Γ Η Π Λ Ω Μ ΑΣ Η Κ Ζ Δ Ρ ΓΑ Η Α

Transcript

1 Α Ρ Η Σ Ο Σ Δ Λ Δ Η Ο Π Α Ν Δ Π Η Σ Ζ Μ Η Ο Θ Δ Α Λ Ο Ν Η Κ Ζ ΥΟΛΖ ΘΔΣΗΚΩΝ ΔΠΗΣΖΜΩΝ ΣΜΖΜΑ ΠΛΖΡΟΦΟΡΗΚΖ Γ Η Π Λ Ω Μ ΑΣ Η Κ Ζ Δ Ρ ΓΑ Η Α «ΥΡΖΖ ΔΡΓΑΛΔΗΧΝ ΣΤΠΟΤ WIKI ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ» (Use of Wikis in Education) «ΜΑΡΗΑΝΘΖ ΕΗΩΓΚΟΤ» ΔΠΗΒΛΔΠΩΝ ΚΑΘΖΓΖΣΖ: ΣΑΤΡΟ ΓΖΜΖΣΡΗΑΓΖ, ΔΠΗΚΟΤΡΟ ΚΑΘΖΓΖΣΖ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ 2010

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Π Δ Ρ Η Λ Ζ Φ Ζ Οη ζπλερείο εμειίμεηο ζην ρώξν ηνπ Δηαδηθηύνπ έρνπλ επηθέξεη ζεκαληηθέο αιιαγέο ζην ρώξν ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο. Καζνξηζηηθό ξόιν πξνο απηήλ ηελ θαηεύζπλζε έρεη δηαδξακαηίζεη ην Web 2.0, κηα δεύηεξε γεληά δηαδηθηπαθώλ ππεξεζηώλ βαζηζκέλσλ θαη εμνρήλ ζηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνύ θαη ηε ζπλεξγαζία κεηαμύ ησλ ρξεζηώλ. Τα ηειεπηαία ρξόληα πνιιέο από ηηο ηερλνινγίεο ηνπ Web 2.0 έρνπλ αξρίζεη λα αμηνπνηνύληαη ζην ρώξν ηεο εθπαίδεπζεο. Σεκαληηθό θνκκάηη ησλ ηερλνινγηώλ Web 2.0 απνηεινύλ ηα Wikis, ηα νπνία αλαπηύζζνπλ ηδηαίηεξα επλντθέο ζπλζήθεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Τα Wikis έρνπλ γίλεη ηδηαίηεξα δεκνθηιή ζηηο κέξεο καο ιόγσ ησλ πνιιώλ δπλαηνηήησλ πνπ πξνζθέξνπλ, όηαλ ρξεζηκνπνηνύληαη θαηά ηε δηάξθεηα θαιά ζρεδηαζκέλσλ εθπαηδεπηηθώλ δξαζηεξηνηήησλ. Σηελ παξνύζα κειέηε, εζηηάδνπκε ζηα Wikis, παξνπζηάδνληαο ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά απηήο ηεο ηερλνινγίαο θαη ηηο δπλαηόηεηεο πνπ πξνζθέξεη ζηνπο ρξήζηεο ηεο. Επίζεο, παξνπζηάδεηαη κία εθηελήο έξεπλα ζρεηηθά κε ηε ρξήζε εξγαιείσλ ηύπνπ Wikis ζηελ εθπαίδεπζε θαη γίλεηαη κηα πξνζπάζεηα αμηνιόγεζεο ηεο ζπλεηζθνξάο ηνπο ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Γηα ηελ απνηίκεζε ηεο απνηειεζκαηηθόηεηαο θαη θαηαιιειόηεηαο ηνπ εξγαιείνπ Wiki ζηελ εθπαίδεπζε, ζρεδηάζηεθε, πινπνηήζεθε θαη αμηνινγήζεθε κία πηινηηθή κειέηε πεξίπησζεο ζε έλα πξνπηπρηαθό κάζεκα ηνπ ηκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, κε ηίηιν «Επέιηθηε Μάζεζε κε ρξήζε ΤΠΕ». Σπγθεθξηκέλα, ε κειέηε πεξίπησζεο παξνπζηάδεη έλα εξγαιείν ηύπνπ Wiki, ην FosWiki, ην νπνίν ρξεζηκνπνηήζεθε ζηα πιαίζηα κηαο απζεληηθήο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηόηεηαο γηα λα ππνζηεξίμεη ηε ζπλεξγαζία ησλ θνηηεηώλ ζηελ εθπόλεζε νκαδηθήο εξγαζίαο. Τα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο έδεημαλ πσο ζηα πιαίζηα κηαο ζσζηήο ζρεδίαζεο, ην FosWiki κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί κε επηηπρία γηα ηελ ππνζηήξημε ηεο ζπλεξγαζίαο ζε πξαγκαηηθέο εθπαηδεπηηθέο ζπλζήθεο θαη λα απνηειέζεη κία επέιηθηε θαη απνδνηηθή κνξθή ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο ζηελ Τξηηνβάζκηα Εθπαίδεπζε. II

3 ABSTRACT A B S T R A C T The evolution of the Internet has resulted in a dramatic change in educational technology. An indispensable part of this evolution is Web 2.0, a new generation of web services that are based on the participation and collaboration between users. In the last years, Web 2.0 technologies are emerging as platforms used in various aspects of education. Wikis, a very important technology of Web 2.0, present themselves as an interesting tool for enhancing learning environments. Nowadays, Wikis are very popular owing to their powerful features when used in well-crafted educational activities. In this work we focus on Wikis and present both the basic elements and the features of this technology. Moreover, we present a detailed study of the integration of Wiki-based tools in education and attempt to evaluate their contribution in the educational activity. For the assessment of the suitability and effectiveness of Wikibased tools in education, we have designed, implemented, and evaluated a pilot case study for an undergraduate course in the Aristotle University of Thessaloniki, entitled Flexible Learning Using ICT in Education. More specifically, the case study presents FosWiki, a Wiki-based tool that was used in an authentic educational activity in order to support the collaboration and interaction between the students. The results of this study have proved that FosWiki is a very flexible and efficient form of collaborative learning and can be used with great success for supporting educational activities in higher education. III

4 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Δ Τ Υ Α Ρ Η Σ Η Δ Σην ζεκείν απηό, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηνλ επηβιέπνληα ηεο παξνύζαο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο, θ. Σηαύξν Δεκεηξηάδε, Επίθνπξν Καζεγεηή ηνπ ηκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, γηα ηελ εκπηζηνζύλε πνπ έδεημε ζην πξόζσπό µνπ θαηά ηελ εθπόλεζε ηεο εξγαζίαο θαη γηα ηε ζπλερή παηδαγσγηθή θαζνδήγεζε, ηελ ελζάξξπλζε, ηηο γλώζεηο θαη ηελ εκπεηξία πνπ πξνζέθεξε θαζ όιε ηε δηάξθεηα εθπόλεζεο απηήο ηεο δηπισκαηηθήο εξγαζίαο. Επίζεο, νθείισ έλα κεγάιν επραξηζηώ ζε όια ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο κνπ πνπ κνπ ζπκπαξαζηάζεθαλ θαη κε ζηήξημαλ ςπρνινγηθά κε ηελ ππνκνλή, ηελ θαηαλόεζε θαη ηελ αγάπε ηνπο. Κπξίσο όκσο ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ηνπο γνλείο κνπ. Γηα όια όζα κνπ πξνζέθεξαλ θαη ζπλερίδνπλ λα κνπ πξνζθέξνπλ ηνπο αθηεξώλσ ηελ εξγαζία απηή, σο ειάρηζην δείγκα επγλσκνζύλεο. Τέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ όινπο ηνπο θίινπο κνπ πνπ κε ζηήξημαλ ζε απηήλ ηελ πξνζπάζεηά κνπ. Ιδηαίηεξα ζεξκέο επραξηζηίεο ζα ήζεια λα εθθξάζσ από ηα βάζε ηεο θαξδηάο κνπ ζηνπο πνιύ θαινύο κνπ θίινπο Ισαλλίδε Λάδαξν θαη Νηαινύθα Κσλζηαληή γηα ηελ πνιύηηκε βνήζεηά ηνπο, ηε ζπλερή ππνζηήξημή ηνπο θαη ηελ ακέξηζηε ζπκπαξάζηαζή ηνπο θαζ όιε ηε δηάξθεηα εθπόλεζεο ηεο δηπισκαηηθήο κνπ εξγαζίαο. Φεβξνπάξηνο 2010 Ζηώγθνπ Μαξηάλζε IV

5 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Π Δ Ρ Η Δ Υ Ο Μ Δ Ν Α ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΩΓΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΣΟ WEB ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΑΡΥΩΝ ΠΟΤ ΠΡΔΒΔΤΔΗ ΣΟ WEB 2.0 ΑΠΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΟΠΣΗΚΖ ΠΡΟΩΠΗΚΖ ΓΖΜΗΟΤΡΓΗΚΟΣΖΣΑ ΑΞΗΟΠΟΗΖΖ ΣΖ ΓΤΝΑΜΖ ΣΟΤ ΠΛΖΘΟΤ ΠΛΖΘΩΡΑ ΣΟΗΥΔΗΩΝ Δ ΜΗΑ ΔΤΡΔΗΑ ΚΛΗΜΑΚΑ ΑΡΥΗΣΔΚΣΟΝΗΚΖ ΤΝΘΔΖ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΖ ΠΡΟΒΑΖ ΣΑ ΣΟΗΥΔΗΑ ΟΗ ΓΤΝΑΣΟΣΖΣΔ ΣΟΤ WEB 2.0 ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΣΑ WIKIS ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΩΝ WIKIS ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΩΝ WIKIS ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΣΩΝ WIKIS ΣΟΜΔΗ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΩΝ WIKIS ΚΡΗΣΖΡΗΑ ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΟΤ ΚΑΣΑΛΛΖΛΟΤ WIKI ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΠΟΤ ΒΑΗΕΟΝΣΑΗ ΣΟ WIKI WIKIPEDIA WIKINFO WIKTIONARY WIKIBOOKS WIKIVERSITY WIKINEWS ΜΔΛΔΣΩΝΣΑ ΓΖΜΟΦΗΛΖ ΛΟΓΗΜΗΚΑ WIKI V

6 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ PBWIKI WIKISPACES DOKUWIKI MEDIAWIKI TIKIWIKI WETPAINT FOSWIKI ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΚΑΗ ΣΡΟΠΟΗ ΥΡΖΔΩΝ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ TO WIKI Ω ΜΔΟ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΜΑΘΖΖ TO WIKI Ω ΜΔΟ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΤΝΔΡΓΑΗΑ TO WIKI Ω ΜΔΟ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΟΗΚΟΓΟΜΖΖ ΓΝΩΖ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΖΝ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΖ ΥΡΖΖ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΔΝΑΡΗΑ ΥΡΖΖ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΣΟ ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ ΣΟΤ ΓΤΜΝΑΗΟΤ ΠΡΟΑΣΗΟΤ ΚΑΡΓΗΣΑ ΣΟ ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ ΣΟΤ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΣΟΤ OREGON ΣΟ ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ ΣΩΝ ΥΟΛΔΗΩΝ ΔΠΑ.Λ ΘΔΑΛΟΝΗΚΖ ΣΟ ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ ΣΟΤ ΠΑΝΔΠΗΣΖΜΗΟΤ ΣΟΤ LEEDS ΣΟ ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑ ΣΟΤ ΥΟΛΔΗΟΤ ΣΟΤ GLOUCESTERSHIRE ΟΦΔΛΖ ΠΟΤ ΠΡΟΚΤΠΣΟΤΝ ΑΠΟ ΣΖ ΥΡΖΖ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΟΤ ΠΡΟΚΤΠΣΟΤΝ ΑΠΟ ΥΔΣΗΚΔ ΜΔΛΔΣΔ ΔΡΔΤΝΖΣΩΝ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 4: ΠΛΑΗΗΟ ΔΡΔΤΝΑ ΣΟΥΟ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΥΔΓΗΑΖ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΩΝ ΒΑΗΚΩΝ ΣΟΗΥΔΗΩΝ ΣΟΤ ΔΝΑΡΗΟΤ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΟΤ ΜΑΘΗΜΑΣΟ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΣΗ ΕΡΓΑΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ ΣΟΤ ΕΡΓΑΛΕΙΟΤ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΟΤ ΔΡΓΑΛΔΗΟΤ VI

7 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ ΣΖ ΓΗΑΓΗΚΑΗΑ ΠΡΟΑΡΜΟΓΖ ΟΡΓΑΝΩΖ ΣΟΤ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝΣΟ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΚΑΗ ΤΕΖΣΖΖ ΠΡΟΣΑΔΗ ΒΔΛΣΗΩΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 5: ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ I:ΑΝΑΦΟΡΔ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ II:ΑΚΡΩΝΤΜΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ III:ΓΛΩΑΡΗΟ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ IV:ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ V:ΔΡΩΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ VII

8 ΛΗΣΑ ΥΖΜΑΣΧΝ Λ Η Σ Α Υ Ζ Μ ΑΣ Χ Ν ΔΗΚΟΝΑ 1:Ζ ΑΦΗΑ ΣΧΝ CHEN, GILBERT, SABOL ΓΗΑ ΣΖ ΥΡΖΖ ΣΧΝ WIKIS ΣΖΝ ΟΗΚΟΓΟΜΖΖ ΜΑΘΖΗΑΚΧΝ ΚΟΗΝΟΣΖΣΧΝ ΔΗΚΟΝΑ 2: Ζ ΑΡΥΗΚΖ ΔΛΗΓΑ ΣΟΤ WIKI «ΦΤΣΔΤΧ ΔΝΑ ΦΤΣΟ» ΔΗΚΟΝΑ 3:ΜΗΑ ΔΝΓΔΗΚΣΗΚΖ ΔΛΗΓΑ ΣΟΤ WIKI «ΦΤΣΔΤΧ ΔΝΑ ΦΤΣΟ» ΔΗΚΟΝΑ 4:ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΥΡΖΗΜΟΣΖΣΑ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ «ΦΤΣΔΤΧ ΔΝΑ ΦΤΣΟ» ΔΗΚΟΝΑ 5:Ζ ΑΡΥΗΚΖ ΔΛΗΓΑ ΣΟΤ WIKI «CO-HOUSING» ΔΗΚΟΝΑ 6:ΟΗ ΑΠΟΦΔΗ ΣΧΝ ΦΟΗΣΖΣΧΝ ΥΔΣΗΚΑ ΜΔ ΣΖ ΓΝΧΖ ΠΟΤ ΑΠΟΚΟΜΗΑΝ ΔΗΚΟΝΑ 7: ΓΗΓΑΚΣΗΚΟ ΔΝΑΡΗΟ ΣΟ ATUTOR ΔΗΚΟΝΑ 8:ΣΟ ΠΔΡΗΒΑΛΛΟΝ ΠΟΤ ΥΡΖΗΜΟΠΟΗΖΘΖΚΔ ΓΗΑ ΣΖΝ ΔΞ ΑΠΟΣΑΔΧ ΤΝΔΡΓΑΗΑ ΔΗΚΟΝΑ 9: ΣΟ WIKI ΣΖ ΠΡΧΣΖ ΟΜΑΓΑ ΔΗΚΟΝΑ 10: Ζ ΑΡΥΗΚΖ ΔΛΗΓΑ ΣΟΤ FOSWIKI ΔΗΚΟΝΑ 11: Ζ ΑΡΥΗΚΖ ΔΛΗΓΑ ΣΟΤ WEB SPACE ΣΖ ΓΔΤΣΔΡΖ ΟΜΑΓΑ ΔΗΚΟΝΑ 12: Ζ ΔΜΦΑΝΗΖ ΣΟΤ ΠΟΟΣΟΤ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΣΟΤ ΦΟΗΣΖΣΖ ΣΖ ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΑ ΣΖ ΟΜΑΓΑ ΣΟ FOSWIKI ΔΗΚΟΝΑ 13: Ζ ΔΜΦΑΝΗΖ ΣΟΤ TOPIC ΔΠΗΛΟΓΖ ΔΡΓΑΛΔΗΧΝ VIII

9 ΛΗΣΑ ΠΗΝΑΚΧΝ Λ Η Σ Α Π Η Ν Α Κ Χ Ν ΠΗΝΑΚΑ 1: ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΧΝ WEB 2.0 ΓΡΑΣΖΡΗΟΣΖΣΧΝ ΠΗΝΑΚΑ 2:ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΑΡΥΗΚΧΝ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΣΟΤ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ ΠΗΝΑΚΑ 3:ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΑ ΣΧΝ ΠΗΟ ΖΜΑΝΣΗΚΧΝ ΔΡΧΣΖΔΧΝ ΣΟΤ ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟΤ IX

10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΧΓΖ Κ Δ Φ Α Λ Α Η Ο 1 : Δ Η Α Γ Χ Γ Ζ 10

11 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΧΓΖ ΔΗΑΓΩΓΖ Με ηελ έληαμε ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ (ΣΠΔ) ζηελ εθπαίδεπζε ζεκεηψλεηαη έλα απμαλφκελν ελδηαθέξνλ γηα ηελ παηδαγσγηθή ρξήζε ηνπ Παγθφζκηνπ Ηζηνχ (World Wide Web) ζηελ πινπνίεζε νκαδηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε θαη βαζίδνληαη ζηηο αξρέο ηνπ επνηθνδνκηζκνχ. Ζ κάζεζε κέζα απφ ζπλζήθεο ζπλεξγαζίαο (Cooperative Learning - CL) πξνηάζεθε απφ πνιινχο κεγάινπο παηδαγσγνχο (Piaget, Vygotsky, Bandura θ.ά.). Καηά ηελ αιιειεπίδξαζε ησλ καζεηψλ δηαθνξεηηθέο γλσζηηθέο εκπεηξίεο, βηψκαηα, ζπκπεξηθνξέο θαη αληηιήςεηο εθδειψλνληαη κέζα ζηελ νκάδα, πξνζθέξνληαο ζηα κέιε ηεο έλα πινχζην θνηλσληθν-γλσζηηθφ πεξηβάιινλ πνπ ιεηηνπξγεί ακθίδξνκα απφ θαη πξνο ηνλ θάζε καζεηή-κέινο ηεο νκάδαο. Ζ ζπλεξγαζία κε ηε ρξήζε ηνπ ππνινγηζηή (Computer Supported Collaborative Learning) θαη ε ζπιινγηθή εξγαζία ζηνλ ππνινγηζηή (Computer Supported Collaborative Work) είλαη φξνη πνπ εηζήρζεζαλ γηα ηελ πεξηγξαθή ησλ ζπλεξγαηηθψλ δηαδηθαζηψλ κάζεζεο κε ηε ρξήζε ησλ ΣΠΔ. Σα ζπζηήκαηα ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο είλαη ζπζηήκαηα πνπ έρνπλ ζρεδηαζηεί θπξίσο γηα καζεηέο ή εθπαηδεπφκελνπο, ψζηε λα επηηξέπνπλ θαη λα ππνζηεξίδνπλ ηε ζπλεξγαζία απφ απφζηαζε κέζσ Γηαδηθηχνπ θαηά ηε δηάξθεηα εληαίσλ δξαζηεξηνηήησλ, φπσο ζχλζεζε θεηκέλσλ, ζπιινγή, επεμεξγαζία, αλάιπζε δεδνκέλσλ θ.ά. Πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε έρνπλ ζπκβάιεη ζεκαληηθά νη ηερλνινγίεο ηνπ Web 2.0. Σν Web 2.0 αλαθέξεηαη ζε έλα ζχλνιν λέσλ δηθηπαθψλ ππεξεζηψλ, νη νπνίεο ζπλδένληαη ζηελά κε ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε, θαζψο επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα ζπλεξγάδνληαη θαη λα αληαιιάδνπλ δεδνκέλα online, κε πην απνδνηηθφ ηξφπν ζε ζρέζε κε απηφλ πνπ πξνζθέξαλε νη παιηφηεξεο ππεξεζίεο. Ζ εηδνπνηφο δηαθνξά είλαη φηη νη λένη δηθηπαθνί ηφπνη είλαη θαηά θαλφλα «δπλακηθνί» θαη πεξηζζφηεξν αιιειεπηδξαζηηθνί, δηαθέξνληαο απφ ην «ζηαηηθφ» Web 1.0. Σα εξγαιεία πνπ πξνζθέξεη ην Web 2.0 έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπκπιεξψζνπλ θαη λα εκπινπηίζνπλ ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία θαη γεληθφηεξα λα πξνζζέζνπλ ζε απηή λέεο ελδηαθέξνπζεο ζπλεξγαηηθέο δηαζηάζεηο. Σερλνινγίεο ηνπ Web 2.0 φπσο ηα blogs, ηα wikis, ηα podcasts θαη νη ηξνθνδνζίεο RSS απνθαινχληαη γεληθά κε ηνλ φξν «θνηλσληθφ ινγηζκηθφ» (social software) θαη επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα αλαπηχζζνπλ ζπλεξγαηηθά πεξηερφκελν θαη λα ην θνηλνπνηνχλ δεκφζηα (Alexander, 2006). Σν θνηλσληθφ ινγηζκηθφ πξνζθέξεη κία πνηθηιία κνλαδηθψλ θαη ηζρπξψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ζπλεξγαζίαο θαη δηακνίξαζεο ηεο πιεξνθνξίαο, πνπ ελεξγνχλ σο γλσζηηθά εξγαιεία αληαλάθιαζεο θαη ελίζρπζεο, θαη βνεζνχλ ζηε ζπλεξγαηηθή νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο (Jonassen, Peck, θαη Wilson, 1999). Γεληθφηεξα, ην θνηλσληθφ ινγηζκηθφ βνεζά ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηνπ αξρηθνχ νξάκαηνο ηνπ Web 2.0 λα ζεσξείηαη έλαο ρψξνο ζηνλ νπνίν κπνξεί θαζέλαο λα ζπκκεηέρεη (Schaffert, Gruber, θαη Westenthaler, 2006). εκαληηθφ θνκκάηη ησλ ηερλνινγηψλ Web 2.0 είλαη ηα Wikis, ηα νπνία ραξαθηεξίδνληαη θπξίσο απφ ηε δπλαηφηεηά ηνπο γηα αλάπηπμε επλντθψλ ζπλζεθψλ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο. Σα wikis κε απιά ιφγηα είλαη ηζηνζειίδεο, νη νπνίεο κπνξνχλ πνιχ εχθνια λα ηξνπνπνηεζνχλ απφ νπνηνλδήπνηε πηζηνπνηεκέλν ρξήζηε. πληάζζνληαη απφ έλα άηνκν ή κηα νκάδα αηφκσλ θαη νη εγγξαθέο ηνπο κπνξεί λα πεξηέρνπλ ζρφιηα, ζπλδέζκνπο, εηθφλεο θαη θάζε άιινπ είδνπο πιηθφ πνπ κπνξεί λα 11

12 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΧΓΖ ππνζηεξίμεη ην ζέκα πνπ αλαπηχζζεηαη. Ζ επθνιία ρξήζεο ηνπο θαη νη δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ ηα Wikis, ηα έρνπλ θαηαζηήζεη ηδηαίηεξα δεκνθηιή. Ζ δεκνηηθφηεηά ηνπο έρεη αξρίζεη λα πξνζειθχεη ηελ πξνζνρή θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίνη πηζηεχνπλ πσο ηα wikis ζα δηεπθνιχλνπλ φρη κφλν ηελ επηθνηλσλία, αιιά θαη ηε ζπλεξγαηηθή εχξεζε, δηακφξθσζε, θαη δηακνίξαζε ηεο γλψζεο, ηδηφηεηεο πνπ είλαη ζηνηρεηψδεηο θαη απαξαίηεηεο ζε έλα εθπαηδεπηηθφ πιαίζην (Reinhold, 2006). Γη απηφ θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρνπλ αξρίζεη πιένλ λα εκθαλίδνληαη ζην πξνζθήλην ζεκαληηθέο κειέηεο ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ wikis ζηελ εθπαίδεπζε. ε απηήλ ηελ εξγαζία παξνπζηάδνληαη ηα Wikis, σο ηερλνινγία ηνπ Web 2.0, θαη γίλεηαη κία εθηελήο κειέηε ηεο ρξήζε ηνπο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. Βαζηθφο ζηφρνο είλαη ε παξνρή εξεπλεηηθψλ απνδείμεσλ θαη ε εμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ ζρεηηθά κε ην πφζν απνηειεζκαηηθή κπνξεί λα είλαη ε ρξήζε ησλ Wikis ζηελ εθπαίδεπζε. Ζ εξγαζία δνκείηαη ζε θεθάιαηα σο εμήο: ην Κεθάιαην 1 αλαθέξνληαη ζπλνπηηθά θάπνηα γεληθά εηζαγσγηθά ζηνηρεία γηα ηελ εξγαζία θαη παξνπζηάδεηαη ε δνκή ηεο. ην Κεθάιαην 2 γίλεηαη αξρηθά κία αλαθνξά γχξσ απφ ην Web 2.0. πγθεθξηκέλα, νξίδεηαη θαη πεξηγξάθεηαη ε έλλνηα ηνπ Web 2.0, αλαιχνληαη νη αξρέο πνπ πξεζβεχεη απφ εθπαηδεπηηθή ζθνπηά θαη παξνπζηάδνληαη νη δπλαηφηεηέο ηνπ ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο. ηε ζπλέρεηα πεξηγξάθεηαη εθηελψο ην Wiki, ην νπνίν απνηειεί έλα βαζηθφ εξγαιείν ηνπ Web 2.0. Παξνπζηάδεηαη αλαιπηηθά ην ζπγθεθξηκέλν εξγαιείν θαη νη δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξεη ζηνπο ρξήζηεο ηνπ, πεξηγξάθεηαη ε ιεηηνπξγία ηνπ θαη αλαθέξνληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηά ηνπ. Αθφκε, παξνπζηάδνληαη νη θαηεγνξίεο ησλ Wikis, νη ηνκείο ζηνπο νπνίνπο ρξεζηκνπνηνχληαη, θαζψο επίζεο θαη ηα θξηηήξηα επηινγήο ηνπ θαηάιιεινπ Wiki. ην Κεθάιαην 3 παξνπζηάδεηαη ε ρξήζε ησλ Wikis ζηελ εθπαίδεπζε. Αξρηθά θαηαγξάθνληαη νη θαηεγνξίεο ρξήζεσλ ησλ Wikis ζηελ εθπαίδεπζε, γηα θάζε κία απφ ηηο νπνίεο παξνπζηάδνληαη θαη θάπνηνη ελδεηθηηθνί ηξφπνη ρξήζεο. Έπεηηα, παξνπζηάδεηαη ην Wiki σο κέζν ππνζηήξημεο ηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο, ηεο ζπλεξγαζίαο, αιιά θαη ηεο νηθνδφκεζεο γλψζεο. Δπίζεο, αλαθέξνληαη νη παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ Wikis ζηελ εθπαίδεπζε. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα εθαξκνγψλ, αιιά θαη θάπνηα ελδεηθηηθά ζελάξηα ρξήζεο ησλ Wikis ζηελ εθπαίδεπζε. Αθφκε, θαηαγξάθνληαη ηα νθέιε πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηε ρξήζε ηνπο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, ελψ ζην ηέινο ηνπ θεθαιαίνπ παξαηίζεληαη θάπνηα απφ ηα πην ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ζρεηηθέο κειέηεο εξεπλεηψλ. ην Κεθάιαην 4 αλαιχεηαη ην πιαίζην ηεο έξεπλαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ παξνχζα δηπισκαηηθή εξγαζία. πγθεθξηκέλα, παξνπζηάδεηαη ν ζηφρνο ηεο έξεπλαο, αιιά θαη φιε ε δηαδηθαζία ηεο ζρεδίαζήο ηεο. Πεξηγξάθνληαη δειαδή ιεπηνκεξψο ηα βαζηθά ζηνηρεία ηνπ ζελαξίνπ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε δξαζηεξηφηεηα, φπσο γηα παξάδεηγκα ην κάζεκα ζην νπνίν έγηλε ε εθαξκνγή, ε εξγαζία ηελ νπνία θιήζεθαλ λα νινθιεξψζνπλ νη θνηηεηέο, αιιά θαη ε επηινγή ηνπ εξγαιείνπ ηχπνπ Wiki πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε. Δπίζεο, γίλεηαη κία πεξηγξαθή ηνπ εξγαιείνπ πνπ επηιέρζεθε θαη ηεο δηαδηθαζίαο πξνζαξκνγήο πνπ θξίζεθε 12

13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: ΔΗΑΓΧΓΖ απαξαίηεηε γηα ηελ επηηπρή εθαξκνγή ηεο δξαζηεξηφηεηαο, ελψ παξνπζηάδεηαη ιεπηνκεξψο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν νξγαλψζεθε ην πεξηβάιινλ ηνπ Wiki. Σν θεθάιαην νινθιεξψλεηαη κε ηελ θαηαγξαθή ηεο δηαδηθαζίαο ηεο αμηνιφγεζεο, ηελ παξνπζίαζε θαη εξκελεία ησλ απνηειεζκάησλ πνπ πξνέθπςαλ, θαζψο επίζεο θαη θάπνηεο ελδεηθηηθέο πξνηάζεηο βειηίσζεο. ην Κεθάιαην 5 παξνπζηάδνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε θαη πξνηείλνληαη θάπνηεο θαηεπζχλζεηο γηα πεξαηηέξσ έξεπλα. ην Παξάξηεκα I παξνπζηάδνληαη αιθαβεηηθά ε βηβιηνγξαθία θαη νη δηθηπαθνί ηφπνη πνπ αλαθέξνληαη ζηελ εξγαζία. ην Παξάξηεκα IΗ παξνπζηάδνληαη ηα αθξσλχκηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηή ηελ εξγαζία γηα ηε δηεπθφιπλζε ηνπ αλαγλψζηε. ην Παξάξηεκα IIΗ παξνπζηάδεηαη ην γισζζάξην μεληθψλ φξσλ νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηήλ ηελ εξγαζία γηα ηε δηεπθφιπλζε ηνπ αλαγλψζηε. ην Παξάξηεκα IV παξνπζηάδεηαη ην επξεηήξην ησλ φξσλ νη νπνίνη ρξεζηκνπνηνχληαη ζε απηήλ ηελ εξγαζία γηα ηε δηεπθφιπλζε ηνπ αλαγλψζηε. ην Παξάξηεκα V παξνπζηάδεηαη ην εξσηεκαηνιφγην πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο αμηνιφγεζεο. 13

14 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Κ Δ Φ Α Λ Α Η Ο 2 : W I K I : E Ν Α Β Α Η Κ Ο E Ρ ΓΑ Λ Δ Η Ο Σ Ο Τ W E B

15 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 WIKI:ΔΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Μηα λέα επαλάζηαζε ήξζε λα ηαξάμεη, ηφζν ηερλνινγηθά φζν θαη εκπνξηθά, ηα λεξά ηνπ παγθφζκηνπ ηζηνχ θαη λα κεηακνξθψζεη ηνπο ρξήζηεο ηνπ απφ απαζείο θαη ακέηνρνπο θαηαλαισηέο ζε νπζηαζηηθνχο ζπλεξγάηεο, πξνζειθχνληαο ηαπηφρξνλα ππέξνγθα πνζά ζε επελδχζεηο θαη έληνλν επηρεηξεκαηηθφ ελδηαθέξνλ. Ο ιφγνο γηα ην επνλνκαδφκελν Web 2.0, κηα δεχηεξε γεληά δηαδηθηπαθψλ ππεξεζηψλ βαζηζκέλσλ θαη εμνρήλ ζηε ζπκκεηνρή ηνπ θνηλνχ θαη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ. εκαληηθφ θνκκάηη ησλ ηερλνινγηψλ Web 2.0 απνηειεί έλα εξγαιείν κε δπλαηφηεηεο αλάπηπμεο επλντθψλ ζπλζεθψλ ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, ην Wiki. 2.1 ΣΗ ΔΊΝΑΗ ΣΟ WEB 2.0 Σν Web 2.0 είλαη κία έλλνηα γηα ηελ νπνία έρνπλ γίλεη πνιιέο πξνζπάζεηεο νξηζκνχ θαη αθφκε θαη ζήκεξα ην αθξηβέο λφεκά ηεο παξακέλεη αλνηρηφ πξνο αληηπαξάζεζε. Χζηφζν, έλαο ζπκππθλσκέλνο νξηζκφο ζχκθσλα κε ηνλ Tim O Reilly είλαη ν αθφινπζνο: «Σν Web 2.0 είλαη ε εηαηξηθή επαλάζηαζε ζηε βηνκεραλία ησλ ππνινγηζηψλ πνπ πξνθαιείηαη απφ ηε κεηαθίλεζε ζην δηαδίθηπν σο πιαηθφξκα, θαη ηελ απφπεηξα λα θαηαιάβνπκε ηνπο θαλφλεο ηεο επηηπρίαο ζε απηήλ ηε λέα πιαηθφξκα. Βαζηθφο θαλφλαο αλάκεζα ζε απηνχο είλαη ν εμήο: Υηίζηκν εθαξκνγψλ πνπ θαξπψλνληαη ηηο επηδξάζεηο ησλ δηθηχσλ θαη βειηηψλνληαη φζν πεξηζζφηεξν ηηο ρξεζηκνπνηνχλ νη άλζξσπνη. (Απηφ είλαη πνπ αιινχ έρσ απνθαιέζεη 'εθκεηάιιεπζε ηεο ζπιινγηθήο λνεκνζχλεο')» (O'Reilly, 2006). χκθσλα κε ηνλ εηδηθφ επί ηνπ ζέκαηνο Tim O'Reilly, ην Web 2.0 είλαη ην δίθηπν σο πιαηθφξκα, πνπ εθηείλεηαη ζε φιεο ηηο ζπλδεδεκέλεο κε απηφ ζπζθεπέο. Δθαξκνγέο Web 2.0 είλαη εθείλεο πνπ εθκεηαιιεχνληαη πιήξσο ηα εγγελή πιενλεθηήκαηα ηεο πιαηθφξκαο απηήο. Οη εθαξκνγέο απηέο ελεκεξψλνληαη ζπλερψο θαη φζν πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη ηηο ρξεζηκνπνηνχλ ηφζν θαιχηεξεο γίλνληαη, ρξεζηκνπνηψληαο θαη ζπλδπάδνληαο δεδνκέλα απφ πνιιαπιέο πεγέο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ κεκνλσκέλσλ ρξεζηψλ, παξέρνληαο ηα ζηνηρεία θαη ηηο ππεξεζίεο ηνπο ζε κηα κνξθή πνπ επηηξέπεη αλαδηακφξθσζε. Ο Antonio Bartolomé ζε έλα άξζξν ηνπ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα εμεγήζεη ηη είλαη ην Web 2.0, θαηέγξαςε αξρηθά ηηο ζθέςεηο ηνπ ζρεηηθά κε ην ηη δελ είλαη ην Web 2.0. Όπσο πνιχ ραξαθηεξηζηηθά αλέθεξε, ην Web 2.0 δελ είλαη έλα ζαθψο θαζνξηζκέλν ζχλνιν εξγαιείσλ, νχηε έλαο ζπγθεθξηκέλνο ηζηνρψξνο ή πφξνη ζην δηαδίθηπν. Γελ κπνξνχκε λα «κεηαβνχκε» ζην Web 2.0, νχηε λα γίλνπκε κέιε ζε απηφ, λα θάλνπκε εγγξαθή ή λα εηζέιζνπκε ζε απηφ. Σν Web 2.0 είλαη κηα έλλνηα πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα λα αλαθεξζεί ζε ηζηνζειίδεο θαη πεγέο ή εμειίμεηο πνπ έρνπλ κεξηθά θνηλά ραξαθηεξηζηηθά. (Bartolomé, 2008). Σν Web 2.0 ζα κπνξνχζακε ελαιιαθηηθά λα ην ραξαθηεξίζνπκε θαη ζαλ έλα ζχλνιν ππεξεζηψλ θαη πξαθηηθψλ Γηαδηθηχνπ πνπ δίλνπλ «θσλή» ζηνπο κεκνλσκέλνπο ρξήζηεο. Σέηνηεο ππεξεζίεο ελζαξξχλνπλ ηνπο ρξήζηεο ηνπ Γηαδηθηχνπ λα ζπκκεηέρνπλ ζηηο δηάθνξεο θνηλφηεηεο, πξνζθέξνληαο γλψζε θαη δηακνηξάδνληάο ηελ. Απηφ έρεη πξαγκαηνπνηεζεί κε ηε δηαξθψο απμαλφκελε ρξήζε ηνπ Παγθφζκηνπ Ηζηνχ. 15

16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Ζ πινήγεζε θαη ε εμεξεχλεζε ηεο γλψζεο κέζσ ηνπ Web έρνπλ δηεπθνιπλζεί πνιχ απφ ηελ απμαλφκελε ιεηηνπξγία ηνπ θπιινκεηξεηή. Ο θπιινκεηξεηήο κε απηφλ ηνλ ηξφπν έρεη γίλεη ην εξγαιείν αλάγλσζεο/επίδεημεο ζειίδσλ ηνπ Γηαδηθηχνπ. Δθηφο απφ απηφ έρεη γίλεη κηα πιαηθφξκα γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ελφο επξένο θάζκαηνο ςεθηαθψλ εξγαιείσλ θαη ηε ζπκκεηνρή ζε αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ θνηλνηήησλ. Αιιά γηαηί «2.0»; Μηα εμήγεζε πξνέξρεηαη απφ ηελ θνηλή πξαθηηθή ηεο ηερλνινγίαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ζηα νλφκαηα κηαο εμειηζζφκελεο εθαξκνγήο ινγηζκηθνχ πξνζαξηψληαη δεθαδηθνί αξηζκνί. Καηά θαλφλα, νη αιιαγέο ζην αθέξαην κέξνο αξηζκψλ πνπ ζπλδένληαη κε ην φλνκα ζεκαηνδνηνχλ ζεκαληηθέο εμειίμεηο ζην ζρεδηαζκφ ή ζηελ εθαξκνγή ηνπ πξνγξάκκαηνο. Αιιαγέο ζην δεθαδηθφ κέξνο (απφ «0» πξνο ηα πάλσ) ζεκαηνδνηνχλ βειηηψζεηο πάλσ ζ απηά ηα βήκαηα. Απηή ε ζχκβαζε- θαλφλαο είλαη πνπ ππαγνξεχεη ζηηο κέξεο καο ηε λχμε ζην «Web 2.0». Έηζη, αλαινγηθά, ην «Web 2.0» ππνλνεί κηα ζεκαληηθή αιιαγή (απφ ην «Web 1.0») ζηε δνκή ελφο νιφθιεξνπ πεξηβάιινληνο ηεο δξαζηεξηφηεηαο ππνινγηζηψλ, ζπγθεθξηκέλα ηνπ World Wide Web (WWW). Μεξηθνί ππνζηεξίδνπλ φηη απηφ ην πεξηβάιινλ έρεη αιιάμεη ηφζν ξηδηθά θαη ζε έλαλ ηέηνην ξπζκφ πνπ ηψξα θαίλεηαη λα ππάξρεη ζε κηα λέα «έθδνζε». Απηή ε αιιαγή ζην Web ζρεηίδεηαη κε ηε λέα ηθαλφηεηα ησλ ρξεζηψλ λα κπνξνχλ νη ίδηνη λα δηαθνξνπνηήζνπλ φζα πξνζθέξεη ην Γηαδίθηπν. πγθεθξηκέλα, απηφ πξνθχπηεη ιφγσ ηεο θνηλσληθήο δξαζηεξηφηεηαο πνπ επηηξέπνπλ ηψξα νη λέεο ππεξεζίεο Γηαδηθηχνπ (Crook et al, 2008). Οη Web 2.0 εθαξκνγέο έρνπλ πξνζθέξεη λέεο δπλαηφηεηεο γηα ηε ζπκκεηνρή ρξεζηψλ, θάηη πνπ αθφκα θαη γηα αξράξηνπο ζηε ρξήζε ειεθηξνληθνχ ππνινγηζηή απνηειεί κία ελδηαθέξνπζα επθαηξία. Όπσο δήισζε ραξαθηεξηζηηθά ν Tim O'Reilly έλα ρξφλν κεηά ηελ εκθάληζε ηνπ φξνπ Web 2.0, «έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Web 2.0 είλαη φηη νη ρξήζηεο ηνπ πξνζζέηνπλ αμία. Γη απηφ, νη επηρεηξήζεηο πνπ αζρνιήζεθαλ κε ην Web 2.0 έζεζαλ ηηο θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο γηα ηε ζπλάζξνηζε ησλ ζηνηρείσλ ησλ ρξεζηψλ θαη ηελ νηθνδφκεζε ηεο αμίαο σο απνηέιεζκα ηεο θαζεκεξηλήο ρξήζεο ηεο εθαξκνγήο» χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ ηνπ O'Reilly, νη ηερλνινγίεο Web 2.0 παξέρoπλ πνιιά θαη εχρξεζηα δηαδηθηπαθά εξγαιεία ηα νπνία επηηξέπνπλ ζηνπο ρξήζηεο λα ζπλεηζθέξνπλ λέα ζηνηρεία πνπ κπνξνχλ λα αζξνίζνπλ γηα λα εθκεηαιιεπηνχλ ηε ζπιινγηθή λνεκνζχλε κηαο θνηλφηεηαο. Χζηφζν ην Web 2.0 δελ πξέπεη λα εμηζσζεί κε ηέηνηεο ηερλνινγίεο (Lin, 2007). Ο Ian Davis (2005) ηνλίδεη ραξαθηεξηζηηθά ζηελ πξνζσπηθή ηνπ ηζηνζειίδα [1] φηη «ην Web 2.0 είλαη κηα ζηάζε-λννηξνπία, φρη κηα ηερλνινγία». Δίλαη γηα λα δψζεη ηε δπλαηφηεηα θαη λα ελζαξξχλεη ηε ζπκκεηνρή κέζσ αλνηθηψλ εθαξκνγψλ θαη ππεξεζηψλ» πξνζζέηεη. «Λέγνληαο αλνηθηφ ελλνψ ηερληθά αλνηθηφ κε θαηάιιειεο δηεπαθέο πξνγξακκαηηζκνχ εθαξκνγψλ (Application Programming Interfaces ή APIs) αιιά θαη, ην πην ζεκαληηθφ, θνηλσληθά αλνηθηφ, κε δηθαηψκαηα πνπ παξαρσξνχληαη γηα ρξήζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε λέα θαη ζπλαξπαζηηθά πιαίζηα.» (Davis, 2005). 16

17 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Σν Web 2.0, ζπλεπψο, αληηπξνζσπεχεη ηε ραξαθηεξηζηηθή αιιαγή ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη ρξεζηκνπνηνχλ ην Γηαδίθηπν. Δλψ νη πεξηζζφηεξνη ρξήζηεο θάπνηε πεξηνξίδνληαλ ζην λα βιέπνπλ παζεηηθά ηνπο ηζηνρψξνπο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ έλα κηθξφ αξηζκφ αλζξψπσλ κε πξνγξακκαηηζηηθέο δεμηφηεηεο, ηψξα κπνξεί ζρεδφλ ν θαζέλαο λα ζπλεηζθέξεη ελεξγά ζην δηαδηθηπαθφ πεξηερφκελν. Οη ηερλνινγίεο είλαη ζεκαληηθά εξγαιεία, αιιά είλαη δεπηεξεχνληα ζηελ επίηεπμε ηνπ κεγαιχηεξνπ ζηφρνπ ηεο πξνψζεζεο ηεο ειεχζεξεο θαη αλνηθηήο πξφζβαζεο ζηε γλψζε. απηά ηα πιαίζηα, ηα ζπζηήκαηα ηνπ Web 2.0 είλαη απιά, εμειίμηκα θαη αληηιεπηά, αθνχ πξννξίδνληαη γηα ρξήζηεο πνπ δελ είλαη ηερλνινγηθά θαηαξηηζκέλνη. Έλα Web 2.0 ζχζηεκα παξέρεη κηα απιή δηεπαθή, έηζη ψζηε αθφκα θαη νη ιηγφηεξν εμνηθεησκέλνη ρξήζηεο ηνπ Γηαδηθηχνπ λα κπνξνχλ λα νηθνδνκήζνπλ θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ην δηαδίθηπν. ηα Web 2.0 ζπζηήκαηα φινη έρνπλ ίζεο επθαηξίεο γηα ζπκκεηνρή ζην Γηαδίθηπν. Σα δεκνθηιή ζπζηήκαηα ρξεζηκνπνηνχλ δίθαηα θαη επξέσο απνδεθηά πξσηφθνιια ψζηε λα κπνξέζνπλ λα εμππεξεηήζνπλ θαη λα δηεπθνιχλνπλ ηνπο πνιπάξηζκνπο ρξήζηεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Web 2.0 ρσξίο δηάθξηζε (Lin, 2007). Σα βαζηθά ζεκεία φζνλ αθνξά ηηο δπλαηφηεηεο ηνπ Web 2.0 ζχκθσλα κε ηνπο Crook, et al (2008) είλαη ηα εμήο : Αξρηθά, ην Web 2.0 απμάλεη ηε ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ, γεγνλφο πνπ δεκηνπξγεί λέεο πνηθίιεο δπλαηφηεηεο. Πνιιέο θαηεγνξίεο ηνπ πίλαθα 1 αλαθέξνληαη ζε ηερλνινγίεο πνπ επηηξέπνπλ ηελ επαθή ησλ ρξεζηψλ κεηαμχ ηνπο: ηελ αληαιιαγή απφςεσλ ή ςεθηαθνχ πιηθνχ ή ηε δεκηνπξγία ζπδεηήζεσλ. Όζν κεγαιχηεξνο είλαη ν αξηζκφο ησλ ρξεζηψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ, ηφζν κεγαιχηεξε είλαη θαη ε αμία ηνπ απνηειέζκαηνο. Γεχηεξνλ, απηή ε ζπκκεηνρή κπνξεί λα γίλεη πην νξγαλσκέλε, θαζηζηψληαο ην Web 2.0 πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν κπνξεί λα επηηεπρζεί απνηειεζκαηηθή ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ Σξίηνλ, ην Web 2.0 πξνσζεί ηε ρξήζε πνηθίισλ κνξθψλ επηθνηλσλίαο. Σα ςεθηαθά κέζα επεθηείλνπλ ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ρξεζηψλ πέξα απφ ην ζπκβαηηθφ θείκελν, ζηε ρξήζε εηθφλσλ, ήρνπ θαη βίληεν, κέζα ηα νπνία έρνπλ πιένλ γίλεη θαη επξέσο δηαζέζηκα. Σέινο, ηα πινχζηα θαη δεκνθξαηηθά κέζα αληαιιαγήο θαη δεκνζηνπνίεζεο πιηθνχ πνπ πξνζθέξεη ην Web 2.0, δίλνπλ ζην Γηαδίθηπν λέεο δπλαηφηεηεο θαη πφξνπο γηα αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη έξεπλα. 2.2 ΑΝΑΛΤΖ ΣΩΝ ΑΡΥΩΝ ΠΟΤ ΠΡΔΒΔΤΔΗ ΣΟ WEB 2.0 ΑΠΟ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΟΠΣΗΚΖ Σν Web 2.0 ρξεζηκνπνηείηαη, φπσο έρνπκε ήδε πεη, γηα λα πεξηγξάςεη έλα λέν ζχλνιν εθαξκνγψλ ινγηζκηθνχ πνπ δηαθξίλνληαη απφ ηηο πξνεγνχκελεο εθαξκνγέο ζε έλα κεγάιν ζχλνιν αξρψλ. Δλψ ζηελ πξψηε κνξθή ηνπ Γηαδηθηχνπ, ην ινγηζκηθφ δηακνξθψζεθε ζχκθσλα κε ηηο πξαθηηθέο πνπ επηθξαηνχζαλ εθείλε ηε πεξίνδν, κε ην 17

18 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ πξνέθπςε έλα λέν είδνο εθαξκνγψλ. Οη αξρέο απφ απηέο ηηο εθαξκνγέο θαζνξίζηεθαλ απφ ηνλ O Reilly. Ο Anderson (2007) ρξεζηκνπνίεζε κία ειαθξψο δηαθνξεηηθή θαηεγνξηνπνίεζε ζρεηηθά κε ην ηη απνθαιεί εθείλνο «κεγάιεο ηδέεο» ηνπ Web 2.0 θαη ζπγθαηαιέγεη ζηα παξαδείγκαηα ησλ ζχγρξνλσλ ρξήζεσλ ηνπ Web 2.0 ηηο ππεξεζίεο πνπ πξνζθέξνληαη γηα ηε κάζεζε θαη ηηο ςεθηαθέο βηβιηνζήθεο. ηε ζπλέρεηα ζα αλαιχζνπκε ηηο αξρέο πνπ πξεζβεχζεη ην Web 2.0 απφ εθπαηδεπηηθή νπηηθή, φπσο απηέο αλαθέξνληαη ζηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία (Ullrich et al, 2008), ιακβάλνληαο θπζηθά ππφςε ηα έκθπηα ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηνπ Web 2.0, Πποζωπική Γημιοςπγικόηηηα Σν Web 2.0 επηηξέπεη θαη δηεπθνιχλεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή θάζε ρξήζηε. Οη Web 2.0 εθαξκνγέο θαη ππεξεζίεο επηηξέπνπλ ηελ θαηαγξαθή θαη ηε δεκνζίεπζε ησλ πιεξνθνξηψλ θεηκέλνπ, ηφζν αηνκηθά (blogs) φζν θαη ζπιινγηθά (wikis), ησλ αθνπζηηθψλ θαηαγξαθψλ (podcasts), ηνπ ηειενπηηθνχ πιηθνχ (vidcasts), ησλ εηθφλσλ, θ.ιπ. Ζ δεκηνπξγία ηνπ παξαγφκελνπ απφ ην ρξήζηε πεξηερνκέλνπ δηεπθνιχλεηαη πνιχ κε ηελ παξνρή ησλ εχρξεζησλ δηεπαθψλ πνπ κνηάδνπλ κε απηέο ησλ ππνινγηζηψλ γξαθείνπ. Δλψ πξηλ απφ θαηξφ, νη δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο ήηαλ εχθνια δηαθξηηέο απφ ηνπο αληίζηνηρνπο ππνινγηζηέο γξαθείνπ ιφγσ ηεο ζρεδίαζήο ηνπο, νη ζεκεξηλέο Web 2.0 εθαξκνγέο είλαη ζπρλά αλαγλσξίζηκεο σο δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο, αθνχ ηηο πξνζέμνπκε κε κία πην πξνζεθηηθή δεχηεξε καηηά. Λφγσ ζχγρξνλσλ ηερληθψλ, φπσο Ajax θαη Flash, νη απνθξίζεηο απφ ηε δηεπηθάλεηα ρξήζηε ζπκπεξηθέξνληαη ηψξα πιένλ παξφκνηα κε ηηο εθαξκνγέο ππνινγηζηψλ γξαθείνπ, εθ' φζνλ κηα γξήγνξε ζχλδεζε ζην Γηαδίθηπν είλαη ζηηο κέξεο καο εχθνια δηαζέζηκε. Δπηπιένλ, νη Web 2.0 ππεξεζίεο θαηαβάινπλ ραξαθηεξηζηηθά πνιχ κεγάιε πξνζπάζεηα ζηε δπλαηφηεηα ρξεζηκνπνίεζήο ηνπο θαη ζηνρεχνπλ ζηελ απινπνίεζε ησλ αιιειεπηδξάζεσλ φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν, δίλνληαο έκθαζε ζηελ ππεξεζία πνπ παξέρεη ε εθαξκνγή. Οη ρξήζηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιέμνπλ κεηαμχ πνιιψλ παξφκνησλ ππεξεζηψλ, γη απηφ θαη κία ππεξεζία ζρεδηάδεηαη πιένλ ηφζν θαιά θαη πξνζεγκέλα ψζηε λα θαηαθέξλεη λα ειθχζεη θαη λα δηαηεξήζεη ηνπο ρξήζηεο ηεο (Ullrich et al, 2008). Απηή ε ππνθίλεζε ηεο ελεξγνχ ζπκκεηνρήο δηαθξίλεη ηηο Web 2.0 ππεξεζίεο εθκάζεζεο απφ ηηο αληίζηνηρεο ηνπ Web 1.0, νη νπνίεο βαζίδνληαη ζηα παξαδνζηαθά ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο γλψζεο, φπνπ νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα δηαβάδνπλ ηζηνζειίδεο θαη λα ιχλνπλ αζθήζεηο, αιιά δελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπκβάινπλ θαη γεληθφηεξα λα αιιειεπηδξάζνπλ. ε ζπλδπαζκφ κε ηελ θνηλσληθή δηάζηαζε πνπ ιακβάλεη ρψξα κε ηελ αξρή ηεο «εθκεηάιιεπζεο ηεο δχλακεο ηνπ πιήζνπο», απηέο νη δχν αξρέο είλαη νη πην εκθαλείο θαη νη πην ελδηαθέξνπζεο εξεπλεηηθά απφ παηδαγσγηθή ζθνπηά: Ο Downes ηνλίδεη ην δηαπνηηζκφ απηψλ ησλ αξρψλ απφ ηε ζεσξία ηνπ επνηθνδνκηζκνχ θαη αληηπαξαβάιιεη ηε κάζεζε κέζα απφ ηα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο γλψζεο κε ηηο καζεηνθεληξηθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ πξνζθέξνληαη κέζα απφ ηηο Web 2.0 εθαξκνγέο. Όπσο έρεη ν ίδηνο ηνλίζεη : «Σν Web έρεη κεηαηξαπεί απφ έλα κέζν, ζην νπνίν νη πιεξνθνξίεο απιά δηαβηβάδνληαλ θαη θαηαλαιψλνληαλ, ζε κηα πιαηθφξκα, φπνπ ην πεξηερφκελν δεκηνπξγείηαη, αλαδηακνξθψλεηαη θαη δηακνηξάδεηαη» (Downes 2005). 18

19 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Σίζεηαη πιένλ ην εξψηεκα πψο ν καζεηήο ππνζηεξίδεηαη ζηε ρξήζε απηψλ ησλ εξγαιείσλ θαη ησλ δηαζέζηκσλ πφξσλ. Οη κειέηεο δείρλνπλ φηη νη καζεηέο ζπάληα αλαπηχζζνπλ ζαθείο ζηξαηεγηθέο κάζεζεο απφ κφλνη ηνπο. Ο απνπξνζαλαηνιηζκφο θαη ε γλσζηηθή ππεξθφξησζε είλαη ηα θχξηα εκπφδηα ηεο απηνξξπζκηδφκελεο κάζεζεο κε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο. Οη καζεηέο, σζηφζν, πξέπεη λα κάζνπλ λα απηνξπζκίδνπλ ηε δηαδηθαζία κάζεζήο ηνπο δεδνκέλνπ φηη νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο δε δηαζέηνπλ απηήλ ηελ ηθαλφηεηα Αξιοποίηζη ηηρ Γύναμηρ ηος Πλήθοςρ Οη Web 2.0 ππεξεζίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ ην γεγνλφο φηη φζν πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη ηηο ρξεζηκνπνηνχλ, ηφζν πεξηζζφηεξν απμάλεηαη ε αμία ηνπο. Έλαο παξαδνζηαθφο ζηαηηθφο ηζηνρψξνο δε βειηηψλεηαη φζν κεγάινο αξηζκφο ρξεζηψλ θαη λα ηνλ επηζθέπηεηαη, δεδνκέλνπ φηη παξνπζηάδεη θάζε θνξά ην ίδην πεξηερφκελν κε ζηαηηθφ ηξφπν. Αληίζεηα, έλαο Web 2.0 ηζηνρψξνο ρξεζηκνπνηεί ηηο πιεξνθνξίεο πνπ παξέρνληαη απφ ηνπο επηζθέπηεο κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. πγθεθξηκέλα, νη ζπλεηζθνξέο ησλ ρξεζηψλ κπνξεί λα νηθνδνκνχλ ηνλ ηζηνρψξν ή κέξνο απηνχ, ελψ αθφκε θαη νη δξαζηεξηφηεηεο ησλ ρξεζηψλ πνιιέο θνξέο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ πεξηερνκέλνπ ηνπ ηζηνρψξνπ ή ηεο παξνπζίαζήο ηνπ. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηεο άκεζεο ή έκκεζεο εθκεηάιιεπζεο ηεο δχλακεο ηνπ πιήζνπο απνηεινχλ ε Wikipedia θαη ε Amazon. ηελ online εγθπθινπαίδεηα Wikipedia ν ρξήζηεο ζπκβάιιεη αλακθίβνια ζηελ εγθπθινπαίδεηα κε ηελ πξνζζήθε θαη ηε δεκνζίεπζε ησλ άξζξσλ. Δλψ ζην δηαδηθηπαθφ θαηάζηεκα Amazon νη θαηαλαισηέο κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο ζπκβάιινπλ ζπλεξγαηηθά κε έκκεζν ηξφπν ζηε δεκηνπξγία πξνηάζεσλ πξνο ηνπο θαηαλαισηέο. πγθεθξηκέλα, θάζε ζειίδα πνπ πεξηγξάθεη έλα άξζξν πεξηιακβάλεη επίζεο θαη πξνηάζεηο γηα αγνξά πξντφλησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε απηφ πνπ πεξηγξάθεηαη. ηηο ππεξεζίεο Web 2.0 ππάξρεη έλαο κεγάινο αξηζκφο ρξεζηψλ θαη γεληθφηεξα ελζαξξχλεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ε ελεξγφο ζπλεηζθνξά ηνπο. Κάζε έλαο απφ ηνπο ρξήζηεο απνηειεί δειαδή ελεξγφ κέινο κηαο θνηλφηεηαο θαη ε ζπκβνιή ηνπ θξίλεηαη απαξαίηεηε γηα ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ηεο ππεξεζίαο. Ο επνηθνδνκηζκφο ζεσξεί ηε κάζεζε σο δξαζηεξηφηεηα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζε έλα θνηλσληθφ πιαίζην. Γη απηφ, θαηά γεληθή νκνινγία, απηέο νη έκθπηεο ηδηφηεηεο ησλ Web 2.0 ππεξεζηψλ είλαη ζίγνπξα επεξγεηηθέο γηα ηε κάζεζε Πληθώπα Σηοισείων ζε μια Δςπεία Κλίμακα ην Web 2.0, ηα δεδνκέλα είλαη ζπρλά ηφζν ζεκαληηθά φζν θαη ε ιεηηνπξγία πνπ πξνζθέξεηαη. Αο πάξνπκε γηα παξάδεηγκα ην del.icio.us: ε ιεηηνπξγία ηνπ πεξηνξίδεηαη εζεινληηθά ζηε βαζηθή ιεηηνπξγία ηνπ bookmarking κε ηηο εηηθέηεο, σζηφζν, ε αμία ηνπ del.icio.us πξνθχπηεη απφ ηε καδηθή πνζφηεηα ησλ ζρνιηαζκέλσλ πεγψλ. Γη απηφ νη Web 2.0 ππεξεζίεο πηνζεηνχλ δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο γηα ηελ αχμεζε ησλ ζπλεηζθνξψλ θαη ησλ ζπκκεηνρψλ ησλ ρξεζηψλ, γηα παξάδεηγκα κε ηελ νηθνδφκεζε ηεο εκπηζηνζχλεο (π.ρ., δίλνληαο ζηνπο ρξήζηεο ηε δπλαηφηεηα λα εμάγνπλ ηα ζηνηρεία ηνπο), ή κε ηελ πξφζβαζε ζην πεξηερφκελν κέζσ ηνπ RSS. θαη ησλ δηεπαθψλ πξνγξακκαηηζκνχ εθαξκνγψλ (APIs). Πίζσ απφ ηα παξερφκελα ζηνηρεία ηνπ Web 2.0 βξίζθεηαη ν ζεκαζηνινγηθφο ηζηφο κε ην φξακά ηνπ λα θαηαζηήζεη ηα δεδνκέλα, πνπ βξίζθνληαη πξνο ην παξφλ θξπκκέλα ζηηο βάζεηο δεδνκέλσλ, δηαζέζηκα γηα ρξήζε απφ ηηο κεραλέο. 19

20 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Καηά ζπλέπεηα, ην Web 2.0 επηηξέπεη ηελ πξφζβαζε ζε δεδνκέλα, φπσο νη εηθφλεο (π.ρ., Flickr) θαη νη ζειηδνδείθηεο, κέζσ ηεο ραξηνγξάθεζεο (π.ρ., Google Maps) θαη ηεο αλαδήηεζεο απηψλ κε ρξήζε κεραλψλ αλαδήηεζεο, φπσο γηα παξάδεηγκα κε ηε κεραλή αλαδήηεζεο Google. Μεξηθά απφ απηά ηα ζηνηρεία ήηαλ δηαζέζηκα θαη ζην Web 1.0, αιιά φρη ηφζν θαιά ζρνιηαζκέλα θαη ζπγθεληξσκέλα. Απηφ ην πεξηερφκελν κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Καη' αξράο, νη καζεηέο (θαη νη δάζθαινη) κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηνπο ππάξρνληεο πφξνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαδηθαζίαο ηεο κάζεζεο σο πεγέο πιεξνθνξηψλ (π.ρ., ηα άξζξα ηνπ Wikipedia σο ζεκεία εθθίλεζεο γηα λα κάζνπλ δηάθνξεο έλλνηεο). Δπηπιένλ, ππνζηεξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ ε ελεξγφο νηθνδφκεζε γλψζεο, αθνχ νη καζεηέο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηα δεδνκέλα σο δνκηθέο κνλάδεο γηα ηε δεκηνπξγία λένπ πεξηερνκέλνπ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο απηνχ ηνπ πεξηερνκέλνπ δελ είλαη ζρεδηαζκέλν γηα δηδαζθαιία, αιιά είλαη ξεαιηζηηθά δεδνκέλα, εθθξαζκέλα απφ αιεζηλνχο αλζξψπνπο ζε πξαγκαηηθά πιαίζηα. Τπφ απηήλ ηε κνξθή, είλαη πην θαηάιιεια γηα επνηθνδνκηζηηθέο πξνζεγγίζεηο κε έκθαζε ζε εηδηθά ζρεδηαζκέλα ζηνηρεία πεξηερνκέλνπ πνπ πξνζπαζνχλ λα εμάγνπλ ζπγθεθξηκέλα εθπαηδεπηηθά απνηειέζκαηα.. Απηφ δε ζεκαίλεη φηη ν επνηθνδνκηζκφο δε δίλεη αμία ζην πεξηερφκελν. Χζηφζν, ην πεξηερφκελν παίξλεη έλαλ ιηγφηεξν ζεκαληηθφ ξφιν. Ζ αθζνλία ησλ δηαζέζηκσλ δεδνκέλσλ έρεη επίζεο πιενλεθηήκαηα θαη γηα θάζε εξεπλεηή. Γηα παξάδεηγκα, ηψξα είλαη επθνιφηεξν απφ πνηέ λα νηθνδνκήζεη θαλείο εξγαιεία πνπ εθκεηαιιεχνληαη ηα δεδνκέλα γηα λα εκπινπηίζεη ηηο εκπεηξίεο κάζεζεο. Έλαο εθπαηδεπηήο ιεμηινγίνπ ζα κπνξνχζε απηφκαηα λα εκπινπηίζεη ηηο ιέμεηο πνπ καζαίλνληαη κε ηελ αλάθηεζε εηθφλσλ απφ ην Flickr ή βίληεν απφ ην YouTube. Σα θχξηα πξνβιήκαηα απνηεινχληαη απφ ηα πξνβιήκαηα αδεηψλ, ηε ινγνθινπή θαη ηα εμαθαληζκέλα δεδνκέλα. πρλά, ην λέν πεξηερφκελν βαζίδεηαη ζε πξνζηαηεπκέλν αληίγξαθν πιηθνχ, δεδνκέλνπ φηη εηδηθά νη λένη ρξήζηεο δελ γλσξίδνπλ ηνπο πηζαλνχο πεξηνξηζκνχο. ηελά ζπλδεδεκέλν είλαη θαη ην πξφβιεκα ηεο ινγνθινπήο. Δλψ ε επαλαρξεζηκνπνίεζε πξνεγνχκελεο εξγαζίαο δελ είλαη θαηαθξηηέα πξάμε, ε πξνζπνίεζε ηνπ λα είλαη θαλείο ν αξρηθφο ζπληάθηεο κηαο εξγαζίαο ζίγνπξα είλαη, θαη ε αληηγξακκέλε θαη επηθνιιεκέλε ζρεηηθή εξγαζία ρσξίο παξαπνκπή είλαη ζηηο κέξεο καο φιν θαη πεξηζζφηεξν δηαδεδνκέλε Απσιηεκηονική Σύνθεζηρ Παξφκνηα κε ηηο παξαδνζηαθέο ππεξεζίεο Ηζηνχ, ην Web 2.0 θαζηζηά ηα δεδνκέλα πην πξνζηηά θαη πξνζθέξνπλ ιεηηνπξγηθφηεηα. Οη ρξήζηεο κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζηηο Web 2.0 ππεξεζίεο κε ηελ αλαδήηεζε ησλ ηζηνζειίδσλ αιιά θαη κέζσ ησλ APIs. Υαξαθηεξηζηηθά, κέζσ ησλ APIs επηηξέπεηαη ε πξνζζήθε, ε αιιαγή, θαη ε αλάθηεζε δεδνκέλσλ. Σν πεξηερφκελν δηαδίδεηαη κέζσ RSS πνπ επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο λα αληιήζνπλ δεδνκέλα ρσξίο λα επηζθέπηνληαη ηελ ίδηα ηελ ηζηνζειίδα. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πεξηερνκέλνπ πνπ δεκηνπξγείηαη ζην Web 2.0 είλαη κηθξνχ-πεξηερνκέλνπ: κηθξέο, αλεμάξηεηεο κνλάδεο, φπσο θαηαρσξήζεηο ζε ηζηνιφγηα, εηθφλεο θαη άιιν πνιπκεζηθφ πεξηερφκελν θαηάιιειν γηα επαλαρξεζηκνπνίεζε. Απηφ ην κηθξφπεξηερφκελν κπνξεί λα ζπλδπαζηεί κε άιια ζηνηρεία θαη ππεξεζίεο, π.ρ., εηηθέηεο (tags) ησλ θσηνγξαθηψλ Flickr κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα παξνπζηάζνπλ 20

21 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 ηε ζέζε ζην Google Maps. ε αληίζεζε κε ηηο παξαδνζηαθέο δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο, ε Web 2.0 πξνζέγγηζε ραξαθηεξίδεηαη απφ πξαθηηθέο ιχζεηο θαη «ειαθξηά» ζρήκαηα. Δπηπιένλ, νη ππάξρνπζεο Web 2.0 ππεξεζίεο δηαδίδoπλ ζπρλά ηε ιεηηνπξγία ηνπο κέζα απφ ηα απνθαινχκελα widgets. Έηζη, επηηξέπεηαη ε νινθιήξσζε ηεο ππεξεζίαο ζε έλαλ δεδνκέλν ηζηνρψξν κε ηελ πξνζζήθε κφλν κεξηθψλ γξακκψλ θψδηθα. Ζ δπλαηφηεηα εθκεηάιιεπζεο γηα ηελ εθπαίδεπζε σο απνηέιεζκα απηήο ηεο αλάκημεο θαη ηεο mash-up ηαθηηθήο είλαη δηπιή. Καη' αξράο, ε πξνζσπηθή δεκηνπξγηθφηεηα κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί ζε έλα επίπεδν πςειφηεξν απφ ην πεξηερφκελν: αθξηβψο φπσο ην λέν πεξηερφκελν δεκηνπξγείηαη απφ ην ζπλδπαζκφ άιινπ πεξηερνκέλνπ, ε λέα ιεηηνπξγία δεκηνπξγείηαη απφ ηηο πβξηδηθέο δηαδηθηπαθέο εθαξκνγέο (mash-ups). Αθεηέξνπ, ε δηάζεζε πεξηερνκέλνπ κε ηε ιεηηνπξγία ησλ widgets επηηξέπεη ηελ επέθηαζε ησλ ππαξρφλησλ καζεζηαθψλ πεξηβαιιφλησλ. Μ απηφλ ηνλ ηξφπν, επηπιένλ θαλάιηα έθθξαζεο κπνξνχλ λα πξνζηεζνχλ κε πνιχ ρακειφ θφζηνο. Σα πξνζσπηθά καζεζηαθά πεξηβάιινληα πεγαίλνπλ απηήλ ηελ ηδέα έλα βήκα παξαπάλσ. Έλα πξνζσπηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο δελ είλαη κηα ζπιινγή πξν-νηθνδφκεζεο εξγαιείσλ θαη πεξηερνκέλνπ, αιιά έλα πιαίζην πνπ επηηξέπεη ζε έλα καζεηή λα ζπγθεληξψζεη ην δηθφ ηνπ ζχλνιν εθαξκνγψλ θαη πεγψλ πεξηερνκέλνπ. ηεξίδεηαη ζηηο Web 2.0 ηερλνινγίεο θαη ρξεζηκνπνηεί ηηο Web 2.0 ππεξεζίεο, φπσο ηα blogs, ηα wikis θαη ην social bookmarking. Γηάθνξεο πεγέο πεξηερνκέλνπ, εθαξκνγέο, φπσο ηα e-portfolios, θαη πιεξνθνξίεο απφ θνηλσληθά δίθηπα ζπλελψλνληαη απφ ην καζεηή ζε έλα πξνζσπηθφ πεξηβάιινλ κάζεζεο. Σν λα είλαη θαλείο ζε ζέζε λα θαηαζθεπάζεη ην δηθφ ηνπ καζεζηαθφ πεξηβάιινλ είλαη ζίγνπξα κηα ηθαλφηεηα εκπλεπζκέλε απφ ηνλ επνηθνδνκηζκφ (Ullrich et al, 2008) Ανεξάπηηηη Ππόζβαζη ζηα Σηοισεία Οη Web 2.0 ππεξεζίεο επηηξέπνπλ ηελ πξφζβαζε, αιιά θαη ηε δηάδνζε δεδνκέλσλ ζε ζπζθεπέο φπσο ηα θηλεηά ηειέθσλα, ηα PDAs, ηηο θνλζφιεο παηρληδηψλ, θ.ιπ. Πξνζθέξνληαο πνιιαπιέο πεγέο εηζφδνπ, απηή ε αξρή απμάλεη ηελ πηζαλή ζπκκεηνρή ηνπ ρξήζηε. Δθηφο απφ ηελ αλεμαξηεζία ζπζθεπψλ, ηα δεδνκέλα ζηελ ίδηα ηελ ηζηνζειίδα γίλνληαη αλεμάξηεηα απφ ηελ πξννξηδφκελε ρξήζε ηνπ θεληξηθνχ ππνινγηζηή θαη, θαηά ζπλέπεηα, νη πφξνη πνπ βξίζθνληαη ζε έλα URL γίλνληαη ρξεζηκνπνηήζηκνη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Απφ παηδαγσγηθή άπνςε, ε δπλαηφηεηα ρξήζεο πξφζζεησλ κέζσλ γηα ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή είλαη ζαθψο πιενλεθηηθή. Σν λα είλαη θαλείο ζε ζέζε λα ζπκκεηέρεη απφ παληνχ ρξεζηκνπνηψληαο κία θηλεηή ζπζθεπή ζα νδεγήζεη ζε ιηγφηεξεο ηερλεηέο θαηαζηάζεηο κάζεζεο, νη νπνίεο δελ πξαγκαηνπνηνχληαη κπξνζηά απφ ηνλ ππνινγηζηή, αιιά ζηα πιαίζηα ηεο πξαγκαηηθήο δσήο, έλα ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ηνλίδεηαη ηδηαίηεξα φζνλ αθνξά ηε κάζεζε ησλ επνηθνδνκηζηψλ. Γηα ηνλ εξεπλεηή επίζεο πνπ ρξεζηκνπνηεί ηηο Web 2.0 ππεξεζίεο, ηα πξφζζεηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα πνπ πξνζθέξνληαη απφ ηηο πνιιαπιάζηεο ζπζθεπέο είλαη ειεχζεξα γηα ρξήζε θαη πξνο φθειφο ηνπ. Γελ ππάξρεη θακία πξφζζεηε αλάπηπμε θαη θακία απαίηεζε γηα επηπιένλ πξνγξακκαηηζκφ. Γεληθφηεξα ζα κπνξνχζακε λα πνχκε φηη ε πιεηνςεθία ησλ Web 2.0 εθαξκνγψλ ελζαξξχλεη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ ζηε δεκηνπξγία, δηακνίξαζε θαη δφκεζε ησλ δεδνκέλσλ. Δηδηθά ε ζπλεξγαζία θαη νη θνηλσληθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ είλαη ηα βαζηθά κέζα πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ ηηο ζχγρξνλεο Web 2.0 εθαξκνγέο γηα λα επηηεπρζνχλ νη επηζπκεηνί ζηφρνη (Safran et al, 2007). 21

22 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Γηθαηνινγεκέλα ινηπφλ ν Downes (2005) ρξεζηκνπνίεζε ηνλ φξν «E-Learning 2.0» ν νπνίνο επεμεγεί ηελ παξαηήξεζε φηη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ Γηαδηθηχνπ φπσο παξνπζηάδνληαη ζηηο κέξεο καο κέζσ ηνπ «Web 2.0», έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε. Πξάγκαηη, ε αλσηέξσ αλάιπζε απνδεηθλχεη φηη εθ' φζνλ κπνξεί θαλείο λα κηιά γηα κηα «έκθπηε» παηδαγσγηθή ελφο ηερλνινγηθνχ ηερλνπξγήκαηνο, ην Web 2.0 ραξαθηεξίδεηαη ζίγνπξα απφ ηελ θνηλσληθή κάζεζε θαη ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ ρξεζηψλ, φπσο ππνζηεξίδεηαη απφ ηνλ επνηθνδνκηζκφ. 2.3 ΟΗ ΓΤΝΑΣΟΣΖΣΔ ΣΟΤ WEB 2.0 ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Σα ηειεπηαία ρξφληα παξνπζηάδεηαη, φπσο αληηιακβαλφκαζηε, φιν θαη πην επηηαθηηθά ε αλάγθε κεηάβαζεο απφ ηελ Κνηλσλία ηεο Πιεξνθνξίαο ζηελ Κνηλσλία ηεο Γλψζεο. εκαληηθφ ξφιν ζηε κεηάβαζε απηή δηαδξακαηίδνπλ ηα δηαδηθηπαθά πεξηβάιινληα θαη, εηδηθφηεξα, ηα εξγαιεία ηνπ Web 2.0, πνπ δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο ρξήζηεο λα αιιειεπηδξνχλ, λα ζπκκεηέρνπλ δεκηνπξγηθά θαη λα καζαίλνπλ. Γηα ην ιφγν απηφ, δεδνκέλνπ φηη νη πιεξνθνξίεο θαη ε γλψζε ζπζζσξεχνληαη κε απίζηεπηε ηαρχηεηα, αιιά θαη μεπεξληνχληαη πνιχ γξήγνξα, θαζίζηαηαη ζηαδηαθά επηηαθηηθή ε αλάγθε λα εθαξκφδνληαη ελαιιαθηηθέο κνξθέο δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο, πνπ λα κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ γλψζε θαη δεμηφηεηεο κε ηε βνήζεηα ησλ Σερλνινγηψλ Πιεξνθνξίαο θαη Δπηθνηλσληψλ (ΣΠΔ), έηζη ψζηε λα πξνζθέξεηαη θάηη ην θαηλνηφκν ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο, ηφζν γηα ηνπο εθπαηδεπηηθνχο φζν θαη γηα ηνπο καζεηέο. Οη λέεο ηερλνινγίεο, θαη ηδηαίηεξα ηα πεξηβάιινληα Γηαδηθηπαθήο Δθπαίδεπζεο, πξνζθέξνπλ πιήζνο εξγαιείσλ -φπσο ηα εξγαιεία ηνπ Web 2.0 (blog, Wiki, RSS θ.ά.) γηα δηαρείξηζε δξαζηεξηνηήησλ θαη πιεξνθνξηψλ, θαζψο θαη γηα ππνζηήξημε ζπλεξγαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Σα Γηαδηθηπαθά ζπλεξγαηηθά εξγαιεία ηνπ Web 2.0, είλαη εχθνια ζηε ρξήζε, δηαηίζεληαη δσξεάλ, είλαη εχθνια πξνζβάζηκα θαη κπνξνχλ, ηδηαίηεξα αλ ρξεζηκνπνηεζνχλ κε βάζε ηνλ επνηθνδνκηζκφ, λα πξνζθέξνπλ απηφ ην «θάηη δηαθνξεηηθφ», πνπ ζα νδεγήζεη ηνπο καζεηέο ζηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ θαη γλψζεσλ. Με ηε ρξήζε ησλ ελ ιφγσ εξγαιείσλ θαη ζε αληαπφθξηζε κε ηηο εθπαηδεπηηθέο ζπλζήθεο είλαη εθηθηφ λα αληηκεησπηζηεί ε κάζεζε σο κηα δπλακηθή δηαδηθαζία ζηελ νπνία νη καζεηέο νηθνδνκνχλ λέεο ηδέεο ή αληηιήςεηο ζρεηηθέο κε ηελ παξνχζα/παιαηφηεξε γλψζε. Οη Web 2.0 ηερλνινγίεο κε ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνζθέξνπλ, αλ αμηνπνηεζνχλ κε ηνλ θαηάιιειν ηξφπν, κπνξνχλ λα επηθέξνπλ ζεκαληηθά νθέιε ζηε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο θαη γεληθφηεξα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία. Ο παξαθάησ Πίλαθαο 1 πξνζδηνξίδεη ηηο πην βαζηθέο θαηεγνξίεο δξαζηεξηνηήησλ ηνπ Web 2.0, νη νπνίεο εμεηάδνληαη φζνλ αθνξά θάπνηα πηζαλή εθαξκνγή ηνπο ζρεηηθά κε ηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε, φπσο απηέο αλαθέξνληαη ζηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία (Crook et al, 2008). ηε δεμηά ζηήιε ηνπ πίλαθα παξνπζηάδνληαη θαη θάπνηεο ηζηνζειίδεο πνπ είλαη ελδεηθηηθέο ησλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ πεξηγξάθνληαη θαη έρνπλ έλα αξθεηά θαιφ εθπαηδεπηηθφ ζρεδηαζκφ. 22

23 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Α/Α Καηεγνξίεο Πεξηγξαθή 1 Γηακνίξαζε Πνιπκέζσλ 2 Υεηξηζκφο θαη Αμηνπνίεζε Πνιπκέζσλ 3 Υψξνη πδήηεζεο Αλέβαζκα θαη θαηέβαζκα αξρείσλ πνιπκέζσλ κε ζθνπφ ηε δηακνίξαζε θαη ηελ αληαιιαγή ηνπο. Πνιινί ηζηνρψξνη έρνπλ πξνθχςεη απφ ηε ζπιινγή ρξήζηκνπ ςεθηαθνχ πιηθνχ πνπ νξγαλψλεηαη απφ εθπαηδεπηηθνχο. Έλα παξάδεηγκα είλαη νη νκάδεο εθπαίδεπζεο ηνπ YouTube (Reteachers) ή εθείλεο πνπ έγηλαλ απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο λένπο (BBC blast). Δθπαηδεπηηθά βίληεν θαη PowerPoint κπνξνχλ λα κνηξαζηνχλ (Zentation). Οη ζεκεηψζεηο καζεηψλ απφ ηελ ηάμε είλαη ηα πην δεκνθηιή εθπαηδεπηηθά πξντφληα πνπ είλαη δηαζέζηκα ζην δηαδίθηπν (Miniciti, Notecentric) Υξήζε δηαδηθηπαθψλ εξγαιείσλ γηα ηε δεκηνπξγία θαη επεμεξγαζία ςεθηαθψλ αξρείσλ πνιπκέζσλ. Οη γξαθηθέο αλαπαξαζηάζεηο δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εθπαίδεπζε. Τπάξρνπλ εξγαιεία γηα ηε δεκηνπξγία θαη δηακνίξαζε δηαγξακκάησλ (Gliffy). Δπίζεο, ππάξρνπλ θαη άιια πην γεληθά εξγαιεία πνπ επηηξέπνπλ ζην ρξήζηε λα δεκηνπξγήζεη κία παξνπζίαζε, ε νπνία ζα κπνξεί λα εκθαλίδεηαη ζε θάπνην θπιινκεηξεηή (Thumbstacks). Σα ηκήκαηα ηζηνζειίδαο κπνξνχλ λα εμαρζνχλ θαη λα δηακνξθσζνχλ ζε κηα λέα δηαδηθηπαθή αλαπαξάζηαζε (Yoono). Απηή ε «θισλνπνίεζε» ησλ πεγψλ επηηξέπεη ηα εθπαηδεπηηθά mashups, ηα νπνία είλαη ηδηαίηεξα δεκνθηιή ζε ζέκαηα βαζηζκέλα ζηε γεσγξαθία, φπσο απηά πνπ ζπλδένπλ ηε ινγνηερλία κε δηάθνξεο ηνπνζεζίεο (Googlelittrips) ή απηά πνπ ζπλδένπλ ηα γεσγξαθηθά ζηνηρεία κε ηνπο ράξηεο (Frappr) πδεηήζεηο κεηαμχ ρξεζηψλ ηνπ δηαδηθηχνπ, είηε έλαο πξνο έλαλ είηε έλαο πξνο πνιινχο. Οη εθπαηδεπηηθέο ζπλνκηιίεο κπνξνχλ λα ππνζηεξηρζνχλ απφ πνηθίια εξγαιεία, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ κεξηθψλ κε πςειή ζπλδεζηκφηεηα εχξνπο δψλεο (Vyew). Κάπνηεο ηζηνζειίδεο είλαη θαιχηεξα δνκεκέλεο θαη ελζαξξχλνπλ ηε δηεζλή ζπλνκηιία (Think). Γηα ηνπο κηθξφηεξνπο καζεηέο, ε ζπλνκηιία 23

24 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Α/Α Καηεγνξίεο Πεξηγξαθή 4 Γηαδηθηπαθά παηρλίδηα θαη «εηθνληθνί θφζκνη» 5 Κνηλσληθή Γηθηχσζε κπνξεί λα ηεζεί ζε πεξηζζφηεξν ειθπζηηθνχο νπηηθά ρψξνπο (Whyville). Οη πίλαθεο ζπδήηεζεο κπνξνχλ επίζεο λα ππνζηεξίμνπλ θαη εξγαζία πνπ πξννξίδεηαη γηα ην ζπίηη (Onionstreet). Οη ρξήζηεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηηο πεξηνρέο ζπδήηεζεο (chat-rooms) (Chatmaker), ελψ νη δάζθαινη κπνξνχλ επίζεο λα έρνπλ πξφζβαζε κέζσ ησλ ζπδεηήζεσλ ηνπ θφξνπκ (Schoolhistory) Παηρλίδηα κε θαζνξηζκέλνπο θαλφλεο ή ζεκαηηθά πεξηβάιινληα πνπ επηηξέπνπλ πξαγκαηηθνχ ρξφλνπ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ. Τπάξρνπλ πιαηθφξκεο ζηηο νπνίεο είλαη δπλαηή ε αλάπηπμε δηαδηθηπαθψλ παηρληδηψλ κε πνιινχο ζπκκεηέρνληεο (Fablusi). Σα ππάξρνληα παξαδείγκαηα έρνπλ αληιήζεη ηε ζεκαηνινγία ηνπο απφ ηελ νηθνινγία θαη ην θιίκα (Powerupthegame), φπσο επίζεο θαη ηνλ Shakespeare (Arden). Αθφκε έλα παξάδεηγκα είλαη ην Second Life ην νπνίν παξέρεη κία εμαηξεηηθή εκπεηξία γηα ηαιαληνχρνπο καζεηέο (Schome) ελψ ην έξγν αλάπηπμεο γηα ηνπο πξνπηπρηαθνχο θνηηεηέο είλαη αθφκε ππφ εμεξεχλεζε (Vue) Ιζηνζειίδεο πνπ νξγαλψλνπλ θνηλσληθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ησλ ρξεζηψλ, νη νπνίνη ζρεκαηίδνπλ ππννκάδεο «θίισλ». Οη δεζπφδνπζεο ηζηνζειίδεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο πεξηιακβάλνπλ εθπαηδεπηηθά-πξνζαλαηνιηζκέλεο νκάδεο θηιίαο. Χζηφζν, έρνπλ επίζεο ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο θνηλφηεηεο νη νπνίεο ζα είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηηο ζπνπδέο ηνπο (Mynewport). Άιιεο ηζηνζειίδεο παξέρνπλ κία πξνζεγκέλα ζρεδηαζκέλε ππεξεζία ζαθψο πεξηζζφηεξν πξνζαλαηνιηζκέλε ζηα παηδηά γηα ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ηνπο (schoolnetglobal) ή απιά ηελ θαζεκεξηλή αληαιιαγή απφςεσλ γχξσ απφ ηα ζρνιηθά 24

25 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Α/Α Καηεγνξίεο Πεξηγξαθή 6 Ηζηνιφγηα (Blogs) 7 Social bookmarking 8 πζηήκαηα ππνδείμεσλ πξνηηκήζεσλ (Recommend er Systems) ελδηαθέξνληα (Goldstarcafe). Οη δάζθαινη κπνξνχλ επίζεο λα δεκηνπξγνχλ ηέηνηνπ είδνπο θνηλφηεηεο (Learnhub) Έλα δηαδηθηπαθφ πεξηνδηθφ ή εκεξνιφγην ζην νπνίν έλαο ρξήζηεο κπνξεί λα αλαξηήζεη θείκελα ή πνιπκέζα, ελψ άιινη κπνξνχλ λα ηα ζρνιηάζνπλ. ηηο κέξεο καο ππάξρνπλ ηζηνζειίδεο πνπ πεξηιακβάλνπλ ηζηνιφγηα εηδηθά ζρεδηαζκέλα γηα ηνπο καζεηέο θαη ηνπο δαζθάινπο (Edublogs). Μεξηθέο ζπιινγέο καζεηηθψλ ηζηνινγίσλ πνπ ξπζκίδνληαη ζεζκηθά είλαη δεκφζηα αλαγλψζηκεο θαη κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ απφ φινπο. Σέηνηα ηζηνιφγηα ππάξρνπλ θαη γηα πξνπηπρηαθνχο θνηηεηέο (Warwick), γηα καζεηέο ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Longeaton), αιιά θαη γηα καζεηέο ηεο πξσηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (Sandaigprimary). Δπίζεο νη αθαδεκατθνί εθδφηεο ελζαξξχλνπλ αθφκα θαη ηνπο επηζηεκνληθνχο ζπληάθηεο ζηε ρξήζε ηζηνινγίνπ γηα ελαζρφιεζε γχξσ απφ ηα ζπκπεξάζκαηά ηνπο (Nature) Υξήζηεο ππνβάιινπλ ηηο επηιεγκέλεο/αγαπεκέλεο ηνπο ηζηνζειίδεο ζε έλαλ θεληξηθφ ηζηφηνπν, φπνπ κπνξνχλ λα αλαδεηεζνχλ απφ άιινπο ρξήζηεο. Τπάξρνπλ ζπζηήκαηα γηα δηακνίξαζε ζειηδνδεηθηψλ πνπ ζρεδηάδνληαη θπξίσο γηα έξεπλα θαη εθπαίδεπζε ησλ ρξεζηψλ (Bibsonomy), ελψ άιια ζηξέθνληαη ζηε ζπιινγή θαη ηελ θνηλή νξγάλσζε ησλ εξεπλεηηθψλ δεκνζηεχζεσλ (Citeulike). Ιζηνζειίδεο ζπιιέγνπλ πξνηηκήζεηο ρξεζηψλ ζε ζπγθεθξηκέλα αληηθείκελα, απνθηψληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηε δπλαηφηεηα λα θάλνπλ πξνηάζεηο θαη ππνδείμεηο. Οη εηηθέηεο (tags), ιέμεηο θιεηδηά ή πεξηγξαθηθνί φξνη πνπ ζπλδένληαη κε δεδνκέλα σο κέζα γηα ηαμηλφκεζε, ιεηηνπξγνχλ 25

26 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Α/Α Καηεγνξίεο Πεξηγξαθή 9 πλεξγαηηθή Δπεμεξγαζία σο πξνηεηλφκελεο πεγέο. Έλα φρη θαη ηφζν δεκνθηιέο παξάδεηγκα απηήο ηεο θαηεγνξίαο ζηελ εθπαίδεπζε πεξηιακβάλεη ηελ αμηνιφγεζε ησλ δαζθάισλ απφ ηνπο ρξήζηεο (Ratemyteachers). Δηαδηθηπαθά εξγαιεία επηηξέπνπλ ηε ζπλεξγαζία γηα ην ζρεδηαζκφ, ηελ θαηαζθεπή θαη ηε δηαλνκή ςεθηαθψλ πξντφλησλ. Κείκελα, ππνινγηζηηθά θχιια (spreadsheet) θαη άιια έγγξαθα κπνξνχλ λα απνζεθεχνληαη θεληξηθά θαη νη ζπλεξγάηεο λα ζηέιλνπλ ζε ειεθηξνληθά κήλπκα ( ) ην URL πνπ επηηξέπεη ηε ζπλεξγαηηθή επεμεξγαζία (Google docs). Σν Wiki επηηξέπεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα δεκηνπξγήζνπλ βαζηζκέλεο ζε θείκελν ζπλεξγαηηθέο ζειίδεο (Scribblewiki). Άιιεο ηζηνζειίδεο ελζσκαηψλνπλ πεξηζζφηεξα νπηηθά εξγαιεία γηα ηνπο ζπλεξγάηεο (Thinkature), θάπνηα απφ ηα νπνία δίλνπλ έκθαζε ζηε ρξήζε mindmaps γηα δηαδηθηπαθφ θαηαηγηζκφ ηδεψλ (bubbl.us) ή ζε πξνζνκνηψζεηο αζπξνπίλαθα (Virtualwhiteboard) Wikis Μηα δηαδηθηπαθή ππεξεζία πνπ δίλεη ζηνπο ρξήζηεο πξφζβαζε ζηελ επεμεξγαζία κηαο ηζηνζειίδαο. 11 Γηάζεζε πεξηερνκέλνπ Τπάξρνπλ ηζηνζειίδεο πνπ επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο θαη ηνπο δαζθάινπο λα δεκηνπξγήζνπλ ην δηθφ ηνπο wiki, κε εθπαηδεπηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ (Pbwiki).Σα δεκνθηιή wikis δεκηνπξγήζεθαλ γηα λα εμππεξεηήζνπλ εθπαηδεπηηθνχο θπξίσο ζθνπνχο, σζηφζν ρξεζηκνπνηνχληαη θαη γηα ηελ ελαζρφιεζε κε άιια ελδηαθέξνληα (Knowhomeschooling). Μεξηθά ζρνιεία θαζηζηνχλ ηα wikis ησλ καζεηψλ ηνπο νξαηά (Westwood wikispaces) Υξήζηεο κπνξνχλ λα εγγξαθνχλ ζηελ ππεξεζία ηξνθνδνζίαο δηαζέζηκνπ πεξηερνκέλνπ (RSS feed) κηαο ηζηνζειίδαο θαη κε 26

27 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Α/Α Καηεγνξίεο Πεξηγξαθή (Syndication) απηφλ ηνλ ηξφπν λα ελεκεξψλνληαη απηφκαηα γηα νπνηεζδήπνηε αιιαγέο ή ελεκεξψζεηο πεξηερνκέλνπ. Οη ζπνπδαζηέο κπνξνχλ λα βξνπλ πνιινχο δεκνζηεπκέλνπο ηζηνρψξνπο απφ ηνπο νπνίνπο κπνξνχλ λα εθκεηαιιεπηνχλ ην πεξηερφκελφ ηνπο. πγθεθξηκέλα, δεκνθηιέο δηαζέζηκν πιηθφ πεξηιακβάλεη podcasts, φπσο εθείλα πνπ γίλνληαη γηα ηνπο ζρνιηθνχο καζεηέο (Podcastschool) ή πνπ ππνζηεξίδνληαη απφ ζπγθεθξηκέλα παλεπηζηήκηα (Stanford). Πίλαθαο 1: Καηεγνξίεο εθπαηδεπηηθώλ Web 2.0 δξαζηεξηνηήησλ 2.4 ΣΗ ΔΊΝΑΗ ΣΑ WIKIS Έλα Wiki ζχκθσλα κε ηνλ Mader (2008) είλαη έλαο δηθηπαθφο ηφπνο ηνλ νπνίν κπνξεί θάπνηνο κεκνλσκέλα ή ζπλεξγαηηθά λα επεμεξγαζηεί ρξεζηκνπνηψληαο κφλν έλα θπιινκεηξεηή ηζηνχ. Γελ απαηηείηαη θαλέλα εμεηδηθεπκέλν εξγαιείν θαη θακία ζπγθεθξηκέλε δεμηφηεηα. ηελ απινχζηεξε κνξθή ηνπ, κπνξεί λα δηαβαζηεί αθξηβψο φπσο νπνηνζδήπνηε άιινο δηθηπαθφο ηφπνο, αιιά ε πξαγκαηηθή δχλακή ηνπ βξίζθεηαη ζην γεγνλφο φηη νη νκάδεο κπνξνχλ ζπλεξγαηηθά λα εξγαζηνχλ ζην πεξηερφκελν ηνπ δηθηπαθνχ ηφπνπ θαη λα εληνπίδνπλ αλαζεσξήζεηο απφ πνιιαπινχο ζπληάθηεο. Ο Ward Cunningham, ππεχζπλνο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ πξψηνπ ινγηζκηθνχ wiki, ην πεξηέγξαςε αξρηθά σο «ηελ απινχζηεξε online βάζε δεδνκέλσλ πνπ ζα κπνξνχζε λα ιεηηνπξγήζεη» (Leuf, Cunnignham, 2001). Πξφθεηηαη γηα έλα «ειεχζεξα επεθηεηλφκελν ζχλνιν δηαζπλδεδεκέλσλ ηζηνζειίδσλ, έλα ππεξθεηκεληθφ ζχζηεκα γηα ηελ απνζήθεπζε θαη ηξνπνπνίεζε πιεξνθνξηψλ κία βάζε, θάζε ζειίδα ηεο νπνίαο κπνξεί εχθνια λα δηαζθεπαζηεί απφ θάζε ρξήζηε πνπ έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ έλα ζχγρξνλν θπιινκεηξεηή» (Schwartz, Clark, Cossarin & Rudolp, 2004). Σν φλνκα πξνέξρεηαη απφ κηα ραβαλέδηθε ιέμε «WikiWiki» πνπ ζεκαίλεη «γξήγνξα». Χζηφζν, ε ιέμε wiki εξκελεχεηαη κεξηθέο θνξέο θαη σο αθξψλπκν γηα ην «What I know is», δειαδή «Απηφ πνπ εγψ μέξσ είλαη». Δίλαη κηα ραξαθηεξηζηηθή θξάζε γηα ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπ wiki: ν θάζε ρξήζηεο πνπ ζπκκεηέρεη ζηε ζπγγξαθή θάπνηνπ έξγνπ πξνζζέηεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ γλψζε, έηζη ψζηε φινη λα κπνξνχλ λα ηε κνηξάδνληαη. Σν πξψην wiki, δεκηνπξγήζεθε ην 1994 θαη εγθαηαζηάζεθε ζηνλ Ηζηφ ζηηο 25 Μαξηίνπ ηνπ 1995 απφ ηνλ Ward Cunninghan. Απηφο εθεχξε ην φλνκα θαη ηελ έλλνηα wiki θαη θαηαζθεχαζε ηελ πξψηε κεραλή wiki, ε νπνία είλαη επξχηεξα γλσζηή σο Wiki Wiki Web [2]. Σν Wiki απηφ δεκηνπξγήζεθε ζηελ θνηλφηεηα ησλ design pattern ζαλ έλα ζπκπιήξσκα ηνπ Portland Pattern Repository γηα λα δηεπθνιχλεη ηε ζπλεξγαζία πνιιψλ πξνγξακκαηηζηψλ. ηε δηεζλή βηβιηνγξαθία ζπλαληάκε πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο νξηζκνχο γηα ηα Wikis, νη πεξηζζφηεξνη εθ ησλ νπνίσλ ηνλίδνπλ θπξίσο ηε δπλαηφηεηα πνπ παξέρνπλ ζηνπο ρξήζηεο γηα ζπλεξγαηηθή δεκηνπξγία πεξηερνκέλνπ ζην δηαδίθηπν (Leuf, 27

28 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Cunningham 2001, Wagner, 2004, Schwartz, Clark, Cossarin & Rudolp, 2004). ρεδφλ ζε φιεο ηηο αλαθνξέο θαη ηηο δεκνζηεχζεηο, πέξα απφ ηελ επθνιία δεκηνπξγίαο θαη δηακνηξαζκνχ ηνπ πιηθνχ, ηνλίδεηαη ην κεγάιν πιενλέθηεκα πνπ δηαζέηνπλ ηα Wikis, ηε δπλαηφηεηα θαηαγξαθήο θαη παξαθνινχζεζεο ηνπ ηζηνξηθνχ δεκηνπξγίαο θαη επεμεξγαζίαο ηνπ αλαξηεκέλνπ πιηθνχ απφ ηνπο δηάθνξνπο ρξήζηεο. Με βάζε ηνπο επηθξαηέζηεξνπο νξηζκνχο ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία θαη κε βάζε ηα θπξηφηεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ Wikis πνπ ην θαζηζηνχλ ηζρπξφηαην εξγαιείν ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, ζεσξνχκε φηη ηα Wikis είλαη έλα ζχλνιν δηαζπλδεδεκέλσλ ηζηνζειίδσλ πνπ δεκηνπξγείηαη, επεμεξγάδεηαη θαη επεθηείλεηαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο ρξήζηεο, δηαηεξψληαο παξάιιεια ην ηζηνξηθφ ηνπ, δειαδή κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζαλ κηα κηθξή απνζήθε ή βάζε δεδνκέλσλ πιεξνθνξηψλ θαη ςεθηαθνχ πιηθνχ. Δίλαη έλαο ρψξνο επηθνηλσλίαο, ζπλεξγαζίαο, αληαιιαγήο, δηακνηξαζκνχ θαη νηθνδφκεζεο γλψζεο (ηδεξνπνχινπ, Μαπξνκκαηάθε, 2008). Πξφθεηηαη δειαδή γηα έλαλ επέιηθην θαη επεμεξγάζηκν ηζηφηνπν πνπ επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο ηνπ λα πξνζζέζνπλ, λα αθαηξέζνπλ, λα ηξνπνπνηήζνπλ, λα δεκηνπξγήζνπλ θαη λα επεμεξγαζηνχλ ην πεξηερφκελφ ηνπ κε πνιχ γξήγνξν θαη εχθνιν ηξφπν. Κχξηνο ζηφρνο ελφο wiki είλαη λα απνηειέζεη έλα δηακνηξαδφκελν ρψξν ζπλερψο επεθηεηλφκελεο γλψζεο (Godwin-Jones, 2003). Σα wikis είλαη κία ηερλνινγία κε αλζξσπνθεληξηθφ πξνζαλαηνιηζκφ, ε νπνία αλαπηχζζεη ηε ζπλεξγαζία (Brereton, Donovan, Viller, 2003). Γη απηφ ην ιφγν, ε κνξθή ηνπο είλαη απιή. Αλ θαη κπνξνχλ λα πξνζηεζνχλ εηθφλεο θαη γξαθηθά, ηα wikis ζπληίζεληαη θπξίσο απφ θείκελν πνπ είηε εηζάγεηαη απεπζείαο ζε κηα wiki ζειίδα, είηε αληηγξάθεηαη θαη επηθνιιάηαη απφ έλαλ επεμεξγαζηή θεηκέλνπ. Πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο ζρεηηθά κε ηα Wikis θαη ηα πην ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο παξνπζηάδνληαη ζηελ παξαθάησ ελφηεηα πνπ αλαθέξεηαη ζηε ιεηηνπξγία ησλ Wikis. 2.5 ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΣΩΝ WIKIS Έλα wiki επηηξέπεη ηε ζπιινγηθή ζπγγξαθή θεηκέλσλ ζε κηα πνιχ απιή γιψζζα ζήκαλζεο πνπ νπζηαζηηθά απινπνηεί εμαηξεηηθά ηελ HTML ρξεζηκνπνηψληαο έλαλ θπιινκεηξεηή Ηζηνχ. χκθσλα κε ηνπο Ebersbach θαη Glaser (2005), ηα wiki ζπζηήκαηα ραξαθηεξίδνληαη απφ ηξεηο νπζηαζηηθέο ιεηηνπξγίεο:: 1. ιεηηνπξγία επεμεξγαζίαο, 2. εζσηεξηθή δηαζχλδεζε θαη 3. απνζήθεπζε ησλ εθδφζεσλ. Όια ηα άξζξα κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ ζε άιια άξζξα θαη λα δεκηνπξγήζνπλ κηα δηθηπαθή δνκή. Έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηερλνινγίαο wiki είλαη ε επθνιία κε ηελ νπνία νη ζειίδεο κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ θαη λα ελεκεξσζνχλ. Ζ δπλαηφηεηα επεμεξγαζίαο ζειίδσλ κπνξεί λα είλαη αλνηρηή ζε φινπο ηνπο επηζθέπηεο ή λα πεξηνξίδεηαη κφλν ζε φζνπο έρνπλ έλα login ή κηα ζπγθεθξηκέλε IP δηεχζπλζε. Απηφ ζπλήζσο εμαξηάηαη απφ ηνπο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο δεκηνπξγήζεθε ην θάζε wiki θαη ηηο αλάγθεο ζηηο νπνίεο πξέπεη λα αληαπνθξηζεί. Χζηφζν, ηα πεξηζζφηεξα wikis είλαη αλνηθηά ζην επξχ θνηλφ ρσξίο ηελ αλάγθε λα θαηαρσξεζεί νπνηνζδήπνηε ινγαξηαζκφο ρξήζηε. 28

29 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Σν πεξηερφκελν ελφο wiki πξνέξρεηαη απφ ηνπο ρξήζηεο ηνπ. Απηφ είλαη έλα θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ wikis, θαζψο νη ίδηνη νη ρξήζηεο είλαη ππεχζπλνη γηα ηελ θαηεχζπλζε θαη ην πεξηερφκελφ ηνπο. Όινη νη ρξήζηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα ζπλεηζθέξνπλ ζην wiki θαη λα ην επεμεξγαζηνχλ, θάλνληαο θάζε θνξά ηηο αιιαγέο πνπ ζεσξνχλ φηη ρξεηάδνληαη. Απηφ θάλεη ην wiki λα αιιάδεη ζπλερψο θαη λα παίξλεη θάζε θνξά κηα λέα κνξθή. Με άιια ιφγηα, ηα wikis αληηπξνζσπεχνπλ ηελ θνηλφηεηα ησλ ρξεζηψλ ηνπο θαη εμππεξεηνχλ κία ζπγθεθξηκέλε αλάγθε ηνπο, θάηη πνπ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζηε ιεηηνπξγία θαη αμηνπνίεζή ηνπο. Πξφθεηηαη γηα έλα εξγαιείν, ηνπ νπνίνπ ε αμία ζρεηίδεηαη θαη εμαξηάηαη απφ ην πψο ρξεζηκνπνηείηαη. Απηή είλαη θαη ε ηδηαηηεξφηεηα ησλ wikis, δελ πξνθαζνξίδνληαη απφ δνκή ή απαηηήζεηο έλα wiki είλαη φ,ηη ην θάλνπλ νη ρξήζηεο ηνπ. Απφ πνιιέο απφςεηο, ε αλνηρηή αξρηηεθηνληθή ησλ wikis έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηηο παξαδνζηαθέο πξνζεγγίζεηο πνπ αθνινπζνχλ άιια ζπλεξγαηηθά πεξηβάιινληα. Πεξηνξηζκνί ζηελ πξφζβαζε, θαζνξηζκέλνη ξφινη θαη δνκεκέλα πεξηβάιινληα είλαη ιέμεηο πνπ ζπάληα αληηπξνζσπεχνπλ ηνπο ρξήζηεο ησλ wikis. Σν ηδηαίηεξν γλψξηζκά ηνπο είλαη φηη νη ρξήζηεο θαζνξίδνπλ κφλνη ηνπο ηελ εμέιημε ηεο δνπιεηάο θαη ηελ αλάπηπμε ηεο νκάδαο, ζπλήζσο παίξλνληαο απνθάζεηο θαζψο πξνρσξνχλ. ε απηέο ηηο απνθάζεηο κπνξεί λα ζπκκεηέρεη αλά πάζα ζηηγκή θάζε ρξήζηεο, αθνχ πιήζνο αηφκσλ κπνξνχλ λα γξάθνπλ καδί. Χζηφζν, δελ ππάξρεη έιεγρνο γηα ην αλ απηά πνπ γξάθνληαη είλαη έγθπξα θαη νξζνγξαθηθψο ζσζηά. Δίλαη ρξένο ηνπ θάζε ρξήζηε λα ειέγρεη ηελ νξζφηεηα ησλ φζσλ γξάθεη θαη λα πξνζέρεη ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ. Δίλαη ινηπφλ αλακελφκελν λα πθίζηαηαη ην θαηλφκελν ηεο αλεπηζχκεηεο ηξνπνπνίεζεο, γηα ην νπνίν επηπρψο ππάξρεη ηξφπνο άκεζεο αληηκεηψπηζεο. Αλ έλαο ρξήζηεο δειαδή θάλεη θάπνην ιάζνο, ν επφκελνο κπνξεί λα ην δηνξζψζεη. Μπνξεί επίζεο λα πξνζζέζεη θάηη λέν ζηε ζειίδα, πξάγκα πνπ επηηξέπεη ηε ζπλερή βειηίσζε θαη ελεκέξσζε. Ζ επεμεξγαζία θάζε ζειίδαο κπνξεί λα απνζεθεπηεί κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία ελφο ηζηνξηθνχ ησλ αιιαγψλ δίλνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα επαλαθνξάο ηεο ζειίδαο ζε πξνεγνχκελε έθδνζή ηεο. Απηφ πνπ ζηελ νπζία θάλεη έλα ζχζηεκα wiki είλαη λα απινπνηεί ηε δηαδηθαζία δεκηνπξγίαο ζειίδσλ HTML θαη λα θαηαγξάθεη θάζε κεκνλσκέλε αιιαγή πνπ εκθαλίδεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ, έηζη ψζηε ζε νπνηαδήπνηε ζηηγκή κηα ζειίδα λα κπνξεί λα επαλέιζεη ζε θάπνηα απφ ηηο πξνεγνχκελεο θαηαζηάζεηο ηεο. Σν γεγνλφο απηφ εθηφο ησλ άιισλ ελζαξξχλεη ην ρξήζηε λα ζπκκεηέρεη ζηελ έθδνζε ηνπ πεξηερνκέλνπ, αθνχ κε ηνλ ηξφπν απηφλ δε θνβάηαη κήπσο ηξνπνπνηήζεη ιαλζαζκέλα ην ππάξρνλ πεξηερφκελν ηεο ζειίδαο. Σα Wikis γεληθά ζρεδηάδνληαη κε ηε θηινζνθία λα θαζίζηαηαη θπξίσο εχθνιε ε δηφξζσζε ησλ ιαζψλ, παξά λα θαζίζηαηαη δχζθνιε ε δεκηνπξγία ιαζψλ. Καηά ζπλέπεηα παξφιν πνπ ηα wikis είλαη πνιχ αλνηθηά θαη δηαζέζηκα ζην επξχ θνηλφ, παξέρνπλ ζηνπο ρξήζηεο ηνπ ηα κέζα γηα λα ειεγρζεί ε εγθπξφηεηα ησλ πξφζθαησλ πξνζζεθψλ ζην ζψκα ησλ ζειίδσλ. Οη ηξφπνη είλαη νη εμήο: Μία ιίζηα ε νπνία θαηαρσξεί ηηο πξφζθαηεο αιιαγέο πνπ έγηλαλ ζε ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σν ηζηνξηθφ ησλ αιιαγψλ, ην νπνίν θαηαγξάθεη φιεο ηηο εθδφζεηο κίαο ζειίδαο wiki, ψζηε λα κπνξνχλ αλά πάζα ζηηγκή λα αλαθηεζνχλ θαη Σν Diff ραξαθηεξηζηηθφ, ην νπνίν απεηθνλίδεη ηηο δηαθνξέο κεηαμχ δχν αξρείσλ πνπ έρνπλ ηξνπνπνηεζεί. 29

30 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 ε έλα wiki, ππάξρνπλ θαηεμνρήλ δχν ηξφπνη ζπγγξαθήο. Ο πξψηνο είλαη ε δηαρείξηζε εγγξάθσλ (document mode), φπνπ ν θαζέλαο γξάθεη θάηη αλψλπκα θαη νη άιινη ην ηξνπνπνηνχλ, θαηαιήγνληαο ζε έλα άξζξν ζην νπνίν έρνπλ εθθξάζεη πνιινί άλζξσπνη ηε γλψκε ηνπο. Ο δεχηεξνο ηξφπνο είλαη ν thread mode, ζηνλ νπνίν νη ζπκκεηέρνληεο ζπλερίδνπλ ζπδεηήζεηο αθήλνληαο ππνγεγξακκέλα κελχκαηα. Κάπνηνη επηιέγνπλ λα αθήζνπλ ηα αξρηθά κελχκαηα αλέπαθα θαη κία ζπιινγή κελπκάησλ εμειίζζεηαη. Δπίζεο, νη ρξήζηεο έρνπλ ην δηθαίσκα θαηνρήο ππνγξαθήο θαη δηθηάο ηνπο ζειίδαο. ε έλα θιαζηθφ wiki, θάζε ζειίδα έρεη ζα ιέγακε ηξεηο αλαπαξαζηάζεηο: Σνλ "πεγαίν θψδηθα" (πνπ κπνξεί λα ηξνπνπνηεζεί), ν νπνίνο απνηειεί ηε κνξθή κε ηελ νπνία απνζεθεχεηαη ηνπηθά ζηνλ εμππεξεηεηή ην πεξηερφκελν. Δίλαη ζπλήζσο ζθέην θείκελν, πνπ γίλεηαη νξαηφ ζην ρξήζηε κφλν φηαλ ε ιεηηνπξγία επεμεξγαζίαο ην παξνπζηάδεη ζε κηα θφξκα θπιινκεηξεηή. Σν ζρεδηαζηηθφ πξφηππν πνπ θαζνξίδεη ηε δηάηαμε θαη ηα θνηλά γηα φιεο ηηο ζειίδεο ζηνηρεία. Σνλ θψδηθα HTML πνπ παξάγεηαη απφ ηνλ εμππεξεηεηή επί ηφπνπ απφ ην θείκελν πεγή φηαλ δεηείηαη κηα ηδηαίηεξε ζειίδα. Ζ πεγαία κνξθή, γλσζηή κεξηθέο θνξέο ζαλ «θείκελν wiki» βειηηψλεηαη κε κηα απινπζηεπκέλε γιψζζα ζήκαλζεο ψζηε λα δείμεη ηηο δηάθνξεο δνκηθέο θαη νπηηθέο ζπκβάζεηο. Έλα ζπρλά ρξεζηκνπνηεκέλν παξάδεηγκα κηαο ηέηνηαο ζχκβαζεο είλαη λα αξρίζεη κηα γξακκή θεηκέλνπ κε αζηεξίζθν ("*") πξνθεηκέλνπ λα ην ραξαθηεξίζεη σο ζηνηρείν ζε έλα θαηάινγν κε θνπθίδεο. Σν ζηπι θαη ε ζχληαμε κπνξνχλ λα πνηθίινπλ πνιχ κεηαμχ ησλ εθαξκνγψλ, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο επηηξέπνπλ επίζεο ηηο εηηθέηεο HTML. Ο ζπιινγηζκφο πίζσ απφ απηφ ην ζρέδην είλαη φηη ν HTML θψδηθαο, κε ηηο πνιιέο αηληγκαηηθέο εηηθέηεο ηνπ, δελ είλαη ηδηαίηεξα θαηαλνεηφο απφ ηνλ άλζξσπν. Σν λα γίλεη νξαηφο ζην ρξήζηε ν πεγαίνο θψδηθαο HTML θάλεη ην θείκελν εμαηξεηηθά δχζθνιν ζην λα δηαβαζηεί θαη λα επεμεξγαζηεί απφ ηνπο πεξηζζφηεξνπο ρξήζηεο. Δίλαη επνκέλσο θαιχηεξα λα πξνσζείηαη ε επεμεξγαζία ζε κνξθή θεηκέλνπ κε κεξηθέο απιέο ζπκβάζεηο γηα ηε δνκή θαη ην ζηπι. Δίλαη επίζεο θάπσο επεξγεηηθφ ην φηη νη ρξήζηεο δελ κπνξνχλ άκεζα λα ρξεζηκνπνηήζνπλ φιε ηε ιεηηνπξγηθφηεηα πνπ επηηξέπεη ην HTML, φπσο JavaScript. Έηζη, κ απηφλ ηνλ ηξφπν επηηπγράλεηαη νκνηνκνξθία ζηελ εκθάληζε. Ζ ρξήζε άιισζηε ηνπ θεηκέλνπ wiki (wikitext), θαη φρη άκεζα ηνπ HTML, είλαη ζεκαληηθή θαη γηα ιφγνπο αζθάιεηαο. Δπηηξέπνληαο ζηνπο ρξήζηεο λα γξάθνπλ ζε HTML ζα επέηξεπε πηζαλά επηβιαβή ή ελνριεηηθφ θψδηθα (πρ θψδηθα JavaScript πνπ δελ επηηξέπεη ζηνλ αλαγλψζηε λα καξθάξεη κέξνο ηνπ θεηκέλνπ). Χζηφζν, κεξηθέο λέεο κεραλέο wiki ρξεζηκνπνηνχλ κηα δηαθνξεηηθή κέζνδν: επηηξέπνπλ ηε ιεηηνπξγία WYSIWYG (What You See Is What You Get) ε νπνία εθδίδεη ηε ζειίδα, ζπλήζσο κε ηε βνήζεηα JavaScript ή ελφο αληηθεηκέλνπ ειέγρνπ ActiveX πνπ κεηαθξάδεη γξαθηθά ηηο εηζεγκέλεο νδεγίεο κνξθνπνίεζεο, φπσο ην «έληνλα» θαη «πιάγηα» ζηηο αληίζηνηρεο εηηθέηεο HTML. ηηο εθαξκνγέο απηέο, ε ζήκαλζε κηαο έθδνζεο HTML πνπ έρεη πξφζθαηα ππνζηεί επεμεξγαζία παξάγεηαη θαη ππνβάιιεηαη ζηνλ εμππεξεηεηή κε δηαθάλεηα, θαη ν ρξήζηεο πξνζηαηεχεηαη απφ απηήλ ηελ ηερληθή ιεπηνκέξεηα. Οη ρξήζηεο πνπ δελ έρνπλ ην απαξαίηεην plugin κπνξνχλ γεληθά λα εθδψζνπλ ηε ζειίδα, ζπλήζσο κε άκεζε έθδνζε ηνπ αθαηέξγαζηνπ θψδηθα HTML. Σειεπηαία, νη κεραλέο wiki παξάγνπλ ζχληαμε wiki 30

31 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 αληί HTML. Καη απηφ ηνλ ηξφπν, ρξήζηεο πνπ αηζζάλνληαη εμνηθεησκέλνη κε ηε ζχληαμε wiki κπνξνχλ λα ζπλερίζνπλ. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ λα αλαθεξζεί φηη ην Wiki είλαη έλα αιεζηλφ κέζν ππεξθεηκέλσλ, κε δνκέο κε γξακκηθήο πινήγεζεο. Κάζε ζειίδα πεξηέρεη ραξαθηεξηζηηθά έλαλ κεγάιν αξηζκφ ζπλδέζεσλ κε άιιεο ζειίδεο. ηα κεγαιχηεξα wikis ππάξρνπλ ζπρλά ηεξαξρηθέο ζειίδεο πινήγεζεο, νη νπνίεο σζηφζν δελ είλαη απαξαίηεην λα ρξεζηκνπνηεζνχλ. Οη ζπλδέζεηο δεκηνπξγνχληαη ρξεζηκνπνηψληαο κηα ζπγθεθξηκέλε ζχληαμε, ην απνθαινχκελν "ζρέδην ζπλδέζεσλ". Αξρηθά, ηα πεξηζζφηεξα wikis ρξεζηκνπνηνχζαλ Camel Case σο ζρέδην ζπλδέζκνπ πνπ παξάγεηαη απφ ηηο ιέμεηο κηαο θξάζεο αλ μεθηλάλε κε θεθαιαίν γξάκκα θαη αθαηξεζνχλ ηα κεηαμχ ηνπο δηαζηήκαηα (ε ιέμε "CamelCase" είλαη ν ίδηνο έλα παξάδεηγκα Camel Case). Δλψ ην Camel Case θαζηζηά ηε ζχλδεζε πνιχ εχθνιε, νδεγεί επίζεο ζε ζπλδέζκνπο γξακκέλνπο ζε κηα κνξθή πνπ παξεθθιίλεη απφ ηελ ηππνπνηεκέλε νξζνγξαθία. Σα βαζηζκέλα ζε Camel Case wikis είλαη ακέζσο αλαγλσξίζηκα επεηδή έρνπλ πνιιέο ζπλδέζεηο κε ηα νλφκαηα φπσο "TableOfContents" and "BeginnerQuestions". Αθφκε, απφ ηα Wikis δε ζα κπνξνχζε θπζηθά λα ιείπεη θαη ε ιεηηνπξγία ηεο αλαδήηεζεο, ε νπνία βαζίδεηαη θπξίσο ζε ιέμεηο-θιεηδηά. Σα πεξηζζφηεξα wikis πξνζθέξνπλ ηνπιάρηζηνλ αλαδήηεζε ηίηινπ θαη κεξηθέο θνξέο αλαδήηεζε πιήξνπο θεηκέλνπ. Ζ εμέιημε ηεο αλαδήηεζεο εμαξηάηαη απφ ην εάλ ε κεραλή wiki ρξεζηκνπνηεί θάπνηα βάζε δεδνκέλσλ. Ζ πξφζβαζε ζε βάζε δεδνκέλσλ είλαη απαξαίηεηε γηα αλαδεηήζεηο πςειήο ηαρχηεηαο ζηα κεγάια wikis. ηε Wikipedia γηα παξάδεηγκα, κηα εγθπθινπαίδεηα βαζηζκέλε ζηα wiki ζηελ νπνία ζα αλαθεξζνχκε εθηελψο ζηε ζπλέρεηα, ην απνθαινχκελν «Go» πιήθηξν επηηξέπεη ζηνπο αλαγλψζηεο λα δνπλ κηα ζειίδα πνπ ηαηξηάδεη κε ηα θξηηήξηα αλαδήηεζεο φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξν. Δπίζεο, ε κεραλή αλαδήηεζεο MetaWiki δεκηνπξγήζεθε γηα λα επηηξέςεη ηηο αλαδεηήζεηο ζε πεξηζζφηεξα wikis. Σέινο, ζα ήηαλ παξάιεηςε λα κελ αλαθέξνπκε φηη ην wiki εθαξκφδεηαη ζπλήζσο σο server-side script πνπ ηξέρεη ζε έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο web servers, κε ην πεξηερφκελν λα απνζεθεχεηαη γεληθά ζε θάπνην ζχζηεκα δηαρείξηζεο βάζεσλ δεδνκέλσλ, αλ θαη κεξηθέο εθαξκνγέο ρξεζηκνπνηείηαη αληί γη απηφ ην ζχζηεκα αξρείσλ (file system) ηνπ server. 2.6 ΠΛΔΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΜΔΗΟΝΔΚΣΖΜΑΣΑ ΣΩΝ WIKIS Όπσο θάζε ηερλνινγία, έηζη θαη ηα Wikis έρνπλ ηφζν ζεηηθέο πηπρέο, φζν θαη αξλεηηθέο. Παξαθάησ αλαθέξνληαη ηα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξεη ε ρξήζε ελφο wiki, ζχκθσλα κε ηνπο Mader (2008), Bean & Hott (2005), Lamb (2004) θαη Charles & Ranmi (2007). Πιενλεθηήκαηα: Δπθνιία ζηελ εθκάζεζε θαη ζηε ρξήζε αθφκα θαη απφ καζεηέο ή θαζεγεηέο/δαζθάινπο ρσξίο πξνεγνχκελε εκπεηξία πκκεηνρή ζηε ζχληαμε-δηφξζσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ απφ θάζε ρξήζηε. Γίλνπλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν ίζεο επθαηξίεο ζε φινπο ηνπο ρξήζηεο θαη επηηξέπνπλ λα αθνπζηνχλ φιεο νη απφςεηο. Αμηνπνίεζε ηεο δχλακεο ησλ δηαθνξεηηθψλ αηφκσλ ζηε δεκηνπξγία ζπιινγηθψλ εξγαζηψλ. 31

32 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Γηαλεκεκέλε θαη γξήγνξε δφκεζε γλψζεο Δμνηθνλφκεζε ρξφλνπ ζηελ έθδνζε ηνπ πεξηερνκέλνπ Γπλαηφηεηα ζπλεξγαζίαο ζην ίδην έξγν αλζξψπσλ πνπ βξίζθνληαη ζε δηαθνξεηηθά κέξε, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία θνηλνηήησλ ζπλεξγαηηθήο θνηλσληθήο έξεπλαο κε ζεβαζκφ ζηε δηαρείξηζε ηνπ έξγνπ Γπλαηφηεηα θξάηεζεο αξρείνπ (ηζηνξηθφ) γηα θάζε ηξνπνπνίεζε πνπ γίλεηαη θαη ε επαλαθνξά κηαο πξνεγνχκελεο έθδνζεο θάπνηνπ άξζξνπ απνηειεί κηα απιή δηαδηθαζία. Δπίζεο δίλεηαη έηζη θαη ε δπλαηφηεηα γηα ζχγθξηζε πξνεγνχκελσλ εθδφζεσλ. Πξφζβαζε ζηηο δηαδηθηπαθέο δηαδηθαζίεο ρξεζηψλ κε πεξηνξηζκέλεο ηερλνινγηθέο γλψζεηο Γελ έρεη πξνθαζνξηζκέλε δνκή, νπφηε πξφθεηηαη γηα έλα επέιηθην εξγαιείν πνπ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα κεγάιν εχξνο εθαξκνγψλ Μεδεληθφ θφζηνο γηα πνηθίια ινγηζκηθά αλνηρηνχ θψδηθα Καιιηέξγεηα πην νπζηψδνπο θαη πινχζηαο επηθνηλσλίαο ζε ζρέζε κε ηε ζχγρξνλε επηθνηλσλία (Mabrito, 2006) Μεηνλεθηήκαηα: Χζηφζν, ζε έλα αλνηρηφ ζχζηεκα, φπσο ηα wikis, ηα πξνβιήκαηα δελ κπνξνχλ λα απνθεπρζνχλ, θαη ραξαθηεξηζηηθά πνπ ππφ θάπνηεο ζπλζήθεο ζεσξνχληαη πιενλεθηήκαηα ππφ άιιεο ζπλζήθεο κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ κεηνλεθηήκαηα. πγθεθξηκέλα: Ο θαζέλαο κπνξεί λα ηξνπνπνηήζεη ην πεξηερφκελν θαη κπνξεί απηφ λα απνηειεί ππεξβνιηθή ειεπζεξία γηα θάπνηεο εθαξκνγέο. Ζ αθξίβεηα θαη ε αμηνπηζηία ηνπ πεξηερνκέλνπ κπνξεί λα είλαη ακθηζβεηνχκελα. Χζηφζν ππάξρεη ε δπλαηφηεηα ξχζκηζεο ηεο πξφζβαζεο πνπ έρνπλ νη ρξήζηεο ζην πεξηερφκελν. Σν wiki είλαη επάισην ζην spam θαη ην βαλδαιηζκφ, αλ δε γίλνπλ νη απαξαίηεηεο ξπζκίζεηο θαη ρεηξηζκνί πξνζηαζίαο. Όκσο ππάξρνπλ εχθνινη ηξφπνη επαλαθνξάο κηαο ζειίδαο θαη απνθιεηζκνχ ησλ κε πηζηνπνηεκέλσλ ρξεζηψλ. Δπίζεο, ν πεξηνξηζκφο ηεο πξφζβαζεο κφλν ζε εγγεγξακκέλνπο ζηε ζειίδα ρξήζηεο ειαρηζηνπνηεί ην βαλδαιηζκφ. Δίλαη απαξαίηεηε ε ζχλδεζε ζην internet γηα ηελ πξναγσγή ηεο ζπλεξγαζίαο Ζ επειημία ηεο δνκήο ελφο wiki κπνξεί λα ζεκαίλεη φηη ε πιεξνθνξία γίλεηαη αλνξγάλσηε. Όζν κεγαιψλεη ην κέγεζνο ελφο wiki ηφζν πην αραλέο γίλεηαη. 2.7 ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΣΩΝ WIKIS Οη θαηεγνξίεο ζηηο νπνίεο κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ ηα wikis, ζχκθσλα κε ηνπο Charles & Ranmi (2007) θαη Mader (2008) είλαη νη εμήο: Web-based wiki Σν ινγηζκηθφ wiki ζα κπνξνχζακε λα ζεσξήζνπκε φηη πεξηθιείεη φιν ην ινγηζκηθφ πνπ απαηηείηαη γηα λα ηξέμεη έλα wiki, ην νπνίν πεξηιακβάλεη έλαλ web 32

33 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 server. Ζ πιεηνςεθία ησλ κεραλψλ είλαη open source, ζπρλά δηαζέζηκε κε GNU General Public License (GPL). Μεξηθά παξαδείγκαηα είλαη ηα εμήο: TWiki, Pbwiki, DokuWiki, MediaWiki, Wikiinsider, Wikiznanie, World66, Wikipedia, Wikinfo, WikiWikiWeb (κε βάζε ην MeatballWiki). Personal wiki Απηή ε θαηεγνξία wiki δελ πξννξίδεηαη γηα ηε ζπιινγηθή εξγαζία (collaborative work), αιιά είηε γηα δηαρείξηζε πεξηερνκέλνπ είηε γηα ηελ πξνζσπηθή νξγάλσζε πιεξνθνξηψλ (Personal information organizing). Απηφ θαιείηαη κεξηθέο θνξέο Desktop wiki ή Personal (πξνζσπηθφ) wiki. Έλα παξάδεηγκα απηνχ είλαη ην TiddlyWiki. Peer-to-Peer wiki Μία ηζηνζειίδα wiki (Wikisite) κπνξεί επίζεο λα δηακνηξαζηεί κεηαμχ ησλ peers ρξεζηκνπνηψληαο έλα peer-to-peer ινγηζκηθφ. Έλα ηέηνην peer-to-peer wiki ζχζηεκα είλαη ελζσκαησκέλν ζην Code Co-op. 2.8 ΣΟΜΔΗ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΩΝ WIKIS Σα wikis ζήκεξα ρξεζηκνπνηνχληαη επξέσο ζε δηάθνξνπο ηνκείο. ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη ελ ζπληνκία νη πην ζεκαληηθνί ηνκείο εθαξκνγήο ησλ Wikis, φπσο απηνί αλαθέξνληαη ζηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία (Louridas, 2007, Peterson, 2004, Cunningham, 2001): Δπηρεηξήζεηο Project Management Τπνζηήξημε εθαξκνγήο Τπνζηήξημε πσιήζεσλ Άηππε εθκάζεζε Έξεπλα αγνξάο, Τπνζηήξημε εθαξκνγήο Eλδνδίθηπα / ελδνδίθηπα εμσηεξηθήο πξφζβαζεο Δπηθνηλσλία project Πξνγξακκαηηζκφο πξντφλησλ Δθπαίδεπζε ρνιηθέο ηάμεηο Τπεξεζίεο πιεξνθφξεζεο Παλεπηζηεκηαθή πχιε Δξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα Παλεπηζηεκηνππφιεηο / ζρνιέο / παλεπηζηήκηα Βηβιηνζήθεο Αλάπηπμε ζπιινγήο πλέδξηα 33

34 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Οξγάλσζε Τπεξεζίεο αλαθνξάο Αλάπηπμε Λνγηζκηθνύ Γεκηνπξγία πλεξγαηηθή ζπγγξαθή θψδηθα Έιεγρνο εθδφζεσλ Γεκηνπξγία Πξνζσπηθή ρξήζε Απνζήθεπζε θαη δηακνηξαζκφο αξρείσλ θαη εγγξάθσλ Γηαηήξεζε / δηαρείξηζε ηζηνζειίδαο θαη πξφζθιεζε ζπγθεθξηκέλσλ αηφκσλ ζε απηήλ, παξαρσξψληαο ηνπο ζπγθεθξηκέλα δηθαηψκαηα Δηδνπνηήζεηο κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ 2.9 ΚΡΗΣΖΡΗΑ ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΟΤ ΚΑΣΑΛΛΖΛΟΤ WIKI Κάζε wiki, αλάινγα κε ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίνλ πξννξίδεηαη, ζα πξέπεη λα δηαζέηεη ηα θαηάιιεια ραξαθηεξηζηηθά θαη λα θαιχπηεη ζε ηθαλνπνηεηηθφ βαζκφ ηηο αλάγθεο ησλ ρξεζηψλ ηνπ. Γηα λα απνδεηρηεί φκσο φηη έλα wiki πιεξνί ηηο απαξαίηεηεο πξνδηαγξαθέο θαη είλαη ην θαηαιιειφηεξν εξγαιείν ρξήζεο γηα κηα εξγαζία πξέπεη λα δηέπεηαη απφ νξηζκέλα ηνπιάρηζηνλ βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά. χκθσλα κε ηνπο Farkas θαη Meredith (2007) ηα θξηηήξηα ηα νπνία ζα πξέπεη λα εμεηάδνληαη πξηλ ηελ επηινγή θαη πηνζέηεζε ελφο wiki είλαη ηα αθφινπζα: Ζ γιψζζα πξνγξακκαηηζκνχ πνπ ζα ππνζηεξίδεη ην wiki Σν εχξνο ηεο αζθάιεηαο θαη ηεο αδεηνδφηεζεο ηνπ wiki Ζ επθνιία ζηελ εγθαηάζηαζε Ζ επθνιία ζηε ρξήζε Σν θφζηνο Ζ ζχληαμε ηνπ wiki Ζ δπλαηφηεηα ειέγρνπ θαη επαλαθνξάο ησλ πξνεγνχκελσλ εθδνρψλ ηνπ wiki Ζ δπλαηφηεηα επηθνηλσλίαο/ζπδήηεζεο ησλ ρξεζηψλ θαη επηζθεπηψλ ηνπ wiki Ζ δπλαηφηεηα ππνζηήξημεο RSS Ζ δπλαηφηεηα αιιαγήο ηνπ θφλην ηνπ wiki αλάινγα κε ηηο εθάζηνηε αηζζεηηθέο αλάγθεο 2.10 ΔΦΑΡΜΟΓΔ ΠΟΤ ΒΑΗΕΟΝΣΑΗ ΣΟ WIKI Οη πην ζεκαληηθέο εθαξκνγέο πνπ βαζίδνληαη ζε Wikis αλαπηχρζεθαλ απφ ηε Wikimedia Foundation, ε νπνία απνηειεί έλαλ κε θεξδνζθνπηθφ νξγαληζκφ. Ζ Wikimedia Foundation, ε νπνία έρεη σο έδξα ηε Florida ησλ ΖΠΑ, ηδξχζεθε ζηηο 20 Ηνπλίνπ ηνπ 2003 απφ ηνλ Jimmy Wales. ηφρνο απηνχ ηνπ νξγαληζκνχ ήηαλ θαη εμαθνινπζεί λα είλαη ε αλάπηπμε εθαξκνγψλ πνπ βαζίδνληαη ζην Wiki (wiki-based projects) θαη ε δσξεάλ παξνρή ηνπο ζην θνηλφ. Ζ αλάπηπμε απηψλ ησλ εθαξκνγψλ νθείιεηαη θαηά θχξην ιφγν ζε δσξεέο. Σν πξνζσπηθφ ηεο Wikimedia απαξηίδεηαη θπξίσο απφ εζεινληέο: πξνγξακκαηηζηέο, server administrators, ηερληθνχο θαη 34

35 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 communications managers. Δπηπιένλ, αξσγφ ζ απηήλ ηελ πξνζπάζεηα απνηειεί θαη ην Advisory Board (έλα παγθφζκην δίθηπν εηδηθψλ), ην νπνίν πξνζθέξεη αθηινθεξδψο ηε βνήζεηά ηνπ ζε λνκηθνχ, ηερλνινγηθνχ θαη αλαπηπμηαθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ ζέκαηα. ηε ζπλέρεηα ζα αλαπηχμνπκε θάπνηεο απφ ηηο πην ζεκαληηθέο εθαξκνγέο πνπ έρεη αλαιάβεη ε Wikimedia Wikipedia Σν 2001 θαη ζπγθεθξηκέλα ζηηο 15 Ηαλνπαξίνπ άξρηζε λα αλαπηχζζεηαη ε πην δηαδεδνκέλε εθαξκνγή πνπ βαζίδεηαη ζε Wiki, ε Wikipedia [3]. Πξφθεηηαη γηα ηε κεγαιχηεξε απηή ηε ζηηγκή εγθπθινπαίδεηα ζην internet, κε έλαλ αξηζκφ ιεκκάησλ πνπ ζπλαγσλίδνληαη επάμηα απηφλ πνιιψλ «παξαδνζηαθψλ» εγθπθινπαηδεηψλ, φπσο ηεο Brittanica. ηα πέληε ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηεο, ε Wikipedia (ή Βηθηπαίδεηα, θαηά ηελ ειιεληθή κεηάθξαζή ηνπ νλφκαηνο) θαηάθεξε λα μεπεξάζεη ηα άξζξα ζηελ αγγιηθή γιψζζα. Ο κεγάινο αξηζκφο ιεκκάησλ νθείιεηαη, θαηά θχξην ιφγν, ζηνλ αξηζκφ ησλ ζπγγξαθέσλ ηεο εγθπθινπαίδεηαο, πνπ είλαη, ελ δπλάκεη, φινη νη ρξήζηεο ηεο. Απηφ ζεκαίλεη φηη νπνηνζδήπνηε ην επηζπκεί, κπνξεί λα δηνξζψζεη έλα άξζξν, λα πξνζζέζεη πιεξνθνξίεο ή λα δεκηνπξγήζεη εμαξρήο έλα ιήκκα πνπ δελ ππάξρεη ζηελ εγθπθινπαίδεηα. ηα πιενλεθηήκαηα ηεο Wikipedia πεξηιακβάλνληαη ε δπλαηφηεηα ζπλεηζθνξάο ησλ καζεηψλ κε ηε ζπκπιήξσζε-δηφξζσζε-δεκηνπξγία ιεκκάησλ, ε απνκπζνπνίεζε ηνπ ζρνιηθνχ βηβιίνπ θαη ε θξηηηθή αληηκεηψπηζε ηεο πιεξνθνξίαο πνπ πξνζθέξνπλ νη εθπαηδεπηηθέο πεγέο γλψζεο, ε γξήγνξε θαη άκεζε ελεκέξσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο, ε δηφξζσζε ηνπ πεξηερνκέλνπ κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο peer-review απφ ηελ παγθφζκηα θνηλφηεηα, ν κηθξφο κέζνο φξνο ιαζψλ, ην επξχ θάζκα ζεκάησλ πνπ θαιχπηεη, ην πνιπζπιιεθηηθφ ζηπι θαη ε ακεζφηεηα ηνπ χθνπο πνπ είλαη γξακκέλα ηα άξζξα. Χζηφζν, έλα ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα ηεο Wikipedia είλαη ε επθνιία εηζαγσγήο αλαθξηβψλ εηδήζεσλ απφ κε εηδηθνχο. Ζ δπλαηφηεηα απηή πνιιέο θνξέο δεκηνπξγεί πξνβιήκαηα αμηνπηζηίαο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη παξαπνίεζεο νξηζκέλσλ άξζξσλ, πξνθεηκέλνπ λα αληαλαθινχλ ηηο φρη θαη ηφζν αληηθεηκεληθέο απφςεηο ηνπ εθάζηνηε ζπγγξαθέα. Γηα παξάδεηγκα, έλα ηέηνην πξφβιεκα είρε πξνθχςεη ην 2005, φηαλ θάπνηνο παξαπνίεζε ηε βηνγξαθία ακεξηθαλνχ δεκνζηνγξάθνπ, εκθαλίδνληάο ηνλ λα ζρεηίδεηαη κε ηε δνινθνλία ηνπ Kennedy. Ζ παξαπνηεκέλε ζειίδα δηνξζψζεθε γξήγνξα, απφ ηνπο εηδηθνχο δηνξζσηέο ηεο Wikipedia, ε είδεζε φκσο έθαλε ην γχξν ηνπ θφζκνπ. Λίγν θαηξφ αξγφηεξα, ν «δξάζηεο» νκνιφγεζε πσο απιά έθαλε πιάθα ζε έλα ζπλάδειθφ ηνπ, θαη πσο δε γλψξηδε φηη ε Wikipedia ρξεζηκνπνηείηαη σο εξγαιείν αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ. Γηα λα απνθεχγνληαη πεξηζηαηηθά φπσο ην παξαπάλσ ππάξρνπλ νη ιεγφκελνη «δηαρεηξηζηέο». Πξφθεηηαη γηα ελεξγνχο ρξήζηεο- ζπγγξαθείο ηεο εγθπθινπαίδεηαο πνπ πιένλ βαζηθή ηνπο αξκνδηφηεηα είλαη ε θαηά ην δπλαηφλ πηζηνπνίεζε ηεο αιήζεηαο ησλ γξαθνκέλσλ θαη ην «θαζάξηζκα» ησλ θεηκέλσλ απφ δπζθεκηζηηθέο ή δηαθεκηζηηθέο παξεκβάζεηο. Γεγνλφο είλαη φηη ηέηνηνπ είδνπο πξνβιήκαηα κπνξνχλ 35

36 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 λα εκθαληζηνχλ ζε κηα ειεχζεξε πεγή πιεξνθφξεζεο, ηελ νπνία ν θαζέλαο κπνξεί λα ηξνπνπνηήζεη. ηηο πεξηζζφηεξεο, πάλησο, πεξηπηψζεηο, νη δηαζηξεβισκέλεο πιεξνθνξίεο εληνπίδνληαη θαη δηνξζψλνληαη ζρεηηθά γξήγνξα. Ζ ηδηφκνξθε απηή θχζε ηνπ εξγαιείνπ, πέξα απφ ηα πξνθαλή πξνβιήκαηα, πξνζδίδεη ζηε Wikipedia θαη θάπνηα αθφκε ζεηηθά ζηνηρεία, φπσο ε παληειήο έιιεηςε ινγνθξηζίαο, ε νινθιεξσκέλε θάιπςε ησλ ζεκάησλ ε νπνία πξνθχπηεη απφ ηε ζπκβνιή πνιιψλ ρξεζηψλ πνπ πξνέξρνληαη απφ δηαθνξεηηθά πνιηηηζηηθά ππφβαζξα ζηε ζπγγξαθή ησλ ζεκάησλ, ε αλαλέσζε ησλ ζεκάησλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν αλάινγα κε ηηο παγθφζκηεο εμειίμεηο θαη ε έιιεηςε copyright πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη νη ρξήζηεο ηεο εγθπθινπαίδεηαο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη λα αλαδεκνζηεχζνπλ ην πεξηερφκελφ ηεο. Ζ Wikipedia είλαη κεηαθξαζκέλε ζε 229 ζπλνιηθά γιψζζεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ θάπνησλ πνπ δχζθνια ζα θαληαδφκαζηαλ, φπσο ηα Λαηηληθά, νξηζκέλεο δηάιεθηνη ησλ ακεξηθαλψλ ηζαγελψλ (Cherokee, Navajo) ή ε γιψζζα ησλ Κιίγθνλ ηνπ Star Trek. Τπάξρεη, επίζεο, ε «simple English» εθδνρή, γηα φζνπο δελ θαηέρνπλ επαξθψο ηελ αγγιηθή γιψζζα. Ζ ειιεληθή έθδνζε ηεο εγθπθινπαίδεηαο πξφζθαηα μεπέξαζε ηα ιήκκαηα. Ζ θηινζνθία ηεο Wikipedia είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα απηή ηνπ Internet. Ζ δηαθνξά ηνπο είλαη φηη ε Wikipedia πξνήιζε απφ ζπλεηδεηή πξνζπάζεηα λα θαηαζθεπαζηεί κηα παγθφζκηα θαη πνιπγισζζηθή εγθπθινπαίδεηα, ελψ ν παγθφζκηνο ηζηφο είλαη πεξηζζφηεξν απνηέιεζκα ηεο αλάγθεο ησλ θαηξψλ. Ο ηδξπηήο ηεο Jimmy Wales ηελ πεξηέγξαςε σο «πξνζπάζεηα λα δεκηνπξγεζεί θαη λα δηαλεκεζεί κηα ειεχζεξε εγθπθινπαίδεηα ηεο πςειφηεξεο πηζαλήο πνηφηεηαο ζε θάζε κεκνλσκέλν πξφζσπν ζηνλ πιαλήηε, ζηε γιψζζα ηνπ». Ο Wales ραξαθηεξηζηηθά πηζηεχεη φηη ε wikipedia πξέπεη λα επηηχρεη κία ίζε ή θαιχηεξε πνηφηεηα ζε ζρέζε κε ηε Brittanica θαη λα εθηππσζεί. Έλα αθφκε ζεκαληηθφ εθπφλεκα πνπ βαζίδεηαη ζηε Wikipedia δηεθπεξαηψζεθε απφ ηελ Wikimedia θαη ηα παηδηά ηνπ ρσξηνχ SOS ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο. Πξφθεηηαη γηα ην DVD Wikipedia Selection for Schools ην νπνίν βαζίδεηαη ζηε Wikipedia. Πεξηέρεη επηιεγκέλα ζέκαηα εηθφλεο θαη 20 εθαηνκκχξηα ιέμεηο θαη άξζξα- φζα δειαδή ρσξάεη κηα έληππε εγθπθινπαίδεηα 20 ηφκσλ. Σν ελ ιφγσ DVD δηαηίζεηαη κε-εκπνξηθά θαη νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα θαηεβάζεη ειεχζεξα ην πεξηερφκελν ηνπ DVD. Αξρηθά ε εγθπθινπαίδεηα ζρεδηάζηεθε ψζηε λα εμππεξεηήζεη ζρνιεία πνπ δελ έρνπλ ζχλδεζε κε ην δηαδίθηπν, σζηφζν ρξεζηκνπνηείηαη κέρξη ζηηγκήο επξέσο. Απεπζχλεηαη ζε παηδηά ειηθίαο απφ 8 έσο 17 ρξνλψλ πνπ αθνινπζνχλ ην Δθπαηδεπηηθφ χζηεκα ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο ή εθάκηιιν ζχζηεκα νπνπδήπνηε ζηνλ θφζκν. Ζ επηινγή ησλ ζεκάησλ έγηλε κε κεγάιε πξνζνρή, έρεη ειεγρζεί ε θαηαιιειφηεηα θαη ην γισζζηθφ επίπεδν ησλ θεηκέλσλ θαζψο επίζεο έρεη «θαζαξηζηεί» απφ ηπρφλ βαλδαιηζκνχο. ε ζχγθξηζε κε ην 2007, 600 άξζξα αθαηξέζεθαλ θαη ζρεηηθά άξζξα πξνζηέζεθαλ. Σα ιήκκαηα ειέγρηεθαλ εζεινληηθά θαη απφ ηα παηδηά ηνπ ρσξηνχ SOS θαη ε βηβιηνγξαθία θαη ηα θείκελα πξνέξρνληαη απφ αμηφπηζηεο πεγέο. Γελ έρνπλ φκσο ζπκπεξηιεθζεί φινη νη εμσηεξηθνί ζχλδεζκνη θαη νη ειεθηξνληθέο πεγέο θαζψο ήηαλ ρξνληθά αδχλαηνλ λα ειεγρζνχλ. 36

37 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB Wikinfo Ζ Wikinfo [4] είλαη κία άιιε online εγθπθινπαίδεηα πνπ δεκηνπξγήζεθε ηνλ Ηνχιην ηνπ 2003 απφ ηνλ Fred Bauder θαη βξίζθεηαη ππφ ηνπο θαλφλεο ηνπ GNU Free Documentation License (FDL). ε αληίζεζε κε ηελ Wikipedia, ε Wikinfo επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο ηεο λα εηζάγνπλ ηελ ππνθεηκεληθή ηνπο άπνςε γηα έλα ζέκα. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο Wikinfo είλαη φηη ελζαξξχλεη ηε δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηελ πνηθηινκνξθία ζηα άξζξα ηεο. θνπφο ηεο είλαη ν πινπξαιηζκφο θαη φρη ε αλάπηπμε κίαο ζηεξεφηππεο εγθπθινπαίδεηαο. Μία άιιε δηαθνξά κε ηελ Wikipedia είλαη φηη δελ επηηξέπεη ζηνπο ρξήζηεο ηεο λα εηζάγνπλ άξζξα αλψλπκα. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν πξνζπαζεί λα θαηαπνιεκήζεη ηνλ βαλδαιηζκφ. Σν ζπγθεθξηκέλν site αξηζκεί πεξίπνπ 30 ελεξγνχο editors θαη 26 administrators. Απφ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2006 ε Wikinfo έρεη πεξηζζφηεξα απφ άξζξα. Γηα εηζαγσγή ησλ άξζξσλ ρξεζηκνπνηεί ην GetWiki έλα ινγηζκηθφ wiki, πνπ ππνζηεξίδεη ηαρχηεξε κεηαθνξά ησλ ζειίδσλ θαη θάπνηα επηπιένλ ραξαθηεξηζηηθά (φπσο γηα παξάδεηγκα πξάζηλα αληί γηα θφθθηλα links γηα άξζξα πνπ δελ ππάξρνπλ ηνπηθά ζηε βάζε δεδνκέλσλ) Wiktionary Σν Wiktionary [5]είλαη έλα online δσξεάλ ιεμηθφ ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε ζηηο 12 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2002 απφ ηνλ Daniel Alston. Πξφθεηηαη γηα έλα ειεχζεξν πνιχγισζζν ιεμηθφ πνπ δηαηίζεηαη ζε παξαπάλσ απφ 150 γιψζζεο. Σν Wiktionary απνηειεί ιεμηινγηθφ ζπκπιήξσκα ηεο εγθπθινπαίδεηαο αλνηρηνχ πεξηερνκέλνπ Wikipedia. Σν ραξαθηεξηζηηθφ πνπ ην δηαθνξνπνηεί απφ ηα ππφινηπα ιεμηθά, είλαη φηη αθνινπζεί ηε θηινζνθία wiki. Μία άιιε δηαθνξά κε ηα απιά ιεμηθά είλαη φηη, θαζψο δελ ππάξρεη θάπνηνο ρσξηθφο πεξηνξηζκφο, έρεη νξηζκνχο θαη κεηαθξάζεηο ιέμεσλ απφ άιιεο γιψζζεο Σν κεγαιχηεξν Wiktionary είλαη απηφ ηεο αγγιηθήο γιψζζαο κηαο θαη έρεη πάλσ απφ φξνπο, ελψ πάλσ απφ νθηψ εθδφζεηο άιισλ γισζζψλ δηαζέηνπλ πεξηζζφηεξνπο απφ φξνπο. Σν ζπγθεθξηκέλν ιεμηθφ πξνζθέξεη ζηνπο ρξήζηεο ηνπ πνιιέο δπλαηφηεηεο, νη νπνίεο θαη ην θαζηζηνχλ ηδηαίηεξα δεκνθηιέο. πγθεθξηκέλα, ην Wiktionary εθηφο ηνπ φηη κεηαθξάδεη ηηο ιέμεηο απφ κία γιψζζα ζε θάπνηα άιιε, παξαζέηεη παξάιιεια ζπλψλπκεο ιέμεηο θαη παξεκθεξείο φξνπο. Δπίζεο, εμεγεί ηε ζεκαζία ιέμεσλ, πνιπζήκαλησλ φξσλ θαη ηδησκαηηζκψλ, ελψ παξαζέηεη θαη ηηο εηπκνινγίεο ησλ ιέμεσλ Wikibooks Σν Wikibooks [6] δεκηνπξγήζεθε ζηηο 10 Ηνπιίνπ ηνπ 2003 απφ ηε Wikimedia θαη είλαη έλα wiki γηα ηε δεκηνπξγία δσξεάλ βηβιίσλ. ε απηή ηε ζειίδα, νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα «αλεβάζεη» βηβιία ρσξίο λα έρεη πξνεγεζεί θάπνηνο έιεγρνο. Κάπνηα απφ ηα βηβιία πνπ δηαζέηεη είλαη γλήζηα ελψ άιια έρνπλ μεθηλήζεη σο αληίγξαθα βηβιίσλ πνπ δηαηίζεληαη δσξεάλ ζην δηαδίθηπν. Όια ηα πεξηερφκελα ηεο ηζηνζειίδαο 37

38 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 θαιχπηνληαη απφ ηελ GNU FDL. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ζην Wikibooks θηινμελνχληαη θάπνηα ρεηξφγξαθα έγγξαθα, φπσο ηα έξγα ηνπ Shakespeare. Χζηφζν, ην Wikibooks έρεη πνιιά αηειή έγγξαθα, ελψ θάπνηα απφ ηα βηβιία εμαθνινπζνχλ λα είλαη ρακειήο πνηφηεηαο. Παξφια απηά ηα επηζηεκνληθά βηβιία πνπ ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηνπο Ζιεθηξνληθνχο Τπνινγηζηέο θαη ην Γηαδίθηπν φπσο θαη ηα βηβιία γισζζνινγίαο είλαη πνιχ πςειήο πνηφηεηαο. Σέινο, έλα άιιν αδχλακν ζεκείν ηεο ζπγθεθξηκέλεο ηζηνζειίδαο είλαη φηη, εμαηηίαο ηεο HTML κνξθήο θάπνησλ βηβιίσλ, θαζίζηαηαη δχζθνιε ε εθηχπσζή ηνπο. Χζηφζν, ε ζπγθεθξηκέλε εθαξκνγή είλαη αξθεηά δεκνθηιήο θαη δηαζέηεη πεξηζζφηεξεο απφ ζειίδεο. Έλα ζεκαληηθφ παξαθιάδη ηνπ Wikibooks είλαη ην Wikijunior, ην νπνίν εηδηθεχεηαη ζε βηβιία γηα παηδηά 8-11 ρξνλψλ. Σν Wikijunior αξρηθά δεκηνπξγήζεθε ζηα αγγιηθά, θηιαλδηθά, γαιιηθά θαη γηαπσλέδηθα, ελψ πξφζθαηα πξνζηέζεθαλ θαη πνιιέο άιιεο γιψζζεο Wikiversity To Wikiversity [7] δεκηνπξγήζεθε ζηηο 15 Απγνχζηνπ ηνπ 2006 θαη είλαη έλαο νξγαληζκφο γηα ηε δεκηνπξγία θαη ρξήζε δσξεάλ ινγηζκηθνχ θαη ηελ πξνψζεζε εθπαηδεπηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Πξφθεηηαη γηα έλαλ πνιπδηάζηαην θνηλσληθφ νξγαληζκφ, αθηεξσκέλν ζηε κάζεζε, ζηε δηδαζθαιία, ζηελ έξεπλα θαη ζηελ ππεξεζία. Βαζηθφο ζηφρνο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νξγαληζκνχ είλαη λα δεκηνπξγήζεη θαη λα θηινμελήζεη ειεχζεξν πεξηερφκελν, εθπαηδεπηηθφ πιηθφ κάζεζεο, πεγέο, θαη πξνγξάκκαηα γηα φιεο ηηο ειηθίεο ζε φιεο ηηο γιψζζεο. Δπίζεο, κέξηκλα ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ νξγαληζκνχ είλαη λα αλαπηχζζεη ζπλεξγάζηκα ζρέδηα κάζεζεο θαη θνηλφηεηεο γχξσ απφ απηφ ην εθπαηδεπηηθφ πιηθφ. Ζ θηινζνθία ηνπ είλαη ε εμήο: ηα κέιε ηνπ καζαίλνπλ ελψ αζρνινχληαη κε ηε ζπγγξαθή ηζηνζειίδσλ πάλσ ζε έλα επηζηεκνληθφ ζέκα. Οη ζπκκεηέρνληεο κπνξνχλ λα εθθξάζνπλ ηε γλψκε θαη ηνπο ζηφρνπο ηνπο θαη ην Wikiversity πξνζπαζεί λα αλαπηχμεη δξαζηεξηφηεηεο γηα λα ηθαλνπνηήζεη απηνχο ηνπο ζηφρνπο Wikinews Σν Wikinews [8] δεκηνπξγήζεθε ζηηο 3 Γεθεκβξίνπ ηνπ 2004 θαη απνηειεί έλα wiki εηδήζεσλ πνπ πξνζπαζεί λα θαιχςεη κε ιεπηνκέξεηα θαη αληηθεηκεληθφηεηα λέα δηαθφξσλ ζεκάησλ. Σν ζπγθεθξηκέλν Wiki θηινμελεί εκεξεζίσο πεξηζζφηεξα απφ άξζξα. Δπηπιένλ εθαξκνγέο πνπ έρνπλ αλαπηπρζεί είλαη ηα Audio Wikinews πνπ κεηαθέξνπλ αξρεία ήρνπ, ην Wikinews Video 2.0 θαη ην Wikinews Print Edition πνπ είλαη κία θαζεκεξηλή έθδνζε ηνπ Wikinews ζε εθηππψζηκε κνξθή. 38

39 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB ΜΔΛΔΣΩΝΣΑ ΓΖΜΟΦΗΛΖ ΛΟΓΗΜΗΚΑ WIKI Σα ινγηζκηθά Wiki πνπ είλαη δηαζέζηκα ζηηο κέξεο καο είλαη πάξα πνιιά. Έηζη φπνηνο ζέιεη λα ρξεζηκνπνηήζεη θάπνην wiki έρεη ην δηθαίσκα λα ηα ζπγθξίλεη θαη λα επηιέμεη κέζα απφ κία πνηθηιία ινγηζκηθψλ εθείλν πνπ ζεσξεί πην θαηάιιειν γηα ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίνλ πξννξίδεηαη. Μάιηζηα ζηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ ινγηζκηθνχ κπνξνχλ λα ζπκβάιινπλ ζε κεγάιν βαζκφ θαη θάπνηνη δηθηπαθνί ηφπνη [9] πνπ πεξηέρνπλ ζπγθεληξσκέλα ηα ινγηζκηθά wiki, δηεπθνιχλνληαο έηζη ηε κεηαμχ ηνπο ζχγθξηζε. ηελ ελφηεηα απηή ζα γίλεη κηα πξνζπάζεηα λα αμηνινγεζνχλ θάπνηα γλσζηά θαη επξέσο ρξεζηκνπνηνχκελα wikis ψζηε λα αλαδεηρηνχλ ηφζν ηα ηζρπξά ζεκεία ηνπο, φζν θαη θάπνηεο απφ ηηο αδπλακίεο - ειιείςεηο απηψλ Pbwiki Σν Pbwiki [10] είλαη ηδαληθφ γηα ηε δηαρείξηζε κηθξψλ ζρεηηθά έξγσλ θαζψο θαη γηα ηε δηαρείξηζε έξγσλ πνπ απαηηνχλ κεγάιν βαζκφ θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Δίλαη επίζεο θαηάιιειν γηα ζρνιεία, κηθξέο επηρεηξήζεηο θαη γηα πξνζσπηθή ρξήζε. Όζνλ αθνξά ηηο επηρεηξήζεηο, βνεζά νκάδεο πσιήζεσλ λα αληαιιάζνπλ εχθνια ηδέεο αιιά ζχκθσλα κε ηνλ Phil Hippensteel, αξζνγξάθν ηνπ Informationweek [11], δελ ππνζηεξίδεη απνδνηηθά ηε δηαρείξηζε κεγάισλ έξγσλ. Ο ίδηνο αλαθέξεη δπζθνιίεο ζηε δηαρείξηζε ησλ επηινγψλ αζθάιεηαο. Σν κεγάιν ηνπ πιενλέθηεκα είλαη ε ηαρχηεηα θαη επθνιία δεκηνπξγίαο θαη δηακφξθσζεο. Δπίζεο, ζεκαληηθφ είλαη φηη παξέρεη ηθαλνπνηεηηθή online βνήζεηα θαη φηη ζηα εθπαηδεπηηθά wikis δελ ππάξρνπλ ελνριεηηθέο δηαθεκίζεηο, θάηη πνπ είλαη ζπρλφ θαη ελνριεηηθφ θαηλφκελν ζε άιια εθπαηδεπηηθά Wikis. Μεγάιν, σζηφζν, κεηνλέθηεκά ηνπ είλαη φηη αξθεηά ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά δελ παξέρνληαη δσξεάλ Wikispaces Σν Wikispaces [12] είλαη θαη απηφ, φπσο θαη ην Pbwiki, πνιχ εχθνιν ζηε ρξήζε ηνπ θαη ζεσξείηαη θαηάιιειν γηα απιά wikis. Παξέρεη πνιιέο ππεξεζίεο θαη εχθνιε πξφζβαζε ζην ηζηνξηθφ θαζψο επίζεο θαη πνιιέο παξακέηξνπο γηα εηδνπνηήζεηο, ελψ φιεο νη ππεξεζίεο είλαη δσξεάλ ρσξίο λα δεηεζεί θαλέλα πξνζσπηθφ ζηνηρείν. Χζηφζν, ζηα ζεκαληηθά κεηνλεθηήκαηα απηνχ ηνπ Wiki ζπγθαηαιέγνληαη νη ελνριεηηθέο θαη ζπρλά αθαηάιιειεο δηαθεκίζεηο αθφκε θαη ζηελ εθπαηδεπηηθή έθδνζε θαζψο επίζεο θαη νη ιίγεο δηαζέζηκεο επηινγέο παξακεηξνπνίεζεο DokuWiki Σν DokuWiki [13] είλαη έλα εχρξεζην ζχζηεκα wiki θαη απνηειεί ηελ θαηαιιειφηεξε ιχζε γηα ζπγγξαθή ελφο, κηθξνχ ε κεζαίνπ εγγξάθνπ απφ κεγάιν αξηζκφ ρξεζηψλ. Κη 39

40 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 απηφ γηαηί δηεπθνιχλεη ηε δεκηνπξγία δνκεκέλνπ πεξηερνκέλνπ θαη έρεη δπλακηθφ ζπληαθηηθφ έιεγρν. Δπίζεο, ηα αξρεία δεδνκέλσλ ηνπ κπνξνχλ λα δηαβαζηνχλ θαη έμσ απφ ην Wiki, γεγνλφο πνπ βνεζάεη ηηο νκάδεο ησλ πξνγξακκαηηζηψλ πνπ δνπιεχνπλ γηα έλα project λα αιιειεπηδξάζνπλ πνιχ επθνιφηεξα. Όια ηα δεδνκέλα απνζεθεχνληαη απηφκαηα ζε κνξθή απινχ θεηκέλνπ θαη έηζη δελ απαηηείηαη θακία βάζε δεδνκέλσλ. Άιια ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη ε εχθνιε ελζσκάησζε εηθφλσλ, ε πνιπγισζζηθή ππνζηήξημε θαη νη ζπλδέζεηο κε άιια wiki MediaWiki Σν MediaWiki [14] είλαη έλα απφ ηα πην δεκνθηιή wikis ζην δηαδίθηπν. Πξφθεηηαη γηα έλα ειεχζεξν παθέην ινγηζκηθνχ, ην νπνίν δεκηνπξγήζεθε αξρηθά γηα απνθιεηζηηθή ρξήζε ζηελ online εγθπθινπαίδεηα Wikipedia. Έθηνηε ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνλ κε θεξδνζθνπηθνχ ραξαθηήξα νξγαληζκφ Wikimedia, αιιά θαη απφ άιια wikis. Αλ ζπγθξίλνπκε ην MediaWiki κε άιια wikis, ζα παξαηεξήζνπκε φηη ζπκπεξηιακβάλεη έλα εληππσζηαθφ εχξνο ραξαθηεξηζηηθψλ, ηθαλψλ λα ππνζηεξίμνπλ ηζηνρψξνπο πςειήο επηζθεςηκφηεηαο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ πνιιαπινχο εμππεξεηεηέο. Σν MediaWiki ρξεζηκνπνηείηαη ηφζν ζε κεγάινπο φζν θαη κηθξφηεξνπο ηζηνρψξνπο, παξφιν πνπ νξηζκέλα ζηνηρεία ηεο ηεθκεξίσζήο ηνπ ίζσο θαίλνληαη πνιχπινθα, επεηδή αξρηθά απνηεινχζε εξγαιείν ηεο Wikipedia. Απφ ηα πην ζεκαληηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη ην πνιχ εχθνιν αλέβαζκα αξρείσλ, ε ππνζηήξημε 140 γισζζψλ, ε επθνιία ζηηο ζπδεηήζεηο θαζψο επίζεο θαη ε ρξήζε δείθηε ησλ ζηνηρείσλ πεξηερνκέλσλ TikiWiki Σν TikiWiki [15] είλαη έλα ηζρπξφ, open source Groupware θαη ζχζηεκα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ. Σν TikiWiki κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα δεκηνπξγήζεη web sites θαη intranets. Απηφ ην θαζηζηά ηδαληθφ γηα επηρεηξήζεηο. Σν βαζηθφ ηνπ πιενλέθηεκα είλαη φηη πξνζθέξεη κεγάινπο πφξνπο εάλ ρξεζηκνπνηεζεί σο εξγαιείν ζπλεξγαζίαο. Παξέρεη επίζεο φια ηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα πνπ αλακέλνληαη απφ ηα πεξηζζφηεξα wiki. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα forum, chatrooms, blog, έθζεζε αξρείσλ θαη εηθφλαο, ζπρλέο εξσηήζεηο (FAQ), εκεξνιφγην θαη γηα ηε ιήςε ςεθνθνξίαο WetPaint Σν Wetpaint [16] είλαη έλα ινγηζκηθφ Wiki αξθεηά εχθνιν ζηε ρξήζε ηνπ, ην νπνίν θαζηζηά πνιχ απιή ηε ιεηηνπξγία ηεο επεμεξγαζίαο. Κάπνηεο απφ ηηο πην ρξήζηκεο ιεηηνπξγίεο πνπ παξέρεη ην Wetpaint είλαη απηή ηνπ blog, ηνπ social network θαη ηνπ forum, επηηξέπνληαο ζε επξχ αξηζκφ ρξεζηψλ λα δεκηνπξγήζεη ηζηνρψξνπο θαη λα ζπκκεηέρεη ζην ζπλερή εκπινπηηζκφ ηνπο, ρσξίο λα απαηηνχληαη ηερληθέο γλψζεηο. Δπίζεο, ην Wetpaint παξέρεη αξθεηά demos γηα αξράξηνπο θάηη πνπ ζα βνεζνχζε ηδηαίηεξα θαζεγεηέο πνπ έρνπλ ακθηβνιίεο γηα ηηο δπλαηφηεηέο ηνπο ζρεηηθά κε ηα wikis. 40

41 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: WIKI:EΝΑ ΒΑΗΚΟ EΡΓΑΛΔΗΟ ΣΟΤ WEB 2.0 Τπνζηεξίδεη πνιινχο ρξήζηεο θαη αξθεηά δηαθνξεηηθά κνηίβα. Χζηφζν, ην κεγάιν ηνπ κεηνλέθηεκα είλαη νη δηαθεκίζεηο FosWiki Σν FosWiki [17] είλαη έλα απφ ηα πην δεκνθηιή wikis ειεχζεξνπ ινγηζκηθνχ. Πξφθεηηαη γηα έλα δνκεκέλν wiki, πνπ πεξηιακβάλεη δσξεάλ εξγαιεία αλνηθηνχ θψδηθα, θαη ζηνρεχεη θπξίσο ζε επαγγεικαηηθή ρξήζε, εζηηάδνληαο ζηε ζπλεξγαζία κειψλ κηθξψλ επηρεηξήζεσλ αιιά θαη κεγάισλ νξγαληζκψλ, θαζψο θαη ζηε δηακνίξαζε πιεξνθνξίαο κεηαμχ ηνπο. Δίλαη ν απφγνλνο ηνπ ινγηζκηθνχ TWiki θαη δεκηνπξγήζεθε ην Ννέκβξην ηνπ 2008, φηαλ εκθαλίζηεθαλ πεξηνξηζκνί ζηε ρξήζε ηνπ εκπνξηθνχ ζήκαηνο ηνπ Twiki, κε απνηέιεζκα νξηζκέλνη απφ ηνπο δεκηνπξγνχο ηνπ λα ζηξαθνχλ ζηε δεκηνπξγία ηνπ Foswiki. Βέβαηα ην Foswiki είλαη ζπκβαηφ πξνο ηα πίζσ κε φιν ην πεξηερφκελν ησλ παιαηφηεξσλ εθδφζεσλ ηνπ Twiki, ην νπνίν εμαθνινπζεί λα ππάξρεη ρσξίο φκσο λα παξέρεη ηθαλνπνηεηηθή ηερληθή ππνζηήξημε. Σν Foswiki δηαζέηεη έλα κεγάιν αξηζκφ απφ plug-ins θαη έλαλ πνιχ θηιηθφ επεμεξγαζηή. Γηαζέηεη πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο απφ ηα θνηλά ινγηζκηθά Wikis, φπσο είλαη γηα παξάδεηγκα ε δπλαηφηεηα γηα παξακεηξνπνίεζε, ε εηζαγσγή καθξνεληνιψλ (παξφκνηεο κε ηνπ excel) απηνκαηνπνηψληαο ζειίδεο θαη ε δεκηνπξγία νιφθιεξσλ εθαξκνγψλ κέζα ζην θπιινκεηξεηή. 41

42 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Κ Δ Φ Α Λ Α Η Ο 3 : W I K I S Κ Α Η Δ Κ Π Α Η Γ Δ Τ Ζ 42

43 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Παξφιν πνπ ηα wikis είλαη γλσζηά πεξηζζφηεξν απφ δέθα έηε, ε ρξήζε ηνπο είλαη ζρεηηθά λέα ζηνλ αθαδεκατθφ ρψξν (Chao, 2007 Evans, 2006 Schaffert, Bischof, et al., 2006). Ζ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε πξφζθαηα έρεη αξρίζεη λα εξεπλά ηελ πηζαλή εθπαηδεπηηθή αμία ησλ wikis σο κέζν γηα ηελ πξνψζεζε ηεο βαζχηεξεο κάζεζεο θαη ηελ έληαμε καζεζηαθψλ εκπεηξηψλ ηφζν κέζα, αιιά θαη έμσ απφ ηελ ηάμε (Chen et al.,2005). Παξά ηε ζεκαληηθή επίδξαζή ηνπ ζηνλ επηρεηξεκαηηθφ ηνκέα, ην εξγαιείν wiki, ζε γεληθέο γξακκέο, δελ έρεη δηεηζδχζεη αθφκα ζεκαληηθά ζηελ ηάμε, είηε σο εξεπλεηηθφ ζέκα είηε σο κέζνδνο δηδαζθαιίαο (Evans, 2006). Χζηφζν, ε δεκνηηθφηεηα ησλ wikis έρεη αξρίζεη λα πξνζειθχεη ηελ πξνζνρή θαη ην ελδηαθέξνλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη νπνίνη πηζηεχνπλ πσο ηα wikis ζα δηεπθνιχλνπλ φρη κφλν ηελ επηθνηλσλία, αιιά θαη ηε ζπλεξγαηηθή εχξεζε, δηακφξθσζε, θαη δηακνίξαζε ηεο γλψζεο, ηδηφηεηεο πνπ είλαη ζηνηρεηψδεηο θαη απαξαίηεηεο ζε έλα εθπαηδεπηηθφ πιαίζην (Reinhold, 2006). Γη απηφ θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα, έρνπλ αξρίζεη πιένλ λα εκθαλίδνληαη ζην πξνζθήλην ζεκαληηθέο κειέηεο ζρεηηθά κε ηε ρξήζε ησλ wikis ζηελ εθπαίδεπζε. Σελ ηειεπηαία δεθαεηία ηα wikis έρνπλ επξέσο ρξεζηκνπνηεζεί σο εξγαιεία νηθνδφκεζεο θαη δηακνίξαζεο ηεο γλψζεο. Ζ Wikipedia απνηειεί ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν νη πιεξνθνξίεο κπνξνχλ λα ζπιιερζνχλ δπλακηθά, λα ειεγρζνχλ θαη λα ελεκεξσζνχλ απφ έλα κεγάιν αξηζκφ αηφκσλ. Σα Wikis ρξεζηκνπνηνχληαη επίζεο απφ δεκφζηνπο νξγαληζκνχο, αιιά θαη απφ ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα γηα ιφγνπο εθπαίδεπζεο, δηνίθεζεο, αιιά θαη δηεθπεξαίσζεο νκαδηθψλ εξγαζηψλ. χκθσλα κε δεκνζηεχζεηο ηεο ζχγρξνλεο βηβιηνγξαθίαο (Augar, Raitman et al., 2004, Bower, Woo et al., 2006, Choy, Ng, 2007), ηα wikis βξίζθνπλ πιένλ εθαξκνγή θαη θεξδίδνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο, θαη θπξίσο ζηνπο παλεπηζηεκηαθνχο ρψξνπο ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Χζηφζν, ε ρξήζε ηνπ wiki σο καζεζηαθφ πεξηβάιινλ δελ είλαη πάληα, φπσο έρεη απνδεηρζεί, επηηπρεκέλε. Οη Choy θαη Ng (2007), παξαδείγκαηνο ράξηλ, ηζρπξίδνληαη πσο ζηελ πεξίπησζε πνπ έλα κάζεκα δελ απαηηεί απφ ηνπο ζπνπδαζηέο λα ζπλεξγαζηνχλ, ε ρξήζε ησλ wikis κπνξεί λα κελ είλαη θαη ηφζν απνηειεζκαηηθή. Οη Bower et al. (2006) επίζεο ηνλίδνπλ ηε ζεκαζία ηεο ζπλεξγαηηθήο θχζεο θαη ηεο απζεληηθφηεηαο ζε κηα καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα σο παξάγνληεο επηηπρίαο ζηε ρξήζε ησλ wikis. Χζηφζν, γηα λα ππάξμεη κία πιεξέζηεξε εηθφλα ζρεηηθά κε ηα wikis θαη ηε ρξήζε ηνπο ζηελ εθπαίδεπζε, πνιιέο κειέηεο εμαθνινπζνχλ λα πξαγκαηνπνηνχληαη θαζεκεξηλά απφ εξεπλεηέο, θπξίσο ζηνπο ρψξνπο ησλ παλεπηζηεκίσλ. Δίλαη δχζθνιν λα ππνινγηζηεί ν αξηζκφο ησλ wikis πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη απηήλ ηελ πεξίνδν ζηηο παλεπηζηεκηαθέο θνηλφηεηεο, θαζψο επίζεο θαη ν ηξφπνο ρξήζεο ηνπο. Πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζεί θάηη ηέηνην, ζηα πιαίζηα έξεπλαο εμεηάζηεθαλ φπσο αλαθέξνπλ νη Schwartz, Clark et al. (2004) ζε ζρεηηθφ ηνπο άξζξν, 24 παλεπηζηεκηαθά wikis. Σα παλεπηζηήκηα πνπ ηα ρξεζηκνπνηνχλ βξίζθνληαη ζε δηάθνξεο ρψξεο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηνλ Καλαδά, ζηηο ΖΠΑ, ζηε Γεξκαλία, ζηε Νέα Εειαλδία, ζηελ Διβεηία, αιιά θαη ζε πνιιέο άιιεο. Όπσο δηαπηζηψζεθε, ην Wiki αληηκεησπίδεηαη σο έλα ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηελ εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε, ην νπνίν επηηξέπεη ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο λα δεκηνπξγήζνπλ δηαδξαζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο γηα ηνπο ζπνπδαζηέο ηνπο, θαη λα παξνπζηάζνπλ πιηθφ θαη 43

44 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ηα καζήκαηα, φπσο γηα παξάδεηγκα ρξήζηκεο πεγέο, εμσηεξηθέο ζπλδέζκνπο θαη ζπρλέο εξσηήζεηο (FAQs). ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηα Wikis ζηελ εθπαίδεπζε ζχκθσλα κε ηηο θαηεγνξίεο ζηηο νπνίεο ρσξίδνληαη. 3.1 ΚΑΣΖΓΟΡΗΔ ΚΑΗ ΣΡΟΠΟΗ ΥΡΖΔΩΝ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Σν wiki θεξδίδεη ηελ πξνζνρή ηεο εθπαίδεπζεο σο ηδαληθφ εξγαιείν γηα ην απμαλφκελν πνζφ ζπιινγηθήο εξγαζίαο πνπ γίλεηαη θαη απφ ηνπο ζπνπδαζηέο θαη απφ ηνπο εθπαηδεπηηθνχο (Σεξδίδνπ, Μηραειίδεο, Γεσξγίνπ, Καιατηδήο, 2009). Έπεηηα απφ κειέηε ηεο ζχγρξνλεο βηβιηνγξαθίαο (Mader, 2008, Lamb, 2004, Wagner, 2005) κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε ηηο παξαθάησ ηέζζεξηο θαηεγνξίεο ρξήζεσλ ησλ Wikis ζηελ εθπαίδεπζε, γηα θάζε κία απφ ηηο νπνίεο παξνπζηάδνληαη θαη θάπνηνη ελδεηθηηθνί ηξφπνη ρξήζεο. Wikis πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ θαζεγεηέο. ε απηήλ ηελ θαηεγνξία αλήθεη ε πεξίπησζε ρξήζεο ελφο wiki πνπ ζηφρν έρεη ηε δεκηνπξγία θαη ην δηακνηξαζκφ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ ηδξχκαηνο, είηε είλαη ζρνιείν, είηε παλεπηζηήκην. (πξφγξακκα ζπνπδψλ, βηβιία θεηκέλσλ, έγγξαθα δηαγσληζκάησλ θ.ιπ.). Ζ ρξήζε ελφο ηέηνηνπ wiki είλαη ηδηαίηεξα σθέιηκε, δηφηη επηηξέπεη ηε ζηαδηαθή εμέιημε ηνπ πιηθνχ παξά ηε ζπγγξαθή ηνπ απφ ηελ αξρή. Δπίζεο, κία άιιε ζρεηηθή πεξίπησζε είλαη ε δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε ελφο Wiki πνπ ππνζηεξίδεη ηελ πιηθνηερληθή ππνδνκή κηαο νκάδαο θαζεγεηψλ ή εξεπλεηψλ (πξφγξακκα ζπνπδψλ, έγγξαθα καζήκαηνο, δεκνζηεχζεηο θηι), θαζψο επίζεο θαη ε ρξήζε ελφο wiki γηα ηε δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε ησλ θαηαιφγσλ αλαθνξάο κηαο ζεηξάο καζεκάησλ. Αθφκε, έλα Wiki κπνξεί λα δεκηνπξγεζεί απφ θάπνηνλ εθπαηδεπηηθφ κε ζθνπφ ηελ θαηαγξαθή δπζθνιηψλ ζηε δηεμαγσγή ελφο καζήκαηνο, ησλ πξνηεηλφκελσλ ελαιιαθηηθψλ ηδεψλ απφ ηνπο καζεηέο, θαζψο επίζεο θαη ησλ πξνηεηλφκελσλ δηδαθηηθψλ ρεηξηζκψλ γηα ηελ άξζε ηνπο. Με ην wiki έλαο εθπαηδεπηηθφο κπνξεί επίζεο λα δεκηνπξγήζεη ηελ ηζηνζειίδα ηνπ καζήκαηφο ηνπ, φπνπ ζα πεξηέρνληαη ζεκεηψζεηο, πξφζζεηεο πεγέο. αιιά θαη εξσηήκαηα θαη αζθήζεηο πξνο ηνπο καζεηέο ηνπ, νη νπνίνη αληαπνθξίλνληαη απαληψληαο ζηνλ ίδην ρψξν πνπ παξέρεη ε ηζηνζειίδα. Σέινο, ρξεζηκνπνηψληαο θάπνην wiki κηα νκάδα εθπαηδεπηηθψλ κπνξεί λα ζπιιέμεη δηδαθηηθφ πιηθφ πνηθίισλ κνξθψλ (αζθήζεηο, πξνβιήκαηα, εηθφλεο, ζρεδηνθίλεζε, video, ζρέδηα καζήκαηνο, ζέκαηα θιπ) ην νπνίν ζα εκπινπηίδεηαη θαη ζα αλαζεσξείηαη ζπλερψο απφ ηα κέιε ηεο. Wikis πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηνπο καζεηέο. Πνιιά είλαη ηα wikis πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξίμνπλ ηε ζπλεξγαζία ηνπο ζε νκαδηθέο εξγαζίεο. Κάηη ηέηνην ηνπο δηεπθνιχλεη ηδηαίηεξα θαζψο κπνξνχλ λα νξγαλψζνπλ ην δηαζέζηκν πιηθφ θαη λα πξνγξακκαηίζνπλ ηηο δηάθνξεο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζηηο ζειίδεο ηνπ wiki. Δπίζεο, ην ηζηνξηθφ 44

45 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ αλαζεψξεζεο ζειίδσλ πνπ δηαζέηεη ην wiki επηηξέπεη ζην δάζθαιν λα ειέγρεη ηε ζπλεηζθνξά ησλ δηαθνξεηηθψλ κειψλ θαη λα παξαηεξεί ηελ αλάπηπμε ησλ εξγαζηψλ. Απηφ κπνξεί λα ζπκβαίλεη ζε φιε ηε δηαδηθαζία ζχληαμεο ησλ θεηκέλσλ έηζη ψζηε λα δίλεηαη αλαηξνθνδφηεζε πξηλ απφ ηελ ππνβνιή ηεο εξγαζίαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ππάξρεη ε δπλαηφηεηα δηφξζσζεο ελδερφκελσλ ιαζψλ θαηά ηε δηάξθεηα αλάπηπμεο ηεο εξγαζίαο. Σα Wikis κπνξνχλ επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζνχλ απφ καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα απνηειέζνπλ ζειίδεο βνήζεηαο θαη πεγή ρξήζηκσλ πιεξνθνξηψλ. ε απηά ηα Wikis νη καζεηέο κπνξνχλ λα αλαξηνχλ πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ θαη λα πξνηείλνπλ ιχζεηο ζε αλαξηεκέλα πξνβιήκαηα πνπ έρνπλ αληηκεησπίζεη ζην παξειζφλ. Έηζη νη ρξήζηεο ηνπ Wiki κπνξνχλ κε ακνηβαία ππνζηήξημε λα αληαιιάμνπλ εκπεηξίεο θαη λα αληηκεησπίζνπλ δχζθνιεο γη απηνχο θαηαζηάζεηο. Γελ είλαη επίζεο ιίγεο νη πεξηπηψζεηο πνπ ηα Wikis ρξεζηκνπνηνχληαη απφ καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζνχλ ηφζν ηα καζήκαηα φζν θαη νη εθπαηδεπηηθνί. Σν wiki βνεζάεη ηνπο καζεηέο λα εθθξάζνπλ ειεχζεξα ηηο απφςεηο ηνπο θαη επηηξέπεη ηελ νπζηαζηηθή θαη απζεληηθή αμηνιφγεζε καζήκαηνο θαη θαζεγεηψλ απφ ζπνπδαζηέο ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ αλαηξνθνδφηεζε πνπ ζπιιέγεηαη κέζσ εξσηεκαηνινγίσλ. Δθηφο φκσο απφ ηελ αμηνιφγεζε καζεκάησλ θαη εθπαηδεπηηθψλ, ην Wiki κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηνπο καζεηέο θαη γηα εηεξναμηνιφγεζε εξγαζηψλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεκηνπξγίαο ηνπο. Οη καζεηέο απνθηνχλ έηζη κεγαιχηεξε εκπεηξία θαη κε ηηο παξαηεξήζεηο ηνπο θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπο, βνεζνχλ θαη θαζνδεγνχλ άιινπο ζπνπδαζηέο θαηά ηε δηαδηθαζία αλάπηπμεο ησλ εξγαζηψλ ηνπο. Σφζν ην πξντφλ φζν θαη ε ζπλεηζθνξά ησλ καζεηψλ αμηνινγνχληαη απφ ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο βάζεη ηνπ ηζηνξηθνχ αλαζεψξεζεο ησλ ζειίδσλ ηνπ Wiki. Δπίζεο, ην wiki ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί απφ ηνπο καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα εθθξάδνπλ ζε απηφ ηηο δηθέο ηνπο παξαηεξήζεηο ζρεηηθά κε ηνπο ηξφπνο πνπ ε ζρνιηθή γλψζε δηαρέεηαη ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή. Γηα παξάδεηγκα, έλαο καζεηήο ζα κπνξνχζε λα γξάςεη γηα ην πψο κηα αιγεβξηθή εμίζσζε ηνλ βνήζεζε λα θάλεη ηνκέο ζε έλα μχιν ψζηε λα θηηάμεη θάηη, ή θάπνηνο άιινο λα κεηαθέξεη ηελ εκπεηξία ηνπ γηα ηνλ ηξφπν πνπ ρξεζηκνπνίεζε αιγνξηζκηθή ζθέςε πξνθεηκέλνπ λα ιχζεη έλα πξφβιεκα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο. Έλαο αθφκε ζθνπφο ηεο δεκηνπξγίαο ελφο Wiki απφ ηνπο καζεηέο είλαη ε ρξήζε ηνπ σο γισζζάξη νξηζκψλ. Απηή ε ηαθηηθή δηεπθνιχλεη πνιχ κία νκάδα καζεηψλ ε νπνία κπνξεί λα δηαηεξεί ζε έλα Wiki ζπγθεληξσκέλνπο νξηζκνχο γηα θαζνξηζκέλε νξνινγία. Οη ρξήζηεο έηζη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα εθθξάδνπλ ηηο απνξίεο ηνπο γηα θάπνηνπο φξνπο θαη λα παίξλνπλ απαληήζεηο απφ κηα πιεζψξα άιισλ ρξεζηψλ δεκηνπξγψληαο έηζη κηα πην νινθιεξσκέλε εξκελεία. Λφγσ ηεο θχζεο ηνπ Wiki νη νξηζκνί απηνί κπνξνχλ ζπλερψο λα ζπκπιεξψλνληαη θαη λα ππφθεηληαη ζε ζπλερή αλαζεψξεζε. Χζηφζν, πνιιέο είλαη θαη νη πεξηπηψζεηο πνπ νη καζεηέο δεκηνπξγνχλ έλα Wiki πξνθεηκέλνπ λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ σο ρψξν ζπδήηεζεο. Ο αζχγρξνλνο ηξφπνο ρξήζεο ηνπ εξγαιείνπ δηεπθνιχλεη ηδηαίηεξα ηνπο καζεηέο λα ζπδεηνχλ κεηαμχ ηνπο απφ απφζηαζε ζέκαηα πνπ ηνπο απαζρνινχλ, ψζηε λα παξνπζηάδνπλ φινη ηζφηηκα ηηο απφςεηο ηνπο, φζν δηαθνξεηηθέο θη αλ είλαη, θαη λα ζπκκεηέρνπλ κε απηφλ ηνλ ηξφπν φινη καδί ζε κία επνηθνδνκεηηθή ζπδήηεζε. Έηζη κε έλαλ πνιχ απιφ ηξφπν γίλεηαη εχθνια παξνπζίαζε δηαθνξεηηθψλ θαη αληίζεησλ ηδεψλ, φπσο επίζεο θαη δηεξεχλεζε 45

46 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ηεο ζρεηηθφηεηαο ησλ ίδησλ ηδεψλ ζε δηαθνξεηηθά πιαίζηα (Scardamalia, Bereiter, 1994). Δπίζεο, έλα Wiki ζα κπνξνχζε λα δεκηνπξγεζεί απφ καζεηέο κε αθνξκή κία δξαζηεξηφηεηα, φπσο γηα παξάδεηγκα κία ζρνιηθή επίζθεςε ζε θάπνην εξεπλεηηθφ θέληξν ή ζε έλα κνπζείν. ην Wiki νη καζεηέο ηεο ηάμεο κπνξνχλ λα θαηαγξάςνπλ θαη λα αλαξηήζνπλ ηηο εληππψζεηο ηνπο, απνηππψλνληαο θαη δεκνζηεχνληαο έηζη ηελ εκπεηξία ηνπο ζην δηαδίθηπν. πλήζσο φκσο νη καζεηέο δεκηνπξγνχλ έλα Wiki φρη κφλν γηα λα ην ρξεζηκνπνηήζνπλ σο ρψξν ζπδήηεζεο θαη έθθξαζεο απφςεσλ, αιιά θαη γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ζπιινγηθά θάπνην θνηλφ έξγν. Έηζη, αλ ζηνπο καζεηέο κηαο ηάμεο αλαηεζεί θάπνηα εξγαζία, ηφηε ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλα Wiki πξνθεηκέλνπ λα νξγαλψλνπλ φινη καδί ζπλεξγαηηθά ηελ εξγαζία ηνπο θαη λα παξνπζηάζνπλ ηα απνηειέζκαηά ηεο ζην δηαδίθηπν. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, νη καζεηέο κηαο ηάμεο ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θάπνην wiki πξνθεηκέλνπ λα θαηαγξάςνπλ ηα δηαδνρηθά βήκαηα ελφο πεηξάκαηνο πνπ εθηέιεζαλ, λα παξαζέζνπλ θσηνγξαθίεο θαη video πνπ ηξάβεμαλ, πίλαθεο κε ζηνηρεία πνπ επεμεξγάζηεθαλ, θαζψο είζεο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ζηα νπνία θαηέιεμαλ. Σέινο, νη καζεηέο κπνξνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηα πξνζσπηθά ηνπο Wiki, ρξεζηκνπνηψληαο ηα σο αηνκηθά ραξηνθπιάθηα. H επέιηθηε θχζε ηνπ wiki δίλεη ηελ επθαηξία ζε θάζε άηνκν λα δεκηνπξγήζεη εχθνια κηα δεκηνπξγηθή έθδνζε ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ραξηνθπιαθίνπ. Wikis πνπ δεκηνπξγνχληαη θαη ρξεζηκνπνηνχληαη απφ καζεηέο θαη θαζεγεηέο. Χζηφζν, ππάξρνπλ θαη πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο έλα wiki κπνξεί λα ρξεζηκνπνηείηαη εμίζνπ ηφζν απφ καζεηέο φζν θαη θαζεγεηέο. Γηα παξάδεηγκα, ζα κπνξνχζε έλα wiki λα δεκηνπξγεζεί θαη λα ρξεζηκνπνηείηαη απφ θάπνηνλ θαζεγεηή, αιιά λα ρξεζηκνπνηείηαη θαη απφ καζεηέο, πξνθεηκέλνπ λα απνηειέζεη θαηά θάπνηνλ ηξφπν βαζκνινγηθφ ζχζηεκα γηα ηηο εξγαζίεο ησλ καζεηψλ. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ην wiki είλαη ζα ιέγακε ηδαληθφ εξγαιείν ην νπνίν επηηξέπεη ζηνπο ζπνπδαζηέο λα εκπιαθνχλ ζηνλ θαζνξηζκφ ηνπ ηξφπνπ αμηνιφγεζεο ησλ εξγαζηψλ ηνπο. Δπίζεο, κία απιή πεξίπησζε ελφο wiki πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη απφ θαζεγεηέο θαη απφ καζεηέο είλαη απηή πνπ έρεη σο ζθνπφ ηε κεηαμχ ηνπο αιιειεπίδξαζε θαη επηθνηλσλία ζρεηηθά κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ην κάζεκα. ε απηφ ην wiki, ηφζν νη καζεηέο φζν θαη νη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα ζέηνπλ εξσηήζεηο ζηηο νπνίεο ζα δίλνληαη απαληήζεηο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζα κπνξνχλ φινη νη καζεηέο, αιιά θαη νη θαζεγεηέο λα ελεκεξψλνληαη γηα δεηήκαηα πνπ ηνπο απαζρνινχλ ρσξίο λα ρξεηάδεηαη λα ρξεζηκνπνηνχλ γη απηφ ην ζθνπφ άιια κέζα επηθνηλσλίαο. Δλαιιαθηηθά, ην wiki ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί απιά θαη σο forum ζπδεηήζεσλ ή αθφκε θαη σο αηδέληα ζεκάησλ θαη πξαθηηθά ζπλαληήζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα ππάξρνπλ εθεί ζπγθεληξσκέλεο νη ρξήζηκεο, γηα καζεηέο θαη θαζεγεηέο, πιεξνθνξίεο ζηηο νπνίεο κπνξνχλ λα αλαηξέμνπλ φπνηε ην ζειήζνπλ. Έλαο αθφκε ιφγνο γηα ηε δεκηνπξγία ελφο wiki είλαη ε ρξήζε ηνπ σο ζεκαηηθφ γισζζάξη. Οη θαζεγεηέο κπνξνχλ λα πξνζδηνξίζνπλ ηνπο φξνπο πξνο αλάιπζε θαη νη καζεηέο κπνξνχλ λα θαηαγξάθνπλ ηα απαξαίηεηα ζηνηρεία, ηα νπνία ζα ελεκεξψλνληαη θαη ζα αλαζεσξνχληαη ηφζν απφ καζεηέο φζν θαη απφ ηνλ θαζεγεηή. Μ απηφλ ηνλ ηξφπν δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ θαζεγεηή λα παξαθνινπζεί ηηο 46

47 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ εξκελείεο πνπ δίλνληαη απφ ηνπο καζεηέο είηε δηνξζψλνληάο ηεο είηε δίλνληαο ηηο δίθεο ηνπ εξκελείεο φηαλ ην θξίλεη απαξαίηεην. Αθφκε, ην wiki ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ ν θαζεγεηήο αλαζέζεη κία εξγαζία ζηνπο καζεηέο ε νπνία πινπνηείηαη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα άγλσζην πξνο ηελ πιεηνςεθία ησλ θνηηεηψλ. Ο θαζεγεηήο ηφηε κπνξεί κέζσ ηνπ wiki λα ηνπο ππνζηεξίμεη αλεβάδνληαο γηα παξάδεηγκα έλα online tutorial ζην wiki. Οη θνηηεηέο κπνξνχλ θη απηνί κε ηε ζεηξά ηνπο λα αλεβάζνπλ επηπιένλ tutorials πνπ ζα έρνπλ βξεη απφ άιιεο πεγέο. Μέζσ ηνπ wiki ζα έρνπλ επίζεο ηε δπλαηφηεηα λα εθθξάζνπλ ηηο απνξίεο ηνπο θαη λα πάξνπλ απαληήζεηο απφ ηνπο ζπκθνηηεηέο ηνπο θαη ηνλ θαζεγεηή, αλαπηχζζνληαο έηζη ηε κεηαμχ ηνπο ζπλεξγαζία. Μία αθφκε πεξίπησζε ρξήζεο ελφο wiki απφ ηνλ θαζεγεηή θαη ηνπο καζεηέο είλαη πξνθεηκέλνπ λα παξέρεηαη ππνζηήξημε ζε καζεηέο πνπ δελ κπφξεζαλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ παξάδνζε ηνπ καζήκαηνο. ην πιαίζην ελφο καζήκαηνο, φπνπ ν θαζεγεηήο παξέρεη ζηνπο θνηηεηέο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξάδνζεο «θχιια εξγαζίαο» κε εξσηήζεηο πνπ αθνξνχλ ην κάζεκα, ζα κπνξνχζε λα αλεβάδεη απηά ηα θχιια εξγαζίαο ζην wiki ηνπ καζήκαηνο. Δθεί νη θνηηεηέο ζα κπνξνχλ λα αλεβάζνπλ ηηο απαληήζεηο πνπ ζπγθέληξσζαλ απφ ηελ παξάδνζε ηνπ καζήκαηνο, δίλνληαο έηζη ηε δπλαηφηεηα ζε θνηηεηέο πνπ δελ κπνξνχλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηηο δηαιέμεηο λα έρνπλ κηα πιήξε εηθφλα γηα ηελ εμέιημε ηνπ καζήκαηνο. Παξφκνηα, νη θνηηεηέο ζα κπνξνχζαλ λα αλεβάζνπλ φζα ζέκαηα εμεηάζεσλ παιαηνηέξσλ εηψλ δηαζέηνπλ, θαζψο θαη ηηο απαληήζεηο ηνπο. Έηζη, ην wiki απνηειψληαο έλαλ ηφπν δηακνηξαζκνχ ζπκπιεξσκαηηθψλ ή αλαθεθαιαησηηθψλ πιεξνθνξηψλ θαη ζρνιίσλ ζρεηηθά κε ζεκαληηθέο έλλνηεο, κπνξεί λα πξνζθέξεη ππνζηήξημε ζηνπο καζεηέο πξηλ απφ γξαπηέο δνθηκαζίεο ή ζηελ πεξίνδν ησλ ηειηθψλ εμεηάζεσλ. Δπίζεο, ην wiki ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκνπνηεζεί σο ρψξνο ζηνλ νπνίν ζα αλαξηψληαη απφ θαζεγεηέο θαη ζα εξεπλψληαη, θπξίσο απφ καζεηέο, αιιά θαη θαζεγεηέο, ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο πεξίπησζεο (case studies). Σέινο, ηα wikis κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη σο ηζηφηνπνη καζεκάησλ ζε αληηζηνηρία κε ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο καζεκάησλ. ε ηέηνηνπ είδνπο wikis νη καζεηέο κπνξνχλ λα πξνζζέηνπλ πεξηιήςεηο ησλ ζθέςεψλ ηνπο γηα ηηο ζεκεηψζεηο θαη ην πιηθφ ηνπ καζήκαηνο, πιεξνθνξίεο πνπ είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκεο γηα ηνπο θαζεγεηέο. Wikis πνπ είλαη δεκφζηα δηαζέζηκα θαη δεκηνπξγήζεθαλ απφ άηνκα ή θνξείο εθηφο επίζεκεο εθπαίδεπζεο. Σν Wiki δεκηνπξγείηαη θαη ρξεζηκνπνηείηαη σο πεγή πιεξνθνξηψλ θαη απφ άηνκα πνπ δελ είλαη απαξαίηεηα καζεηέο ή θαζεγεηέο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απνηειεί ε Wikipedia πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ην κε θεξδνζθνπηθφ νξγαληζκφ Wikimedia θαη ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο απφ πνιινχο ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ. Άιισζηε, ε κειέηε κηαο ππάξρνπζαο ζειίδαο wiki, ην ηζηνξηθφ αλαζεψξεζεο θαη νη ζειίδεο ζπδήηεζεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ επξέσο σο πξφηππν γηα ην πσο νηθνδνκείηαη ε γλψζε. Σέινο, ζηηο πεξηπηψζεηο απηήο ηεο θαηεγνξίαο κπνξνχκε λα ζπκπεξηιάβνπκε θαη ηελ αλάπηπμε δεμηνηήησλ έξεπλαο θαη ζχληαμεο εγγξάθσλ κέζσ ηεο ζπκβνιήο ζε έλα ππάξρνλ wiki. Υαξαθηεξηζηηθά, ην Wikipedia ελζαξξχλεη ελεξγά ηηο καζεζηαθέο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αθνξνχλ ζπλεηζθνξά ζηα άξζξα ηνπ. 47

48 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 3.2 TO WIKI Ω ΜΔΟ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΓΗΔΡΔΤΝΖΣΗΚΖ ΜΑΘΖΖ Ζ βαζηθή θηινζνθία ηνπ κνληέινπ ηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο ζχκθσλα κε ηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία (ηδεξνπνχινπ, Μαπξνκκαηάθε, 2008) είλαη φηη ν εθπαηδεπηηθφο δελ πξνζθέξεη έηνηκε ηε γλψζε, αιιά δεκηνπξγεί ηηο επθαηξίεο ζηνπο εθπαηδεπφκελνπο λα ηελ αλαθαιχςνπλ κφλνη ηνπο. Απηφ επηηπγράλεηαη κέζσ κηαο ζθφπηκεο δηεξεπλεηηθήο δηαδηθαζίαο, ε νπνία ζα έρεη δνκεζεί γχξσ απφ ζχλζεηα, απζεληηθά εξσηήκαηα θαη πξνζεθηηθά ζρεδηαζκέλεο εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ πξνζέγγηζε ηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο είλαη κηα καζεηνθεληξηθή πξνζέγγηζε θαηά ηελ νπνία ν εθπαηδεπφκελνο ιεηηνπξγεί σο κηθξφο εξεπλεηήο πνπ δηεμάγεη ηελ έξεπλά ηνπ θαη θαηαιήγεη ζηα δηθά ηνπ απνηειέζκαηα. Απηφ γίλεηαη κέζσ κηαο δηαδηθαζίαο φπνπ ν εθπαηδεπφκελνο κεηά ηελ παξνπζίαζε ηνπ πξνβιήκαηνο, θαιείηαη λα θάλεη ηηο αξρηθέο ηνπ ππνζέζεηο θαη λα δψζεη ηα δηθά ηνπ παξαδείγκαηα ζχκθσλα κε ηηο πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο ηνπ. ηε ζπλέρεηα εξεπλά, ζπιιέγεη πιεξνθνξίεο, δηαπξαγκαηεχεηαη κε ηνπο ζπλεθπαηδεπκέλνπο ηνπ θαη ειέγρεη, αλαζεσξεί ή εκπινπηίδεη ηελ αξρηθή ηνπ ππφζεζε, θαηαιήγνληαο ζε θάπνην ζπκπέξαζκα. Ζ δηαδηθαζία απηή βέβαηα κπνξεί λα είλαη θπθιηθή θαη λα επαλαιακβάλεηαη θαζψο ε γλψζε επαλαπξνζδηνξίδεηαη θαη δηακνξθψλεηαη ζπλερψο. Ζ πνξεία πνπ αθνινπζεί ν εθπαηδεπφκελνο κέζα απφ ηε δηαδηθαζία ηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο ηνλ βνεζάεη λα ειέγρεη ηε καζεζηαθή ηνπ πξφνδν θαη λα θαηαθηά απηφλνκα ηε γλψζε. Σν κνληέιν ηεο δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο απαηηεί έλα ζρνιηθφ πεξηβάιινλ ζην νπνίν ν εθπαηδεπφκελνο ζα ληψζεη ειεχζεξνο λα εθθξάζεη ηε γλψκε ηνπ θαη λα δηαηππψζεη ηηο αξρηθέο ηνπ ππνζέζεηο. ηε ζπλέρεηα ε ζπζηεκαηηθή ζπιινγή θαη επεμεξγαζία ηνπ απαξαίηεηνπ πιηθνχ, ηνλ βνεζάεη λα αλαπηχμεη ζηξαηεγηθέο δηεξεχλεζεο θαη επίιπζεο πξνβιεκάησλ, εθφδηα απαξαίηεηα γηα ηελ θαζεκεξηλή ηνπ δσή. θεπηφκελνη ηα παξαπάλσ, αιιά θαη φια φζα έρνπλ αλαθεξζεί γηα ηα wikis ζην δεχηεξν θεθάιαην, ζπκπεξαίλνπκε πσο ην Wiki είλαη ην πιένλ θαηάιιειν εξγαιείν γηα εθαξκνγή ζην κνληέιν δηεξεπλεηηθήο κάζεζεο. Κη απηφ γηαηί κπνξεί αξρηθά λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηε θάζε ηεο δηαηχπσζεο ησλ αξρηθψλ ππνζέζεσλ απφ ηνπο εθπαηδεπφκελνπο, αιιά θαη έπεηηα λα απνηειέζεη ην ρψξν ζηνλ νπνίν ζα γεληθεχζνπλ, ζπκπιεξψζνπλ ή θαη αλαζεσξήζνπλ ηηο πξψηεο ηδέεο ηνπο. Δπίζεο, κπνξεί θάιιηζηα λα είλαη θαη ν ρψξνο κέζα απφ ηνλ νπνίν ζα αλαδεηήζνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ρξεηάδνληαη, ελψ ηαπηφρξνλα κε ηε ρξήζε ηνπ ηζηνξηθνχ ζα κπνξνχλ λα αλαηξέμνπλ θαη λα δνπλ ηελ εμέιημε ηεο πνξείαο ηνπο, λα θαιιηεξγήζνπλ ηελ θξηηηθή ηνπο ζθέςε, λα αλαζεσξήζνπλ θαη λα κάζνπλ απ ηα ιάζε ηνπο. ηε ζρνιηθή ηάμε, ηα wikis κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ έλαλ πξνζσπηθφ ρψξν γηα αλάγλσζε θαη γξαθή απφ ηνπο καζεηέο, ν νπνίνο ζα αλαλεψλεηαη ζπλερψο, αιιά θαη θνηλφρξεζην ρψξν γηα εξσηήζεηο, απαληήζεηο θαη αληαιιαγή ηδεψλ (Βίγθιαο θ.ά., 2007). Χζηφζν, ε απνηειεζκαηηθφηεηα απηψλ ησλ κέζσλ ράλεηαη αλ δελ εθαξκφδνληαη κε ζρεδηαζκέλν θαη ζπζηεκαηηθφ ηξφπν. Δίλαη ινηπφλ πνιχ ζεκαληηθφ λα θαλεί πψο νη εθπαηδεπηηθνί ρξεζηκνπνηνχλ επηηπρψο ηέηνηεο ηερλνινγίεο ζε δσληαλά καζεζηαθά πεξηβάιινληα θαη πψο κπνξεί λα παξαρζεί δπλακηθφ πεξηερφκελν, λα ζπληαρζεί, λα επαλαρξεζηκνπνηεζεί θαη λα ηχρεη δηαπξαγκάηεπζεο ζε κηα καζεηηθή θνηλφηεηα (Boulos et al., 2006). 48

49 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 3.3 TO WIKI Ω ΜΔΟ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΤΝΔΡΓΑΗΑ Δίλαη γεγνλφο πσο ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζε κηα επνηθνδνκεηηθή παηδαγσγηθή κέζνδν, ζηελ νπνία θιίλεη ε εμ απνζηάζεσο εθπαίδεπζε. Ζ εθηελήο έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ζρεηηθά κε ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε, νη Johnson θαη Johnson (1994), νη νπνίνη βαζίζηεθαλ ζε 875 κειέηεο πεξίπησζεο, απέδεημε πσο ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε νδεγεί ζε θαιχηεξα απνηειέζκαηα, πςειφηεξν επίηεπγκα θαη κεγαιχηεξε παξαγσγηθφηεηα ζπγθξηηηθά κε ηελ αηνκηθή κάζεζε. Γη απηφ θαη νη ζπλεξγαηηθέο πξνζεγγίζεηο παξακέλνπλ ην θιεηδί γηα ηελ επηηπρία ηεο δηαδηθηπαθήο εθπαίδεπζεο. Σα wikis ραξαθηεξίδνληαη απφ κηα πνηθηιία κνλαδηθνχ κνηξάζκαηνο πιεξνθνξηψλ θαη ζπλεξγαηηθά ραξαθηεξηζηηθά, ηα νπνία ηα θάλνπλ ηδαληθά γηα πεξηβάιινληα ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο θαη απνηεινχλ έλαλ θαιφ ηξφπν γηα λα κάζνπλ λα ζπλεξγάδνληαη νη καζεηέο κεηαμχ ηνπο. (Schaffert, Bischof, et al., 2006). Οη Barkley et al., (2005) ηζρπξίδνληαη πσο γηα ηελ επηηπρεκέλε ζπλεξγαηηθή κάζεζε απαηηνχληαη πέληε ραξαθηεξηζηηθά, δχν απφ ηα νπνία θαιχπηνληαη επαξθψο απφ ην εξγαιείν wiki, ζε αληίζεζε κε άιια εξγαιεία. Έλα απφ απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο επηηπρεκέλεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο είλαη ε ζεηηθή αιιειεμάξηεζε, ε νπνία επηηπγράλεηαη γηα παξάδεηγκα φηαλ ε εξγαζία ελφο καζήκαηνο θαη ε αμηνιφγεζε ζρεδηάδνληαη κε ηέηνηνλ ηξφπν, ψζηε ε επηηπρία ελφο αηφκνπ λα ζπλδέεηαη κε ηελ επηηπρία ηεο νκάδαο. Ζ ηερλνινγία Wiki είλαη ζε ζέζε λα ππνζηεξίμεη απηήλ ηελ πηπρή ηεο ζπλεξγαηηθήο κάζεζεο, φρη κφλν γηα ζηνπο ζπνπδαζηέο πνπ έρνπλ πξφζβαζε ζην ρψξν ηνπ παλεπηζηεκίνπ, αιιά θαη γηα ηνπο γεσγξαθηθά δηαζθνξπηζκέλνπο ζπνπδαζηέο νη νπνίνη ζα πξέπεη λα ζπλεξγάδνληαη απφ απφζηαζε. Έηζη θαζίζηαηαη εθηθηή θαη ε ζπκβνιή γεσγξαθηθά απνκαθξπζκέλσλ αηφκσλ ζε έλα θνηλά αμηνινγεκέλν απνηέιεζκα. Έλα άιιν ζεκαληηθφ ραξαθηεξηζηηθφ γηα ηελ επηηπρεκέλε ζπλεξγαηηθή κάζεζε είλαη ε αηνκηθή θαη νκαδηθή επζχλε. ηελ νκαδηθή εξγαζία θάζε καζεηήο επζχλεηαη γηα έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο εξγαζίαο, ε νινθιήξσζε ηνπ νπνίνπ απαηηείηαη γηα ηελ επηηπρή δηεθπεξαίσζε ηεο ζπλνιηθήο εξγαζίαο. ηελ αμηνιφγεζε φκσο ηεο νκάδαο θαιφ είλαη λα ππάξρεη ε δπλαηφηεηα λα απνηηκψληαη ρσξηζηά ηα κέιε ηεο θαη ε πξνζπάζεηα πνπ θαηέβαιιαλ πξνθεηκέλνπ λα εληζρχζνπλ ηελ νκάδα ηνπο. Ζ ηερλνινγία wiki είλαη ηδαληθή σο πιαηθφξκα γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο αμηνιφγεζεο ηεο νκάδαο. Κη απηφ γηαηί πξνζθέξεη ην πιενλέθηεκα λα θαζηζηά θαλεξή ηφζν ηελ πνηφηεηα φζν θαη ηελ πνζφηεηα ηεο ζπκβνιήο ηνπ θάζε αηφκνπ ζηελ εξγαζία ηεο νκάδαο. Σν γεγνλφο απηφ απφ ηε κία ελζαξξχλεη ηε ζπκκεηνρή ησλ κειψλ ηεο νκάδαο θαη απφ ηελ άιιε θαζηζηά επθνιφηεξε ηελ αμηνιφγεζή ηεο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ζα απνθεχγνληαη θαη θάπνηεο αλεπηζχκεηεο θαηαζηάζεηο πνπ ζπλήζσο εκθαλίδνληαη ζε νκαδηθέο εξγαζίαο, φπσο γηα παξάδεηγκα θάπνηνη καζεηέο λα έρνπλ πεξηζζφηεξεο αξκνδηφηεηεο απφ φζεο ζα έπξεπε θαη λα θαηεπζχλνπλ εθείλνη ηελ νκάδα, ελψ θάπνηνη άιινη καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ φζν θαηά ην δπλαηφλ ιηγφηεξν ζηελ νκαδηθή εξγαζία. Ζ ρξήζε ησλ wikis ζε νκαδηθέο εξγαζίεο αλακέλεηαη λα ελζαξξχλεη κηα πην ηζφηηκε ζπκκεηνρή απφ φια ηα κέιε νκάδαο, δεδνκέλνπ φηη ζε έλα wiki θαηαγξάθεηαη γηα θάζε ζειίδα αλαιπηηθά θάζε ζπκβνιή νπνηνπδήπνηε κέινπο δηαηεξψληαο πιεξνθνξίεο αθφκα θαη γηα ηε κέξα θαη ψξα πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε. Έηζη, κπνξεί νπνηνζδήπνηε ρξήζηεο λα εθηηκήζεη εχθνια ηηο ζπλεηζθνξέο ησλ αηφκσλ φισλ ησλ νκάδσλ. Κη φζνλ αθνξά ηελ ηάζε κεξηθψλ καζεηψλ λα 49

50 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ζπκκεηέρνπλ ζηηο νκαδηθέο εξγαζίεο παξαπάλσ απφ φζν ζα έπξεπε εηο βάξνο άιισλ καζεηψλ, ε αζχγρξνλε θχζε ησλ ζπλεηζθνξψλ ηνπ wiki θαη ε δπλαηφηεηα λα επεμεξγάδεηαη ν έλαο ην πεξηερφκελν ηνπ άιινπ, επηηξέπεη ζηνλ ιηγφηεξν ελεξγφ καζεηή λα ζπκβάιεη θη απηφο κε ηε ζεηξά ηνπ ζεκαληηθά ζην ηειηθφ απνηέιεζκα. Ζ απνηειεζκαηηθή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ζηε ζπλεξγαηηθή νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο θαη ε δηακνίξαζή ηεο είλαη έλα ζεκαληηθφ καζεζηαθφ απνηέιεζκα, θπξίσο γηα ηα καζήκαηα ηεο ηξηηνβάζκηαο εθπαίδεπζεο. Κη απηφ ηζρχεη ηδηαίηεξα γηα ηνπο κεηαπηπρηαθνχο θνηηεηέο, νη νπνίνη ζα πξέπεη λα αηζζάλνληαη φηη γίλνληαη κέιε κηαο επαγγεικαηηθήο θνηλφηεηαο ηεο έξεπλαο (Lipman, 1991). Σα Wikis κπνξνχλ λα επηδξάζνπλ ζεηηθά ζε απηφλ ηνλ ηνκέα θαζψο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηελ ππνζηεξηδφκελε απφ ππνινγηζηή ζπλεξγαηηθή κάζεζε δειαδή, ηελ αλάπηπμε ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηε βνήζεηα ηεο ηερλνινγίαο ψζηε λα πξνζθέξνληαη πεξηζζφηεξεο εθπαηδεπηηθέο θαη εξεπλεηηθέο δπλαηφηεηεο. (Augar, Raitman, Zhou, 2004). Έηζη εληζρχεηαη ε νκφηηκε αιιειεπίδξαζε (peer interaction) θαη ε εξγαζία ηεο νκάδαο, θαζψο επίζεο δηεπθνιχλεηαη ε δηακνίξαζε ηεο γλψζεο θαη ε αληαιιαγή εκπεηξηψλ κεηαμχ ησλ αηφκσλ πνπ απνηεινχλ κέιε κηαο θνηλφηεηαο (Lipponen, 2002). Δπίζεο, ζχκθσλα κε ηνπο De Pedro et al. (2006) ηα Wikis εληζρχνπλ ηελ αζχγρξνλε επηθνηλσλία θαη ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε κεηαμχ ησλ καζεηψλ, πξνσζψληαο ηε ζπλεξγαζία αληί γηα ηνλ αληαγσληζκφ. Χζηφζν, ε ζπλεξγαηηθή κάζεζε γίλεηαη αθφκε πην ηζρπξή φηαλ πξαγκαηνπνηείηαη ζηα πιαίζηα κηαο θνηλφηεηαο πξαθηηθήο. Μηα θνηλφηεηα πξαθηηθήο απνηειείηαη απφ άηνκα πνπ ελψλνληαη κε βάζε θάπνηα θνηλά ελδηαθέξνληα, αιιειεπηδξνχλ κε αιιεινεμαξηψκελεο εξγαζίεο θαη νδεγνχληαη απφ έλα θνηλφ ζθνπφ, επνκέλσο ελζσκαηψλνπλ έλα θνηλφ ζχλνιν γλψζεο (Davenport, 2001). Καηά ζπλέπεηα, ζε κία θνηλφηεηα πξαθηηθήο ε κάζεζε γίλεηαη κηα ζπλεξγαηηθή δηαδηθαζία γηα ηελ νκάδα. Έηζη, ηα Wikis κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο πιαηθφξκα γλψζεο γηα ηελ ππνζηήξημε κηαο θνηλφηεηαο πξαθηηθήο, φπνπ ηα κέιε ηεο θνηλφηεηαο κπνξνχλ λα κνηξαζηνχλ ηε γλψζε ηνπο κε ηα ππφινηπα κέιε ηεο νκάδαο, λα ζπδεηήζνπλ καδί ζεκαληηθά ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ νκάδα θαη γεληθφηεξα λα εξγαζηνχλ καδί (Schaffert, Bischof, et al., 2006). Σα Wikis ραξαθηεξίδνληαη απφ θάπνηα ζηνηρεία πνπ είλαη ζεκειηψδε ζε κηα επηηπρή θνηλφηεηα πξαθηηθήο. Μεξηθά απφ απηά είλαη ε εηθνληθή παξνπζία, νη πνηθίιεο αιιειεπηδξάζεηο, ε εχθνιε ζπκκεηνρή, ην πνιχηηκν πεξηερφκελν, νη ζπλδέζεηο ζε έλαλ επξχηεξν ζεκαηηθφ ρψξν, ε πξνζσπηθή θαη θνηλνηηθή ηαπηφηεηα θαη αιιειεπίδξαζε, ε δεκνθξαηηθή ζπκκεηνρή, θαη ε εμέιημε κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. (Schwartz, Clark et al., 2004). Σα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά ησλ wikis κειέηεζαλ θαη νη εξεπλεηέο Helen Chen, Dan Gilbert, Jeremy Sabol (2006) νη νπνίνη κάιηζηα ζηα πιαίζηα ζρεηηθήο ηνπο έξεπλαο δεκηνχξγεζαλ κηα αθίζα πεξηγξάθνληαο ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ε ρξήζε ελφο wiki κπνξεί λα ελζαξξχλεη ηηο θνηλφηεηεο κάζεζεο. Ζ ζρεηηθή αθίζα παξνπζηάδεηαη ζηελ παξαθάησ εηθφλα. 50

51 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Δηθόλα 1:Ζ αθίζα ησλ Chen, Gilbert, Sabol γηα ηε ρξήζε ησλ wikis ζηελ νηθνδόκεζε καζεζηαθώλ θνηλνηήησλ 3.4 TO WIKI Ω ΜΔΟ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΟΗΚΟΓΟΜΖΖ ΓΝΩΖ Σα ηειεπηαία ρξφληα, φζνη εκπιέθνληαη κε ηελ online κάζεζε έρνπλ αξρίζεη λα ζπλεηδεηνπνηνχλ ηα νθέιε πνπ πξνζθέξνπλ ηα επνηθνδνκηθά πεξηβάιινληα κάζεζεο (Seitzinger, 2006). Έηζη ινηπφλ εμεγείηαη θαη ην πξφζθαην ελδηαθέξνλ γηα ηα wikis ζηελ εθπαίδεπζε. Ο επνηθνδνκηζκφο πξνζεγγίδεηαη απφ πνηθίιεο πξννπηηθέο ζηελ έξεπλα ζρεηηθά κε ηα wikis, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζηνραζηηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη ηνπ θνηλσληθνχ επνηθνδνκηζκνχ. Ζ ζηνραζηηθή κάζεζε (reflective learning), έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ επνηθνδνκηζκνχ, αλαθέξεηαη ζηηο δνκεκέλεο πξνζεγγίζεηο πνπ δίλνπλ ζηνπο καζεηέο ηε δπλαηφηεηα λα ζπιινγηζηνχλ ζρεηηθά κε ηελ κάζεζή ηνπο θαη λα θαηαιάβνπλ ηηο δηαδηθαζίεο κάζεζήο ηνπο. Σα Wikis δηαδξακαηίδνπλ έλαλ 51

52 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ απμαλφκελν ξφιν ζηε ζηνραζηηθή κάζεζε ησλ καζεηψλ, θαη εκπινπηίδνπλ ηελ εκπεηξία ηνπο. Δπίζεο, είλαη γεγνλφο πσο ηα Wikis επηηξέπνπλ ζηνπο καζεηέο λα ζπκκεηέρνπλ ζηε ζπλεξγαηηθή νηθνδφκεζε γλψζεσλ. Έλα βαζηθφ κέξνο ηεο ζηνραζηηθήο κάζεζεο είλαη φηη νη καζεηέο ζα πξέπεη λα ελζαξξχλνληαη πξνθεηκέλνπ λα εμσηεξηθεχνπλ ηε γλψζε ηνπο. Σα Wikis επηηξέπνπλ ηελ έθθξαζε ηδεψλ θαη γλψζεσλ λα γίλεηαη κε ζπλεξγαηηθφ ηξφπν, πξνζεγγίδνληαο έηζη πην πνιχ έλαλ πιήξσο θνηλσληθά επνηθνδνκηθφ ηξφπν κάζεζεο. Δμάιινπ, ηα ειάρηζηα ηερλνινγηθά εκπφδηα θαη ε επέιηθηε ιεηηνπξγηθφηεηα, εληζρχνπλ αθφκε πεξηζζφηεξν ηε δπλαηφηεηα ησλ wikis γηα ζπλεξγαηηθή, επνηθνδνκηθή κάζεζε ζε επξεία θιίκαθα ζηα εθπαηδεπηηθά καο πεξηβάιινληα (McMullin, 2005). χκθσλα κάιηζηα κε ηε ζχγρξνλε βηβιηνγξαθία, ε ιεηηνπξγία ελφο wiki κπνξεί δπλεηηθά, φρη απιά λα εληζρχζεη, αιιά θαη λα βειηηψζεη ηε ζπλεξγαηηθή νηθνδφκεζε θαη δηακνίξαζε γλψζεο κέζα ζε έλα αθαδεκατθφ πεξηβάιινλ (Fuchs-Kittowski, Kohler, 2002, Raman, Ryan, Olfman, 2005). Οη θνηλσληθνί επνηθνδνκηζηέο ζεσξνχλ φηη καζαίλνπκε απφ ηηο θνηλσληθέο θαη θνηλνηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ έλλνηα δηακνξθψλεηαη θαη ε γλψζε νηθνδνκείηαη κέζσ ηεο ζπδήηεζεο κε ηνπο νκφηηκνπο θαη ηνπο δαζθάινπο, θαη κέζσ ηνπ ζηνραζκνχ (Higgs θαη McCarthy, 2005). Ζ ζπλεξγαηηθή θχζε ησλ wikis έγθεηηαη ζην φηη αλαπαξηζηνχλ ηελ νηθνδφκεζε γλψζεο πνπ γίλεηαη ζπλεξγαηηθά θαη εζηηάδνπλ ζηελ θνηλφηεηα θαη φρη ζην κεκνλσκέλν καζεηή. Σα Wikis απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ εξγαιείν ηνπ θνηλσληθνχ επνηθνδνκηζκνχ, δεδνκέλνπ φηη κπνξνχλ λα επεθηαζνχλ γξήγνξα θαη νη καζεηέο κπνξνχλ λα είλαη πνιχ γξήγνξα ιεηηνπξγηθνί (Notari, 2003). Άιισζηε, ηα Wikis ζεσξείηαη γεληθφηεξα πσο αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία ηνπ θνηλσληθνχ ινγηζκηθνχ (social software) θαη, φπσο ζπκβαίλεη θαη κε άιια ινγηζκηθά θνηλσληθήο δηθηχσζεο (social networking software), πξνζθέξεη ζηνπο καζεηέο λένπο ηξφπνπο γηα λα αιιειεπηδξνχλ κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο θαη ηνλ επξχηεξν θφζκν (Bryant, 2006). Έλα απφ ηα θχξηα πιενλεθηήκαηα ησλ wikis είλαη φηη, ζε αληίζεζε κε ηα ηππνπνηεκέλα ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο γλψζεο, επηηξέπνπλ αιιειεπίδξαζε θαη ηαπηφρξνλα εξγαζία γηα ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα, θαηαξγψληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηα φξηα κεηαμχ ηνπ ελεξγνχ ζπληάθηε θαη ηνπ παζεηηθνχ ρξήζηε πεξηερνκέλνπ (Fuchs-Kittowki θαη Kohler, 2002). Χζηφζν, πνιιέο κειέηεο θξίλνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε κέζσ ηνπ wiki κε έλα δηαθνξεηηθφ ηξφπν, σο είδνο αζχγρξνλεο ζπλνκηιίαο παξφκνην κε απηφλ κηαο αληαιιαγήο κελπκάησλ κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ή ελφο πίλαθα ζπδήηεζεο. Ζ Bold (2006) γηα παξάδεηγκα επηζεκαίλεη φηη ε ρξήζε ησλ εξγαιείσλ CoWeb, φπσο ηα wikis, δελ παξαθηλεί γηα πεξηζζφηεξε ζπδήηεζε ζπγθξηηηθά κε ηηο ζπδεηήζεηο πνπ γίλνληαη ζε ζπζηήκαηα δηαρείξηζεο πεξηερνκέλνπ, φπσο ην Blackboard. Oη Raman, Rayan θαη Olfman (2005) κέζσ ηεο έξεπλαο πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ πξνζπάζεζαλ λα δηαπηζηψζνπλ εάλ ε ηερλνινγία wiki είλαη έλα απνηειεζκαηηθφ εξγαιείν γηα λα ππνζηεξίμεη ηε δεκηνπξγία θαη ηε δηακνίξαζε ηεο γλψζεο ζε έλα αθαδεκατθφ πεξηβάιινλ. πγθεθξηκέλα ρξεζηκνπνίεζαλ ην TikiWiki, πνπ είλαη αλνηρηνχ ινγηζκηθνχ, σο εξγαιείν δηαρείξηζεο ηεο γλψζεο ζε έλα κεηαπηπρηαθφ κάζεκα 20 θνηηεηψλ πνπ γηλφηαλ ζην ρψξν ηνπ παλεπηζηεκίνπ. Οη εξεπλεηέο δηαπίζησζαλ φηη νη πεξηζζφηεξνη θνηηεηέο ρξεζηκνπνηνχζαλ ην wiki πεξίπνπ 3 έσο 5 ψξεο ηελ εβδνκάδα. Χζηφζν, ν ηξφπνο ρξήζεο ηνπο ήηαλ ιίγν πεξηνξηζκέλνο. Σν wiki ρξεζηκνπνηήζεθε θπξίσο γηα λα παξαθνινπζείηαη θαη λα εκπινπηίδεηαη ην πεξηερφκελν ηνπ καζήκαηνο πνπ θαιχπηνληαλ ζηελ αίζνπζα ηελ ψξα ηνπ καζήκαηνο, θαη κφλν δχν ζπνπδαζηέο ην ρξεζηκνπνίεζαλ γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηηο ζπδεηήζεηο 52

53 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ησλ νκάδσλ. Οη εξεπλεηέο θαηέιεμαλ ζην ζπκπέξαζκα πσο ην wiki ήηαλ πεξηζζφηεξν ρξήζηκν σο εξγαιείν δηαρείξηζεο θαη ελεκέξσζεο ηεο ππάξρνπζαο γλψζεο, ελψ ρξεζηκνπνηήζεθε ιηγφηεξν σο εξγαιείν γηα ηε ζπλεξγαηηθή νηθνδφκεζε λέαο γλψζεο. Δπίζεο, νη Engstrom θαη Jewett (2005) θαηφπηλ έξεπλαο πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ζε έλα ζρνιείν πνπ πεξηιακβάλεη 11 δαζθάινπο θαη ζρεδφλ 400 ζπνπδαζηέο, δηαπίζησζαλ φηη ελψ νη καζεηέο αληαπνθξίζεθαλ ηθαλνπνηεηηθά ζηελ έθδνζε πεξηερνκέλνπ, δε ζπλέβε ην ίδην κε ηε δηακνίξαζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ηελ αληαιιαγή απφςεσλ κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Σν γεγνλφο απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηνλ επηθαλεηαθφ θαη φρη βαζχηεξν ζηνραζκφ ησλ καζεηψλ. Σν ζπκπέξαζκα ζην νπνίν θαηέιεμαλ νη ζπγγξαθείο είλαη φηη ζε κηα επνρή φπνπ νη καζεηέο είλαη αθφκε ςεθηαθά αξράξηνη (Prensky, 2001) θαη έρνπλ ζπλεζίζεη ζε άκεζεο απαληήζεηο, ε πξφθιεζε έγθεηηαη ζην λα δηεπθνιχλεη ε ρξήζε ησλ wikis ηελ πξνψζεζε ηεο βαζχηεξεο κάζεζεο. Οη αλσηέξσ κειέηεο δείρλνπλ φηη ηα wikis ζεσξνχληαη ζπρλά σο ηχπνο εξγαιείνπ αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο, θαη ζπγθξίλνληαη κε ηνπο πίλαθεο ζπδήηεζεο. Χζηφζν, φπσο ηνλίδνπλ νη Elgort, Smith θαη Toland (2008) απηή ε ζχγθξηζε δελ δηθαηνινγείηαη. Ζ θχζε ηεο αιιειεπίδξαζεο ζηα wikis είλαη εληειψο δηαθνξεηηθή απφ απηήλ ησλ ζπδεηήζεσλ πνπ γίλνληαη κε ηε ρξήζε λεκάησλ (threads), πξφθεηηαη γηα αιιειεπίδξαζε κέζσ ηεο δξάζεο. Οη ζπκκεηέρνληεο ζε κία νκαδηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ wiki εξγάδνληαη καδί πξνο έλαλ θνηλφ ζηφρν. Γειαδή δελ εκπιέθνληαη απιά ζε κηα ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ηδέεο θαη ηελ εθαξκνγή ηνπο, αιιά πξαγκαηηθά εθαξκφδνπλ ζηελ πξάμε φζα γλσξίδνπλ θαη φζα έρνπλ κάζεη. Φπζηθά, ε επηθνηλσλία είλαη κέξνο απηήο ηεο δηαδηθαζίαο, αιιά νινθιεξψλεηαη ζπλήζσο έκκεζα, κέζσ ηεο δηαπξαγκάηεπζεο ηνπ πεξηερνκέλνπ θαη ηεο δνκήο ελφο wiki, ηεο ζπλεξγαηηθήο επεμεξγαζίαο ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ησλ ζρνιηαζκψλ πνπ ζπλεηζθέξεη ν έλαο ζην πεξηερφκελν ηνπ άιινπ. Αληηζέησο, έλαο πίλαθαο ζπδήηεζεο απιά ππνζηεξίδεη ηελ επηθνηλσλία ππφ ηε κνξθή παξαδνζηαθφηεξεο ζπλνκηιίαο (Elgort, Smith θαη Toland, 2008). Τπάξρνπλ επίζεο θαη άιιεο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ην wiki κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζεηηθά γηα ηελ νηθνδφκεζε γλψζεο. Οη Raman, Rayan θαη Olfman (2005) γηα παξάδεηγκα πξνηείλνπλ ηε ρξήζε ησλ wikis γηα ηε δεκηνπξγία κηαο θεληξηθήο πεγήο πιεξνθνξηψλ ησλ καζεηψλ ζρεηηθά κε θάπνην ζέκα, ε νπνία ζπλερψο ζα αλαλεψλεηαη απφ ζπλεηζθνξέο κειινληηθψλ καζεηψλ. Έηζη ην wiki κπνξεί λα εμειηρζεί ζε κία βαζηθή πεγή πιεξνθνξηψλ, ε νπνία ζπλερψο ζα εκπινπηίδεηαη απφ ζπλεηζθνξέο καζεηψλ ηφζν ησλ παξφλησλ ζρνιηθψλ ηάμεσλ φζν θαη ησλ επφκελσλ ζρνιηθψλ εηψλ, εληζρχνληαο δηαξθψο ηελ νηθνδφκεζε λέαο γλψζεο. 3.5 ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΠΟΤ ΔΠΖΡΔΑΕΟΤΝ ΣΖΝ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΖ ΥΡΖΖ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Έξεπλεο ηεο ζχγρξνλεο βηβιηνγξαθίαο (π.ρ. Augar et al., 2004, Williams, Jacobs, 2004) έρνπλ απνδείμεη φηη νη ηερλνινγίεο wiki έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα δεκηνπξγήζνπλ online πεξηβάιινληα πνπ ππνζηεξίδνπλ ηηο θνηλσληθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηηο αιιειεπηδξάζεηο, θαη λα πξνσζήζνπλ ηηο ζπλεξγαηηθέο 53

54 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ δξαζηεξηφηεηεο κάζεζεο. Γεγνλφο είλαη επίζεο φηη ηα wikis ζρεηίδνληαη θπξίσο κε ηελ εθπαίδεπζε εμ απνζηάζεσο (Schwartz, Clark et al., 2004). Χζηφζν, ε εκπεηξηθή εξεπλεηηθή βηβιηνγξαθία πάλσ ζε απηφ ην ζέκα είλαη θάπσο πεξηνξηζκέλε θαη ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο νη εθπαηδεπηηθνί θαηφπηλ έξεπλαο έρνπλ θαηαιήμεη ζην ζπκπέξαζκα πσο ε ρξήζε ησλ wikis ζηα πιαίζηα ηεο εθπαίδεπζεο ήηαλ αλεπηηπρήο ή ηνπιάρηζηνλ δελ αληαπνθξίζεθε ζηηο αξρηθέο ηνπο πξνζδνθίεο. (Beldarrain, 2006, Davies, 2004). Αμίδεη ινηπφλ λα αλαθεξζνχλ θάπνηνη θαζνξηζηηθνί παξάγνληεο πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ απνηειεζκαηηθή ρξήζε ησλ wikis ζηελ εθπαίδεπζε. χκθσλα κε ηνπο Choy θαη Ng (2007) νη παξάγνληεο απηνί είλαη νη εμήο: Κξίζηκε κάδα ρξεζηψλ. Σν ινγηζκηθφ Wiki επηηξέπεη ζηνπο αλζξψπνπο λα πξνζζέηνπλ εχθνια πεξηερφκελν ζην Γηαδίθηπν, ην νπνίν φκσο πεξηερφκελν κπνξεί έπεηηα λα επεμεξγαζηεί απφ άιινπο αλαγλψζηεο. Ζ θηινζνθία ζηελ νπνία βαζίδνληαη νη εθαξκνγέο ησλ wikis είλαη πσο ε γλψζε ηεο νκάδαο είλαη πεξηζζφηεξε απφ απηή ηνπ ελφο αηφκνπ, θαη πσο ε νκάδα πνπ ρξεζηκνπνηεί ηε γλψζε είλαη θαη απηή πνπ ηελ νηθνδνκεί. Δπνκέλσο, κηα θξίζηκε κάδα ρξεζηψλ είλαη πνιχ ζεκαληηθή γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ ζπζηεκάησλ wiki. Όζα πεξηζζφηεξα άηνκα ζπλεηζθέξνπλ ζηε δξαζηεξηφηεηα ηεο νκάδαο, ηφζν θαιχηεξν ζα είλαη ην απνηέιεζκα γηα ηελ νκάδα. Παηδαγσγηθνί παξάγνληεο. Πξφθεηηαη γηα κία αθφκα παξάκεηξν πνπ κπνξεί λα έρεη ζεκαληηθέο επηπηψζεηο ζηελ πνηφηεηα ησλ εθαξκνγψλ wiki. Οη Bower et al, (2006) εξεχλεζαλ ηελ εθαξκνγή δχν δηαθνξεηηθψλ wikis ζε δχν κεηαπηπρηαθά καζήκαηα ηεο Σερλνινγίαο Πιεξνθνξηψλ πνπ πξνζθέξνληαη ζην Παλεπηζηήκην Macquarie ηεο Απζηξαιίαο. Υξεζηκνπνηήζεθαλ δχν είδε δξαζηεξηνηήησλ κάζεζεο. Απ ηε κία εβδνκαδηαίεο δξαζηεξηφηεηεο ζηα πιαίζηα επέθηαζεο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο ηάμεο θαη απφ ηελ άιιε καθξνπξφζεζκεο νκαδηθέο δξαζηεξηφηεηεο εμακήλνπ. Με βάζε ηα απνηειέζκαηα ηεο έξεπλαο, νη ζπνπδαζηέο ηεο πξψηεο θαηεγνξίαο αληέδξαζαλ αξλεηηθά ζηε ρξήζε ηνπ wiki, ζε αληίζεζε κε ηε δεχηεξε θαηεγνξία πνπ αζρνιήζεθε κε δξαζηεξηφηεηεο νκαδηθέο, νη νπνίεο είλαη πην απζεληηθέο κέζσ ηνπ wiki. Οη παξαπάλσ ζπγγξαθείο ζεσξνχλ φηη ε απζεληηθφηεηα ηεο δξαζηεξηφηεηαο είλαη έλαο πνιχ ζεκαληηθφο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηηο ζπλεηζθνξέο ησλ ζπνπδαζηψλ θαη επηηξέπεη κηα επλντθφηεξε εκπεηξία κάζεζεο κέζσ ηνπ wiki. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ. Ζ ρξήζε ησλ wikis ζηελ εθπαίδεπζε ζρεηίδεηαη κε ηε ζπλεξγαηηθή πξνζέγγηζε κάζεζεο. Μηα ηέηνηα πξνζέγγηζε απαηηεί ην κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ ξφινπ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ν νπνίνο μεθεχγεη απφ ηνλ παξαδνζηαθφ ηνπ ξφιν θαη αλαιακβάλεη πιένλ ην ξφιν ηνπ βνεζνχ πνπ κεζνιαβεί φηαλ θξίλεηαη απαξαίηεην. (Palloff, Pratt, 2005). Ζ ρξήζε ησλ wikis ζε ζρέζε κε ηε ζπλεξγαηηθή κάζεζε ζηα online καζήκαηα εμαξηάηαη απφ παξάγνληεο φπσο ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο ηεο νκάδαο, ν ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηε δεκηνπξγία ησλ ζπλζεθψλ ηνπ καζήκαηνο θαη ηνπ θιίκαηνο γηα ηε δεκηνπξγία κηαο online θνηλφηεηαο, θαζψο επίζεο θαη ε ηθαλφηεηα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα ελζαξξχλεη ηνπο καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηε δξαζηεξηφηεηα ηεο νκάδαο. 54

55 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ 3.6 ΠΑΡΑΓΔΗΓΜΑΣΑ ΔΦΑΡΜΟΓΩΝ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Πνιιά Wikis δεκηνπξγνχληαη θαζεκεξηλά γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο, θάλνληαο αηζζεηή ηελ παξνπζία ηνπο θπξίσο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδνληαη θάπνηα ελδεηθηηθά παξαδείγκαηα εθαξκνγψλ ησλ wikis κε εθπαηδεπηηθφ ραξαθηήξα. Σν WikiFish ζην παλεπηζηήκην ηνπ Auburn [18] είλαη έλα πνιχ θαιφ παξάδεηγκα γηα ην πψο έλαο ηζηφηνπνο ησλ καζεηψλ κπνξεί λα ελζαξξχλεη ηελ εηιηθξηλή επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ ζπκκεηερφλησλ ηνπ. Ζ αξρηθή απνζηνιή ηνπ είλαη λα πξνζηαηεχζεη ην εθιεπηπζκέλν ζπλεξγαηηθφ πεξηβάιινλ, θαη λα ρξεζηκεχζεη σο έλα πξσηφθνιιν θαη έλαο νδεγφο αλαθνξάο ψζηε λα δηαηεξνχληαη νη ηζνξξνπίεο. Οη ζπνπδαζηέο εμεηάδνπλ απζηεξά ηηο ζρνιηθέο κεζφδνπο θαη ηηο ειινρεχνπζεο ηδενινγίεο ηνπο, ζέηνληαο ζπρλά πξνθιεηηθέο εξσηήζεηο. Θέηνπλ επίζεο ηηο απφςεηο ηνπο ζρεηηθά κε ην ηη απνηειεί έλα πγηέο εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ θαη γεληθφηεξα πξνάγνπλ ηελ αιιειεπίδξαζε κε ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, έρνληαο σο ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ καζεκάησλ θαη γεληθφηεξα ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζπλζεθψλ (Lamb, 2004). Έλα άιιν αμηφινγν Wiki είλαη ην EdutechWiki [19], ην νπνίν δξαζηεξηνπνηείηαη ζηελ εθπαηδεπηηθή ηερλνινγία θαη ζε ζρεηηθνχο ηνκείο. Φηινμελείηαη απφ ην TECFAέλα ηκήκα έξεπλαο θαη δηδαζθαιίαο ηεο εθπαηδεπηηθήο ηερλνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Γελεχεο. Πξφθεηηαη γηα κία εμαηξεηηθή πεγή εξεπλεηηθνχ θαη εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ. Πεξηιακβάλεη εθηφο ησλ άιισλ tutorials πνπ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηφζν ζηα πιαίζηα ηεο ηάμεο, φζν θαη γηα απηνδηδαζθαιία, ελψ ηα άξζξα ηνπ κπνξεί λα θαλνχλ ηδηαίηεξα ρξήζηκα ζε δαζθάινπο, εθπαηδεπηηθνχο ζρεδηαζηέο θαη εθπαηδεπηηθνχο πνπ αζρνινχληαη κε ηε κάζεζε εμ απνζηάζεσο. Δπίζεο, ζην παλεπηζηήκην ηερλνινγίαο ηνπ Graz ρξεζηκνπνηείηαη έλα wiki κε ην φλνκα BauWiki [20] γηα ηελ απνδνηηθή online ζπλεξγαζία ησλ θνηηεηψλ ηνπ ηκήκαηνο ησλ κεραληθψλ. (Κπξηζφγινπ, 2009) Έλα αθφκε ιίγν δηαθνξεηηθφ παξάδεηγκα είλαη εθείλν ηνπ θνιιεγίνπ ηνπ Bowdoin [21]. Πξφθεηηαη γηα κηα ζπλεξγαηηθή κειέηε ε νπνία ζπγθεληξψλεη θαηαρσξήζεηο πνπ εζηηάδνπλ ζε πνηήκαηα, πνηεηέο, θαη ζέκαηα ζρεηηθά κε ηε ξνκαληηθή ινγνηερλία. (Lamb, 2004) Έλα άιιν wiki κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ηεο ζπλεξγαζίαο είλαη απηφ πνπ ρξεζηκνπνηνχλ νη καζεηέο ηνπ Michigan γηα λα επηθνηλσλνχλ θαη λα ζπλεξγάδνληαη κε καζεηέο ηνπ Bucaramanga θαη ηεο Κνινκβίαο [22]. Χζηφζν, ε πην θνηλή παηδαγσγηθή εθαξκνγή ησλ wikis ζηελ εθπαίδεπζε είλαη ε ππνζηήξημε ηεο ζπγγξαθήο θεηκέλνπ. ην Teaching Wiki [23], o Joe Moxley, θαζεγεηήο ησλ αγγιηθψλ ζην παλεπηζηήκην ηεο λφηηαο Φιφξηληαο, απαξηζκεί δηάθνξεο δπλάκεηο ηνπ κέζνπ γηα ηε ζπγγξαθή θεηκέλνπ. πγθεθξηκέλα, ηα wikis εληζρχνπλ ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή θαη είλαη ρακεινχ θφζηνπο, ελψ παξάιιεια απνηεινχλ έλα θαηάιιειν εξγαιείν επηθνηλσλίαο θαη ζπλεξγαζίαο. Δπίζεο, ηα wikis πξνσζνχλ ηελ αλάγλσζε, ηελ αλαζεψξεζε, ηε δηφξζσζε ιαλζαζκέλνπ θεηκέλνπ θαη είλαη έλα εξγαιείν πξνζαλαηνιηζκέλν ζηε ζπγγξαθή θεηκέλνπ, ην νπνίν νη ζπνπδαζηέο κπνξνχλ εχθνια λα δεκνζηεχζνπλ. (Lamb, 2004) Έλα άιιν παξάδεηγκα είλαη ην Wiki πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηνλ David Warlick [24] πξνθεηκέλνπ λα πξνσζήζεη ηε ζπδήηεζε ζρεηηθά κε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ηα 55

56 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ ζρνιεία. ην Wiki απηφ, ην νπνίν ζπγθαηαιέγεηαη ζηα θαιχηεξα Wikis ηνπ 2006 ζχκθσλα κε ηελ Edublog Awards, πεξηιακβάλεη φιεο ηηο επαγγεικαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο αλάπηπμεο ηνπ δεκηνπξγνχ ηνπ θαη εξεπλά ηε ρξήζε ησλ wikis ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε.( Freedman, 2006). ηα παξαδείγκαηα πνπ αλαθέξνπκε ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ην wiki κε ην φλνκα Share More [25], πνπ δεκηνχξγεζε ν ζπγγξαθέαο Miguel Guhlin πξνθεηκέλνπ λα ζπιιερζνχλ παξαδείγκαηα εξεπλψλ ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε πνπ έρεη αζθήζεη ε ηερλνινγία ζηε ζπγγξαθή θεηκέλσλ. ( Freedman, 2006) Δπίζεο, άιιν έλα παξάδεηγκα wiki πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο είλαη ην Classroom Book Talks [26], ην νπνίν ρξεζηκνπνηείηαη απφ καζεηέο. πγθεθξηκέλα ζε απηφ ην wiki νη καζεηέο κπνξνχλ λα βξνπλ θαηαιφγνπο θαη θξηηηθέο εθπαηδεπηηθψλ βηβιίσλ θαη λα αληαιιάμνπλ ηηο απφςεηο ηνπο ζρεηηθά κε απηά. Αθφκε, πνιχ ελδηαθέξνλ παξάδεηγκα εθπαηδεπηηθνχ Wiki, είλαη απηφ πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ θάπνηνπο πξνπηπρηαθνχο θνηηεηέο ηνπ ηκήκαηνο Πιεξνθνξηθήο ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, κε ηίηιν «έλα Wiki γηα ην Wiki» [27]. πγθεθξηκέλα, ζηα πιαίζηα πξνπηπρηαθήο εξγαζίαο κία νκάδα θνηηεηψλ δεκηνχξγεζε ην ζπγθεθξηκέλν Wiki γηα λα ζπγθεληξψζεη ζε απηφ πνιιέο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην εξγαιείν Wiki, ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ θαη ηηο εθαξκνγέο ηνπ. Αμηνζεκείσην είλαη θαη ην CyberOne wiki [28], ηνπ νπνίνπ ην πεξηερφκελν ζρεηίδεηαη κε δηαιέμεηο ηεο Ννκηθή ρνιήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Harvard θαη ηηο ζρεδηαζκέλεο ζπλεδξηάζεηο γηα ην λεζί Berkman ηνπ Second Life. (To Second Life είλαη κία online θνηλσλία ζε έλαλ ηξηζδηάζηαην θφζκν, ζηελ νπνία νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά. Κάπνηα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα κάιηζηα κπνξνχλ λα λνηθηάζνπλ κέξε ηνπ Second Life, ηα νπνία θαη ρξεζηκνπνηνχλ γηα εθπαηδεπηηθνχο ζθνπνχο). Ζ καζεζηαθή θνηλφηεηα ηνπ Second Life ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Cincinnati δηαηεξεί επίζεο ην δηθφ ηεο wiki [29] ζην νπνίν εξεπλά ηε ρξήζε ησλ wikis θαη ηνπ Second Life ζηελ εμ απνζηάζεσο κάζεζε θαζψο επίζεο πξνζθέξεη ππνζηήξημε γηα ηα καζήκαηα ηνπ παλεπηζηεκίνπ. Έλα αθφκε αμηφινγν wiki είλαη απηφ ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Calgary [30], ηνπ νπνίνπ ζθνπφο είλαη λα πξνζθέξεη ζπλεξγαηηθή δηαρείξηζε πεξηερνκέλνπ ζηα πιαίζηα δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο ζηελ θνηλφηεηα ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Calgary. Σν wiki θηινμελείηαη απφ ην Κέληξν δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο σο ππεξεζία ππνζηήξημεο ηεο θαηλνηνκίαο ζηε δηδαζθαιία θαη ηε κάζεζε ζην παλεπηζηήκην ηνπ Calgary. Έλα άιιν παξάδεηγκα είλαη ην Student Room Wiki [31] πνπ δεκηνπξγήζεθε θαηά θχξην ιφγν απφ θνηηεηέο ηεο Μεγάιεο Βξεηαλίαο, θαη απεπζχλεηαη επίζεο ζε θνηηεηέο, πξνθεηκέλνπ λα ηνπο πξνζθέξεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο, φπσο γηα παξάδεηγκα πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην παλεπηζηήκην, ηε ζηέγαζε θαη φ,ηη άιιν κπνξεί λα ρξεηαζηεί έλαο θνηηεηήο. Αθφκε έλα παξάδεηγκα είλαη ην wiki πνπ δεκηνπξγήζεθε γηα λα δηεπθνιχλεη ηνπο θνηηεηέο ηεο ηερλνινγίαο ινγηζκηθνχ ηνπ Αξηζηνηειείνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο [32]. Σν Wiki απηφ απνηειεί κέξνο κηαο πιαηθφξκαο θαη δεκηνπξγήζεθε πξνθεηκέλνπ λα δψζεη ζηνπο θνηηεηέο ηελ επθαηξία λα αζρνιεζνχλ κε ην δηθφ ηνπο πξφγξακκα αλνηρηνχ ινγηζκηθνχ κε έλαλ πην δνκεκέλν ηξφπν, εκπιέθνληαο παξάιιεια θαη άιινπο ελδηαθεξφκελνπο κε ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα λα αζρνινχληαη κε απηφ θαη λα πξνζζέηνπλ θαηάιιειν πεξηερφκελν. Έηζη, δίλεηαη ε 56

57 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ επθαηξία ζηνπο θνηηεηέο λα έξζνπλ ζε επαθή κε νκφηηκνπο θνηηεηέο άιισλ παλεπηζηεκίσλ θαη κε κέιε παξφκνησλ θνηλνηήησλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζην ζπγθεθξηκέλν ηνκέα. Σέινο, αμίδεη λα αλαθεξζεί ην wiki πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ έλαλ εθπαηδεπηηθφ πξνθεηκέλνπ λα παξαθηλήζεη ηνπο καζεηέο ηνπ λα δεκηνπξγήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο ζειίδεο ζε wiki αλαπηχζζνληαο εθεί ηηο ηδέεο ηνπο [33]. Μάιηζηα γηα λα κπνπλ νη καζεηέο ζε απηήλ ηε δηαδηθαζία ηνπο έδσζε θαη θίλεηξν, πξνζζέηνληαο ζην βαζκφ ηεο εξγαζίαο ηνπ καζήκαηνο θάπνην bonus ζε φζνπο καζεηέο πξαγκαηνπνηνχζαλ ηε δξαζηεξηφηεηα. (Freedman, 2006). 3.7 ΔΝΑΡΗΑ ΥΡΖΖ ΣΩΝ WIKIS ΣΖΝ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Τπάξρνπλ πάξα πνιιά παξαδείγκαηα ζελαξίσλ ρξήζεο ησλ wikis ζε εθπαηδεπηηθέο δηαδηθαζίεο. Καζεγεηέο, δάζθαινη θαη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηα wikis φιν θαη πεξηζζφηεξν γηα λα ζπλεξγαζηνχλ θαη λα κάζνπλ. Παξαδείγκαηα ππάξρνπλ πνιιά θαη απφ ηελ Διιάδα, αιιά θαη παγθνζκίσο. ηε ζπλέρεηα ζα γίλεη κία ζχληνκε αλαθνξά θάπνησλ ελδεηθηηθψλ ζελαξίσλ ρξήζεο πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί ζην ρψξν ηεο εθπαίδεπζεο Το Παπάδειγμα ηος Γςμναζίος Πποαζηίος Καπδίηζαρ ηα πιαίζηα ηεο κειέηεο ηεο ρξήζεο Γηαδηθηπαθψλ εξγαιείσλ ησλ Πξνγξακκάησλ ρνιηθψλ Γξαζηεξηνηήησλ πινπνηήζεθε ην Μάξηην ηνπ 2008 έλα πξφγξακκα πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο κε ηίηιν «Φπηεχσ έλα δέλδξν ή θπηφ θαη καζαίλσ γη απηφ». Σν πξφγξακκα πινπνηήζεθε κε ηε ζπλεξγαζία ηεο πεξηβαιινληηθήο νκάδαο ηεο Γ ηάμεο ηνπ Γπκλαζίνπ Πξναζηίνπ Καξδίηζαο. Ζ πεξηβαιινληηθή νκάδα ησλ καζεηψλ απνθάζηζε κεηά απφ ζρεηηθή πξφηαζε ηνπ ππεχζπλνπ εθπαηδεπηηθνχ, ε δηάρπζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπ πξνγξάκκαηνο λα γίλεη κέζσ ηεο δεκηνπξγίαο ελφο wiki [34] κε ην φλνκα «Φπηεχσ έλα θπηφ» Δηθόλα 2: Ζ αξρηθή ζειίδα ηνπ Wiki «Φπηεύσ έλα θπηό» 57

58 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Ζ νκάδα απνηεινχληαλ απφ 28 καζεηέο, νη νπνίνη εξγάζηεθαλ γηα λα αληηθαηαζηήζνπλ θάπνηα απφ ηα θπηά θαη ηα δέλδξα πνπ θαηαζηξάθεθαλ απφ ηε βαξπρεηκσληά θαη λα θπηέςνπλ θαηλνχξηα. Χζηφζν, θάηη ηέηνην δελ ήηαλ ηφζν απιφ αθνχ ζα έπξεπε λα γλσξίδνπλ ηη είλαη ην θάζε δέληξν, θπηφ ή ινπινχδη, πνχ ζα θχηεπαλ, αιιά επίζεο λα απνθηήζνπλ θαη ηηο ζρεηηθέο γλψζεηο γηα ην πψο ζα κπνξνχζαλ λα θξνληίζνπλ πιένλ θαιχηεξα ηα λέα θπηά. Δηθόλα 3:Μία ελδεηθηηθή ζειίδα ηνπ Wiki «Φπηεύσ έλα θπηό» Σηο γλψζεηο απηέο, ινηπφλ, κνηξάζηεθαλ κέζσ ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ Wiki, φπνπ κία νκάδα καζεηψλ επεμεξγάζηεθε θαη αλάξηεζε ζε απηφ φιεο ηηο απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο γηα ην πξφγξακκα, δηεπθνιχλνληαο ηελ φιε δηαδηθαζία, αθνχ έηζη δφζεθε ζηνπο καζεηέο ε επθαηξία λα ζπλεξγαζηνχλ θαη λα κάζνπλ πην εχθνια θαη απνδνηηθά. Σα απνηειέζκαηα πνπ πξνέθπςαλ είλαη ηδηαίηεξα ελζαξξπληηθά. Οη καζεηέο έκαζαλ πνιιά πξάγκαηα θαη ζπλεξγάζηεθαλ κε έλαλ δηαθνξεηηθφ ηξφπν κε ηνπο ζπκκαζεηέο ηνπο, βίσζαλ ηε ζπλεξγαηηθφηεηα θαη ην νκαδηθφ πλεχκα. Δπίζεο, νη καζεηέο αηζζάλζεθαλ ρξήζηκνη επεηδή βνήζεζαλ θαη εξγάζηεθαλ γηα ην wiki θαη έκαζαλ γη απηφ. Σέινο, εξγάζηεθαλ ζην αληηθείκελν ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη θχηεςαλ αξθεηά θπηά, ζχκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ηνπο, βνεζψληαο κε φξεμε θαη κεξάθη ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Σέινο, εληππσζηαθά είλαη ηα ζηνηρεία ζε ζρέζε κε ηελ άπνςε ησλ ίδησλ ησλ καζεηψλ γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζην πξφγξακκα, έηζη φπσο απηά παξνπζηάδνληαη ζην γξάθεκα ηεο αθφινπζεο εηθφλαο: 58

59 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: WIKIS ΚΑΗ ΔΚΠΑΗΓΔΤΖ Δηθόλα 4:Αμηνιόγεζε ρξεζηκόηεηαο ζπκκεηνρήο ζην πξόγξακκα «Φπηεύσ έλα θπηό» Το Παπάδειγμα ηος Πανεπιζηημίος ηος Oregon Σν επηέκβξε ηνπ 2007 έσο ην Ννέκβξε, 11 ηξηηνεηείο θαη 4 δεπηεξνεηείο θνηηεηέο ηεο αξρηηεθηνληθήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηνπ Όξεγθνλ ζπλεξγάζηεθαλ ζε νκάδεο γηα λα ζρεδηάζνπλ καδί κηα λέα θνηλφηεηα νξγαληθψλ αγξνθηεκάησλ ζην θεληξηθφ Όξεγθνλ. Υξεζηκνπνηψληαο έλα wiki κε ηνλ ηίηιν «co-housing» [35], εξγάζηεθαλ ζπιινγηθά θαη ζρεδίαζαλ έλα ζπίηη, δηάθνξεο άιιεο νηθνδνκηθέο κνλάδεο, εμσηεξηθνχο ρψξνπο θαη θήπνπο ζηεξηδφκελνη πάληα ζε ζπγθεθξηκέλα θνηλσληθννηθνλνκηθά θαη νηθνινγηθά ζελάξηα.. Δηθόλα 5:Ζ αξρηθή ζειίδα ηνπ Wiki «co-housing» 59