ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ-ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΝ ΕΔΕΣΣΑΣ

Transcript

1 Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ-ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΝ ΕΔΕΣΣΑΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΥΒΕΛΗ (Α.Ε.Μ 1385) ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2010 ΕΠΟΠΤΗΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΧΑΤΖΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Εκπονηθείσα πτυχιακή εργασία απαραίτητη για την κτήση του βασικού πτυχίου

2 Σελίδα 2 από 124

3 Ευχαριστώ πολύ, τους ανθρώπους εκείνους που στάθηκαν δίπλα μου όλα αυτά τα χρόνια των σπουδών μου και με στήριξαν τόσο οικονομικά, όσο και συναισθηματικά!!! Σελίδα 3 από 124

4 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και ιδιαιτέρως τα ηλεκτρονικά επηρεάζουν τον τρόπο ζωής του σύγχρονου ανθρώπου. Παλαιότερα η τηλεόραση και σήμερα το Internet παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στον τρόπο που πληροφορούνται, εκπαιδεύονται, επικοινωνούν αλλά και διασκεδάζουν τα μέλη των οικογενειών, όσο και στον τρόπο που αναπτύσσουν τις μεταξύ τους σχέσεις, λαμβάνουν αποφάσεις και καταμερίζουν τις διάφορες δραστηριότητες. Η επίδραση αυτών των μέσων άλλοτε θεωρείται αρνητική και άλλοτε θετική. Για παράδειγμα η τηλεόραση από τη μία πλευρά κατηγορείται ότι απομονώνει τα μέλη των οικογενειών και μειώνει την επικοινωνία και την επαφή μεταξύ τους, από την άλλη επαινείται διότι αποτελεί το κέντρο των συζητήσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας για πάσης φύσεως θέματα. Το ίδιο συμβαίνει και με το πιο πρόσφατο ηλεκτρονικό μέσο ενημέρωσης και επικοινωνίας, το Internet. Από τη μία αντιμετωπίζεται με φόβο και επιφύλαξη, κυρίως από τους γονείς και από την άλλη θεωρείται απαραίτητο εργαλείο για όλους. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι το Internet αφορά κυρίως τα νεαρά μέλη των οικογενειών, καθώς οι νεαρές ηλικίες κάνουν τόσο μεγάλη χρήση από πλευράς χρόνου όσο και περισσότερες χρήσεις, από διασκέδαση με παιχνίδια και μουσικά ακούσματα, αναζήτηση πληροφοριών για hobbies μέχρι σχολικές εργασίες. Επιπλέον, οι νέοι άνθρωποι το υιοθετούν γρηγορότερα, γνωρίζουν περισσότερο για αυτό, το έχουν αγκαλιάσει και το προτιμούν έναντι όλων των άλλων μέσων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αλλάζουν οι ρόλοι μέσα στο σπίτι καθώς πολλοί γονείς ζητούν τη βοήθεια των παιδιών τους στη συλλογή πληροφοριών για μία σειρά από θέματα, από το να ψάξουν πληροφορίες για διακοπές μέχρι το να συγκρίνουν τιμές για προϊόντα. Σελίδα 4 από 124

5 Περιεχόμενα Εισαγωγή... 7 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο : ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Η γένεση και εξέλιξη του διαδικτύου Η κουλτούρα του Διαδικτύου Για ποιον λόγο χρησιμοποιείται το Διαδίκτυο Οι κυριότερες υπηρεσίες που παρέχει το Διαδίκτυο Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (Η. Τ ή electronic Mail ή e - mail) Use Net (ή News Group) Μεταφορά προγραμμάτων και αρχείων I.R.C. (Internet Relay Chat) Επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο Telnet Νομικά και ηθικά ζητήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο : Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Εισαγωγή Ο υπολογιστής ως παιχνίδι Η χρησιμότητα των υπολογιστών (;) Τα παιδιά και το Διαδίκτυο Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά στο Διαδίκτυο Δραστηριότητες με οδηγό την ηλικία Μέρη από όπου τα παιδιά αποκτούν πρόσβαση Πρόσβαση από το σχολείο - οδηγίες προς τον εκπαιδευτικό Χαρακτηριστικά της χρήσης του διαδικτύου στον ελληνικό εφηβικό πληθυσμό Οι Γονείς και το Διαδίκτυο Η ελλιπής ψηφιακή γνώση των Ελλήνων γονέων, αυξάνει σημαντικά τους φόβους τους Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να αποφύγει το περιεχόμενο στο Διαδίκτυο Κανόνες χρήσης του Διαδικτύου ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Εισαγωγή Βασικότεροι κίνδυνοι που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί στο Διαδίκτυο Δημοσίευση προσωπικών στοιχείων Παρακολούθηση πορνογραφικού υλικού Παρακολούθηση βίαιου ή ρατσιστικού υλικού Παρενόχληση μέσω διαδικτύου Λήψη αθέμιτων σεξουαλικών μηνυμάτων Σελίδα 5 από 124

6 Παιδική πορνογραφία Ποια τα σημάδια κινδύνου για τα παιδιά Έκθεση σε ακατάλληλο διαφημιστικό Παιδί και μάρκετινγκ στο Διαδίκτυο Εθισμός - Εξάρτηση Συμβουλές πρόληψης: Παιχνίδια και τζόγος Τι είναι το Facebook Τι είναι τα chat rooms Προγράμματα άμεσης επικοινωνίας ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο: ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Προστασία Φίλτρα και Μέτρα Προστασίας Τι είδους φίλτρα διατίθενται Τρόποι αντιμετώπισης των κινδύνων Συμπεράσματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5Ο: ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ Νομοθεσία και νομικό πλαίσιο στην Ελλάδα Διαδικτυακά εγκλήματα ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο : Έρευνα και στατιστική ανάλυση Σκοπός της έρευνας Ταυτότητα της έρευνας ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β : Συμπεράσματα της έρευνας ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Σελίδα 6 από 124

7 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Εισαγωγή Υπάρχουν τέσσερις σημαντικοί λόγοι για τους οποίους οι γονείς είναι επιφυλακτικοί για τη χρήση Intemet από τα παιδιά τους. Πρώτον, φοβούνται ότι μπορεί να τους οδηγήσει σε μια απομόνωση, άποψη που ξεκινά από μια γενικότερη αντίληψη για τις νέες τεχνολογίες, ότι είναι «απρόσωπες», «αποδυναμώνουν τις σχέσεις των ανθρώπων», ενώ για το Intemet αναφέρουν ότι «αποδυναμώνει τις προσωπικές επαφές» και δημιουργεί «εικονικές». Επίσης οι περισσότεροι μη χρήστες γονείς αναφέρουν ότι «υπάρχει κίνδυνος να παρασυρθεί κάποιος με την πλοήγηση στο Intemet» να «πωρωθεί με αυτό» και να αποφύγει να ασχοληθεί μα άλλες περισσότερο δημιουργικές δραστηριότητες. Παρατηρείται λοιπόν ότι έχει δημιουργηθεί στους γονείς ένας φόβος απομόνωσης των νέων ανθρώπων από δύο πράγματα: πρώτον από τις κοινωνικές τους επαφές με άλλους νέους, φίλους, παρέες, συγγενείς ακόμη και με τους ίδιους τους γονείς και δεύτερον, ένας φόβος ότι τα παιδιά αντικαθιστούν παραγωγικές ώρες, πιθανότατα για διάβασμα, με παιχνίδι ή εξερεύνηση στο Intemet. Δεύτερον, οι γονείς επιφυλάσσονται να επιτρέψουν το Intemet στα παιδιά για οικονομικούς λόγους. Οι περισσότεροι θεωρούν ότι κοστίζει και ότι η χρήση του από τα παιδιά είναι ακριβή. Τις ίδιες επιφυλάξεις έχουν τόσο οι χρήστες όσο και οι μη χρήστες για τις ηλεκτρονικές αγορές, είτε κάνουν οι ίδιοι είτε τα παιδιά τους, φοβούνται ότι θα υπάρξουν «υποκλοπές των οικονομικών συναλλαγών», αλλά και γενικότερα «υποκλοπές σύνδεσης». Η μικρή εμπιστοσύνη στο ηλεκτρονικό εμπόριο έχει απασχολήσει τη διεθνή βιβλιογραφία σε εξαντλητικό βαθμό, καθώς υπάρχει μια υπερεκτίμηση των κινδύνων των ηλεκτρονικών οικονομικών συναλλαγών ακόμη και από μηνυμένους και πιστούς χρήστες του Intemet. Σελίδα 7 από 124

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ένας τρίτος φόβος έχει να κάνει με την ποιότητα του περιεχομένου των ιστοσελίδων του Internet. Ένας φόβος που προέρχεται πρώτον από το γεγονός ότι οι νέοι μπορεί να βρεθούν μπροστά σε περιεχόμενα που μπορεί να τους επηρεάσουν αρνητικά, όπως ιστοσελίδες με πορνογραφικό, εγκληματικό και ρατσιστικό περιεχόμενο. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι γονείς μη χρήστες το χαρακτήρισαν ως «επικίνδυνο μέσο» για παιδιά κάτω των 15 ετών και ότι υπάρχει μια «ελευθεριότητα» που δεν ελέγχεται. Δεύτερον, υπάρχει μια μεγάλη ροή πληροφοριών και ειδήσεων για τις οποίες είναι εξαιρετικά δύσκολο οι νέοι να ελέγξουν την πηγή τους, την αξιοπιστία και την εγκυρότητα τους. Ένα πρόβλημα το οποίο δεν περιορίζεται μόνο στους νέους το αντιμετωπίζουν και οι μεγαλύτερες ηλικίες, κυρίως λόγω της ποσότητας των πληροφοριών που διατίθενται στο Internet. Ως προς την αντιμετώπιση της χαμηλής ποιότητας περιεχομένου η συμπεριφορά των γονέων διαφοροποιείται. Οι γονείς χρήστες του Internet υιοθετούν συστήματα ελέγχου (π. χ. φραγή), οι μη χρήστες προσπαθούν να κάνουν άμεσο έλεγχο χρήσης (π. χ. με τα μεγαλύτερα αδέλφια) και σχεδόν όλοι προσπαθούν να καθυστερήσουν την είσοδο των παιδιών στο Internet. Ενώ περιμένουν πολλά και από την σωστή διαπαιδαγώγηση των παιδιών στο σχολείο. Στην αντίληψη ότι το Internet συνδυάζεται με αρνητικό περιεχόμενο παίζουν ρόλο και τα υπόλοιπα ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα τα οποία τις περισσότερες φορές υπέρ-προβάλλουν τις αρνητικές χρήσεις του και υπόπροβάλλουν τις θετικές πλευρές του, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα word of mouth κυρίως μεταξύ μη χρηστών του Internet για την αρνητική του πλευρά ενώ δεν συζητιούνται τα πολλά θετικά που έχει η χρήση του. Ένας τέταρτος λόγος για τον οποίο οι γονείς δεν ενθαρρύνουν τα παιδιά να γνωρίσουν το Internet είναι η έλλειψη γνώσης για αυτό. Έλλειψη γνώσης ως προς τη χρήση νέων τεχνολογιών και συγκεκριμένα ηλεκτρονικών υπολογιστών, έλλειψη γνώσης ως προς τις ξένες γλώσσες Σελίδα 8 από 124

9 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ και ορολογίες, έλλειψη γνώσης γενικότερα των ωφελειών από τη χρήση του. Οι περισσότεροι μη χρήστες επικαλέστηκαν το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν «το τρόπο χρήσης και λειτουργίας» όπως και «την Αγγλική γλώσσα και ορολογία του Intemet». Αυτό αποτελεί σημαντικό γεγονός ιδιαίτερα όταν οι νέοι χρήστες του Intemet γνωρίζουν περισσότερα από τους γονείς τους. Στη περίπτωση αυτή αλλάζει ο τρόπος που αποφασίζει η ελληνική οικογένεια. Τα νεαρότερα άτομα καλούνται να εκφράσουν άποψη, μέσα από την διερεύνηση που κάνουν στο Intemet, όπως για παράδειγμα στην αναζήτηση τόπου διακοπών, δίνοντας στους νέους ανθρώπους νέους ρόλους μέσα στην οικογένεια. Αντίθετα οι γονείς χρήστες του Intemet έχουν μια ξεκάθαρη εικόνα για τους λόγους για τους οποίους θέλουν τα παιδιά τους να μάθουν το Intemet. Είτε έτσι είτε αλλιώς είναι γεγονός ότι με την τόσο συχνή χρήση του Intemet αναρωτιέται κανείς αν οι μαθητές είναι ενήμεροι και για τους κινδύνους που παραμονεύουν. Όπως τίποτα στη ζωή δεν είναι «απόλυτα» ασφαλές έτσι και το Intemet δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Είναι σημαντικό λοιπόν να ενημερωνόμαστε για τους κινδύνους και για τους τρόπους αντιμετώπισής τους. Η ασφάλεια στο Διαδίκτυο είναι υψίστης σημασίας ιδιαιτέρως όταν αφορά σε νεαρά άτομα. Πρέπει να διαφυλαχτεί η κοινωνική, ψυχολογική και σωματική τους ακεραιότητα. Όλοι έχουμε ακούσει για απαγωγές, για φόνους, για αυτοκτονίες, για βιασμούς ή κακοποιήσεις ανηλίκων από γνωριμίες του Intemet. Η παρούσα εργασία αποτελείται από 6 κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο πραγματοποιείται μια αρχική εισαγωγή στο κόσμο του διαδικτύου, την γένεση και την εξέλιξη αυτού. Επίσης αναφέρονται οι κυριότερες υπηρεσίες αυτού. Σελίδα 9 από 124

10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο δεύτερο κεφάλαιο της εργασία μας αναλύουμε τον ρόλο που παίζει ο υπολογιστής και το διαδίκτυο στην ζωή, την καθημερινότητα του σύγχρονου παιδιού. Συνεχίζουμε με το τρίτο κεφάλαιο όπου παρουσιάζονται αναλυτικά όλοι οι διαδικτυακοί κίνδυνοι με τους οποίους έρχονται αντιμέτωπα τα παιδιά. Οι τρόποι προστασίας και τα μέτρα αντιμετώπισης που μπορούν να παρθούν αναλύονται στο τέταρτο κεφάλαιο. Τέλος το θεωρητικό τμήμα της εργασίας κλείνει με το πέμπτο κεφάλαιο στο οποίο γίνεται μια παρουσίαση της νομοθεσίας και των διαδικτυακών εγκλημάτων. Μέσα από την έρευνα, στην οποία συμμετείχαν 208 μαθητές του 3ου Γυμνασίου Έδεσσας, θα αναλυθούν και θα επεξεργαστούν οι διάφορες παράμετροι και τα δεδομένα όσο αναφορά τα παιδία και τη σχέση τους με το Intemet, τους κινδύνους που αυτό κρύβει, την ασφάλεια και τους τρόπους προστασίας. Το κομμάτι αυτό θα αποτελέσει το πρώτο μέρος της εργασίας Σελίδα 10 από 124

11 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο : ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 1.1. Η γένεση και εξέλιξη του διαδικτύου Στην ευρεία έννοιά του το διαδίκτυο συνίσταται από ένα δίκτυο ηλεκτρονικών υπολογιστών που (δια)συνδέει άλλα δίκτυα υπολογιστών πάνω σε μία κοινή βάση (νόρμα, κώδικα) μέσω τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Ο όρος δια-δίκτυο (inter-net) προκύπτει από τον αγγλικό internetwork. Συνεπώς, αναφέρεται σε ένα παγκόσμιο πλέγμα διασυνδεδεμένων υπολογιστών, καθώς επίσης στις υπηρεσίες και πληροφορίες που παρέχονται στους χρήστες του μέσω αυτής της διασύνδεσης. Το διαδίκτυο είναι απόρροια των εξελίξεων της επιστήμης της πληροφορικής και των δυνατοτήτων επεξεργασίας της πληροφορίας σε συνδυασμό με τις αναπτυσσόμενες τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών και ιδίως της τηλεματικής. Η ευρεία διάδοση των ηλεκτρονικών υπολογιστών, αλλά και η δυνατότητα ψηφιοποίησης των δικτύων που επέτρεψαν τη γρήγορη, ασφαλή και οικονομικά αποδοτική διασύνδεσή τους αποτέλεσαν την αφετηρία, αλλά προσέφεραν επίσης τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να αλλάξουν ριζικά οι ανάγκες πληροφόρησης και οι δυνατότητες επικοινωνίας των ανθρώπων. Το διαδίκτυο αποτελεί μια «γέφυρα επικοινωνίας» για ανταλλαγή μηνυμάτων, λόγου, εικόνας και ήχου και έχει καταλάβει σημαντική θέση στη διαμόρφωση της καθημερινότητας για περισσότερο από ένα δισεκατομμύριο άτομα στον κόσμο. Δεν είναι τυχαίο που το περιοδικό Time ανακήρυξε ως άνθρωπο της χρονιάς για το 2006 το ένα δισεκατομμύριο ατόμων - χρηστών του διαδικτύου. Το διαδίκτυο αποτελεί βασική αιτία για τις μεγάλες αλλαγές που συντελούνται σήμερα στην παγκόσμια οικονομική, πολιτική και κοινωνική οργάνωση των Σελίδα 11 από 124

12 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ προηγμένων κρατών και που ως φαινόμενο ονομάστηκε παγκοσμιοποίηση. Η εξέλιξη του διαδικτύου μπορεί πλέον να διακριθεί σε τρεις διαφορετικές χρονολογικές περιόδους: Η πρώτη, που ξεκινά γύρω στο 1968 και διαρκεί έως περίπου το 1975, αφορά το εντελώς πειραματικό στάδιο και τις πρώτες εφαρμογές για στρατιωτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, επακριβέστερα στη σύλληψη και δημιουργία του πρώτου δικτύου υπολογιστών, του ARPANET, καθώς και των θεμελιωδών μεθόδων διασύνδεσης και επικοινωνίας μεταξύ των κόμβων που το αποτελούσαν. Η δεύτερη, περιλαμβάνει την ανάπτυξη του διαδικτύου και των βασικών λειτουργιών του όσον αφορά τη δικτύωση, τη ροή πληροφοριών, καθώς και τις πρώτες επιχειρηματικές εφαρμογές και διαρκεί από το 1975 έως το Η τρίτη περίοδος, αρχίζει από το 1991 και διαρκεί έως σήμερα και αφορά την πλέον εξελιγμένη φάση του διαδικτύου με την εμφάνιση του Παγκόσμιου Ιστού (World Wide Web) και την καθιέρωσή του ως παγκόσμιου επικοινωνιακού συστήματος. (Τσίτσικα Α, 2005) 1.2. Η κουλτούρα του Διαδικτύου Το Ίντερνετ επίσης έχει μία μεγάλη επίδραση στην γνώση και τη διαμόρφωση απόψεων. Μέσα από την αναζήτηση κλειδιών χρησιμοποιώντας μηχανές αναζήτησης, όπως το Google, εκατομμύρια ανθρώπων έχουν εύκολη και άμεση παγκόσμια πρόσβαση σε ένα τεράστιο πλήθος και ποικιλία από online πληροφορίες. Συγκρινόμενο με εγκυκλοπαίδεια και παραδοσιακές βιβλιοθήκες, το Ίντερνετ αντιπροσωπεύει μία ξαφνική και απότομη αποκέντρωση των πληροφοριών και δεδομένων. Η γλώσσα που χρησιμοποιείται Σελίδα 12 από 124

13 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ περισσότερο για την επικοινωνία στο Ίντερνετ είναι η Αγγλική κυρίως λόγω της καταγωγής του Ίντερνετ, της χρήσης της Αγγλικής στον προγραμματισμό λογισμικού και στην αδυναμία των πρώτων γενιών υπολογιστών να χρησιμοποιήσουν άλλους χαρακτήρες πέραν του δυτικού Αλφάβητου. Το δίκτυο μεγάλωσε αρκετά τα τελευταία χρόνια και επαρκές περιεχόμενο είναι διαθέσιμο για τις γλώσσες των περισσότερο ανεπτυγμένων χωρών. Ωστόσο υπάρχουν ακόμα δυσλειτουργίες και τεχνικά προβλήματα όπως το mojibake. (Φιλιππούσης Γιώργος, 2006) 1.3. Γ ια ποιον λόγο χρησιμοποιείται το Διαδίκτυο Το τι πλούτο πληροφοριών μπορούμε να βρούμε στον καινούργιο αυτό κόσμο είναι κάτι δύσκολο να περιγραφεί, βιβλία ολόκληρα ασχολούνται κάθε χρόνο με αυτό. Στην αρχή - πριν 30 χρόνια - οι πρώτοι που άνοιξαν γκισέ στο Διαδίκτυο ήταν ερευνητικά εργαστήρια και πανεπιστήμια, άρα ανάλογο ήταν και το περιεχόμενο που έβρισκε κανείς εκεί. Από το 1991 και ύστερα, όταν η πρόσβαση έγινε ελεύθερη σε όλους, τα όσα κατατίθενται καθημερινά στο Διαδίκτυο αφορούν τα πάντα και περιλαμβάνουν από τις πιο χρήσιμες πληροφορίες έως τις πιο άχρηστες από τις πιο επίσημες έως τις πιο προσωπικές και από τις πιο έγκυρες έως τις πιο διαστρεβλωμένες. Είναι μια πραγματικά απέραντη αποθήκη γνώσεων και απόψεων του πλανήτη μας. Το απρόβλεπτο των όσων συναντάει κανείς στο Διαδίκτυο είναι από μόνο του αρκετό σαν κίνητρο για όποιον είναι περιπετειώδης τύπος, να ταξιδεύει εκεί και να... χάνεται. Για όποιον όμως δεν έχει ώρες για χάσιμο, τα οργανωμένα ταξίδια είναι πάντα προτιμότερα. Σε γενικές γραμμές, οι άνθρωποι ταξιδεύουμε στο Διαδίκτυο για τους εξής λόγους: > Για να διευρύνουμε τις γνώσεις μας > Για να ενημερωθούμε για τα τρέχοντα Σελίδα 13 από 124

14 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ > Για να βρούμε πληροφορίες για πρόσωπα, υπηρεσίες, επιχειρήσεις και προϊόντα > Για να δούμε τιμές, να συγκρίνουμε και να αγοράσουμε αγαθά (από CD έως και... αυτοκίνητα) ή και υπηρεσίες (όπως έκδοση εισιτηρίων, ενοικίαση αυτοκινήτων ή κράτηση δωματίου σε ξενοδοχείο) > Για να δούμε τους τραπεζικούς μας λογαριασμούς και να μετακινήσουμε κεφάλαια, να προβούμε σε αγοραπωλησίες μετοχών, να συμμετάσχουμε σε δημοπρασίες, να καταθέσουμε τον ΦΠΑ στην εφορία... και άλλες οικονομικές δραστηριότητες > Για να διασκεδάσουμε, να παίξουμε ομαδικά βιντεοπαιχνίδια, να δούμε βιντεοκλίπ και να ακούσουμε τραγούδια, να βρούμε τι έργα παίζονται σε κινηματογράφους και θέατρα (και να κλείσουμε θέσεις), να διαλέξουμε εστιατόριο, να παραγγείλουμε λουλούδια ή ποτά, και άλλα πολλά > Για να δούμε ή να στείλουμε φωτογραφίες σε φίλους και συγγενείς, να επικοινωνήσουμε μαζί τους, να γνωρίσουμε ανθρώπους με παρόμοια ενδιαφέροντα, ακόμη και να τηλε-εργασθούμε μέσω του υπολογιστή του Βεβαίως, όπως ακριβώς και στις εκτός Διαδικτύου δραστηριότητές μας, το ποιους επισκέπτες έχει σαν στόχο ο κάθε προορισμός τον χαρακτηρίζει. Έτσι, έχουμε προορισμούς ενημέρωσης, επιμόρφωσης, ψυχαγωγίας, πολιτισμού, θρησκευτικού προβληματισμού, πολιτικής, τεχνολογίας, υγείας, χόμπι, τουρισμού τα πάντα όσα αφορούν ανθρώπινες δραστηριότητες. Η κατηγοριοποίηση μπορεί επίσης να γίνει και ως προς την ηλικία των επισκεπτών: Άλλοι τόποι φερειπείν είναι κατάλληλοι για παιδιά και άλλοι για ενήλικες με... συγκεκριμένες ανησυχίες. [Ράπτης, Αρ. & Ράπτη, Αθ. (1999) Σελίδα 14 από 124

15 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 1.4. Οι κυριότερες υπηρεσίες που παρέχει το Διαδίκτυο Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (Η. Τ ή electronic Mail ή e - mail) Πρόκειται για την υπηρεσία «ανταλλαγής ηλεκτρονικών μηνυμάτων και απόψεων με συναδέλφους και φίλους και ανθρώπους που δεν έχουμε ποτέ συναντήσει, από κάθε γωνία της γης, την διεκπεραίωση θεμάτων μας όπως αγορές, κλείσιμο θέσεων, ραντεβού κ.τ.λ Use Net (ή News Group) Επικοινωνία σε μη πραγματικό χρόνο. Πρόκειται για την «υπηρεσία του δικτύου που επιτρέπει την επικοινωνία (σε μη πραγματικό χρόνο) μεταξύ των χρηστών για διάφορα θέματα». Με το Usenet επιτρέπεται η πρόσβαση στους χρήστες σ' ένα μεγάλο όγκο πληροφοριών για οποιοδήποτε θέμα μπορεί να ενδιαφέρονται. Π.χ. επιστημονικά θέματα, ειδήσεις, θέματα αγοράς, ιατρικής, ψυχαγωγίας, αθλητικά κ.τ.λ Μεταφορά προγραμμάτων και αρχείων Η μεταφορά αρχείων στον υπολογιστή μας από υπολογιστές άλλων χρηστών στο δίκτυο γίνεται με το F.T.P. (File Transfer Protocol, πρωτόκολλο μεταφοράς αρχείων). Η μεταφορά είναι αμφίδρομη, μπορούμε δηλαδή και να μεταφέρουμε δικά μας αρχεία σ' άλλους υπολογιστές I.R.C. (Internet Relay Chat) Επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο. Με την χρήση αυτού και ενώ είμαστε ταυτόχρονα συνδεδεμένοι μ' άλλους χρήστες μπορούμε να λάβουμε μέρος σ' ένα «κανάλι συζήτησης», μ' όλους όσους είναι εκείνοι τη στιγμή συνδεδεμένοι μαζί μας. Σελίδα 15 από 124

16 ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Telnet Πρόκειται για τις αρχικές υπηρεσίες που πρόσφερε ο ARPANET, με στόχο τότε να δώσει την δυνατότητα σε επιστήμονες να χρησιμοποιούν τους υπολογιστές άλλων ιδρυμάτων και πανεπιστημίων. Μ' αυτήν την υπηρεσία μπορούμε να διασυνδεθούμε μ' ένα υπολογιστή οπουδήποτε στον κόσμο και να τον χρησιμοποιούμε σαν να πρόκειται για δικό μας τερματικό Νομικά και ηθικά ζητήματα Υπάρχει μια γενική ανησυχία αναφορικά με το Διαδίκτυο που πηγάζει από μέρος του περιεχομένου του που είναι αρκετά αμφισβητήσιμο. Η παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων, η πορνογραφία, η ψευδοπροσωπία, η προσφορά παρανόμων προϊόντων είναι φαινόμενα παρόντα και εύκολα προσβάσιμα στο Διαδίκτυο, και ο περιορισμός τους είναι ιδιαίτερα δύσκολος. Για παράδειγμα, η λέξη "sex" παραμένει μία από τις λέξεις που χρησιμοποιούνται περισσότερο για αναζήτηση στο Διαδίκτυο μέσω μηχανών αναζήτησης. Συχνά, η ανησυχία αυτή, που θεωρείται από κάποιους αβάσιμη, έχει ως αποτέλεσμα τον ηθικό πανικό, όπως έχει σημειωθεί σε περιπτώσεις όπου εγκλήματα ή αποτρόπαιες καταστάσεις έρχονται σε επαφή με την κοινή γνώμη (συνήθως περιπτώσεις παιδεραστίας, ιστοσελίδες σατανιστών κ.ά.). Το Διαδίκτυο έχει κατηγορηθεί ως παράγοντας που έπαιξε ρόλο σε θανάτους. Ο Μπράντον Βέντας(Brandon Vedas) πέθανε από υπερβολική δόση ενός μίγματος νομίμων και παρανόμων ναρκωτικών, παρακινούμενος από συνομιλητές του στο IRC. Ο Σων Γούλευ(Shawn Woolley) αυτοκτόνησε με πιστόλι, για λόγους που σχετίζονται με τον εθισμό του με το EverQuest, ένα Μαζικά Πολυχρηστικό Διαδικτυακό Παιχνίδι Ρόλων (MMORPG), όπως ισχυρίζεται η μητέρα του. Ο Άρμιν Μάιβες (Armin Meiwes) μαχαίρωσε μέχρι θανάτου και έφαγε τον Μπέρντ- Γιούργκεν Μπράντες (Rend-Jurgen Brandes) όταν ο τελευταίος απάντησε Σελίδα 16 από 124

17 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ στην αγγελία του πρώτου που ζητούσε έναν "μεγαλόσωμο άνδρα έτοιμο να σφαγιαστεί και μετά να καταβροχθιστεί". Σελίδα 17 από 124

18 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2ο : Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΛΙΑΛΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ 2.1. Εισαγωγή Όχι πολλά χρόνια πριν, συζητούσαμε για τους υπολογιστές και τη σχέση που πρέπει να αναπτύξει μαζί τους ένας σύγχρονος άνθρωπος ώστε να μη χαρακτηριστεί αναλφάβητος της νέας εποχής. Η νέα αυτή εποχή έφτασε γρηγορότερα από όσο περιμέναμε. Εξάλλου, η συνεχιζόμενη διείσδυση του Διαδικτύου σε κάθε τομέα της ζωής έκανε τους υπολογιστές να μπουν στα σπίτια μας, χωρίς καλά καλά να το καταλάβουμε, αφού πλέον αρκετοί άνθρωποι αγοράζουν PC για να «χρησιμοποιούν» το Intemet, όχι το ίδιο το μηχάνημα. Το δεδομένο που έχουμε λοιπόν, είναι ένα ισχυρό εργαλείο, ικανό να στέκεται δίπλα μας στις όποιες επαγγελματικές, οικονομικές, δημιουργικές ή ψυχαγωγικές ασχολίες, καθώς και να αποτελεί την κύρια πύλη στο παγκόσμιο Διαδίκτυο, το απόλυτο μέσο γνώσης και επικοινωνίας. Έτσι, επόμενο ήταν να μπουν οι υπολογιστές σε διάφορες βαθμίδες της εκπαίδευσης, ξεκινώντας μάλιστα από τις χαμηλές. Καλούμαστε συνήθως να απαντήσουμε στο ερώτημα που αφορά στον καλύτερο τρόπο με τον οποίο μπορούν να εισαχθούν τα παιδιά στον κόσμο της πληροφορικής. Σκοπός μας είναι να διαμορφώσουμε τις καλύτερες συνθήκες για ένα ευχάριστο μαθησιακό περιβάλλον που θα οδηγεί στη γνώση μέσω της διασκέδασης Ο υπολογιστής ως παιχνίδι Σήμερα το PC αποτελεί μια πολυπρόσωπη συσκευή, κατάλληλη για ψυχαγωγία, μελέτη, αναζήτηση, εργασία κι όχι για χρήση μόνο από σοβαρούς επαγγελματίες. Για τα παιδιά υπάρχει μια υπερπληθώρα προγραμμάτων, τα οποία καλύπτουν κάθε πιθανή και απίθανη Σελίδα 18 από 124

19 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ ενασχόλησή τους. Παιχνίδια και αλληλεπιδραστικοί τίτλοι πολυμέσων κατάλληλοι για κάθε ηλικία, εγκυκλοπαίδειες, προγράμματα μουσικής, σχεδίασης και άλλα. Η άποψη ότι το PC είναι πολύπλοκο για τα παιδιά, επομένως δύσκολο στη χρήση και μάλλον ακατάλληλο γι' αυτά είναι λανθασμένη. Η ευχέρεια και η ταχύτητα που χειρίζονται οι δεκάχρονοι τον υπολογιστή για να παίξουν το αγαπημένο του παιχνίδι ή να για να συνδεθούν με στο Ιντερνετ και να αρχίσουν «chating» με άλλους δικτυακούς φίλους, είναι πλέον δεδομένη. Όσον αφορά το Διαδίκτυο, υπάρχουν ορισμένα προβλήματα που αφορούν στη χρήση του PC από ένα μικρό παιδί. Συγκεκριμένα, είναι δύσκολο να ελέγχουμε το περιεχόμενο στο οποίο έχει πρόσβαση. Ακόμα και αν τρέχουμε στον υπολογιστή ειδικά προγράμματα -φίλτρα, σε καμία περίπτωση δεν έχουμε απόλυτη εξασφάλιση. Παρόμοιο πρόβλημα υπάρχει και στα παιχνίδια, αφού, ακόμα και αν επιλέγουμε και αγοράζουμε οι ίδιοι το λογισμικό, τα παιδιά συχνά ανταλλάσσουν μεταξύ τους διάφορους τίτλους που τους ενδιαφέρουν. (ΚΔΜ, 2001) 2.3. Η χρησιμότητα των υπολογιστών (;) Με την απότομη μαζική εισβολή των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη ζωή μας, συνοδευόμενη από την άποψη ότι μαζί με το Διαδίκτυο η νέα τεχνολογία αποτελεί το απόλυτο εργαλείο της γνώσης που μεταφράζεται σε δύναμη, γονείς και εκπαιδευτικοί ένιωσαν την ανάγκη να μη μείνουν πίσω οι ίδιοι και κυρίως τα παιδιά τους από τη «νέα τεχνολογική επανάσταση». Ωστόσο, η ενσωμάτωση έγινε εσπευσμένα, άναρχα και απερίσκεπτα και οι ψύχραιμες φωνές εγκαλούν σε περισυλλογή και χάραξη μιας ουσιαστικής πολιτικής. Το βασικό συμπέρασμα της έρευνας του Πανεπιστημίου του Μονάχου, στην οποία συμμετείχαν μαθητές ηλικίας 15 ετών από 31 χώρες, είναι ότι «η χρήση των υπολογιστών κάνει τα παιδιά ηλίθια», ενώ «η Σελίδα 19 από 124

20 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ αποφυγή των Η/Υ στο σχολείο και στο σπίτι βελτιώνει τις ικανότητες ανάγνωσης, γραφής και μαθηματικών επιδόσεων». Ο υπολογιστής, όπως και η τηλεόραση, παίζει συχνά τον ρόλο της μπεϊμπισίτερ που νανουρίζει. Πολλά παιδιά, κουρεσμένα από το πλήθος των δεδομένων και των εντυπωσιακών εφέ, παρουσιάζουν προβλήματα συγκέντρωσης. Για έναν μικρό αριθμό παιδιών με ειδικές ανάγκες, η τεχνολογία προσφέρει οφέλη, αλλά για την πλειονότητα περισσότεροι είναι οι κίνδυνοι. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στον ογκούμενο αριθμό περιστατικών στρεσογόνων διαταραχών σε σπουδαστές που ξεκίνησαν τη χρήση Η/Υ από την παιδική ηλικία. Η τεχνολογία που διδάσκεται σήμερα στα σχολεία θα είναι ήδη απαρχαιωμένη πολύ πριν αποφοιτήσουν τα σημερινά παιδιά. Αντίθετα, η δημιουργικότητα και η φαντασία είναι προαπαιτούμενα της κριτικής σκέψης, η οποία δεν πρόκειται ποτέ να απαξιωθεί σε οποιονδήποτε χώρο εργασίας. Οι γονείς που ανησυχούν για τις ικανότητες των παιδιών τους στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές θα πρέπει να σκεφτούν ότι κάθε καθηγητής πληροφορικής γνωρίζει ότι αυτές οι δεξιότητες μπορούν να διδαχθούν σ' ένα το πολύ εξάμηνο. (Δημητρακοπούλου, 2000) Πολύ πιο σημαντική είναι η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης γύρω από την τεχνολογία. Για να αποκτήσουν οι μαθητές τον πραγματικό έλεγχο των συσκευών, πρέπει να μάθουν πώς λειτουργούν, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι τεχνολογίες της Πληροφορικής εντάσσονται στην ιστορία της «εργαλειοθήκης» της ανθρωπότητας. Εάν τα παιδιά δεν βοηθηθούν να αποκτήσουν μια υγιή κατανόηση των Η/Υ, θα τους αποδεχτούν με λανθασμένο τρόπο. (Kalbag, Asa, 1999) Σελίδα 20 από 124

21 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ 2.4. Τα παιδιά και το Διαδίκτυο Πέρασαν περίπου είκοσι χρόνια από τότε που οι πρώτοι μικροϋπολογιστές μπήκαν δυναμικά σε κάποια τάξη, αλλά οι ποικίλες μελέτες που διερευνούν τη χρήση τους στην εκπαιδευτική διαδικασία δηλώνουν ακόμη αδυναμία να την απομονώσουν από άλλες ερευνητικές μεταβλητές. Έχει, για παράδειγμα, επανειλημμένως επισημανθεί ότι τα παιδιά με περισσότερη ενασχόληση με τους υπολογιστές έχουν γενικά μεγαλύτερη επιτυχία στις σχολικές εξετάσεις. Ο συσχετισμός όμως αυτός δεν μπορεί παρά να συνδυαστεί με το γεγονός ότι τα παιδιά με τη μεγαλύτερη πρόσβαση και μάλιστα από το σπίτι τους προέρχονται κυρίως από τις πιο εύπορες οικογένειες, που ούτως ή άλλως τους παρέχουν περισσότερα υλικά εφόδια. (ΚΔΜ, 2002) Το πρόβλημα, επομένως, μετατίθεται πλέον από το τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά μας με τους υπολογιστές στο πόσα από αυτά μπορούν να έχουν πρόσβαση στον υπολογιστή και εκτός σχολείου. Όταν τέτοιου είδους σχόλια προέρχονται από εμπειρίες χωρών που από χρόνια έχουν επενδύσει στην εισαγωγή και στη χρήση των υπολογιστών στα σχολεία, καταλαβαίνουμε κατά πόσο υπολείπεται το εκπαιδευτικό αίτημα για ίσες ευκαιρίες σε χώρες όπως η δική μας, όπου δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί η ένταξη υπολογιστών σε όλα τα σχολεία της επικράτειας. Δεν μπορούμε, βέβαια, να αγνοήσουμε ότι σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες του κόσμου, ένα προνομιακό μόνο ποσοστό του πληθυσμού έχει πρόσβαση σε υπολογιστές πέραν του σχολείου. Τα παιδιά αποκτούν σήμερα μια μαγική όπως συχνά έχει χαρακτηριστεί σχέση με τον υπολογιστή και το Διαδίκτυο. Μαθαίνουν ταχύτατα να τους χειρίζονται και συμφιλιώνονται μαζί τους σαν να είναι ακόμα ένα παιχνίδι. Οι διεθνείς στατιστικές μιλούν για εκτενή χρήση δικτυακών τόπων με παιχνίδια, ή συχνές επισκέψεις στις ιστοσελίδες που σχετίζονται με ήρωες τηλεοπτικών σειρών. Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά, στο στάδιο της προεφηβείας, αφιερώνουν κυρίως το δικτυακό χρόνο σε αναζητήσεις για Σελίδα 21 από 124

22 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ τα αγαπημένα τους μουσικά συγκροτήματα. Γι' αυτά, το Διαδίκτυο αποτελεί μια φυσική προέκταση της κοινωνικής τους ζωής. Στο σπίτι του σύγχρονου εφήβου, το πληροφορικό σκηνικό είναι η εύλογη επέκταση του προϋπάρχοντος οικιακού τεχνολογικού εξοπλισμού. Το τηλέφωνο και η τεχνολογία των υπολογιστών παρέχουν ένα περιβάλλον για την ανάπτυξη της κοινωνικής ζωής του εφήβου. Όπως η τηλεόραση, η μουσική και η συνομιλία με συνομήλικους, η νέα τεχνολογία αποτελεί για τα παιδιά αυτής της γενιάς φυσική προέκταση των πραγμάτων που τους περιβάλλουν και τους γίνεται σύντομα πολύ σημαντική έως και απαραίτητη. Κύριες χρήσεις της: η ενημέρωση, η επικοινωνία και η ψυχαγωγία. Από όλους τους «μυημένους» νεαρούς, μόνο ένα μικρό ποσοστό, της τάξης του 5 με 10%, επιζητεί στους υπολογιστές πιο εξεζητημένες εφαρμογές, όπως, για παράδειγμα, η δημιουργία της δικής τους ιστοσελίδας, blog κ.λ.π. Τα παιχνίδια όμως κερδίζουν τη μερίδα του λέοντος στις προτιμήσεις των παιδιών προκαλώντας αντιστοίχως και τις περισσότερες ακραίες συμπεριφορές και προβλήματα. (RAM, 2001) Τι μπορούν να κάνουν τα παιδιά στο Διαδίκτυο Τα παιδιά μπορούν να χρησιμοποιήσουν το Internet για: Να βρουν πληροφορίες: Το Internet αποτελεί μία ανεξάντλητη πηγή πληροφοριών για όλα σχεδόν τα θέματα που μπορεί να αναζητήσει κάποιος. Οι μηχανές αναζήτησης σας επιτρέπουν να πληκτρολογήσετε κάποιες λέξεις κλειδιά, ονόματα, ημερομηνίες κτλ και να λάβετε πάρα πολλά links σχετικά με το θέμα που σας ενδιαφέρει. Τα παιδιά συνήθως παροτρύνονται από το σχολείο να αναζητήσουν θέματα στο Internet και τις περισσότερες φορές απευθύνονται σε εκπαιδευτικές ή άλλες ιστοσελίδες για να βρουν πληροφορίες σχετικές με τις σχολικές τους εργασίες. Σελίδα 22 από 124

23 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Να επικοινωνήσουν με άλλους: Υπηρεσίες όπως , Instant Messaging (IM) και chat rooms είναι πιθανόν οι πιο γνωστοί τρόποι για online επικοινωνία με φίλους μέσω του Internet. Επίσης είναι δυνατή η ανταλλαγή αρχείων, ταινιών ή μουσικής, η είσοδος σε ομάδες συζητήσεων και η διασκέδαση με τα αλληλεπιδραστικά online παιχνίδια. Η επικοινωνία μέσω του Internet αποτελεί έναν πολύ δημοφιλή τρόπο για τα παιδιά, που το αντιλαμβάνονται ως διασκέδαση και επέκταση των κοινωνικών τους δραστηριοτήτων. Να παίξουν online παιχνίδια: Τα online αλληλεπιδραστικά παιχνίδια (και δεν αναφερόμαστε στον τζόγο) είναι ένας από τους πιο δημοφιλείς λόγους που χρησιμοποιούν τα παιδιά το Internet. Μπορούν είτε να «κατεβάσουν» ένα παιχνίδι από μια ιστοσελίδα για να παίξουν είτε να επισκεφθούν μια ιστοσελίδα και να παίξουν με άλλους που είναι online - είτε φίλους είτε αγνώστους που είναι συνδεδεμένοι στο Internet την ίδια χρονική στιγμή. Για να γίνει αυτό, τα παιδιά χρειάζονται είτε μία Internet-enabled κονσόλα παιχνιδιών ή έναν υπολογιστή συνδεδεμένο στο Internet, όπου υπάρχει συνήθως μία μηνιαία χρέωση για την συνδρομή. Να αγοράσουν online: Το Internet σας συνδέει με εκατομμύρια εταιρίες, οργανισμούς και άτομα που έχουν κάτι να πουλήσουν. Ορισμένες από αυτές είναι γνωστές εταιρίες που διαθέτουν ηλεκτρονικά καταστήματα, ενώ υπάρχουν επίσης και οι online δημοπρασίες για αγορές από άτομα από όλο τον κόσμο. Τα παιδιά μπορούν να αγοράσουν βιβλία, παιχνίδια, CDs, βίντεο κτλ., παρόλο που τις περισσότερες φορές είναι απαραίτητη η ύπαρξη πιστωτικής κάρτας για την χρέωση των αγορών. (Ν. Ράπτης, 1993) Σελίδα 23 από 124

24 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Σύμφωνα με την έρευνα που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της εργασίας, τα αποτελέσματα της οποίας θα αναλυθούν διεξοδικά στη συνέχεια, σε ερώτηση Για ποιους λόγους χρησιμοποιείτε το Διαδίκτυο; δόθηκαν οι εξής απαντήσεις: 1) Για Αναζήτηση Μουσικής ή Video το 11,54% απάντησε Ποτέ, το 24,52% είπε Μέτρια και το 63,94% δήλωσε Πολύ συχνά. 2) Για Επικοινωνία το 11,06% απάντησε Ποτέ ενώ Μέτρια δήλωσε το 9,13% και το υπόλοιπο 79,81% είπε πως χρησιμοποιεί το Διαδίκτυο για Επικοινωνία Πολύ συχνά. 3) Για Εκπαίδευση το 13,46% απάντησε Ποτέ το 48,08% είπε πως Μέτρια και το υπόλοιπο 38,46% δήλωσε Πολύ συχνά. 4) Για την επιλογή Αναζήτηση Λογισμικού ή Παιχνιδιών το 40,38% των μαθητών απάντησαν Ποτέ, το 28,38% δήλωσε Μέτρια και το 20,95% είπε Πολύ συχνά. 5) Για την επιλογή Ενημέρωση το 43,24% απάντησε Ποτέ, το 22,30% είπε Μέτρια και το 18,92% απάντησε Πολύ συχνά. Σελίδα 24 από 124

25 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Δραστηριότητες με οδηγό την ηλικία ετών: Μπορούν και μόνα τους Μόλις φτάσουν στην ηλικία των 5 ετών, τα παιδιά θέλουν να εξερευνήσουν τον Ιστό μόνα τους. Οι γονείς θα πρέπει να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους στον τρόπο ασφαλούς περιήγησης στο διαδίκτυο. Η σελίδα έχει σχεδιαστεί για παιδιά κάτω των 8 ετών και παρέχει εργαλεία (μηχανές) αναζήτησης φιλικά προς αυτά. Τα παιδιά ηλικίας 5-6 ετών έχουν γενικά θετική στάση και είναι ανοικτά σε όλα. Υπερηφανεύονται για τις νέες ικανότητες ανάγνωσης και αρίθμησης και τους αρέσει να συζητούν και να μοιράζονται ιδέες. Όχι μόνο θέλουν να φερθούν σωστά αλλά εμπιστεύονται εύκολα και σπάνια αμφισβητούν την εξουσία. Τι κάνουν τα παιδιά ηλικίας 5-6 ετών στο Διαδίκτυο; Τα παιδιά αυτής της ηλικίας μπορούν να ακολουθήσουν εύκολα εντολές στον υπολογιστή, να χρησιμοποιήσουν το ποντίκι και να παίξουν παιχνίδια Σελίδα 25 από 124

26 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ στον υπολογιστή. Εξαρτώνται, ωστόσο, ιδιαίτερα από τους ενήλικες ή τα μεγαλύτερα αδέλφια στην ανεύρεση διαδικτυακών τοποθεσιών, στην ερμηνεία των πληροφοριών του Διαδικτύου ή στην αποστολή μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ΕΤΩΝ: Το ενδιαφέρον μεγαλώνει Τα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας πολλές φορές δοκιμάζουν να παραβούν τους κανόνες για να δουν μέχρι πού μπορούν να φτάσουν χωρίς τιμωρία. Ισως μεταβεί σε τοποθεσίες ή ίσως συμμετάσχει σε συνομιλίες δωματίου, που δεν επιτρέπουν οι γονείς. Οι αναφορές δραστηριοτήτων στο Διαδίκτυο από την υπηρεσία MSN Premium ( ), τα εργαλεία γονικού ελέγχου των Windows Vista ή άλλες υπηρεσίες μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες. Τα παιδιά δεν θα νιώθουν ότι οι γονείς τους στέκονται από πάνω τους, αλλά η αναφορά θα σας δείχνει με ποιες σελίδες συνδέθηκαν. Τα παιδιά επτά και οκτώ ετών αν κι έχουν ισχυρή την αίσθηση των οικογενειακών δεσμών, αρχίζουν να αναπτύσσουν την αίσθηση της δικής τους ηθικής ταυτότητας και του φύλου και, συνήθως, ενδιαφέρονται για τις δραστηριότητες των μεγαλύτερων παιδιών στη ζωή τους. Είναι εύπιστα και δεν αμφισβητούν όσους δείχνουν να έχουν εξουσία. Τι μπορούν να κάνουν αυτά τα παιδιά στο Διαδίκτυο; Στα παιδιά αυτής της ηλικίας αρέσει να κάνουν περιήγηση στο Διαδίκτυο για διασκέδαση και να παίζουν διαδραστικά παιχνίδια. Πιθανόν να χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και ίσως να πειραματίζονται με διαδικτυακές τοποθεσίες και δωμάτια συνομιλίας που δεν τους επιτρέπουν να επισκεφθούν οι γονείς τους. Σελίδα 26 από 124

27 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ -I ΕΤΩΝ: Γνώστες του Διαδικτύου Οι προέφηβοι θέλουν να ξέρουν τα πάντα και έχουν ήδη ακούσει τι υπάρχει στον Ιστό. Είναι φυσιολογικό γι αυτούς να προσπαθήσουν να μάθουν περισσότερα. Για επικίνδυνα θέματα όπως ερωτικό περιεχόμενο για ενήλικες ή οδηγίες για το πώς να κατασκευάσεις μια βόμβα, οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν το γονικό έλεγχο όπως για παράδειγμα τα ενσωματωμένα εργαλεία των Windows Vista για να αποκλείσουν το απαράδεκτο περιεχόμενο. Τα προεφηβικά χρόνια είναι μια περίοδος ραγδαίων αλλαγών στη ζωή των παιδιών. Στην ηλικία αυτή τα παιδιά εξαρτώνται από την οικογένειά τους και αναζητούν περισσότερη ανεξαρτησία. Τα παιδιά ηλικίας 9 έως 12 ετών αρχίζουν να ενδιαφέρονται για τον κόσμο γύρω τους, ενώ οι σχέσεις με τους φίλους τους γίνονται πολύ σημαντικές. Τι κάνουν τα παιδιά ηλικίας 9-12 ετών στο Διαδίκτυο Τα παιδιά αυτής της ηλικιακής ομάδας χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο και αναζητούν πληροφορίες σχετικά με σχολικές εργασίες. Μεταφορτώνουν μουσικά κομμάτια, χρησιμοποιούν το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια και ψηφίζουν για την αγαπημένη τους διασημότητα σε τοποθεσίες θαυμαστών. Ο τρόπος επικοινωνίας με τους φίλους που προτιμούν, είναι τα άμεσα μηνύματα. -I- 13 έως 17 ΕΤΩΝ: Τεχνικά καταρτισμένοι Η καθοδήγηση των εφήβων σχετικά με την ασφάλεια στο Διαδίκτυο είναι ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς τις περισσότερες φορές γνωρίζουν περισσότερα από τους γονείς σχετικά με το λογισμικό Διαδικτύου. Ακόμη και με μεγαλύτερα παιδιά, είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν ενεργό ρόλο στην καθοδήγηση του παιδιού τους στη χρήση του Διαδικτύου. Η πιστή τήρηση των κανόνων διαδικτυακής ασφάλειας που έχουν συμφωνηθεί από τους γονείς και τα παιδιά (βλέπε κεφάλαιο: Χρήση Οικογενειακών Κανόνων), Σελίδα 27 από 124

28 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ καθώς και η συχνή ανάλυση των αναφορών διαδικτυακών δραστηριοτήτων των παιδιών, είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Οι γονείς θα πρέπει να φυλάνε σε ασφαλές μέρος το δικό τους κωδικό πρόσβασης, ώστε οι έφηβοι να μη συνδέονται με το λογαριασμό των γονέων. Συχνά οι νεότεροι έφηβοι περνούν περιόδους χαμηλής αυτοεκτίμησης, αναζητούν την αποδοχή από φίλους και είναι απρόθυμοι να εκπληρώσουν τις προσδοκίες των γονέων. Οι μεγαλύτεροι έφηβοι χρειάζονται τόσο την αναγνώριση στην ομάδα όσο και την ανεξαρτησία και, συνήθως, συμβιβάζουν τις αξίες της οικογένειας και τις αξίες των συνομηλίκων. Στα τελευταία στάδια της εφηβείας, τα παιδιά ωριμάζουν και επικοινωνούν με τον κόσμο σε διανοητικό επίπεδο. Οι έφηβοι είναι ανοικτοί σε νέες ιδέες, αλλά δεν διαθέτουν πείρα ώστε να κρίνουν την εγκυρότητά τους. Τι κάνουν οι έφηβοι στο Διαδίκτυο Οι έφηβοι μεταφορτώνουν μουσικά κομμάτια, χρησιμοποιούν άμεσα μηνύματα, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και παίζουν διαδικτυακά παιχνίδια. Επίσης, κάνουν χρήση αρκετών μηχανών αναζήτησης για να βρουν πληροφορίες στο Διαδίκτυο. Οι περισσότεροι έφηβοι έχουν επισκεφθεί δωμάτια συνομιλίας και ενδεχομένως να έχουν συμμετάσχει σε ιδιωτικές συνομιλίες ή συνομιλίες ενηλίκων. Τα αγόρια, συνήθως, αυτής της ηλικιακής ομάδας προσπαθούν αν ξεπεράσουν τα όρια και αναζητούν τοποθεσίες με "χοντρό" χιούμορ, αίμα, τζόγο ή σεξουαλικό περιεχόμενο. Τα κορίτσια πιθανότατα να συνομιλούν στο Διαδίκτυο και συνεπώς είναι περισσότερο επιρρεπή σε προσωπικές εξομολογήσεις. Σελίδα 28 από 124

29 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Μέρη από όπου τα παιδιά αποκτούν πρόσβαση Στη σημερινή εποχή, τα παιδιά εισέρχονται στον κόσμο του Intemet από πολύ μικρή ηλικία και από διάφορα μέρη τα οποία περιλαμβάνουν τα ακόλουθα: Σχολείο: οι υπολογιστές υπάρχουν πλέον σχεδόν σε όλες τις βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστήματος. Σπίτι: αρκετά νοικοκυριά πλέον διαθέτουν προσωπικούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές και πρόσβαση στο Intemet. Φίλοι: εάν το παιδί σας δεν διαθέτει από το σπίτι πρόσβαση στο Intemet, είναι πολύ πιθανό να έχει κάποιος από τους φίλους του. Βιβλιοθήκες: οι βιβλιοθήκες παρέχουν πρόσβαση στο Intemet για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών. Δημόσια σημεία πρόσβασης: δημόσια σημεία όπου τα μέλη μιας κοινότητας μπορούν να έχουν πρόσβαση στο Intemet. Συσκευές κινητών με Intemet πρόσβαση: πολλές συσκευές κινητών τηλεφώνων δίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο Intemet. Σύμφωνα, πάντως, με τα στοιχεία της έρευνας, στην ερώτηση αν έχουν πρόσβαση από το σχολείο, το 68,5% απάντησε ΝΑΙ και το 31,5% ΟΧΙ, από το σπίτι το 89,1% απάντησε ΝΑΙ και μόλις το 10,9% απάντησε ΟΧΙ. Μικρό ποσοστό πρόσβασης, έχουμε από τον επαγγελματικό χώρο των γονιών τους. Το 84,9% απάντησε ΟΧΙ και μόνο το 15,1% απάντησε ΝΑΙ. Μικρή διαφορά ποσοστών, έχουμε στις απαντήσεις από το σπίτι φίλων και δημόσιους χώρους. Από το σπίτι φίλων το 65,6% απάντησε ΝΑΙ και το 34,4% ΟΧΙ, έναντι των δημοσίων χώρων 45,4% απάντησε ΝΑΙ ενώ το 54,6% ΟΧΙ, Σελίδα 29 από 124

30 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ Διάγραμμα Πρόσβαση από το σχολείο - οδηγίες προς τον εκπαιδευτικό Το Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο θέλοντας να εξασφαλίσει την ασφαλή παρουσία στην δικτυακή κοινωνία και την καλή χρήση των υπηρεσιών του διαδικτύου, με την αποτροπή των παιδιών από ανεπίτρεπτες συμπεριφορές, κατέγραψε μια σειρά από συμβουλές. Ακολουθούν μερικές προτάσεις που καταγράφτηκαν και απευθύνονται ειδικά στους εκπαιδευτικούς, θέλοντας να βοηθήσουν στην εποπτεία και καθοδήγηση των μαθητών στην δικτυακή κοινωνία. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι ενημερωμένοι για την σύγχρονη δικτυακή πραγματικότητα, τις δυνατότητες και τους κινδύνους που υπάρχουν. Να είναι ενημερωμένοι τι κάνουν τα παιδιά στο διαδίκτυο (Intemet) και με τι σκοπό το χρησιμοποιούν Να διαβάζουν προσεκτικά τις συστάσεις μας προς τους μαθητές. Οι συστάσεις αυτές αφορούν όχι μόνο τους μαθητές αλλά σε μεγάλη Σελίδα 30 από 124

31 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ έκταση τον κάθε χρήστη του διαδικτύου. Οι πιο πάνω αρχές θα πρέπει να εφαρμόζονται στο περιβάλλον του σχολικού εργαστηρίου. Πιστεύουμε ότι οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να επιβλέπουν τους μαθητές κατά την χρήση του διαδικτύου στο σχολικό εργαστήριο ή την σχολική τάξη. Με τις ενέργειες και το παράδειγμά τους μπορούν να προωθήσουν στην πράξη τις πρακτικές καλής χρήσης του Internet και των διαδικτυακών υπηρεσιών γενικότερα. Πρακτικά οι εκπαιδευτικοί μπορούν: Γενικότερα, θα πρέπει να αποφεύγεται η ανάρτηση στους δικτυακούς τόπους των σχολικών μονάδων φωτογραφιών και video μαθητών για την ασφάλεια και προφύλαξη των ίδιων των μαθητών. Εάν χρειάζεται να δημοσιεύσετε φωτογραφίες τότε θα πρέπει να είναι μακρινές και ομαδικές ώστε να μην φαίνονται καθαρά τα πρόσωπα των παιδιών. Παρόλα αυτά, σε περίπτωση που πρέπει να δημοσιευτεί κάποιο video ή φωτογραφίες κοντινές (π.χ σε περίπτωση συμμετοχής σε διαγωνισμό ή Ευρωπαϊκό έργο) θα πρέπει να έχετε τη γραπτή άδεια γονέα ή κηδεμόνα. Σχετικά με τη δημοσίευση προσωπικών στοιχείων, σας ενημερώνουμε ότι θα πρέπει να αποφεύγεται η δημοσίευση προσωπικών στοιχείων μαθητών ( , ονοματεπώνυμο, στοιχεία επικοινωνίας), ιδιαίτερα όταν αυτά είναι σε συνδυασμό με φωτογραφίες ώστε να προστατεύετε τους μαθητές σας από ανεπιθύμητη αλληλογραφία - spam αλλά και από κακόβουλους χρήστες. Αναγνωρίζουμε το δικαίωμα στους εκπαιδευτικούς να επιβλέπουν το περιεχόμενο του διαδικτύου που προσπελαύνουν οι μαθητές και να επιλέγουν αυτό που θεωρούν σωστό για τους μαθητές τους ή τουλάχιστον να προβαίνουν σε σχετικές συστάσεις (Ward - Johnson, Chris, 2000) Σελίδα 31 από 124

32 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ 2.5. Χαρακτηριστικά της χρήσης του διαδικτύου στον ελληνικό εφηβικό πληθυσμό Σύμφωνα με τα λεγόμενα των παιδιών, το διαδίκτυο τους προσφέρει μια διέξοδο από την πιεστική και αγχώδη καθημερινότητα και μια ευκαιρία να κοινωνικοποιηθούν χωρίς να κινδυνεύουν από την απόρριψη, καθώς μπορούν να παρουσιάσουν ότι εικόνα του εαυτού τους επιθυμούν. Οι κύριες ενασχολήσεις φαίνεται να είναι τα διαδικτυακά παιχνίδια (όπως world of warcraft, lineage και second life), οι ιστότοποι ανταλλαγής απόψεων (blogs, forums), και οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης (facebook, MySpace, twitter). Παρακάτω αναφέρονται οι λόγοι που τα παιδιά επιλέγουν τέτοιου είδους διεξόδους και οι κίνδυνοι οι οποίοι περικλείονται. Τα δικτυακά παιχνίδια (lineage, warcraft) δίνουν τη δυνατότητα στους παίχτες να διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους όπως επιθυμούν και να ζουν σε μια ειδυλλιακή πραγματικότητα όπου είναι ήρωες και εκτελούν ηρωικές αποστολές. Επιπλέον, κοινωνικοποιούνται με το να συμμετέχουν σε ομαδικές αποστολές και έτσι αποκτούν διαδικτυακούς «φίλους» με κοινά ενδιαφέροντα. Κάποιοι έφηβοι φαίνεται να προτιμούν αυτήν την πραγματικότητα από την αληθινή και ξοδεύουν απεριόριστο χρόνο στο διαδίκτυο παίζοντας και σερφάροντας, με συνέπεια να αμελούν τις σχολικές τους υποχρεώσεις και τη πραγματική τους ζωή. Όσων αφορά τους ιστότοπους ανταλλαγής απόψεων (forums, blogs), οι έφηβοι βρίσκουν ένα τρόπο να μοιραστούν τις ανησυχίες τους και τους προβληματισμούς τους χωρίς φόβο κριτικής και υποτίμησης. Το γεγονός ότι αυτοί οι ιστότοποι δεν ελέγχονται μπορεί να είναι επικίνδυνο, καθώς υπάρχει περίπτωση τα θέματα που συζητιούνται να είναι και οι άνθρωποι που δίνουν συμβουλές να είναι επικίνδυνα, όπως αναφέρει και σχετικό άρθρο των New York Times. Το παραπάνω άρθρο αναφέρει ότι κάποιοι ιστότοποι αναφέρουν τρόπους αυτοκτονίας και προάγουν την ανορεξία και τη βουλιμία. Σελίδα 32 από 124

33 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης δίνουν τη δυνατότητα δικτυακής επικοινωνίας με φίλους, γνωστούς αλλά και τη δυνατότητα νέων γνωριμιών (messenger, facebook). Μέσα σε αυτούς τους ιστότοπους οι χρήστες προβάλλουν προσωπικά στοιχεία όπως νέα και φωτογραφίες. Οι πιθανοί κίνδυνοι επίκεινται στο ότι οι ίδιοι οι έφηβοι μπορεί να ξοδεύουν πολύ χρόνο αμελώντας την πραγματική και ουσιαστική επικοινωνία και κοινωνικοποίηση ή στο ότι κάποιοι επιτήδειοι μπορεί να πλησιάσουν τους χρήστες και να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν ιδιαίτερες καταστάσεις Οι Γ ονείς και το Διαδίκτυο Για τα παιδιά το Internet αποτελεί μοναδικό και αναπόσπαστο τρόπο της καθημερινής ζωής για επικοινωνία με φίλους, αναζήτηση υλικού για σχολικές εργασίες ή ακόμα αγορές όπως μουσική, βιβλία και παιχνίδια. Τα παιδιά μεγαλώνουν με το Internet να αποτελεί κομμάτι της ένταξης τους στη σύγχρονη κοινωνία καθώς θεωρείται πλέον σημαντικό εργαλείο για την διαπαιδαγώγησή τους. Οι γονείς πέρα όλων των άλλων ασχολιών και σημαντικών υποχρεώσεών τους καλούνται να αναλάβουν και την ευθύνη για την ασφαλή και εποικοδομητική ενασχόληση των παιδιών τους με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και το Διαδίκτυο. Θεσπίζοντας κανόνες όσον αφορά το χρόνο που αφιερώνεται στον υπολογιστή, τον έλεγχο του περιβάλλοντος και την εποπτεία του τρόπου χρήσης των ηλεκτρονικών εφαρμογών προσπαθούν να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τυχόν, διαδικτυακούς κυρίως κινδύνους. Πολύ συχνά, όμως, σ αυτή τους την προσπάθεια βρίσκονται κυριολεκτικά «δίπλα τους» όταν σερφάρουν και συνηθίζουν να ελέγχουν εκ των υστέρων τα websites τα οποία επισκέπτονται τα παιδιά τους. (Παγγέ Τζένη,2002) Έρευνες πάντως, έχουν δείξει ότι το σπίτι παραμένει ο κύριος χώρος πρόσβασης στο Internet για τα παιδιά ευρωπαϊκών χωρών (65%) και ακολουθεί το σχολείο (57%). Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό για την πρόσβαση από το σπίτι είναι 56%, ενώ για το σχολείο είναι πολύ χαμηλό Σελίδα 33 από 124

34 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ (μόλις 26%). Αυτό οφείλεται κυρίως στο χαμηλό επίπεδο χρήσης του διαθέσιμου ευρυζωνικού Πανελλήνιου Σχολικού Δικτύου με ενεργό τρόπο. Επίσης, στην Ελλάδα εμφανίζεται το υψηλότερο, πανευρωπαϊκά, ποσοστό πρόσβασης των παιδιών στο διαδίκτυο από Internet Cafe (27% στην Ελλάδα έναντι μόλις 3% για την E.Ε-27). Εξετάζοντας τα αποτελέσματα της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια της εργασίας, φαίνεται πώς η πλειοψηφία των μαθητών (89,1%) απάντησε ότι έχει πρόσβαση στο Διαδίκτυο από το σπίτι, σε μικρότερο ποσοστό από το σχολείο και τα Internet cafe. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό των γονέων που χρησιμοποιεί Internet ξεπερνά το αντίστοιχο ποσοστό των παιδιών. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η διαφορά αγγίζει κατά μέσο όρο τις 9 ποσοστιαίες μονάδες (84% των γονέων έναντι 75% των παιδιών) και προκύπτει κυρίως από το χαμηλό ποσοστό χρήσης στα παιδιά ηλικίας 6-10, ενώ στις μεγαλύτερες ηλικίες η διαφορά γονέων-παιδιών σχεδόν εξαλείφεται. Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι αντίστροφο, καθώς τα παιδιά σε όλο σχεδόν το ηλικιακό εύρος ξεπερνούν κατά πολύ τους γονείς τους στη χρήση Διαδικτύου. (Οδηγός προς τους γονείς, 2009) Αναμφίβολα σε μια εκσυγχρονισμένη κοινωνία η παρουσία καινούριων τεχνολογιών είναι απαραίτητη για την περαιτέρω ανάπτυξη και εξέλιξή της. Όλο και περισσότερες ελληνικές οικογένειες διαθέτουν τουλάχιστον έναν υπολογιστή με σύνδεση στο internet. Παρόλο που είναι ένα θαυμάσιο μέσο επικοινωνίας, ενημέρωσης, επιμόρφωσης και ψυχαγωγίας, οι κίνδυνοι που κρύβει είναι πολλοί, αφού η επινοητικότητα των ανθρώπων δεν χρησιμοποιείται πάντα για καλούς σκοπούς. Θέλοντας να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα ασφάλειας, πολλοί γονείς, οι οποίοι δεν είναι ενήμεροι για την προστασία από τους ηλεκτρονικούς κινδύνους, απαγορεύουν τη χρήση του internet στα παιδιά τους, αγνοώντας πολλές φορές ότι στην εποχή μας η εξοικείωση με το internet είναι απαραίτητη. Στη συνέχεια της εργασίας θα αναλυθούν τα ποικίλα σοβαρά ζητήματα Σελίδα 34 από 124

35 ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΚΥΒΕΛΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ που αφορούν κυρίως τους έφηβους χρήστες των ιστοχώρων, σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί ο γονεϊκός ρόλος και να οχυρωθεί η ασφάλεια των παιδιών Η ελλιπής ψηφιακή γνώση των Ελλήνων γονέων, αυξάνει σημαντικά τους φόβους τους. Οι έλληνες γονείς εμφανίζονται αρκετά ανήσυχοι, για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των παιδιών τους. Το ποσοστό αυτών που ανησυχούν για τα παιδιά τους σε ζητήματα αυτοκτονιών ή άλλων βλαπτικών ενεργειών, αυξάνεται στο 64% έναντι 40% στην Ε.Ε. Τα ποσοστά αυτά, έχουν σχέση με το χαμηλό ποσοστό γνώσης αλλά και εξοικείωσης με το διαδίκτυο. Επίσης σημαντικό είναι το χαμηλό ποσοστό χρήσης του διαδικτύου και σε ηλικίες (35-40), που έχει ως συνέπεια την φοβική αντιμετώπισή του. (Μακράκης B., & Κοντογιαννοπούλου - Πολυδωρίδη Γ.1995) Διαφοροποιήσεις ως προς το επίπεδο εκπαίδευσης: Ως προς το μορφωτικό επίπεδο, διαφοροποιήσεις εντοπίζονται στους γονείς, οι οποίοι παίζουν διαφορετικό ρόλο ως προς την ενημέρωση σχετικά με τους κινδύνους. Παρατηρείται, ότι όσο μεγαλύτερο είναι το μορφωτικό επίπεδο του πατέρα, τόσο η ενημέρωση προς τα παιδιά γίνεται πολύ συχνά. Σε αντίθεση με το αν ο πατέρας είναι απόφοιτος του δημοτικού, η ενημέρωση αγγίζει το ποτέ. (Μακράκης B., & Κοντογιαννοπούλου - Πολυδωρίδη Γ. 1995) Σελίδα 35 από 124

36 Ο ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΑΤΕΡΑ Υ9 ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ 40 Ε <υ υ ί α) ο ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ/ΓΟΝΕΙΣ2 0 ΠΑΤΕΡΑΣ Διάγραμμα Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να αποφύγει το περιεχόμενο στο Διαδίκτυο Οι γονείς θα πρέπει να προστατεύουν τα νεαρά παιδιά από το εμπαθές περιεχόμενο του Intemet. Θα πρέπει επίσης να μάθουν στα μεγαλύτερα παιδιά να αντιμετωπίζουν το περιεχόμενο του Intemet με κριτική σκέψη, καθώς και τι να προσέχουν ώστε να καταλαβαίνουν εάν μια τοποθεσία Web αποτελεί τοποθεσία μίσους. Παρακάτω θα βρείτε μερικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε ώστε να βοηθήσετε τα παιδιά σας να αποφεύγουν το εμπαθές περιεχόμενο του Intemet Μάθετε όσα μπορείτε σχετικά με το Intemet και τις ενέργειες των παιδιών σας σε αυτό. Ζητήστε από τα παιδιά σας να σας δείξουν ποιες τοποθεσίες του Intemet επισκέπτονται και τι τους αρέσει. Να κρατάτε πάντα τις γραμμές επικοινωνίας ανοικτές, ώστε Σελίδα 36 από 124