ΓΝΩΣΕΙΣ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΛΑΤΙ

Μέγεθος: px
Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "ΓΝΩΣΕΙΣ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΛΑΤΙ"

Transcript

1 ΓΝΩΣΕΙΣ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΛΑΤΙ ιεύθυνση ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Αθήνα, Νοέµβριος 2011

2 Συντακτική Οµάδα Αρχισυνταξία: Μαράκης Γεώργιος, ιατροφολόγος, PhD Ειδικό Επιστηµονικό Προσωπικό ΕΦΕΤ, ιεύθυνση ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Επιµέλεια: Τσιγαρίδα Ειρήνη, Γεωπόνος, PhD Προϊσταµένη της ιεύθυνσης ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Μήλα Σπυριδούλα, ιαιτολόγος, MSc, PhD ιεύθυνση ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Η συντακτική οµάδα εκφράζει τις θερµές ευχαριστίες της στο Ελληνικό ίδρυµα Υγείας (Καθ. Α. Τριχοπούλου και Καθ. Α. Νάσκα), στους ειδικούς επιστήµονες για το αλάτι του Υπουργείου Υγείας της Αγγλίας (A. Addison, V. Targett & N. De Souza), του Pan American Health Organization (B. Legowski, B. Legetic) και του Consumers International (H. Linders) για τα πολύτιµα σχόλιά τους, στη διαµόρφωση της τελικής µορφής του ερωτηµατολογίου. Θερµές ευχαριστίες επίσης στην κα. Φρόσω Παπαθανοπούλου, υπάλληλο του ΕΦΕΤ, για την αρχική βοήθειά της στη συλλογή δεδοµένων, καθώς και στην εταιρία Marc A.E. για την άριστη συνεργασία µε τον ΕΦΕΤ και την άκρως επαγγελµατική και άψογα εκτελεσµένη συλλογή των δεδοµένων. Τέλος ευχαριστούµε όλους όσους συµµετείχαν στην έρευνα του ΕΦΕΤ, χωρίς τους οποίους θα ήταν αδύνατη η πραγµατοποίηση της προσπάθειας αυτής. Η µελέτη αυτή εκπονήθηκε σύµφωνα µε την 1124/ απόφαση του ιοικητικού Συµβουλίου του ΕΦΕΤ. Η χρήση των αποτελεσµάτων σε οποιαδήποτε προφορική παρουσίαση ή άρθρο (σε επιστηµονικό περιοδικό ή άλλου είδους έντυπο) µπορεί να γίνει µε την προϋπόθεση ότι θα αναφέρεται η πηγή. Η χρήση του ερωτηµατολογίου σε οποιαδήποτε µελλοντική επιστηµονική εργασία µπορεί να γίνει µόνο µετά τη σύµφωνη γνώµη του φορέα.

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Εισαγωγή Επιδηµιολογικά δεδοµένα συσχέτισης υψηλής πρόσληψης αλατιού και παθολογικών καταστάσεων Οικονοµικά οφέλη από τη µείωση της πρόσληψης αλατιού Στρατηγική σε Παγκόσµιο και Ευρωπαϊκό επίπεδο Μεθοδολογία Αποτελέσµατα ηµογραφικά χαρακτηριστικά Γνώσεις του καταναλωτή ως προς το αλάτι Στάση του καταναλωτή ως προς το αλάτι Συµπεριφορά του καταναλωτή ως προς το αλάτι Συζήτηση Βιβλιογραφία Παράρτηµα Ι...30 Πίνακας 1. ηµογραφικά χαρακτηριστικά του δείγµατος...9 Πίνακας 2. Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε την πρόσληψη αλατιού στα παιδιά...11 Πίνακας 3. Ποσοστά σωστών/ λάθος απαντήσεων σχετικά µε τη σχέση αλατιού- νατρίου ανά φύλο και ηλικία...12 Πίνακας 4. Απαντήσεις ερωτηθέντων αναφορικά µε το εάν διαβάζουν τις ετικέτες τροφίµων...22 Γράφηµα 1. Γνώση συστάσεων για ηµερήσια πρόσληψη αλατιού σε ενήλικες10 Γράφηµα 2. Γνώσεις για συστάσεις ηµερήσιας πρόσληψης αλατιού σε παιδιά 10 Γράφηµα 3. Σχέση µεταξύ αλατιού και νατρίου...11 Γράφηµα 4. Κυριότερες πηγές αλατιού στη διατροφή του Έλληνα...13 Γράφηµα 5. Αντίληψη ερωτηθέντων όσον αφορά στις ασθένειες µε τις οποίες σχετίζεται µια διατροφή πλούσια σε αλάτι Γράφηµα 6. Αντίληψη ερωτηθέντων σχετικά µε το εάν η διατροφή τους περιέχει πολύ ή λίγο αλάτι...15 Γράφηµα 7. Αντίληψη ερωτηθέντων σχετικά µε την ποσότητα αλατιού που έχουν τα φαγητά στους χώρους µαζικής εστίασης...16 Γράφηµα 8. Προτιµήσεις ερωτηθέντων για τρόπους περαιτέρω ενηµέρωσης:...17 Γράφηµα 9. Ποσοστό ατόµων που προσθέτουν αλάτι στο µαγείρεµα...18 Γράφηµα 10. Ποσοστά ατόµων που προσθέτουν αλάτι στο φαγητό στο τραπέζι...19 Γράφηµα 11. Ενέργειες των ερωτηθέντων αναφορικά µε τις δράσεις για µείωση πρόσληψης αλατιού...20 Γράφηµα 12. Έλεγχος της ετικέτας τυποποιηµένων τροφίµων ως προς τη διατροφική επισήµανση...21 I

4 Γράφηµα 13. Προτιµήσεις ερωτηθέντων σχετικά µε τον τρόπο αναγραφής του αλατιού στην ετικέτα...22 Γράφηµα 14. Προτιµήσεις ερωτηθέντων σχετικά µε τον τρόπο αναγραφής της ποσότητας του αλατιού/νατρίου στην ετικέτα...23 Γράφηµα 15. Προτιµήσεις ερωτηθέντων σχετικά µε τον τρόπο αναγραφής της ποσότητας αλατιού στην ετικέτα σε σχέση µε τη Συνιστώµενη Ηµερήσια Πρόσληψη (ΣΗΠ)...23 II

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η κατανάλωση αλατιού αποτελεί µια βαθιά ριζωµένη συνήθεια των Ελλήνων, καθώς χρησιµοποιείται τόσο ως ενισχυτικό γεύσης όσο και ως µέσο συντήρησης και διατήρησης πολλών τροφίµων. Η υπερβολική κατανάλωση αλατιού ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία όπως για παράδειγµα η αυξηµένη αρτηριακή πίεση. Οι δράσεις µείωσης αλατιού αποτελούν µια από τις πιο σηµαντικές δράσεις σχετικά µε τη διατροφή σε παγκόσµιο επίπεδο, ενώ τα οικονοµικά οφέλη για τα κράτη από τη µείωση της πρόσληψης αλατιού, είναι σηµαντικά. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, το Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε τη «ράση για τη µείωση της πρόσληψης αλατιού από το κοινό προς το συµφέρον της υγείας του» καλεί τα κράτη µέλη να ενισχύσουν ή, αν δεν διαθέτουν ήδη, να αναπτύξουν συντονισµένες και βιώσιµες εθνικές διατροφικές πολιτικές, καθώς και να εφαρµόσουν απτά και συντονισµένα µέτρα συλλογής εθνικών στοιχείων σχετικά µε την τρέχουσα κατανάλωση αλατιού, αύξησης της ευαισθητοποίησης του κοινού και επαναπροσδιορισµού της σύνθεσης των τροφίµων ώστε να µειωθεί η περιεκτικότητά τους σε αλάτι. Σε εθνικό επίπεδο, σε συνέχεια και σύµφωνα µε το πλαίσιο των συµπερασµάτων της ΕΕ, η /νση ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών του ΕΦΕΤ ανέλαβε τη διεξαγωγή εθνικής έρευνας σχετικά µε τη γνώση, στάση και συµπεριφορά των Ελλήνων ως προς την κατανάλωση αλατιού. Η µελέτη διεξήχθη σε εθνικά αντιπροσωπευτικό δείγµα ενηλίκων, µέσω τηλεφωνικής συνέντευξης. Από την αξιολόγηση των αποτελεσµάτων έγινε αντιληπτό ότι το ευρύ κοινό: Γνωρίζει τη σχέση µεταξύ υψηλής κατανάλωσης αλατιού και αυξηµένης αρτηριακής πίεσης, ενώ η γνώση για τη συσχέτιση µεταξύ αυξηµένης πρόσληψης αλατιού και άλλων παθολογικών καταστάσεων είναι περιορισµένη. Θεωρεί ότι καταναλώνει τη σωστή ή λίγη ποσότητα αλατιού ηµερησίως, αλλά δεν γνωρίζει ή έχει λανθασµένη εντύπωση για την ποσότητα αλατιού που συστήνουν οι ειδικοί. Θεωρεί ότι η κυριότερη πηγή αλατιού στην καθηµερινή διατροφή του αποτελεί το αλάτι που προστίθεται κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος αγνοώντας τις κρυµµένες πηγές αλατιού στη διατροφή (ψωµί, τυριά κ.α.). Έχει σε µεγάλο βαθµό τη συνήθεια να προσθέτει αλάτι κατά τη παρασκευή του φαγητού του, ενώ ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι δεν προσθέτουν αλάτι στο πιάτο τους στο τραπέζι. Ελέγχει την πρόσληψη αλατιού στην καθηµερινότητά του κατά φθίνουσα σειρά προτίµησης: o στον περιορισµό κατανάλωσης τυποποιηµένων και επεξεργασµένων τροφίµων, 1

6 o στο ξαρµύρισµα τροφίµων που διατηρούνται σε άλµη, o στην απουσία/µη προσθήκη αλατιού στο τραπέζι, o στην ανάγνωση της ετικέτας, o στην αποφυγή της κατανάλωσης φαγητού εκτός σπιτιού, o στην αγορά τροφίµων µε χαµηλή περιεκτικότητα σε αλάτι και o στην χρήση µπαχαρικών αντί αλατιού. Μόνο ο ένας στους τέσσερις διαβάζει πάντα τις ετικέτες των τροφίµων ως προς την περιεκτικότητα σε νάτριο. Ένας στους δύο θεωρεί ότι τα γεύµατα στα εστιατόρια, ταβέρνες κτλ περιέχουν πολύ ή πάρα πολύ αλάτι, αλλά λιγότεροι επιθυµούν διατροφική ένδειξη στους καταλόγους εστιατορίων. Λαµβάνοντας υπόψη τα στοιχεία της εν λόγω έρευνας, η γνώση και η συµπεριφορά των Ελλήνων απέναντι στο αλάτι πρέπει να γίνουν πιο συνειδητές και να διαφοροποιηθούν αντίστοιχα από αυτές που ισχύουν µέχρι σήµερα. Προς αυτήν την κατεύθυνση, οι Έλληνες καταναλωτές πρέπει: να γνωρίζουν ότι οι ειδικοί συστήνουν 5-6γρ. αλατιού ηµερησίως, (1 κουταλάκι του γλυκού ισοδυναµεί µε 5γρ. αλατιού) να διαβάζουν τη διατροφική επισήµανση (ετικέτες τροφίµων) να γνωρίζουν ότι 1γρ. αλατιού ισοδυναµεί µε 0,4γρ. νατρίου (όταν σε ένα τρόφιµο αναγράφεται η ποσότητα νατρίου, αυτή πρέπει να πολλαπλασιαστεί επί 2,5 για να γίνει η αναγωγή σε ποσότητα αλατιού) να µην προσθέτουν αλόγιστα αλάτι κατά το µαγείρεµα να είναι πιο ενήµεροι ως προς τα τρόφιµα που περιέχουν «κρυµµένο» αλάτι. 2

7 1. Εισαγωγή 1.1 Επιδηµιολογικά δεδοµένα συσχέτισης υψηλής πρόσληψης αλατιού και παθολογικών καταστάσεων Αρτηριακή πίεση: Μία πληθώρα µελετών στη διεθνή βιβλιογραφία καταδεικνύει µια σταθερή και άµεση σχέση µεταξύ πρόσληψης αλατιού και αρτηριακής πίεσης. Η µείωση της αρτηριακής πίεσης που παρατηρείται ως αποτέλεσµα της µείωσης της πρόσληψης αλατιού ισχύει και για τα δύο φύλα, για όλες τις εθνότητες, όλες τις ηλικιακές οµάδες και ανεξαρτήτως της αρχικής τιµής αρτηριακής πίεσης (Cappuccio et al., 2011). Σύµφωνα µε την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίµων - EFSA (EFSA, 2005) δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί όριο συνήθους κατανάλωσης νατρίου, τέτοιο ώστε κάτω από το οποίο να είναι δυνατόν να εξαλειφθεί η πιθανότητα των αρνητικών συνεπειών του νατρίου στην αρτηριακή πίεση. Η υψηλή αρτηριακή πίεση αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου στους ενήλικες παγκοσµίως (Lopez et al., 2006) και ευθύνεται περίπου για το 50% των θανάτων από στεφανιαία νόσο και πάνω από το 60% αυτών από εγκεφαλικό επεισόδιο. Στη χώρα µας, το ποσοστό επιπολασµού της υπέρτασης είναι αρκετά υψηλό. Σύµφωνα µε την «Εθνική Έρευνα Υγείας: Έτος 2009», η οποία εκπονήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή, ένας στους πέντε δήλωσε ότι έχει υπέρταση. Τα ποσοστά των ανδρών και των γυναικών µε υπέρταση είναι 17,71% και 22,49% αντίστοιχα 1. Τα ποσοστά αυτά είναι υψηλότερα σε άτοµα µεγαλύτερης ηλικίας. Σχεδόν ο ένας στους δύο Έλληνες άνω των 65 ετών δήλωσε ότι πάσχει από υπέρταση. Η αυξηµένη ευαισθησία των ηλικιωµένων στις αρνητικές συνέπειες του νατρίου επί της αρτηριακής πίεσης, η οποία παρατηρείται µε την αύξηση της ηλικίας, έχει θεωρηθεί ότι οφείλεται στη µείωση της ικανότητας των νεφρών σε αυτούς να διαχειρίζονται την αποβολή νατρίου (EFSA, 2005). Έχει σηµειωθεί επίσης ότι η µείωση αλατιού θεωρείται ευεργετική τόσο στα άτοµα µε υψηλή αρτηριακή πίεση, όσο και σε αυτούς µε τιµές αρτηριακής πίεσης που θεωρούνται κανονικές. Καρδιαγγειακή νόσος: Παρόλο που δεν υπάρχουν τυχαιοποιηµένες και ελεγχόµενες κλινικές µελέτες που να έχουν µελετήσει την επίδραση της µείωσης πρόσληψης αλατιού στην καρδιαγγειακή νόσο (εξαιτίας προβληµάτων µεθοδολογίας και δεοντολογίας), η συσχέτιση µεταξύ αλατιού και καρδιαγγειακής νόσου είναι ισχυρή και παγκοσµίως αποδεκτή. Ο κίνδυνος καρδιαγγειακών νοσηµάτων αυξάνεται, όσο αυξάνεται η αρτηριακή πίεση. Η σχέση αυτή βασίζεται τόσο σε δεδοµένα επιδηµιολογικών ερευνών, όσο και σε δεδοµένα κλινικών µελετών. Μελέτες έχουν δείξει ότι µια πρόσληψη αλατιού υψηλότερη κατά 5γρ. ηµερησίως, σχετίζεται µε υψηλότερο κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσηµάτων, κατά 17% συνολικά, και πιο συγκεκριµένα µε 1 _GR.pdf 3

8 υψηλότερο κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 23% (Strazzullo et al., 2009). Άλλες παθολογικές καταστάσεις: Ενώ η σχέση µεταξύ αλατιού και αυξηµένης αρτηριακής πίεσης είναι ευρέως αποδεκτή, υπάρχουν ενδείξεις στη διεθνή βιβλιογραφία της σχέσης µεταξύ αυξηµένης πρόσληψης αλατιού και άλλων παθολογικών καταστάσεων όπως για παράδειγµα καρκίνος του στοµάχου, νεφρολιθίαση, οστεοπόρωση, άσθµα και παχυσαρκία (Appel & Anderson, 2010). Συγκεκριµένα, ενώ το νάτριο δεν είναι καρκινογόνο, η υψηλή πρόσληψη αλατιού µπορεί να καταστήσει τον ανθρώπινο οργανισµό πιο ευπαθή στις επιβλαβείς δράσεις από γνωστά καρκινογόνα (όπως είναι οι νιτροζαµίνες) και από τη µόλυνση µε το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (EFSA, 2005). 1.2 Οικονοµικά οφέλη από τη µείωση της πρόσληψης αλατιού Σύµφωνα µε τις ευρωπαϊκές στατιστικές καρδιαγγειακών νοσηµάτων για το , τα καρδιαγγειακά νοσήµατα αποτελούν την αιτία σχεδόν των µισών θανάτων (42%) στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το συνολικό κόστος των καρδιαγγειακών νοσηµάτων στην ΕΕ ανήλθε σε 192 δισεκατοµµύρια EUR το 2006, από τα οποία το 57% αντιστοιχεί στο κόστος της ιατρικής περίθαλψης, το 21% στην απώλεια παραγωγικότητας και το 22% στην άτυπη περίθαλψη των πασχόντων από τέτοια νοσήµατα. εδοµένου ότι, σύµφωνα µε εκτιµήσεις του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας, η συστολική υπέρταση αποτελεί αιτία θανάτου από καρδιαγγειακά νοσήµατα (ευθυνόµενη για το 51% των εγκεφαλικών επεισοδίων και για το 45% των θανάτων από ισχαιµικές καρδιοπάθειες), θεωρείται ότι οι προσπάθειες σε επίπεδο πληθυσµού µείωσης των παραγόντων που ευθύνονται για την συστολική υπέρταση θα έχουν σηµαντικά οικονοµικά οφέλη. Αρκετές µελέτες οικονοµικών µοντέλων έχουν αξιολογήσει τις επιδράσεις στην υγεία και το οικονοµικό κόστος από τη µείωση της πρόσληψης αλατιού στο γενικό πληθυσµό. Παρά τις διαφορές στη µεθοδολογία που έχει ακολουθηθεί, όλες οι µελέτες έχουν αποδείξει ότι µια µείωση της πρόσληψης αλατιού στο γενικό πληθυσµό, σχετίζεται µε σηµαντικά οικονοµικά οφέλη κυρίως µέσω της µείωσης δαπανών που σχετίζονται µε την υγεία (Cappuccio et al., 2011). Για παράδειγµα, στις ΗΠΑ, µια µέση µείωση της πρόσληψης αλατιού από το γενικό πληθυσµό κατά 3γρ. ηµερησίως έχει εκτιµηθεί ότι θα έχει ως αποτέλεσµα εξοικονόµηση δισεκατοµµυρίων δολαρίων στο σύστηµα υγείας (στο κόστος της υγειονοµικής περίθαλψης). Μια µείωση της διαιτητικής πρόσληψης αλατιού κατά 3γρ. ηµερησίως έχει εκτιµηθεί ότι θα έχει περίπου τα ίδια αποτελέσµατα στα ποσοστά εµφάνισης στεφανιαίας νόσου, όσο και από µια µείωση του καπνίσµατος κατά 50%, από µια µείωση του δείκτη µάζας σώµατος σε παχύσαρκους ενήλικες κατά 5% ή 2 4

9 από τη χρήση στατινών για τη θεραπεία ασθενών µε χαµηλό ή µέτριο κίνδυνο εµφάνισης στεφανιαίας νόσου (Bibbins-Domingo et al., 2010). 1.3 Στρατηγική σε Παγκόσµιο και Ευρωπαϊκό επίπεδο Η πρόληψη της καρδιαγγειακής νόσου έχει συµφωνηθεί παγκοσµίως ότι αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα για δράση (Beaglehole et al., 2011). Μεταξύ των πέντε πιο σηµαντικών παρεµβάσεων σε παγκόσµιο επίπεδο, η µείωση της πρόσληψης αλατιού κατέχει τη δεύτερη θέση στη λίστα των προτεραιοτήτων, µετά τη διακοπή του καπνίσµατος. Έχει εκτιµηθεί ότι µια µείωση κατά 15% στην πρόσληψη αλατιού θα µπορούσε να αποτρέψει τον θάνατο 8,5 εκατοµµυρίων ατόµων σε 10 χρόνια, σε παγκόσµιο επίπεδο. Εποµένως τα τελευταία χρόνια, η συζήτηση (debate) έχει µετατοπιστεί από το «εάν η µείωση πρόσληψης αλατιού θα έχει οφέλη για τη δηµόσια υγεία» στο «ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος µείωσης της πρόσληψης αλατιού προκειµένου να σωθούν ζωές» (Cappuccio & Capewell, 2010). Όπως έχει επισηµανθεί στη διεθνή βιβλιογραφία (Appel & Anderson, 2010) υπάρχει µια συνήθης εσφαλµένη εκτίµηση ότι µόνο συγκεκριµένοι άνθρωποι πρέπει να µειώσουν την πρόσληψη αλατιού και ότι για τους περισσότερους στο γενικό πληθυσµό, µια µείωση της πρόσληψης αλατιού είναι µη αναγκαία. Όµως, το ακριβώς αντίθετο είναι αληθές. Επίσης, τα οφέλη από τη µείωση της πρόσληψης αλατιού πιθανώς επεκτείνονται και σε παιδιά και νέους. Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο, το Συµβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά µε «ράση για τη µείωση της πρόσληψης αλατιού από το κοινό προς το συµφέρον της υγείας του» (Επίσηµη Εφηµερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2010) 3 καλεί τα κράτη µέλη να ενισχύσουν ή, αν δεν διαθέτουν ήδη, να αναπτύξουν συντονισµένες και βιώσιµες εθνικές διατροφικές πολιτικές, καθώς και προγράµµατα µείωσης του αλατιού, για τον περιορισµό της κατανάλωσης του στα δέοντα επίπεδα. Οι περισσότεροι άνθρωποι στην Ευρώπη αλλά και στον κόσµο, καταναλώνουν πολύ περισσότερο αλάτι από όσο χρειάζονται. Ενώ η ελάχιστη ηµερήσια ποσότητα αλατιού που χρειάζεται ένας υγιής ενήλικας εκτιµάται ότι κυµαίνεται µεταξύ 1,75-2,3γρ. (SACN, 2003), η ηµερήσια πρόσληψη αλατιού που παρατηρείται σε πολλά ανεπτυγµένα κράτη κυµαίνεται µεταξύ 8-10γρ. ή και παραπάνω. Επιπροσθέτως µελέτες έχουν δείξει ότι σε χώρες όπως στη γειτονική Τουρκία (όπου οι διατροφικές συνήθειες πιθανώς δεν διαφέρουν πολύ από αυτές της Ελλάδας), η πρόσληψη αλατιού παρατηρείται ότι ξεπερνά τα 18γρ. ηµερησίως 4. Ο στόχος που έχει θέσει ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας είναι να µειωθεί η πρόσληψη αλατιού σε λιγότερο από 5γρ. (2γρ. νατρίου) κατ άτοµο ηµερησίως (WHO, 2007), µέχρι το 2025, µε κάποιες χώρες να στοχεύουν σε µικρότερες προσλήψεις αλατιού σε µεγαλύτερο βάθος χρόνου (Beaglehole et al., 2011) Turkey Salt Action Summary (2008). 5

10 Η τεσσάρων-αξόνων προσέγγιση που απαιτείται και η οποία θα πρέπει να αποτελεί τη βάση κάθε ολοκληρωµένης διατροφικής πολιτικής ως προς τις δράσεις µείωσης της πρόσληψης αλατιού, περιλαµβάνει: Ενηµέρωση του πληθυσµού σχεδιασµός και αξιολόγηση καµπάνιας ευαισθητοποίησης του πληθυσµού σχετικά µε τις ωφέλιµες για την υγεία συνέπειες της κατανάλωσης σωστών ποσοτήτων αλατιού και τις ενέργειες που µπορούν να γίνουν για να µειωθεί η πρόσληψη αλατιού Ανασχεδιασµό τροφίµων να τεθούν σταδιακοί στόχοι µείωσης της περιεκτικότητας των τροφίµων σε αλάτι σε συνεργασία µε τους υπεύθυνους παρασκευής και παροχής τροφίµων, ώστε να περιοριστεί όσο το δυνατόν περισσότερο η περιεκτικότητα σε αλάτι των διατιθέµενων στην αγορά τροφίµων και γευµάτων Παρακολούθηση και αξιολόγηση πρόσληψης αλατιού συλλογή στοιχείων διαιτητικής πρόσληψης αλατιού, παρακολούθηση της προόδου αναφορικά µε τον ανασχεδιασµό τυποποιηµένων τροφίµων και την αποτελεσµατικότητα της ενηµέρωσης του πληθυσµού Νοµοθεσία ενώ η εθελοντική µείωση της περιεκτικότητας αλατιού στα τρόφιµα αποτελεί τη συνήθη τακτική, υπάρχουν περιπτώσεις όπου ενδεχοµένως να είναι απαραίτητο να τεθούν, µε νοµοθεσία, όρια περιεκτικότητας νατρίου σε τρόφιµα, σε συνεργασία µε τους υπεύθυνους παραγωγής στο χώρο των τροφίµων. Με τον τρόπο αυτό δεν θα υπάρχουν ανισότητες και η πολιτική σχετικά µε το αλάτι δεν θα γίνει σε βάρος εκείνων των παραγωγών τυποποιηµένων τροφίµων, οι οποίοι είναι πιο προοδευτικοί και πιο ευαισθητοποιηµένοι σε θέµατα διατροφής. Στόχος της παρούσας έρευνας είναι η µελέτη και αξιολόγηση της γνώσης, στάσης και συµπεριφοράς των Ελλήνων ως προς το αλάτι, προκειµένου κάθε ενηµέρωση και καµπάνια ευαισθητοποίησης του κοινού να γίνει στοχευµένα, βάσει επιστηµονικά τεκµηριωµένων δεδοµένων. 6

11 2. Μεθοδολογία Η /νση ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών του ΕΦΕΤ σχεδίασε ειδικό ερωτηµατολόγιο αναφορικά µε τις γνώσεις, στάση και συµπεριφορά των Ελλήνων καταναλωτών σχετικά µε την κατανάλωση αλατιού. Αρχικά το ερωτηµατολόγιο στάλθηκε για σχολιασµό στο Ελληνικό Ίδρυµα Υγείας, καθώς και σε ειδικούς επιστήµονες πάνω σε δράσεις µείωσης αλατιού στο Ηνωµένο Βασίλειο (Salt Team Food Standards Agency/Department of Health), στον Παν-Αµερικανικό Οργανισµό Υγείας (Pan American Health Organization) και στη ιεθνή Ένωση Καταναλωτών (Consumers International) που εδρεύει στη Χιλή. Κατά την προκαταρκτική φάση της έρευνας, στοχεύσαµε στη διαµόρφωση της τελικής µορφής του ερωτηµατολογίου από τους συµµετέχοντες της ηµερίδας του ΕΦΕΤ που πραγµατοποιήθηκε τον Οκτώβριο 2010 στην Αθήνα, µε θέµα «Επιστηµονικές Προκλήσεις και Κατευθύνσεις στη Χάραξη ιατροφικής Πολιτικής». Συγκεκριµένα, οι συµµετέχοντες στην ηµερίδα συµπλήρωσαν το ερωτηµατολόγιο και σχολίασαν, όπου έκριναν αναγκαίο, τον τρόπο διατύπωσης των ερωτήσεων αλλά και το περιεχόµενο αυτών. Το ερωτηµατολόγιο περιέχει 17 κλειστές ερωτήσεις (δύο εκ των οποίων είχαν και από µία διευκρινιστική ανοιχτή ερώτηση) (Παράρτηµα 1) και αφορά: - τις γνώσεις σχετικά µε α) την ποσότητα που συστήνουν οι ειδικοί για ενήλικες και παιδιά, β) τη σχέση µεταξύ αλατιού και νατρίου, γ) την κυριότερη πηγή αλατιού/νατρίου στη διατροφή του Έλληνα, δ) τη σχέση µεταξύ υψηλής πρόσληψης αλατιού και εµφάνισης παθολογικών καταστάσεων - τη στάση του Έλληνα απέναντι στο αλάτι πχ κατά πόσο η µείωση αλατιού είναι σηµαντική, εάν θεωρεί ότι η κατανάλωση αλατιού στη διατροφή του είναι υψηλή, εάν τα γεύµατα εκτός σπιτιού είναι υψηλά σε αλάτι, εάν προτιµά υποχρεωτική επισήµανση σχετικά µε την περιεκτικότητα αλατιού σε όλα τα τυποποιηµένα τρόφιµα (και σε ποια µορφή) αλλά και στους καταλόγους των γευµάτων στα εστιατόρια/ταβέρνες/καντίνες κτλ. - τη συµπεριφορά σχετικά α) µε το αν βάζει αλάτι στο φαγητό κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος, β) αν βάζει αλάτι στο πιάτο στο τραπέζι, γ) αν διαβάζει τη διατροφική επισήµανση στις ετικέτες των τροφίµων δ) τι κάνει προκειµένου να ελέγξει την πρόσληψη αλατιού στη διατροφή του Για την επιλογή του δείγµατος, ζητήθηκε η συµβολή της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.), η οποία ανταποκρίθηκε στο αίτηµα αποστέλλοντας στον ΕΦΕΤ ένα εθνικά αντιπροσωπευτικό δείγµα ενηλίκων (25 ετών και άνω), τυχαιοποιηµένο αλλά και αντιπροσωπευτικό ως προς το φύλο, ηλικία (6 ηλικιακές οµάδες) και τόπο διαµονής (αστικές, ηµιαστικές και 7

12 αγροτικές περιοχές). Ο αρχικός αριθµός του δείγµατος που αποστάλθηκε στον ΕΦΕΤ από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. ήταν 4505 άτοµα. Η έρευνα πραγµατοποιήθηκε µε τηλεφωνική συνέντευξη (αφού πρώτα ζητήθηκε η συγκατάθεση των ερωτηθέντων), σε δύο στάδια. Αρχικά ξεκίνησε τον Ιανουάριο 2011 από υπαλλήλους του ΕΦΕΤ και ολοκληρώθηκε το Φεβρουάριο του ίδιου έτους µε τη συλλογή των 100 πρώτων ερωτηµατολογίων. Σε δεύτερο στάδιο, η έρευνα διεξήχθη τους µήνες Σεπτέµβριος-Οκτώβριος 2011, από την εταιρία MARC A.E.. Η διάρκεια της συµπλήρωσης κάθε ερωτηµατολογίου εκτιµήθηκε περίπου στα οκτώ λεπτά. Συλλέχθηκαν δεδοµένα από 3609 άτοµα. εν εξαιρέθηκε κάποιος νοµός της Ελλάδας, αλλά και δεν συλλέχθηκαν δεδοµένα από άτοµα τα οποία δεν µιλούν ελληνικά. Τα αποτελέσµατα που παραθέτονται σε αυτή την έκθεση απορρέουν από µια περιγραφική στατιστική ανάλυση των δεδοµένων (descriptive statistics). 8

13 3. Αποτελέσµατα ηµογραφικά χαρακτηριστικά Τα δηµογραφικά χαρακτηριστικά του δείγµατος παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. Πίνακας 1. ηµογραφικά χαρακτηριστικά του δείγµατος % Φύλο Άνδρας 47,9 Γυναίκα 52,1 Ηλικία ετών 18, ετών 19, ετών 18, ετών 17, ετών 13,9 75 ετών και άνω 12,3 Εκπαίδευση δηµοτικό 23,3 γυµνάσιο 10,1 Λύκειο 32,3 AEI/TEI 33,9 Περιοχές Αττική 34,8 Μακεδονία - Θράκη 26,2 Θεσσαλία - Στερεά - Ήπειρος 14,7 υτική Ελλάδα - Πελοπόν. - Ιόνιο 13,3 Κρήτη & Νησιά Αιγαίου Γνώσεις του καταναλωτή ως προς το αλάτι Η στάση και η συµπεριφορά του πληθυσµού µιας χώρας σε θέµατα διατροφής εξαρτώνται µεταξύ άλλων παραγόντων και από τις γνώσεις που έχει πάνω στη διατροφή. Για το λόγο αυτό, στην έρευνα αυτή συµπεριλήφθηκαν ερωτήσεις που είχαν ως στόχο να αναδείξουν το βαθµό ενηµέρωσης του έλληνα καταναλωτή σχετικά µε το αλάτι. Ήταν εµφανές από τη µελέτη µας ότι ο γενικός πληθυσµός δεν γνώριζε εάν υπάρχουν ή δεν πίστευε ότι υπάρχουν συστάσεις για ανώτερα επιτρεπτά όρια ηµερήσιας πρόσληψης αλατιού για τους ενήλικες (49,2% & 17,5% αντίστοιχα) (Γράφηµα 1). 5 Αποτελέσµατα περιγραφικής στατιστικής ανάλυσης 9

14 Γράφηµα 1. Γνώση συστάσεων για ηµερήσια πρόσληψη αλατιού σε ενήλικες Ναι 33,3% εν γνωρίζω 49,2% Όχι 17,5% Επιπλέον από όσους δήλωσαν ότι γνώριζαν ότι υπάρχουν συστάσεις, µόνο ένα µικρό ποσοστό αυτών (11,1%) γνώριζαν επακριβώς ποιες είναι αυτές οι συστάσεις. Οι γυναίκες του δείγµατος ήταν περισσότερο ενηµερωµένες από ότι οι άνδρες σχετικά µε τις συστάσεις για την µέγιστη ηµερήσια πρόσληψη αλατιού. Ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι ένα µεγάλο ποσοστό των συµµετεχόντων (63,9%) γνώριζε ότι τα παιδιά πρέπει να καταναλώνουν λιγότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες (Γράφηµα 2). Γράφηµα 2. Γνώσεις για συστάσεις ηµερήσιας πρόσληψης αλατιού σε παιδιά Περισσότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες 10,8 Την ίδια ποσότητα αλατιού µε τους ενήλικες 15,7 Λιγότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες 63,9 εν γνωρίζω 9,

15 Στον Πίνακα 2, αποτυπώνονται τα ποσοστά απαντήσεων ανά φύλο και ηλικία. Πίνακας 2. Ποσοστά απαντήσεων σχετικά µε την πρόσληψη αλατιού στα παιδιά Περισσότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες Την ίδια ποσότητα αλατιού µε τους ενήλικες Λιγότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες εν γνωρίζω Φύλο Ηλικία Άνδρας Γυναίκα ετών ετών ετών ετών ετών 75 ετών και άνω 12 9,7 8,5 4,5 11,6 13,1 14,9 15,3 14,1 17,1 14,8 13,7 15,8 15,9 19,3 15,3 61,2 66,4 68, ,2 61, ,5 12,7 6,9 8,1 5,9 9,4 9,1 10,8 17,8 Περισσότερο ευαισθητοποιηµένες φάνηκε να είναι οι γυναίκες συγκριτικά µε τους άνδρες στο θέµα αυτό (66,4% έναντι 61,2%), ενώ οι µεγαλύτεροι σε ηλικία (συγκριτικά µε τους νεότερους) έτειναν να πιστεύουν ότι τα παιδιά πρέπει να προσλαµβάνουν την ίδια ή και µεγαλύτερη ποσότητα αλατιού σε σχέση µε τους ενήλικες. Θεωρήσαµε επίσης σηµαντικό να αξιολογήσουµε κατά πόσο οι έλληνες γνωρίζουν ότι υπάρχει σχέση µεταξύ του αλατιού και του νατρίου καθώς και ποια είναι αυτή. εδοµένου ότι στις ετικέτες των τροφίµων πολλές φορές υπάρχουν πληροφορίες σχετικά µε το νάτριο και δεδοµένου ότι πολλοί ειδικοί αναφέρονται σε ενηµερωτικές εκποµπές και ενηµερωτικά έντυπα στο νάτριο, πληροφορίες του τι αντιλαµβάνεται ο Έλληνας σχετικά µε αυτό, αποκτά ιδιαίτερη σηµασία για τη χάραξη διατροφικής πολιτικής. Το µεγαλύτερο ποσοστό του δείγµατος (56,3%) γνωρίζει ότι υπάρχει σχέση ανάµεσα στο αλάτι και στο νάτριο (Γράφηµα 3). Γράφηµα 3. Σχέση µεταξύ αλατιού και νατρίου εν γνωρίζω 37,8% Ναι 56,3% Όχι 5,9% 11

16 Όµως µόνο ένα µικρό ποσοστό αυτών που δήλωσαν ότι υπάρχει κάποια σχέση µεταξύ αλατιού και νατρίου (33,8%) γνώριζαν επακριβώς ποια είναι η σχέση αυτή. Συγκεκριµένα, οι άνδρες εµφάνισαν ένα ορθότερο προφίλ απαντήσεων από ότι οι γυναίκες σχετικά µε τη σχέση µεταξύ αλατιού και νατρίου. Παρατηρήθηκε επίσης, ότι τα άτοµα των µεγαλύτερων ηλικιακών οµάδων καθώς και 75 ετών και άνω εµφάνισαν τα µεγαλύτερα ποσοστά άγνοιας της σχέσης µεταξύ αλατιού και νατρίου (Πίνακας 3). Επιπλέον είναι αξιοσηµείωτο ότι στις διάφορες βαθµίδες µόρφωσης/εκπαίδευσης το ορθότερο προφίλ απαντήσεων εµφάνισαν οι απόφοιτοι ΑΕΙ/ΤΕΙ, έναντι των αποφοίτων δηµοτικού. Πίνακας 3. Ποσοστά σωστών/ λάθος απαντήσεων σχετικά µε τη σχέση αλατιού- νατρίου ανά φύλο και ηλικία Φύλο Ηλικία Ναι / Σωστή απάντηση Λάθος Απάντηση / 'Οχι, δεν γνωρίζω Άνδρας Γυναίκα ετών ετών ετών ετών ετών ετών και άνω 38,4 29,3 39, ,9 30,6 21,8 26,4 61,6 70,7 60, ,1 69,4 78,2 73,6 Με στόχο να αποσαφηνίσουµε το κατά πόσον οι συµµετέχοντες στην έρευνα γνωρίζουν τις κυριότερες πηγές αλατιού/ νατρίου στην διατροφή, ζητήσαµε να µας εντοπίσουν την κύρια πηγή συνεισφοράς αλατιού στο ηµερήσιο διαιτολόγιο τους. Η αντίληψη που φάνηκε να επικρατεί, σε ποσοστό 38,2%, είναι ότι το αλάτι κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος αποτελεί την κύρια πηγή. Τροφές όπως το ψωµί, το οποίο καταναλώνεται ευρέως στο Ελληνικό τραπέζι και αποτελεί σηµαντική πηγή νατρίου στις πολλές ανεπτυγµένες χώρες, φάνηκε να µην θεωρείται σηµαντική πηγή (Γράφηµα 4). Αυτό πιθανώς αποτελεί επιπλέον ένδειξη ότι οι Έλληνες δεν είναι εξοικειωµένοι µε τις «κρυφές» πηγές αλατιού στη διατροφή τους. 12

17 Γράφηµα 4. Κυριότερες πηγές αλατιού στη διατροφή του Έλληνα Αλάτι που προστίθεται κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος 38,2 Κρέας και αλλαντικά 20,4 Τυριά 16,5 Αλάτι που προστίθεται στο τραπέζι 15,8 Ψωµί 3,5 εν γνωρίζω 5, Αναφορικά µε τις γνώσεις των ερωτηθέντων ως προς τη σχέση µεταξύ αλατιού και διαφόρων παθολογικών καταστάσεων, κατά γενική οµολογία ήξεραν ότι υπάρχει συσχέτιση ανάµεσα στην υψηλή κατανάλωση αλατιού και στην εµφάνιση προβληµάτων υγείας στον ανθρώπινο οργανισµό (σε ποσοστό 95%). Όταν ερωτήθηκαν πιο συγκεκριµένα, για ορισµένα προβλήµατα υγείας και κατά πόσο αυτά σχετίζονται µε την υψηλή ηµερήσια κατανάλωση αλατιού ήταν ξεκάθαρο ότι οι περισσότεροι γνώριζαν ότι η αυξηµένη πρόσληψη αλατιού συνδέεται µε αυξηµένη αρτηριακή πίεση. Περισσότεροι από τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων επίσης δήλωσαν ότι υπάρχει δυνατή ή πιθανή σχέση µεταξύ διατροφής πλούσιας σε αλάτι και παχυσαρκίας ή νεφρολιθίασης. Οι αντιλήψεις των ερωτηθέντων όµως για τη σχέση µεταξύ διατροφής υψηλής σε αλάτι και κάποιων άλλων παθολογικών καταστάσεων (πχ καρκίνο στοµάχου και οστεοπόρωση) όπως φαίνεται από το Γράφηµα 5, δεν ήταν σαφείς. Τέλος σχεδόν οι µισοί θεώρησαν ότι η υψηλή πρόσληψη αλατιού σχετίζεται και µε την αύξηση της χοληστερόλης στο αίµα (προφανώς συγχέοντας την εµφάνιση καρδιαγγειακής νόσου µε την υπερ-χοληστερολαιµία). 13

18 Γράφηµα 5. Αντίληψη ερωτηθέντων όσον αφορά στις ασθένειες µε τις οποίες σχετίζεται µια διατροφή πλούσια σε αλάτι. 3.3 Στάση του καταναλωτή ως προς το αλάτι Γνωρίζοντας ότι το αλάτι συµβάλλει στην εµφάνιση πολλών προβληµάτων υγείας, όπως έχει ήδη αναφερθεί, δεν είναι τυχαίο ότι οι συµµετέχοντες στην εν λόγω έρευνα δήλωσαν σε ποσοστό 59,2% ότι θεωρούν σηµαντική τη µείωση αλατιού στην καθηµερινότητά τους. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι ένα σηµαντικό ποσοστό Ελλήνων είναι ευαισθητοποιηµένοι ως προς τη σηµαντικότητα της µείωσης αλατιού, χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι κάνουν τις σωστές επιλογές και δράσεις προκειµένου να µειώσουν την πρόσληψή του. Πριν από κάθε στοχευµένη παρέµβαση είναι σηµαντικό να γνωρίζουµε την αντίληψη που έχει ο πληθυσµός για την σωστή ή όχι στάση του απέναντι σε κάποια συνήθεια. Σε ότι έχει να κάνει µε την κατανάλωση αλατιού, σχεδόν οι µισοί ερωτηθέντες θεώρησαν ότι καταναλώνουν λίγο (29,3%) ή πολύ λίγο (18,2%) αλάτι ηµερησίως, ενώ παράλληλα ένα σηµαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων (37,5%) θεωρούσε ότι καταναλώνει τη σωστή ποσότητα 14

19 αλατιού (Γράφηµα 6). εν υπάρχουν στη χώρα µας αξιόπιστα δεδοµένα πρόσληψης νατρίου/ αλατιού, όπως αυτά µπορούν να προκύψουν από µελέτες 24ωρης συλλογής ούρων. Εποµένως σε αυτή τη φάση, το µόνο που µπορούµε να αξιολογήσουµε είναι πως αντιλαµβάνονται οι Έλληνες την ποσότητα αλατιού που καταναλώνουν. Είναι πιθανό οι Έλληνες να αγνοούν τις κρυµµένες πηγές νατρίου στη διατροφή µας. Από στοιχεία της Ευρωπαϊκής Αρχής Ασφάλειας Τροφίµων και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γνωρίζουµε ότι το 75% του προσλαµβανόµενου νατρίου στη διατροφή µας προέρχεται από «επεξεργασµένες» τροφές, όπως για παράδειγµα το ψωµί, το τυρί κτλ. Γράφηµα 6. Αντίληψη ερωτηθέντων σχετικά µε το εάν η διατροφή τους περιέχει πολύ ή λίγο αλάτι Υπερβολικά πολύ 1,1 Πολύ 13,1 Τη σωστή ποσότητα 37,5 Λίγο 29,3 Πολύ λίγο 18,2 εν γνωρίζω 0,

20 εδοµένης της τάσης του Έλληνα να τρώει συχνά εκτός σπιτιού λόγω αλλαγών του τρόπου ζωής του, ρωτήσαµε ποια είναι η γνώµη των ατόµων του δείγµατος ως προς την ποσότητα αλατιού που έχουν τα φαγητά/γεύµατα στις ταβέρνες, εστιατόρια, καντίνες κτλ. Το µισό και πλέον ποσοστό του δείγµατος θεώρησε ότι το φαγητό εκτός σπιτιού είναι αρκετά έως πάρα πολύ αλµυρό. Μικρότερο ποσοστό αυτών θεώρησε ότι τα φαγητά εκτός σπιτιού έχουν τη σωστή ποσότητα αλατιού (Γράφηµα 7). Γράφηµα 7. Αντίληψη ερωτηθέντων σχετικά µε την ποσότητα αλατιού που έχουν τα φαγητά στους χώρους µαζικής εστίασης Έχουν πολύ λίγο αλάτι 5 Έχουν σχετικά λίγο αλάτι 13,2 Έχουν τη σωστή ποσότητα αλατιού 27,4 Έχουν αρκετό αλάτι 36,7 Έχουν πάρα πολύ αλάτι 16,2 Α 1, Τέλος, η επιθυµία των συµµετεχόντων για περαιτέρω ενηµέρωση έγινε ξεκάθαρη όταν ερωτήθηκαν για το τι θα επιθυµούσαν να είναι υποχρεωτικό σε σχέση µε το αλάτι στα τρόφιµα. Περισσότεροι από τους µισούς (58,2%) επιθυµούν να υπάρχει ξεκάθαρη ένδειξη στα τρόφιµα που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι/ νάτριο, εξίσου σηµαντικό ποσοστό (56,7%) δήλωσαν ότι σε όλα τα τυποποιηµένα τρόφιµα πρέπει να υπάρχει επισήµανση σχετικά µε το αλάτι, ενώ µικρότερο ποσοστό (35,8%) επιθυµεί στα µενού των 16

21 καταλόγων των εστιατορίων να υπάρχει επισήµανση σχετικά µε το αλάτι (Γράφηµα 8). Γράφηµα 8. Προτιµήσεις ερωτηθέντων για τρόπους περαιτέρω ενηµέρωσης: ξεκάθαρη ειδική ένδειξη σε τρόφιµα υψηλά σε αλάτι / νάτριο 58,2 επισήµανση σχετικά µε το αλάτι (στις ετικέτες πακέτο) σε όλα τα τυποποιηµένα τρόφιµα 56,7 επισήµανση σχετικά µε το αλάτι στα µενού καταλόγους των εστιατορίων 35,8 τίποτα από τα παραπάνω

22 3.4 Συµπεριφορά του καταναλωτή ως προς το αλάτι Στην ερώτηση του κατά πόσο οι Έλληνες προσθέτουν αλάτι στο φαγητό κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος, η πλειοψηφία των συµµετεχόντων, σε ποσοστό 72,4% δήλωσε ότι πάντα βάζει αλάτι κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος. Μεγαλύτερα ποσοστά γυναικών έναντι ανδρών, ανεξαρτήτου ηλικίας, µόρφωσης και τόπου διαµονής φαίνεται να προσθέτουν αλάτι κατά το µαγείρεµα, ενώ ένα πολύ µικρό ποσοστό της τάξεως του 5,2% δήλωσε ότι δεν είχε αυτή τη συνήθεια (Γράφηµα 9). Γράφηµα 9. Ποσοστό ατόµων που προσθέτουν αλάτι στο µαγείρεµα Πάντα (σε όλα τα γεύµατα) 72,4 Τις περισσότερες φορές (περισσότερα από τα µισά γεύµατα) 7,3 Περιστασιακά (λιγότερα από τα µισά γεύµατα) 9,3 Ποτέ (σε κανένα γεύµα) 5,8 εν γνωρίζω / εν µαγειρεύω 5,

23 Κάνοντας µία περαιτέρω ανάλυση µε βάση το επάγγελµα των ερωτηθέντων, διαφάνηκε ότι περισσότεροι από αυτούς που ασχολούνται µε τις αγροτικές εργασίες και τα οικιακά σε σύγκριση µε τους υπολοίπους, τείνουν να προσθέτουν αλάτι κατά το µαγείρεµα. Εκτός από την προσθήκη αλατιού κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος, η προσθήκη αλατιού και στο πιάτο (πολλές φορές καν πριν κάποιος δοκιµάσει το φαγητό) συνεισφέρει στην ηµερήσια πρόσληψη νατρίου. Στο ελληνικό τραπέζι υπάρχει συνήθως αλάτι και πιπέρι, ούτως ώστε, όποιος επιθυµεί, να µπορεί να προσθέτει επιπλέον αλάτι στο πιάτο του. Όταν οι συµµετέχοντες στην έρευνα ερωτήθηκαν αν βάζουν αλάτι όταν κάθονται στο τραπέζι, τα ευρήµατα έδειξαν ότι το µεγαλύτερο ποσοστό αυτών δεν είχαν τη συνήθεια αυτή όπως φαίνεται στο Γράφηµα 10. Γράφηµα 10. Ποσοστά ατόµων που προσθέτουν αλάτι στο φαγητό στο τραπέζι Πάντα (σε όλα τα γεύµατα) 6,2 Τις περισσότερες φορές (περισσότερα από τα µισά γεύµατα) 8 Περιστασιακά (λιγότερα από τα µισά γεύµατα) 15,2 Πολύ σπάνια 18,8 Ποτέ (σε κανένα γεύµα) 51,

24 Στο σύνολο των ερωτηθέντων, όσοι ασχολούνται µε τα οικιακά και οι συνταξιούχοι έδειξαν ότι δεν είχαν αυτή τη συνήθεια, καθώς σε µεγαλύτερα ποσοστά (61% & 57,6%, αντίστοιχα) δήλωσαν ότι δεν προσθέτουν αλάτι ποτέ στο τραπέζι. Προσπαθώντας να εντοπίσουµε πώς ακριβώς ο γενικός πληθυσµός προσπαθεί να ελέγξει την κατανάλωση αλατιού, διαπιστώσαµε ότι οι περισσότεροι από τους µισούς ανέφεραν συνήθειες όπως α) αποφυγή κατανάλωσης επεξεργασµένων τροφίµων, β) ξαρµύρισµα τροφών σε άλµη, γ) αποφυγή προσθήκης αλατιού στο τραπέζι και δ) ανάγνωση των ετικετών των τροφίµων, ενώ λιγότεροι ανέφεραν χρήση µπαχαρικών και µυρωδικών κατά το µαγείρεµα ή µη προσθήκη άλατος στο µαγείρεµα (Γράφηµα 11). Γράφηµα 11. Ενέργειες των ερωτηθέντων αναφορικά µε τις δράσεις για µείωση πρόσληψης αλατιού Αποφεύγω / περιορίζ ω την κατανάλωση τυποποιηµένων και επεξεργασµένων τροφίµων Ξαρµυρίζ ω τις τροφές που διατηρούνται σε άλµη 70,4 77,6 εν προσθέτω αλάτι στο τραπέζ ι Κοιτάω τις ετικέτες τροφίµων Αποφεύγω να τρώω έξω 48,7 54,9 57,9 Αγοράζ ω τρόφιµα χαµηλά σε αλάτι 38 Χρησιµοποιώ µπαχαρικά αντί για αλάτι στο µαγείρεµα 30,9 Αγοράζ ω αλάτι χαµηλό σε νάτριο 18,1 εν προσθέτω αλάτι στο µαγείρεµα 13,8 εν κάνω τίποτα από τα παραπάνω 4,

25 Όσον αφορά στη διατροφική επισήµανση, οι συµµετέχοντες στην έρευνα ρωτήθηκαν κατά πόσο διαβάζουν τις ετικέτες των τροφίµων. Τα ποσοστά απαντήσεων είναι σχεδόν ίσα µοιρασµένα ανάµεσα σε αυτούς που ποτέ δεν διαβάζουν τις ετικέτες, σε αυτούς που διαβάζουν πάντα τις διατροφικές πληροφορίες, και σε αυτούς που διαβάζουν λιγότερο ή περισσότερο από τις µισές φορές τα όσα αναγράφονται στις συσκευασίες των τροφίµων (Γράφηµα 12). Εποµένως, περαιτέρω ευαισθητοποίηση του κοινού πρέπει να γίνει όσον αφορά στη σπουδαιότητα της διατροφικής επισήµανσης σε συνδυασµό µε τη σωστή ανάγνωση και κατανόηση των πληροφοριών που απορρέουν από αυτήν. Γράφηµα 12. Έλεγχος της ετικέτας τυποποιηµένων τροφίµων ως προς τη διατροφική επισήµανση Ποτέ 28,3% Α 0,4% Πάντα 24,7% Λιγότερες από τις µισές φορές 22,7% Περισσότερες από τις µισές φορές 23,9% Επιπροσθέτως, οι γυναίκες και οι απόφοιτοι των ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυµάτων φάνηκε να κοιτάνε περισσότερο τη διατροφική επισήµανση στα συσκευασµένα τρόφιµα, όπως φαίνεται από τον Πίνακα 4. 21

26 Πίνακας 4. Απαντήσεις ερωτηθέντων αναφορικά µε το εάν διαβάζουν τις ετικέτες τροφίµων Άνδρας Γυναίκα δηµοτικό γυµνάσιο λύκειο AEI - TEI Πάντα 21 28,2 19,9 24,7 22,8 29,9 Περισσότερες από τις µισές φορές Λιγότερες από τις µισές φορές 22,4 25,3 12,7 21,9 27,7 28,8 23,1 22,3 20,8 21,4 23,9 23,2 Ποτέ 33, ,3 32,1 25,4 17,6 Α 0,5 0,2 0,2 0 0,2 0,6 Όσον αφορά στις πληροφορίες τις οποίες οι ερωτηθέντες επιθυµούν να διαβάζουν στις ετικέτες των τροφίµων (και τον τρόπο παρουσίασής τους), οι απαντήσεις φαίνονται στα παρακάτω γραφήµατα: Γράφηµα 13. Προτιµήσεις ερωτηθέντων σχετικά µε τον τρόπο αναγραφής του αλατιού στην ετικέτα εν γνωρίζω 12,5% Αλάτι 25,3% Νάτριο 2,5% Αλάτι και Νάτριο 59,7% 22

27 Γράφηµα 14. Προτιµήσεις ερωτηθέντων σχετικά µε τον τρόπο αναγραφής της ποσότητας του αλατιού/νατρίου στην ετικέτα εν γνωρίζω 15,3% 100 γρ ή 100 ml 31,6% Μερίδα 53,1% Γράφηµα 15. Προτιµήσεις ερωτηθέντων σχετικά µε τον τρόπο αναγραφής της ποσότητας αλατιού στην ετικέτα σε σχέση µε τη Συνιστώµενη Ηµερήσια Πρόσληψη (ΣΗΠ) Όχι 6,2% Γ/ Α 11,8% Ναι 82,0% 23

28 4. Συζήτηση Η προσθήκη αλατιού στα τρόφιµα πέρα από τεχνολογικούς σκοπούς αλλά και λόγους µικροβιολογικής ασφάλειας, προσθέτει γεύση στα φαγητά, γεγονός που το καθιστά ιδιαίτερα δηµοφιλές. Τόσο κατά το µαγείρεµα των φαγητών όσο και στο τραπέζι, η προσθήκη αλατιού αποτελεί µια βαθιά ριζωµένη συνήθεια στο ελληνικό νοικοκυριό. Όµως η απρόσεχτη ή η υπερβολική κατανάλωση αλατιού, δηµιουργεί σοβαρούς µακροχρόνιους κινδύνους για την υγεία. Από την έρευνα του ΕΦΕΤ σχετικά µε το αλάτι, αναδύθηκαν οι εξής πολύ ενδιαφέρουσες διαπιστώσεις: - Οι γνώσεις πρέπει να ενισχυθούν και να ολοκληρωθούν, - Οι στάσεις-δράσεις πρέπει να κινηθούν σε διαφορετικές κατευθύνσεις, - Οι συµπεριφορές πρέπει να αλλάξουν. Είναι γνωστό ότι οι παράγοντες που επηρεάζουν την επιλογή και κατανάλωση τροφίµων περιλαµβάνουν το εισόδηµα των καταναλωτών, τις τιµές των τροφίµων, τις προτιµήσεις των καταναλωτών (για λόγους γευστικούς αλλά και πολιτιστικούς) αλλά και τις γνώσεις των καταναλωτών σε θέµατα διατροφής και υγείας. Όσον αφορά στις γνώσεις σχετικά µε το αλάτι, διαπιστώσαµε ότι µια σηµαντική µερίδα του πληθυσµού δεν γνωρίζει ή έχει λανθασµένη εντύπωση για την ποσότητα αλατιού που συστήνουν οι ειδικοί, βάσει των στόχων που έχουν θέσει ο Παγκόσµιος Οργανισµός Υγείας, αλλά και άλλοι φορείς. Παράλληλα, παρόλο που οι περισσότεροι από τους µισούς ερωτηθέντες γνώριζαν ότι υπάρχει σχέση µεταξύ αλατιού και νατρίου, ένα µικρό ποσοστό γνώριζε επακριβώς ποια είναι η σχέση αυτή. Η γνώση των συστάσεων για το αλάτι/νάτριο, αλλά και η γνώση της σχέσης µεταξύ αλατιού και νατρίου µπορεί να βοηθήσει τους καταναλωτές να κάνουν ορθότερες επιλογές τροφίµων. Πιο συγκεκριµένα, η γνώση σχετικά µε τις συστάσεις µπορεί να κάνει τους καταναλωτές να συνειδητοποιήσουν πόσο σηµαντικό είναι να περιορίσουν τη χρήση αλατιού στο µαγείρεµα αλλά και στο τραπέζι καθώς και να διαβάζουν τις ετικέτες των τροφίµων, ενώ η γνώση της σχέσης µεταξύ αλατιού και νατρίου µπορεί να βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση της διατροφικής επισήµανσης. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους µισούς ερωτηθέντες γνώριζαν ότι τα παιδιά πρέπει να καταναλώνουν µικρότερη ποσότητα αλατιού συγκριτικά µε τους ενήλικες. Η µείωση της πρόσληψης αλατιού στα παιδιά είναι σηµαντική για τη µείωση της αρτηριακής πίεσης, η οποία φαίνεται να σχετίζεται άµεσα µε τα πρώιµα στάδια αθηροσκλήρυνσης, ακόµη και σε νεαρές ηλικίες (Berenson et al., 1998). Παρόλα αυτά, ένα ποσοστό των ερωτηθέντων (κυρίως µεγαλύτερης ηλικίας) θεωρούν πως τα παιδιά πρέπει να καταναλώνουν περισσότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες (πιθανώς διότι το συσχετίζουν µε την εµφάνιση υπέρτασης, η οποία είναι πιο συχνή σε µεγαλύτερες ηλικίες). Εποµένως είναι σηµαντικό να τονιστεί σε 24

29 καµπάνια ευαισθητοποίησης του κοινού ότι η µείωση αλατιού δεν αφορά µόνο συγκεκριµένες πληθυσµιακές οµάδες όπως είναι οι ασθενείς µε υπέρταση, αλλά ολόκληρο το πληθυσµό. Επίσης, διαπιστώσαµε ότι παρόλο που οι περισσότεροι γνωρίζουν τη σχέση µεταξύ υψηλής κατανάλωσης αλατιού και αυξηµένης αρτηριακής πίεσης, οι γνώσεις τους για τη συσχέτιση µεταξύ αυξηµένης πρόσληψης αλατιού και άλλων παθολογικών καταστάσεων είναι ελλιπείς ή ανεπαρκείς. Είναι αξιοσηµείωτο ότι οι Έλληνες γνωρίζουν τη σχέση µεταξύ αλατιού και αρτηριακής πίεσης, σχέση η οποία είναι απόλυτα τεκµηριωµένη. Παρόλα αυτά η υπέρταση θεωρείται µια «σιωπηλή» ασθένεια (επειδή δεν υπάρχουν εµφανή συµπτώµατα στις περισσότερες περιπτώσεις) και πιθανώς να µην αποτελεί για κάποιους, κίνητρο για δράσεις µείωσης των παραγόντων που την αυξάνουν. Ενδέχεται, η άγνοια συσχέτισης της κατανάλωσης αλατιού µε άλλες ασθένειες να έχει ως αποτέλεσµα την δηµιουργία καταναλωτών, εφησυχασµένων και ανεκτικών σε ότι έχει να κάνει µε την διαιτητική πρόσληψη του αλατιού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αντίληψη που υπάρχει από τους περισσότερους των µισών ερωτηθέντων, ότι µια διατροφή πλούσια σε αλάτι σχετίζεται µε τη παχυσαρκία, δεδοµένου ότι το αλάτι αποτελεί ένα µη θερµιδογόνο συστατικό. Η υψηλή πρόσληψη αλατιού όντως, µέσω αύξησης του αισθήµατος της δίψας, µπορεί να οδηγήσει σε υψηλή κατανάλωση αναψυκτικών και άλλων ποτών υψηλών σε σάκχαρα και θερµίδες (He et al., 2008) και πιθανόν, µακροχρόνια, σε αύξηση βάρους. Παράλληλα από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων σε ερωτήσεις για το ποια πηγή αλατιού θεωρούν πιο σηµαντική, έχουµε ενδείξεις ότι οι Έλληνες αγνοούν τις κρυµµένες πηγές αλατιού στη διατροφή. Πρώτο στη λίστα, ως κυριότερη πηγή αλατιού στη διατροφή του Έλληνα, δηλώθηκε το αλάτι που προστίθεται κατά τη διάρκεια του µαγειρέµατος, ενώ τρόφιµα όπως το ψωµί, επισηµάνθηκαν µόνο από ένα µικρό ποσοστό. Όποιο τρόφιµο δεν είναι αλµυρό, δεν σηµαίνει αυτόµατα ότι δεν περιέχει αλάτι. Έχει επισηµανθεί από ειδικούς επιστήµονες σε όλο τον κόσµο ότι τροφές που καταναλώνονται ευρέως και σε µεγάλες ποσότητες από το γενικό πληθυσµό, µπορούν να συνεισφέρουν σηµαντικά στη συνολική ηµερήσια πρόσληψη αλατιού. Στη χώρα µας, στοιχεία από το Ελληνικό σκέλος της µελέτης ΕΠΙΚ (Psaltopoulou et al., 2004) αλλά και από την πιο πρόσφατη µελέτη του Γεωπονικού Πανεπιστηµίου Αθηνών σε παιδιά (Magriplis et al., 2011), έχουν αναδείξει το θέµα αυτό. Όσον αφορά στη στάση και την αντίληψη που έχουν οι Έλληνες ως προς την ποσότητα αλατιού που καταναλώνουν, σχεδόν οι µισοί πιστεύουν ότι η πρόσληψη αλατιού στη διατροφή τους είναι χαµηλή. Εποµένως, ενώ θεωρούν ότι η µείωση αλατιού είναι σηµαντική, πιθανώς πιστεύουν πως κάνουν ότι είναι αναγκαίο για τον έλεγχο της κατανάλωσης αλατιού. Είναι σηµαντικό οι καταναλωτές να κατανοούν τις ετικέτες τροφίµων και τι σηµαίνει τρόφιµο υψηλό σε αλάτι και τι χαµηλό σε αλάτι και αυτό µπορεί να επιτευχθεί µέσω σωστής ενηµέρωσης (π.χ. µε ένα ενηµερωτικό φυλλάδιο). Παράλληλα, είναι 25

30 επιτακτική η ανάγκη προσδιορισµού της πρόσληψης νατρίου µέσω 24ωρης συλλογής ούρων (που αποτελεί την ενδεδειγµένη µέθοδο), µελέτη η οποία θα αποτελέσει την επιστηµονική τεκµηρίωση στην ερώτηση αν ο Έλληνας καταναλώνει πολύ αλάτι. Όσον αφορά στην επισήµανση, διαπιστώσαµε ότι ένα σηµαντικό ποσοστό των ερωτηθέντων επιθυµεί ένδειξη αλατιού και νατρίου στα τυποποιηµένα και συσκευασµένα τρόφιµα, καθώς και ξεκάθαρη ένδειξη «υψηλό σε αλάτι» εάν κάποιο τρόφιµο είναι υψηλό σε αλάτι. Τέτοια πρωτοβουλία έχει ήδη παρθεί εδώ και χρόνια στην Φινλανδία. Αρκετά λιγότεροι φάνηκαν να επιθυµούν διατροφική ένδειξη στους καταλόγους εστιατορίων, παρόλο που ένας στους δύο θεωρεί ότι τα γεύµατα στα εστιατόρια, ταβέρνες κτλ. περιέχουν πολύ ή πάρα πολύ αλάτι. Αυτά τα αποτελέσµατα αποτελούν ένα καλό πρώτο κίνητρο για να ξεκινήσουν ή να εντατικοποιηθούν δράσεις µείωσης αλατιού σε χώρους µαζικής εστίασης. Για παράδειγµα, προτείνουµε: - Να αποµακρυνθούν οι αλατιέρες από τα τραπέζια και να αντικατασταθούν µε ανάλογες συσκευασίες που περιέχουν αποξηραµένα µυρωδικά και µπαχαρικά - Να µην προστίθεται αλάτι στις σαλάτες (χωριάτικη, βραστές κτλ) - Να µην προστίθεται αλάτι στις τηγανητές πατάτες αλλά αποξηραµένα µυρωδικά όπως ρίγανη (για ενίσχυση γεύσης) Μικρά βήµατα, µπορούν να έχουν συνολικά σηµαντικό όφελος. Όσον αφορά στη συµπεριφορά των Ελλήνων σχετικά µε την κατανάλωση αλατιού, ενθαρρυντικό είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι Έλληνες δεν βάζουν αλάτι στο πιάτο τους. Υπήρχε η αντίληψη από πολλούς ειδικούς και µη, ότι στην Ελλάδα πολλοί βάζουν αλάτι στο φαγητό στο τραπέζι, ακόµη και πριν το δοκιµάσουν. Φαίνεται ότι αυτή η συνήθεια δεν είναι πλέον συχνή στους Έλληνες, πιθανώς λόγω ενηµέρωσης από ειδικούς σε έντυπα και εκποµπές. Παρόλα αυτά, οι περισσότεροι Έλληνες δήλωσαν ότι βάζουν αλάτι πάντα κατά την παρασκευή του φαγητού τους. Αυτό αποτελεί ένδειξη ότι οι γευστικοί κάλυκες του Έλληνα πιθανώς δεν έχουν προσαρµοστεί σε χαµηλότερα επίπεδα αλατιού. Επίσης παρατηρήσαµε ότι µόνο ο ένας στους τέσσερις Έλληνες διαβάζει πάντα τις ετικέτες των τροφίµων. Θα µπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι αυτά τα αποτελέσµατα είναι αναµενόµενα, εφόσον στην Ελλάδα η διατροφική επισήµανση δεν είναι µέχρι στιγµής υποχρεωτική στις ετικέτες των τυποποιηµένων τροφίµων ή, ακόµη και εάν υπάρχει, να µην µπορούν να κάνουν εύκολα την αναγωγή στη συνολική ηµερήσια πρόσληψη αλατιού στη διατροφή τους. Όµως µε τη νέα κοινοτική νοµοθεσία σχετικά µε την παροχή πληροφοριών στους καταναλωτές, η διατροφική επισήµανση στο άµεσο µέλλον θα είναι υποχρεωτική και θα περιλαµβάνει το «αλάτι». Πιθανώς αυτή η νοµοθεσία να αλλάξει τη στάση και τη συµπεριφορά των Ελλήνων, ούτως ώστε να εξοικειωθούν µε την διατροφική επισήµανση και να συµβουλεύονται τις ετικέτες στην επιλογή τροφίµων. 26

31 Σχετικά µε τις «δράσεις» των ερωτηθέντων για έλεγχο της πρόσληψης αλατιού στην καθηµερινότητά τους, οι περισσότεροι ανέφεραν ότι αποφεύγουν να αγοράζουν επεξεργασµένα/τυποποιηµένα προϊόντα. Αυτό µπορεί να σηµαίνει ότι οι καταναλωτές πιστεύουν ότι αυτά τα προϊόντα είναι υψηλά σε αλάτι, ειδικά στις περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει διατροφική επισήµανση. Το γεγονός αυτό µπορεί να αποτελέσει κίνητρο για τη βιοµηχανία τροφίµων αλλά και τους πιο µικρούς παραγωγούς επεξεργασµένων τροφίµων, να µειώσουν σταδιακά την περιεκτικότητα των προϊόντων τους σε αλάτι και αυτό να το επικοινωνήσουν στο ευρύ κοινό. Είναι γνωστό από την εµπειρία άλλων κρατών ότι όταν η µείωση της περιεκτικότητας σε αλάτι γίνει σταδιακά, τότε ο καταναλωτής δεν το αντιλαµβάνεται. Συνεκτιµώντας το γεγονός ότι οι Έλληνες προσθέτουν αλάτι στο µαγείρεµα και ότι µόνο ο ένας στους τρεις χρησιµοποιεί µυρωδικά βότανα και µπαχαρικά αντί αλατιού, θα πρέπει να γίνουν καµπάνιες, µε τη βοήθεια γνωστών σεφ, για µαγειρική χωρίς αλάτι µε νόστιµες συνταγές και καλούς συνδυασµούς µυρωδικών, µπαχαρικών σε συγκεκριµένα τρόφιµα. Η Ελλάδα είναι µια χώρα µε µακρά παράδοση στη χρήση βοτάνων, τα οποία πέρα από την συµβολή τους στη γεύση και το άρωµα της ελληνικής παραδοσιακής κουζίνας - γαστρονοµίας, έχουν και πλήθος αντιοξειδωτικών και άλλων ουσιών σηµαντικά για τη διατήρηση της υγείας. Είναι σηµαντικό λοιπόν, να ξεκινήσουν άµεσα δράσεις για την αύξηση της ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσµού σχετικά µε τη µείωση αλατιού. Πιο γενικευµένες δράσεις θα µπορούσαν να περιλαµβάνουν: Καµπάνιες όπως «Μια Ηµέρα χωρίς Αλάτι» ή «Μαθαίνω να µαγειρεύω χωρίς αλάτι» ή «Μαθαίνω να χρησιµοποιώ τα µυρωδικά», ιανοµή ενηµερωτικού φυλλαδίου σχετικά µε το αλάτι πανελλαδικά, Πρωινές-απογευµατινές εκποµπές όπου µέσω γνωστών σεφ να γίνει επίδειξη νέων συνταγών µε εναλλακτικές αντί του αλατιού, Ενηµερωτικές εκποµπές για ορθολογική χρήση του αλατιού χωρίς να προκαλεί µελλοντικό κίνδυνο για την υγεία, Συζήτηση µεταξύ ειδικών της υγείας, της µαγειρικής και της βιοµηχανίας για προϊόντα και µενού µε µυρωδικά και χωρίς/ ή πολύ λίγο αλάτι. 27

32 5. Βιβλιογραφία Appel LJ and Anderson CAM (2010). Compelling evidence for public health action to reduce salt intake. The New England Journal of Medicine, 362(7), Beaglehole R, Bonita R, Horton R, Adams C, Alleyne G, Asaria P et al. (2011). Priority actions for the non-communicable disease crisis. Lancet, 377, Berenson GS, Srinivasan SR, Bao W, Newman WP III, Tracy RE, Wattigney WA (1998). Association between multiple cardiovascular risk factors and atherosclerosis in children and young adults. The New England Journal of Medicine, 338, Bibbins-Domingo K, Chertow GM, Coxson PG, Moran A, Lightwood JM, Pletcher MJ, Goldman L (2010). Projected effect of dietary salt reductions on future cardiovascular disease. The New England Journal of Medicine, 362, Cappuccio FP and Capewell S (2010). How to cut down salt intake in populations. Heart, 96(23), Cappuccio FP, Capewell S, Lincoln P, McPherson K (2011). Policy options to reduce population salt intake. BMJ, 343:d4995 EFSA (2005). Opinion of the Scientific Panel on Dietetic Products, Nutrition and Allergies on a request from the Commission related to the Tolerable Upper Intake Level of Sodium. The EFSA Journal, 209, 1-26 He JF, Marrero NM, MacGregor GA (2008). Salt intake is related to soft drink consumption in children and adolescents: a link to obesity? Hypertension, 51, Lopez AD, Mathers CD, Ezzati M, Jamison DT, Murray CJ (2006). Global and regional burden of disease and risk factors, 2001: systematic analysis of population health data. Lancet, 367, Magriplis E, Farajian P, Pounis GD, Risvas G, Panagiotakos DB, Zampelas A (2011). High sodium intake of children through hidden food sources and its association with the Mediterranean diet: the GRECO study. Journal of Hypertension, 29(6), Psaltopoulou T, Naska A, Orfanos P, Trichopoulos D, Mountokalakis T, Trichopoulou A. (2004). Olive oil, the Mediterranean diet, and arterial blood pressure: the Greek European Prospective Investigation into Cancer and 28

33 Nutrition (EPIC) study. The American Journal of Clinical Nutrition, 80, Scientific Advisory Committee on Nutrition (UK) (2003). Salt and Heath, p23 Strazzullo P, D Elia L, Kandala NB, Cappuccio FP (2009). Salt intake, stroke and cardiovascular disease: meta-analysis of prospective studies. BMJ, 339: b4567 World Health Organization (2007). Reducing salt intake in populations: report of a WHO forum and technical meeting. Geneva: WHO, 2007:

34 6. Παράρτηµα Ι Ερωτηµατολόγιο αναφορικά µε τις γνώσεις, τη στάση και τη συµπεριφορά σχετικά µε το αλάτι Φύλο: Άντρας Γυναίκα Ηλικία: Επίπεδο µόρφωσης: δηµοτικό γυµνάσιο λύκειο ΑΕΙ/ΤΕΙ Τόπος διαµονής: Ηµεροµηνία συµπλήρωσης ερωτηµατολογίου: / / 1. Όταν µαγειρεύετε, βάζετε αλάτι στο φαγητό; (µαρκάρετε µια απάντηση) Πάντα (σε όλα τα γεύµατα) Τις περισσότερες φορές (περισσότερα από τα µισά γεύµατα) Περιστασιακά (λιγότερα από τα µισά γεύµατα) Ποτέ (σε κανένα γεύµα) εν γνωρίζω / εν µαγειρεύω 2. Όταν κάθεστε στο τραπέζι, προσθέτετε αλάτι στο φαγητό στο πιάτο; (µαρκάρετε µια απάντηση) Πάντα (σε όλα τα γεύµατα) Τις περισσότερες φορές (περισσότερα από τα µισά γεύµατα) Περιστασιακά (λιγότερα από τα µισά γεύµατα) Πολύ σπάνια Ποτέ (σε κανένα γεύµα) 3. Υπάρχει µέγιστη ηµερήσια ποσότητα αλατιού που συστήνουν οι ειδικοί για τους ενήλικες; (µαρκάρετε µια απάντηση) Ναι Όχι εν γνωρίζω 3.a Εάν Ναι, ποια είναι αυτή η ποσότητα; 4. Τα παιδιά πιστεύετε ότι πρέπει να καταναλώνουν: (µαρκάρετε µια απάντηση) Περισσότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες Την ίδια ποσότητα αλατιού µε τους ενήλικες Λιγότερο αλάτι από ότι οι ενήλικες εν γνωρίζω 5. Υπάρχει σχέση µεταξύ αλατιού και νατρίου; Ναι Όχι εν γνωρίζω 5.a Εάν ΝΑΙ παρακαλώ διευκρινίστε: 30

Δράσεις στρατηγικής για τη μείωση αλατιού στα προϊόντα αρτοποιίας

Δράσεις στρατηγικής για τη μείωση αλατιού στα προϊόντα αρτοποιίας Δράσεις στρατηγικής για τη μείωση αλατιού στα προϊόντα αρτοποιίας Μαράκης Γ., Τσιγαρίδα Ε., Μπουκουβάλας Γ. Δ/νση Διατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων Κίνδυνοι για την υγεία

Διαβάστε περισσότερα

ΓΝΩΣΕΙΣ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΛΑΤΙ

ΓΝΩΣΕΙΣ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΛΑΤΙ ΓΝΩΣΕΙΣ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΑΛΑΤΙ ιεύθυνση ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Αθήνα, Νοέµβριος 2011 Συντακτική Οµάδα Αρχισυνταξία: Μαράκης Γεώργιος, ιατροφολόγος, PhD Ειδικό

Διαβάστε περισσότερα

Κύριες και κύριοι, Για να επιτευχθεί όμως αυτό θα πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε την αντίληψη και συμπεριφορά των καταναλωτών.

Κύριες και κύριοι, Για να επιτευχθεί όμως αυτό θα πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε την αντίληψη και συμπεριφορά των καταναλωτών. ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΕΦΕΤ ΓΙΑΝΝΗ ΜΙΧΑ ΣΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ ΤΗΝ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΝΩΣΗ, ΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΑΛΑΤΙ Κύριες και κύριοι, 20/12/2011 Σας καλωσορίζω

Διαβάστε περισσότερα

Στρατηγική του ΕΦΕΤ για τη μείωση πρόσληψης αλατιού

Στρατηγική του ΕΦΕΤ για τη μείωση πρόσληψης αλατιού Στρατηγική του ΕΦΕΤ για τη μείωση πρόσληψης αλατιού Δρ Γιώργος Μαράκης Ειδικό Επιστημονικό Προσωπικό Δ/νση Διατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Ενιαίος Φορέας Ελέγχου Τροφίμων 15 η ΑΡΤΟΖΑ - Ημερίδα ΠΕΤΕΤ

Διαβάστε περισσότερα

Στρατηγική Μείωσης Αλατιού Πυλώνες και δράσεις για µείωση της πρόσληψης αλατιού από τον Ελληνικό πληθυσµό

Στρατηγική Μείωσης Αλατιού Πυλώνες και δράσεις για µείωση της πρόσληψης αλατιού από τον Ελληνικό πληθυσµό Στρατηγική Μείωσης Αλατιού 2016 2020 Πυλώνες και δράσεις για µείωση της πρόσληψης αλατιού από τον Ελληνικό πληθυσµό Αθήνα, Μάρτιος 2016 Πίνακας Περιεχοµένων 1. Εισαγωγή 2. Ιστορικό - εσµεύσεις σχετικά

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΙΑΤΡΟΦΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ/ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Μαρία Μπασκίνη-Αρσένη, MSc, RD Κλινική ιαιτολόγος, Ειδική ιατροφολόγος Εσπερινό Λύκειο Αµπελοκήπων 11 εκεµβρίου 2014 ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

10 Healthy Lifestyle Tips for Adults

10 Healthy Lifestyle Tips for Adults 10 Healthy Lifestyle Tips for Adults 07 June 2017 1. Καταναλώνετε ποικιλία τροφίμων 2. Βασίστε τη δίαιτά σας σε άφθονα τρόφιμα που είναι πλούσια σε υδατάνθρακες 3. Αντικαταστήστε τα κορεσμένα με τα ακόρεστα

Διαβάστε περισσότερα

Πρωτοβουλίες της Βιομηχανίας Τροφίμων για ισορροπημένη διατροφή. Βάσω Παπαδημητρίου Γενική Διευθύντρια

Πρωτοβουλίες της Βιομηχανίας Τροφίμων για ισορροπημένη διατροφή. Βάσω Παπαδημητρίου Γενική Διευθύντρια Πρωτοβουλίες της Βιομηχανίας Τροφίμων για ισορροπημένη διατροφή Βάσω Παπαδημητρίου Γενική Διευθύντρια O ΣΕΒΤ είναι από το 1978 το επίσημο όργανο εκπροσώπησης των κοινών θέσεων και απόψεων της Ελληνικής

Διαβάστε περισσότερα

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή;

Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Μεσογειακή Διατροφή Τι γνωρίζουμε για αυτή; Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 ξεκίνησε μία μεγάλη έρευνα, γνωστή ως η μελέτη των 7 χωρών, όπου μελετήθηκαν οι διατροφικές συνήθειες ανθρώπων από τις εξής

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές συνήθειες

Διατροφικές συνήθειες 1 Διατροφικές συνήθειες Γενικές πληροφορίες Στην έρευνα συμμετείχαν 1.059 καταναλωτές, από όλη την Ελλάδα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα 8/7/2016-28/9/2016, μέσω ερωτηματολόγιου που αναρτήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΔΗΜΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ ΜΙΑ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΙΔΗΜΙΑ Η παχυσαρκία αποτελεί μία ασθένεια η οποία τείνει να εκλάβει διαστάσεις επιδημίας ή κοινωνικής μάστιγας τις τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με το Παγκόσμιο Οργανισμό

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΣΑΝ ΚΟΜΑΤΙ ΕΝΌΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΣΑΝ ΚΟΜΑΤΙ ΕΝΌΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΣΑΝ ΚΟΜΑΤΙ ΕΝΌΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΈΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΓΩΓΗΣ ΥΓΕΙΑΣ Ο σχεδιασμός του προγράμματος αποτελεί το πρώτο σημαντικό

Διαβάστε περισσότερα

«Μεσογειακή δίαιτα και υγεία»

«Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» «Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» «Μεσογειακή δίαιτα και υγεία» Μερόπη Κοντογιάννη Επίκουρη Καθηγήτρια Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας Διατροφής ρ ήμ Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Μεσογειακή δίαιτα

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ Αθηνά Λινού, MD, PhD, MPH Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Διευθύντρια του Εργαστηρίου Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Πρόεδρος Ινστιτούτου

Διαβάστε περισσότερα

Συχνότητα εµφάνισης της υπέρτασης στην Ελλάδα. Μελέτη Αττικής. Άντρες 38% 0% 10% 20% 30% 40%

Συχνότητα εµφάνισης της υπέρτασης στην Ελλάδα. Μελέτη Αττικής. Άντρες 38% 0% 10% 20% 30% 40% Υπέρταση και ιατροφή Η υπέρταση είναι µια πάθηση, που αποκαλείται σιωπηλός δολοφόνος, γιατί συχνά δεν εµφανίζει συµπτώµατα. Η 17 η Μαΐου έχει ορισθεί ως Παγκόσµια Ηµέρα Υπέρτασης, και είναι µια ευκαιρία

Διαβάστε περισσότερα

Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα/ Συµπεράσµατα συνεδρίου

Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα/ Συµπεράσµατα συνεδρίου Η παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα/ Συµπεράσµατα συνεδρίου Χριστιάνα Γ. Παυλίδου D.U., MSc Κλινικός ιατροφολόγος ιαιτολόγος Επιστηµονικός σύµβουλος ΠΑΙ ΕΙΑΤΡΟΦΗ by Epode Παιδική παχυσαρκία στην Ελλάδα Το

Διαβάστε περισσότερα

ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ &

ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ & ΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΤΑΣΕΙΣ, ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ & ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ (Νοέµβριος 2007) ιάγραµµα Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Τύπος και µέθοδος: Ποσοτική έρευνα, µε τηλεφωνικές συνεντεύξεις, στα νοικοκυριά των ερωτώµενων

Διαβάστε περισσότερα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Ιανουάριος ο Ενημερωτικό Σημείωμα

ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Ιανουάριος ο Ενημερωτικό Σημείωμα Ιανουάριος 2018 14 ο Ενημερωτικό Σημείωμα Το 14 ο ενημερωτικό σημείωμα του Παρατηρητηρίου της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (Γ.Γ.Ι.Φ.) εντάσσεται στο θεματικό πεδίο Γυναίκες και Υγεία. Συγκεκριμένα,

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ ΤΟΥ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΣΤΗ ΝΕΑΡΗ ΗΛΙΚΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΡΙΑ ΤΕ, Β ΚΑΡΔΙΟΛΟΓΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ Α.Π.Θ. Γ.Ν.Θ. «ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ» ΜSc Εργαστήριο Ιατρικής της Άθλησης Α.Π.Θ. Πτυχιούχος

Διαβάστε περισσότερα

«Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παχυσαρκία στην προσχολική ηλικία»

«Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παχυσαρκία στην προσχολική ηλικία» ΓΕΩΠΟΝΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ & ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗΣ «Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που επηρεάζουν την παχυσαρκία στην προσχολική

Διαβάστε περισσότερα

Διαιτητικές Προσλήψεις Αναφοράς

Διαιτητικές Προσλήψεις Αναφοράς ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ-ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΔΙΑIΤΗΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΛΗΨΗΣ ΚΑΙ ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Ανδριάνα Χ. Καλιώρα Επικ. Καθηγήτρια Διατροφής του Ανθρώπου και Τροφίμων Διαιτητικές

Διαβάστε περισσότερα

Μέχρι σήµερα γνωρίζατε ότι η κατανάλωση ψωµιού είναι µία απολαυστική και θρεπτική συνήθεια. Από σήµερα η αγαπηµένη σας αυτή καθηµερινή συνήθεια µπορεί να παρέχει στον οργανισµό ακόµη περισσότερα θρεπτικά

Διαβάστε περισσότερα

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού

Tα ιδιαίτερα οφέλη το καλοκαίρι. Μεσογειακή διατροφή: Ο γευστικός θησαυρός του καλοκαιριού Οι καλοκαιρινοί μήνες αποτελούν ιδανική περίοδο για την υιοθέτηση της αποκαλούμενης «μεσογειακής διατροφής». Η μεσογειακή διατροφή, η οποία πήρε το όνομά της από τον τρόπο διατροφής των λαών της Μεσογείου,

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφικές Συνήθειες παιδικού πληθυσµού Ελλάδος. Αναστασία Μπαρμπούνη,MD,PhD παιδίατρος Τομέας Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής ΕΣΔΥ

Διατροφικές Συνήθειες παιδικού πληθυσµού Ελλάδος. Αναστασία Μπαρμπούνη,MD,PhD παιδίατρος Τομέας Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής ΕΣΔΥ Διατροφικές Συνήθειες παιδικού πληθυσµού Ελλάδος Αναστασία Μπαρμπούνη,MD,PhD παιδίατρος Τομέας Δημόσιας και Διοικητικής Υγιεινής ΕΣΔΥ ΕΛΛΑΔΑ Το πρόβλημα της παχυσαρκίας Από την τελευταία έκθεση του

Διαβάστε περισσότερα

24/1/ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ

24/1/ ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ 1 ο ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΩΡΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2014 1 2 Σχετικά με την παχυσαρκία Η παχυσαρκία αναγνωρίστηκε παγκοσμίως μία από τις πιο επικίνδυνες και σοβαρές ασθένειες

Διαβάστε περισσότερα

Οι διατροφικές συνήθειες υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων με Σ τύπου 2

Οι διατροφικές συνήθειες υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων με Σ τύπου 2 Οι διατροφικές συνήθειες υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων με Σ τύπου 2 Ελένη Αθανασιάδου, Κωνσταντίνος Παλέτας, Μαρία Σαρηγιάννη, Πασχάλης Πάσχος, Ελένη Μπεκιάρη, Απόστολος Τσάπας Β Παθολογική Κλινική,

Διαβάστε περισσότερα

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ

Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση. Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες αντιμετώπιση Κωνσταντίνος Τζιόμαλος Λέκτορας Παθολογίας ΑΠΘ Α Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική ΑΠΘ, Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ Δυσλιπιδαιμίες LDL-C HDL-C < 40 mg/dl Τριγλυκερίδια 150-199 mg/dl : οριακά

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΛΑΤΙΟΥ ΣΤΟ

ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΛΑΤΙΟΥ ΣΤΟ ΠΕΡΙΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΛΑΤΙΟΥ ΣΤΟ ΨΩΜΙ ιεύθυνση ιατροφικής Πολιτικής και Ερευνών Αθήνα, Μάιος 2013 Η παρούσα έκδοση αποτελεί την σύνοψη των αποτελεσµάτων διερευνητικού προγράµµατος για την περιεκτικότητα του

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ

ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΩΝ & ΔΙΑΤΡΟΦΟΛΟΓΩΝ ΚΥΠΡΟΥ Ανακοίνωση Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου για την Παγκόσμια Ημέρα Διαβήτη (14 Νοεμβρίου 2018) Τι είναι ο Διαβήτης Φετινό Θέμα: «Ο διαβήτης αφορά κάθε οικογένεια» Ο διαβήτης είναι μια αυτοάνοση

Διαβάστε περισσότερα

Αμπελιώτης Κ., Χρόνη Χ., Λαζαρίδη Κ. Μελέτη περίπτωσης: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΡΟΦΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟ

Αμπελιώτης Κ., Χρόνη Χ., Λαζαρίδη Κ. Μελέτη περίπτωσης: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΡΟΦΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟ Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Έργο WASP-Tool (LIFE10 ENV/GR/622) Αμπελιώτης Κ., Χρόνη Χ., Λαζαρίδη Κ. Μελέτη περίπτωσης: ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΤΡΟΦΙΚΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΟ Πρόληψη αποβλήτων: τα

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων

Διατροφή και Υγεία. Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ. Σχ. έτος 2015-2016 Διατροφή και Υγεία Τμήμα Project 3 Α Τετραμήνου 1 ο ΕΠΑ.Λ. Άνω Λιοσίων Μαθητές Α Τάξης ΕΠΑ.Λ.

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελέσματα της Έρευνας της EQUIPP και Βασικές Συστάσεις

Αποτελέσματα της Έρευνας της EQUIPP και Βασικές Συστάσεις Αποτελέσματα της Έρευνας της EQUIPP και Βασικές Συστάσεις Γιάννης Κυριόπουλος,MD, MSc, MPH, PhD Τομέας Οικονομικών της Υγείας Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας Μάιος 2011 Περίγραμμα Εισαγωγή Επίδοση πολιτικών

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτικές διατροφής στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Μαίρη Γιαννακούλια

Πολιτικές διατροφής στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Μαίρη Γιαννακούλια Πολιτικές διατροφής στην Ευρώπη και στην Ελλάδα Μαίρη Γιαννακούλια Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Εθνική Επιτροπή Διατροφικής Πολιτικής Διατροφική πολιτική στην Ευρώπη European

Διαβάστε περισσότερα

μεσογειακή διατροφή και τα πλεονεκτήματα που αυτή έχει έναντι διατροφής άλλων λαών (π.χ. διατροφή άλλων λαών πλούσια σε λίπη).

μεσογειακή διατροφή και τα πλεονεκτήματα που αυτή έχει έναντι διατροφής άλλων λαών (π.χ. διατροφή άλλων λαών πλούσια σε λίπη). ΑΣΚΗΣΗ 1 Στην άσκηση αυτή ο υπεύθυνος εκπαιδευτικός κάνει μια εισαγωγή στα παιδιά σχετικά με το πόσο απαραίτητη είναι η ισορροπημένη διατροφή στον οργανισμό μας. Προτείνεται να υπάρξει μια σύντομη αναφορά

Διαβάστε περισσότερα

Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008

Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ - ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΜΑΣΤΟΥ Τρίτη 7 Οκτωβρίου 2008 Ο καρκίνος του µαστού είναι ο συχνότερος καρκίνος στις γυναίκες. Οι Ελληνίδες φαίνεται να ανησυχούν αρκετά για το ενδεχόµενο να νοσήσουν οι ίδιες, χωρίς

Διαβάστε περισσότερα

ΑΝΤΡΕΣ (%) ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ (%)

ΑΝΤΡΕΣ (%) ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΣΥΝΟΛΟ (%) Αποτελέσματα από «Επιδημιολογική έρευνα για το ποσοστό της παχυσαρκίας και υπερβάλλοντος βάρους στην Κύπρο και διαπίστωση των διατροφικών συνηθειών του Κύπριου πολίτη" του Συνδέσμου ιαιτολόγων και ιατροφολόγων

Διαβάστε περισσότερα

Το προφίλ των καταναλωτών που επιλέγουν προϊόντα της Μεσογειακής διατροφής

Το προφίλ των καταναλωτών που επιλέγουν προϊόντα της Μεσογειακής διατροφής Το προφίλ των καταναλωτών που επιλέγουν προϊόντα της Μεσογειακής διατροφής Δρ. Πωλ Φαρατζιάν MSc, PhD Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Επιστημονικός Συνεργάτης Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών Τμήμα Επιστήμης

Διαβάστε περισσότερα

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3

Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Μειώστε τον κίνδυνο για πρόωρο θάνατο µε τα Ωµέγα-3 Για χρόνια, οι καταναλωτές µαθαίνουν για τα οφέλη της µείωσης των καρδιαγγειακών παθήσεων µε τη λήψη ωµέγα-3 λιπαρών οξέων. Αυτή η άποψη έχει επικρατήσει,

Διαβάστε περισσότερα

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΩΝ ΗΜΕΡΙΔΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 16 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2015 ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΧΑΡΟΚΟΠΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΓΝΩΡΙΜΙΑ ΜΕ ΤΟ «ΓΕΜΑΤΟ ΔΙΑΤΡΟΦΗ» Δημοσθένης Β. Παναγιωτάκος, Καθηγητής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Οι διατροφικές

Διαβάστε περισσότερα

Κάτω των 18 χρονών: 0,69% Άντρες: 45,12% χρονών: 31,29% Έγγαμοι: 53,06% Μεταπτυχιακό: 23,58% Συνταξιούχοι: 7,71%

Κάτω των 18 χρονών: 0,69% Άντρες: 45,12% χρονών: 31,29% Έγγαμοι: 53,06% Μεταπτυχιακό: 23,58% Συνταξιούχοι: 7,71% 1 Σήμανση Τροφίμων Γενικές πληροφορίες Στην έρευνα συμμετείχαν 983 καταναλωτές, από όλη την Ελλάδα. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε το χρονικό διάστημα 16/9/2009-11/10/2009, μέσω ερωτηματολόγιου που αναρτήθηκε

Διαβάστε περισσότερα

Ενυδάτωση & Ηλικωμένοι. Αδελαΐς Αθανασάτου, MSc Υποψήφια Διδάκτωρ Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνων

Ενυδάτωση & Ηλικωμένοι. Αδελαΐς Αθανασάτου, MSc Υποψήφια Διδάκτωρ Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνων Ενυδάτωση & Ηλικωμένοι Αδελαΐς Αθανασάτου, MSc Υποψήφια Διδάκτωρ Διατροφής του Ανθρώπου Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνων Ποιοί είναι ηλικιωμένοι? Ορίζονται ως οι ενήλικοι ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών Διαφοροποιήσεις

Διαβάστε περισσότερα

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση;

Υπέρταση. Τι Είναι η Υπέρταση; Από Τι Προκαλείται η Υπέρταση; Ποιοι Είναι Οι Παράγοντες Κινδύνου Για Την Υπέρταση; Υπέρταση Τι Είναι η Υπέρταση; Η πίεση του αίματος είναι η δύναμη που ασκεί το αίμα στις αρτηρίες όταν μεταφέρεται από την καρδιά στην κυκλοφορία. Η σταθερά αυξημένη πίεση, άνω των φυσιολογικών ορίων, αποκαλείται

Διαβάστε περισσότερα

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ PCO CONVIN ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ PCO CONVIN ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 PCO CONVIN ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΡΕΥΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ Ο ΒΑΘΜΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΕΛ. 3 ΣΕΛ. 4 ΣΕΛ. 6 ΣΕΛ. 16 ΣΕΛ.

Διαβάστε περισσότερα

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ «Η ΧΡΗΣΗ ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ» ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2005 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ Σελ Η "ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ" 3 ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ

Διαβάστε περισσότερα

Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων

Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων Ηπειρος Προτάσεις για πιλοτικό πρόγραµµα πρόληψης και αντιµετώπισης των καρδιαγγειακών νοσηµάτων Λάµπρος Μιχάλης Καθηγητής Καρδιολογίας, Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Σκοπός πιλοτικού προγράµµατος

Διαβάστε περισσότερα

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. Πάνος Πλατρίτης Διαιτολόγος-Διατροφολόγος

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ. Πάνος Πλατρίτης Διαιτολόγος-Διατροφολόγος ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ Πάνος Πλατρίτης Διαιτολόγος-Διατροφολόγος Έρευνα Συνδέσμου Διαιτολόγων Κύπρου. Αποτελέσματα από επιδημιολογική έρευνα για το ποσοστό της παχυσαρκίας και υπερβάλλοντος

Διαβάστε περισσότερα

ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μαθητές: Σαγιόγλου Σάββας,Ορφανίδου Μαρία, Πλατής Βασίλης, Μπορμπόκη Αγγελική, Νουλίκα Μαρία, Τριανταφυλλίδης Ιωσήφ

ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μαθητές: Σαγιόγλου Σάββας,Ορφανίδου Μαρία, Πλατής Βασίλης, Μπορμπόκη Αγγελική, Νουλίκα Μαρία, Τριανταφυλλίδης Ιωσήφ ΧΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΑΤΡΟΦΗ Μαθητές: Σαγιόγλου Σάββας,Ορφανίδου Μαρία, Πλατής Βασίλης, Μπορμπόκη Αγγελική, Νουλίκα Μαρία, Τριανταφυλλίδης Ιωσήφ Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Κ. Ελένη Κοκκίνου Σχολικό Έτος: 2012-2013

Διαβάστε περισσότερα

PORGROW NE S T INSI GH T

PORGROW NE S T INSI GH T PORGROW NE S T INSI GH T Κλινική Προληπτικής Ιατρικής & Ιατροφής Τµήµα Ιατρικής Πανεπιστήµιο Κρήτης Ελλάδα PorGrow Ένα NEST insight Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ιερεύνηση Στρατηγικών για την Πρόληψη και Αντιµετώπιση

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΕΠΙΔΗΜΙΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΒΟΛΗ ΑΠ ΑΥΤΟΝ ΑΤΟΜΩΝ ΝΕΑΡΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης

Διαβάστε περισσότερα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Η αφορμή για την επιλογή του θέματος δόθηκε από δημοσίευση των αποτελεσμάτων έρευνας με θέμα «Η παχυσαρκία στην παιδική ηλικία». Έρευνα που έγινε σε όλη την Ε.Ε. κατέδειξε την Ελλάδα πρώτη σε

Διαβάστε περισσότερα

Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EB/PE 79.5)

Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EB/PE 79.5) Γενική Διεύθυνση Επικοινωνίας ΜΟΝΑΔΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΗΣ ΓΝΩΜΗΣ Ευρωβαρόμετρο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EB/PE 79.5) ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΟ FOCUS Οικονομικό και κοινωνικό σκέλος Κάλυψη: ΕE27 /ΕE28

Διαβάστε περισσότερα

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΕΚΚΕ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: «TO ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. WORLD INTERNET PROJECT GREECE»

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΕΚΚΕ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: «TO ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. WORLD INTERNET PROJECT GREECE» ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΕΚΚΕ ΜΕ ΤΙΤΛΟ: «TO ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ. WORLD INTERNET PROJECT GREECE» Οι επιπτώσεις της χρήσης των online τεχνολογιών, σε σχέση με τη συμπεριφορά, τις στάσεις και τις αντιλήψεις

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ Σειρά Α Ιούνιος (Το γραπτό αποτελείται από 6 σελίδες)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ Σειρά Α Ιούνιος (Το γραπτό αποτελείται από 6 σελίδες) (Το γραπτό αποτελείται από 6 σελίδες) ΜΕΡΟΣ Α (60 Μονάδες) Να απαντήσετε και στις ΔΕΚΑ ερωτήσεις. Η κάθε ερώτηση βαθμολογείται με έξι μονάδες. 1. α) Να επεξηγήσετε τον όρο οικογενειακός προϋπολογισμός.

Διαβάστε περισσότερα

Έναρξη προγράμματος διαδικτυακής τηλεκπαίδευσης του ΕΥΖΗΝ

Έναρξη προγράμματος διαδικτυακής τηλεκπαίδευσης του ΕΥΖΗΝ Έναρξη προγράμματος διαδικτυακής τηλεκπαίδευσης του ΕΥΖΗΝ Το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ παρεμβαίνει, μέσω συγκεκριμένων δράσεων, στην καθημερινότητα του σχολείου και της ελληνικής οικογένειας, παρέχοντας διαρκή συμβουλευτική

Διαβάστε περισσότερα

Ιδέες για ένα σωστό πρωινό

Ιδέες για ένα σωστό πρωινό Ιδέες για ένα σωστό πρωινό Υγιεινή Διατροφή Ισορροπία Ποικιλία Μέτρο Ομάδες τροφίμων Γάλα-γαλακτοκομικά προϊόντα (γιαούρτι) Φρούτα-απλοί υδατάνθρακες Λαχανικά (κυρίως πράσινα φυλλώδη) Ψωμί-αμυλώδη τρόφιμα

Διαβάστε περισσότερα

Πολιτική για την Διατροφή 15 η Συνάντηση Εργασίας Εθνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων Καλλιθέα, 10 Μαρτίου 2017

Πολιτική για την Διατροφή 15 η Συνάντηση Εργασίας Εθνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων Καλλιθέα, 10 Μαρτίου 2017 Πολιτική για την Διατροφή 15 η Συνάντηση Εργασίας Εθνικού Διαδημοτικού Δικτύου Υγιών Πόλεων Καλλιθέα, 10 Μαρτίου 2017 ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ - ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Νταίζη Παπαθανασοπούλου Τσακιρούδη Τριάδα Τσάμτσας

Διαβάστε περισσότερα

ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ

ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ Η παρούσα διπλωματική εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια των σπουδών για την απόκτηση του Μεταπτυχιακού Διπλώματος Ειδίκευσης στην ΕΦΗΡΜΟΣΜΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΕΙΑ που απονέμει η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, σε

Διαβάστε περισσότερα

Η ΧΡΗΣΗ Ε ΥΡΥΖΩΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ Μ ΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ

Η ΧΡΗΣΗ Ε ΥΡΥΖΩΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ Μ ΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ «Η Χ Ρ Η Σ Η ΕΥΡΥΖΩΝΙΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Α Π Ο Τ Ο Υ Σ Κ Α Τ Ο Ι Κ Ο Υ Σ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ» Απρίλιος 2006 1 Πίνακας Περιεχοµένων: 1. Τεχνική περιγραφή...3 1.1. Η "Ταυτότητα

Διαβάστε περισσότερα

Αποτελεί μέρος της αγωγής υγείας και μπορεί να περιλαμβάνει παρερχόμενες γνώσεις που αφορούν.

Αποτελεί μέρος της αγωγής υγείας και μπορεί να περιλαμβάνει παρερχόμενες γνώσεις που αφορούν. ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΣΥΝΗΘΕΙΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ένας ευρύτερος ορισμός της επιστήμης της διατροφής και της διαιτολογίας περιλαμβάνει και την μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε σχέση

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Καράντζα- Χαρώνη, MD, FAAP Διευθύντρια Ενδοκρινολογικής Κλινικής- Ιατρείου Ελέγχου Βάρους «Παίδων Μητέρα»

Μαρία Καράντζα- Χαρώνη, MD, FAAP Διευθύντρια Ενδοκρινολογικής Κλινικής- Ιατρείου Ελέγχου Βάρους «Παίδων Μητέρα» Μαρία Καράντζα- Χαρώνη, MD, FAAP Διευθύντρια Ενδοκρινολογικής Κλινικής- Ιατρείου Ελέγχου Βάρους «Παίδων Μητέρα» Πως υπολογίζουµε εάν ένα παιδί έχει φυσιολογικό βάρος ; ΒΜΙ = Βάρος/Ύψος² (σε kg/m²) Χρησιμοποιείται

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ Σειρά Α Ιούνιος (Το γραπτό αποτελείται από 7 σελίδες)

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΑΓΩΓΗ Σειρά Α Ιούνιος (Το γραπτό αποτελείται από 7 σελίδες) (Το γραπτό αποτελείται από 7 σελίδες) ΜΕΡΟΣ Α (60 Μονάδες) Να απαντήσετε και στις ΔΕΚΑ ερωτήσεις. Η κάθε ερώτηση βαθμολογείται με έξι μονάδες. 1. Η επιταγή χρησιμοποιείται ως ένας τρόπος πληρωμής αγαθών

Διαβάστε περισσότερα

Διατροφή και Βιολογία

Διατροφή και Βιολογία Διατροφή και Βιολογία Παπαδοπούλου Δέσποινα, Πεκρίδης Νίκος, Πινακά Ιωάννα, Πούφλης Κλέων, Ραντοσάβλιεβιτς Γιέλενα, Σπυριδοπούλου Φανή. Γενικό Λύκειο Αριστοτελείου Κολλεγίου Θεσσαλονίκης lykeio@aristotelio.edu.gr

Διαβάστε περισσότερα

Για την υγεία της καρδιάς μας

Για την υγεία της καρδιάς μας Για την υγεία της καρδιάς μας Ο καρδιαγγειακός κίνδυνος επηρεάζει όλες τις ηλικίες, άνδρες και γυναίκες και όλες τις κοινωνικές ομάδες και βέβαια αποτελεί ένα μύθο ότι πλήττει μόνο ηλικιωμένους, άνδρες

Διαβάστε περισσότερα

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958

Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Υγεία και Άσκηση Ειδικών Πληθυσμών ΜΚ0958 Διάλεξη 5: Σακχαρώδης Διαβήτης και Άσκηση Υπεύθυνη Μαθήματος: Χ. Καρατζαφέρη Διδάσκοντες: Χ. Καρατζαφέρη, Γ. Σακκάς, Α. Καλτσάτου 2013-2014 Διάλεξη 5 ΤΕΦΑΑ, ΠΘ

Διαβάστε περισσότερα

1. Η Εµπειρία των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας 2004

1. Η Εµπειρία των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας 2004 1. Η Εµπειρία των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας 2004 1.1 Το ηµογραφικό Προφίλ των Υποψήφιων Ολυµπιακών Εθελοντών της Αθήνας 2004 Οι επίσηµες αιτήσεις για το Πρόγραµµα Εθελοντισµού των Ολυµπιακών Αγώνων

Διαβάστε περισσότερα

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Προσδόκιµο Ζωής και Υγείας 2012

ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ. Προσδόκιµο Ζωής και Υγείας 2012 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ Πειραιάς, 03 / 07 / 2015 ΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Προσδόκιµο και Υγείας 2012 Η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ), σε συνεργασία µε την Ευρωπαϊκή Κοινή ράση για την καθιέρωση

Διαβάστε περισσότερα

Η στάση των Ελλήνων οδηγών απέναντι στην επιθετική οδήγηση ΣΤΕΦΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ Επιβλέπων: Γεώργιος Γιαννής, Καθηγητής EMΠ

Η στάση των Ελλήνων οδηγών απέναντι στην επιθετική οδήγηση ΣΤΕΦΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ Επιβλέπων: Γεώργιος Γιαννής, Καθηγητής EMΠ Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Πολιτικών Μηχανικών Τομέας Μεταφορών και Συγκοινωνιακής Υποδομής Η στάση των Ελλήνων οδηγών απέναντι στην επιθετική οδήγηση ΣΤΕΦΑΤΟΥ ΑΓΓΕΛΙΚΗ Επιβλέπων: Γεώργιος Γιαννής,

Διαβάστε περισσότερα

Συνέντευξη Τύπου Παγκόσμια Ημέρα Συνέντευξη Υγείας Πεπτικού Τύπου Συστήματος. Παγκόσμια Ημέρα Υγείας Πεπτικού Συστήματος

Συνέντευξη Τύπου Παγκόσμια Ημέρα Συνέντευξη Υγείας Πεπτικού Τύπου Συστήματος. Παγκόσμια Ημέρα Υγείας Πεπτικού Συστήματος Συνέντευξη Τύπου Παγκόσμια Ημέρα Συνέντευξη Υγείας Πεπτικού Τύπου Συστήματος Παγκόσμια Ημέρα Υγείας Πεπτικού Συστήματος ΟΜΙΛΗΤΕΣ - Μερκούρης Μποδοσάκης, Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής

Διαβάστε περισσότερα

Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ

Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ Άσκηση, διατροφή & υγεία Στέργιος Ι. Τραπότσης Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Διδάσκων ΤΕΦAΑ-ΠΘ Άσκηση, διατροφή & υγεία Μακροχρόνια επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι πολλά από

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα

Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα Πρόληψη στα καρδιαγγειακά νοσήματα www.pegkaspanagiotis.gr Τι εννοούμε με τον όρο πρόληψη καρδιαγγειακής νόσου; Εννοούμε τη συντονισμένη δέσμη ενεργειών, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο,

Διαβάστε περισσότερα

Οι πρωτοβουλίες του ΣΕΒΤ για τη Διατροφή & την Υγιεινή διαβίωση. Κάτια Βαρταλίτη Συντονίστρια Επιτροπή Διατροφικής Πολιτικής

Οι πρωτοβουλίες του ΣΕΒΤ για τη Διατροφή & την Υγιεινή διαβίωση. Κάτια Βαρταλίτη Συντονίστρια Επιτροπή Διατροφικής Πολιτικής Οι πρωτοβουλίες του ΣΕΒΤ για τη Διατροφή & την Υγιεινή διαβίωση Κάτια Βαρταλίτη Συντονίστρια Επιτροπή Διατροφικής Πολιτικής Ο ΣΕΒΤ Εκπροσωπεί την οργανωμένη Βιομηχανία Τροφίμων & Ποτών σε εθνικό, ευρωπαϊκό

Διαβάστε περισσότερα

Mάθημα:Oικιακή Οικονομία

Mάθημα:Oικιακή Οικονομία Mάθημα:Oικιακή Οικονομία Ώρα για δράση... ΟΜΑΔΑ ΓΑΛΑΚΤΟΚΟΜΙΚΩΝ Να συμπληρώσετε τα κενά στις παρακάτω προτάσεις: 1. Το...γάλα υπερέχει από όλα τα είδη γάλακτος. 2. Το... γάλα περιέχει κακάο,το οποίο εμποδίζει

Διαβάστε περισσότερα

Θέμα. Οι διατροφικές συνήθειες των. μαθητών του Γυμνασίου. (ερωτηματολόγιο)

Θέμα. Οι διατροφικές συνήθειες των. μαθητών του Γυμνασίου. (ερωτηματολόγιο) Θέμα Οι διατροφικές συνήθειες των μαθητών του Γυμνασίου (ερωτηματολόγιο) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Εισαγωγή: Διατροφική πυραμίδα (Λαμπρινουδάκη Μαρία, Βαλενστάιν Μαρία) 2. Κυρίως θέμα (ερωτηματολόγιο) (Μουτζούρη

Διαβάστε περισσότερα

Χριστιάνα Παυλίδου Κλινικός ιατροφολόγος- ιαιτολόγος Επιστηµονικός Σύµβουλος ΠΑΙ ΕΙΑΤΡΟΦΗ

Χριστιάνα Παυλίδου Κλινικός ιατροφολόγος- ιαιτολόγος Επιστηµονικός Σύµβουλος ΠΑΙ ΕΙΑΤΡΟΦΗ ΝέαΘεµατικήΕνότητα: Απλός, Υγιεινός & Οικονοµικός Τρόπος ιατροφής Χριστιάνα Παυλίδου Κλινικός ιατροφολόγος- ιαιτολόγος Επιστηµονικός Σύµβουλος ΠΑΙ ΕΙΑΤΡΟΦΗ ΣχεδιάγραµµαΠαρουσίασης Παρουσίαση βασικών µηνυµάτων

Διαβάστε περισσότερα

Π Ω Σ Α Ν Τ Ι Λ Α Μ Β Α Ν Ο Ν Τ Α Ι Ο Ι Ε Υ Ρ Ω Π Α Ι Ο Ι Τ Ο Υ Σ Ι Α Τ Ρ Ο Φ Ι Κ Ο Υ Σ Κ Ι Ν Υ Ν Ο Υ Σ

Π Ω Σ Α Ν Τ Ι Λ Α Μ Β Α Ν Ο Ν Τ Α Ι Ο Ι Ε Υ Ρ Ω Π Α Ι Ο Ι Τ Ο Υ Σ Ι Α Τ Ρ Ο Φ Ι Κ Ο Υ Σ Κ Ι Ν Υ Ν Ο Υ Σ Π Ω Σ Α Ν Τ Ι Λ Α Μ Β Α Ν Ο Ν Τ Α Ι Ο Ι Ε Υ Ρ Ω Π Α Ι Ο Ι Τ Ο Υ Σ Ι Α Τ Ρ Ο Φ Ι Κ Ο Υ Σ Κ Ι Ν Υ Ν Ο Υ Σ Ε Υ Ρ Ω Β Α Ρ Ο Μ Ε Τ Ρ Ο Ν Ο Ε Μ Β Ρ Ι Ο Σ 2 0 1 0 Παρουσίαση βασικών συµπερασµάτων για τον Έλληνα

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Επιστημονικός Υπεύθυνος Έρευνας : Καθηγητής Επαμεινώνδας Πανάς Θεσσαλονίκη, Σεπτέμβριος 2010 2 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑΤΑ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΦΙΛΙΑΣ. Ανάθεση: Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως Εκτέλεση: Κέντρο Ερευνών Cyprus College

ΘΕΜΑΤΑ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΦΙΛΙΑΣ. Ανάθεση: Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως Εκτέλεση: Κέντρο Ερευνών Cyprus College ΑΝΤΙΛΗΨΕΙΣ ΚΟΙΝΟΥ ΓΙΑ ΘΕΜΑΤΑ ΟΜΟΦΥΛΟΦΙΛΟΦΙΛΙΑΣ Ανάθεση: Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως Εκτέλεση: Κέντρο Ερευνών Cyprus College Ταυτότητα της Έρευνας Ανάθεση: Γραφείο Επιτρόπου Διοικήσεως Θέμα: Αντιλήψεις

Διαβάστε περισσότερα

Flash EB Consumer Survey

Flash EB Consumer Survey WARNING This study was produced by an organisation or an external contractor of the European Commission. These views have not been adopted or in any way approved by the Commission and should not be relied

Διαβάστε περισσότερα

Ερευνα κοινής γνώμης για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Σύνοψη Αποτελεσμάτων Συμπεράσματα

Ερευνα κοινής γνώμης για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο Σύνοψη Αποτελεσμάτων Συμπεράσματα Ερευνα κοινής γνώμης για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο 2011 Σύνοψη Αποτελεσμάτων Συμπεράσματα ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ Ο σχεδιασμός της έρευνας έγινε αρχικά από την ΕΥΣΕΚΤ με σκοπό τη δημιουργία

Διαβάστε περισσότερα

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012

Σοφία Παυλίδου. 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 13 ο Μετεκπαιδευτικό Σεμινάριο Έδεσσα, Κυριακή, 12 Φεβρουαρίου 2012 Σοφία Παυλίδου Ιατρός, Επιστημονική Συνεργάτης Ιατρείου Αθηροσκλήρωσης, Β Καρδιολογική Κλινική ΑΠΘ Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

Διαβάστε περισσότερα

Έγγραφο διαβούλευσης

Έγγραφο διαβούλευσης Έγγραφο διαβούλευσης ράση της ΕΕ για τη µείωση των ανισοτήτων στην υγεία. Ζητούµενη συνεισφορά. Με το παρόν έγγραφο ζητείται από βασικά ενδιαφερόµενα µέρη που συµµετέχουν µαζί µε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Διαβάστε περισσότερα

Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο

Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο Προδιαβήτης και µεταβολικό σύνδροµο ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ Ι. Ιωαννίδης Παθολόγος Υπεύθυνος ιαβητολογικού Ιατρείου και Ιατρείου Παχυσαρκίας Κωνσταντοπούλειο Συγκρότηµα Γ.Ν.Ν.Ιωνίας«Αγία Όλγα» Προδιαβήτης

Διαβάστε περισσότερα

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ

ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΑ ΠΟΤΑ ΘΕΜΑ : ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΠΟΤΩΝ 2ο ΛΥΚΕΙΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ 2012-2013 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α ΛΥΚΕΙΟΥ Β ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΟΝΟΜΑ ΟΜΑΔΑΣ: 3Ε ΟΝΟΜΑΤΑ ΜΕΛΩΝ: ΓΚΟΤΙΝΟΠΟΥΛΟΥ ΕΦΗ

Διαβάστε περισσότερα

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΡΓΑΣΙΑ Το θέμα της εργασίας μας είναι η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ. Ασχοληθήκαμε με τις διατροφικές συνήθειες των αθλητών από την αρχαία Ελλάδα έως και σήμερα. Βρέθηκαν

Διαβάστε περισσότερα

εξουδετερώσει πλήρως;

εξουδετερώσει πλήρως; Καρδιαγγειακός Κίνδυνος από την Υπέρταση Τον έχετε εξουδετερώσει πλήρως; «Aυτές οι πληροφορίες προορίζονται για γενική πληροφόρηση και ενημέρωση του κοινού και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν

Διαβάστε περισσότερα

Συνολικό οικονομικό κόστος της καρδιαγγειακής νόσου

Συνολικό οικονομικό κόστος της καρδιαγγειακής νόσου Εκτίμηση της οικονομικής επιβάρυνσης που συνδέεται με την καρδιαγγειακή νόσο στο παρόν και στο μέλλον Η καρδιαγγειακή νόσος (ΚΑΝ) αποτελεί ένα σημαντικό παγκόσμιο πρόβλημα υγείας. Στην Ευρώπη, ευθύνεται

Διαβάστε περισσότερα

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 6 Ιουνίου 2005 (13.06) (OR. en) 9803/05 SAN 99

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ. Βρυξέλλες, 6 Ιουνίου 2005 (13.06) (OR. en) 9803/05 SAN 99 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 6 Ιουνίου 2005 (13.06) (OR. en) 9803/05 SAN 99 ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ της : Γενικής Γραμματείας προς : τις αντιπροσωπίες αριθ. προηγ. εγγρ. : 9181/05 SAN 67 Θέμα

Διαβάστε περισσότερα

Συντάχθηκε απο τον/την Παναγιώτης Θεoδωρόπουλος Δευτέρα, 31 Αύγουστος :22 - Τελευταία Ενημέρωση Παρασκευή, 13 Ιούνιος :48

Συντάχθηκε απο τον/την Παναγιώτης Θεoδωρόπουλος Δευτέρα, 31 Αύγουστος :22 - Τελευταία Ενημέρωση Παρασκευή, 13 Ιούνιος :48 Τα οφέλη για την υγεία που κερδίζονται μέσω της αερόβιας άσκησης έχουν αποδειχτεί. Η έρευνα έχει δείξει ότι συστηματική και μέτριας έντασης φυσική δραστηριότητα, έχει ευεργετική επίδραση στην υγεία και

Διαβάστε περισσότερα

Πρόληψη και θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων

Πρόληψη και θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων Συµµαχία για την υγεία:διατροφη Πρόληψη και θεραπεία εκφυλιστικών παθήσεων Χασαπίδου Μαρία Καθηγήτρια Διατροφής ΑΤΕΙΘ -. Σχέδιο δράσης για την εφαρµογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την πρόληψη και τον

Διαβάστε περισσότερα

Π Α Π Α Γ Ι Α Ν Ν Η Ο.

Π Α Π Α Γ Ι Α Ν Ν Η Ο. ΟΡΙΣΜΟΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑΣ Παχυσαρκία σημαίνει υπέρμετρη αύξηση του σωματικού λίπους σε ποσοστό τέτοιο, ώστε να δυσχεραί- νει την υγεία του ανθρώπου. Η παιδική & εφηβική παχυσαρκία συνήθως διατηρείται και στην

Διαβάστε περισσότερα

Επιπολασμός παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακή νοσηρότητα μεταξύ των κατοίκων κλειστού αγροτικού νησιωτικού πληθυσμού

Επιπολασμός παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακή νοσηρότητα μεταξύ των κατοίκων κλειστού αγροτικού νησιωτικού πληθυσμού Επιπολασμός παραγόντων κινδύνου για καρδιαγγειακή νοσηρότητα μεταξύ των κατοίκων κλειστού αγροτικού νησιωτικού πληθυσμού Χρήστος Καπέλιος, Ιωάννης Ιωαννίδης, Ιωάννης Κυριαζής, Κωνσταντίνος Σγούρος, Χαρίλαος

Διαβάστε περισσότερα

Ομιλήτρια - Εισηγήτρια : Κουτσή Αγορίτσα ιατροφολόγος - ιαιτολόγος

Ομιλήτρια - Εισηγήτρια : Κουτσή Αγορίτσα ιατροφολόγος - ιαιτολόγος Ομιλήτρια - Εισηγήτρια : Κουτσή Αγορίτσα ιατροφολόγος - ιαιτολόγος Συχνότερο πρόβλημα δημόσιας υγείας παγκοσμίως Έχει πάρει χαρακτήρα «επιδημίας» Μακροπρόθεσμες συνέπειες για την υγεία (Manios Y. et al,

Διαβάστε περισσότερα

Α' Καρδιολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών. Τµήµα Επιστήµης Διαιτολογίας Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο

Α' Καρδιολογική Κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών. Τµήµα Επιστήµης Διαιτολογίας Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήµιο Βραχυπρόθεσµη και µακροπρόθεσµη πρόγνωση Οξέος Στεφανιαίου Συνδρόµου ανάλογα µε τη βαρύτητα της νόσου: επιδηµιολογική µελέτη Hellenic Heart Failure study. Μ. Κούβαρη 1,2, Χ. Χρυσοχόου 1, Π. Αγγελόπουλος

Διαβάστε περισσότερα

Σκοπός και υλοποίηση της έρευνας (1)

Σκοπός και υλοποίηση της έρευνας (1) Σκοπός και υλοποίηση της έρευνας (1) Η έρευνα αυτή έχει σαν σκοπό τη διερεύνηση των γνώσεων για το αλκοόλ. Πρωτότυπο ερωτηματολόγιο από τους «Νηφάλιους». Πιλοτική έρευνα σε 30 άτομα Διορθώσεις Τηλεφωνικές

Διαβάστε περισσότερα

Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους

Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους Ο Διαβήτης στα παιδιά και στους εφήβους Δρ Γεώργιος Ι Κούρτογλου Παθολόγος-Διαβητολόγος Διδάκτωρ Ιατρικής ΑΠΘ Εκρηκτικές διαστάσεις λαμβάνει πλέον ο σακχαρώδης διαβήτης και οι προβλέψεις για το μέλλον

Διαβάστε περισσότερα

http://eyzin.minedu.gov.gr/pages/e-learning.aspx Πρόγραμμα Διαδικτυακής Τηλεκπαίδευσης (e-learning)

http://eyzin.minedu.gov.gr/pages/e-learning.aspx Πρόγραμμα Διαδικτυακής Τηλεκπαίδευσης (e-learning) http://eyzin.minedu.gov.gr/pages/e-learning.aspx Πρόγραμμα Διαδικτυακής Τηλεκπαίδευσης (e-learning), Το πρόγραμμα ΕΥΖΗΝ παρεμβαίνει, μέσω συγκεκριμένων δράσεων, στην καθημερινότητα τόσο του σχολείου και

Διαβάστε περισσότερα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ευεργετική επίδραση της φυσικής δραστηριότητας στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα είναι επίσης διαχρονικά αναγνωρισμένη.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η ευεργετική επίδραση της φυσικής δραστηριότητας στην καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνητότητα είναι επίσης διαχρονικά αναγνωρισμένη. ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ, ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ ΤΡΟΠΟΥ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΗΣ ΝΟΣΟΥ ΜΕΤΑΞΥ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΣΤΟ ΚΛΕΙΣΤΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΕΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΗΣΙΟΥ- ΜΕΛΕΤΗ PERSEAS Ι. Κυριαζής, Ι. Ιωαννίδης, Χ. Δημοσθενόπουλος,

Διαβάστε περισσότερα

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. B Τρίμηνο 2010

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ. Τριμηνιαία Έρευνα. B Τρίμηνο 2010 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗΣ Τριμηνιαία Έρευνα B Τρίμηνο 2010 Αθήνα, Ιούλιος 2010 2 Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης Β Τρίμηνο 2010 3 4 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

Διαβάστε περισσότερα

ΘΕΜΑ. Business plan για την έκδοση µιας νέας δωρεάν (free press) εφηµερίδας

ΘΕΜΑ. Business plan για την έκδοση µιας νέας δωρεάν (free press) εφηµερίδας ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙ ΕΥΤΙΚΟ Ι ΡΥΜΑ ΚΡΗΤΗΣ ΣΧΟΛΗ ΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΑΣ & ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ Business plan για την έκδοση µιας νέας δωρεάν (free press) εφηµερίδας Εισηγητής: Παναγιώτα

Διαβάστε περισσότερα

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Μ. ΧΑΝΤΑΝΗΣ Διευθυντής Καρδιολογίας Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιάς

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ. ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Μ. ΧΑΝΤΑΝΗΣ Διευθυντής Καρδιολογίας Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιάς ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Μ. ΧΑΝΤΑΝΗΣ Διευθυντής Καρδιολογίας Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιάς Μεταβολικό Σύνδρομο Γλυκόζης νηστείας 110mg/dl Σπλαχνική παχυσαρκία [>102cm (m) >88cm (f)] TG 150mg/dl αρτηριακή

Διαβάστε περισσότερα