Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε.

Transcript

1 ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ THΣ ΕΣΕΕ π À ª π π À ª ƒπ À Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. TEYXOΣ VI Πίνακας Περιεχομένων 1.1 ΑΕΠ σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Εξελίξεις και σύνθεση Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) Καθαρό Εθνικό Διαθέσιμο Εισόδημα - Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Επιτόκια Αγοράς Χρήματος Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών Ομόλογα ελληνικού Δημοσίου Καταθέσεις στην Ελλάδα Κλάδος εμπορίου στην Ελλάδα Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Επενδύσεις-Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) στην Ελλάδα Ειδικό Θέμα: Εξελίξεις στην Κύπρο 17

2 Για τον παρόν Δελτίο, εργάστηκαν οι: Βάλια Αρανίτου, Διευθύντρια ΙΝΕΜΥ Χρίστος Κατηφόρης, οικονομολόγος Δήμητρα Γούναρη, Συντονίστρια Τμήματος Έρευνας και Τεκμηρίωσης ΙΝΕΜΥ Νίκος Γεωργοκώστας, στέλεχος ΙΝΕΜΥ Χαράλαμπος Αράχωβας, συνεργάτης ΙΝΕΜΥ

3 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI 1.1 ΑΕΠ σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Η πορεία ανάκαμψης της παγκόσμιας οικονομίας παραμένει εύθραυστη και περιβάλλεται ακόμα από σημαντικούς κινδύνους. Οι αναδυόμενες και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες μεγεθύνονται μεν με ικανοποιητικό ρυθμό αλλά αντιθέτως, οι προηγμένες επιβραδύνονται ή βρίσκονται σε ύφεση. Στην Ευρωζώνη, η ύφεση των οικονομιών της περιφέρειας μέσω των εξαγωγών και της αβεβαιότητας επηρέασαν έντονα, στα τέλη του, και τον πυρήνα της. Το τελευταίο τρίμηνο του, σχεδόν όλες οι χώρες της Ευρωζώνης είχαν αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας (-0,6%). Η Γερμανία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και το 2013, αλλά με αναιμικό ρυθμό, μεταξύ 0,4% και 0,6%, έναντι 0,7% το, ενώ το ΑΕΠ της Γαλλίας, Ιταλίας και Ισπανίας αναμένεται να σημειώσει πτώση εντός του τρέχοντος έτους, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις του IMF και της Eurostat (Πίνακας 1). Πίνακας 1 Ρυθμός μεταβολής (%) πραγματικού ΑΕΠ σε Ευρώπη και Ελλάδα Χώρα/ Έτος 2010 Q2 Q3 Q2 Q3 Ευρωζώνη 2,2 2,5 1,7 1,4 0,7-0,1-0,5-0,7-0,9 (0,4) (0,7) (0,2) (0,1) (-0,3) (-0,1) (-0,2) (-0,1) (-0,6) Ιρλανδία 0,1 0,8 2,6 1,8 3,5 1,4 0,7-0,5-1,0 (-1,3) (1,5) (1,5) (0,1) (0,4) (-0,6) (0,8) (-1,0) (-0,2) Ελλάδα* -9,0-8,8-7,9-4,0-7,9-6,7-6,4-6,7-5,7 (-) (-) (-) (-) (-) (-) (-) (-) (-) Ισπανία 0,4 0,5 0,5 0,6 0,0-0,7-1,4-1,6-1,9 (0,1) (0,3) (0,2) (0,0) (-0,5) (-0,4) (-0,4) (-0,3) (-0,8) Ιταλία 2,0 1,3 0,9 0,3-0,5-1,7-2,5-2,6-2,8 (0,2) (0,2) (0,1) (-0,1) (-0,7) (-1,0) (-0,6) (-0,3) (-0,9) Κύπρος 2,7 1,7 1,5-0,3-0,7-1,5-2,5-2,3-3,5 (0,3) (0,3) (0,1) (-0,9) (-0,1) (-0,5) (-1,0) (-0,7) (-1,3) Πορτογαλία 1,6-0,4-0,9-1,8-3,1-2,3-3,2-3,6-3,8 (-0,3) (-0,9) (-0,1) (-0,5) (-1,6) (-0,1) (-1,1) (-0,9) (-1,8) Πηγή: Eurostat Ποσοστιαίες μεταβολές ΑΕΠ (τιμές αγοράς εκατ. ). Εκτός παρενθέσεως: Στοιχεία συγκριτικά με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Εντός παρενθέσεως: Στοιχεία συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο (q-o-q). Τα στοιχεία είναι εποχικά και ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα καθώς και αλυσωτά σταθμισμένα, *: Για την Ελλάδα, τα στοιχεία συγκριτικά με το προηγούμενο τρίμηνο (q-o-q). δεν είναι εποχικώς και ως προς τις εργάσιμες ημέρες διορθωμένα και για το λόγο αυτό δεν παρατίθενται.. Στην Ελλάδα, η υποχώρηση των πραγματικών μισθών σε συνδυασμό με τη συνεχιζόμενη δημοσιονομική προσαρμογή και τις αδύναμες εξαγωγές επιδεινώνουν την ύφεση (OECD Economic Outlook). Αναμφίβολα έχει καταγραφεί βελτίωση σε βασικά μακροοικονομικά μεγέθη (υποχώρηση των spreads και του επιτοκίου των δεκαετών ομολόγων, θετικά μηνύματα σχετικά με το έλλειμμα και το πρωτογενές πλεόνασμα και σταθεροποίηση του 3

4 ιούνιος 13 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ γενικού επιπέδου τιμών) ενώ η εικόνα της χώρας διεθνώς αλλάζει προς το καλύτερο. Η ανεργία όμως παραμένει σε ιστορικά υψηλά και η έλλειψη αποφασιστικών μεταρρυθμίσεων στην αγορά προϊόντος συρρικνώνει την αποτελεσματικότητα της μείωσης των μισθών στον τομέα της ανταγωνιστικότητας. Επίσης, θα πρέπει να αξιοποιηθούν περαιτέρω οι αυτόματοι σταθεροποιητές, γεγονός που μπορεί να σημάνει την ανάγκη για περαιτέρω χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος από το ΔΝΤ-Ευρωζώνη ή την ελάφρυνση του χρέους. Τέλος, απαραίτητη κρίνεται η αποκατάσταση της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τον ιδιωτικό τομέα με στόχο την ενίσχυση των επενδύσεων και της κατανάλωσης. Οι προσπάθειες της ελληνικής κυβέρνησης θα πρέπει να ενταθούν έτσι ώστε η οικονομία να σταθεροποιηθεί και το 2013 να αποτελέσει το τελευταίο έτος της ύφεσης. Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος, η ελληνική οικονομία καλείται να αντιμετωπίσει τις εξής σοβαρές προκλήσεις το τρέχον έτος: 1. Συνέχιση με απόλυτη συνέπεια της εφαρμογής του προγράμματος της δημοσιονομικής προσαρμογής. 2. Επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα στο δημόσιο τομέα (ολοκλήρωση φορολογικής μεταρρύθμισης, βελτίωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, ουσιαστική αξιοποίηση δυνατότητας νέων προσλήψεων κλπ). 3. Αποφασιστική και ταχύτερη ολοκλήρωση του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων με στόχο τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης και την αλλαγή του παραγωγικού προτύπου της οικονομίας. 4. Άμεση αντιμετώπιση της ανεργίας με περισσότερες ενεργητικές πολιτικές. 5. Ολοκλήρωση των μεταρρυθμίσεων στον ασφαλιστικό τομέα και 6. Ενίσχυση της ρευστότητας μέσω της εξόφλησης των ληξιπρόθεσμων οφειλών του δημοσίου και της αξιοποίησης των πόρων του ΕΣΠΑ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων. 1.2 Εξελίξεις και σύνθεση της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) 4 Το η Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) σε σταθερές τιμές μειώθηκε στην Ελλάδα κατά 6,2%, παρουσιάζοντας ελαφρώς επιβραδυνόμενη τάση σε σχέση με το (6,6%). Ιδιαίτερη όμως ανησυχία προκαλεί το γεγονός ότι η υποχώρηση της ΑΠΑ τείνει να παγιωθεί γύρω στο 6,0% τα τελευταία τέσσερα τρίμηνα (Διάγραμμα 1). Η αβεβαιότητα και η ύφεση έχουν επηρεάσει αρνητικά την ΑΠΑ σε διεθνές επίπεδο, παρά τις επιθετικά αναπτυξιακές πολιτικές των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας (ποσοτική χαλάρωση κλπ). Την περίοδο δ τρίμηνο δ τρίμηνο, οι σωρευτικές απώλειες της ΑΠΑ στο σύνολο της οικονομίας για την Ελλάδα διαμορφώθηκαν σε 21,6%, ενώ για τις χώρες Ισπανία, Ιταλία, Κύπρο και Πορτογαλία το μέγεθος της απώλειας ήταν της τάξης του 4,4%, 4,3%, 5,0% και 6,7% αντίστοιχα. Την ίδια περίοδο, η ΑΠΑ υποχώρησε στην Ευρωζώνη κατά μόλις 0,3%.

5 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI 4.0 Διάγραµµα 1: ΑΠΑ: Ρυθµοί µεταβολής (%) στο σύνολο της οικονοµίας Q Q Q2 Q3 Q2 Q3 Eυρωζώνη Ιταλία Ελλάδα Κύπρος Ισπανία Πορτογαλία Πηγή: Eurostat Οι ρυθμοί μεταβολής αναφέρονται στις ποσοστιαίες μεταβολές με βάση το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία δεν είναι εποχικώς διορθωμένα. Η σχετικά ήπια, το τελευταίο έτος, υποχώρηση της προστιθέμενης αξίας στο δευτερογενή τομέα στην Ελλάδα οφείλεται στη σημαντική αύξηση της παραγωγής των επιχειρήσεων διύλισης πετρελαιοειδών. Αντίθετα, ο δείκτης ΡΜΙ στη βιομηχανία εξακολουθεί να παραμένει πολύ χαμηλά ενώ οι πιέσεις από τη συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στις κατασκευές είναι εξαιρετικά μεγάλες. Η πτώση της ακαθάριστης αξίας στον τριτογενή τομέα οφείλεται στην μεγάλη υποχώρηση του κύκλου εργασιών στο εμπόριο, στις υπηρεσίες καταλύματος και εστίασης και στις μεταφορές. 1.3 Καθαρό Εθνικό Διαθέσιμο Εισόδημα - Κατανάλωση σε Ελλάδα και Ευρωζώνη Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι εξελίξεις του καθαρού εθνικού διαθέσιμου εισοδήματος, των πόρων δηλαδή που προορίζονται για κατανάλωση ή αποταμίευση (Πίνακας 2). Την περίοδο μεταξύ του τέταρτου τριμήνου του 2008 και του αντίστοιχου του το καθαρό εισόδημα σημείωσε άνοδο σε Ευρωζώνη και Κύπρο κατά 4,4% και 13,8% αντίστοιχα ενώ υποχώρησε στην Ιρλανδία κατά 10,4%, στην Ελλάδα κατά 25,9%, στην Ισπανία κατά 1,2%, στην Ιταλία κατά 0,6% και στην Πορτογαλία κατά 5,4%. Οι πρόσφατες εξελίξεις βέβαια στην Κύπρο αναμένεται να έχουν σημαντική επίπτωση στο εισόδημα της χώρας ενώ πρέπει να σημειωθεί πως τα στοιχεία είναι σε τρέχουσες τιμές, γεγονός που σημαίνει ότι οι επιπτώσεις από τις μεταβολές του επιπέδου των τιμών (πληθωρισμός) δεν έχουν σταθμιστεί. 5

6 ιούνιος 13 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Πίνακας 2 Ρυθμοί μεταβολής (%) του καθαρού, εθνικού, διαθέσιμου εισοδήματος Χώρα/ περίοδος Q3 Q2 Q3 Q2 Q3 Ευρωζώνη -1,2 5,9-5,9 4,2-0,9 4,1-5,5 2,9-0,7 4,1 Ιρλανδία 1,7 4,5-14,3 9,4-1,2 6,2-9,0 12,9-2,3 5,5 Ελλάδα 1,8-6,3-16,1 12,7 5,4-8,3-17,0 16,9 6,8-10,1 Ισπανία -8,4 14,4-9,8 7,4-9,5 12,0-9,7 7,9-7,7 11,7 Ιταλία -0,9 8,2-11,1 6,6-1,1 6,5-11,5 5,4-1,4 7,2 Κύπρος -11,5 13,0-12,2 11,1 5,6 7,2-22,8 6,2 7,1 6,0 Πορτογαλία 1,9 6,0-12,1 1,1 5,2 2,3-10,1 1,6 4,3 1,8 Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ-Επεξεργασία στοιχείων ΕΣΕΕ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί ανά διαδοχικά τρίμηνα (q-o-q) μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία, σε τρέχουσες τιμές. Στην ίδια κατεύθυνση, η Έκθεση της Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος αναφέρει ότι οι ακαθάριστες αποδοχές από το 2010 έως και το 2013 θα έχουν υποχωρήσει κατά 25,6% ενώ η συνολική δαπάνη για αποδοχές και εργοδοτικές εισφορές προβλέπεται να υποχωρήσει κατά 36% μέχρι το τέλος του Στην ίδια έκθεση ωστόσο αναφέρεται ότι το 2014 θα είναι η πρώτη χρονιά αύξησης κατά 1% των ονομαστικών αποδοχών των ιδιωτικών υπαλλήλων, πλην των τραπεζοϋπαλλήλων, ενώ οι υπάλληλοι στο Δημόσιο και στις τράπεζες θα συνεχίσουν να έχουν μισθολογικές απώλειες και το Ωστόσο, οι εκτιμήσεις της Alpha Bank είναι πιο αισιόδοξες καθώς αναφέρεται πως το 2013 θα είναι η τελευταία χρονιά μείωσης των εισοδημάτων εξαιτίας της ισχυροποίησης της οικονομίας. Το χαμηλότερο διαθέσιμο εισόδημα, το κλίμα αβεβαιότητας καθώς και οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας επηρέασαν αρνητικά την κατανάλωση, ιδιαίτερα στην Ελλάδα, «το μοντέλο ανάπτυξης» της οποίας είχε στηριχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό στις διαρκώς διογκούμενες καταναλωτικές δαπάνες, που τροφοδοτούνταν από το σχετικά φθηνό δανεισμό (Πίνακας 3). Το διάστημα μεταξύ του τέταρτου τριμήνου του 2008 και του αντίστοιχου του η κατανάλωση συρρικνώθηκε σε όλες τις εξεταζόμενες χώρες αλλά και στην Ευρωζώνη. Πιο συγκεκριμένα, η υποχώρηση της κατανάλωσης στην Ιρλανδία διαμορφώθηκε σε 8,3%, στην Ελλάδα σε 24,2%, στην Ισπανία σε 5,5%, στην Ιταλία σε 4,8%, στην Κύπρο σε 4,0% και στην Πορτογαλία σε 11,5%. Στην Ευρωζώνη η υποχώρηση ήταν οριακή (-0,6%). Ειδικά για την Ελλάδα, ενδεχόμενη επιβεβαίωση ύπαρξης δημοσιονομικού κενού την περίοδο θα σημάνει την αυτόματη λήψη νέων περιοριστικών μέτρων με αποτέλεσμα την περαιτέρω συρρίκνωση της κατανάλωσης. 6

7 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI Πίνακας 3 Ρυθμός μεταβολής (%) ιδιωτικής κατανάλωσης Χώρα/ περίοδος Q3 Q2 Q3 Q2 Q3 Ευρωζώνη-17 0,5 2,8-3,8 1,1 0,2 1,8-3,4 0,3 0,0 2,0-3,5 Ιρλανδία -0,9 6,2-6,5-1,4-1,9 7,5-6,0-2,2 0,4 7,9 - Ελλάδα -3,2-5,9 1,8-0,5 1,2-8,4 0,2-0,3-0,5-8,6 - Ισπανία -1,1 8,3-2,9-4,7-1,1 7,4-2,8-5,2-1,9 6,8-3,4 Ιταλία 1,7 0,0-2,2 1,4 0,2-1,0-3,8 0,8-0,3-0,9-2,2 Κύπρος -0,1 20,1-12,6-4,4 0,7 16,9-11,4-6,2-1,3 16,9-16,3 Πορτογαλία -4,6 7,8-9,6 3,4-3,8 3,9-6,4-0,5-1,2 1,0 - Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί ανά διαδοχικά τρίμηνα (q-o-q), μη εποχικά διορθωμένα στοιχεία, σε σταθερές τιμές. 2.1 Πληθωρισμός σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Η συρρίκνωση του εισοδήματος και της κατανάλωσης οδήγησε στην αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, αλλά με σημαντική χρονική καθυστέρηση. Οι λόγοι για τη μέχρι πρόσφατα άνοδο των τιμών οφείλονται κυρίως στην επιβολή έμμεσων φόρων, σε στρεβλώσεις σε αρκετές αγορές, στην καθυστέρηση πληρωμής των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, στο αυξημένο κόστος ενέργειας, στην εξάρτηση της χώρας από τις εισαγωγές, στη χαμηλή ένταση του ανταγωνισμού κλπ. Ωστόσο, τους τελευταίους τρεις μήνες καταγράφηκε αποπληθωρισμός (Πίνακας 4) μετά από 45 χρόνια (τελευταία φορά ήταν τον Μάιο του 1968 με επίσης -0,3%). Πίνακας 4 Ρυθμός Πληθωρισμού (%) βάσει ΕνΔΤΚ, σε επιλεγμένες ευρωπαϊκές χώρες Χώρα/ μήνας Μάι Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. Δεκ. Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. ΕΖ-17 2,4 2,4 2,4 2,6 2,6 2,5 2,2 2,2 2,0 1,9 1,7 1,2 1,4* Ε.Ε.-27 2,6 2,5 2,5 2,7 2,7 2,6 2,4 2,3 2,1 2,0 1,9 1,4 1,6** Γερμανία 2,2 2,0 1,9 2,2 2,1 2,1 1,9 2,0 1,9 1,8 1,8 1,1 1,6 Ιρλανδία 1,9 1,9 2,0 2,6 2,4 2,1 1,6 1,7 1,5 1,2 0,6 0,5 0,5 Ελλάδα 0,9 1,0 0,9 1,2 0,3 0,9 0,4 0,3 0,0 0,1-0,2-0,6-0,3 Ισπανία 1,9 1,8 2,2 2,7 3,5 3,5 3,0 3,0 2,8 2,9 2,6 1,5 1,8 Γαλλία 2,3 2,3 2,2 2,4 2,2 2,1 1,6 1,5 1,4 1,2 1,1 0,8 0,9 Ιταλία 3,5 3,6 3,6 3,3 3,4 2,8 2,6 2,6 2,4 2,0 1,8 1,3 1,3 Πορτογαλία 2,7 2,7 2,8 3,2 2,9 2,1 1,9 2,1 0,4 0,2 0,7 0,4 0,9 Κύπρος 3,7 2,9 3,8 4,5 3,6 2,6 1,4 1,5 2,0 1,8 1,3 0,1 0,2 Πηγή: Eurostat *: Προσωρινά Στοιχεία, **: Εκτιμήσεις. Έτος βάσης Ποσοστιαίες μεταβολές ανά μήνα σε σχέση με τον ίδιο μήνα του προηγούμενου έτους. 7

8 ιούνιος 13 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Όταν οι οικονομικές συνθήκες χαρακτηρίζονται ως ομαλές, ο ήπιος αποπληθωρισμός θα μπορούσε ίσως να ενισχύσει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών όπως και την ανταγωνιστικότητα των εξαγωγικών κλάδων της οικονομίας. Ωστόσο, η μεγάλη πίεση από την τρέχουσα οικονομική ύφεση, την άνοδο της ανεργίας και την πτώση εισοδήματος και κατανάλωσης φαίνεται να παγιώνει τις αποπληθωριστικές τάσεις στην ελληνική οικονομία το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. Το γεγονός αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε πτώση των επενδύσεων αλλά και του περιθωρίου κέρδους των επιχειρήσεων, να παρασύρει καθοδικά την προσφορά και να διογκώσει περαιτέρω τα πραγματικά επιτόκια. 3.1 Ανεργία σε Ευρωζώνη και Ελλάδα Η οικονομική ύφεση και οι πολιτικές λιτότητας που εφαρμόστηκαν στις ασθενέστερες δημοσιονομικά χώρες όξυναν το πρόβλημα της ανεργίας, οι επιπτώσεις της οποίας απειλούν πλέον την ίδια τη ζώνη του ευρώ. Δυστυχώς, το επίπεδο της ανεργίας στην Ελλάδα είναι το υψηλότερο στην Ευρωζώνη, αφού ξεπέρασε το αντίστοιχο της Ισπανίας (Διάγραμμα 2). Παρά τις δυσμενείς αυτές εξελίξεις, η τρόικα εμμένει στις θέσεις της για απολύσεις στο δημόσιο τομέα στην Ελλάδα Διάγραµµα 2: Ανεργία (%) στην Ευρωζώνη Q2 2008Q Q2 2009Q Q2 2010Q Q2 Q3 Q2 Q Eυρωζώνη Ιταλία Ιρλανδία Κύπρος Ελλάδα Πορτογαλία Ισπανία Πηγή: Eurostat 8 Οι προσπάθειες ενίσχυσης των ασθενέστερων ομάδων μέσω ευρωπαϊκά χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων δεν στέφθηκαν με επιτυχία, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την απόρριψη από την Κομισιόν του προγράμματος ενίσχυσης χιλιάδων οικογενειών που δεν διαθέτουν ούτε έναν εργαζόμενο, ως μη συμβατό με τους κανονισμούς του

9 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου. Αντίθετα, θετικές χαρακτηρίζονται οι ενδείξεις από τις καθαρές προσλήψεις το πρώτο πεντάμηνο του 2013 στον ιδιωτικό τομέα στην Ελλάδα, αφού αυτές διαμορφώθηκαν σε , και αποτελούν την υψηλότερη επίδοση πενταμήνου από το 2008, σύμφωνα με στοιχεία του συστήματος «Εργάνη». Η ανοδική όμως τάση της ανεργίας δεν φαίνεται να ανακόπτεται το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα. 4.1 Επιτόκια Αγοράς Χρήματος Η μαζική χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής σε διεθνές επίπεδο κρίθηκε απαραίτητη, αν και η ευρωπαϊκή οικονομία δεν φαίνεται να επωφελήθηκε σε ικανοποιητικό βαθμό σε όρους σταθερότητας και ανάπτυξης. Οι υποστηρικτές του συγκεκριμένου μέτρου υπογραμμίζουν πως αν δεν υπήρχε αυτή η παρέμβαση, οι εξελίξεις για την παγκόσμια και ευρωπαϊκή οικονομία θα ήταν πολύ χειρότερες (Πίνακας 5). Επίσης, στη συνεδρίαση του ΔΣ της ΕΚΤ στις αρχές Ιουνίου αποφασίστηκε να μην υιοθετηθούν, προς το παρόν, μη συμβατικά μέτρα για την ενίσχυση της οικονομίας όπως αρνητικά επιτόκια για τις καταθέσεις των τραπεζών στην Κεντρική Τράπεζα, χαλάρωση του ποσοστού «κουρέματος» σε τιτλοποιημένα ενυπόθηκα δάνεια (ΑΒS) που κατατίθενται ως εγγύηση για την παροχή ρευστότητας σε τράπεζες και παροχή νέων μακροχρόνιων δανείων στο τραπεζικό σύστημα (LTRO), αν και οι εξελίξεις στο μέλλον θα αποτελέσουν το ουσιαστικό κριτήριο για την εφαρμογή τους. Πίνακας 5 Επιτόκια της Αγοράς Χρήματος και της ΕΚΤ (σε %) Τρίμηνο / Επιτόκια Καταθέσεις 3 μηνών Καταθέσεις 12 μηνών Επιτόκιο κύριας αναχρηματοδότησης ΕΚΤ ,02 1,52 1,00 1,10 1,73 1,00 Q2 1,41 2,13 1,25 Q3 1,56 2,12 1,50 1,50 2,05 1,25 1,04 1,67 1,00 Q2 0,69 1,29 1,00 Q3 0,36 0,89 0,75 0,20 0,60 0, ,21 0,57 0,75 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Το ελάχιστο επιτόκιο προσφοράς για τις πράξεις κύριας αναχρηματοδότησης αποτελεί το βασικό επιτόκιο της ΕΚΤ και εμπίπτει εντός των ορίων των επιτοκίων της διευκόλυνσης αποδοχής καταθέσεων και της διευκόλυνσης οριακής χρηματοδότησης. Τα επιτόκια καταθέσεων τριών και δώδεκα μηνών αναφέρονται στους μέσους όρους περιόδου και πρόκειται για τα διατραπεζικά επιτόκια προσφοράς στη ζώνη του ευρώ (Euribor). Από τις 08 Μαΐου το επιτόκιο κύριας αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ μειώθηκε κατά 25 μονάδες βάσης (0,50). 9

10 ιούνιος 13 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Ειδικότερα για την Ελλάδα, η ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τεσσάρων συστημικών τραπεζών αναμένεται να συμπιέσει τα επιτόκια καταθέσεων, ιδιαίτερα των προθεσμιακών, ενώ το ύψος των επιτοκίων χορηγήσεων θα εξαρτηθεί από τις εξελίξεις στο σύνολο της οικονομίας. Η ελληνική οικονομία κερδίζει από την ισχυροποίηση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος ενώ θετικά αξιολογείται η απόφαση του Eurogroup στις 20 Ιουνίου οπότε συμφωνήθηκε ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών στο μέλλον να διεξάγεται με κεφάλαια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, χωρίς να επιβαρύνονται οι προϋπολογισμοί των κρατών μελών της Ευρωζώνης. 4.2 Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών Οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να επηρεάζονται αρνητικά από την οικονομική ύφεση καθώς ο αριθμός των ζημιογόνων εισηγμένων αυξάνεται συνεχώς. Για τη χρήση του μόνο 24 εισηγμένες θα διανείμουν μέρισμα συνολικού ύψους 500 εκ. ευρώ όταν το 2007 είχαν διανεμηθεί μερίσματα 5,4 δισ. Η συρρίκνωση του κύκλου εργασιών των επιχειρήσεων το πρώτο τρίμηνο του 2013 κατά 9% σε σχέση με πέρυσι (στοιχεία από τη BETA Χρηματιστηριακή) και η πτώση των λειτουργικών αποτελεσμάτων κατά 23,6% αποτελούν εξαιρετικά ανησυχητική εξέλιξη (Πίνακας 6). Ωστόσο, η αναμενόμενη υψηλή τουριστική κίνηση φέτος εκτιμάται ότι θα συνεισφέρει θετικά στη ζήτηση και στις πωλήσεις των επιχειρήσεων. Πίνακας 6 Ρυθμοί μεταβολής (%) Δεικτών ΧΑΑ Δείκτες/ Τρίμηνα 2013 Q2 Q3 Q2 Q3 Γενικός Δείκτης 8,6-16,7-37,6-14,8 7,2-16,2 20,9 22,9 3,2 Δείκτης Τραπεζών 0,4-22,1-52,0-49,7 14,1-21,7 19,6-19,6-38,5 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Επεξεργασία στοιχείων ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ Οι ποσοστιαίες μεταβολές είναι υπολογισμένες ανά τρίμηνο (q-o-q), με βάση τις τιμές του Δείκτη στο τέλος περιόδου. Τέλος, η πρόσφατη υποβάθμιση του Χρηματιστηρίου από αναπτυγμένη σε αναδυόμενη αγορά από τη Morgan Stanley Capital International (MSCI) αναμένεται να μεταβάλει το είδος των ξένων χαρτοφυλακίων που επενδύουν σε ελληνικές μετοχές καθώς τα passive funds που τοποθετούνται στις αναδυόμενες αγορές εκτιμάται ότι θα ανταποκριθούν. Σημειώνεται ότι οι πολιτικές εξελίξεις που πυροδότησε το κλείσιμο της ΕΡΤ είχε αντίκτυπο και στους χρηματιστηριακούς δείκτες. 10

11 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI 4.3 Ομόλογα ελληνικού Δημοσίου Οι θετικές ειδήσεις για την ελληνική οικονομία αποκλιμακώνουν τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων (Διάγραμμα 3). Βέβαια, δυσμενείς εξελίξεις, όπως οι πρόσφατες πολιτικές ζυμώσεις με αφορμή το κλείσιμο της ΕΡΤ, μπορεί να επηρεάσουν την πολιτική σταθερότητα και να ωθήσουν προς τα άνω τις αποδόσεις των ομολόγων. Υπογραμμίζεται ότι οι επενδυτές αναμένουν από την κυβέρνηση την υλοποίηση των δεσμεύσεων και την ομαλή εκτέλεση του προγράμματος προσαρμογής πριν ανταποκριθούν σε έξοδο της χώρας στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου Διάγραµµα 3: Αποδόσεις (%) οµολόγων ελληνικού Δηµοσίου Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ. Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Δεκ. Ιαν Φεβρ Μάρ ετών 5 ετών 10 ετών 15 ετών 7 ετών 30 ετών Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Μέσοι όροι περιόδου. Στις 12 Μαρτίου άρχισε η διαπραγμάτευση των νέων ελληνικών ομολόγων μετά την ολοκλήρωση της ανταλλαγής των παλαιών στο πλαίσιο του PSI. Ενδεικτικά αναφέρεται πως μηνύματα όπως η θετική ολοκλήρωση του ελέγχου της τρόικας στα μέσα Μαΐου, η έγκριση από το Eurogroup της παροχής διπλής δόσης στην Ελλάδα, η ολοκλήρωση της αποκρατικοποίησης του ΟΠΑΠ, η ομαλή εκτέλεση του προϋπολογισμού παρά τις δυσκολίες και η αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας από τον οίκο Fitch οδήγησαν σε ένα μικρό ράλι τις αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων στα τέλη του ίδιου μήνα. Η ίδια μάλιστα η Morgan Stanley συνέστησε τοποθετήσεις σε ελληνικά κρατικά ομόλογα καθώς εκτίμησε ότι η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί εντός του 2014 ενώ οι πιθανότητες για έξοδο από το ευρώ έχουν απομακρυνθεί σε σημαντικό βαθμό. Τέλος, ένας νέος γύρος αναδιάρθρωσης του χρέους υπό προϋποθέσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί αλλά από την άνοιξη του 2014, δήλωσε ο πρόεδρος του Eurogroup Ντάισελμπλουμ, όπου όμως, κατά τη Morgan Stanley, θα συμμετάσχει ο επίσημος τομέας. 11

12 ιούνιος Καταθέσεις στην Ελλάδα INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Στην Ελλάδα, οι εύκολα ρευστοποιήσιμες καταθέσεις (καταθέσεις μιας ημέρας, όψεως & τρεχούμενοι λογαριασμοί, απλού ταμιευτηρίου και προθεσμίας έως 2 ετών) περιστέλλονται από το Σεπτέμβριο του 2009 ενώ μέχρι τον Απρίλιο του 2013 έχουν μειωθεί κατά 30,6% (Διάγραμμα 4). Η υποχώρηση των καταθέσεων ταμιευτηρίου, για το ίδιο διάστημα, διαμορφώθηκε σε 40,7%. Σε απόλυτα μεγέθη, την παραπάνω χρονική περίοδο «χάθηκαν» καταθέσεις ύψους 72,7 εκατομμυρίων ευρώ εξαιτίας είτε της αβεβαιότητας σχετικά με την παραμονή της χώρας στο ευρώ που οδήγησε στην επιλογή φύλαξης των χρημάτων εκτός του τραπεζικού συστήματος, είτε της εξαιρετικά υψηλής ανεργίας η οποία ανάγκασε σε απόσυρση των αποταμιεύσεων για την κάλυψη των βασικών αναγκών, είτε, τέλος, της συρρίκνωσης των εισοδημάτων τα οποία δεν επαρκούν πλέον για την πληρωμή των αυξημένων φορολογικών και άλλων υποχρεώσεων. 250,000 Διάγραµµα 4: Ύψος καταθέσων στην Ελλάδα (εκ. ευρώ) 200, , ,000 50,000 0 Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπτ. Οκτ. Νοέµ. Ιαν. Μάρ. Μάι. Ιούλ. Σεπτ. Νοέµ. Ιαν Μάρ Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Επεξεργασία στοιχείων ΙΝ.ΕΜ.Υ.-ΕΣΕΕ Περιλαμβάνονται καταθέσεις μιας ημέρας, όψεως & τρεχούμενοι λογαριασμοί, απλού ταμιευτηρίου και προθεσμίας έως 2 ετών. 12 Σημειώνεται πως η υποχώρηση των καταθέσεων έλαβε χώρα παρά τα υψηλά επιτόκια καταθέσεων που παρείχαν οι τράπεζες ως κίνητρο, γεγονός που αποδεικνύει το μέγεθος των πιέσεων που ασκήθηκαν στην πραγματική οικονομία. Ωστόσο, με την απομάκρυνση του κινδύνου εξόδου της χώρας από το ευρώ και τη σχετική ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής μετά τις εκλογές του Ιουνίου κατεγράφησαν εισροές καταθέσεων στο τραπεζικό σύστημα ως ένδειξη εμπιστοσύνης στις προοπτικές της οικονομίας. Εξαίρεση αποτελεί ο μήνας Απρίλιος οπότε οι καταθέσεις υποχώρησαν ελαφρώς, κυρίως λόγω των εξελίξεων στην Κύπρο και του κουρέματος των εκεί καταθέσεων. Τέλος, δηλώσεις πως μπορεί να κουρευτούν ακόμα και οι καταθέσεις κάτω από το εγγυημένο όριο των ευρώ διασπείρουν πανικό και ακυρώνουν μέρος των θετικών αποτελεσμάτων της ανακεφαλαιοποίησης.

13 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI 5.1 Κλάδος εμπορίου στην Ελλάδα Ο κλάδος του εμπορίου είναι ένας από τους κλάδους που έχει δεχθεί τις ισχυρότερες πιέσεις από την οικονομική ύφεση (Διάγραμμα 5). Την περίοδο Απρίλιος 2008-Απρίλιος 2013 η συρρίκνωση του Γενικού Δείκτη Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) στο λιανικό ανήλθε σε 38,3%, του Δείκτη Όγκου (ΔΟ) στο λιανικό σε 45,5%, του ΔΚΕ στο χονδρικό εμπόριο σε 41,4% και του Δείκτη στο εμπόριο αυτοκινήτων σε 84,2%. Ο ρυθμός υποχώρησης των δεικτών στο λιανικό εμπόριο φαίνεται να επιβραδύνεται, όπως και στο χονδρικό (με εξαίρεση το τελευταίο τρίμηνο). Τέλος, στα αυτοκίνητα ο ρυθμός πτώσης του σχετικού δείκτη παραμένει σε υψηλό επίπεδο, σαφώς όμως βελτιωμένος συγκριτικά με τα τέσσερα προηγούμενα τρίμηνα. Τα δεδομένα των επόμενων τριμήνων, ιδιαίτερα της θερινής περιόδου (εκπτώσεις, αναμενόμενη υψηλή τουριστική κίνηση κλπ) θα επιτρέψουν την εξαγωγή ασφαλέστερων συμπερασμάτων σχετικά με την κατάσταση και τις εξελίξεις στο εμπόριο. 0 Διάγραµµα 5: Ρυθµός µεταβολής (%) δεικτών εµπορίου 2010 Q2 Q3 Q2 Q ΔΚΕ Λιανικού ΔΟ Λιανικού ΔΚΕ Χονδρικού ΔΚΕ Αυτοκινήτων Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ, Επεξεργασία στοιχείων ΙΝΕΜΥ-ΕΣΕΕ. Οι μεταβολές έχουν υπολογισθεί σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους (y-o-y). Τα στοιχεία για το λιανικό εμπόριο αναφέρονται στο τέλος περιόδου ενώ για το χονδρικό και τα αυτοκίνητα σε ολόκληρο το τρίμηνο. 13

14 ιούνιος 13 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ 5.2 Επιχειρηματικό Κλίμα στο Λιανικό Εμπόριο στην Ελλάδα Ο Δείκτης Εμπιστοσύνης 1 στο λιανικό εμπόριο επιδεινώνεται, με επιβραδυνόμενο όμως ρυθμό από το 2010, ενώ η εξέλιξη του δείκτη το 2013 θα αποσαφηνίσει σε σημαντικό βαθμό τις εκτιμήσεις των εμπόρων για τις μελλοντικές εξελίξεις (Πίνακας 7). Η απομάκρυνση του ενδεχομένου αποπομπής της χώρας από την Ευρωζώνη, η αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητας καθώς και τα πρώτα θετικά σχόλια, σε διεθνές επίπεδο, από την εφαρμογή των αυστηρών μέτρων λιτότητας έχουν καταστήσει το επιχειρηματικό κλίμα λιγότερο αρνητικό. Χαρακτηριστικά μάλιστα αναφέρεται πως ο Δείκτης Εμπιστοσύνης έχει να παρουσιάσει τέτοια μεγέθη από τον Φεβρουάριο του Στις προσπάθειες για τη βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος εντάσσονται τα κεφάλαια αντασφάλισης από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ύψους 500 εκ. ευρώ, η δυνατότητα χρονικής παράτασης των συμβάσεων χρηματοδοτικής μίσθωσης για την αγορά καινούργιου μηχανολογικού εξοπλισμού σε επιχειρήσεις που είχαν ενταχθεί σε επενδυτικό νόμο, η κατάργηση του ελάχιστου απαιτούμενου κεφαλαίου για τις ΕΠΕ, η Δράση «Επιχειρηματική Επανεκκίνηση» από το ΕΤΕΑΝ και η ενδεχόμενη μείωση του συντελεστή φορολόγησης των κερδών από 20% σε 15% κ.ά. Πίνακας 7 Δείκτης Εμπιστοσύνης Λιανικού Εμπορίου Έτος/Μήνας Ιαν. Φεβ. Μάρ. Απρ. Μάι. Ιούν. Ιούλ. Αύγ. Σεπ. Οκτ. Νοέμ. Δεκ. Μέση τιμή περιόδου , , , , , ,2* Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Business and Consumer Survey Results Εποχικά διορθωμένα στοιχεία * Για το πρώτο εξάμηνο Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταρτίζει τον Δείκτη Εμπιστοσύνης Λιανικού Εμπορίου ο οποίος αποτελεί τον αριθμητικό μέσο του «ισοζυγίου» (σε ποσοστό) των απαντήσεων για την τρέχουσα και τη μελλοντική κατάσταση στο εμπόριο και στα αποθέματα (με αρνητική επίδραση). Ειδικότερα, οι ερωτήσεις αφορούν την εξέλιξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας (πωλήσεις) τους τελευταίους τρεις μήνες, την αξιολόγηση του όγκου των τρεχουσών αποθεμάτων καθώς τις προσδοκίες για την εξέλιξη των πωλήσεων τους επόμενους τρεις μήνες. Σημειώνεται πως το «ισοζύγιο» είναι εποχικά διορθωμένο.

15 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI 6.1 Επενδύσεις-Οικοδομική δραστηριότητα στην Ελλάδα Το οξύ δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας και οι πολιτικές λιτότητας έχουν περιορίσει σε μεγάλο βαθμό τους πόρους του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ - Διάγραμμα 6). Ενδεικτικά αναφέρεται ότι οι εκταμιεύσεις το α τρίμηνο του 2013 ήταν μικρότερες κατά 42,6% έναντι του αντίστοιχου τριμήνου του Οι μειωμένοι πόροι (26,9 δισ. ευρώ την περίοδο ) καθιστούν τις προϋποθέσεις ένταξης στο ΠΔΕ πιο αυστηρές (ρητή διαβεβαίωση ότι για όλα τα έργα, των οποίων η ένταξη προτείνεται στο ΠΔΕ, έχει προηγηθεί έλεγχος ως προς τη δυνατότητα συγχρηματοδότησής τους από την Ε.Ε., ένταξη στο εθνικό σκέλος μόνο εάν οι επενδύσεις καλύπτουν σημαντικές και ιεραρχημένες ανάγκες κλπ). Τέλος, οι εκταμιεύσεις των πόρων για τα έργα εθνικού σκέλους θα γίνονται κατά απόλυτη προτεραιότητα για την εξόφληση ληξιπρόθεσμων οφειλών, υποχρεώσεων που έχουν τελεσιδικήσει νομικά, ή οφειλών από εργασίες που έχουν ήδη ολοκληρωθεί. Σημειώνεται επίσης πως οι διακυμάνσεις στις εκταμιεύσεις του ΠΔΕ μπορεί να οφείλονται, μεταξύ άλλων, στην πρόοδο των εργασιών των ενταγμένων έργων, στη διαθεσιμότητα χρημάτων κλπ. 10.0% Διάγραµµα 6: Ρυθµός µεταβολής (%) εκταµιεύσεων ΠΔΕ 0.0% -10.0% Q2 Q3 Q2 Q % -30.0% -40.0% -50.0% -60.0% Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Στοιχεία σε πραγματικούς όρους (αποπληθωρισμένα με βάση στοιχεία από τη World Economic Outlook Database, IMF). Οι μεταβολές αφορούν το αντίστοιχο τρίμηνο του προηγούμενου έτους ώστε να αντιμετωπισθεί η εποχικότητα (y-o-y). Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, η αγορά ακινήτων έχει εισέλθει σε βαθιά ύφεση από την οποία δεν αναμένεται να εξέλθει τα επόμενα χρόνια, γεγονός που έχει επηρεάσει δυσμενώς την ιδιωτική οικοδομική δραστηριότητα. Οι τιμές των κατοικιών έχουν υποχωρήσει κατά μέσο όρο περίπου 10% από τις αρχές του έτους (η εκτίμηση της Τράπεζας της Ελλάδος κάνει λόγο για 11,5%) ενώ σύμφωνα με την Geoaxis η αποκλιμάκωση αναμένεται να συνεχιστεί και το Τα τελευταία τρία τρίμηνα ο ρυθμός υποχώρησης του όγκου 15

16 ιούνιος 13 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ιδιωτικής οικοδομικής δραστηριότητας φαίνεται να σταθεροποιείται αλλά βρίσκεται σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο (Διάγραμμα 7). Το ήδη υπερβολικά μεγάλο απόθεμα απούλητων κατοικιών, η υψηλή ανεργία και εργασιακή ανασφάλεια σε όσους ήδη απασχολούνται, καθώς και οι προσδοκίες για περαιτέρω υποχώρηση των τιμών στο μέλλον σε συνδυασμό με τη χαμηλή ρευστότητα και τις φορολογικές επιβαρύνσεις της ακίνητης περιουσίας δεν συμβάλλουν στην τόνωση της οικοδομικής δραστηριότητας. Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν τον όγκο της οικοδομικής δραστηριότητας το πρώτο τρίμηνο του 2013 σε σωρευτική συρρίκνωση, σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο των ετών, 2010, 2009 και 2008 κατά 42,4%, 73,6%, 78,6% και 82,1% αντίστοιχα. 10.0% Διάγραµµα 7: Ρυθµός µεταβολής (%) όγκου ιδιωτικής οικοδοµικής δραστηριότητας 0.0% -10.0% Q2 Q3 Q2 Q % -30.0% -40.0% -50.0% -60.0% Πηγή: ΕΛ.ΣΤΑΤ Οι μεταβολές έχουν υπολογιστεί σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου έτους (y-o-y) ώστε να αντιμετωπισθεί η εποχικότητα Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) στην Ελλάδα Ο Δείκτης Οικονομικής Δυσπραγίας (ΔΟΔ) ΔΟΔ επιδεινώθηκε, αλλά με επιβραδυνόμενο ρυθμό τα τελευταία τρία τρίμηνα (Διάγραμμα 8), ωθούμενος ανοδικά εξαιτίας της ιδιαίτερα υψηλής ανεργίας. Η καταγραφή αποπληθωρισμού, το ιστορικά χαμηλό παρεμβατικό επιτόκιο της ΕΚΤ και η μικρότερη, σε σχέση με τα προηγούμενα τρίμηνα, ύφεση της οικονομίας, δεν κατάφεραν να συγκρατήσουν την τιμή του ΔΟΔ. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου (7,5 δισ. ευρώ τον Απρίλιο), η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά, η δημιουργία ενός σταθερού και αξιόπιστου φορολογικού συστήματος, η βελτίωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού με διασταυρώσεις που θα ελαχιστοποιούν τη φοροδιαφυγή, η προσέλκυση σοβαρών επενδύσεων μακροπρόθεσμης πνοής και η χαλάρωση των επιβαρύνσεων για τους ασθενέστερους αποτελούν τις μεγαλύτερες προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπι-

17 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI σθούν άμεσα. Ευρύτερος στόχος είναι βέβαια είναι η επανεκκίνηση της παραγωγικής διαδικασίας με ταυτόχρονο προσανατολισμό προς διεθνώς εμπορεύσιμα προϊόντα, τα οποία θα είναι σε θέση να αντέξουν το παγκόσμιο ανταγωνισμό. Βέβαια, οι μακροοικονομικές εξελίξεις διεθνώς και ιδιαίτερα στην Ευρωζώνη θα επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις εξελίξεις και στην ελληνική οικονομία Διάγραµµα 8: Δείκτης οικονοµικής δυσπραγίας Q Q Q2 Q3 Q2 Q Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ, ΕΚΤ Επεξεργασία στοιχείων ΙΝΕΜΥ- ΕΣΕΕ 8.1 Ειδικό Θέμα: Εξελίξεις στην Κύπρο Η ένταξη της Κύπρου στη ζώνη του ευρώ από το 2008, χαρακτηρίστηκε από υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, τροφοδοτούμενης από τον χαμηλότοκο τραπεζικό δανεισμό, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την αύξηση των τιμών των ακινήτων αλλά και του χρέους του ιδιωτικού τομέα. Η πτώση των επιτοκίων και γενικότερα η εύκολη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, μεγέθυνε σε εξαιρετικό βαθμό το ενεργητικό των κυπριακών τραπεζών (Πίνακας 8). Παράλληλα, οι μισθολογικές αυξήσεις ήταν μεγαλύτερες της παραγωγικότητας, εξέλιξη που είχε αρνητικό αντίκτυπο στην ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας, ενώ το εμπορικό ισοζύγιο παρουσίασε έλλειμμα όπως και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Είναι επίσης αλήθεια πως η μεγάλη έκθεση του κυπριακού τραπεζικού συστήματος στα ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, το επιβάρυνε υπέρμετρα μετά το «κούρεμα» (PSI) το Μάρτιο του. Οι παραπάνω εξελίξεις οδήγησαν την Κύπρο, με μάλλον επεισοδιακό τρόπο, στην αποδοχή προγράμματος χρηματοδοτικής βοήθειας ύψους 10 δισ. ευρώ από την τρόικα, υπό την πίεση μάλιστα της διακοπής της παροχής ρευστότητας στις κυπριακές τράπεζες από τον ELA (Emergency Liquidity Assistance). 17

18 ιούνιος 13 INΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟΥ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ EΘΝΙΚΗ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Πίνακας 8 Στοιχεία τραπεζικού τομέα στην Κύπρο (εκ. ευρώ) Μέγεθος/ περίοδος 2006 Σύνολο ενεργητικού/ παθητικού Σύνολο ενεργητικού/ παθητικού ως % του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές 364% 716% Στοιχεία ενεργητικού Δάνεια προς κατοίκους ζώνης του ευρώ Απαιτήσεις από κατοίκους εκτός Ευρωζώνης Άλλα στοιχεία ενεργητικού Στοιχεία παθητικού Καταθέσεις από κατοίκους Ευρωζώνης Υποχρεώσεις προς κατοίκους εκτός ζώνης του ευρώ Κεφάλαια και αποθεματικά Άλλα στοιχεία παθητικού Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Έκθεση Νομισματικής πολιτικής Μάιος 2013 Στόχος του προγράμματος (Μνημόνιο Συνεργασίας) είναι η μείωση του ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης κάτω από 2,4% του ΑΕΠ για το 2013 και από 4,25% για το 2014, ώστε να δημιουργηθεί πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 4% για το Τα μέτρα για την επίτευξη αυτού του στόχου περιλαμβάνουν μειώσεις σε μισθούς και συντάξεις του δημοσίου, αύξηση ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης κατά δύο έτη, αποκρατικοποιήσεις με στόχο έσοδα ύψους 1,4 δισ. ευρώ στα κρατικά ταμεία μέχρι το 2018, αύξηση των φορολογικών συντελεστών στα κέρδη των επιχειρήσεων και στα εισοδήματα από τόκους και φυσικά διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις αγορές εργασίας, αγαθών και υπηρεσιών. Ειδικότερα, τέθηκε ως στόχος η αναδιάρθρωση και η σταθεροποίηση του κυπριακού χρηματοπιστωτικού τομέα. Για το λόγο αυτό, αποφασίστηκε η άμεση εκκαθάριση της Λαϊκής Τράπεζας και η ανακεφαλαιοποίηση της Τράπεζας Κύπρου με τη μετατροπή των καταθέσεων άνω των ευρώ σε μετοχές. Παράλληλα, οι καταθέσεις κάτω των ευρώ εξασφαλίστηκαν πλήρως, σύμφωνα με τις αρχές της ΕΕ. Το «κούρεμα» των εγγυημένων καταθέσεων (δηλ. κάτω των ευρώ) απεφεύχθη τη τελευταία στιγμή, καθώς θα κατέρρεε η εμπιστοσύνη και θα προκαλούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις σε ολόκληρη την Ευρωζώνη. 18 Ως άμεσο επακόλουθο των αποφάσεων αυτών, οι κυπριακές αρχές περιόρισαν, έστω και πρόσκαιρα, την κίνηση κεφαλαίων προκειμένου να συρρικνωθούν οι εκροές τους. Παράλληλα, προχώρησαν σε «κούρεμα» των μη εγγυημένων καταθέσεων ώστε να εξασφαλιστούν περί τα 8,3 δισ. ευρώ για τη διάσωση της Κύπρου. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τραπεζικός τομέας της Κύπρου είχε προ πολλού δεχτεί κριτική για την ύπαρξη σοβαρών προβλημάτων και εμποδίων στην εφαρμογή των μέτρων για την καταπολέμηση του ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Τα υποκαταστήματα της Λαϊκής Τράπεζα, της Τράπεζας Κύπρου και της Ελληνικής Τράπεζας στην Ελλάδα εξαγοράστηκαν από την Τράπεζα Πειραιώς και η λειτουργία τους συνεχίζεται κανονικά, χωρίς οι καταθέτες τους να υποστούν απώλειες.

19 Συνοπτικό Τριμηνιαίο Δελτίο Μακροοικονομικών Δεικτών για Ελλάδα και Ε.Ε. VI Στις αρχές Ιουνίου ο οίκος Fitch υποβάθμισε την Κύπρο στην κατηγορία junk με αρνητικές μάλιστα προοπτικές. Η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας αξιολογήθηκε σε Β- σε τίτλους εγχώριου νομίσματος και σε CCC σε ξένο νόμισμα, με ορατό τον κίνδυνο εκτροχιασμού του δανειοδοτικού της προγράμματος εξαιτίας έλλειψης ευελιξίας στην αντιμετώπιση εσωτερικών και εξωτερικών κρίσεων. Η αρνητική δημοσιότητα είχε αρνητικό αντίκτυπο και στην τουριστική κίνηση, με τις κρατήσεις να μειώνονται στον απόηχο της κρίσης. Όσο όμως κοπάζει ο θόρυβος οι κρατήσεις δείχνουν να ανακάμπτουν, ιδιαίτερα από το τέλος του Απριλίου. Τέλος, είναι βέβαιο πως η κυπριακή οικονομία βρίσκεται σε σημείο καμπής, με το επόμενο διάστημα να αναμένεται μεγάλη πτώση του ΑΕΠ και άνοδος της ανεργίας, η οποία μπορεί να αγγίξει το 25% (Πίνακας 9). Πίνακας 9 Εκτιμήσεις ρυθμού μεταβολής (%) του ΑΕΠ της κυπριακής οικονομίας Ίδρυμα- Οργανισμός/ περίοδος 2013 Κέντρο Οικονομικών Μελετών Πανεπιστημίου Λευκωσίας -2,4% 7,8<ύφεση<22,0% με πιθανότερο -14,4% Διεθνές Νομισματικό Ταμείο -2,4% - Eurostat -2,4% -8,7% Κυπριακή κυβέρνηση -2,4% -13,0% Κεντρική Τράπεζα της Κύπρου -2,4% -8,7% Κέντρο Οικονομικών Ερευνών Πανεπιστημίου Κύπρου -2,4% -9% έως -12% Πηγή: Κέντρο Οικονομικών Μελετών Πανεπιστημίου Λευκωσίας, ΔΝΤ (World Economic Outlook, April 2013), Eurostat, δηλώσεις κυβ. εκπροσώπου σε CyBC, ΚΤΚ Ιούνιος 2013, Κέντρο Οικονομικών Ερευνών Πανεπιστημίου Κύπρου. 19

20