Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε.

Transcript

1 π À ª π π À ª ƒπ À Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικών εικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. TEYXOΣ Πίνακας Περιεχομένων 1.1 ραχυχρόνιες εξελίξεις του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε Ελλάδα και Ευρώπη Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) σε Ελλάδα και Ευρώπη Ακαθάριστο Εθνικό ιαθέσιμο Εισόδημα Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρώπη είκτες Εμπορίου Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Επίπεδα Τιμών σε Ελλάδα και Ευρώπη Επενδύσεις Οικοδομές στην Ελλάδα Αγορά Χρήματος Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) 5.3 Ομόλογα Ελληνικού ημοσίου Καταθέσεις στην Ελλάδα Απασχόληση στην Ευρώπη είκτης Οικονομικής υσπραγίας (Ο) Θέμα προς ιερεύνηση: Εμπορικό Ισοζύγιο 14

2 Για τον παρόν ελτίο, εργάστηκαν οι: άλια Αρανίτου, ιευθύντρια ΙΝΕΜΥ Χρίστος Κατηφόρης, οικονομολόγος ήμητρα Γούναρη, Συντονίστρια Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης ΙΝΕΜΥ Νίκος Γεωργοκώστας, στέλεχος ΙΝΕΜΥ Χαράλαμπος Αράχωβας, συνεργάτης ΙΝΕΜΥ

3 Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικοί είκτες για Ελλάδα και Ε.Ε ραχυχρόνιες εξελίξεις του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) σε Ελλάδα και Ευρώπη Η οικονομική ύφεση παρουσιάστηκε στις χώρες του ευρωπαϊκού νότου, με εξαίρεση την Ιταλία, το τρίτο τρίμηνο του 2008, αλλά με διαφορές ως προς την ένταση και τη διάρκεια (Πίνακας 1 1 ). Οι μέχρι τώρα εξελίξεις τείνουν να επαληθεύσουν τις εκτιμήσεις για τον κίνδυνο επιστροφή της Ευρωζώνης σε ύφεση. Τα δημοσιονομικά προβλήματα των οικονομικά αδύναμων χωρών και ιδιαίτερα της Ισπανίας, οδήγησαν την ΕΚΤ στη στήριξή τους με απεριόριστες αγορές κρατικών ομολόγων (ανοιχτές νομισματικές συναλλαγές). Από την πρώτη όμως στιγμή εκφράστηκαν φόβοι για την αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου μέτρου μακροχρόνια. Πίνακας 1 ραχυχρόνια εξέλιξη ρυθμών μεταβολής πραγματικού ΑΕΠ (%) Χώρα/έτος Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Ευρωζώνη (17 χώρες) 1,6 1,6 0,5-2,1-5,6-5,8-4,2-2,0 1,2 Ιρλανδία -0,4-0,9 0,4-7,4-6,2-4,8-6,3-4,5-2,7 Ελλάδα 0,2 0,5 0,0-1,3-4,4-4,4-3,5-0,8 0,4 Ισπανία 2,0 1,8 0,9-1,0-4,1-4,4-3,9-2,6-0,9 Ιταλία 0,2-0,6-1,2-3,0-7,2-6,7-4,6-3,4 1,2 Πορτογαλία 0,7 0,5 0,4-1,7-4,0-3,7-2,2-1,6 1,8 Χώρα/ έτος Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Ευρωζώνη (17 χώρες) 2,5 2,2 2,0 2,6 1,7 1,3 0,3 0,3 - Ιρλανδία -1,4 1,0 0,2-0,9 2,9 1,0 2,8 2,1 - Ελλάδα -0,7-4,6-8,6-8,0-7,3-5,0-7,5-6,5 - Ισπανία 0,1-0,4-0,1 0,5 0,7 0,9-0,4-0,6-1,6 Ιταλία 2,2 1,8 2,0 1,2 1,1 0,4-0,9-1,2 - Πορτογαλία 1,7 1,2 0,9-0,8-1,2-2,0-2,7-2,3 - Πηγή: Eurostat, όλα τα στοιχεία για Ελλάδα είναι προσωρινά Η επανεκκίνηση της οικονομίας αποτελεί τη μοναδική διέξοδο από την ύφεση και την οριστική απομάκρυνση του κινδύνου της χρεοκοπίας και της αποπομπής της χώρας από τη ζώνη του ευρώ. Πιο συγκεκριμένα, στην προσπάθεια για την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε ανάπτυξη εντάσσονται δράσεις όπως: 1. Η εφάπαξ, αντί σε δόσεις, και άμεση αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του ημοσίου. 2. Η δυνατότητα διετούς παράτασης στον χρόνο μείωσης του ελλείμματος ώστε η οικονομία να σταθεροποιηθεί, με παράλληλη μείωση των επιτοκίων δανεισμού από τις χώρες της Ευρωζώνης και την ΕΚΤ. 1. Μεταβολές σε πραγματικούς όρους-στοιχεία σε πραγματικές τιμές (2005), αλυσωτά σταθμισμένα, χωρίς εποχικές ή κατά εργάσιμες ημέρες διορθώσεις. Οι ποσοστιαίες μεταβολές του ΑΕΠ υπολογίζονται σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτος. 3

4 oκτώβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 3. Η άμεση ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. 4. Η βελτίωση της απορροφητικότητας από τα προγράμματα του ΕΣΠΑ. 5. Η δυνατότητα χρησιμοποίησης των μισών εσόδων από τις αποκρατικοποιήσεις για επενδύσεις αντί για εξυπηρέτηση του χρέους. 6. Η παραίτηση της ΕΚΤ από τα κέρδη των ελληνικών ομόλογων υπέρ της εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους, χωρίς έτσι να θιγούν οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι. 7. Το γενναίο κούρεμα του ελληνικού χρέους στα ομόλογα που κατέχουν οι Εθνικές Κεντρικές Τράπεζες, χωρίς πάλι να επηρεαστούν άμεσα οι Ευρωπαίοι φορολογούμενοι, αλλά οι κεντρικές τράπεζες ενδεχομένως να χρειαστούν επανακεφαλαιοποίηση. 8. Η δυνατότητα επαναγοράς ελληνικών κρατικών ομολόγων από το ημόσιο στη δευτερογενή αγορά στην τρέχουσα τιμή κατόπιν δανείου από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Το ετές ελληνικό ομόλογο θα μπορούσε να διαπραγματευτεί στα 33 σεντ του δολαρίου περίπου, γεγονός που σημαίνει πως η Ελλάδα θα μπορούσε να αποσύρει για κάθε δολάριο που δανείζεται παλαιότερο δάνειο τριών δολαρίων Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) σε Ελλάδα και Ευρώπη Η ελληνική οικονομία εξελίχθηκε σε οικονομία των υπηρεσιών αφού η συμμετοχή του τριτογενούς τομέα στην ΑΠΑ είναι τριπλάσια των άλλων δύο μαζί. Εν μέσω μάλιστα κρίσης η συμβολή του τομέα των υπηρεσιών παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, αν και είναι νωρίς για την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων. Η υψηλή αστικοποίηση και η αδυναμία των ελληνικών βιομηχανικών προϊόντων να ανταγωνιστούν τα αντίστοιχα άλλων αναπτυγμένων χωρών, διαμόρφωσαν τη σημερινή διάρθρωση της παραγωγής (Πίνακας 2). Η συμμετοχή του εμπορίου φαίνεται να συρρικνώνεται κατά τη διάρκεια της ύφεσης, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τη σημαντική υποχώρηση όλων των δεικτών εμπορίου. Πίνακας 22 Συμμετοχή (%) επιμέρους τομέων και κλάδου εμπορίου στην ΑΠΑ της ελληνικής οικονομίας Τομέας-κλάδος/ Έτος Πρωτογενής τομέας 6,3 5,9 5,0 5,8 4,9 4,0 3,3 3,5 3,1 3,2 ευτερογενής τομέας 21,5 19,4 19,7 18,7 19,3 21,4 20,6 18,0 19,3 18,7 Τριτογενής τομέας 72,2 74,7 75,3 75,5 75,8 74,6 76,1 78,5 77,6 78,1 Κλάδος εμπορίου 15,5 16,7 18,5 18,0 16,9 13,1 14,4 15,4 14,4 12,4 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ,- Επεξεργασία ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ. Με βάση τους πραγματικούς ρυθμούς μεταβολής της ΑΠΑ, η Ελλάδα φαίνεται να ανακάμπτει σταδιακά αλλά έχει ακόμη να καλύψει σημαντική απόσταση μέχρι την επίτευξη θετι Τα στοιχεία για την περίοδο είναι προσωρινά. Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν υπολογιστεί με βάση δεδομένα σε σταθερές τιμές.

5 Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικοί είκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. κών ρυθμών. Σε όλες τις υπόλοιπες χώρες και στην Ευρωζώνη παρατηρείται επιδείνωση του ρυθμού μεταβολής της ΑΠΑ, με τη χειρότερη εικόνα να παρουσιάζει η Πορτογαλία. Η εξέλιξη των ρυθμών μεταβολής της ΑΠΑ τα επόμενα τρίμηνα θα είναι καθοριστικής σημασίας για την ευρωπαϊκή οικονομία, η οποία θα πρέπει να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ αλλά και από τις αναδυόμενες αγορές της Ασίας. (ιάγραμμα 1) 6 ιάγραµµα 1: ραχυχρόνια εξέλιξη πραγµατικών ρυθµών µεταβολής (%) ΑΠΑ σε Ελλάδα και Ευρώπη Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q Q4 20 Q1 20 Q2 20 Q3 20 Q Q Q Q Q Q Q2 Eυρωζώνη Iσπανία Ελλάδα Ιρλανδία Ιταλία Πορτογαλία Πηγή: Eurostat 1.3. Ακαθάριστο Εθνικό ιαθέσιμο Εισόδημα - Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρώπη Το ακαθάριστο εθνικό διαθέσιμο εισόδημα συρρικνώνεται, ιδιαίτερα στις χώρες που έχουν αποδεχτεί και εφαρμόζουν περιοριστικές πολιτικές αλλά και σε εκείνες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα (Πίνακας 3 3 ). Ενθαρρυντικά είναι τα μηνύματα για την Ιρλανδία όπου το εισόδημα παρουσιάζει θετικούς ρυθμούς μεταβολής τα τελευταία δύο τρίμηνα ενώ για τις υπόλοιπες χώρες τα στοιχεία υποδεικνύουν επιδείνωση. Στην Ελλάδα το εισόδημα μειώνεται μεν αλλά με επιβραδυνόμενο ρυθμό. Από την εξέλιξη του εισοδήματος τα αμέσως επόμενα τρίμηνα αναμένεται να προκύψουν ασφαλέστερα συμπεράσματα. 3. Τα στοιχεία του Πίνακα 3 αναφέρονται σε ονομαστικές τιμές χωρίς εποχικές διορθώσεις ενώ οι ποσοστιαίες μεταβολές του εισοδήματος έχουν υπολογιστεί με βάση το προηγούμενο κάθε φορά τρίμηνο. 5

6 oκτώβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Πίνακας 3 Ονομαστικοί Ρυθμοί Μεταβολής (%) Ακαθάριστου ιαθέσιμου Εισοδήματος Χώρα/ έτος Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Ευρωζώνη -4,7-3,2-0,5 2,1 3,4 3,1 3,5 4,0 2,5 2,8 1,3 1,5 0,4 Ιρλανδία -13,6-13,6-13,0-7,0-2,2 1,4-0,3-4,6-0,2-2,9-1,5 3,8 4,3 Ελλάδα 6,8-4,1 2,9 3,8-1,2-1,8-9,2-7,2-5,2-4,2-6,7-5,6-2,7 Ισπανία -3,9-2,7-1,1 1,2 0,7-0,4 1,6 0,7 1,9 0,9-0,9-0,7 - Ιταλία -5,6-2,4-0,4 1,4 2,4 2,2 2,2 2,1 2,0 1,6 0,2-0,2-1,7 Πορτογαλία -4,2-1,4-2,0 3,3 3,1 2,9 4,1 2,0-3,0-0,2-3,6-1,4-1,4 Πηγή: Eurostat Η μείωση του εισοδήματος επηρέασε σε μεγάλο βαθμό τις καταναλωτικές δαπάνες, όπως ήταν άλλωστε αναμενόμενο. Η χώρα που δέχεται τις ισχυρότερες πιέσεις είναι η Ελλάδα (Πίνακας 4 4 ). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η ΕΣΕΕ από το προηγούμενο δελτίο είχε επισημάνει τις δυσμενείς επιπτώσεις στην κατανάλωση ύψους 5,5% για το 2013 των νέων περιοριστικών μέτρων ύψους 13,5 δισ. ευρώ που έχουν δρομολογηθεί. Η Eurostat, πριν αναθεωρήσει τις εκτιμήσεις της, ανέμενε συρρίκνωση κατά μόλις 0,7% ενώ μετά την αναθεώρηση 5,2%. Πίνακας 4 Εξέλιξη ρυθμού μεταβολής δαπανών κατανάλωσης (%) Χώρα/ έτος * 2013** 2014** Ευρωζώνη 4,8 4,6 1,9-2,3 3,4 2,4 Ιρλανδία 9,5 12,5-0,7-8,5 3,2 0,9 0,1 0,9 1,7-5,2 Ελλάδα 5 6,0 4,5 6,8-1,6-4,1-6,1-4,3-0,7-0,4-5,5 Ισπανία 9,2 8,1 1,9-4,3 3,1 1,1 1,0-1,2 1,2 Ιταλία 4,9 4,8 2,4-3,3 1,6 3,5 0,2 0,6 1,8 Πορτογαλία 4,6 4,7 1,4-3,2 4,5-1,8-3,1-0,5 1,4 Πηγή: Eurostat, *: Εκτιμήσεις Eurostat, **: Προβλέψεις Eurostat Επεξεργασία ΕΣΕΕ, ***: Στην Ελλάδα 2.1. είκτες Εμπορίου Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στατιστικά δεδομένα, ο κύκλος εργασιών και ο όγκος πωλήσεων στον τομέα του εμπορίου έχει συρρικνωθεί σημαντικά (ιάγραμμα 2). Στο Λιανικό Εμπόριο, ο Γενικός είκτης Κύκλου Εργασιών (ΚΕ) την περίοδο Ιαν. Ιούλ. του 2012, 6 4. Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν προκύψει από στοιχεία σε εκατομμύρια μονάδες αγοραστικής ισοδυναμίας PPS Για την Ελλάδα εμφανίζονται κατά σειρά οι ρυθμοί μετά την αναθεώρηση της Eurostat (-5,2), πριν την αναθεώρηση (-0,7) και τέλος η εκτίμηση του Αυγούστου από την ΕΣΕΕ (-5,5)

7 Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικοί είκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. συγκριτικά με το αντίστοιχο διάστημα του 2008, έχει μειωθεί σωρευτικά κατά 25,9%, ενώ η υποχώρηση για την ίδια περίοδο του είκτη Όγκου (Ο) ανήλθε σε 33,6%. Ο ΚΕ στο Χονδρικό εμπόριο, το διάστημα μεταξύ του δεύτερου τριμήνου του 2008 και του 2012, συρρικνώθηκε κατά 38,4% ενώ στο εμπόριο οχημάτων η πτώση ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη (73,5%). (ιάγραμμα 2) ιάγραµµα 2: ραχυχρόνιες εξελίξεις δεικτών εµπορίου (2005=0) B Τρίµ. ΚΕ Λιανικού Ο Λιανικού ΚΕ Χονδρικού ΚΕ Οχηµάτων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Η διεθνής οικονομική κρίση σε συνδυασμό τα χρόνια διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, επέφερε δυσμενείς οικονομικές επιπτώσεις. Τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής συνδέθηκαν με πτώση στις αποδοχές, αύξηση των φόρων, και ενίσχυση της ανεργίας με αποτέλεσμα την απότομη μείωση της ζήτησης και της κατανάλωσης. Υπό αυτές τις συνθήκες, το επιχειρηματικό κλίμα επιδεινώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό ενώ η έντονη αβεβαιότητα που παρατηρείται σήμερα σχετικά με την παραμονή της χώρας στη ζώνη του ευρώ και την οριστική διευθέτηση του ελληνικού χρέους δεν συμβάλλουν θετικά στο «επιχειρείν» (Πίνακας 5 6 ). Προσοχή χρειάζεται στην επεξεργασία και ερμηνεία των στοιχείων για την αξία και τα τεμάχια των ακάλυπτων επιταγών και συναλλαγματικών από τη βάση «Τειρεσίας». Υποχώρηση των συγκεκριμένων μεγεθών, είτε πρόκειται για αξία, είτε για αριθμό τεμαχίων, δεν συνεπάγεται και βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος καθώς μπορεί να οφείλε- 6. Ο εν λόγω είκτης είναι ο αριθμητικός μέσος του «ισοζυγίου» (σε ποσοστό) των απαντήσεων για την τρέχουσα και τη μελλοντική κατάσταση στο εμπόριο και στα αποθέματα (με αρνητική επίδραση). 7

8 oκτώβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ται, κατά κύριο λόγο, στη συρρίκνωση του κύκλου εργασιών και στην ουσιαστικά άρνηση αποδοχής τέτοιων συναλλακτικών μέσων. Ο σχηματισμός κυβέρνησης συνεργασίας μετά από δύο συνεχόμενες εκλογικές αναμετρήσεις και γενικότερα τα θετικά μηνύματα για τις οικονομικές εξελίξεις και την παραμονή της χώρας στην Ευρωζώνη επιδρούν θετικά στη διαμόρφωση του επιχειρηματικού κλίματος. Πίνακας 5 ραχυχρόνια εξέλιξη δείκτη εμπιστοσύνης λιανικού εμπορίου Έτος/ Μέση Μήνας Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. εκ. τιμή έτους , , , , , ,7 Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Business and Consumer Survey Results- Επεξεργασία ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 3.1. Επίπεδα Τιμών σε Ελλάδα και Ευρώπη Ο πληθωρισμός, βάσει του εναρμονισμένου είκτη Τιμών Καταναλωτή (ΕνΤΚ), παρουσιάζει τάσεις επιβράδυνσης από την άνοιξη, σε αρκετές χώρες. Στην Ελλάδα φαίνεται να αποκλιμακώνεται σημαντικά ενώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις οικονομολόγων, η υποχώρησή του αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι το τέλος του έτους και ενδεχομένως να σημειωθεί αποπληθωρισμός εντός του Ανησυχία προκαλεί το ύψος του πληθωρισμού στις άλλες χώρες του ευρωπαϊκού νότου καθώς ανεξάρτητα από την υπογραφή μνημονίου, όλες εφαρμόζουν περιοριστικές πολιτικές με αρνητικό αντίκτυπο σε αποδοχές και ζήτηση (Πίνακας 6). Παράλληλα, ο πληθωρισμός στην Ευρωζώνη, σε Γερμανία και Γαλλία παρα- Πίνακας 6 ραχυχρόνια εξέλιξη πληθωρισμού βάσει ΕνΤΚ 8 Χώρα/ Περίοδος Αύγ Σεπ Οκτ Νοέμ. εκ. Ιαν. Φεβ. Μάρ Απρ. Μάι Ιούν Ιούλ. Αύγ. ΕΖ-17 2,6 3,0 3,0 3,0 2,7 2,7 2,7 2,7 2,6 2,4 2,4 2,4 2,6* Γερμανία 2,5 2,9 2,9 2,8 2,3 2,3 2,5 2,3 2,2 2,2 2,0 1,9 2,2 Ιρλανδία 1,0 1,3 1,5 1,7 1,4 1,3 1,6 2,2 1,9 1,9 1,9 2,0 2,6 Ελλάδα 1,4 2,9 2,9 2,8 2,2 2,1 1,7 1,4 1,5 0,9 1,0 0,9 1,2 Ισπανία 2,7 3,0 3,0 2,9 2,4 2,0 1,9 1,8 2,0 1,9 1,8 2,2 2,7 Γαλλία 2,4 2,4 2,5 2,7 2,7 2,6 2,5 2,6 2,4 2,3 2,3 2,2 2,4 Ιταλία 2,3 3,6 3,8 3,7 3,7 3,4 3,4 3,8 3,7 3,5 3,6 3,6 3,3 Πορτογαλία 2,8 3,5 4,0 3,8 3,5 3,4 3,6 3,1 2,9 2,7 2,7 2,8 3,2 Πηγή: Eurostat, *: Προσωρινά Στοιχεία

9 Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικοί είκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. μένει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα αλλά πάνω από το όριο του 2%, χωρίς όμως αυτό να ανησυχεί ιδιαίτερα την ΕΚΤ Επενδύσεις Οικοδομές στην Ελλάδα Στόχος της Ελλάδας αποτελεί η προσέλκυση επενδύσεων ως ο μόνος τρόπος για την επίτευξη θετικών ρυθμών μεγέθυνσης. Παρά τις μέχρι τώρα προσπάθειες, οι πόροι για το Πρόγραμμα ημοσίων Επενδύσεων συρρικνώνονται διαχρονικά. Η πτώση των διαθέσιμων πόρων του Π..Ε. για τα έτη 2009, 20, 2011 καθώς και του δεύτερου τριμήνου του 2012 σε σχέση με τις αντίστοιχες περιόδους του 2008 ήταν επιταχυνόμενη και διαμορφώθηκε σε 3,9%, 17,0%, 35,4% και 57,8% αντίστοιχα. Παράλληλα, ανησυχίες εκφράζονται για πιθανή περαιτέρω υποχώρηση των πόρων του ΠΕ το επόμενο έτος εξαιτίας της δημοσιονομικής προσαρμογής. Το υπουργείο Ανάπτυξης έχει κατανοήσει τη σημασία των επενδύσεων και έχει δεσμευτεί για την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων που θα ενισχύσουν την ελκυστικότητα της χώρας. Η οικονομική κρίση έχει επιδράσει αρνητικά και στην ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα (Πίνακας 7 7 ). Το γεγονός αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο και στον τομέα της απασχόλησης καθώς πολλοί εργαζόμενοι στην οικοδομική δραστηριότητα και σε παρεμφερή επαγγέλματα απώλεσαν την εργασία τους. Η συρρίκνωση των αποδοχών και γενικά της ρευστότητας σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα για την παραμονή της χώρας στο ευρώ, τους απαγορευτικούς όρους χορηγήσεων δανείων και το ασταθές φορολογικό σύστημα αύξησαν τον κίνδυνο στις επενδύσεις των οικοδομών, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη οι πιέσεις που δέχονται οι ιδιοκτήτες για σημαντική υποχώρηση των ενοικίων. Πίνακας 7 ραχυχρόνια εξέλιξη ρυθμού μεταβολής (%) όγκου ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας Έτος/ Τρίμηνο Α Τρίμηνο Τρίμηνο Γ Τρίμηνο Τρίμηνο ,5 31,6-9,0-8, ,6-0,6-2,9 6, ,7-11,4-0,5 14, ,8 28,5 25,9-21, ,8-6,9 Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Αγορά Χρήματος Η ΕΚΤ προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της οικονομικής ύφεσης με αποκλιμάκωση των επιτοκίων (Πίνακας 8). Η παρέμβαση αυτή, αν και ήταν προς τη σωστή 7. Ποσοστιαίες μεταβολές ανά διαδοχικό τρίμηνο με βάση τον όγκο ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας σε χιλ. κυβικά μέτρα. 9

10 oκτώβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ κατεύθυνση και για αυτό θεωρήθηκε επιβεβλημένη, δεν κατόρθωσε να αναχαιτίσει την ύφεση και τις επιπτώσεις της. Είναι φανερό πως χρειάζονται άλλες, περισσότερο ουσιαστικές δράσεις για την ενίσχυση της οικονομίας και την οριστική απομάκρυνση από την ύφεση. Ο ρόλος του βασικού επόπτη των τραπεζών της Ευρωζώνης που ανέλαβε πρόσφατα η ΕΚΤ για το 2013 αποτέλεσε ένα αισιόδοξο μήνυμα, παρά τις δηλώσεις της γερμανικής καγκελαρίας ότι δεν θα υπάρξουν απευθείας ανακεφαλαιοποιήσεις για τράπεζες που είχαν εμφανίσει προβλήματα στο παρελθόν όπως οι ελληνικές, οι πορτογαλικές και οι ιρλανδικές. Πίνακας 8 ραχυχρόνια εξέλιξη επιτοκίων καταθέσεων και ΕΚΤ (%) ΤΡΙΜΗΝΟ/ καταθεσείς καταθεσεισ Επιτόκιο κύριας ΕΠΙΤΟΚΙΑ 3 ΜΗΝΩΝ 12 ΜΗΝΩΝ αναχρηματοδότησης ΕΚΤ 2008 Α 4,48 4,48 3, ,86 5,06 3, Γ 4,98 5,36 4, ,21 4,35 3, Α 2,01 2,22 2, ,31 1,67 1, Γ 0,87 1,33 1, ,72 1,24 1,00 20 Α 0,66 1,23 1, ,69 1,25 1,00 20 Γ 0,88 1,40 1, ,02 1,52 1, Α 1, 1,73 1, ,41 2,13 1, Γ 1,56 2,12 1, ,50 2,05 1, Α 1,04 1,67 1, ,69 1,29 1, Γ 0,36 0,89 0,75 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος, (μέσοι όροι περιόδου) 5.2. Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, η αξία των χρηματιστηριακών συναλλαγών υποχωρεί από το 2007 καταγράφοντας σημαντικές απώλειες. Το ελληνικό ΧΑΑ παρουσιάζει έντονα τραπεζοκεντρικά χαρακτηριστικά και σε συνδυασμό με τη μέχρι πρότινος μεγάλη συμμετοχή των ξένων επενδυτών που επέλεξαν την τακτική της υποτιμητικής κερδοσκοπίας, οδηγήθηκε στην απαξίωση. Το τελευταίο τρίμηνο του 2012 παρατηρείται η τάση αντιστροφής του κλίματος αλλά θα πρέπει να μεσολαβήσουν και άλλα τρίμηνα για τη διατύπωση ασφαλών συμπερασμάτων (Πίνακας 9) Οι ποσοστιαίες μεταβολές έχουν υπολογιστεί μεταξύ διαδοχικών τριμήνων.

11 Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικοί είκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. Τέλος πολλοί επενδυτές υποστηρίζουν πως με τη σταθεροποίηση της χώρας, την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και την οριστική απομάκρυνση του κινδύνου αποπομπής της χώρας από τη ζώνη του ευρώ το ΧΑΑ θα παρουσιάσει δυναμικούς ρυθμούς επέκτασης. Πίνακας 9 ραχυχρόνια εξέλιξη ρυθμών μεταβολής εικτών ΧΑΑ (%) Τρίμηνο (τέλος περιόδου) Α Τρίμηνο Τρίμηνο Γ Τρίμηνο Τρίμηνο 2009 Γενικός είκτης -5,8 31,2 20,4-17,5 Τραπεζών -23,2 62,2 41,4-24,7 20 Γενικός είκτης -22,4-30,6 2,6-3,9 Τραπεζών -15,2-39,6 8,7-15, Γενικός είκτης 8,6-16,7-37,6-14,8 Τραπεζών 0,4-22,1-52,0-49, Γενικός είκτης 7,2-16,2 20,9 Τραπεζών 14,1-21,7 19,6 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος *: Γενικός είκτης ( =0), **: Τράπεζες ( =5000) 5.3. Ομόλογα Ελληνικού ημοσίου Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων αυξάνονται με επιταχυνόμενο ρυθμό με την εκδήλωση της οικονομικής κρίσης και διαμορφώνονται σε μη βιώσιμα επίπεδα. Το «κούρε- ιάγραµµα 3: ραχυχρόνια εξέλιξη αποδόσεων των οµολόγων του ελληνικού δηµοσίου (%) Ιούν Aύγουσ Οκτώβ εκέµ Φεβρ Απρίλ Ιούν Aύγουσ ετών 5 ετών 7 ετών ετών 15 ετών 30 ετών Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος. 11

12 oκτώβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ μα των ομολόγων» (PSI) αποκλιμάκωσε τις αποδόσεις των ομόλογων αλλά μόνο βραχυχρόνια (ιάγραμμα 3) 9. Οι πρώτες θετικές εικόνες για την Ελλάδα με το σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας σε συνδυασμό με θετικά σχόλια από το εξωτερικό για την πορεία της χώρας φαίνεται να ενισχύουν σταδιακά την εμπιστοσύνη των διεθνών αγορών και των επενδυτών, ενδεχόμενο που θα διασαφηνιστεί από τις εξελίξεις των αποδόσεων την προσεχή περίοδο Καταθέσεις στην Ελλάδα Το ελληνικό τραπεζικό σύστημα βρίσκεται αντιμέτωπο με επισφαλή δάνεια και κυρίως με διαρροές καταθέσεων. Το αρνητικό κλίμα, η αβεβαιότητα για την παραμονή της Ελλάδας στη ζώνη του ευρώ, οι φορολογικές επιβαρύνσεις, η υψηλή ανεργία και η πτώση του εισοδήματος οδήγησαν τους αποταμιευτές σε μαζικές αναλήψεις χρημάτων. Τραπεζικοί κύκλοι θεωρούν πως οι αποταμιευτές θα αρχίσουν να επιστρέφουν τις καταθέσεις τους μόλις διαλυθούν οριστικά οι αμφιβολίες για την παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ και αρχίσουν τα πρώτα σημάδια ανάκαμψης της οικονομίας. Θετικά προς αυτήν την κατεύθυνση αναμένεται να επιδράσει η ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος. Ήδη, με το σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας παρατηρήθηκε επιβράδυνση των απωλειών αν και η κατάσταση παραμένει ρευστή έτσι ώστε η διεξαγωγή συμπερασμάτων να μην είναι επί του παρόντος ασφαλής (ιάγραμμα 4). ιάγραµµα 4: ραχυχρόνια εξέλιξη ρυθµών µεταβολής καταθέσεων στην Ελλάδα (%) Ιούλ-12 Απρ-12 Ιαν-12 Οκτ-11 Ιούλ-11 Απρ-11 Ιαν Tαµιευτηρίου Εύκολα Ρευστοποιήσιµες Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Στις 12 Μαρτίου άρχισε η διαπραγμάτευση των νέων ελληνικών ομολόγων μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των παλαιών στο πλαίσιο του PSI.

13 Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικοί είκτες για Ελλάδα και Ε.Ε Απασχόληση σε Ελλάδα και Ευρώπη Η ανεργία στην Ευρώπη εξελίσσεται ως το σημαντικότερο κοινωνικό πρόβλημα, ιδιαίτερα στις χώρες που αντιμετωπίζουν δημοσιονομικά προβλήματα (ιάγραμμα 5). Ειδικότερα για την Ελλάδα, το πλέον ανησυχητικό είναι ότι οι εκτιμήσεις προβλέπουν περαιτέρω ενίσχυση του ποσοστού ανεργίας ενώ σύμφωνα με το Μνημόνιο αναμένεται η απομάκρυνση δημοσίων υπαλλήλων μέχρι το Τα μέτρα στο εργασιακό που έχει νομοθετήσει η ελληνική κυβέρνηση (μείωση κατώτατου μισθού και αποζημιώσεων απόλυσης, κατάργηση «μετενέργειας» κ.λπ.) δεν μπορούν να αξιολογηθούν ως προς την αποτελεσματικότητά τους καθώς δεν έχει μεσολαβήσει επαρκές χρονικό διάστημα για να επηρεάσουν τα βασικά εργασιακά μεγέθη ούτε υπάρχουν διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία που να επιτρέπουν ασφαλή συμπεράσματα. Τέλος, σύμφωνα με τους δείκτες κόστους εργασίας, το εργατικό κόστος στην Ελλάδα συρρικνώνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό ενώ σε Ιταλία και Ισπανία παρουσιάζει αυξητικές τάσεις, παρά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας. 30 ιάγραµµα 5: ραχυχρόνια εξέλιξη της ανεργίας στην Ελλάδα και Ευρώπη (%) Q Q Q Q Q Q3 20 Q1 20 Q Q Q Q2 Eυρωζώνη Ιρλανδία Ελλάδα Ιταλία Ισπανία Πορτογαλία Πηγή: Eurostat, 7.1. είκτης Οικονομικής υσπραγίας (Ο) Η επιδείνωση του δείκτη οικονομικής δυσπραγίας (Ο) από τα μέσα του 2009 οφείλεται κυρίως στην άνοδο της ανεργίας. Οι εκτιμήσεις για περαιτέρω διόγκωση της ανεργίας και της συνέχισης της ύφεσης σε συνδυασμό με τα ήδη χαμηλά μεγέθη του επιτοκίου παρέμβασης και του πληθωρισμού, αναμένονται να ενισχύσουν τον δείκτη τα επόμενα τρίμηνα. 13

14 oκτώβριος 12 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Τα νέα φορολογικά μέτρα που ετοιμάζονται να ψηφιστούν εντός του 2012 προβλέπεται να πιέσουν την ανεργία και την ανάπτυξη ακόμη περισσότερο (ιάγραμμα 6). 60 ιάγραµµα 6: ραχυχρόνια εξέλιξη δείκτη οικονοµικής δυσπραγίας στην Ελλάδα Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΕΚΤ, Eurostat Επεξεργασία στοιχείων ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ 8.1. Θέμα προς διερεύνηση: Εμπορικό Ισοζύγιο Στο ιάγραμμα 7 παρουσιάζεται η εξέλιξη του Εμπορικού Ισοζυγίου. Παρά την πρόοδο που έχει ήδη επιτευχθεί, κυρίως λόγω περικοπών στον τομέα των εισαγωγών, παρατηρείται μία σχετική κόπωση της οικονομίας. Οι μειώσεις των μισθών και των αμοιβών συνετέλεσαν στο συνεχή περιορισμό των εισαγωγών καθώς η πτώση του εισοδήματος συρρίκνωσε την κατανάλωση σημαντικά και ανάγκασε πολλές ελληνικές παραγωγικές επιχειρήσεις να στραφούν στις αγορές προϊόντων του εξωτερικού. Το αρνητικό όμως II 06 ιάγραµµα 7: ραχυχρόνια εξέλιξη εµπορικού ισοζυγίου (εκατ. ευρώ) 06 IV 07 I 07 II IV 08 I 08 II IV 09 I 09 II IV I II IV 11 I 11 II IV 12 I 12 II 14 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος

15 Συνοπτικό Τριμηνιαίο ελτίο Μακροοικονομικοί είκτες για Ελλάδα και Ε.Ε. επιχειρηματικό κλίμα, η έλλειψη ρευστότητας και η αβεβαιότητα δεν επιτρέπουν στις ελληνικές επιχειρήσεις την ανάληψη ουσιαστικών επενδύσεων για εκσυγχρονισμό της παραγωγής και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων. Εάν λοιπόν το ελληνικό κράτος επιθυμεί την ενίσχυση των εξαγωγών και οφείλει να υιοθετήσει νέες, περισσότερο αποτελεσματικές στρατηγικές. 15

16