, και οι Γερμανοί πραγματοποιούσαν παρόμοιες θρησκευτικές ιεροτελεστίες το 10ο αιώνα. Αργότερα η ανακάλυψη της πυρίτιδας οδήγησε στην ανάπτυξη των πυροβόλων όπλων με αποτέλεσμα τη σημαντική εξέλιξη του αθλήματος. Για αιώνες το τόξο ήταν από τα κυριότερα εργαλεία για το κυνήγι και τον πόλεμο.στην Ιλιάδα οι θεοί του Ολύμπου επιβάλουν τη θέλησή τους με το τόξο και τα βέλη τους. Στην Οδύσσεια, ο Όμηρος περιγράφει αγώνα τοξοβολίας ανάμεσα στον Οδυσσέα και τους μνηστήρες. Αμέτρητοι οι τοξότες που μνημονεύονται μεταξύ ιστορίας και μύθου. Εικ.21. (Νεαρός τοξοβόλος που βρέθηκε σε αγγείο) 33

34 μ. Σφαιροβολία Η σφαιροβολία είναι ένα από τα αγωνίσματα ρίψεων των σύγχρονων αγώνων του στίβου. Ο Όμηρος αναφέρει αγώνες ρίψης λίθων από τους στρατιώτες των Αχαιών κατά την πολιορκία της Τροίας 54, αλλά δεν αναφέρει τίποτα σχετικά με το βάρος τους. Η πρώτη μαρτυρία για τη ρίψη βαρών (ή λίθων) αναφέρεται στα Σκωτσέζικα χάιλαντς. Οι πρώτες εκδηλώσεις που μπορούν να παρομοιαστούν με τη σύγχρονη σφαιροβολία αναφέρονται μεταξύ στρατιωτών που συναγωνίζονταν ποιος θα πετάξει πιο μακριά βλήματα κανονιού. "Κανονικά" αγωνίσματα σφαιροβολίας αναφέρονται στις αρχές του 19ου αιώνα στη Σκωτία, ενώ το 1866 αποτέλεσαν ένα από τα αγωνίσματα των Αγώνων Βρετανών Ερασιτεχνών. Στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα λίγο πριν την Ελληνική Επανάσταση του 1821 αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής, η σφαιροβολία αποτελούσε το κυρίαρχο αγώνισμα μεταξύ των Κλεφτών το λεγόμενο "λιθάρι". Στη σύγχρονη μορφή του, το αγώνισμα αυτό δε γίνεται πλέον με όργανο κάποιες βαριές πέτρες ή βολίδες κανονιού, αλλά με σταθμισμένα όργανα από συμπαγές μέταλλο, χυτοσίδηρο ή μπρούτζο σχήματος σφαιρικού, καλούμενου σφαίρα και εξ αυτού το όνομα του αγωνίσματος. Εικ.22 (Άγαλμα ρίχνει μια σφαίρα) με έναν νέο που 54 Colin White (31 December 2009). Projectile Dynamics in Sport: Principles and Applications. Taylor & Francis. σ. 131 ] 34

35 ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΜΟΙΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΟΜΑΔΙΚΩΝ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ Στο πέρασμα των χρόνων τα περισσότερα αθλήματα δέχτηκαν πολλές διαφοροποιήσεις και μεταβολές στον τρόπο που αυτά πραγματοποιούνταν. Οι λόγοι που οδήγησαν στο να γίνουν αυτες οι αλλαγές, ποικίλουν απο άθλημα σε άθλημα (είσοδος της τεχνολογίας, τηλεοπτική μετάδοση κ.τ.λ). Απο την άλλη πλευρα όμως υπάρχουν πολλά στοιχεία κοινά και ορισμένα αθλήματα έχουν παραμήνει αμετάβλητα στο βάθος των χρόνων. α. αρπαστόν Το αρπαστόν αποτελεί ένα τέτοιο παιχνίδι. Στόχος του παιχνίδιού στην αρχαιότητα ήταν να πετάξουν την μπάλα σε έναν αντίπαλο παίχτη και αυτός να μην καταφέρει να την πιάσει. Δηλαδή προσποιούνταν οτι θα δώσουν την μπάλα σε έναν παίκτη και την έδειναν σε κάποιον αλλο.η χειροσφαίριση έχει τις ρίζες της στην αρχαία Ελλάδα. Με κάποιες διαφορές από τη σημερινή του μορφή εμφανίστηκε στη Δανία, τη Γερμανία και την Τσεχοσλοβακία στα τέλη του 19ου αιώνα 55. Τότε παιζόταν με ομάδες απαρτιζόμενες από 11 παίκτες. Μετα απο λίγα χρόνια ο αριθμός των παικτών μειώθηκε στους 7 και πήρε την τελική του μορφή που έχει σήμερα. Εκτός απο τον αριθμό των παικτών και ο χώρους όπου πραγματοποιήται το άθλημα αυτό έχει δεχτεί μεταβολλές, αρχικά ο χώρος δεν είχε περιορισμούς και εξαρτώνταν απο το μέρος που αποφάσιζαν να παίξουν. Σιγά σιγα άρχιζαν να οριοθετούν τον χώρο. Ο χώρος που έπαιζαν αρπαστόν είναι μεγαλήτερο απο τα συγχρονα γήπεδα, ήταν 55 Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006, τ. 27, σελ

36 περίπου σε διαστάσεις όπως ένα γήπεδο ποδοσφαίρου. 56 Σήμερα οι διαστάσεις του χώρου όπου διεξάγονται οι αγώνες είναι 40Χ20 μέτρα. εικ.23 αθλητής χάντμπολ σουτάρει την μπάλα β. Κερητίζειν Το χόκεϊ επί χόρτου είναι άθλημα που παίζεται σε ειδικά διαμορφωμένα μεγάλα γήπεδα με συνθετικό χλοτάπητα (outdoor), αλλά και σε κλειστές αίθουσες σάλας (indoor).οι ομάδες αποτελούνται για το "outdoor" από 11 παίχτες η κάθε μία και στο "indoor" από 6 παίχτες, στην αρχαιότητα δεν γνωρίζουμε αν ήταν ομαδικό η ατομικό παιχνίδι, δυστήχος δεν υπάρχουν πληροφορίες για αυτό. Κάθε αθλητής κρατάει ένα μπαστούνι το οποίο είναι καμπυλωτό απο τη μία μεριά και απο την άλλη επίπεδο παρόμοιο είχαν και στην αρχαιότητα. Με τη μεριά του μπαστουνιού την επίπεδη επιτρέπεται να χειρίζεσαι μια μικρή μπάλα κατασκευασμένη από καουτσούκ και άμμο στο εσωτερικό της όπως και στο κερητίζειν.αντικειμενικός σκοπός του παιχνιδιού είναι να σκοράρει στο αντίπαλο τέρμα. Οπωσδήποτε οι κανονισμοί διαφέρουν από το ποδόσφαιρο,αλλά μοιάζουν, αφού υπάρχουν φάουλ, πέναλτι, αποβολές. Είναι ολυμπιακό αγώνισμα και έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα ως "κερητίζειν". 56 Νέα Εγκυκλοπαιδεία, εκδ. Μαλλιάρης- Παιδεία, 2006, τ. 27 σελ 61 36

37 Εικ.24 Γήπεδο χόκει στην Αθήνα γ. Επίσκυρος Η επίσκυρος ήταν ο πρόδρομος του σημερινού ράγκμπι 57. Οι ομοιότητες που παρουσιάζονται στον τρόπο παιχνιδιού και των δύο είναι πολλές. Στην σύγχρονη μορφή του το παιχνίδι αυτο έχει ως στόχο να ακουμπήσει τη μπάλα στην περιοχή αγγίγματος του αντιπάλου ώστε να επιτύχει άγγιγμα (try) και μετά να κλωτσήσει πάνω απο το οριζόντιο δοκάρι του αντιπάλου για να επιτύχει τέρμα. Σχεδόν παρόμοιο στόχο είχε και ο επίσκυρος. Παιζόταν και πάίζεται απο δύο αντίπαλες ομάδες. Ακομή το σχήμα του γηπεδού ήταν και είναι ένα ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, χωρίς όμως να ξέρουμε τις ακριβείς διαστάσεις του. Για τον χρόνο διεξαγωγής του παιχνιδιού δεν έχουμε πληροφορίες. Σήμερα ο αγώνας διαρκεί απο δύο σαραντά λεπτά και έχει ένα δίαλειμμα των 10 λεπτών. 57 N.Crowther the ancient Greek game of episkyros 1997 σσ Επίσης Χ.Λάζος παίζοντας στον χρόνο αρχαία ελληνικά και βυζαντινά παιχνίδια 37

38 Εικ.25 στιγμιότυπο απο αγώνα ράγκμπι 38

39 ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΤΩΝ ΑΤΟΜΙΚΩΝ ΑΘΛΗΜΑΤΩΝ ΣΤΟ ΤΡΟΠΟ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ α. Δρόμοι Υπάρχουν πολλές ομοιότητες στην τεχμική τρεξίματος των αθλήτων 58. Οι διαφορές παρουσιάζονται κυρίως λόγο του σταδιόυ και στις διαφορές που έχουν υποστεί τα στάδια στο πέρασμα των χρόνων. Σε αντίθεση με τα σύγχρονα στάδια, τα αρχαία δεν είχαν τις γνωστές σε εμάς καμπύλες στα δύο άκρα του σταδίου που βοηθούν τους αθλητές να πραγματοποιήσουν τις στροφές χωρίς μεγάλη δυσκολία. Οι αρχαίοι αθλητές πραγματοποιούσαν απότομες στροφές γύρω από ένα στύλο, τον καμπτήρα. ακομή στον τρόπο ένδυσης και υπόδυσης των αθλητων. Στις μέρες μας υπάρχουν 13 αγωνίσματα ( σπρίντ 100μ. 200μ. 400μ. 4x100m. 4x400μ. Μέσης απόστασης 800μ και 1.500μ μεγάλης απόστασης 5.000μ μ και τον μαραθώνιο. Υπάρχουν και άλλοι τύποι, όπως 110μ.και 400μ. με εμπόδια και 3000μ. στίπλ). Εικ.26. ( αγώνας δρόμου 100μ. τερματισμός) 58 Honeybourne, J., Hill, M., & Moors, H. (2000). Physical Education & Sport: For A Level (2nd Eds.) Cheltenham: Stanley Thornes P 39

40 β. Πάλη Στις μέρες μας έχουμε την Ελληνορωμαϊκή πάλη και την ελεύθερη πάλη. Η πάλη αποτελεί ένα πολύ όμορφο άθλημα, που γυμνάζει τους νέους, σωματικά και πνευματικά. Η Ελλάδα, έχει μεγάλη παράδοση στο άθλημα, με αρκετούς ολυμπιονίκες και πρωταθλητές κόσμου ή Ευρώπης. Ο παλαιστής που αγωνίζεται έχει το ίδιο περίπου σωματικό βάρος με τον αντίπαλο. 59 Ο αγώνας γίνεται πάνω σε κυκλικό δάπεδο (παλαίστρα) και προσπαθεί να τον νικήσει εφαρμόζοντας ορισμένες λαβές. Ο αγώνας διαρκεί 2 γύρους των 3 λεπτών με 30 δεύτερα διάλειμμα μεταξύ των 2 γύρων. Νικητής είναι αυτός που ρίξει τον αντίπαλο με την πλάτη στο έδαφος (πτώση)ή τον καθηλώσει με τους ώμους στο έδαφος. Υπάρχουν και λαβές που απλά δίνουν βαθμούς και όποιος υπερτερεί κερδίζει. Όπως βλέπουμε έχουν υπάρξει ορισμένες διαφορές τόσο στις κατηγορίες των κιλών των αθλητών, όσο και στον χρόνο που διαρκεί ο αγώνας. Ακόμη η ένδυση των αθλητών άλλαξε, σήμερα οι αθλητές της πάλης φοράνε ένα ολόσωμο ένδυμα, που μοιάζει σε μαγιό, φτιαγμένο από spandex, ειδικό υλικό, που θα πρέπει να παρέχει μια σφιχτή και άνετη εφαρμογή για τον παλαιστή. Είναι κατασκευασμένο από νάιλον. Ένας παλαιστής αγωνίζεται συνήθως με ένα κόκκινο «μαγιό» και ο άλλος με ένα μπλε Παρόλα αυτά πολλές τεχνικές που χρησιμοποιόυνται στις λαβές των αθλητών παραμένουν ίδιες. Οι μέθοδοι που χρησιμοποιούσαν για την ανατροπή του αντιπάλου, η στάση των παλαιστών στις πρώτες φάσεις του αγωνίσματος, οι λαβές του λαιμού, της μέσης, από τους καρπούς, καθώς και η αρχική στάση των παλαιστών ήταν παρόμοια με σήμερα. Εικ.27. ( αγώνες πάλης στους Ολυμπιακούς αγώνες το 2012) 59 Γ. Χρονάς Ελληνορομαίκη πάλη 40

41 γ. Πυγμαχία Η πυγμαχία, κοινώς μποξ είναι ένα από τα πιο δημοφιλή αγωνίσματα και μαχητικές πολεμικές τέχνες, που στηρίζεται στην ικανότητα των αντιπάλων να αντικρούσουν μόνο με τις γροθιές τους ο ένας τον άλλο και να καταφέρουν, με εύστοχα και γερά κτυπήματα, να βγάλουν εκτός μάχης ο καθένας τον αντίπαλό του. Σε όλα τα είδη αγώνων απαγορεύεται τα χτυπήματα κάτω από τη ζώνη (δηλαδή χαμηλότερα από τος γοφούς), στην πλάτη, στο πίσω μέρος του κεφαλιού ή στον αυχένα. Και στη πυγμή, όπως και στην πάλη, τα ζεύγη των αθλητών καθορίζονταν με κλήρο. 60 Σε παραστάσεις αγγείων που απεικονίζουν σκηνές πυγμαχίας φαίνεται ότι οι αντίπαλοι στέκονταν αντιμέτωποι με το αριστερό πόδι μπροστά και λυγισμένο το δεξί. Τα χτυπήματα γίνονταν κυρίως στο κεφάλι και το πρόσωπο. Ο τρόπος διεξαγωγής του αθλήματος παρουσίαζεί ορισμένες διαφορές, μια απο αυτές είναι οτι δεν υπήρχαν κατηγορίες κιλών, ούτε περιορισμοι χρόνου. Φορούσαν δέρμα στους καρπούς αφήνοντας ελεύθερα τα δάχτυλα. 61 Ακόμη ο αγώνας έληγε με την εγκατάλειψη του ενός εκ των δύο αθλητών και είχαν το δικαίωμα να χτυπήσει ο ένας τον άλλο ακόμη και αν βρισκόταν ξαπλωμένος στο έδαφος. Σε αντίθεση με σήμερα όπου υπάρχουν δέκα κατηγορίες βάρους και τρείς γύροι σε κάθε αγώνα. Οι αθλητές φοράνε ειδικά γάντια και υπάρχουν επτά τρόποι για να νικήσει ένας αθλητής. Μια ακόμη διαφορά είναι ότι απαγορεύται να χτυπάς τον αντίπαλο όταν είναι στο έδαφος και αν το κάνει ένας αθλήτης αποκλείεσαι. Εικ.28. (αγώνας πυγμαχίας, οι αθλήτες φορούν ειδικά κράνοι και γάντια) 60 Πυγμαχία Βασίλης Κερεμίδης 61 Ιωάννης Μουρατίδης ο.π., σ

42 δ. Το παγκρατιο Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι στο Παγκράτιο άθλημα των αρχαίων Ελλήνων βρίσκονται οι ρίζες όλων των ασιατικών και αμερικανικών μαχητικών τεχνών. Η κλασσική στάση άμυνας και επίθεσης στις πολεμικές τέχνες είναι αυτή που παρατηρούμε σε αμφορέα που βρίσκεται σήμερα στο Μόναχο. Με τη στάση αυτή ο αθλητής έχει την κατάλληλη θέση τόσο για άμυνα όσο και για επίθεση. Τα δάχτυλα είναι ελαφρώς λυγισμένα ώστε ανάλογα με την περίσταση να αρπάξουν ή να γρονθοκοπήσουν τον αντίπαλο. Το κορμί στηρίζεται περισσότερο στο πίσω πόδι. Τα γόνατα είναι ελαφρώς λυγισμένα. Ο αθλητής βρίσκεται σε ημιπλάγια θέση σε σχέση με τον αντίπαλο του. Το αριστερό του πόδι είναι έτοιμο να "λακτίσει" στην κοιλιά. Με την πλάγια θέση του σώματος του είναι έτοιμος να αποφύγει κάθε επίθεση, ενώ η θέση των χεριών και του αριστερού ποδός είναι κατάλληλη για αποτροπή επίθεσης αλλά και για επιθετική κίνηση. Το Ju-Jitsu έχει πολλές ομοιότητες με το Αρχαίο Παγκράτιο άθλημα, είναι η τέχνη από την οποία προέκυψαν το Καράτε, το Τζούντο και το Αικίντο. Είναι λοιπόν ένα σύμπλεγμα του Καράτε και του Τζούντο. Στον παγκόσμιο χώρο, το Ju-Jitsu είναι ένα από τα πιο διαδεδομένα στυλ Μαχητικών Τεχνών με πάρα πολλούς και φανατικούς φίλους. ε. Δισκοβολία Η αρχαιοελληνική μέθοδος για το ρίξιμο του δίσκου ήταν η εξής: Πρώτα ο δισκοβόλος τοποθετούσε μπροστά το δεξί πόδι. Αιωρούσε το δίσκο μπροστά και πάνω, ενώ συγχρόνως εκτός από το αριστερό τον συγκρατούσε και με το δεξί του χέρι. Σημαντικό γι' αυτόν ήταν να φέρει σε ισορροπία το σώμα του. Μετά έφερνε και τα δυο του χέρια με το δίσκο αργά - αργά πάνω από το κεφάλι του. Από κει απότομα έστρεφε το σώμα του και το έκαμπτε προς τα κάτω και δεξιά.τότε άφηνε πια το δίσκο στο δεξί χέρι και με το βάρος του δίσκου τώρα το έφερνε τεντωμένο όσο γινότανε περισσότερο προς τα πίσω και λύγιζε τα γόνατα. Χωρίς να σταματήσει άρχιζε ν' αντιστρέφει την αιώρηση του χεριού, έκανε μια γρήγορη ανάκυψη και στροφή προς τα μπροστά και άφηνε το δίσκο να φύγει προς τα εμπρός και κάτω. Στη σημερινή όμως ελεύθερη δισκοβολία ο αθλητής έχει το δικαίωμα να αιωρήσει το δίσκο με οποιοδήποτε τρόπο. Ο δισκοβόλος σήμερα διαγράφει ένα ολόκληρο κύκλο μέσα στη βαλβίδα. Ο δισκοβόλος δεν έχει το δικαίωμα να βγει έξω από τη 42

43 βαλβίδα παρά μόνο όταν ο δίσκος έχει ακουμπήσει στη γη και μάλιστα από το πίσω μέρος της. 62 Εικ.29 (Ευρωπαικό πρωτάθλημα 2013 στην Μόσχα, δισκοβολία) Η βαλβίδα που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι δισκοβόλοι είχε σχήμα παραλληλόγραμμου το οποίο ήταν ανοιχτό από πίσω, δηλαδή από εκεί που έμπαινε ο αθλητής. Οι γραμμές του παραλληλόγραμμου φαίνεται ότι δεν απείχαν πολύ η μία από την άλλη και χωρούσαν ίσα ίσα έναν αθλητή κατά τη διάρκεια της ρίψης. Έτσι ο αθλητής ήταν αναγκασμένος να ρίξει το δίσκο χωρίς να πατήσει τις γραμμές αυτές, πραγματοποιώντας τη ρίψη κατά μήκος περίπου του κεντρικού άξονα του σταδίου, αποφεύγοντας έτσι να τραυματίσει θεατές των αγώνων, καθώς τα αρχαία στάδια ήταν πιο στενά από τα σημερινά. 63 Οι επιδόσεις των δισκοβόλων σημειώνονταν με πασσάλους ή καρφιά, τα σημεία, και έπειτα μετρούσαν το μήκος της ρίψης με κοντάρι ή με σχοινί. Τέλος οι αθλητές χρησιμοποιούσαν τον ίδιο δίσκο στους αγώνες. Η μικρή διαφορά που παρατηρείται στο τρόπο εκτέλεσης της δισκοβολίας. Οφείλεται στην διαφορά που υπάρχει στην κατασκευή των γηπέδων. Αφού στα σύγχρονα γήπεδα υπάρχουν ειδικά 62 Θεοδωράκης Ι., Τζιαμούρτας Α., Νάτσης Π., Κοσμίδου Ε., Φυσική Αγωγή Α', Β', Γ' Γυμνασίου σελ.57, ΥΠΕΠΘ Παιδαγωγικό Ινστιτούτο 63 Ιωάννης Μουρατίδης, Ιστορία Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αρχαίου Κόσμου (Θεσσαλονίκη 2009), σελ

44 προστατευτικά, ώστε σε μία λανθασμένη βολή να προστατεύονται ο κόσμο που παρακολουθεί το αγώνισμα. Τα ευρήματα μάς δίνουν δίσκους με διαμέτρους από 17 έως 34 εκατοστά και βάρη από 1,250 έως 6,6 κιλά. 64 Από γραπτές πηγές γνωρίζουμε ότι οι τρεις επίσημοι δίσκοι του πεντάθλου φυλασσόταν στην Ολυμπία μέσα στο θησαυρό των Σικυωνίων. 65 Ενω στις μέρες μας οι δίσκοι έχουν τις εξής διαστάσεις Δίσκος Βάρος Διάμετρος Πάχος στο κέντρο Ανδρών : 2 χλγ χιλ 45 χιλ γυναικών: 1 χλγ χιλ χιλ Εικ.30(Σύγκριση των δίσκων της δυσκοβολίας, αριστερά αρχαίος δίσκος αφιερωμένος στον θεό Δία) ζ, άλμα Όπως και σήμερα, στη μία πλευρά του σκάμματος υπήρχε ο βατήρ, όπου πατούσαν οι αθλητές. Μετά το άλμα του αθλητή στο σημείο που ακουμπούσαν τα πόδια του, τοποθετούσαν το σημείον, για να ξεχωρίζει η επίδοσή του, την οποία μετρούσαν με ξύλινο κοντάρι, τον κανόνα. 66 Κατά την εκτέλεση του άλματος οι αθλητές χρησιμοποιούσαν τους αλτήρες, λίθινα ή μολύβδινα βάρη προκειμένου να εξασφαλίσουν οι άλτες καλύτερη επίδοση. Οι 64 Σ. Κέλλης/ Γιάννης Κοντονάσιου /Βασιλική Μάνου/ Θεόφιλος Πυλιανίδης / Πλούταρχος Σαρασλανίδης / Δημήτρης Σουλας Κλασικος αθλητισμος στην εκπαιδευση και τον αθλητισμό σ Παυσανίας VI, 19,4 66 «Πιο γρήγορα, πιο ψηλά, πιο δυνατά. Γνωριμία με τους Ολυμπιακούς Αγώνες», Νικόλαος Βασιλειάδης 44

45 αλτήρες ήταν διαφόρων τύπων, ανάλογα με το σχήμα τους: ελλειψοειδείς, αμφίσφαιροι, αμφιβαρείς, κυρίως όμως μακροί και σφαιροειδείς. Οι αλτήρες που διασώθηκαν από την αρχαιότητα έχουν βάρος 1610, 1480 ή 2018 ή ακόμη και 4629 γραμμαρίων. Ανάλογα λοιπόν με τη σωματική τους διάπλαση, οι άλτες χρησιμοποιούσαν και τους κατάλληλους αλτήρες. Ωστόσο φαίνεται ότι οι αλτήρες που έχουν μεγάλο βάρος, κατά πάσα πιθανότητα ήταν αναθηματικοί. Γνωρίζομε επίσης ότι κατά την εκτέλεση του άλματος, η χρήση των αλτήρων δεν ήταν υποχρεωτική. Οι αλτήρες χρησιμοποιούντο από τους αθλητές όχι μόνο στο άλμα, αλλά και για να γυμνάσουν τα χέρια, τους βραχίονες και τα δάχτυλα, (η λεγόμενη αλτηροβολία) όπως δείχνουν διάφορες απεικονίσεις σε αγγεία. Το άλμα, το οποίο ήταν πάντα εις μήκος, πιθανόν να ήταν απλό, διπλό ή και τριπλό. Όπως βλέπουμε η ομοιότητες που παρουσιάζει η τεχνική του άλματας αλλα και η διαδικασία ολόκληρη, έιναι μεγάλη. Η μόνη διαφορά που παρουσιάζεται έιναι στους αλτήρες που χρησιμοποιούσαν οι αθλητές στην αρχαιότητα, αν και δεν ήταν πάντα υποχρεωτική. Εικ.31 (αθλητής του άματος είς μήκος) 45

46 η. Ακοντιο Η τεχνική ρίψης του ακοντίου δεν διαφέρει απο την σημερινή. Η διαφορά παρουσιάζεται στο ακόντιο και στην μη υπάρξη της αγκύλης. 67 Το ακόντιο ήταν ένα μακρύ ξύλινο κοντάρι μήκους 1,50-2 μ., με μυτερή την άκρη του, χωρίς μεταλλική αιχμή και πιο ελαφρύ από το πολεμικό. Ακόντια με αιχμή χρησιμοποιούσαν στο στοχαστικό ακοντισμό. Μία λουρίδα από δέρμα, η λεγόμενη αγκύλη, μήκους 0,40 μ. σχημάτιζε θηλειά στο κέντρο βάρους του ακοντίου. Στη θηλειά αυτή ο αθλητής περνούσε το δείκτη και το μέσο δάκτυλο του χεριού. Εικ.32 (Ακοντιστής) Εικ.33 (το γήπεδο που πραγματοποιείται ο ακοντισμός) θ. Πένταθλο Το πένταθλο στο πέρασμο των χρόνων δέχτηκε μεταβολές στον αριθμό των αγωνισμάτων που πραγματοποιούνται 68. Έτσι σήμερα έχουμε το δέκαθλο και το έπταθλο. Το δέκαθλο είναι ένα σύνθετο αγώνισμα του στίβου το οποίο είναι εμπνευσμένο από το πένταθλο των Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαίας Ελλάδας. Πρόκειται αντικειμενικά για το πιο επίπονο αγώνισμα, όχι μόνο λόγω της διάρκειάς του, αλλά και της πολυδιάστατης προπόνησης που είναι υποχρεωμένοι να ακολουθούν οι αγωνιζόμενοι, ώστε να αντεπεξέλθουν σε δέκα διαφορετικά αγωνίσματα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την καταγωγή του, το έχουν κάνει εξαιρετικά δημοφιλές σε όλον τον κόσμο. Οι δεκαθλητές χαίρουν μεγάλου σεβασμού, ενώ στους Ολυμπιακούς Αγώνες και τις διεθνείς συναντήσεις στίβου, οι νικητές είναι από το πιο αναγνωρίσιμα πρόσωπα της διοργάνωσης. Στις διεθνείς διοργανώσεις είναι αποκλειστικά ανδρικό αγώνισμα, όπου οι γυναίκες αγωνίζονται στο έπταθλο Καντζίδης Δ., Παπαϊακώβου Γ., Κλασσικός Αθλητισμός για το Σχολείο και το Σύλλογο (Θεσσαλονίκη 2006), 68 «Pentathlon (athletic contest)». Encyclopedia Britannica 69 Σ. Κέλλης/ Γιάννης Κοντονάσιου /Βασιλική Μάνου/ Θεόφιλος Πυλιανίδης / Πλούταρχος Σαρασλανίδης / Δημήτρης Σουλας Κλασικος αθλητισμος στην εκπαιδευση και τον αθλητισμό σσ